Revista Shije Nr. 18 by Revista Shije

TETOR 2013

Tetor 2013

STAFI Botues: Red Mark Drejtor: Altin Bamllari

Kalendari i eventeve kulinare në botë

TETOR

Kryeredaktore: Klaudeta Skënderasi Gazetarë: Saimir Muzhaka Dhurata Thanasi Daneri Brenton Kotorri Bashkëpunëtorë: Haxhi Aliko Blerina Bombaj Gentian Ziu Hermiona Hajdini Vjollca Xhunga Armand Kikino Gladiola Bilbili Edlira Ruzi Ervis Xhelo Konsulent: Mitro Çela Fotografia: Manila Harizi Graphic Designer: Daniela Dushmani Manaxherë marketingu: Rovena Hasa Manaxher i shpërndarjes: Shpëtim Caco Eltion Danglli

Tekstet dhe fotografitë janë pronë e “Shije”. Riprodhimi i tyre është i ndaluar.

Dita Botërore e vegjetarianizmit Kjo datë është caktuar nga Shoqëria Vegjetariane e Amerikës së Veriut në vitin 1977 dhe është miratuar nga Bashkimi Ndërkombëtar Vegjetarian në vitin 1978. “Për të promovuar gëzimin, dhembshurinë dhe shtimin e mundësive për jetën vegjetariane. Përmes kësaj feste synohet të ndërgjegjësohen njerëzit për përfitimet etike, mjedisore, shëndetësore dhe humanitare të një jetese vegjetariane”,- ky është lajtmotivi i kësaj date. Kjo ditë, nis njëkohësisht muajin e ndërgjegjësimit vegjetarian, që është nga data 1 tetor deri në datën 1 nëntor, që simbolizon ditën botërore vegane.

Dita Botërore e kafshëve të fermës “Madhështia e një kombi dhe progresi i tij moral mund të gjykohet nga rruga në të cilën kafshët e tij trajtohen”. Një kampion i moralit vegjetarian, Gandi, thoshte se të drejtat e kafshëve janë një domosdoshmëri dhe detyrim. Kjo filozofi, por edhe ndërgjegjësimi për shumë kafshë të pafajshme të gjalla që theren për ushqim, kanë bërë që të krijohet një ditë botërore për këtë çështje delikate. Pse 2 Tetori? Sepse kjo datë përkon me ditëlindjen e Gandit. E lançuar fillimisht në vitin 1983, kjo ditë kujtohet ende çdo vit në shumë shtete të botës.

TETOR

Dita Botërore e Qullit “Mary’s Meals” operon në 16 vende të varfra në botë, duke siguruar ushqimin e përditshëm shkollor për më shumë se 500.000 fëmijë të uritur. Qëllimi i kësaj ideje është i thjeshtë: duke shpërndarë ushqime për fëmijët e uritur nëpër shkolla, atëherë ata do të joshen më tepër t’i ndjekin këto ambiente dhe të edukohen. Duke u arsimuar mund ta kenë më të lehtë për t’i shpëtuar varfërisë në të ardhmen. Në këtë kontekst, Dita Botërore e Qullit është ngritur për të rritur ndërgjegjësimin mbi rolin e qullit në projektin e njohur “Mary’s Meals”. Një ndër shtetet që përfiton nga projekti i shpërndarjes së vakteve për këta fëmijë në nevojë është edhe Shqipëria.

TETOR 2013

TETOR

Dita botërore e vezës

Kjo ditë u kremtua për herë të parë në vitin 1996 dhe që atëherë shfaqen një shumllojshmëri të ngjarjeve të mrekullueshme që organizohen në shumë vende të botës, me njerëz të gëzuar që vlerësojnë dhe shijojnë gjithanshmërinë e vezës. Ka aq shumë për të festuar rreth këtij produkti: Vezët kanë potencialin për të ushqyer botën, si vendet e prapambetura ashtu edhe ato më të zhvilluarat, vezët kanë shumë vlera shëndetësore (janë një burim i shkëlqyer i proteinave) etj.

TETOR

Dita Botërore e Ushqimit

“Më 16 tetor, në Ditën Botërore të Ushqimit, bashkojuni lëvizjes globale për t’i dhënë fund urisë. Bëhuni pjesë e zgjidhjes!”. Kjo është thirrja që bëhet nga organizatorët e kësaj dite të rëndësishme për mbarë globin. Dita Botërore e Ushqimit është themeluar nga vendet anëtare të FAO-s, në konferencën e 20-të të përgjithshme të organizatës në nëntor 1945. Që nga kjo kohë, Dita Botërore e Ushqimit festohet në më shumë se 150 vende, për të rritur ndërgjegjësimin mbi varfërinë dhe urinë.

TETOR

Dita Botërore e Pastës Në nivel botëror, promovimi i madh për makaronat ka marrë një shtysë të fuqishme në saje të Kongresit botëror të pastës, i mbajtur në Romë në 25 tetor 1995. Delegacionet në vende të ndryshme diskutuan së bashku mbi promovimin e konsumimit të pastave, duke shkëmbyer ide dhe përvoja. Ndaj në 25 tetor të çdo viti, kjo ditë festohet me evente të ndryshme me qëllim vëmendjen mediatike dhe atë të konsumatorëve për pastat e ndryshme.

Dita botërore e shampanjës Në 28 tetor të çdo viti fansat e shampanjës bashkohen për të festuar rreth verës më të famshme, pijes së tyre të dashur. Për 24 orë, rrjetet sociale janë të mbushura me komente, foto dhe video rreth shampanjës. Gjatë asaj dite, në shumë shtete organizohen evente të ndryshme, njerëzit ndajnë historitë e tyre duke rrëkëllyer shampanjë, ngrenë dolli dhe urojnë gjithë të mirat për njëri-tjetrin…

TETOR

f. 50

Në kopertinë

f. 62

Në foto: Albana Osmani Foto: Manila Harizi Veshjet: Posh Grimi dhe flokët: Suela Çangu Aksesorët: Elegance Home Vicko Ambientet: La Blanche

Vera Bekteshi Jeta me dy tryeza

Stinë kërpudhash

f. 98

f. 32

Kur Kruja të pushton

f. 124

Skeda praktike Rrëmujë në kuzhinë Aperitiv nga Mitro Çela Pica “Pelikani Kaçurrel” Në raftet e supermarketit Beso dhe kontrollo... etiketat Guida praktike Ushqimet e skaduara, mund të konsumohen? Tek dietologia Ej, kalamaja, do hamë? TV-Kuzhina Shije nga “Vila 24” Pri dhe ngjit Të ëmbla, për të ëmblat amvisa Histori personale Si humba 43 kilogramë

f. 10

f. 16 f. 22 f. 26 f. 28 f. 72 f. 76 f. 90

Speciale

TETOR 2013

Dashuri Karamelesh

Lumturitë e mia të vogla f. 38 Tundimi i pjatës së fundit f. 50 Dëshiron të humbësh peshë? f. 53 Keku i mëngjesit f. 54 Kiki prej sheqeri f. 58 Po, dua… tortë f. 62 Dhurata më e çmuar e bletëve f. 66 Ëmbëlsirat? Lejohen f. 70

f. 80

f. 18 Të ftuar nga Drini

f. 84

Si ushqehet një 18-vjeçare? Shporta e frutave Shërohu me mollë f. 92 E shëndetshme Le t’i quajmë super ushqime f. 94 Nëpër raftet e kuzhinës Më i miri tigan prej… f. 102 Rrëfim Një kuzhinier kapet rob f. 104 Tek dermatologia Zbukurohu në tryezë f. 106 Bukuri e shëndetshme 50 ushqimet që më bëjnë të bukur f. 112 Profili i një chef-i Një grek në Shqipëri f. 116 Erëzat në ballkonin tim Për shijet pikante f. 136

EDITORIAL

Një shënim sa për fillim

Për ëmbëlsirat dhe demonë të tjerë mund t’i hani. Vetëm se (sikur të mos ishte kjo “vetëm se”-ja...) me masë, domethënë nga pak. U pa puna. Do na shkojë jeta duke pritur që të shpiket ndonjë dietë me ëmbëlsira... e derisa të shpiket, mos e lëshoni nga dora revistën “Shije”. Këtë muaj është e gjitha si karamele. Duke filluar që nga personazhi i kopertinës, tendenca e fundit e tortave në Tiranë, veshjet e ëmbla e deri tek rrëfimet e atyre që çdo ditë ndezin furrën dhe pjekin kek e biskota. Nëse doni ta bëni dhe ju, i keni dhe recetat për t’u frymëzuar. Sepse ëmbëlsirat gjithmonë të zilepsin për t’i gatuar e ca më shumë për t’i shijuar. Vështirë se spinaqi apo ushqimet e tjera të shëndetshme do t’i lënë ndonjëherë në hije...

Klaudeta Skënderasi Si s’dëgjova njeri të thotë: “Ç’më hahet ca spinaq!”. S’kam dëgjuar ndonjëherë as të thonë: “Sa më paska vajtur mendja për një çikë selino!”. Nuk zilepset njeri as pas gjetheve të sallatës, e as pas karotave e bizeleve. Ama po të jetë fjala për ndonjë çokollatë me lajthi, tortë me krem a ëmbëlsirë me fruta, këtu ndryshon puna. Vetëm se të parat duhen ngrënë, kurse të dytat të kërcënojnë linjat. Ndoshta prandaj dietat janë aq të vështira për t’u mbajtur. Sepse të detyrojnë të hash gjëra që nuk janë dhe aq të dëshirueshme për shijen. Ata që kanë kundërshtime, le ta vendosin një herë veten para një pjate me perime të ziera dhe një torte me krem dhe luleshtrydhe. Ëmbëlsirat fitojnë gjithmonë. Kjo është e sigurt. Ne të “Shije”-s kemi vendosur ta pranojmë: ne i duam ëmbëlsirat. Prandaj ju kemi sjellë këtë muaj një speciale të ëmbël. Le të jetë mëkat! Jo më kot dhe mëkatet shijojnë aq shumë. Sepse janë të fshehta dhe të pëlqejnë shumë kur i bën. Tamam si ëmbëlsirat. Plot 44 faqe të ëmbla. Që t’i shijoni deri në fund. Po dietologët, ç’thonë dietologët? E kemi dhe një lajm të mirë: ata thonë se ëmbëlsirat

TETOR 2013

SKEDA PRAKTIKE

Ata që e kanë pasion gatimin, ia dinë edhe sekretet. I kanë edhe truket shpëtimtare. Po ka ca të tjerë që në kuzhinë bëjnë vetëm zarare. Që nuk sajojnë dot asnjë supë për të qenë dhe nuk e kanë nuhatjen aq të mprehtë sa të dalin nga situata. Ç’të bësh kur receta nuk të del siç prisje? Kur të ndodhin aksidente të vogla apo kur nuk e njeh gjuhën e kuzhinës? Ne kemi ekspertin tonë të kuzhinës, Gentian Ziu, që do na shpëtojë nga rrëmuja e kuzhinës.

Kjo tregon që temperatura e gatimit është shumë e lartë, duke bërë që sipërfaqja e mishit të digjet para se të arrijë të ngrohet pjesa qendrore e tij. Duke ulur pak temperaturën dhe duke zgjatur pak kohën e gatimit, besoj se rezultati do të jetë i kënaqshëm.

Do më pëlqente të gatuaja edhe në shtëpi biftek al sangue, siç e shijoj në restorant. Por sipër më digjet dhe brenda është tërësisht i gjallë.

Më pëlqejnë tortat me mollë, po sa herë që fetat e prera hollë i vendos sipër brumit për t’i pjekur, përfundimi pas pjekjes është një llaç. Ka ndonjë sekret që molla të ruajë formën? Kjo që ndodh është normale, sepse mollët kanë kohë shumë të shkurtër gatimi. Një mënyrë shumë e mirë që mollët të ruajnë strukturën e tyre është që para se t’i vendosim mbi brumë, t’i zhysim për 3-4 minuta në lëng limoni dhe pasi t’i kemi shtruar, t’i spërkasim me sheqer. Një mënyrë tjetër është që para se t’i shtrojmë mollët mbi brumë t’i kalojmë më parë me pak gjalpë në një tigan në të cilin kemi shkrirë sheqer. Sheqeri do të karamelizohet dhe do mbështjellë mollët duke bërë që të ruajnë strukturën e tyre. Gjithashtu shija do të jetë më e mirë. Në fakt mënyra e dytë do pak mjeshtëri dhe eksperiencë sepse ka mjaft mundësi që në përpjekje për të shmangur llaçin në tortë të përfundoni me llaç ne tigan. Më mirë të jeni të sigurta dhe të qëndroni te mënyra e parë…

Është pak relative sepse varet nga shija e secilit. Varet dhe nga hudhrat. Ato të vendit janë të vogla por me shije shumë të fortë , kurse të importit janë të mëdha por me shije mjaft të lehtë. Gjithsesi mendoj se është çështje ekuilibri dhe besoj se ky ekuilibër është lehtësisht i arritshëm pas 3-4 eksperimenteve. Për t’i thjeshtuar gjërat llogarisni një thelb për racion dhe do të jeni shumë afër sasisë ideale.

A ka një sasi të caktuar përdorimi i hudhrës nëpër gatime? Në disa raste nuk ia ndjej fare shijen dhe në raste të tjera në të gjithë gatimin mbizotëron vetëm aroma e hudhrës.

Sa herë që skuq qoftet, në momentin që i hedh në vajin e nxehtë ato shpërbëhen dhe nuk e ruajnë formën. Për përgatitjen e tyre ndjek të njëjtën recetë të mamasë sime, të cilës i dalin të përkryera.

Mendoj se nëse do ta ndjekësh pak më me vëmendje mamanë gjatë përgatitjes, qoftet e tua do t’i afrohen shumë atyre të mamasë. Nga ana teknike shkak për shpërbërjen mund të jenë 2 faktorë. 1. Nuk është punuar mirë brumi i qofteve me pasojë që përzierja të mos jetë homogjene, duke bërë kështu që të shpërbëhen gjatë gatimit. 2. Mungon elementi lidhës, pra brumi s’ka mjaftueshëm vezë dhe bukë të thërrmuar ose galetë. Konsultohu dhe një herë me mamanë për sasinë e vezës dhe bukës se thërrmuar ose galetës që përdor, punoje mirë brumin dhe rezultati do të jetë dukshëm më i mirë.

TETOR 2013

Grimca Qoshja e amvisave

Që hudhrat të qërohen më shpejt Futini në mikrovalë për 15 sekonda. Dhe pastaj qërimi i tyre nuk do të jetë më i lodhshëm por argëtues.

Elimino rrënjët e patateve Për të mos lejuar që patatet të fillojnë të zënë rrënjë, vendosni bashkë me to edhe një kokërr mollë.

Duar të pastra Mos e shpërdoroni verën që ju ka tepruar nga një gosti. Por ngrijeni në kubikë akulli për ta përdorur më vonë në salca apo tava të ndryshme.

Dallo vezën e freskët Lëvozhgët e vezëve të freskëta janë të ashpra dhe të bardha si shkumës. Kurse lëvozhgët e vezëve jo të freskëta janë të lëmuara dhe me shkëlqim.

Domate jetëgjata Drita nuk i prish domatet kurse ngrohtësia po. Prandaj, ruajini domatet duke i vendosur me kërcell poshtë, në mënyrë që të rrojnë më gjatë dhe të jenë më të freskëta.

Vera që teproi Kur gatuani brumin, lyejini duart me pak vaj. Në këtë mënyrë brumi nuk do të ngjitet pas duarve duke ju krijuar bezdi.

TETOR 2013

Grimca Në 2015 ndryshon receta e mëngjesit Më shumë produkt integral, më pak sheqer, më pak kripë, më shumë kalcium: “European Breakfast Cereal Association” vendos mëngjesin e ri. Kompania dhe familje të tëra po përgatiten për një revolucion Të hash në mëngjes një tas drithëra është një zakon i përditshëm për miliona familje në botë. Por brenda vitit 2015 diçka mund të ndryshojë: “Nestlé S.A.” dhe “General Mills”, në bashkëpunim me “Cereal Partners Worldeide” janë duke i dhënë fund një përbërjeje të re ushqimore për 95% të produkteve për fëmijë dhe adoleshentë. Qëllimi, në një linjë me standardet më të fundit ushqimore, është që të reduktohet përbërja e ushqimeve deri në 30%, duke rritur nga ana tjetër sasinë e drithërave integrale dhe atë të kalciumit për çdo porcion, derisa të arrihet të paktën 15% e dozës së përditshme të rekomanduar (RDA) sipas vendeve të ndryshme. Gjithçka pa modifikuar shijen e produkteve që kanë hyrë tashmë në mëngjesin e përditshëm të personave nën 18 vjeç.

Jimmy Choo, nga dollapi në tavolinë Këpucë me taka, stilet dhe çanta animal print: të gjitha të servirura në tabaka. Gjithmonë rrjeti i hoteleve “Mandarin Oriental” janë shquar jo vetëm për shërbimin por edhe për imazhin që kanë përcjellë. Kjo është arsyeja që shpesh frymëzohen nga klientët e tyre për të krijuar një moment të veçantë çaji me Jimmy Choo, marka ndërkombëtare e aksesorëve. Tre tabaka të mbushura me miniçanta dhe këpucë të shijshme që gati të vjen keq t’i hash. Me tepër sesa një homazh për markën e famshme. Për momentin mund të shijohen vetëm në Hong Kong, por shumë shpejtë do të mbërrijnë edhe në Evropë.

TETOR 2013

Kur arritjet flasin përmes verës

Adresa: Kantina Bardha-Marikaj, Tiranë, Shqipëri 15

APERITIV NGA MITRO ÇELA

Pica

“Pelikani Kaçurrel” Në familjen time globalizmi mbiu në rrugë filozofike. Shqip, rrathë rrathë: nga periferia në qendër. Në vitet ’80 vajza e vëllait u martua me një izraelit. Për karshillëk, mbesa tjetër u martua në Pragë. Në fillimet e viteve ’90, pas eksodit të madh, një nga mbesat u martua në Greqi. Pas disa muajve erdhi haberi nga Italia, nipi kishte hyrë kollovar në një familje italiane. Djali im e gjeti nusen në Kosta Rika. Këtu zë fill edhe tregimi ynë. Në mes të gushtit në Shqipëri erdhi si turist Aldo Sançes, një kushëri i nuses së djalit me të fejuarën, Analin nga Norvegjia. Familjarisht, nën regjinë e zonjës, hartuam programin turistik. Ditën e parë në Berat. Aldo ishte i dashuruar pas kështjellave. “Për një fakt të thjeshtë”, -na tha ai: “Në Kosta Rika nuk ka kështjella!”. Kur pyeta për pse-në, mësova një gjë të rrallë: Kosta Rika është i vetmi shtet në botë që nuk ka ushtri! Deri në Lushnjë rruga ishte llagar, siç thonë në Korçë. Nga Lushnja në Berat, nuk i kursyem mallkimet për qeverinë “Berisha” në ikje. Gropat e rrugës ishin mbushur si për fushatë elektorale. Në kalanë e Beratit historia e kodikëve dhe hebrejve e joshën Analin të nxjerrë bllokun e

shënimeve. Në vitin 1943 ushtria gjermane mbërriti në Shqipëri. Gestapo kërkonte tre gjëra. Së pari, arin e mbetur. Pasi e gjetën, e morën edhe e depozituan në Bankën Kombëtare të Gjermanisë. Së dyti, dorëzimin e hebrejve. Qeveria e kohës dhe populli shqiptar nuk i dorëzoi hebrejtë. Së treti, të merrnin në Berat dhe të dërgonin në Berlin kodikët. Lajmin e dëgjuan priftërinjtë që shërbenin në katedralen e Kalasë së Beratit. Hapën një gropë dhe i futën brenda kodikët. Priftërinjtë u gjunjëzuan para ikonës duke u lutur: “Na ndje o Shën Mari! Jemi të detyruar të gënjejmë, në mënyrë që gjermanët të mos i marrin kodikët”. Disa ditë më vonë erdhën gjermanët. Ata u betuan: Në katedrale kurrë nuk ka pasur kodikë”. Për të ngrënë, morëm tatëpjetë kalasë dhe qëndruam tek restorant “Turi”. Afrohet shefi i kuzhinës. Nisa të mbaj llogo: “300 vjet më parë në Berat ka kaluar Çelebiu, më i famshmi kronikan në Perandorinë Osmane. Mes kronikave, flet edhe për disa gjellë që ka ngrënë në Berat. Mund të na i gatuash?”. Shefi nxori gjoksin përpara, si heronjtë e filmave sovjetikë, vështroi sytë blu të Analit dhe tha: “Traditat i ruajmë si sytë e ballit”.

TETOR 2013 Pa kaluar disa minuta, drejt nesh vjen kamerieri. Në dorë mbante një tabaka me gota: “Kemi 25 lloje rakish: rrushi, kumbulle, manaferre, mani, ftoi, mareje. Provoini! Unë u këshilloj rakinë e arrës. Unikale në Shqipëri!”. Analini tha se ka shijen e likerit. Aldo e krahasoi me pamperon. Mua më shijoi si fërrnet”. Kamarieri nisi të sjellë pjatat. Përshesh me zog fushe. Shqeto. Djathë dhie. Fasule pllaqi. Tulluma… Formula e gatimit? Si 300 vjet më parë. Ditën e dytë morëm rrugën për në Voskopojë. Në makinë tregova diçka për qytezën. Voskopopja lulëzimin më të madh e ka pasur rreth viteve 1760. Në atë mot kishte 30 mijë banorë, shqiptarë, grekë, hebrej dhe vllehë. Qyteti kishte akademi, bibliotekë dhe shtypshkronjë. Kishte 25 kisha dhe 14 korporata zejtarësh. Qyteti ishte në kryqëzimin e rrugëve për karvanët që transportonin mallra nga Venecia, Selaniku, Kostadinopoja, Sofja, Manastiri, Budapesti etj. U futëm mes pyllit me pisha. Ndaluam në ish- kampin e punëtorëve. Sot quhet Akademia. I ndërtuar në një lëndinë, mbase është nga gjërat më të bukura në Shqipëri. Zonja ime, që e njihte Voskopojën, sikur të ishte në dyqanet e Bllokut në Tiranë, nisi bisedën për kuzhinën me Analin: “Në Voskopojë saçi është mbreti i kuzhinës. Do porosisim byrek në tepsi me tre soje: qepë, domate dhe gjizë. Çdo gjë bio”. Erdhi tepsia, që mbuloi tavolinën. Miqtë nisën të hanë me dorë, duke lëpirë gishtat. Mishi i qengjit, i pjekur në saç, i përzier me verë shtëpie, shto ajrin e pastër dhe ujët si kristal, sa nuk i ra vilani çiftit nga Kosta Rika. Por rroftë e qoftë emacipimi dhe globalizmi: përfunduan “boka e boka”!. Nga Voskopoja përfunduam në Pogradec. Në darkë shkuam tek “Loshi”. Lokali ka dy pjesë. Njëra më e thjeshtë, për të nxjerrë në pah pikturat e vendosura në mur. Pjesa tjetër ka dy tavolina të mëdha. Në mes oxhaku. Kanapetë të mbuluara me velenxa. Zumë vend në tavolinë. Vjen pronari, Loshi, pa defter në dorë: Kemi mish pe egërsirash: qafë ariu; mish kaprolli, na ka erdhur një kec i egër nga Korabi, turshi të bëra nga zonja ime, domate zemërkau, qepë e hudhra, erëza nga mali, verë buti... Në fillim erdhi shporta me bukë! E fryrë si tullumbac. Kërce prej

furrës me dru. Qafa e ariut kishte një shije të veçantë, sepse notonte në salcë shtëpie. Kur pimë gotën e parë me verë buti, rreth tavolinës tjetër zunë vend një grup me italianë. “Turistë?”, - pyeta kamerierin. “Jo, janë gjahtarë nga Napoli”. Pa kaluar 20 minuta, bashkuam tavolinat. Rroftë globalizmi. –“T’ju tregoj një të bukur”, –tha Mario. –“Në Shqipëri ka 10 mijë gjahtarë. Por në treg janë shitur 100 mijë çifte. Në shumë raste çiftet blihen për gjueti dhe përdoren si armë zjarri, për vrasje ose kërcënime”. –Si dolët në gjah? Vratë ndonjë derr a thëllëzë?”. Në pritje të përgjigjes, buzëqesha duke e ditur maninë e gjahtarëve për ta bërë qimen tra. “Nuk kemi ardhur për gjah”, -tha Domenik. –“Nuk është tani sezoni. Do shkojmë në kënetën e Nartës, ku rritet një zog i rrallë, pelikani kaçurrel. E dini pse? Napoli është atdheu i picave. Duam të prodhojmë një asortiment të ri. Frymëzimin e kemi marrë nga “Pica Berluskoni”. Ajo bëhet me thekër, qepë të kuqe, kërpudha dhe mish dreri të tymosur. Dreri i tymosur e bën kaq të veçantë në shije, sa “Pica Berluskon” është bërë e preferuar në Finlandë, Itali, Poloni dhe sidomos në SHBA. Ne mendojmë të bëjmë një picë të re. Duam ta pagëzojmë “Pica Pelikani Kaçurrel”. Ditën e tretë u nisëm për në Vlorë. U futëm në autostradë. Afër Panajasë, në të dy krahët e rrugës, janë ndërtuar rrjeta me lëndë plastike. –“Në Norvegji, –tha Analini, –janë shumë të përhapura këto barriera, për të zvogëluar efektin e zhurmave të makinave nëpër qendrat e banuara. Por këtu po shoh vetëm fusha. Pse janë ngritur? I kujtova Analinit bisedën me italinët. Fantazia e tyre për picën e ka zanafillën tek këto rrjeta plastike në mes të fushës. Ndërkohë u tregova këtë histori.… Rruga Fier - Vlorë ishte parashikuar të ndërtohej me finacim të Bashkimit Evropian. Në Bruksel, për të firmosur lëvrimin e fondeve shkoi në vitin 2008 një delegacion. E kryesonte ministri i Transporteve Sokol Olldashi. Kur ministri nga Shqipnia priste të hidhej firma, ekspertët e Brukselit kundërshtuan. Ministri: –“Kush ëshë shkaku që nuk paranoni të hidhni firmën?”.

