De Q van QAnon

Complottheorieën! Een nieuw fenomeen? In geen geval, de hele menselijke geschiedenis is er een van complotten, samenzweringen, oplichterij, bedrog, misleiding en malafide leugens en dan heb ik het nog niet eens over de academische wereld. Toch lijken ze vandaag aanweziger te zijn dan ooit. (Misschien is dat wel een complot op zich?) De waanzinnigste variant is ongetwijfeld de Amerikaanse QAnon beweging, betrokken in de bestorming van Capitol Hill op 6 januari 2021, op Driekoningen dus. Alleen was het een dubieuze Sjamaan die de meute aanvoerde en veel mirre, wierook en goud was niet te bespeuren, laat staan veel wijsheid. En uit het oosten kwamen ze ook al niet, eerder vanuit het diepe zuiden. Hoe waanzinnig ook, het is en blijft een curieus en interessant fenomeen en dus veel studie waard. In deze beperkte ruimte kan ik daartoe moeilijk een bijdrage leveren en daarom wil ik maar een enkel punt maken dat mij al een tijdje bezig houdt. Het gaat om het volgende. Stel: er gebeurt iets of er valt iets te melden. Een maanlanding, een aanval op twee torens, een vaccin, een presidentsverkiezing … Wie hierover rapporteert en probeert zo waarheidsgetrouw mogelijk weer te geven waarover het gaat, doet iets waar je niet meteen meer hoeft achter te zoeken. De reporter of verslaggever probeert naar beste vermogen de situatie zo te benaderen dat anderen kunnen zeggen, ‘ja, dat is wat er gebeurd is’. Er kan discussie ontstaan over de interpretatie, zeker, maar over een aantal feiten zal weinig of geen discussie bestaan. Er is – en dat is het belangrijkste element – niet meteen een reden om te veronderstellen dat de persoon in kwestie misleid is geweest om de waarheid te vertellen. Dat geldt ook voor kleinere dingen. Op café maakt de kelner de rekening, laat die zien, je controleert, alles klopt en je betaalt. Zou het niet gek zijn om je dan de vraag te stellen: ‘Hmm, dit klopt allemaal, waarom heeft die ober dat gedaan?’ De vraag zal maar komen als de rekening niet klopt. Tenminste, dat is wat je zou verwachten. Een complotdenker – ik gebruik liever de term complotzuchtig, analoog aan drankzuchtig – zal ook bij een correcte rekening zich de vraag stellen wat er hier aan de hand is. Toegegeven, ongetwijfeld zijn er scenario’s te bedenken waarin de ober jou wil laten geloven dat het allemaal klopt zodat je geen aandacht besteedt aan iets wat jou ontsnapt. Ze zijn jou aan het misleiden en blijkbaar doen ze het zo verdomd goed dat je het niet eens doorhebt. Zo kom ik langzaam tot mijn punt of beter mijn driestappenplan: Stap 1: De complotzuchtige veronderstelt bij een gebeurtenis dat er een instantie aan het werk is die hem of haar iets wil laten geloven wat niet het geval is, hoewel dat is wat hij of zij waarneemt. Maar moet je dan niet voor elke situatie de mogelijkheid openlaten dat er een instantie is die mij het slachtoffer wil maken van een complot? Complotten alom dus! Stap 2: De complotzuchtige verzekert ons dat hij of zij de zaak doorheeft. Hij of zij is niet langer het slachtoffer van een complot want het is blootgelegd. En daar komt stap drie vrolijk aan. Stap 3: De complotzuchtige beweert de waarheid te weten. Waarheid? Hoezo? Terug naar stap twee. Is de situatie waarin hij of zij denkt de waarheid te weten niet zelf het resultaat van een complot? Uiteraard, want er zijn complotten alom! De ‘waarheid’ is de waarheid niet – nooit gedacht dat ik ooit eens zo’n zin zou neerschrijven. Een concreet voorbeeld mag helpen: misschien is het wel een heel snood plan van Biden en co. om de mensen te laten geloven dat de verkiezingen vervalst zijn zodat ze al hun aandacht daarop richten en daardoor Biden de mogelijkheid geven ondertussen zijn goesting te doen (wat hij ook doet, ziedewel!). Zou het niet kunnen dat, ik zeg maar wat, Trump door sublieme voodoo methodes de onzin uitkraamt die hij uitkraamt? Of dat het een acteur is, betaald door het Pentagon? Of een mislukte robot ontsnapt uit het MIT? Dus misschien is er wel nog een derde complot aan het werk want, als Biden de Satan in menselijke vorm is, dan kan het toch zijn dat … en je bent weer vertrokken zonder enig eindpunt in zicht.

Maar grote teleurstelling, wat doen complotzuchtigen? Na amper één complotje geven ze al op, waardoor ze dat tot waarheid verheffen! Dus verrassende conclusie: complotzuchtigen realiseren zich dit niet maar ook zij zijn waarheidslievend! Willen ze dat vermijden dan moeten ze de complotten blijven opstapelen, niets aan te doen. En, om eerlijk te zijn, als je er even bij stilstaat, weet je wel zeker dat die Sjamaan geen FBI-agent is, betaald door China én Rusland om de USA te overmeesteren en iedereen tot slaaf (van de zwarte bevolking) te maken? Of een robot (samen met robot Trump ontsnapt)? Of een alien? Of een hologram? Of een reïncarnatie van Judas? Of …?

In zo’n wereld blijft alleen meesterspion George Smiley over maar ja, die is dan ook bedacht door John Le Carré.

© gettyimages

Jean Paul Van Bendegem