Christiaan Zwanikken

Christiaan Zwanikken (1967) maakt kinetische installaties die zich begeven op de grens van kunst, wetenschap en technologie. De laatste jaren manifesteert zijn interesse voor de plantenwereld zich steeds nadrukkelijker in zijn werk. Hij is met name gefascineerd door wat hij noemt de ‘superieure zintuiglijkheid’ van planten, zoals de wijze waarop planten met elkaar communiceren en reageren op hun omgeving.

Zwanikken was de tweede kunstenaar die een project realiseerde in het kader van Het Groene Lab. Hij toonde nieuw werk in zijn solotentoonstelling Sheer Seeds and Monochrome Instability (2021), en als onderdeel daarvan legde hij in de binnentuin van het museum twee proefveldjes aan met de Lavandula Multifida. Dit is een sterk geurende lavendelplant met een kruidige, oreganoachtige smaak, waarvan Zwanikken bestanddelen gebruikt in zijn installaties.

De Lavandula Multifida groeit van oorsprong in het gebied rondom de Middellandse Zee. Enkele jaren geleden ontdekte Zwanikken een variant van de plant in de tuin van zijn studio nabij de Portugese stad Mértola. Hij is de plant gaan opkweken en vermeerderen, én gaan gebruiken in zijn werk. In zijn kinetische sculpturen onderzoekt hij de interactie tussen de Lavandula Multifida en zijn omgeving, die plaats vindt via allerlei biologische en chemische processen. Een voorbeeld is de installatie Nose Patrol, een soort geurkanon dat aromatische wolkjes uitstoot. Voor Nose Patrol maakt Zwanikken gebruik van essentiële oliën, die hij via een speciale destillatiesculptuur onttrekt uit de Lavandula Multifida. Naast de lavendelolie worden er nog vijf andere oliën gebruikt in de installatie. Deze worden door de software in real time gemengd tot een gelaagd parfum.

Zwanikken heeft zich uitvoerig verdiept in de Lavandula Multifida. Zo ontdekte hij dat de plant ook voorkomt in Noord-Marokko, maar dat deze ‘Marokkaanse’ versie verschilt van de Europese. Mogelijk is de Lavandula Multifida honderden jaren geleden via de berbers en Arabieren in Portugal terecht gekomen en heeft plant zich aangepast aan de nieuwe omstandigheden. Maar wanneer en hoe deze lavendel naar Europa is gekomen, is niet Zwanikkens voornaamste interesse. Hij wil vooral verkennen op welke wijze deze twee varianten reageren op hun omgeving.

Zwanikken is gefascineerd door wat hij noemt de ‘superieure zintuiglijkheid’ van planten. Bomen en planten mogen dan geen centraal zenuwstelsel hebben, er vinden wel tal van biologische en chemische processen in plaats. Via onder andere sapstromen, wortelstelsels en de afgifte van moleculen gaan bomen en planten interacties aan met elkaar en hun omgeving. Als kunstenaar wil Zwanikken deze processen, die voor de mens niet waarneembaar zijn, ervaarbaar maken via zijn installaties.

Volgens Zwanikken is het juist in deze tijd, waarin de technologie steeds meer onze levens binnendringt en steeds meer mensen in steden leven, van groot belang dat wij een gevoelige ervaring ontwikkelen ten aanzien van de natuur. Zonder empathie voor onze natuurlijke omgeving is het onmogelijk om een psychologische houding te verkrijgen die nodig om crises als klimaatopwarming en verlies van biodiversiteit het hoofd te bieden. Het opnieuw verbinden van de creativiteit van de menselijke geest met de intelligentie van de natuurlijke wereld is de enige manier om de balans tussen de mens en andere levensvormen te herstellen, aldus Zwanikken.