Eksperti: –“Pelikani kaçurrel!”. Ministri: –“Ç’është kjo marrëzi?! Ne kemi ardhur në Bruksel për rrugën, ju na flisni për zoga të egra?!”. Eksperti: –“Zoti ministër, ruani gjakftohtësinë. Zëvendësministri juaj i Mjedisit, Taulant Bimo, ka shkruar se në kënetën e Nartës, pranë së cilës do të kalojë rruga Fier-Vlorë, rritet një zog i rrallë. Me paratë e taksapaguesve evropianë, nuk mund të lejojmë “pushkatimin” e pelikanit kaçurrel”. Në inat e sipër ministri mori në telefon Berishën. Nuk kam informacion për bisedën. Unë di pasojat, sipas tregimit të zëvendësministit të Mejdisit Taulant Bimo: –“Mesnatë. Isha shtrirë në krevat. Bie telefoni… Ishte Kryeministri!... Pa shumë delikatesë, më ftoi të shkoja në zyrë. Rrugës duke udhëtuar me makinë, ku nuk më shkonte mendja. Normale. Ishte hera e parë që Kryeminitri më thërriste në zyrë, në mes të natës. Berisha më tha: - Ke shkruar ndonjë letër për Brukselin kohët e fundit? - Jo! - Mendohu mirë. Vrava mendjen… Përsëri thashë: Jo!. - Për pelikanin kaçurrel nuk ke bërë ndonjë letër? U kujtova. Më erdhi zemra në vend. Disa vite më parë kisha botuar një libër për shpendët e rrallë që rriten në Shqipëri. Mes tyre bën pjesë edhe pelikani kaçurrel. Libri, me sa duket, do ketë rënë në duar e ndonjë eksperti të BE-së, -i thashë Kryeministrit. - Duhet gjetur një kompromis, - tha Berisha duke qeshur. - Të lutem, bëj një letër për Brukselin. I ke hapur një telash të madh Olldashit në Bruksel. Për kuriozitet: si është ky pelikani kaçurel? - Zoti Kryeministër! Unë vetë nuk e kam parë. As ekspertë të tjerë të mjedisit. E kanë parë disa fshatarë. Ata na e përshkruan. Mbi këto të dhëna, është bërë skica e pelikanit kaçurrel! Po atë natë, tregon Taulant Bimo, thura një letër diplomatike për vlerat dhe rëndësinë që ka pelikani kaçurrel për fatet e Shqipërisë. Hodha idenë: Rruga Fier - Vlorë, të ndërtohet, nëse projektit i bëhen korrigjimet e domosdoshme për mbrojtjen e pelikanit kaçurrel. Pasi në projekt u shtuan disa rrjeta, ekspertët e Brukselit u bindën dhe miratuan fondet për ndërtimin e rrugës…

NË TRYEZË ME...

Me fruta, ushqime vegjetariane dhe shumë ujë. Enca Haxhia, këngëtarja që sapo ka filluar të hedhë hapa të sigurt, na rrëfen ca detaje të vogla të dietës së saj ushqimore

Si ushqehet një

18- vjeçare 18

Ushqimi i parë që fillon ditën tënde?

Nuk më pëlqen monotonia në dietën time, megjithatë ushqimet që preferoj më së shumti të konsumoj në mëngjes janë frutat, kosi dhe drithërat.

Pjata që mund ta haje edhe përditë?

Më mirë të kripura apo të ëmbla?

Mish apo peshk?

TETOR 2013

Të kripura.

Asnjëra. Preferoj më shumë ushqimet vegjetariane.

Ëmbëlsira që të tundon?

Qyteti evropian ku hahet më mirë?

Patate alla crema.

Hmm... torta me petë dhe çokollatat me lajthi.

Çdo qytet apo shtet ka ushqimet e veta tradicionale dhe mënyrën e veçantë të të gatuarit, por unë do të veçoja Milanon.

Qyteti shqiptar ku gatuhet ushqimi më i shijshëm?

Në fakt ushqimi më i shijshëm që kam provuar në Shqipëri ka qenë në një drekë në Voskopojë.

Pija më e mirë për të shoqëruar një pjatë të shijshme?

Varet nga pjata sigurisht, megjithatë vera është një zgjedhje e mirë.

Gatimi që të kujton recetat e nënës...

Lakrori.

Një program në tv shijohet më mirë duke ngrënë…

Kokoshka ose patate të skuqura.

Fasulet.

Kur shkon në market, çfarë ble me shumicë?

Çokollatat.

Alkool.

Ushqimi që urreje kur ke qenë fëmijë?

Fruti që nuk mungon kurrë në tavolinë ?

Banania dhe molla.

Çfarë nuk gjen kurrë në frigoriferin tënd?

Ushqimi apo pija e fundit që mbyll ditën tënde?

Gjithmonë uji :)

TETOR 2013

NË RAFTET E SUPERMARKETIT

TETOR 2013

Beso dhe kontrollo ...etiketat

Hermiona Hajdini (Përgjegjëse e sektorit veterinar Zooteknik, në AMK)

Panine me vete në çantë për ekskursionet e ditës, apo një produkt ushqimor për piknikun e radhës... Por kujdes me infeksionet ushqimore, sidomos tek fëmijët! Dhe duhet të keni parasysh që ushqimet më problematike janë jo vetëm ato industriale por edhe ato të bëra në shtëpi

NË RAFTET E SUPERMARKETIT

jë ndër elementët e sigurisë së një produkti është dhe data e prodhimit dhe skadencës, të cilat nuk duhet të shmangen nga syri i konsumatorit. Kur bëhet fjalë për skadencë nënkuptojmë se asnjë produkt nuk duhet blerë apo pranuar nga konsumatori, pa lexuar datën e prodhimit dhe datën e skadencës. Më konkretisht: Bazuar në legjislacionin shqiptar, tregtarët janë të detyruar, në kufijtë e veprimtarive përkatëse, t’u japin konsumatorëve të dhëna të plota dhe të sakta për mallrat dhe shërbimet e vendosura në treg. Të dhënat duhet të jenë të vërteta, të sakta dhe të qarta për të gjitha karakteristikat e mallrave dhe shërbimeve, si edhe për kushtet e tregtimit të tyre. Këto të dhëna duhet të përmbajnë karakteristikat e mëposhtme: Natyrën, identitetin e prodhuesit, çmimin, cilësinë, sasinë, origjinën, afatin e përdorimit, mënyrën e prodhimit dhe të përdorimit,mënyrën e mirëmbajtjes dhe garancinë e mallrave dhe të shërbimeve. Kur nuk plotëson kushtet e ruajtjes, transportit, tregtimit dhe përdorimit, një ushqim bëhet i dëmshëm për shëndetin. Konsumatori duhet të kërkojë produktin me etiketë. Shitësit janë të detyruar të sigurojnë që në mallrat për shitje të jenë të shënuara në gjuhën shqipe, dukshëm dhe kuptueshëm me informacion për jetëgjatësinë minimale ose datën e skadimit, nëse ka. Dua të theksoj faktin se kur një produkt ka skaduar, jo gjithmonë është i rrezikshëm për shëndetin dhe jetën e njeriut, sepse ai përsëri ruan një afat, edhe pse nuk komunikohet, por konsumatori, në këtë rast, nuk merr vlerat ushqimore siç janë proteinat, yndyrat, karbohidratet dhe vitaminat. Edhe kimikatet që bien në kontakt me ushqimet, sjellin dëmtime me një afat më të gjatë, prandaj duhet e njëjta përkujdesje. Jo të gjithë i kushtojnë rëndësi skadencës së ushqimeve, ndodh që për ironi ta shohim datën pasi e kemi konsumuar ushqimin. Ajo që duhet të dini është se jo gjithnjë duhet t’i besoni etiketës që shihni mbi çdo ushqim. Kjo për dy arsye: E para se zakonisht u lihet në dorë të lirë supermarketeve të vlerësojnë se kur do ta nxjerrin produktin

nga tregu dhe e dyta mund t’ju ketë rastisur të shihni mbivendosje të datës së skadencës në artikuj të veçantë. Natyrisht që ka shumë supermarkete të kujdesshëm, të cilët nuk duan të përballen me pasoja ligjore dhe në këtë mënyrë i hedhin ushqimet e skaduara. Nga ana tjetër, ka edhe persona që dëshirojnë të përfitojnë sa më shumë dhe për këtë arsye, nuk u duket e përshtatshme që t’i heqin ushqimet nga tregu.

Kur ushqimet dëmtojnë shëndetin tonë? Kur janë të kontaminuara nga agjentë biologjikë, fizikë, kimikë. Do të ishte gabim të thoshim se ushqimet janë të parrezikshme, sepse në rastet e kontaminimeve me mikrobe apo me kimikate të ndryshme, ushqimi do të përbejë rrezik. Disa nga ushqimet më të ndjeshme janë qumështi, mishi, peshku, veza, si dhe të gjithë nënproduktet e tyre. Ka raste kur qumështi mund të përdoret vetëm ose bashkë me vezët në akullore, në kremra, pasta, ëmbëlsira të tjera. Në rast se këto nënprodukte kalojnë afatin e caktuar nga prodhuesi përbëjnë një problem shumë të madh deri në rrezikimin e jetës së konsumatorit. Prandaj konsumatori nuk duhet t’i përdorë këto ushqime pa informacion.

Gjatë stinës së verës ka shumë rëndësi ruajtja e ushqimeve Për shmangien e çdo lloj rreziku ushqimet duhen gatuar mirë, në mënyrë që edhe pjesët e brendshme të arrijnë një temperaturë 70ºC dhe të konsumohen menjëherë pas trajtimit, pa u ftohur. Nëse gatuajmë diçka në shtëpi dhe

Cilët janë komponentët e cilësisë së produkteve ushqimore? Një konsumator duhet të jetë në gjendje që të dallojë ndërmjet cilësisë dhe sigurisë, sepse cilësia është e prekshme, e dukshme, si p.sh vetitë organoleptike (prekja, shija, nuhatja), etiketimi etj., janë të prekshme dhe mundësohen nga çdo konsumator. Kur flasim për sigurinë e ushqimeve, kjo është përgjegjësia e organeve shtetërore, të cilat punojnë me qëllim që konsumatorit t’i jepet produkt i sigurt dhe i shëndetshëm. Etiketimi i produkteve ushqimore të destinuara për konsum njerëzor është një kusht i domosdoshëm, të cilin në bazë të ligjeve në fuqi, duhet ta aplikojnë të gjithë operatorët e biznesit ushqimor. Kjo është një masë mbrojtëse dhe parandaluese, por njëkohësisht parandalon dhe helmimin njerëzor apo edhe çdo lloj efekti tjetër anësor, i cili mund të shkaktohet nga përbërësit e shënuar në etiketë apo qoftë dhe nga kalimi i datës së skadencës. Në kushtet kur produktet ushqimore nuk kanë asnjë informacion në shqip, kjo përbën një shkelje të rëndë të ligjit, pasi konsumatori e ka të pamundur të orientohet në lidhje me përmbajtjen e këtyre produkteve dhe kushtet në të cilat këto produkte duhet të ruhen apo të konsumohen. Sot ka ligj që mbron konsumatorin, si dhe institucione ku konsumatori mund të shprehet për parregullsitë në lidhje me ushqimin.

nuk e konsumojmë në moment, duhet ta ruajmë në frigorifer, ose nëse keni parashikuar që ta konsumoni për një periudhë të gjatë, atëherë futeni në ngrirje dhe merrni pjesë-pjesë, aq sa dëshironi të konsumoni. Kur ushqimet e gatshme ngrohen, duhen konsumuar shpejt, edhe kur janë të nxehta madje. Këtë periudhë duhet të zgjidhni ushqime që kanë përbërës të padëmshëm. I tillë është qumështi i pasterizuar, që u reziston

TETOR 2013 temperaturave të larta nëse mbahet në frigorifer. Kur të udhëtoni, pini gjithnjë ujë shisheje dhe sigurohuni që tapa të jetë e mbyllur hermetikisht para hapjes. Duhet theksuar se prania e mikroorganizmave të rrezikshëm nuk është gjithmonë e dukshme. Një ushqim i infektuar mund të ketë të njëjtat karakteristika në aromë, ngjyrë, shije. Të konsumosh një ushqim vetëm se ka një pamje të bukur nuk është garanci e

ushqimit të shëndetshëm dhe gjithashtu nuk mjafton për të shmangur rrezikun e infeksioneve. Higjiena e personelit të shërbimit tregtar është shumë e rëndësishme për sigurinë e ushqimeve. Një nga format më të zakonshme të marrjes së mikrobeve është pikërisht papastërtia e duarve të personelit që i përgatit këto ushqime dhe tregton ato ose kontakti me sipërfaqen e punës dhe me enët e papastra, etj. Edhe

njëherë theksi vihet te produktet e bëra në shtëpi, sepse është më e lehtë të harrohet ndonjë nga rregullat e lartpërmendura për përgatitjen e ushqimeve të ndryshme. Po ashtu duhet të tregoni kujdes edhe për ushqimet e blera te shitësit ambulantë ose kioskat e hapura, sepse insektet, brejtësit dhe gjallesat e tjera mund t’i infektojnë ato, prandaj duhet të siguroheni që ushqimet të mos jenë të ekspozuara ndaj këtij rreziku.

Sistemi bar kod dhe konsumatori Aktualisht në vendin tonë, në mbrojtje të konsumatorit janë ngritur shërbime dhe sisteme shumë të plotësuara që krijojnë garanci maksimale në cilësinë dhe sigurinë e produkteve ushqimore. Do të doja të përmendja kodin bar, i përdorur tashmë nëpër supermarkete dhe dyqane, me informacion të detajuar, si për shembull: datën e skadencës, të prodhimit, origjinës etj. Bar kodi është sistemi i identifikimit të artikujve nëpërmjet vendosjes së një numri unik, i cili paraqitet grafikisht në formën e një drejtkëndëshi me vija vertikale me ngjyra të errëta apo të çelura të cilat përmbajnë informacione biznesi. Produkti i pajisur me bar kod është i njohur në të gjithë botën. Në sajë të bar kodit, konsumatori është i sigurt për ushqimet që merr në supermarket dhe informohet se nga e ka prejardhjen ushqimi, si arriti të shkojë në supermarket, të informohet që ushqimi është organik, ashtu siç shkruhet në etiketë, a ka në përbërje diçka nga e cila konsumatori mund të jetë alergjik etj. Bar kodi i sjell perfitime konsumatoreve në të gjithë botën dhe ky sistem ka mbi 30 vjet që funksionon, dhe është aplikuar suksesshëm edhe në vendin tonë. Sistemet bar kod kanë bërë një progres të jashtëzakonshëm duke bërë të mundur leximin e bar kodeve edhe nëpërmjet telefonave celularë, duke pasur akses në internet. Si rezultat konsumatorët mund të marrin informacion në momentin që ata e blejnë një produkt, pa pyetur shitësit apo të tjerë. Nga ana jonë, informimi i qytetarit për sigurinë e të gjitha produkteve, duke respektuar standardet e vlerësimit dhe higjienës së tyre është përpjekja jonë

e integruar për rritjen e kapaciteteve në sigurinë ushqimore. Në fund të fundit të gjithë jemi konsumatorë, pra duhet të ndërgjegjësohemi të gjithë.

- Kontrolloni gjithmonë datën e skadencës në ushqimet e paketuara. Me t’i hapur, ruajini në frigorifer dhe konsumojini shpejt. - Kujdes nga ushqimet e paambalazhuara dhe ushqimet që tregtohen jashtë kushteve higjienike. - Kujdes nga ushqimet që tregtohen në ambiente të hapura, në rrugë, si peshku, mishi, bulmeti, sallami, etj. - Kujdes nga qumështi i papasterizuar. - Ruhuni nga ushqimet e paetiketuara dhe të falsifikuara.

GUIDA PRAKTIKE

Ushqimet e skaduara, mund të konsumohen? Disa prej tyre, po. Mjafton që konservimi i tyre të jetë korrekt, në kushte optimale dhe disa produkte mund të konsumohen edhe pse e kanë kaluar datën e tyre të skadencës

QUMËSHTI

KOSI

Me ligj, qumështi duron deri në pesë ditë. Por ekspertët e sektorit thonë se ka një jetë mesatare prej gjashtë ditësh, nëse ruhet mirë në frigorifer.

Data e tij e skadencës është shumë e variueshme: nga 20 deri në 30 ditë nga prodhimi. Por mund të konsumohet edhe deri në 10 ditë pas datës së konsumit të preferueshëm, edhe pse humbet shumë nga fermentet.

MISHI

PROSHUTAT

Ai i sapobleri tek kasapi duron deri në tre ditë. Pula e ambalazhuar (pa oksigjen në vasketë) reziston gjashtë ose shtatë ditë në frigorifer. Nëse i vendos në ngrirje para se të skadojnë, mishi mund të jetë i konsumueshëm edhe pas gjashtë muajsh.

Ato të pjekurat janë më të tretshme sesa ato krudo, që mund të rrinë edhe tre muaj nëpër kasketat e mbyllura. Me t’u hapur, si të gjithë llojet e sallameve, duhet të konsumohen shpejt: brenda 2 ditësh ajo e pjekura dhe brenda 3 ajo krudo. Por nëse vendosen në ngrohje, durojnë deri në tre muaj.

VEZA

PESHKU

Si rregull, data e skadencës duhet të jetë 28 ditë nga prodhimi. Pas këtij limiti, mund të konsumohen edhe për 5-6 ditë, por jo më shumë se një javë. Rreziku i kontaminimeve mikrobiologjike është i lartë për shkak të depërtueshmërisë së lëvozhgës.

Konservohet në frigorifer, në një enë të thellë me kapak, deri në tre ditë, nëse është i mbuluar me një shtresë akulli. Në ngrirje duron deri në 12 muaj, por mund të konsumohet pa frikë edhe dy muaj pas datës së skandencës, me kusht që ngrirja të mos ndërpritet asnjëherë.

TETOR 2013

SALCAT

BISKOTA TË THATA

Ato të freskëtat, të përgatitura në shtëpi dhe ato të blerat dhe të hapura, mund të konservohen në frigorifer për 8-10 ditë. Ato të gatshmet, nëse ruhen në kushte optimale, mund të kalojnë datën e skadencës 1-2 muaj. E rëndësishme është që të verifikohet që pamja, ngjyra, aroma dhe shija, duhet të kenë ngelur të padëmtuara.

Në përgjithësi kanë datë skadence njëvjeçare, por mund të konsumohen edhe nëse ka kaluar ndonjë muaj: maksimumi do kenë humbur aromën.

PASTA

PRODUKTE NËN VAJ DHE TURSHI

Ajo e thata ka një datë skadence të gjatë: nga 18 deri në 24 muaj. Nëse është ruajtur dhe konservuar mirë mund të konsumohet pa frikë edhe 2 ose 3 muaj më pas.

Ato të konservuarat në enë qelqi skadojnë 3 vjet pas datës së prodhimit. Ato në enë plastike, pas një viti. Koha e tolerancës pas skadencës varion sipas llojit të enës: 1-2 muaj për të parat dhe pak më herët për të dytat.

SALCAT SHOQËRUESE

AKULLORJA

Ato të ambalazhuarat (por edhe ato të freskëtat) kanë një detaj shumë të rëndësishëm: nëse përmbajnë vezë (majoneza, salca e tonit, etj.) skadojnë më parë, maksimumi gjashtë muaj. Ketchup-i dhe mustarda rezistojnë deri në 3 vjet dhe është mirë që të mos konsumohen pas skadencës.

Ato të blerat në supermarket mund të kalohen me disa javë nga data e skadencës. Edhe kur formohen kristale akulli konsumi i akullores nuk përbën rrezik.

TONI NË KUTI

REÇELI

Është një nga produktet më jetëgjatë: data e skadencës mund të shkojë edhe deri në 5 vjet nga momenti i ambalazhimit. Pas tejkalimit të kësaj date, konsumi edhe pas pak muajsh nuk përbën ndonjë diferencë.

Si llojet e reçelit si ato artizanale të prodhuara në shtëpi me sheqer dhe fruta në pjesë të barabarta, konservohen të mbyllura për më shumë se një vit dhe mund të konsumohen edhe për disa muaj pas datës së skadencës. Me t’u hapur, duhet të ruhen në frigorifer për disa javë.

ERDHI SHKOLLA TEK DIETOLOGIA

Ej, kalamaja, do hamë?

Çfarë duhet të hajë fëmija para se të niset në shkollë? Si mund të kombinohen ushqimet për një vakt të shëndetshëm mëngjesi? Po në rastet kur ushqimin e ofron shkolla çfarë duhet të kemi kujdes? Mësoni këshillat për një ushqyerje të shëndetshme të fëmijëve, që i ndihmon në aktivitetin shkollor nga Blerina Bombaj Dietologe 28

TETOR 2013 Me fillimin e shkollës fëmijët ndryshojnë regjimin e tyre dhe ky ndryshim reflekton edhe në ushqyerje. Organizimi i vakteve të ushqimeve që fëmija duhet të konsumojë duhet të jetë prioritet i prindërve. Kujdesi për ushqimin e fëmijës fillon që me vaktin e mëngjesit. “Në anglisht fjala mëngjes – breakfast – do të thotë fjalë për fjalë “të thyesh pushimin nga ushqimi”. Të çosh fëmijën në shkollë pa ngrënë mëngjes është njësoj si të nisesh për rrugë të gjatë me makinë me llambë të ndezur! Që ta kuptojmë më mirë, nëse ju nuk i jepni energji fëmijës, ai deri në vaktin e drekës do të përdorë rezervat e veta, pra do të “hajë vetveten”! Për të mobilizuar depozitat e energjisë çlirohen hormonet e stresit të cilat e bëjnë fëmijën të ndjehet i acaruar, i lodhur dhe i pamundur të mësojë. Studimet, gjithnjë e më shumë tregojnë se fëmijët që nuk konsumojnë vaktin e mëngjesit kanë rendiment të ulët në shkollë dhe mungesë të theksuar përqendrimi. Për të ofruar një mëngjes të ekuilibruar dhe të përshtatshëm për fëmijën tuaj duhet të keni parasysh disa parime bazë: Në trurin tonë, transmetuesit e mesazheve që quhen neurotransmetues ndihmojnë trurin të bëj lidhjet e duhura. Ushqimi ndikon në funksionin e këtyre neurotransmetuesve. Ka dy lloje proteinash që ndikojnë në neurotransmetuesit tanë: 1 – neurostimuluese si proteinat që përmbajnë tirosinë, dhe 2- proteina qetësuese të cilat përmbajnë triptofan që relakson trurin. Një mëngjes me balancën e duhur të këtyre dy proteinave e ndihmon një fëmijë të fillojë ditën mbarë. Kombinimi duhur i karbohidrateve komplekse me proteinat është një bashkëveprim që rezulton në një ekuacion të tipit 1+1 = 3. Pra, ato së bashku kanë efekt shumë më të dëshiruar sesa të marra veç e veç.

ERDHI SHKOLLA Mëngjesi ideal për të vegjlit: • • • •

Bukë thekre + kos natyral + ½ mollë Tost me gjizë, pak vaj ulliri, 1 kumbull vishnje Trahana me pak fare vaj ulliri, gjizë, 5 kokrra rrush 1 kupë kos me banane

Disa “jo” për mëngjesin: •

•

“Jo” drithërave të gatshme, pasi kanë përpunim të “dhunshëm” të drithit dhe shpesh herë shtohet sheqer dhe konservues. “Jo” lëngjeve të shtrydhur pasi janë më inferior në krahasim me frutin e tërë!

Sigurisht, është ajo që hani, jo ajo që thoni që do të ndikojë fëmijën. Nëse ju vetë nuk uleni të hani vaktin e mëngjesit, vështirë se do të realizoni një fillim të mbarë për fëmijën tuaj.

Ushqimi me vete Pas mëngjesit, ushqimi që fëmija do të konsumojë në shkollë është i një rëndësie të veçantë. Parimi bazë është që të jeni në dijeni të ushqimit që ai konsumon dhe mundësisht të jetë i përgatitur nga ju. Në varësi të orëve që do të kalojë në shkollë duhet të jetë dhe ushqimi i marrë me vete. Për fëmijët që kthehen në shtëpi brenda 4 orëve është mëse i mjaftueshëm 1 frut si molla, banania dhe dardha. Për më shumë se 5 orë është mirë të merret me vete një sanduiç me bukë të zezë të cilin mund ta kombinoni me: • • • • •

Ton, sallatë jeshile, gjizë Vezë, djathë të bardhë, domate Gjoks pule, sallatë jeshile, kastravec, salcë kosi Gjizë, ullinj të bërë salcë, speca të pjekur Ton, fasule të bëra në formë pureje, speca te kuq

Nëse fëmija juaj ushqehet me ushqim të ofruar nga shkolla verifikoni: • •

•

Përmbajtjen në fruta, zarzavate Llojin e mishit (p.sh. ushqime të përpunuara si salsiçe, sallamë etj, në më të shumtën e rasteve përmbajnë konservues tepër toksik për fëmijët) Vajin e gatimit, cilësia e të cilit mund ta kthejë një vakt nga të ushqyeshëm në çoroditës për metabolizmin e tij Pijet që ofrohen të cilat nuk duhet të përmbajnë sheqer

TETOR 2013

KAFE TURKE

Vera Bekteshi

Jeta me dy tryeza

Në fillim një nga vajzat e përkëdhelura të bllokut dhe pastaj një ndër të shumtat gra të internuara në fshatrat e thella të Beratit. Së pari, si pjesë e tryezave të sofistikuara e pastaj në luftën e vështirë për mbijetesë. Vera Bekteshi na ka rrëfyer detaje nga tabloja ushqimore e një jete me dy pamje 32

Nga Saimir Muzhaka Foto Manila Harizi

TETOR 2013

Teksa rikthehet në kohën e fëmijërisë, e cila i kujton më së shumti mësimet e kuzhinës që ia jepte gjyshja e saj fjalëpakë, ajo nuk mund të mos e nisë rrëfimin nga e ëma. “Ime më shquhej për zgjidhjen dhe përballimin e situatave shumë të komplikuara, por kur ishte fjala për të thjeshtat, çuditërisht ishte një dështim i vërtetë. Duke filluar që nga gatimi. Ajo gatuante deri vonë gjithfarëlloj gjellësh të komplikuara, me shumë përbërës, por po t’i thoshe të gatuante një supë të thjeshtë, e sigurt që rezultati do të ishte i dyshimtë”. Krejt ndryshe ndodhte me gjyshen, që njihej si një kuzhiniere e shkëlqyer, aq sa gatuante në shtëpinë e Dan Hasanit, një emër i njohur i Shkodrës së atyre viteve. Vera ishte vetëm 12 vjeçe kur për herë të parë gjyshja e mori prej dore dhe i besoi kuzhinën. Ajo donte që t’ia mësonte truket e vogla të shijes.

Historia e amvisës Verë nis me mishin, dashuri e cila i ka rezistuar kohës deri më sot. “Skena e parë që mbaj mend është prerja e mishit në copa. Kishim miq në shtëpi dhe miqtë nuk mund të priteshin kurrsesi pa mish. Mbaj mend që gjyshja më këshillonte ta prisja në copa të vogla, ngaqë ishim shumë vetë”. Veç mishit, Vera kujton më pas që gjyshja nuk harronte t’i hidhte çdo gjelle pak gjalpë sipër, përfshi fasulen. Këto e shumë detaje të tjera nga marrëdhënia gjyshe-mbesë, e bënë atë që në moshën 20-vjeçare, kur u martua, të mos kishte shumë probleme me gatimin... Dhe nga gjyshja e vetë, Vera kujton jo vetëm këshillat kulinare, por edhe parashikimet më të sakta për familjen. “Mbase ka qenë rastësi, por ajo ngulmonte që unë duhej të mësoja të qepja, gjë që na vlejti aq shumë në vitet e gjata të internimit”. Nuk kishte përralla nga gjyshja, por vetëm këshilla për jetën... që kohë më vonë ia vlejtën shumë!

fshat nuk kishte as radhë. “Ndërkohë që qyteti ankohej se kishte radhë, në fshat nuk kishte asgjë. Mund të gjeje vetëm fasule, presh dhe nga 2 kg makarona apo oriz në muaj, që ishin me krimba”. Dhe aq e vështirë ka qenë ajo periudhë sa gjithkush përpiqej të mbijetonte me gjithfarë mënyrash. Ja, për t’u larë për shembull, Vera na tregon se përmes një tekniku shumë të mirë arriti që skaldobanjës, t’i vendoste një gyp laboratori që tregonte nivelin e ujit. Po e njëjta gjë vlente dhe për kuzhinën. Gjithfarë trukesh për të gjetur disa vitamina më tepër! Si kjo historia e vogël, kur Vera ishte shtatzënë. “Ishte muaji mars dhe frutat nuk i shihje gjëkundi. Kunata ime punonte në Hotel Dajti dhe vetëm me ndërhyrjen e saj arrita të merrja 2 kg mollë (100 lek 1 kilogram mollë). I bleva me çmimin e Hotel Dajtit. Dhe vetëm kur

i pashë, ishin mollë pa lëng sepse ishte fundi i sezonit.” Vlen të theksohet se edhe pse në vitet e rinisë së saj kishte shumë vështirësi, përsëri ia dilnin. “Vërtetë vështirësitë ishin të shumta, por në gjenim gjithsesi mënyra për t’u rregulluar. Sidomos ne që kishim punë të mira, ku shkëmbenim veç të tjerash edhe recetat e gatimit. Kjo qe koha e socializmit, e varfër, shumë e kontrolluar, pa liri, por me njëfarë jete sociale”,- na tregon Vera. Por historitë e saj me produktet ushqimore nuk janë vetëm të vjetra. Edhe sot, ajo ka po kaq kujdes dhe flet me të njëjtën dashuri për ushqimin dhe pijet. Fton sërish shoqe dhe me ato shumë përbërës që sot mund t’i sigurosh me lehtësi ajo organizon jo rrallëherë dreka në shtëpi. Sepse për të ushqimi është shëndet, mirëqenie dhe pasion...

Vitet e ashpra Ditën e parë pas martesës, Vera gatoi pastiço. Ishte një gatim që në shtëpinë e saj të fëmijërisë nuk është se përgatitej shumë. “Mbaj mend që në shtëpi kisha vetëm makaronat dhe s’gjeja dot qumështin, vezët, djathin. I mora dyqanet me radhë atë ditë për të gjetur produktet që mungonin. Kisha ftuar shoqet në shtëpi dhe doja që t’i kënaqja sa më shumë. Meqënëse produktet mungonin dhe gatimi nuk doli kushedi se çfarë, atëherë shtova edhe pak mish nga kofsha e qengjit që kishte ngelur nga dasma dhe që ma kishte lënë mamaja. Bëra dhe një sallatë dhe në fund dreka nuk doli keq”. Në fakt, në jetën e hershme Vera nuk e ka njohur shumë skamjen. Por pas gjyqit që iu bë të atit, ajo u internua në fshatrat e Beratit dhe aty i njohu fytyrat e shumta të saj. Vera kujton se në kohën e krizës së tollonave në

KAFE TURKE

Kur fshatit i lahej lëkura

Dikur Jo me ujë të ngrohtë, shampo apo balsam siç ndodh sot, por me vaj ulliri. “Më kujtohet që një vit, gjatë internimit, u prodhua shumë ulli. Në familje atë vit nxorrëm rreth 30 kg vaj ulliri. Meqënëse kishim vaj ulliri, presh, grurë të zi dhe ishte dimër unë bëja një herë në dy netë byrek me këto përbërës. Ishte një vit i veçantë, e mbajtëm mend gjatë, si viti në të cilin fshatit iu la lëkura, për shkak të përdorimit të vajit të ullirit...”.

Kohë tespixhesh Sot, shumëkujt ky emër mund t’i tingëllojë absurd. Por ata që kanë jetuar atë kohë, sidomos ca zona të caktuara, e njohin fare mirë ëmbëlsirën të cilën Vera e pëlqen aq shumë. “Na pëlqente të gatuanim ëmbëlsira. Sidomos tespixhen, që ka qenë shumë e shijshme. Një copë tespixhe më ka ngritur gjithnjë moralin. Nuk e kam bërë në shtëpi qysh asokohe, kjo edhe për arsye se nuk dua të shëndoshem. Lufta me dhjamin është tejet e vështirë. Por më ka dërguar një miku im ulqinak para ca kohësh dhe e kam ngrënë me shumë kënaqësi”.

TETOR 2013

Shkëputur nga tregimi “Pranverë e ndalun”, në librin “Një det i moçëm”Vera Bekteshi. Gjithsecili, sipas mënyrës së tij, lutet që t’i kthehen paratë nga firmat. Kanë jetuar gjithë këta muaj, si kurrë më parë, me pare ndër duar dhe me bindjen se varfëria do harrohej. Tani gratë fillojnë e kujtojnë tollonat, pakon e gjalpit 100 gramshe, të ndarë për disa ditë, furnelat e vajgurit me ata fitilat e ngurtëzuar që, gjatë tërheqjes për gatim, ua nxinin e çanin thonjtë e duarve. Dridhen kur kujtojnë.

Fragmente të shkëputura nga romani autobiografik “Vila me dy porta” Mezi kishim gjetur ca spinaq gjethevogël, aq më tepër që ishte pranverë dhe mungesat dimërore na kishin shtuar ndjeshmërinë. Po prisnim pjatën e darkës të ulur në tryezë dhe mamaja na kishte premtuar se do ta bënte spinaq me oriz dhe jo oriz me spinaq, si zakonisht. Ishim të kënaqura të dyja palët, ne që do hanim një pjatë pranverore të shijshme, ndërsa ajo që lexonte kënaqësinë tonë. Gjatë qëndrimit tonë në fshat ajo nuk ulej me ne në tryezë me justifikimin se kishte ngrënë më parë, por e vërteta

ishte se s’donte të zvogëlonte racionet tona. Në këtë moment Neli, që ishte ‘pastërtori’ i familjes dhe për rrjedhojë i dënuari i përhershëm për të gjetur qime apo ku e di unë çfarë hukubetesh të tjera që mund të pllakosin në pjatë, në kushtet e mungesës së ujit, ndeshi në një objekt të fortë për dhëmbët dhe i inatosur u ankua se spinaqi s’ishte larë mirë, pra kishte gurë. Me të shpejtë hoqi ‘gurin’ nga goja, por objekti që na u shfaq para syve s’i ngjante aspak një guri, por më shumë ca dhëmbëve të mprehtë

të një mishngrënësi të vogël. Ime më u betua se spinaqi ishte larë me tri kova ujë duke hedhur sytë nga unë, si e zënë në faj e gjora. Guxi theu më dysh copën e bukës së misrit që po hante dhe sakaq në profilin e prerë të bukës u shfaq një copë lëkure kafshe me lesh të butë të hirtë. E morëm me mend se dhëmbët dhe copat e lëkurës i përkisnin njërës prej maceve të furrës së kooperativës që jetonin prej vitesh së bashku me pjellat e tyre të përvitshme në këtë furrë.

easy, efficient, effective Programim, Konsulencë, Mirëmbajtje

eBar / eRestorant Program administrimi për njësi shërbimi (kafeteri, barrestorant, piceri, pastiçeri, delivery - katering, komplekse shërbimi etj.).

eShop / eMarket Program administrimi për pikë shitje (dyqan, boutique, souvenir, mini-market, super-market, distributorë, magazina, etj.).

eHotel Program administrimi për biznese me një gamë të plotë shërbimesh në fushën e akomodimit (hotele, komplekse turistike, etj.). 36

Programe kompjuterike për:

Bare Restorante Hotele Magazina Pika Shitje Adresa

Rruga Brigada VIII Pallati TeknoProjekt 2001, Kati 5, Ap.31 Tiranë

Tel & Fax +355 4 2251 686 Mob: +355 69 20 500 30

TETOR 2013

Albana Osmani Lumturitë e mia të vogla Personazhe Tundimi i pjatës së fundit Studim Dëshiron të humbësh peshë? Nevila Xhindi Keku i mëngjesit Kristi Janku Kiki prej sheqeri Ceremoni martese Po, dua... tortë Hermiona Hajdini Dhurata më e çmuar e bletëve Tek dietologia Ëmbëlsirat? Lejohen

Dashuri

Karamelesh 37

NË KOPERTINË

Lumturitë e mia të vogla Ka krijuar rreth vetes gjithçka siç e ka dashur. Duke filluar që nga gjërat e mëdha, si një jetë e pavarur dhe një punë që e do pafund dhe deri tek ato të padukshmet, kënaqësitë e vogla të ditës, si një copëz çokollatë apo një mëngjes i ëmbëlsuar nga reçeli i përgatitur nga duart e mamit. Sepse për Albana Osmanin kanë rëndësi të gjitha, sidomos imtësitë dhe vogëlsirat, që krijojnë botën rreth saj dhe kanë shije vërtet të ëmbël Nga Klaudeta Skënderasi 38

TETOR 2013

Foto: Manila Harizi Veshjet: Posh Grimi dhe flokët: Suela Çangu Aksesorët: Elegance Home Vicko Ambientet: La Blanche

NË KOPERTINË

Mamave tona ju kujtohet me siguri ajo koha kur vajzave u mësoheshin që në vogëli ca zakone nikoqiresh, që t’i kishin me vete për tërë jetën. Larje rrobash e shkëlqim xhamash, që shtëpia të ndriste nga pastërtia, grep e qëndisje për t’u nderuar në derën e burrit dhe ca receta e punë kuzhine për të kënaqur mamanë që kishte rritur një alamet vajze. Po t’i kishte arritur Albana ato kohë, me siguri që do ishte trajnuar edhe ajo në ca punë shtëpie prej vajze punëtore. Por ja që Albana Osmani jo vetëm që nuk u rrit atyre viteve, por është edhe më e vogla e vajzave, me dy motra të mëdha, që kur ishte ende fëmijë ndiqte mbi të gjitha pasionin e madh për të pikturuar dhe nuk kishte kurrfarë interesi për të vënë përparësen e për t’i hyrë shtëpisë me themel. Ndaj edhe prindërit, pa e bërë të gjatë, në vend t’i mësonin qëndisma e petë byreku, e sollën që 13 vjeç në Tiranë për të vazhduar Liceun Artistik, duke respektuar deri në një dëshirën e vajzës së tyre. Krejt e vetme, pa mbështetjen e prindërve dhe të askujt tjetër, mësoi të bënte vetë gjithçka... E veç atij pasionit të madh që e ka ende sot e gjithë ditën për pikturën, pak e nga pak, mësoi shumë mirë të jetonte e pavarur dhe të bënte jetën që donte ajo, me gjithçka që i pëlqen dhe që ia bën ditët të bukura. Aty brenda mureve të shtëpisë së saj ka vendosur ato rregullat që i rrinë për shtat, duke sistemuar çdo gjë në funksion të komoditetit. Ca punë shtëpie sigurisht që nuk i ka të zorshme t’i bëjë, e aty në zonën e kuzhinës i sajon edhe ca receta të shpejta, të shijshme e të shëndetshme. Nuk rri gjithë ditën mes tenxhereve, edhe pse ndonjëherë, kur e kap ai zelli i gatimit mund të rrijë edhe me orë të tëra duke grirë e përzier mbi sobë. Sepse ca gjëra që i pëlqejnë më shumë se të tjerat, i gatuan me qejf të madh. Një ndër to është edhe keku e ca ëmbëlsira të thjeshta fare por me shije shumë të mirë.

TETOR 2013

NË KOPERTINË

Të ëmblat që dua Lista nuk është shumë e gjatë. Madje është shumë e shkurtër. Sepse Albana Osmani nuk është nga ato llupëset që nuk i rezistojnë dot nepsit. Këtë të fundit nuk e njeh thuajse fare. Ka dhe ajo ndonjë moment dobësie kur sheh ndonjë ëmbëlsirë të bukur pas xhamave dhe i vjen dëshirë të marrë një lugë aty për aty dhe të hajë pafund. Por në përgjithësi nuk është fare natyrë nepsqare. Ca çokollata, brownie me akullore dhe frutat e thata, janë ato që i pëlqejnë më shumë. Ama e vetmja gjë që përgatit nga duart e saj është keku i mamit. Kështu e quan Albana një lloj keku me fruta që ia ka mësuar e ëma dhe që ajo e gatuan me shumë dëshirë. Jo vetëm sepse i pëlqen, jo vetëm sepse i shijon shumë në ato ditët kur familja

bashkohet rrallë e për mall, por edhe sepse ia ka marrë dorën mirë gatimit të recetës së kekut me fruta dhe e gatuan shumë shpesh, sa herë që i shkon mendja për një copë. “Është shumë i thjeshtë për t’u përgatitur. Pastaj e mira kësaj recete është që merr gjithmonë shije të ndryshme, sipas frutave të zgjedhura. Dhe mua më pëlqen që t’i provoj të gjitha. Luaj shpesh edhe me butësinë e tij, duke i shtuar më shumë vezë dhe mjaltë”. Dhe kur keku mbaron dhe futet në furrë e shtëpia merr atë aromën e mirë të pjekjes, Albana betohet që do ta gatuajë më shpesh. Vetëm se kur ha dhe copën e fundit, harron dhe do të duhet të kalojë ca kohë derisa t’i shkojë sërish mendja për kekun me fruta.

Reçel nga duart e mamit Asaj idesë që një ëmbëlsirë është vetëm ajo që përgatitet me miell e vezë dhe piqet në furrë, Albana i hedh pak reçel përsipër. Sepse për të, ëmbëlsirë është ajo që i pëlqen. Ndaj në listën e të ëmblave që i vjen ndërmend rendit të parin fare reçelin. Ama jo thjesht reçelin. Atë që bën mami i saj dhe që ka shije unike. “Fëmijëria ime ka kaluar mes dimrash të gjatë dhe mëngjeset kanë pasur gjithmonë shije të ëmbël. Jo vetëm për faktin se kemi qenë familje e madhe dhe orët e para të ditës kalonin shumë shpejt, por edhe sepse tryeza e mëngjesit kishte shije shumë të veçantë për shkak të llojeve të reçelërave që mami përgatiste për ne me të gjitha llojet e frutave: ftonj, kumbulla, qershi, fiq... dhe mua më pëlqenin shumë. Kujtoj para shumë vitesh ditëlindjen e një prej

motrave. Kishin ardhur për vizitë kalamajtë e lagjes dhe unë i qerasa të gjithë me nga një pjatë të madhe me reçel, duke boshatisur gjithë kavanozat që mami kishte përgatitur. Tani nuk i boshatis më në një minutë kavanozat e reçelit, ama shijen e tij e do herë pas here, kur ha mëngjes, kur i shkon mendja për ndonjë gjë të ëmbël, kur përton të zbresë e të blejë ndonjë gjë poshtë te marketi apo kur merr veten me të mira dhe teksa shijon një gotë verë me djathë të mirë, i shton pak reçel të kripurës së djathit. “Mmmmm është një shije vërtet shumë e veçantë, ndër të preferuarat e mia”. Ja pra, prandaj edhe në shtëpinë e saj, sot e kësaj dite, ashtu si në familjen e saj të madhe në shtëpinë e prindërve, nuk mungojnë kurrë disa lloje reçeli.

... dhe mjaltë nga duart e babit Të kesh dy prindër si të sajët, që veçse me përkëdheli e ëmbëlsojnë edhe me shije të mirë, duhet të ndihesh vërtet me fat. E nëse mami i ka përgatitur reçelin e saj të preferuar babi i dhuron Albanës një tjetër ëmbëlsi: mjaltin. “Ky është pasioni i ri i babit tim. Ka disa vite që merret me rritjen e bletëve dhe është shumë i përkushtuar. I shëtit kosheret gjatë vitit në zona të ndryshme dhe prodhon një mjaltë vërtet shumë të

mirë, që ka shijen e luleve të zonës ku bletët kanë vjelë nektarin”. Ndaj edhe tavolinës të mëngjesit i shtohet edhe një vazo mjaltë “pa hile”, nga babi. Ka kohë që mjalti nuk mungon asnjëherë në shtëpinë e saj, sepse i ati kujdeset që jo vetëm t’ia sjellë përherë të freskët, por edhe siç i pëlqen të bijës: mjaltë bashkë me hojet, prerë në kubikë të vegjël, gati për t’u ngrënë dhe për t’u bërë kështu ëmbëlsia e dytë e Albanës.

TETOR 2013

NË KOPERTINË

Aroma ideale e dhuratave Mes të ëmblave që i përzgjedh me shumë kujdes dhe shijon me kënaqësi, listën e kryeson çokollata. Ama jo çdo lloj çokollate që i bie në dorë. Albana zgjedh shije të veçanta dhe cilësinë më të mirë. Nuk ha aq sa të velet, veçse do që ata katrorë që zgjedh të hajë, të kenë shije të përkryer. Ndaj nuk merr kurrë të parën çokollatë që i del përpara teksa është duke bërë ndonjë pazar të vogël. Me gjithë dëshirën që mund të ketë, i reziston tundimit për të futur në koshin e psonisjeve një çokollatë jo cilësore. I ka gjetur tashmë qoshet ku shitet çokollatë e mirë.

Shija e verës që shkoi Kjo verë që sapo mbaroi i ka shijuar shumë Albanës. Sepse e gjithë familja u mblodh në shtëpinë e tyre të plazhit në Durrës dhe kanë kaluar pushimet më të gjata së bashku. Ata jetojnë larg njëri-tjetrit dhe kur mblidhen një herë në vit të gjithë bashkë, ditët bëhen vërtet të zhurmshme dhe vera ka tjetër pamje. Albana i ka shijuar pa fund ato ditët e plazhit në grup dhe s’ka përtuar aspak të përveshë mëngët dhe të gatuajë për të gjithë. “Ndjej shumë kënaqësi kur gatuaj për të tjerët. Kjo verë me familjen ishte shumë e këndshme dhe kam gatuar shpesh për ta. Më pëlqente shumë kur ata ktheheshin nga plazhi dhe e gjenin drekën gati të shtruar. Dhe në fund pastaj laja vetë dhe një mal me enë, si për ta çuar punën deri në fund”.

Pjata të pikturuara Nuk e kap shumë shpesh ai zelli i madh për të gatuar. Ndonjëherë s’ka kohë, ndonjëherë përton e herë të tjera i bie shkurt, duke porositur ushqimin në shtëpi. Po ka dhe nga ato herët kur i futet gatimit me kokë. Dhe gjithë sekretin nuk e ka tek shija e asaj që ka gatuar sesa të pamja që merr pjata përfundimtare. Një pikturë e vërtetë. Jo më kot është piktore. “Më pëlqen shumë pamja e tryezës së shtruar bukur. Kujdesem që të gjitha gjërat të jenë në vendin e duhur me simetri të përpiktë: pjata, gota, thika, piruni. Dhe pastaj në fund kujdesem për zbukurimin e pjatës. Bëj kombinimin e ngjyrave dhe kujdesem që pjata e saposhtruar të ketë pamje të bukur. Më vjen së brendshmi e gjitha. Më kap frymëzimi si të isha para një telajoje. Pjata të tilla më joshin që t’i ha deri në fund”.

“Në Tiranë janë ca dyqane ku mund të gjesh çokollata shumë të mira dhe unë blej shumë shpesh, sepse pak çokollatë më bën të ndihem mirë, më stimulon humorin dhe më ëmbëlson ditën. Për mua është edhe dhurata më e bukur që mund t’u bësh miqve. Sepse shijohet nga fillimi deri në fund: që në momentin kur hap mbështjellësen dhe derisa tretet e gjitha”. Dhe meqë festat e fundvitit janë pranë, Albana i ka menduar që tani dhuratat që do t’u bëjë miqve për kokë. Çokollata të mira, për t’i kënaqur dhe për të ëmbëlsuar miqësinë.

TETOR 2013

NË KOPERTINË

Të gatuash dhe të hash shëndetshëm Albana ishte vetëm 13 vjeç kur la shtëpinë dhe u zhvendos në Tiranë për të vazhduar studimet për pikturë në Liceun Artistik. Nuk i kujton si kohëra të bukura ato javët e para kur ambientimi ishte thuajse i pamundur. “Më merrte malli shumë për prindërit, për gatimet e mamit, për aromën e shtëpisë. Nuk mundesha dot as të haja dhe babi u detyrua të qëndronte me mua një javë derisa u ambientova pak. Por ky ishte vetëm hapi i parë. Pastaj u dhashë aq shumë pas pikturës sa çdo gjë tjetër kaloi në plan të dytë”. Me kalimin e kohës mësoi të vinte rregull rreth e rrotull vetes. Dhe tani që kanë kaluar shumë vite, ka vendosur rregull edhe në mënyrën e të ushqyerit. Sepse është koha e ushqimeve të shëndetshme. Sidomos kur i përgatit vetë. “Ka momente kur gatimi më duket krejt i kotë. E pse duhet të rri dy orë duke gatuar diçka që do ta ha në pesë minuta? Ka pastaj momente të tjera kur gatimi më pëlqen. Jepem aq shumë sa e kap veten pas një ore akoma duke grirë e duke përzier. Por në të dyja rastet rregulli vlen njëlloj: pjata të shëndetshme. Nëse dikur haja ç’të doja, tani kam filluar të interesohem dhe të lexoj shumë për ushqyerjen e shëndetshme. Prandaj edhe kam filluar të konsumoj dhe të gatuaj shumë lloje supërash: me perime, me barishte, me mish, me limon dhe vezë. Por mbi të gjitha në tryezën time nuk mungon kurrë sallata. Tani kam shtuar si përbërës avokadon, që është shumë i ushqyeshëm. Nuk jam shumë tradicionale në shije. Më pëlqen të provoj dhe të eksperimentoj me kuzhina të ndryshme, por ngelem gjithmonë tek të freskëtat dhe të shëndetshmet”.

TETOR 2013

Në pritje Sezoni i ri televiziv s’ka pak që ka filluar. Madje jo të gjitha programet kanë marrë udhë. Ka shumë të tjera që janë në pritje të realizimit, siç ka shumë të tjera që janë ende projekte. Arsyeja që Albanën nuk e kemi parë ende në ekran është sepse edhe ajo është ende në pritje. Pas shumë programesh televizive që i ka realizuar një e nga një në kaq vite, do jetë me siguri edhe një i radhës që do na i sjellë sërish nëpër shtëpi prezantuesen e qeshur. E derisa kushtet të piqen dhe projektet televizive të fillojnë i ka gjetur vetes punën më të bukur. “Jam shumë e frymëzuar për të pikturuar këto kohë. Për një muaj kam realizuar 13 të tilla dhe po vazhdoj ende të punoj. Kisha dhjetë vjet që nuk ulesha të punoja. Planet janë për një ekspozitë, por do pres edhe pak kohë”.

DASHURI KARAMELESH

tundimi i pjatës së fundit Ka nga ata që hanë të parë, të dytë dhe tek e treta që i takon ëmbëlsirës, stepen. Disa nuk e pëlqejnë e disa iu friken linjave. Ama disa të tjerë nuk u rezistojnë dot ëmbëlsirave. U dorëzohen. Edhe pse me ca kushte të vogla 50

TETOR 2013

Edhe Klodiana i ha të ëmblat Mund të na jetë krijuar një ide që sportistët kanë një regjim kaq të fortë ushqimor, saqë pjesa më e madhe e gjërave “të mira” nuk hyn fare në listën e tyre ushqimore. Ëmbëlsirat, për shembull. Të jenë të gjithë sportistët të uritur për ëmbëlsira? Një profesioniste thotë jo. Dhe kur ajo quhet Klodiana Shala dhe ka atë fizik që ka, atëherë vlen për t’u besuar. Klodi i ha të ëmblat. Sigurisht nuk shtrohet të hajë nga mëngjesi në darkë ëmbëlsira ama i shijon edhe duke i përgatitur, edhe duke i konsumuar. E sidomos kur miqtë vijnë në shtëpi për të provuar specialitetet që dalin nga duart e Klodit. Nuk di vetëm të vrapojë sportistja sykaltër. Di edhe të gatuajë. Dhe mirë madje. E në menunë e saj nuk mungojnë as ëmbëlsirat. “Nuk më pëlqen shumë të ushqehem në restorante. Preferoj më tepër të gatuaj vetë në shtëpinë time. Mund t’ju them që e kam pasion shumë të madh gatimin. Përpiqem

që të respektoj njëfarë diete me ushqimet që shtroj në tryezën e ngrënies. Dreka ime përbëhet nga supa, që nuk e ndaj asnjëherë (me lëngun e mishit dhe perime). Dy herë në javë preferoj edhe peshkun, ndërsa drekat e tjera përbëhen nga fileto pule apo bërxollë. Këto pjata shoqërohen shpesh me rizoto, sallata dhe në fund nuk mungon ëmbëlsira. Preferoj krem karamel ose sheqerpare. Këtë të fundit ndonëse e dashuroj, më duhet ta konsumoj shumë rrallë, pasi është një ëmbëlsirë shumë e rëndë. Krem karameli është më i lehtë për ne sportistët”. Ama nuk janë të rralla rastet kur tundohet edhe nga të tjera lloje ëmbëlsirash. Sidomos kur i gjen të gatshme në pastiçeri dhe nuk e lodhin t’i gatuajë vetë. Si në këtë rast, që është duke shijuar një tartë me qershi dhe duke pozuar për revistën “Shije”. Asgjë me vrap. Ëmbëlsirat shijohen në qetësi. Edhe kur je vrapuesja më e shpejtë...

DASHURI KARAMELESH

Dëshirat e Bleonës Nëse do zgjidhte mes të kripurave dhe të ëmblave, Bloena Qereti nuk ka pikën e mëdyshjes. Zgjedh të ëmblat pa u menduar dy herë. E di mirë që janë armiket e linjave të saj, ama vështirë se do t’u rezistonte, sidomos krepave që i gatuan mami Oli sa herë që kthehet në shtëpinë e prindërve të saj në Tiranë. Dhe kur shtëpia është larg dhe Bleona ndodhet në Los Anxhelos, atëherë zgjedhjet e saj janë krem bryle dhe mijëfletësh. Me gjithë dashurinë e madhe, të përzgjedhurat e saj nuk janë dhe aq të rënda. Sepse Bleona ka menduar edhe për shijen edhe për linjat.

Dashuria e parë e Zhani Cikos Ëmbëlsira ka qenë dashuria ime e parë. Mbaj mend madje, që në shtëpinë tonë për të na edukuar, mua dhe motrën time, bëheshin edhe ndëshkime të tilla si: Nuk mund ta hash ëmbëlsirën nëse më parë nuk ha supën dhe mishin! Ka qenë një edukatë për të përdorur një kuzhinë të pasur nga pikëpamja vitaminoze. Vitet e fundit, kam qenë i detyruar ta minimizoj sheqerin, jo ta eliminoj. Më pëlqejnë veçanërisht ëmbëlsirat që lidhen me çokollatën, por edhe ato me fruta. Preferoj më shumë llojet e tortave që kanë brenda fruta, se ato që kanë bazë kremrat. Më pëlqejnë ëmbëlsirat shqiptare, por kam konstatuar se në vendet e rajonit, ku kuzhina është e përafërt me tonën, sheqeri ka nisur të reduktohet. Të mençur janë treguar! Kanë nisur ta reduktojnë dozën e sheqerit, duke e zëvendësuar me sheqer frutash apo me gjëra të tjera. Kam parë një përdorim më të matur të sheqerit dhe më ka rezultuar që është më i shëndetshëm dhe e ruan sigurisht atë shijen e ëmbëlsirave që na shijon ne, që janë të traditës sonë.

Për Xhemin, vetëm çokollatë Xhemi e adhuron çokollatën. Dhe mos mendoni se për të kënaqur veten me ushqimin më të ëmbël mendon më parë për linjat e dëmet që mund t’i shkaktojë. Aspak. Nuk lodhet të zgjedhë atë të hidhurën që ka më shumë kakao dhe më pak qumësht. Xhemi do çokollatë me qumësht dhe pikë. Dhe pasi i shijon kutizat e ëmbla, i përdor pastaj edhe në ëmbëlsirat e saj, që i gatuan gjithë dëshirë.

Çfarë zgjedh Eno Popi Kur vjen puna tek ëmbëlsirat, prezantuesi i emisionit të mëngjesit “Wake Up” në Top Channel, tregohet i matur. Me gjithë dëshirën për të konsumuar të ëmbla, zgjedh vetëm disa prej tyre, ato më pak të ëmblat e më pak të dëmshmet. “Ëmbëlsirat i ha. Por vetëm disa. Më pëlqejnë ato që s’para kanë shumë sheqer. Bombat me sherbet i eliminoj. Ndërsa nuk i them jo çokollatës së zezë me lajthi, ama aq dozë sa duhet për të ndërruar shijen e ushqimit pas drekës, si dhe krem karamelit, që më pëlqen si e bën ime më”. Ja ku e deklaroi Eno dashurinë për ushqimin e duarve të mamit.

TETOR 2013

Dëshiron të humbësh peshë? Haje mëngjesin mirë… dhe shoqëroje me ëmbëlsira

“Nuk ka rëndësi vetëm çfarë ha, por edhe koha gjatë të cilës e konsumon”. Ky është përfundimi i një studimi të fundit nga Universiteti i Tel Aviv-it. Dhe duke shtuar “ushqimet e ndaluara” në mëngjes, ti mund të humbësh kilet. Ja sepse Nëse e keni të pamundur të mos e mbushni pjatën plot, atëherë bëjeni këtë në mëngjes pasi është shumë më mirë. Sipas një studimi të fundit, metabolizmi i njeriut ndikohet ndjeshëm nga ora e trupit- ritmi circadian që manaxhon proceset biologjike të trupit gjatë ciklit 24-orësh. Duke ngrënë një mëngjes të bollshëm, bëhet e mundur që proceset metabolike të mbahen lart gjatë gjithë ditës. Dhe duke iu referuar studimit “ata që vaktin më të madh të ditës ia lënë mëngjesit, kanë shumë më tepër gjasa që të humbin peshë dhe të rregullojnë perimetrin e belit, krahasuar me ata që hanë më shumë drekën apo darkën. Për të përcaktuar ndikimin e kohës tek rënia në peshë dhe shëndeti, studiuesit shqyrtuan 93 gra obeze që i ndanë në dy grupe. Secilit grup iu dha një dietë e moderuar në karbohidrate dhe yndyra me një total prej 1.400 kalori të përditshme. Sipas përfundimeve të studimit, që u publikuan në “Obesity”, diferenca mes dy grupeve ishte tek “koha e kalorive”. Grupi i parë i hëngri 700 kaloritë e lejuara në mëngjes, 500 në drekë dhe 200 në darkë, ndërsa grupi i

dytë hëngri 200 kalori në mëngjes, 500 në drekë dhe 700 në darkë. Dhe për ta kontrolluar situatën, kaloritë për secilin grup përbëheshin nga ushqime të njëjta. U vu re se të dyja grupet ranë në peshë, kjo pasi ulën ndjeshëm konsumimin e kalorive në një ditë. Dhe më tej akoma, grupi që hëngri mëngjesin e madh dhe darkën e vogël humbi më shumë kile se grupi që hëngri darkën e madhe. Pjesa më interesante e zbulimit të studimit: tek mëngjesi i pjesmarrësve në studim u futën biskota dhe tortë, e në këmbim të kësaj u vu re një metabolizëm i mirë gjatë ditës. Nga studimi rezultoi gjithashtu se tek pjesëmarrësit u vunë re nivele të konsiderueshme më të ulëta të insulinës, glukozës dhe triglicerideve, që përkthehet në një rrezik më të ulët të sëmundjeve kardiovaskulare, diabetit, hipertensionit dhe kolesterolit të lartë. Përfundimi i gjithë studimit mund të përmblidhet me një fjali të vetme: “Mëngjesi është vakti më i rëndësishëm i ditës, edhe kur bëhet fjalë për humbje peshe. Edhe nëse i shton çokollatë apo kek, mëngjesi gjithsesi ngelet i pari…”

DASHURI KARAMELESH

Keku i mëngjesit Nevila Xhindi, zv. rektore në Universitetin Europian të Tiranës

Meqë ëmbëlsirat janë pasioni i saj, Nevila është shumë e vëmendshme ndaj enëve specifike për gatimin e tyre dhe sidomos ndaj përbërësve të veçantë që u japin ëmbëlsirave shije të mirë. “Dikur, në çdo vend të huaj që shkoja përpiqesha që të blija përbërës të ndryshëm apo enë me forma për kekët. Fatmirësisht sot ka shumë të tilla edhe në Shqipëri. I gjen kudo, mjaft që të kërkosh dhe të kesh dëshirë”. Disa nga specialitetet e Nevilës janë kek me banane, kek me arrë kokosi, kek me karota, biskota me copa çokollatë dhe arra…

Të ëmblat gatuhen thuajse çdo ditë në shtëpinë e Nevila Xhindit. Për të filluar një mëngjes krejt ndryshe. Me aromën e brumit të pjekur dhe fetat e kekut që piqen në orët e para të mëngjesit 54

Që në korridor, pa u futur ende në kuzhinën që ndodhet aty pranë, era e kekut të ngacmon hundët dhe pastaj të pushton krejt shqisat kur dera e kuzhinës hapet në kanat. Është ende paradite herët, kur

TETOR 2013

shumica e shtëpive janë mbyllur nxitimthi me çelës dhe amvisat kanë futur në frigorifer që një natë më parë drekën e gatuar për të nesërmen para se të nisen me vrap për në punë. Kurse në shtëpinë e Nevilës që në pikë të mëngjesit furra është e ndezur dhe keku piqet përfundimisht veten pak minuta para se ajo të dalë nga shtëpia. Kështu ndodh përherë në shtëpinë e saj. Nuk ka rëndësi nëse jashtë është ditë e bukur, bie shi i rrëmbyer, bën ftohtë acar apo dielli përvëlon. Mëngjeset ëmbëlsohen me kek të sapopjekur. Dhe jo vetëm me kek. Sepse mëngjesi është koha kur Nevila përgatit edhe drekën. “Në darkë kthehem vonë nga puna dhe prioritet janë vajzat që mezi më presin, ndaj kam zgjedhur mëngjesin sepse dita nis e ëmbël, e ngrohtë, shtëpisë i vjen një erë e mirë që zgjat gjithë ditën. Kam krijuar sistemin tim të gatimit, të shpejtë, të freskët, duke përdorur produkte që sot i gjen në market, zarzavate, mish, etj... Gjithsesi, besoj se arsyeja që unë gjej gjithmonë kohë është sepse më pëlqen shumë të gatuaj dhe t’i përkushtohem familjes time”. Dhe kjo dashuria e saj për gatimin është vërtet e hershme, daton që në fëmijëri dhe është brumosur bashkë me të. “Që e vogël kisha shumë dëshirë të rrija e të shihja gjyshen time që gatuante, gatuante, gatuante për të gjithë dhe kishte një zemër aq të bardhë e të madhe për ta ndarë ushqimin edhe me të tjerë në ato vite krize”. Sigurisht ato që Nevila gatuan tani nuk janë të gjitha të ngjashme me recetat e gjyshes dhe të mamasë, sidomos në specialitetin e saj, ëmbëlsirat. Sepse jetesa jashtë Shqipërisë për vite të tëra i ka mësuar të tjera forma gatimi, e sidomos receta që më së shumti synojnë të jenë të shëndetshme. “Jam e vëmendshme ndaj recetave. Një pjesë të mirë i kam “vjedhur” nga gjyshja dhe mami, kryesisht gjellët dhe tavat, ndërsa për ëmbëlsirat kam provuar të jem më trendy ose më ndryshe se ëmbëlsirat tradicionale shqiptare. Të jetuarit jashtë Shqipërie, sa në Gjermani dhe Amerikë (për arsye studimesh), me ka dhënë mundësinë që të jem më hapur me gatimet dhe veçanërisht me ëmbëlsirat. Krye-

“Jam e vëmendshme ndaj recetave. Një pjesë të mirë i kam “vjedhur” nga gjyshja dhe mami, kryesisht gjellët dhe tavat, ndërsa për ëmbëlsirat kam provuar të jem më trendy ose më ndryshe se ëmbëlsirat tradicionale shqiptare" sisht recetat e mia të ëmbëlsirave janë nga Amerika. Ka shumë rëndësi që në vendin që shkon të jetosh me vendasit. Për shembull nga Gjermania, ku unë jetoja vetëm, nuk arrita kurrë ta gatuaja tamam një recetë, ndërsa në Amerikë ndaja shtëpinë edhe me dy vajza të tjera amerikane, të cilat më mësuan (në kuadrin e një konkurrence kulinarie) të bëja ëmbëlsira shumë të mira, të lira, të shpejta dhe mbi të gjitha të realizueshme”. Të tilla janë edhe ato që gatuan çdo mëngjes në shtëpinë e saj. Nuk i marrin shumë kohë dhe sidomos nuk e mundojnë fare. Sigurisht që për të do ishte shumë më e thjeshtë që të shkonte në marketin aty pranë, të blinte një kek të gatshëm dhe ta vendoste mbi tryezë, pa i hapur vetes shumë telashe: përzierje brumi, pjekje, larje enësh. Po ç’t’i bëjë pasionit?! Është pikërisht kjo arsyeja që e çon që në pikë të mëngjesit në kuzhinë. Më siguri jeni duke pyetur njëzëri për zilen e orës që duhet të bjerë andej nga ora gjashtë. Në fakt jo. Zgjimi i Nevilës nuk ndryshon shumë nga ai i zonjave të tjera. “Zgjohem në shtatë pa dhjetë. Filloj gatimin dhe pasi vë gjërat në terezi, zgjoj vajzat. I vesh për kopsht e shkollë dhe pasi dalin ato nga shtëpia, merrem me përfundimin e gatimit e me veten time. Në orën nëntë jam në punë”. Por më parë fut në çantën e saj kekun që ka përgatitur në mëngjes, kështu edhe kolegët e saj të zyrës e kanë gjithashtu mëngjesin shumë të ëmbël. Nevila mendon çdo ditë për këtë.

DASHURI KARAMELESH

Përbërësit:

Përgatitja:

2/3 gote vaj misri

Vaji përzihet me sheqerin dhe rrihen fort me rrahësen e vezëve, pastaj hidhen vezët dhe vanilja (një gjysmë luge kafeje), hidhet mielli, arrë kokosi dhe në një gotë të vogël shkrijmë sodën e bukës me pak qumësht). I përziejmë mirë dhe pastaj i pjekim në furrë me 180 gradë, të ngrohur më parë. E këshillueshme është tava me gomë silikoni, e cila pjek shpejt dhe nuk ngjit. Keku duhet të ftohet ngadalë dhe pritet i vaket. Mund ta shoqërojmë me një kakao të ngrohtë.

2 vezë 1 gotë e gjysmë sheqer i errët (brown sugar) 1 gotë kos 2 gota miell 1 gotë arrë kokosi e grirë Pak vanilje, pak sodë buke

k e K

ë r k r o a kosi e m

TETOR 2013

KTHIM NËKARAMELESH QYTET DASHURI

Ajo quhet Kristi por të gjithë e thërrasin Kiki. Është 18 vjeç dhe i adhuron ëmbëlsirat. Deri këtu s’ka asgjë të veçantë. Por lexoni pak më poshtë dhe do shihni që Kiki nuk është aspak e zakonshme. Kjo e saja është një histori e ëmbël, madje me shumë sheqer

KI KI 58

prej sheqeri

TETOR 2013 Në pamje të parë ajo nuk ka asnjë ndryshim nga moshataret e saj. Është fare e dukshme që i pëlqen të vishet bukur dhe të kombinohet, të ketë celularë siç urdhëron fjala e fundit e teknologjisë dhe të pijë kafe me shoqet në Bllok. Vetëm se Kristi Janku, ose Kiki, nuk është aspak si të gjitha 18-vjeçaret e tjera. Kur librat mbyllen dhe detyrat për të nesërmen mbarohen, Kiki nuk tund shtëpinë nga zëri i

lartë i muzikës dhe as nuk bën thashetheme me mikeshat, ama bën një mal me enë të palara… sepse kjo është koha e gatimit të ëmbëlsirave. Nga të gjitha llojet. Që nga ato të thjeshtat fare e deri tek tortat me shtresa. Që nga biskotat e deri te cheesecake-t. Ky është pasioni më i madh i një 18-vjeçareje, që për revistën “Shije” tregon ca sekrete të ëmbla.

Më pëlqejnë shumë të gjitha proceset që nga përgatitja e deri tek servirja Të kujtohet ëmbëlsira jote e parë? Po, kam qenë 13 vjeç dhe kam gatuar një kek me kakao. Ngjiti pak, por në fund doli i shijshëm. Pastaj fillova të gatuaj shpesh e më shpesh dhe të eksperimentoj me receta të ndryshme ëmbëlsirash. Ku i gjen recetat? Kam burime të ndryshme, por në çdo recetë bëj modifikimet e mia që më shërbejnë sidomos për site-n. Çfarë është ky site? Është një blog që unë e kam hapur që prej dy vjetësh. Quhet “Kiki’s book of dreams”. Është më shumë një faqe lifestyle, për modën për aktivitetet e mia, por edhe për recetat e ëmbëlsirave që unë gatuaj dhe i hedh aty duke postuar çdo etapë të recetës. Ti gatuan sepse të pëlqen të hash apo sepse të tërheq më shumë procesi i realizimit të një recete? Të dyja bashkë. Edhe të gatuaj, edhe të ha. Më pëlqejnë shumë të gjitha proceset që nga përgatitja e deri tek servirja. Kjo do të thotë që ti ha shumë ëmbëlsira? Po. Të gjitha ëmbëlsirat që gatuaj i shijoj dhe vetë. Sepse ëmbëlsirat i kam pasion. Që e vogël mbaj mend që blinim shumë ëmbëlsira dhe të llojeve të ndryshme që t’i provonim të gjitha shijet. Vetëm ëmbëlsirat e tua ha? Jo, çdolloj ëmbëlsire të mundshme.

Të gjitha ëmbëlsirat që gatuaj i shijoj dhe vetë. Sepse ëmbëlsirat i kam pasion

Po dukesh kaq e dobët… Kam metabolizmin të tillë. Ha sa të dua por nuk shëndoshem. Kush gatuan në shtëpinë tënde? Të gjithë, por më shumë unë dhe mami. Kurse dy motrat e mia shijojnë :).

DASHURI KARAMELESH Duhet të kesh ndonjë ëmbëlsirë që e pëlqen më shumë se të tjerat, apo jo? Po, më pëlqejnë më shumë biskotat. Sepse janë shumë të thjeshta për t’u gatuar dhe për t’u ngrënë. Mund t’i marrësh me vete, mund t’i hash teksa lexon një libër, para se të flesh dhe të hahet diçka. Me kaq kohë sa ke ti që gatuan nuk janë mbaruar akoma llojet e biskotave? Ka aq shumë, sa asnjëherë s’kanë për t’u mbaruar. Mirë biskotat që janë të thjeshta, por ti më the që gatuan edhe torta, që nuk duken dhe aq të thjeshta... pastaj i duan edhe ca mjete specifike... Nëse di metodën e duhur, bëhen edhe ato shumë të thjeshta. Prandaj unë bëj çdo gjë me foto, në mënyrë që ata që më ndjekin në blog ta shohin se s’ka asgjë të vështirë. Për sa u përket mjeteve, mendoj se çdo gjë mund të zëvendësohet. Për shembull në vend të rrahëses elektrike mund të përdorësh duart, vetëm se të ha më shumë kohë. Gjithsesi pastiçeria kërkon mjetet e veta, nëse i hyn asaj pune. Dhe ti i ke? Po.

Është pak i çuditshëm ky pasion për moshën tënde... po me shoqet e tua del? Në shtëpinë tonë ka qenë gjithmonë një parim: minutat nuk duhen harxhuar kot. Shoqet e mia kanë pasionet e tyre gjithashtu. Sigurisht që dal e argëtohem me to, se nuk ngujohem në shtëpi, por edhe bisedat që bëj me shoqet nuk janë llafe boshe. E ndjen veten ndryshe nga shokët dhe shoqet e klasës? Po, por e përjetoj me pozitivitet, sepse ata më mbështesin. Sepse edhe ata i hanë ëmbëlsirat e tua apo jo? Po. Unë nuk gatuaj vetëm për vete. I ndaj me të tjerët dhe ka shumë raste kur mblidhemi të gjithë bashkë dhe secili sjell një ushqim të caktuar dhe bëjmë festë. Kuptohet që unë sjell gjithmonë ëmbëlsira. Duhet të jetë edhe pak i kushtueshëm ky pasioni yt i ëmbël, apo jo? Përballohet në bashkëpunim me prindërit, pa kaluar në teka. Unë nuk jam nga ato vajza që them dua këtë, e dua dhe pikë. Nuk i hyn pak në hak mësimeve? Jo. Në fillim është shkolla dhe koha që më duhet për t’u përgatitur për shkollë dhe pastaj vjen gatimi. Ky është një rregull që nuk shkelet. Nuk e marr aq seriozisht sa të dëmtoj qëllimin parësor që është shkolla. Çdo ndodhë më vonë me këtë pasionin tënd? Ke menduar të bësh diçka më të madhe sesa thjesht një blog? Po, do më pëlqente. Për momentin jam e angazhuar në mensën e një universiteti privat. Gatuaj ëmbëlsira për studentët. Por mendoj se në Tiranë është i nevojshëm krijimi i një pastiçerie ndryshe. Ç’do të thotë ndryshe? E kam fjalën për një vend ku të shkosh dhe të ndihesh si në shtëpinë tënde. Të rrish pak apo të lexosh një libër dhe të kesh pranë një cupcake ose një çokollatë të nxehtë. Të blesh ca ëmbëlsira e të ikësh në shtëpi apo të rrish një orë të tërë duke u endur në një banak plot e përplot me ëmbëlsira. Edhe profesioni yt në të ardhmen ka të bëjë me ëmbëlsirat? Dua të studioj për art design, që mendoj se ka pak lidhje me pasionin tim, sepse ka të bëjë me mënyrën se si ti e servir diçka.

DIPLOMAT Hoteli i parë privat në Tiranë. Balanca perfekte ndërmjet biznesit, relaksit dhe elegancës garantojnë mikpritje e ngrohtë Diplomat. Interneti Wi-Fi, TV satelitor dhe çdo facilitet tjetër, ju bëjnë të ndiheni si në shtëpi.

TETOR 2013

Zgjedhje e duhur Çmimi i duhur HOTEL DIPLOMAT Rr. Sulejman Delvina, Nd. 61, H.21022 Tiranë, Shqipëri Tel: +355 4 2233 151 / 2258 468 Fax: +355 4 2230 457 marketing@diplomathotelstirana.com www.diplomathotelstirana.com

Stafi i eventeve, skuadra e kulinarisë bëjnë ëndrrën tuaj realitet. Vendi ideal për JU Familjen, Miqtë, Dasmën Tuaj, Ditëlindjet apo, Përvjetorët me shoqërinë. Bankete të Korporatave dhe Institucioneve. Promovime dhe Ekspozita të ndryshme...

KATERING DIPLOMAT FASHION HOTEL Blv. Bajram Curri, Nd. 36, H.1, Tiranë, Shqipëri Tel: +355 4 2235 090 Fax: +355 4 2320 749 reservation@diplomatfashion.com www.diplomathotelstirana.com

Ju zgjidhni vendin, ne mendojmë për detajet e festës që ju dëshironi.

DIPLOMAT FASHION HOTEL Butique Hotel i parë në Tiranë, 2004. Sjell pranë Jush stilin Njujorkez, Milanez dhe atë Parizien në ambjentet e dhomave.

Ju mbetet vetëm të zgjidhni stilin ku dëshironi të qëndroni.

DASHURI KARAMELESH

Një tortë...

vetëm për ty

Një tortë unike, e personalizuar, do ta bënte padyshim eventin më special. Një ditëlindje, përvjetor, fejesa apo dasma nuk mund të kenë kurrsesi kuptim pa tortën e madhe, shumëngjyrëshe e të shijshme. Por trendi i kohëve të fundit, përfshirë Shqipërinë, janë tortat e personalizuara, ato që ti i porosit në varësi të profesionit, preferencave apo pasioneve të protagonistit të festës. Zbulojeni tendencën moderne

TETOR 2013 I mbani mend tortat e vogla e të rrumbullakëta, me numrat simbolikë të viteve sipër e me qirinjtë e ndezur që fikeshin menjëherë pasi mendohej dëshira? Nuk janë shumë të largëta ditët kur të gjithë marroseshim pas tyre. Një grup familjarësh apo të njohurish që bërtisnin me të madhe “Shumë urime për ty…”, një tortë në mes të tavolinës që priste të fikej, gjysmëerrësira apo dasmat e mëdha ku çifti rrethohej nga publiku i zjarrtë që rreth tortës bërtiste me të madhe “puthe, puthe”… Të gjitha këto nuk janë skena hollivudiane, por janë kujtimet tona, që gjithsecili i ruan ëmbël në kujtesë. Kanë ndryshuar shumë pak gjëra nga këto evente në ditët e sotme. Por ndryshimi më i madh që bie në sy është torta. Kanë humbur përmasat e vogla të dikurshme, nuk janë më të thjeshta, shkojnë deri në disa katëshe, dhe mbi to gjen të pikturuara gjithçka: që nga personazhet vizatimorë e deri tek çantat Guçi apo takat ala Lady Gaga…

Është menduar për të gjitha preferencat fëminore dhe për të gjitha personalitetet e tyre. Nëse djali juaj është fans i futbollit, atëherë torta që do të shkonte për shtat në këtë rast është një dizajn me fushën e futbollit, apo me futbollistë të njohur konkretë, që djali mund t’i adhurojë. Nëse është vajzë, atëherë tortat me kukullat Barbie, apo me personazhe femra të njohura të përrallave të famshme do të ishin zgjidhja ideale. Dhe nëse fëmija juaj ka mik të pandarë të jetës librin, atëherë një tortë në formën e tij, me fletët e hapura e shkronja në të, do të ishte një surprizë e këndshme…

Tortat e fëmijëve

Torta vanitoze Kushtojnë çantat e mira. Me mijëra euro shënojnë etiketat. Ato që kanë fatin t’i blejnë numërohen me gishtat e dorës. Ne të vdekshmit e tjerë mund të mjaftohemi duke i ngrënë… po, po duke i prerë me thikë e shijuar me pirun. Tendenca më e fundit? Një tortë në formë çante Louis Vuitton apo këpuce Jimmy Choo apo buzëkuqi Chanel. Për të gjitha vajzat vanitoze që ëndërrojnë një çantë të firmosur. Pastiçeritë e ofrojnë me çmim shumë të ulët.

DASHURI KARAMELESH

Është pjesa më e bukur e gjithë ceremonisë. Momenti kur muzika fillon, dritat fiken dhe në mes të sallës vendoset torta. Dhe të gjithë sytë janë të fokusuar aty, të torta e dasmës, që do të pritet me thikë e provohet nga nusja dhe dhëndri si një ogur i mirë për jetë martesore të ëmbël. Dhe si çdo gjë tjetër në ritualin e dasmës që nuk është më aspak tradicionale, edhe torta e martesës është kthyer në detajin më të rëndësishëm të dasmës, pas fustanit të nuses. Ndaj edhe gjithë sytë ngulen aty, në formën e madhe me gjalpë e krem dhe blicet vërshojnë. Po kur nusja dhe dhëndri janë të famshëm? Atëherë fotoja e tortës bën xhiron e botës.

Po, dua... tortë Por jo një tortë dhe kaq. Një tortë të madhe, me kate, me ngjyra, më dizajn e lule. Që të jetë qendra e ceremonisë së dasmës dhe t’i mahnitë të gjithë. Nuk janë ëndrra vajzash që imagjinojnë përralla për ditën e bardhë, sot një tortë e tillë të vjen në mes të banketit nga pastiçeritë e Tiranës 64

TETOR 2013 E pazakonta tortë Pritej prej të gjithëve. Torta e martesës së Edi Ramës nuk mund të ishte kurrsesi e zakontë: me lule, iniciale apo kate. E përzgjedhur me një formë krejt të çuditshme, torta i përmbushi të gjitha pritshmëritë për të shkaktuar habinë e radhës.

Ëmbëlsi amerikane Bashkëshorti i saj është amerikan, por Valbona Çoba preferoi që ceremonia e martesës të bëhej në Shqipëri, me ca tradita alla shqiptarçe. Ama shijimin e tortës, një zakon tipik amerikan, e ndoqi pikë për pikë. Bashkë me llangosjen tradicionale të nuses dhe dhëndrit me kremin e tortës.

Zambakët e Jonidës Si çdo detaj tjetër si fustani, ngjyra e flokëve apo krehja, edhe torta e dasëmës të Jonida Maliqit ishte përzgjedhur me kujdes. E vendosur mes një tufe zambakësh të bardhë, çifti e shijoji mes një shpërthimi rrëzëllitës fishekzjarrësh.

Dy herë ëmbëlsi Ermal Mamaqi dhe Amarda Toska kanë prerë dy torta madhështore. Sigurisht që janë martuar vetëm një herë, siç të gjithë e dimë. Por ceremonitë e ndryshme njëra pas tjetrës meritonin secila nga një tortë gjigante.

E veçantë... ...Dhe ekstravagante, si çdo gjë që bën Aurela Gaçe. Torta e saj e dasmës nuk bëri asnjë pikë përjashtimi. Ishte ndryshe nga të gjitha tortat që kemi parë deri më tani. Larg çdo kornize klasike.

DASHURI KARAMELESH

TETOR 2013

Hermiona Hajdini (Përgjegjëse e sektorit veterinar Zooteknik, në AMK) Mjalti është lëndë ushqimore me shije shumë të veçantë, që prodhohet nga bletët dhe përpunohet nga njeriu. Ai është një ushqim shumë i rëndësishëm për cilësitë dietetike dhe terapeutike që zotëron. Prodhimi i mjaltit fillon nga nektari i luleve, që vetë bletët i mbledhin, i transformojnë, i shtojnë lëndë specifike, i magazinojnë dhe i lënë të maturohen në hojet e zgjojeve. Sa më sipër konstatohet që mjalti është produkt shumë kompleks, që ndryshon ndjeshëm

Gjithçka për mjaltin. Vlerat ushqyese, përdorimet, recetat. Dhe disa kuriozitete që e bëjnë edhe më të vlefshëm përbërjen e tij në lidhje me origjinën e florës, zonës dhe kushteve klimatike. Në këtë kuptim është normale të flasim për lloje mjalti. Diferencat midis llojeve të mjaltit varen nga cilësia dhe sasia e bimëve që lulëzojnë dhe prodhojnë nektarin, në të njëjtën periudhë të vitit. Në varësi të stinëve të vitit, sipas vendit dhe kulturave bimore prodhohet mjaltë që ka vlerë të ndryshme tregtare. Kështu, prodhohet mjaltë me aromë livadhi, pylli, mali, bliri etj. Edhe në

lidhje me shijen ka shumëllojshmëri mjalti. Ka mjaltë të ëmbël, pikant, me shije pak të hidhur etj. Mjalti më i ëmbël është ai që rrjedh nga rozmarina, nga portokalli, ndërsa mjalti që rrjedh nga pelini është i hidhur. Mjalti mund të konsiderohet si produkt shtazor dhe bimor, sepse ai rrjedh nga nektari i luleve por përpunohet nga bletët. Për të prodhuar 1kg mjaltë bletët duhet të bëjnë rreth 50 000 fluturime për të mbledhur nektarin në miliona lule.

Mjalti dhe vlerat e tij Mjalti përmban Vitaminë B1, B2, A, niacinë dhe midis lëndëve minerale kalcium, fosfor, hekur, magnez etj., që vijnë nga nektari në raport me llojshmërinë e luleve. Një kg mjaltë përmban 3000 kalori. Mjalti asimilohet nga organizmi në mënyrë ideale dhe përbërja kimike e tij është në raport të drejtë me cilësinë e nektarit që bleta disponon. Karakteristikat organo-leptike (ngjyra, era, shija, densiteti, kokërzimi, etj.), të mjaltit varen nga llojshmëria e luleve që kanë bimët, nga të cilat prodhohet nektari si dhe nga klima dhe stina e vitit. Kjo shpjegon përse mjalti ka ngjyrë të ndryshme si, të verdhë të hapur, të verdhë intensive dhe deri me nuanca jeshile. Aroma e mjaltit është e lidhur me praninë e lëndëve volative që rrjedhin nga lulet, prandaj disa lloje mjalti janë tepër aromatikë krahasuar me disa lloje të tjera që nuk kanë aromë të fortë.

Mjalti është njohur dhe përdorur si ushqim i shëndetshëm dhe kurativ nga njerëzimi qysh në lashtësi nga popujt e ndryshëm të botës. Faraonët e kanë përdorur mjaltin si pije dhe si pomadë për shërimin e shumë sëmundjeve. “Babai i mjekësisë”, Hipokrati, mjaltin e ka përdorur si ilaç bazë në kurimin e shumë sëmundjeve. Edhe stërgjyshërit tanë ilirë, si fisi dardanëve, taulantëve, albanëve, etj., kanë qënë kultivues të mirë të bletëve. Qysh prej lashtësisë mjaltëzat e vendit tonë ishin bërë të njohura dhe jashtë kufijve të Ilirisë. Vështirë se ka ndonjë vend në botë ku mjalti nuk dëshirohet. Mjalti, që gjermanët e quajnë Honing, Italianët Miele, Francezët Miel, etj. dhe që tingëllon shumë më bukur në gjuhën shqipe “mjaltë”, dëshirohet jo vetëm për shkak të shijes dhe të mirave shëndetësore që ofron, por ajo që e bën më të popullarizuar është lehtësia e konsumimit të tij. Mjalti konsiderohet si ushqimi biologjikisht më i freskët, për këtë arsye mund ta konsumojmë në mënyrë të drejtëpërdrejtë apo të tretur në qumësht, lëng frutash, ujë, mund t’i hedhim edhe kanellë si dhe barishte të tjera për ta bërë ilaç.

DASHURI KARAMELESH

A prishet mjalti? Pasi largohet nga kosheret mjalti ngurtësohet dhe bëhet më i qartë, proces ky që favorizohet nga prania e temperaturave të ulëta dhe kushtëzohet nga sasia e sakarozës e pranishme në të. Por nëse sasia e sakarozës është më e vogël se niveli në të cilin ndodh dukuria, kristalizimi mund të ndodhë edhe pas një viti ose mund të mos ndodhë fare. Rekomandohet që mjalti të mbahet në mjedise me ajër të thatë. Hyrja e ajrit nga jashtë është një dukuri që duhet të evitohet sepse çon shumë shpejt drejt procesit të kristalizimit të mjaltit. Mjalti karakterizohet nga përmbajtja e faktorëve “pengues” si ph i ulët, fuqia antibiotike dhe presioni i madh osmotik që e bëjnë të pamundur zhvillimin e mikroorganizmave në mjalt. Mjalti është çudi, sepse nuk prishet. Arkeologët kanë zbuluar se kavanozat e vjetra të mjaltit në varret egjiptiane ishin ende të shijshme! Si të gjitha produktet biologjike komplekse edhe mjalti është objekt i ndryshimeve me natyrë kimike, biologjike që e pakësojnë vlerën ushqyese dhe mund të prishin karakteristikat organo leptike të tij. Shkak kryesor për këto ndryshime janë disa maja osmofile, të cilat rriten në sipërfaqe ku produkti ka lagështinë më të madhe dhe për një kohë të shkurtër përshtaten me përqëndrimet e larta të sheqerit. Ndryshimet në mjaltë karakterizohen nga një proces fermentativ shumë i ngadalshëm që zgjat disa muaj dhe çon në çlirimin e disa lëndëve që i japin produktit një shije të ndryshme dhe një errësim që është i dukshëm dhe në sipërfaqe shfaqet një shtresë shkume. Në mjaltin shumë të vjetëruar pakësohen veçoritë antibiotike dhe nga aktiviteti enzimatik produkti zhvlerësohet sepse dobësohen karakteristikat organo leptike të tij. Nuk njihen toksinfeksione ushqimore nga konsumi i mjaltit. Disa studime kanë konfirmuar se stafilokokët patogjenë mund të jetojnë deri në 20 ditë në mjaltë, ndërsa mikroflora banale jo më shumë se një ditë dhe ky fakt i atribuohet aftësisë antibiotike dhe antiseptike të mjaltit. Por mjalti mund të provokojë intoksikacione kur

bletët kullosin në lule që përmbajnë lëndë toksike, ndërmjet të cilave më e përmendura është andrometotoksina, që provokon edhe në ditët tona toksiinfeksione ushqimore në SHBA, Brazil, Afrikë dhe më pak në Evropë. Mjalti i konservuar me kalimin e kohës mund të vjetërohet dhe si rezultat ai pëson ndryshime dhe transformime, të cilat në shumicën e rasteve ndodhin nga prania e temperaturave të larta ku mjalti mbahet. Mjalti është produkti biologjik që jeton me vite. Gjatë vitit të parë ngjyra e mjaltit fillon të theksohet ndërsa në vitin e dytë ajo errësohet. Sot në botë fatkeqësisht përdoret një sistem i tërë i cili realizon sofistikimin apo falsifikimin e mjaltit.

Mënyra më e përhapur është ajo e përdorimit të shurupit të sheqerit. Bletës çfarëdo që t’i japësh, reçel, shurup misri apo sheqeri ajo e kthen në mjaltë. Duhet të konsiderojmë faktin se nëse sheqeri jepet deri në muajin e tretë me qëllimin e rritjes së bletës së vogël, nuk ngelet asnjë gjurmë sheqeri në mjaltin që merret në muajin e shtatë apo të tetë.

KËSHILLA Mjalti nuk këshillohet të mbahet në frigorifer sepse thith lagështirën Mjalti origjinal ka një aromë të veçantë si esencë dhe kjo ndihet më shumë kur e presim mjaltin apo kur hapim kapakun e enës me mjaltë Konsumatorët duhet të zgjedhin mjaltin e parë Ngrënia e rregullt e mjaltit ndihmon në forcimin e memories dhe rrit imunitetin, si dhe forcon fizikisht organizmin, atribuar kjo vetive antioksiduese që përmban. Zëvendësoni sheqerin me mjaltin kur pini qumësht, kos apo çaj. Mjalti është më i dobishëm se sheqeri, sepse asimilohet më mirë, ka aromë të shkëlqyer dhe i jep shumë energji organizmit.

TETOR 2013

Përdorimet: Preferohet që mjalti të përdoret i holluar me ujë, në mënyrë që të bëhet përvetësimi i lëndëve të tij sa më mirë. Po kështu preferohet që të merret një orë para ngrënies ose tre orë pas ngrënies. Doza e lejuar e mjaltit është 60-100 gram në ditë dhe jo më shumë. Preferohet që mjalti të përdoret në sasi të vogla dhe në periudha të ndara kohore. Sigurisht nuk mund të lëmë pa përmendur përdorimin e mjaltit edhe në kulinari për përgatitjen e ëmbëlsirave, pijeve apo salcave të ndryshme etj. Me mjaltin përgatisim sallatat e frutave, shoqërojmë petullat dhe krepat në mëngjesin e së dielës, përgatisim biskotat për çajin e pasdites etj.

him të gjithë përbërësit derisa të bëhen masë e njëtrajtshme dhe ia hedhim sipër sallatës me:

Sigurisht që të gjithë jemi mësuar t’i japim shije sallatës me mënyrën e thjeshtë, por të këndshme dhe të shëndetshme me kripë, uthull apo limon dhe vaj ulliri. Ndonjëherë kemi nevojë për më tepër larmishmëri shijesh në tryezat tona. Atëherë le t’i japim shije sallatës me salcën franceze “Saussa D’avije”, e cila përgatitet nga mjalti i lëngshëm (150-180 g), 12 thelpinj arre, i lugë plot me sinap brumë, 1-2 lugë lëng mishi apo ujë

Sot mjalti ka gjetur një përdorim të gjerë në industrinë farmaceutike dhe kozmetike për vetitë e tij antiseptike dhe antibiotike. Mjalti mbron lëkurën nga rrudhosja dhe ruan freskinë e saj. Kremrat e përbërë nga mjalti me imputet e mrekullueshme të hojeve të bletës, kombinuar edhe me koncentrate mineralesh i japin lëkurës hidratim dhe shkëlqim shumë të veçantë. Shumë preparate farmaceutike kanë në përbërjen e tyre mjaltin si psh. spray për infeksionet e rrugëve të sipërme të frymëmarrje, të aparatit tretës etj.

Përgatitja: Thelpinjtë e arrës zhyten për 1 minutë në ujë të valuar dhe më pas shtypen imët. Masa e përftuar bashkohet në një tas me të gjithë përbërësit e tjerë duke e përzier, dhe salca është gati. Me mjaltin mund të përgatisim edhe një sause shumë të thjeshtë, e cila ka në përbërje 2 lugë çaji mjajt, 1 filxhan kafe uthull balsamike dhe 4 lugë çaji vaj ulliri. Rra-

1 tufë sallatë jeshile, 1 qepë e thatë, 2 qepë të njoma, 1 tufë rukola, pak djath kaçkavall të grirë. Provojeni, është një sallatë me shije shumë të veçantë!

Me të drejtë në SHBA, mjalti quhet “Mrekullia e shekullit”.

DASHURI KARAMELESH

Blerina Bombaj Dietologe

Mund të dobësohem pa eliminuar ëmbëlsirat? Dietologët thonë po. Dhe kur e thonë ata, atëherë beteja është e fituar. Vetëm se edhe në këtë rast, prapa pohimit se ëmbëlsirat lejohen, qëndron një “por”...

Ëmbëlsirat? Lejohen 70

“Dua të dobësohem por nuk u rezistoj dot ëmbëlsirave” është një nga shprehjet më të dëgjuara në zyrën time. Si i bëhet që të ketë sukses dieta pa hequr dorë nga ëmbëlsirat? Ideja se kur mban dietë nuk mund të konsumosh ëmbëlsira është e gabuar. Rënia në peshë vjen nga ulja e kalorive te konsumuara krahas atyre të shpenzuara dhe duhet të kuptojmë se asnjë ushqim nuk na shëndosh dot nëse konsumohet me masë. Në dietologjinë bashkëkohore asnjë ushqim nuk etiketohet si “i keq” apo që të shëndosh. Qëllimi i një diete të shëndetshme dhe të suksesshme nuk është të ndalojë ushqimet dhe shijet e dashura të njerëzve, por të na mësojë se si të bëjmë zgjedhjet e duhura dhe të shëndetshme. Pra, duhet të qartësojmë se jo të gjitha ëmbëlsirat janë njësoj për sa u përket kalorive dhe përbërjes së tyre. Është shumë më ndryshe të konsumojmë p.sh. një tortë ku përveç sheqerit ka edhe margarinë (ose në rastin më të mirë gjalpë), krem qumështi, brumë me miell, të bardhën e vezës dhe është ndryshe të konsumojmë një reçel qershie të bërë vetë ose një gliko. Pra, zgjidhja e zgjuar që mund të bëjmë për të shijuar ëmbëlsira pa u penduar është të zgjedhim ëmbëlsira me përmbajtje të ulët sheqeri dhe yndyrnash të tipit margarinë dhe pana. Konsumi i ëmbëlsirave të tipit 50 gr çokollatë fondente, 1 lugë reçel ose gliko frutash, një copëz hallvasi, një trekëndësh i vogël kek shtëpie, një kupë syltjash ose hashure të bërë me pak sheqer kaf dhe qumësht pa yndyrë, një kupë të vogël akullore çokollate apo një grusht fruta të thara, janë të pranueshme 2-3 herë në javë. Por, nëse jeni duke ndjekur një program dietetik për të rënë nga pesha duhet të konsultoheni me dietologun për përfshirjen e këtyre ëmbëlsirave në menu.

Health & Diet Qendër Dietologjike www.blerinadiet.al Tel: 0035542248981

Këshilla Të ktheni sytë nga prindërit tuaj. Nëse ata janë mbipeshë dhe “qejflinj” ëmbëlsirash, duhet të kontrolloni frekuencën e konsumit të ëmbëlsirave dhe sigurisht sasinë! Kur të ndjeni dëshirë të parezistueshme për të konsumuar një ëmbëlsirë, prisni vetëm 10 minuta përpara se ta hani. Kjo do t’ju bëjë të hani më pak. Konsumoni një mëngjes të pasur me proteina dhe fibra bimore. Mos lejoni të kalojnë më shumë se 3 orë pa ngrënë diçka që të përmbajë edhe një sasi të vogël proteinash si p.sh. arrat, bajamet, kosi, buka me djathë etj. Përpiquni të mos konsumoni të ëmbla me stomakun bosh, sepse kjo shkakton çrregullime të sheqerit në gjak. Sa më shumë luhatje të ketë sheqeri në gjakun tonë aq më shumë ëmbëlsira do të kërkojmë! Konsumoni fruta me përmbajtje të lartë fruktoze të cilat do t’ju ndihmojë të jeni më indiferent ndaj sheqerit. Të tilla fruta janë mollët dhe dardhët. Të tilla nuk janë frutat si portokalli, rrushi, pjeshkat dhe ananasi. Shija edukohet, e kemi vetë në dorë. Nëse ne fillojmë të eksplorojmë shije të reja sidomos të thartën, ka shumë gjasa që ta tradhtojmë dashurinë për të ëmblat, duhet vetëm ngulur këmbë! Sa më shpesh të provojmë një shije të re aq më shumë gjasa ka të na pëlqeje, është si me këngët të cilat duhet t’i dëgjosh disa herë që të të pëlqejnë!

“Jam i varur nga ëmbëlsirat” Nëse pasi konsumoni një ëmbëlsirë ndjeheni i “ekzaltuar” dhe paksa i “mjegulluar” do të thotë se keni ndjeshmëri nga sheqeri. Kjo duhet të jetë për ju e mjaftueshme të tregoni pak më shumë kujdes në lidhje me sasinë e sheqerit dhe burimin e tij gjatë ditës.

Ëmbëlsirat janë një kurth i rrezikshëm nëse nuk e kontrollojmë veten në lidhje me sasinë që konsumojmë. Por, mos harroni, asnjë ushqim nuk është “i keq”, gjithë sekreti i suksesit qëndron te masa!

TV-KUZHINA

Shije nga “ Vila 24” Katër receta gatimi nga Vjollca Xhunga, drejtuesja e kuzhinës së emisionit “Vila 24” në “News 24”. Janë sugjerime ekskluzive për revistën “Shije”, të cilat mund t’i provoni në shtëpi. Sepse janë jo vetëm shumë të shijshme, por edhe ekonomike Znj. Vjollca, “Vila 24”

Parfe me lajthi Përbërësit: 300 ml panë ëmbëlsire 200 gr lajthi të grira 8 lugë gjelle sheqer 5 kokrra vezë Përgatitja: Fillimisht thyejmë vezët: ndajmë të verdhat nga të bardhat. Të bardhat vendosen në një enë më të thellë. Në një tas tjetër vendosim panën dhe fillojme ti rrahim derisa ajo të rrisë volumin dhe të fitojë dëndësinë e duhur. Në enën me të verdhat e vezëve shtojmë 4 lugë gjelle sheqer, i rrahim me mikser derisa sheqeri të fillojë të shkrihet dhe vezët ndërrojnë ngjyrë, fillojnë dhe zbardhen. Ndërkohë, fillojmë të rrahim të bardhat derisa ato të fillojnë të fryhen, shtojmë dhe aty 4 lugë gjelle sheqer dhe vazhdojmë rrahjen sa sheqeri të fillojë të shkrihet. Bashkojmë të tre tasat në një të vetëm, atje ku kemi panën fillimisht shtojmë të bardhat e vezëve (i trazojmë lehtë me shpatull), shtojmë të verdhat e vezëve të rrahura, lajthinë e grirë dhe i përziejmë derisa të fitojmë një masë homogjene. Mbushim një xhep pastiçerie dhe më pas e ndajmë në racione personale. Për dekorim përdorim çokollatën dhe lajthi të grira.

TETOR 2013

Kurabiet e gjyshes Përbërësit: 500 gr miell 100 gr sheqer 2 kokrra vezë 100 gr gjalpë Filxhan çaji kos 1 pako pluhur pjekës Lëkura e një limoni Përgatitja: Fillimisht rrahim me mikser gjalpin me sheqerin, derisa gjalpi të fillojë të zbardhet. Hedhim një nga një vezët duke i trazuar. Teksa vazhdojmë t’i trazojmë, shtojmë kosin dhe lëkurat e limonit. Trazojmë miellin me pluhurin pjekës dhe fillojmë e hedhim me ndihmën e një site në masën e formuar më parë. E trazojmë vazhdimisht me lugë druri derisa të na krijohet një masë e trashë dhe homogjene. Hedhim pak miell në tavolinë dhe mbi të hedhim brumin e formuar në tas. E punojmë derisa brumi të mos na ngjitet në dorë por të jetë i butë. E ndajmë brumin në copëza dhe i japim formën që dëshirojmë. I pjekim në temperaturë 180 gradë per 25 min.

Mollë me mjaltë në furrë Përbërësit: Për 2 mollë duhen: 1 lugë supe stafidhe 1 lugë supe mjaltë (i ngrohur pak që të jetë i rrjedhshëm) 1/2 gotë liker (në mungesë një liker që ju ndodhet) Pak kanellë e vanilje Përgatitja: Vendosim stafidhet në një tas me ujë të ngrohtë. I heqim mollës pak pjesën e sipërme dhe e pastrojmë prej farave. Përziejmë stafidhet me liker, mjaltë dhe me këtë masë mbushim mollët. I pudrosim me kanellë e vanilje. Vendosim mollët në tepsi me një gisht ujë e i mbulojmë me letër alumini. I pjekim në temperaturë 180 gradë për rreth 40’. Është ëmbëlsirë e thjeshtë dhe ekonomike. Në qoftë se doni, mund ta servirni me akulloren tuaj të preferuar, ose me salcë kosi të ëmbël.

Tartë me krem dhe fruta Përbërësit: 200 gr miell 100 gr gjalpë 100 gr sheqer 2 vezë 1/2 lugë gjelle pluhur pjekës 2 lugë gjelle qumësht Për kremin: 300 ml qumësht 2 të verdha vezësh 30 gr miell 100 gr sheqer Lëkura e ½ limoni Fruta sipas dëshirës

Përgatitja: Në një tas, rrahim vezët me sheqerin, derisa veza të fillojë të zbardhet. Më pas, shtojmë 2 lugë gjelle qumësht, një majë lugë kripë, lëkurën e grirë të një limoni dhe gjalpin e shkrirë dhe të ftohtë. I përziejmë përbërësit, duke i shtuar ngadalë miellin trazuar me pluhurin pjekës. I miksojmë mirë të gjithë përbërësit derisa të formojmë një masë homogjene disi të trashë. E shtrojmë në një tepsi ku do të përgatisim tartën, e shpojmë brumin me pirun dhe e vendosim të piqet në temperaturë 170 gradë për rreth 20 minuta. E heqim nga furra dhe e lëmë që të ftohet plotësisht. Ndërkohë përgatisim kremin që do të mbushim tartën. Vendosim në zjarr qumështin duke lënë pak në një filxhan. Brenda në qumësht shtojmë sheqerin dhe lëkurat e limonit. I lëmë të nxehen pa kaluar në vlim. Në një tas rrahim vezët me pak qumësht dhe me pak miell. I trazojmë më pas me telin e vezëve dhe kur qumështi të jetë i ngrohtë e kullojmë mbi tasin me vezë, me qëllim që të largojmë lëkurat e limonit. Trazojmë lehtë duke formuar një masë kremoze dhe homogjene. E vendosim përsëri në zjarr sa të marrë një valë të lehtë dhe e largojmë. E lëmë të ftohet duke e rrahur përsëri me telin e vezëve. Kur masa të jetë ftohur, e shtrojmë mbi tartë. Mund të shtojmë mbi krem prevede frutash të ndryshme. E dekorojmë tartën me fruta sipas dëshirës. Nëse do të përdorim fruta me tul të bardhë i vendosim fetat e tyre në një enë me lëng limoni. Para se ta servirim, e vendosim në frigorifer për rreth 2 orë.

TETOR 2013

PRI DHE NGJIT

Të ëmbla, për të ëmblat amvisa Kur vjen puna për ca kile më pak, të gjithë mundohen të shmangin ëmbëlsirat. Sidomos në këtë periudhë, kur pushimet na i kanë lënë ende disa gjurmë mbi linja. Por përpjekjet shpesh janë tej mundësive, ndaj gjithkush, fshehtas apo jo, e rrëmben një copë keku apo një copëz çokollate me t’iu dhënë rasti. Sepse është një dashuri e ëmbël! Ndaj ne ju servirim katër receta ëmbëlsirash që mund t’i provoni në shtëpi. Prijini këto letra dhe varini në një qoshe të kuzhinës: me të gjetur pakëz kohë, mund t’i shijoni nga duart tuaja! 76

TETOR 2013

Role çokollate

Kek me fruta të thata

Dardhë poche me verë të kuqe

Kek me mollë të kuqe

Kek me fruta të thata

Role çokollate

Përbërësit:

200 gr miell që fryhet vetë I 100 gr sheqer I 1 lugë çaji erëza të përziera (kanellë, karafil, arrë moskat) I Lëkura e grirë e 1 portokalli dhe 1 limoni I 100 gr fruta të thata (arra, bajame, lajthi, rrush i thatë, etj.) I 140 gr gjalpë I 125 ml qumësht I 1 lugë çaji uthull e bardhë I 2 lugë gjelle sheqer I 1 lugë gjelle sheqer kaf

50 gr pluhur kakao I 75 gr miell që fryhet vetë I 1 lugë çaji pluhur pjekës (baking powder) I 5 vezë të mëdha I 100 gr sheqer për spërkatje Për mbushjen: 280 ml krem qumështi I 6 lugë gjelle baileys Për përfundimin: 300 gr gjalpë I 100 gr sheqer pluhur ekstra për spërkatje I 400 gr çokollatë e zezë

Përgatitja:

Fillimisht lyejmë me gjalpë dhe spërkasim me miell një formë të përshtatshme. Përziejmë miellin me erëzat, sheqerin, frutat e thata, lëkurën e limonit, portokallit dhe pak kripë. Zbusim gjalpin bashkë me 2 lugë gjelle marmalatë në një tigan. Shtojmë qumështin dhe i përziejmë mirë. E hedhim lëngun te mielli, shtojmë uthullën dhe e përziejmë mirë. E hedhim brumin në formë dhe e pjekim për rreth 1 orë në 160 gradë. Ndërkohë, hedhim në një tigan pjesën e mbetur të marmalatës bashkë me 2 lugë gjelle ujë dhe 2 lugë gjelle sheqer. I japim valë derisa të arrijmë konsistencën e një shurupi. E nxjerim kekun nga furra, e spërkasim me shurupin që përgatitëm dhe me sheqerin kaf.

Mbulojmë pjesën e brendshme të tepsisë me letër furre. E lyejmë me gjalpë dhe e spërkasim me kakao. Sitim miellin, pluhurin pjekës dhe kakaon në një tas. I përziejmë. Rrahim vezët me sheqerin derisa të trefishohet vëllimi. Shtojmë miellin dhe e përziejmë. E hedhim në tepsi, e tundim lehtë dhe e pjekim në 180 gradë për rreth 12 minuta. E nxjerrim nga furra dhe e lëmë të ftohet. E kthejmë përmbys në një letër tjetër të spërkatur me sheqer pluhur. Rrahim kremin e qumështit. Shtojmë Baileys dhe e përziejmë lehtë. Shkrijmë çokollatën në banjomari. Rrahim gjalpin me sheqerin derisa të formojnë shkumë. Shtojmë çokollatën. I përziejmë dhe e lëmë të ftohet. I heqim letrën e furrës pandespanjës së pjekur dhe e kthejmë përmbys. Heqim dhe letrën mbi të cilën e shtruam. I shtrojmë kremin me Baileys, e mbështjellim role, qe e veshim me çokollatë dhe e spërkasim me kakao e sheqer pluhur.

Kek me mollë të kuqe

Dardhë poche me verë të kuqe

Përbërësit:

2 kokrra mollë të kuqe I 400 gr sheqer I 1 portokall I 1 lugë gjelle kanelle I 1.5 litër ujë I 400 gr miell paksimadhi (ose 200 gr miell gruri) I Vanilje

1 shishe verë të kuqe I 230 gr sheqer I 1 shkop kanellë i thyer në gjysmë I Gjethet e 2 degëve trumze I 6 dardha të qëruara I 1 majë luge çaji pluhur vanilje

Përgatitja:

Fillimisht përgatisim sherbetin dhe e lëmë të ftohet. Hedhim më pas në një tenxhere me fund të trashë vaj, shtojmë mollët që i kavërdisim derisa të zbuten, shtojmë lëkurën e porokallit, miellin dhe i përziejmë këto përbërës derisa mielli të marrë ngjyrë. (Më parë i kemi pastruar mollët nga lëkurat dhe i kemi prerë hollë, ndërsa portokallin e kemi qëruar në rende, lëkurën e të cilit e kemi hequr mënjanë). Shtojmë kanellën dhe vaniljen, i përziejmë mirë dhe më pas i shtojmë sherbetin pak e nga pak derisa masa të trashet. Në fund, e hedhim përbërjen në nje enë me formë, si në foto. Kekun e shërbejmë të ftohtë…

I hedhim të gjithë përbërësit në një tenxhere dhe i japim valë. I gatuajmë në zjarr të ulët për rreth 20 minuta ose derisa të bëhen dardhat. I nxjerrim ato nga vera dhe i ruajmë në një pjatë. E ngremë zjarrin dhe e reduktojmë lëngun derisa të mbetet ½ e tij. I vendosim dardhat në një tas të përshtatshëm dhe u hedhim sipër shurupin e kulluar. I lëmë të ftohen në temperaturë dhome për rreth 1 orë dhe pastaj i fusim në frigorifer. I shërbejmë të ftohta, të garnirura me një shkop kanelle ose një degë trumze apo nenexhiku, sipas dëshirës.

TETOR 2013

Kthim tek e

Alexander McQueen

ëmbla

Kush tha që vjeshta dhe dimri kërkojnë vetëm ngjyra të zymta? Kush tha që të ëmblat nuk janë të përshtatshme për stinën e ftohtë? Stilistët na vijnë dëshmitarë. Që këtë sezon kanë ngjitur mbi pasarela krijime gjithë ngjyra të ëmbla dhe dritë. Vishi edhe në ditët gri. Do dukesh si karamele...

Mulberry Hache

Simone Rocha

Charlotte Olympia

Bigjuicycharm

Lydia Courtielle

Christian Louboutin

TETOR 2013

Eugenia Kim

Blumarine

Matthew Williamson

Charlotte Olympia

Sophia Webster 81

Rr.”Myslym Shyri”, Nr.102, Tiranë Autostrada Tiranë-Durrës, km 6, Kashar - QTU Autostrada Durrës-Tiranë, km 12, Gjokaj, Tiranë - CITYPARK

TETOR 2013

NGA DUART E MIA

Të ftuar nga Drini Për të shijuar një drekë nga duart e tij. Gazetari që na vjen çdo ditë në shtëpi nga ekrani, kësaj here na ka zbuluar një tjetër dimension: si djalë për shtëpi, që di të gatuajë në mënyrë të përkryer Nga Klaudeta Skënderasi Foto: Manila Harizi

ë ftojë njerëz është specialiteti i Drini Zeqos. Ai nuk e di të thotë se sa telefonata bën në ditë për të ftuar njerëz. Dhe mos t’u shkojë mendja se është aq bujar sa të thërrasë gjithë dynjanë për dreka e darka. Arsyeja e telefonatave është tjetër: të ftojë panelin e emisionit të përditshëm “Opinion”. Dhe ata që telefonohen vështirë se mund t’i rezistojnë ftesës së tij. Por ka edhe ca të tjerë, akoma më të gatshëm për të pranuar ftesën e Drinit, ata që ftohen për të provuar specialitetet e tij në kuzhinë. Kësaj here na ra neve për pjesë. Dhe na besoni. Ishte njëlloj si të shijoje pjata profesionistësh. Duar të stërvitura, receta delikate, garniturë e shëndetshme dhe servirje befasuese. Sigurisht që nuk ishte hera e parë që gatuante, ndryshe do kishte zgjedhur dy vezë të skuqura. Por Drini ka kohë që e ka kaluar fazën e vezëve. Di të gatuajë shumë mirë, nën shembullin e

TETOR 2013

mamit dhe i frymëzuar nga pjatat e restoranteve që frekuenton. Dhe pasi gatoi për ne me shumë përkushtim, na rrëfeu edhe disa detaje të vogla për historinë e tij të dashurisë me kuzhinën. Ne si gjithmonë, po i ndajmë edhe me ju...

Na trego pak për lidhjet e tua me zonën e kuzhinës... Unë jam lindur në një familje ku gatimi ka qenë gjithmonë shumë i rëndësishëm. Të gjitha gratë në familjen time kanë pasur dhe kanë pasion për gatimin e mbase për këtë arsye edhe në fëmijëri kam qenë i shëndetshëm. Të kujtohet hera e parë kur ke gatuar diçka? Nuk e mbaj mend tamam. Por kanë qenë eksperienca gjysmë gatimi. Mbaj mend kur mami largohej për në punë dhe më thoshte kujdesu që gjella të mos digjet ose kur kërkonte që të shtoja ndonjë përbërës tjetër. Pastaj kanë qenë gatimet e thjeshta si vezët e skuqura apo makaronat. U vë nota pjatave të mamit? Mami merr gjithmonë notën 10, një njohëse shumë e mirë e gatimit dhe gjithmonë e papërtuar. Edhe ajo vetë është gjithmonë e interesuar, pasi ka gatuar, të dijë se sa na kanë shijuar pjatat e saj. Por veç mamit edhe motra gatuan

shumë mirë, sidomos ëmbëlsirat. Në përgjithësi shumica e burrave e etiketojnë veten nga ata tipa që “nuk dinë të skuqin një vezë”. Po ti? Jo, unë bej pjesë tek ata që gatuajnë dhe që dalin gjithmonë nga situata. Madje është krejt e kundërta, mua më pëlqen të gatuaj. Por duke qenë se është një proces që të merr kohë, ndodh pak rrallë. D.m.th. kur nuk gjen drekë në shtëpi e merr mundimin të përveshësh mëngët dhe të gatuash vetë? Po, e marr mundimin të gatuaj, por duke qenë se jetoj ende me familjen, rastet kur në shtëpi nuk është gatuar janë shumë të rralla. Dhe meqë jemi tek familja, ata besojnë në duart e tua? Shpresoj që në ato raste kur kam gatuar për të gjithë familjen nuk i kam zhgënjyer, por do të gënjeja nëse do të

NGA DUART E MIA

TETOR 2013

thosha se mund të zëvendësoj gatimet e mamasë. Kjo do të thotë që ti je frymëzuar edhe nga gatimet e mamit? Ato kanë pasur shumë ndikim por edhe frekuentimi i restoranteve të ndryshme tradicionale shqiptare kanë qenë një tjetër eksperiencë. Pra, je tradicional dhe jo modern në këtë aspekt? Mendoj se jam tradicional. E shoh edhe si një formë të mirë për të ruajtur traditat. Por me kalimin e viteve edhe elementet e rinj ndërthuren, i referohem këtu më shumë përbërësve të gatimit të cilët me herët nuk i gjeje dot në Shqipëri.

Po, hyj tek tipat që edhe sajojnë me çfarë mundësish kanë, madje ky më duket një moment shumë argëtues. Bën shumë rrëmujë kur gatuan? Besoj se po, kjo edhe për shkak se nuk do jem unë ai që do pastroj të gjithë rrëmujën e krijuar. Gjithsesi mundohem të jem i kujdesshëm. Orientohesh mirë në kuzhinë? Po, them se kam sens të mirë orientimi, por ndonjëherë i telefonoj edhe mamit për ta pyetur ku mund të gjej elementet ndihmës.

Je për receta të shpejta dhe të thjeshta apo të ndërlikuara? Më pëlqejnë të thjeshtat, duke qenë se edhe pjatat tradiconale në përgjithësi janë të thjeshta.

Çfarë përshtypjesh merr nga ata që i provojnë pjatat e tua? Përgjithësisht gjithmonë ata që shijojnë pjatat thonë se është shumë e mirë, por shprehja e fytyrës është ajo që të tregon gjithmonë të vërtetën. Në ato raste që kam gatuar për të tjerët, kam marrë fjalë të mira.

Kur të kap zakonisht delli për të gatuar? Fundjava është koha më e mirë dhe kryesisht më shumë gjatë verës kur ditët janë më të gjata. Duhet pak frymëzim edhe për të gatuar e në anën tjetër është një antistres shumë i mirë i gjithë procesi.

Miqtë e njohin pasionin tënd për gatimin? Po, e njohin. Dhe jo vetëm për gatimin por mbi të gjitha dëshirën time për të shijuar ushqimin. Është një moment shumë i rëndësishëm dhe i këndshëm që ta bën ditën më të bukur.

Ku i gjen recetat? Janë kryesisht receta që janë kaluar dorë pas dore në familje ose që janë gatuar më shpesh nga amvisat e shtëpisë.

Je natyre nazelie? Jo, nuk mendoj se jam. Përgjithësisht nuk i kam bërë asnjëherë naze ushqimit, sepse kjo ka qenë edhe mënyra si më kanë rritur qysh të vogël. Sigurisht kam ushqime që i pëlqej më pak dhe disa të tjera që i pëlqej më shumë por jo ushqime që nuk i vë në gojë.

Sajon gatime me ç’të gjesh në frigorifer apo i do domosdoshmërisht të gjithë përbërërit?

NGA DUART E MIA

Receta për t’u provuar Salmon i skarës Marrim një filetë të freskët salmoni. Pjesa më e preferuar dhe më e shijshme është bishti. E filetojmë në dy pjesë. Hedhim pak kripë dhe erëza sipas dëshirës. Më pas e vendosim në skarë derisa të marrë ngjyrën e duhur të pjekjes. Ndërsa si garnituarë përdorim patate të ziera ose të pjekura në furrë.

Oktapod i skarës Që që të marrë ngjyrën e kuqe në pjesën e jashtme e për pjesën e parë të përgatitjes, e ziejmë me uthull të kuqe për 15 minuta. Më pas zgjedhim sasinë që do gatuajmë. E presim në pjesë të holla tërthorazi dhe e hedhim në skarë vetëm për pak minuta. Më pas e kalojmë në pjatë dhe shtojmë disa pika vaj ulliri.

TETOR 2013

HISTORI PERSONALE

Si humba kilogramë

Blerina Juta, 35 vjeçe, me profesion estetiste ka humbur rreth 43 kilogramë nga pesha e saj. Pas lindjes së djalit, situata i doli jashtë kontrollit, linjat e mira fizike humbën dhe mbipesha u bë një problem i dukshëm. Zgjidhja? Ajo tregon gjithçka në këtë intervistë Kur menduat për herë të parë të futeshit në dietë? Nevoja për të mbajtur dietë nisi menjëherë pas lindjes së djalit tim Erik. Në atë kohë pesha ime trupore shkoi 130 kg. Natyrisht që ky fakt më shqetësoi jo pak. Si çdo grua që pas lindjes kalon në një gjendje stresi, në pagjumësi, në lodhje, vëmendje tek foshja dhe në njëfarë mënyre vetja lihet pas dore, kështu më ndodhi edhe mua. E kam në natyrën time që në situata të caktuara me stres, të konsumoj më shumë ushqime se sa norma e lejuar. Duke parë kilogramët e tepërt, vendosa që të nis një dietë rigoroze. Ky është fillimi i marrëdhënies sime me dietat… Dhe sa peshoni momentalisht? 87 kg.

Nga përvoja juaj personale, a mund të thoni që dietat janë shpëtimtare në kësi situatash? Më duhet të them që fillimisht kam provuar gjithfarë dietash. Shumë prej tyre i merrja nga miqtë e mi, disa i gjeja edhe në internet. Ishin dieta të forta dhe që shpesh më shkaktonin probleme shëndetësore, për shkak të efekteve anësore, si: dhimbje koke, apo rënie të imunitetit të trupit. Gjatë periudhës që vendosa për të rënë nga pesha kam provuar 8 dieta të ndryshme. Të them të drejtën unë bija vërtetë nga pesha me ato dieta, por menjëherë sapo e lija dietën, përsëri i merrja kilet që kisha humbur. Kjo ndodhte edhe në rastet kur pas dietës, nuk është se konsumoja shumë ushqim.

Pra, 43 kilogramë më pak. Nga se përbëhej dieta juaj? Pas konsultave me dietologen, ajo vendosi që unë duhet të përfshija në regjimin tim ditor jo më 2 vakte sa unë konsumoja. Unë nuk konsumoja as mëngjesin, me mendimin për të mos ngrënë shumë. Me nisjen e dietës, kalova në 5 vakte dhe përgjithësisht vaktet përbëheshin nga frutat dhe zarzavatet. Gjithçka ishte e kontrolluar!

A mund të na tregoni një dietë konkrete që juve nuk ju ka rezultuar e suksesshme? Dieta dukan, të cilën unë e kam provuar duke e parë si mënyrën e vetme Gjatë periudhës që vendosa për të patur një rënie të shpejtë në peshë. Me kalimin e kohës për të rënë nga pesha kam kuptova që dukan është një dietë provuar 8 dieta të ndryshme shumë e fortë dhe mund të them që kam ndjerë nga ky regjim efekte anësore shqetësuese. Kam pasur probleme të kolitit

Më parë

TETOR 2013

që u vërtetuan vetëm pas konsultave me mjekun i cili më këshilloi që ta ndërprisja atë. Shumë sakrifica për linjat fizike. Kaq të rëndësishme janë për ju? Kujtoj që linjave fizike i kam kushtuar një vëmendje të veçantë qysh në moshë fare të vogël. E kam konsideruar trupin si një dhuratë të dhënë nga Perëndia dhe që na takon neve ta mirëmbajmë. Përgjithësisht të gjithë njerëzit kanë një përkujdesje për të pasur një trup të shëndetshëm dhe me linja të mira fizike. Mbipesha është një tregues negativ, për të cilën njerëzit ndjehen jo pak herë të turpëruar dhe mendojnë se me të e kanë më të vështirë të pranohen nga shoqëria. Personalisht nuk i vuaj komplekse të tilla, por gjithsesi mendoj që një trup i mirë është tregues i një jete të shëndetshme… Ju punoni si estetiste. A trokasin shumë femra në qendrën ku ju punoni për të pasur një trup të mirë? Po, ka shumë vajza dhe gra që vijnë dhe trajtohen rregullisht në klinikën time. Shumë prej tyre kërkojnë një trup të rregullt, pa celulit dhe një lëkurë që të jetë sa më e re. Sa më shumë kohë kalon, aq më tepër vihet re që vajzat në vendin tonë kanë filluar të mendojnë seriozisht për veten e tyre. Për mendimin tim, një trup i bukur dhe linjat e mira fizike ndikojnë edhe në reputacionin dhe seriozitetin tek të qenurit grua. A keni një këshillë për të gjithë lexuesit tanë që ndërkohë janë në dietë? Do t’i këshilloja të gjithë ata që po mendojnë seriozisht për t’u kujdesur për peshën apo bukurinë trupore që të mos marrin vendime të nxituara kafenesh, që do të thotë nëse po flasin me dikë për t’u konsultuar për rënien në peshë mos të bazohen tek dietat popullore, por të konsultohen me dietologe të cilat janë të specializuara në këtë drejtim. Në këtë mënyrë eliminohen edhe efektet e padëshiruara anësore. Vetëm dietologet mund të të japin recetën e duhur, pasi kanë bërë matjen e trupit, peshën dhe të gjitha analizat përkatëse duke përcaktuar më pas edhe sasinë e karbohidrateve, yndyrave apo vitaminat e nevojshme që i duhen trupit të njeriut për të qenë i plotësuar me nevojat e tij të përditshme.

Më pas

Pra, i duhet thënë jo dietave që qarkullojnë në internet apo gjetkë? Po. Dietat që qarkullojnë nëpër copa letrash apo të marra në rrugë të ndryshme, nuk do t’ia këshilloja askujt. Nuk janë aspak të sigurta. Përfitoj nga rasti që t’i këshilloj gjithë femrat që t’u drejtohen edhe qendrave të estetikës, që të kenë një lëkurë më të gjallë e të freskët. Rënia në peshë shoqërohet edhe më një rudhosje të peshës, për të cilën asnjë femër nuk do të ndjehej mirë.

SHPORTA E FRUTAVE

Shërohu me

MOLLË! Molla kujdeset edhe për dhëmbët tuaj. Një mollë, sigurisht nuk ka për të zëvendësuar furçën tuaj të dhëmbëve, por duke përtypur e përtypur atë stimulohet prodhimi i pështymës në gojë dhe duke u ulur niveli i baktereve reduktohet prishja e dhëmbëve.

Edhe me lëngun e mollës mund të shëroheni! Mjekët e këshillojnë për sëmundjet e lëkurës, për veshkat, për fshikëzën e urinës etj. Sipas disa studimeve të fundit, lëngu i mollës është shumë i mirë edhe për parandalimin e alzheimerit.

Konsumimi i mollës ul kolesterolin në gjak, parandalon diabetin, hemoragjinë cerebrale, ul rrezikun nga arterioskleroza dhe e bën zemrën më të fortë.

Uthulla e mollës i bën mirë edhe shtatzënisë. Kjo është arsyeja pse gratë shtatzëna këshillohen shpesh të konsumojnë lëngun e mollës, pasi fëmija do të ketë një zhvillim shumë më të mirë nëse nëna nuk e ka ndarë këtë produkt nga tryeza e saj gjatë barrës.

Lëkura e mollës është shumë e rëndësishme: vitamina C dhe betakaroteni që ndikojnë pozitivisht në organizmin tonë gjenden në të. Prandaj, kur e zgjidhni mollën, bëni mirë ta konsumoni me lëkurë!

Vuani nga pagjumësia? Provoni të konsumoni uthullën e mollës të përzierë me mjaltë dhe ujë të nxehtë dhe keni për t’i thënë jo, netëve të gjata pa gjumë

TETOR 2013

E kush nuk e ka dëgjuar, qoftë për një herë të vetme, shprehjen e famshme: “Një mollë në ditë mban doktorin larg”?! Molla, ose siç njihet ndryshe “fruti i artë”, për shkak të përbërjes që ka parandalon dhe kuron shumë sëmundje. Që nga alergjitë e ndryshme e deri tek çaji me lulet e mollës për ftohjen, ja se cilat janë vlerat shëndetësore të mollës… Molla rekomandohet gjerësisht edhe kundër diarresë dhe kapsllëkut.

Molla përmban natrium, hekur, fosfor, disa alkaloide, sheqer dhe dallohet për vitaminat A, B dhe C.

Molla ul me 23% probabilitetin për llojet e ndryshme të kancerit. Të paktën në këtë përfundim kanë arritur disa hulumtues të Universitetit Cornell dhe jo vetëm.

Këto ditë, më shumë se kurrë, me lulet e mollës mund të përgatisni një çaj që rekomandohet kundër ftohjeve.

E SHËNDETSHME

Le t’i quajmë

r e p u s

e m i q h s u

Amerikanët, që në marketing janë shumë të zotë, e kanë gjetur tashmë emrin perfekt: i quajnë super ushqime. Janë të pasura me vitamina, kripëra minerale, proteina, mbrojnë qelizat nga plakja, forcojnë sistemin imunitar, kurojnë. Dhe… surprizë, ju i njihni. Por tani përdorini siç jua shpjegojmë këtu.

ë teori provimin e kalojmë të gjithë: e dimë mirë se çfarë na bën mirë. Pastaj, praktika është një tjetër histori. Jo të gjithë e vënë në praktikë rregullin 5, që ka të bëjë me minimumin e porcioneve të frutave dhe perimeve që duhen ngrënë çdo ditë për t’i garantuar trupit sasinë e mjaftueshme të vitaminave, kripërave minerale dhe antioksidues. Dhe është e vërtetë që në disa situata pilulat që marrim nga goja ndihmojnë, por ushqimi i ekuilibruar është pika kryesore për të marrë energjitë. Si të zgjedhësh dietën e duhur? Si? Duke eliminuar faktorët kundërprodhues, pra toksinat: cig-

aren, ilaçet pa arsye, ushqimet shumë të përpunuara, alkoolin, në mënyrë që të mos e detyrojmë mëlçinë që të punojë tej mundësive. Provo të mos pish alkool për pak ditë, molekula e etanolit është vërtet shumë helmuese. Do ta kuptosh këtë vetëm pas një jave: do jesh më energjik dhe do kesh lëkurë shumë të pastër. Hapi tjetër është konsumi i sa më shumë antioksiduesve, që kanë gjithë efektet e bimëve medicinale, ishokudoghen, siç thonë në Japoni. Kurse ne le t’i quajmë super ushqime… ashtu siç di apo ashtu siç mundesh, por meqë ne na pëlqen pikniku, po ju japim ca këshilla për ta bërë pak më të sofistikuar, sidomos për fëmijët.

TETOR 2013

Gjej përqendrimin me curry dhe fruta të kuqe

Rifito ngjyrën e lëkurës me mel

Curcuma (të njëjtës familje i përket edhe xhenxhefili) është një erëz shumë e pasur me antioksidues. Sigurisht nuk mjafton një pjatë pulë me curry për të kujtuar të gjithë datat e shënuara të historisë së Shqipërisë që ke mësuar në shkollë të mesme, por furnizimi i vazhdueshëm me antioksidues duhet të zgjasë në kohë. Edhe kur flitet për sëmundje të rënda si Alzhaimer, shumë studiues janë të bindur se curcumina mund të ndihmojë sistemin imunitar që të pastrojë trurin nga betaamiloidi, përbërësi kryesor i pllakave karakteristike që shkakton sëmundja. Do të shërbente si një mburojë kundër dëmeve të radikaleve të lira. Edhe frutat e kuqe janë shumë të pasura me antioksidues, që përmbahen nga taninat që u japin ngjyrën: boronica, luleshtrydhe, qershi, mjedra, manaferra… nuk është e nevojshme që të konsumohen në sasi shumë të mëdha: gjysmë tasi me luleshtrydhe furnizon 70 për qind të dozës të përditshme të këshillueshme.

Me siguri që në këto momente po thoni: pse ç’jemi ne, zogj? Në fakt meli është një dridh shumë i ushqyeshëm. Për shembull, nëse zihet për rreth 20 minuta, mund t’i shtohet supës të shoqërojë perimet ose kroketat. Është i pasur me acid salicilik, që stimulon rritjen dhe rigjenerimin e lëkurës, flokëve, thonjve dhe smaltit të dhëmbëve. Është edhe një minierë vitaminash dhe kripërash minerale, përmban vitaminë A, grupin B, PP, acid folik, hekur, potas, magnez dhe zink. Dhe është perfekt për ata që kanë intolerancë nga gluteni, duke qenë se nuk e përmban. Një variant jo më pak efikas janë farat e qiqrave, lulediellit, grurit, alfa alfa-s. Janë të pasur me klorofilë antioksiduese dhe kanë një efekt tonifikues në shtresat e lëkurës. E rëndësishme është që të konsumohen të freskëta dhe të kombinuara në mënyrë të tillë që përbërësit ushqyes të jenë të ndryshëm. Mund të blihen në dyqanet bio ose të kultivohen në një qoshe të kopshtit.

Pseudo, super drithërat Ky është viti i quinoa-s: falë vetive të saj ushqyese, ka shpëtuar popuj të tërë nga uria. Bën pjesë në familjen e spinaqit dhe ka fara që duken si kokrra (prandaj quhet pseudo-drith). Nuk ka gluten dhe është plot me proteina, fibra, minerale dhe acid alfalinoleik. Zihen farat për 20 minuta derisa të bëhen transparente, pastaj i hidhen sallatës përsipër, kalohen sërish në tigan ose gatuhen si kus-kus. Amaranto: njëlloj si quinoa përmban shumë aminoacide, minerale, proteina. I gatuar për 30 minuta, bashkohet së bashku me drithërat e tjera dhe perimet. Teff: është një drith shumë i lashtë i përdorur në Afrikë. Përveç karbohidrateve, ka një sasi shumë të madhe vitaminash B1 dhe B12, kalcium, hekur dhe proteina.

Pjepër dhe domate kundër rrudhave Tre fjalë magjike: betakaroten, likopen dhe vitaminë C, treshja magjike e antioksidantëve. Dy të parët veprojnë si mburojë kundër plakjes së parakohshme të lëkurës, si pasojë e rrezeve ultraviolet. Likopeni gjendet në sasi të mëdha tek pjepri dhe tek domatja, ngjyra e kuqe e së cilës varet nga kjo substancë, që merret në sasi më të mëdha sidomos nëse kokrrat janë të pjekura. Përveçse është një antioksidues shumë i fuqishëm, likopeni rrit sasinë e kolesterolit të mirë dhe redukton trigliceridet, përgjegjëse për ngushtimin e venave dhe arterieve. Betakaroteni, me të cilin janë të pasur karotat, kungujt, specat djegës, vepron kundër radikaleve të lira, në rritjen dhe riparimin e shtresave të lëkurës, në mbrojtjen e mukozave, në mbrojtjen nga agjentët ndotës dhe është thelbësor për sytë (organizmi ynë e kthen në retinol, që është esencial për një pamje të mirë). Dhe në fund Vitamina C: sipas kërkimeve, gratë që e konsumojnë me shumë kanë 11 për qind më pak rrudha. Ndihmon në rritjen e prodhimit të kolagjenit dhe lufton radikalet e lira. Për më tepër bioflavonoidet favorizojnë rigjenerimin e lëkurës. Ç’të thuash tjetër? Rroftë sallata me kivi, luleshtrydhe dhe portokall.

E SHËNDETSHME

Sardele dhe brokoli për të parandaluar alergjitë Jemi të ndërgjegjshëm për përfitimet e acidit Omega 3 (mbron zemrën, trurin, të jep energji). Por jo të gjithë e dinë që forcon edhe sistemin imunitar. Me Omega 3 janë të pasur peshq të “yndyrshëm” si salmoni dhe sardelet. Gatuaji me rozmarinë (erëza aromatike, që janë të pasura me vajra esencialë antioksidues) dhe hudhër (kundër baktereve dhe infeksioneve). Një vend më vete meritojnë perime të tilla si lakra, brokoli, lulelakra, lakra e Brukselit, që ndihmojnë në luftën kundër kancerit duke parandaluar rritjen e qelizave kancerogjene (ndërpresin procesin e ndarjes së qelizave). Për të ruajtur vetitë e tyre mund t’i konsumosh edhe të gjalla, në sallatë. Dhe për t’i prerë mos përdor një thikë normale inoksi, që i oksidon qelizat vegjetale, por një prej qeramike, që është edhe më precize.

Lufto pagjumësinë me një sallatë Ditët zgjaten, drita forcohet dhe ritmet kardiake ndryshojnë. Rezultati: me zor arrin të flesh dhe sapo dita zbardh ngrihesh nga shtrati me lodhjen e një dite më parë. Për darkë provo të hash një pjatë sallatë marulesh: përmban lactucarium, një substancë e ngjashme me opiumin (pa qenë toksike), që e kthen në një gjumëndjellës. Perfekt dhe 100 për qind natyral edhe një pjatë pasta ose oriz, karbohidrate me përthithje të ngadaltë, ndjellin gjumin sepse aktivizojnë çlirimin e serotoninës, neurotransmetues që rregullon ritmin e zemrës. Por deri më sot na kishin thënë që të konsumonim karbohidrate vetëm në drekë, sepse në darkë nuk kemi kohë t’i shpërbëjmë dhe kthehen në dhjamë. Por si gjithmonë gjithçka varet nga sasia. Është krejt e kundërta e atyre që këshillojnë dietat: për të punuar sa më mirë, organizmi ka nevojë të vazhdueshme për të gjithë përbërësit.

Lufto plogështinë me thjerrëza dhe çokollatë E ke parasysh kur nuk ngrihesh dot nga shtrati, mbyllesh ne shtëpi pavarësisht ditëve me diell dhe lodhesh edhe kur ngjit dy shkallë të vetme? Mungesë hekuri, ja çfarë është. E përmbajnë me shumicë thjerrëzat dhe qiqrat, zëvendësues të shkëlqyer të çokollatës. Por megjithatë, pavarësisht sasisë së hekurit të përmbajtur në produktet e mësipërme, e rëndësishme është përqindja që organizmi arrin të përthithë dhe të përdorë. Dhe trupi ynë e përthith hekurin më lehtë nga proteinat shtazore sesa vegjetale. Por janë të mjaftueshme dy vakte në javë me bazë mishi (më mirë i bardhë si pula dhe gjeli i detit: ka më pak kolesterol) ose prodhime deti dhe molusqe, sepse qelizat e kuqe përmirësojnë performancën tonë, duke transportuar më shumë oksigjen në organe. Çaji i bardhë na furnizon me kafeinë (15 mg për filxhan. Më mirë mos i kalo katër në ditë) dhe nga të gjithë llojet e çajrave është ai që ka përqindjen më të lartë të flavonoideve, është antibakterial dhe përmirëson dendurinë e shtresave kockore. Çokollatë? Dy kuadrate të hidhur (rreth 11 gr) përmbajnë 1.8 mg hekur dhe polifenolet që përmban rregullojnë prodhimin e kortizolit, hormonit të stresit.

Pak po, por ekzotike Shumë kripë bën dëm, e dimë. Por atë pak që përdor, zgjidhe me një plus. Të jetë e pasur me të tjera minerale, përveç klorurit të sodiumit. - Rozë himalajane: është një kripë fosile, në ngjyrë rozë. Ka kalcium, potas, magnez, fluor, zink, krom, kobalt, hekur dhe jod. - Blu nga Persia: është një Kristal kripe natyrale nga minierat e kripës në Iran. Përmban një sasi të madhe klori dhe potasi. - E kuqe hauajane: e ka marrë emrin dhe ngjyrën nga një argjil i kuq me origjinë vullkanike, përmban pesë herë më shumë hekur sesa kripa normale.

TETOR 2013

Largo dhimbjen e kokës me spinaq dhe ujë Herën tjetër që do kesh dhimbje koke, bëj një provë: në vend të një qetësuesi ha një pjatë spinaq. Një përqindje e dukshme e migrenave (50 për qind sipas disa studimeve) vijnë si pasojë e mungesës së magnezit, përgjegjës për spazmat e enëve të gjakut në tru që shkaktojnë dhimbje. Pikërisht gratë (për shkak të ciklit menstrual) dhe ata që bëjnë shumë sport (për shkak të djersitjes me të cilën humbasin shumë kripëra minerale) janë më të ndjeshmit. Përveç rasteve me mungesë të madhe, është shumë e thjeshtë që të zëvendësosh magnezin me anë të ushqimit. Përmbahet në perimet me gjethe të gjelbra: spinaq, lakra të egra, angjinare, kungulleshka dhe në disa fara vajore si bajamet dhe anakardi. Dhimbja e kokës shpesh shkaktohet edhe nga dehidratimi. E ke parasysh kur djali vjen nga shkolla me dhimbje të forta koke? Nuk është i stresuar, nuk ka sinozit: me siguri ka thjesht nevojë të pijë ujë. Një shishe e vogël me ujë në çantë do të të kujtojë që të pish pak më shumë sesa sasia minimale e këshillueshme, një litër e gjysmë në ditë.

Dhimbja e kokës shpesh shkaktohet edhe nga

i dehidratim

Lakra? E zezë Një SHBA po çmenden për të. E quajnë “mishi i ri”, “mbretëresha e perimeve”, “centrali energjik”, ndikuar së fundmi edhe nga aktorja e famshme Anne Hathaway, që është shprehur: e ha çdo ditë, është një ushqim fantastik. Jemi dakord: lakra e zezë ose kale siç e quajnë amerikanët, është plot me betakaroten, vitaminë K, vitamin C, Kalcium, sulfarofan (kundër kancerit) dhe dy karotenoide speciale: luteina dhe zeaksantina, super antioksidues mbrojtëse të pigmentit të retinës. Gatuaje në avull, në mikrovalë ose të gjallë, në sallatë!

MREKULLITË E VJESHTËS

Gentian Ziu

Stinë kërpudhash Llojet e ndryshme të kërpudhave, shijet, mënyrat e gatimit, këshilla për t’i dalluar dhe receta të shijshme për kërpudhat. Tamam në kohën e tyre

TETOR 2013 Kontakti im i parë me kërpudhat ishte në Athinë, shumë vite më parë, ndërsa isha një emigrant i porsavajtur dhe bëja punë të rastit. Një amvisë, shtëpinë e së cilës po meremetonim, na përgatiti për drekë makarona furre me kërpudha. S’mund të them se ishte dashuri me shijim të parë… M’u dukën të çuditshme e deri të pakëndshme. Deri në momentin që fillova ta shikoj gatimin si profesion

të mundshëm dhe të merresha seriozisht me të, kontakti im me kërpudhat vijoi të ishte sporadik. Vetëm pasi vazhdova shkollën e kuzhinës dhe hyra në punë si kuzhinier, kuptova se kërpudha s’është thjesht një tjetër perime në kuzhinë, por një botë e tërë shijesh, aromash, historish dhe ndjenjash, në pritje për t’u eksploruar.

Disa njohuri të përgjithshme Kërpudhat bëjnë pjesë në grupin e myqeve dhe si gjithë pjesëtarët e tjerë të grupit, preferojnë vendet me ndriçim të pakët dhe me lagështirë. Do t’i gjeni në pranverë, vjeshtë dhe më pak në dimër, kryesisht në pyjet e zonave kodrinore dhe malore. Megjithëse kemi tendencën t’i shohim si bimë, ato kanë ndryshime shumë të mëdha nga bimët e zakonshme, sepse nuk kanë klorofil dhe si rrjedhim janë të paafta të kryejnë procesin e fotosintezës, që është karakteristik për bimët. Në vend që të prodhojnë vetë lëndët ushqimore që u duhen, i marrin ato të gatshme nga organizmat e tjerë, të gjallë apo të vdekur. Akoma dhe sot vazhdon të debatohet fuqishëm nëse dhe kërpudhat duhet

të quhen bimë apo jo. Ideja që kemi për myqet është ajo e diçkaje të vjetër, të prishur dhe me erë të padurueshme, por nëse mendoni se myqet janë një e keqe që duhet zhdukur, duhet ta mendoni dhe një herë. Pa to, gjethet e rëna të pemëve s’do të kalbeshin dhe natyra s’do të përfundonte ciklin e saj duke bërë të pamundur mbijetesën e pyjeve dhe botës së gjallë ashtu siç ne e njohim sot. Penicilina, ndoshta antibiotiku më i rëndësishëm në histori, thjesht s’do të ekzistonte, siç nuk do të ekzistonin vera, birra, gorgonzola, çdo gjë që bëhet me maja, përfshirë këtu bukën e picat, si dhe …kërpudhat bashkë me gatimet e mrekullueshme që bëhen me to.

Llojet e kërpudhave Kërpudhat ndahen në dy grupe kryesore, të egra dhe të kultivuara. Zhvillimet e dekadave të fundit në teknologjinë e kultivimit të tyre kanë bërë të mundur që në vlera ushqimore t’u afrohen mjaft atyre të egra, ndonëse në aspektin e

shijes gjasat që të ndodhë diçka e tillë janë mjaft të vogla. Kërpudhat e egra ndahen në dy nënkategori kryesore, në të ngrënshme dhe të pangrënshme, të cilat dhe ato ndahen në nënkategori të tjera

KËRPUDHAT E NGRËNSHME

KËRPUDHAT E PANGRËNSHME

Të shkëlqyera: janë disa lloje kërpudhash të njohura botërisht për shijen e tyre të jashtëzakonshme, cilësitë dhe vlerat e mëdha ushqimore. Të tilla janë llojet e ndryshme të tartufit, kërpudhat porcini, morheles, chanterelle, Amanita Caesarea – kërpudha e Cezarit, etj.

Të pangrënshme: janë kërpudha me shije të keqe, shpesh herë të hidhur, por që thjesht do të prishnin vaktin tuaj e asgjë më tepër sepse s’janë helmuese. Të tilla janë Amanita Excelsa, Tylophilus Felleus – Kërpudha e hidhur, etj.

Shumë të mira: janë kërpudhat me shije shumë të mirë por me kërcell jo dhe aq të këndshëm. Të tilla janë kërpudha e livadhit, Boletus Badius – kërpudha e gjirit, etj. Të mira: Janë kërpudhat me shije të këndshme por jo të pëlqyeshme nga të gjithë. Të tilla janë kërpudha e kalit, kërpudha e gështenjës, etj. Të ngrënshme: janë disa lloje kërpudhash që janë toksike në gjendje natyrore por që bëhen të ngrënshme pas gatimit. Të tilla janë Armillaria Mellea – kërpudha e mjaltit, Agrocybe cylindrical, etj.

Toksike: janë kërpudha që përmbajnë toksina dhe që në disa raste mund të shkaktojnë simptoma helmimi. Të tilla janë Pholiota Squarrosa, Corpinus Atramentarius, etj. Helmuese: janë kërpudha të cilat shkaktojnë gjithmonë helmim pas konsumit. Simptomat mund të jenë të menjëhershme ose deri në 4 orë pas konsumit. Në raste të veçuara mund të shkaktojnë vdekje, por nëse trajtohen në kohë dhe siç duhet, nuk lënë pasoja. Të tilla janë Amanita Pantherina - kapela e panterës, Boletus Satanas – kërpudha e djallit, etj. Vdekjeprurëse: janë kërpudha konsumi i të cilave zakonisht rezulton fatal. Simptomat shfaqen pas 10 ose më shumë orësh dhe gjatë kësaj kohe disa nga organet kryesore, duke filluar nga mëlçia, janë shkatërruar plotësisht. Të tilla janë Amanita Phalloides - kapela e vdekjes, Amanita Verna – Kërpudha e budallait, Amanita Virosa – engjëlli shkatërrues, etj.

MREKULLITË E VJESHTËS

Disa udhëzime për gjuetarët e kërpudhave Gjëja e parë që ju duhet para se ta bëni hobi mbledhjen apo gjuetinë e kërpudhave janë njohuritë… Duhet të jeni mjaft të informuar mbi llojet, format, habitatet e çdo të dhënë tjetër rreth tyre, nëse s’doni që shëtitja e këndshme në pyll të përfundojë me vizitë në urgjencë apo më keq… Të paktën në fillim shkoni me dikë që ka eksperiencë dhe është ekspert i fushës. Merrni me vete një thikë të vogël dhe një shportë kashte. Në asnjë mënyrë mos përdorni qeska ose tasa sepse kërpudhat do të fillojnë të zbuten dhe të humbasin freskinë dhe shijen e tyre. Nëse do të hyni në pyje të mëdhenj, sigurohuni që të mbani mend rrugën e kthimit. Nëse është e nevojshme, lini shenja orientuese. Në Europë janë regjistruar disa raste të njerëzve që dolën për të mbledhur kërpudha dhe s’u kthyen më kurrë. Merrni vetëm kërpudhat e rritura dhe lërini të voglat të zhvillohen. Kështu, nëse ktheheni pas disa ditësh do të keni ç’të gjeni.

njihni. Mos eksperimentoni me lloje që ju duken të panjohura. Madje mirë është që as të mos i prekni kërpudhat për të cilat keni dyshim, sepse më pas, duke i prekur me të njëjtat duar, do të kontaminoni dhe të tjerat. Duhet të jeni shumë shumë të kujdesshëm dhe 100% të sigurt për kërpudhat që do të merrni në shportë. Mos u bëni lakmitarë. Mblidhni vetëm aq kërpudha sa ju nevojiten. S’ka logjikë të merrni me vete gjithë kërpudhat e pyllit dhe t’i lini të prishen pastaj në shtëpi. Mos shkoni për kërpudha menjëherë pas shiut. Ato do të kenë thithur shumë ujë, do të jenë të papërshtatshme për gatim dhe pa shije. Fiksoni në kujtesë vendet ku gjetët kërpudhat më të mira që të ktheheni përsëri aty sezonin tjetër. Kërpudhat kanë tendencën të rriten përsëri në të njëjtat vende.

Mblidhni vetëm kërpudhat për të cilat jeni të sigurt se i

Në fund, mbajini sekret vendet e mira dhe mos i ndani me të gjithë eksperiencat e bëmat gjatë gjuetisë së kërpudhave, sepse ka të ngjarë që sezonin tjetër një nga dëgjuesit e historive tuaja të vejë atje para jush, duke ju lënë kështu me gisht në gojë…

Vlerat ushqimore

Kërpudhat në kuzhinë

Kërpudhat janë ushqim me kalori të ulëta. Fakti që dhe përqindja e yndyrnave në to është shumë e ulët, i bën ato një ushqim ideal për ata që duan të mbajnë dietë dhe të humbasin në peshë. Ato përmbajnë sasi të konsiderueshme proteinash, vitaminash të grupit B, dhe minerale si hekur, zink, bakër, fosfor, magnez dhe potasium, të cilat janë shumë të nevojshme për një funksionim normal të organizmit. Veçanërisht i rëndësishëm është konsumi i kërpudhave nga vegjetarianët, sepse u plotëson një pjesë të mirë të nevojave të organizmit për minerale nga të cilat janë privuar për shkak të heqjes së mishit nga dieta e tyre.

Rizoto dhe taliatele me kërpudha porcini, taliatele me gjalpë dhe tartuf, lasagna me ragu kërpudhash, karpaçio viçi me tartuf dhe vaj ulliri, pulë e mbushur me tartuf, Coq au vin, filetë viçi me ragu kërpudhash, viç Stroganoff, filetë viçi Wellington, supë kremoze kërpudhash të egra, tournedo Rossini, etj, etj… Këto janë vetëm disa nga gatimet me kërpudha që kanë bërë epokë. Personalisht akoma e mbaj mend herën e parë që provova taliatele me kërpudha porcini apo karpaçio me tartuf. Një kuzhinier i njohur ka thënë se qëllimi i të gatuarit është ndjekja e lumturisë. Ka shumë pak gatime, nëse ka, që mund t’i afrohen më shumë lumturisë se këto receta… Mund të zgjatesha shumë në këtë temë por s’dua të bëhem i mërzitshëm. Nëse jeni tip tradicional, mund të gjeni pa fund receta që janë bërë klasike tashmë dhe me pak vëmendje do t’ju nxjerrin gjithmonë faqebardhë. Nëse, nga ana tjetër ju pëlqen të eksperimentoni, kërpudhat mund t’i përdorni në të gjitha mënyrat e mundshme, të freskëta siç janë nëpër sallata e antipasta, në ragu dhe salca të ndryshme pastash rizotosh apo mishi, në gatime furre me perime të tjera, mish pule apo viçi, mund t’i bëni turshi, supë, etj. Limiti është vetëm imagjinata juaj dhe ato kurrë s’do t’ju zhgënjejnë. Mbani parasysh dhe një gjë të fundit: mirë është të mos i lani sepse kështu u ikën një pjesë e mirë e shijes dhe aromës. Përdorni një furçë të përshtatshme për të hequr pluhurin dhe dheun që mund të kenë. Ujin mbajeni si opsion vetëm për ato që janë veçanërisht të ndotura.

100

TETOR 2013

Supë me kërpudha Përbërësit: 450 gr kërpudha / 2 lt qumësht / 2 lt lëng pule / gjethet e 5-6 degëve trumëz / 100 gr gjalpë / 100 gr miell / kripë / 50 gr qepë e grirë

Përgatitja: I pastrojmë kërpudhat dhe i presim në feta me trashësi rreth 3 cm. Skuqim qepët në gjalpë, në zjarr të mesëm deri sa të fillojnë të marrin ngjyrë. Shtojmë kërpudhat dhe gatuajmë deri sa të shterojë i gjithë lëngu që do të nxjerrin dhe të fillojnë të marrin dhe ato ngjyrë. Shtojmë miellin me vajin e trumzës dhe gatuajmë për 1 minutë akoma. Shtojmë lëngun e pulës, kripë dhe qumështin. I japim valë dhe e gatuajmë në zjarr të ulët për rreth 5 minuta. E kalojmë në blender, rregullojmë shijen për kripë po të jetë nevoja dhe e shërbejmë nëse dëshirojmë, me kërpudha të tjera të skuqura dhe qepë të egra ose majdanoz të grirë.

Brusketë me kërpudha Përbërësit: 250 gr kërpudha / 25 gr gjalpë + pak për të lyer bukën / 2 feta bukë fshati ose ciabata të thekura / 1 lugë gjelle mustardë / 5 lugë gjelle krem qumështi / kripë / piper i bluar në moment / 1 lugë çaji majdanoz i grirë

Përgatitja: I presim kërpudhat në feta me trashësi rreth 5 mm. I skuqim në gjalpë, në zjarr të mesëm deri sa të shterojë i gjithë lëngu që do të lëshojnë dhe të fillojnë të marrin ngjyrë. Shtojmë kremin e qumështit, mustardën dhe pak kripë. I përziejmë për rreth 1 minutë dhe i heqim nga zjarri. Rregullojmë shijen për kripë po të jetë nevoja dhe i shpërndajmë me ndihmën e një luge gjelle mbi fetat e bukës. I shërbejmë të spërkatura me majdanoz dhe piper.

101

NËPËR RAFTET E KUZHINËS

Më i miri tigan prej...

Alumini, bakri apo balte. Por nuk janë vetëm materialet klasike që përdoren për të realizuar një enë që e bën një recetë të shijshme. Ka edhe disa të tjera që i duhen kuzhinës suaj... 102

Kalojmë gjysmën e jetës duke ngrënë dhe duke kërkuar më të mirën në tryezë. Ndaj edhe enët e gatimit janë një nga aksesorët më të rëndësishëm në kuzhinë, për të përgatitur receta të rafinuara por edhe pjata të thjeshta dhe të shpejta. Sipas asaj që duam të gatuajmë, është i këshillueshëm përdorimi i një tigani specifik: i madh për të zier, i gjerë për të pjekur, i vogël për salcat, i rrumbullakët për skuqjet. Por edhe materiali ka rëndësinë e vet dhe në kohët e sotme përdoren një larmi materialesh për të realizuar enën perfekte sipas karakteristikave të veçanta për secilën prej tyre. Le t’i njohim

TETOR 2013 Balta Enët prej balte janë të përshtatshme për gatime të gjata dhe mund të përdoren edhe për të konservuar ushqimin në frigorifer. Vetëm se janë shumë delikate dhe për shkak të poreve mund të mbajnë aromat e ushqimeve të cilat piqen në brendësi. Ndaj është e këshillueshme që ena prej balte të mbahet vetëm për të gatuar të njëjtën pjatë çdo herë. Më mirë përdorni enë balte të thjeshta dhe pa dekorime, sepse mund të jenë realizuar me pigmente toksike.

Anti-ngjitje

Alumin Ky lloj metali është një përcjellës shumë i mirë termik dhe nuk ndryshket. Tavat me forma prej alumini janë më të mirat për të pjekur në furrë ose për ëmbëlsirat por edhe për skuqjet. Për shkak të butësisë së tij alumini mund të shoqërohet me bakër ose bronz, për të rritur kështu edhe më shumë rezistencën e enës. Vetëm duhet pasur parasysh se ushqimi pasi të jetë gatuar nuk duhet të ruhet ose konservohet kurrë në tiganin prej alumini.

Pjesa më e madhe e enëve të tilla në treg janë të veshura nga një shtresë tefloni (politetrafluortilen). Kjo substancë e ngjitur në brendësi të enës nuk lejon ngjitjen e ushqimeve gjatë gatimit, duke të dhënë mundësinë që sasia e yndyrës të jetë më e kufizuar. Tiganët anti-ngjitje nuk i durojnë temperaturat shumë të larta, por disa nga studimet e fundit e kanë përjashtuar mundësinë që temperaturat e larta e bëjnë teflonin helmues. Mbi sipërfaqen e tij nuk duhet të përdoret asnjë aksesor prej hekuri, për të shmangur gërvishtjen e sipërfaqeve të enës.

Materiale të tjera Në treg mund të gjenden edhe enë prej qeramike, qelqi dhe porcelani anti-ngjitës. Tavat prej silikoni, ekstremisht elastike, mund të jenë të dëmshme në temperaturat e larta. Këshillohet që konsumatorët para se të blejnë enë prej silikoni, të verifikojnë etiketën, nëse shkruhet apo jo që e duron temperaturën maksimale deri në 260/280°. Për në furrë janë të këshillueshme enët prej qelqi Pyrex, që i rezistojnë temperaturave të larta, kurse tavat prej qelqi-qeramike, bashkojnë në një rezistencën dhe cilësinë e shkëlqyer të gatimit.

Çelik Në dyqan mund të gjeni tiganë prej çeliku 18/8 dhe 18/10: shifra 18 tregon nivelin e kromit, ndërsa shifrat 8 dhe 10 tregojnë përqindjen e nikelit të pranishëm në lidhjen me çelikun. Ky është materiali më i përdorur dhe shkaku i kësaj përhapjeje qëndron në faktin se çeliku i reziston gërryerjes, nuk gërvishtet dhe nuk reagon ndaj ushqimit. Tigani i çeliktë më cilësor është ai që e ka fundin të përbërë nga shumë shtresa. Ka vetëm një të metë: nuk është përcjellës i mirë i energjisë, por për ta evituar këtë, mjafton që të zgjidhni tiganët e veshur me një shtresë bakri ose alumini. Kujdes me substancat acide (limon, uthull), të cilat mund të njollosin sipërfaqen!

Bakër Ideal për pjekjet në temperaturë të lartë, bakri është absolutisht materiali më i mirë, sepse është një përcjellës shumë i mirë i energjisë. E megjithatë vështirë të gjesh në çdo kuzhinë një tigan të realizuar me këtë lloj materiali, sepse është shumë i rëndë dhe i kushtueshëm. Dikur enët e bakërta kallajiseshin në mënyrë që të shmangej kontakti me ushqimin dhe formimi i substancave acide. Kurse sot përdoret bakri i paoksidueshëm.

103

RRËFIM

Një kuzhinier kapet rob Nga kuzhina drejt e në ekran. Sigurisht për të gatuar. Kuzhinieri Renato Mekolli la për pak kohë Athinën bashkë me restorantin e tij “Vassilenas” dhe erdhi në Shqipëri. Jo për të marrë drejtimin e ndonjë kuzhine, por për të marrë në duar frenat e një emisioni të ri gatimesh. Çfarë do ndodhë në atë studio. Vetë Renato na tregon 104

TETOR 2013 Ka ca kohë që po dëgjojmë shpesh për ty. Intervista nëpër revista e gazeta, kopertina, çmime. Dhe ja ku dëgjojmë së fundi që së shpejti do kesh një emision televiziv. Do të thotë që po vendosesh përfundimisht në Tiranë? Për momentin nuk e kam menduar akoma të kthehem, por vjen në mendjen time, sidomos kur ke të bësh me njerëz që kanë oreks për punë, që kanë ide, shumë energji dhe fantazi. Atëherë nëse do kesh në plan të kthehesh dhe po të kesh parasysh që një emision televiziv kërkon impenjim të përjavshëm, ç’do të ndodhë me restorantin tënd në Athinë? Me restorantin vazhdoj (për momentin), pasi sapo kam rinovuar kontratën edhe për një vit tjetër akoma, deri në qershor të vitit 2014. Emisione gatimi në Shqipëri ka vërtet shumë. Pothuajse të gjitha stacionet televizive e kanë një të tillë. Do ketë diçka ndryshe ky emision ku je përfshirë? Do e bëjë dallimin nga të tjerët? Emisione gatimi ka vërtet shumë në Shqipëri, por emisioni “Chef Renato Mekolli” në Tring, do jetë ndryshe, do jemi në studio, por edhe jashtë studios, dallimin do e bëj që në emisionin e parë, do njihni pak më shumë Renaton, dita e një “chef”-i… Por nuk dua të them më shumë, thjesht do gjeni çdo javë diçka që t’ju mbërthejë para ekranit për të ndjekur këtë emision krejt ndryshe gatimi, një chef që gatimin e ka kthyer në art dhe punën në qejf. Nuk ka gjë më të bukur kur shkon në punë dhe krijon, je me njerëz që kanë ide dhe eksperimentojnë, që janë plot energji. Disa nga emisionet që kemi parë kanë edhe të ftuar. Do ta ndjekësh edhe ti këtë formulë? Jo, unë do jem i veçantë, nuk dua dhe nuk më pëlqen që të bëj gjëra që i kanë bërë të tjerët, dua t’u jap atyre që do na shikojnë gjëra të veçanta dhe plot freski. Sipas teje pse i duhet publikut një emision gatimesh? A nuk ka mjaftueshëm libra, internet ku mund të gjejnë gjithçka? Përse i duhet publikut një emision me këngë? Gatimi është një art më vete dhe jashtë i japin shumë rëndësi gatimit, e kanë kulturë. Një turist kur shkon në një shtet tjetër, mes gjërave kryesore që do provojë apo do shijojë është edhe gatimi, ka vërtet revista, libra, blogje në internet, faqe të tjera për gatimin, por çdo gjë ka vendin e saj, televizioni ka një forcë dhe gatimi është mes gjërave më kryesore për një njeri. Më bëhet qejfi që shikoj që edhe në Shqipëri gatimi dhe emisionet janë shtuar, kështu njerëzit mund të marrin më shumë ide, të gatuajnë gjëra të veçanta dhe të eksperimentojnë, u duhet gatimi, se ka filluar rinia të harrojë të gatuajë në shtëpi, hanë ushqime të pashëndetshme për organizmin. Ndaj shikoni, merrni letër e laps dhe mbani shënime.

Është krijuar një ide që ju shefat nxirrni nga duart vetëm receta të ndërlikuara. Ato që do gatuani në ekran do jenë të arritshme edhe nga publiku që i ndjek nga ekrani dhe ka dëshirë që t’i provojë në shtëpi? Është e vërtetë që është krijuar kjo ide për ne, por nga emisioni “Chef Renato Mekolli” do keni shpejtësi, shije të veçanta, pjata me pamje fantastike dhe tepër të lehta. Ata që do t’i provojnë këto receta do befasohen. Janë receta që do kenë sukses, pasi i kam provuar vetë i pari. Cilat janë disa nga recetat e reja të këtij sezoni që mund të shijohen në restorantin që ti drejton? Sivjet jam kthyer në restorant me shumë energji dhe me shumë fantazi, më keni kapur në momentin që sapo kam mbaruar pushimet dhe jam duke provuar gjëra të reja, duke eksperimentuar dhe duke kërkuar më të veçantën. Dua që sivjet të tejkaloj veten, të jap maksimumin dhe pse jo të arrij edhe një çmim mes chef-ave më të rëndësishëm në Greqi. Sivjet do bëj diçka të veçantë. Dua t’u jap klientëve një menu degustimi me 15 pjata personi me një çmim fiks. Sigurisht do jenë racione tepër të vogla, gatime gourmet, por do jetë aq sa duhet që të ngopesh. Në menunë e këtij viti do ketë sigurisht shumë peshk dhe mbi 7 shije bukësh të veçanta me aromë nga Mesdheu. Çdo gjë do jetë e freskët dhe do përgatitet nga i gjithë stafi im në kuzhinë, që nga buka tek makaronat, nga ëmbëlsirat tek akullorja, do ketë për herë të parë në një restorant grek wine bar dhe tapas, gatime shumë të vogla që të shoqërojnë verën. Ata që nuk duan të hanë shumë, por duan që të diskutojnë më shumë duke ngrënë racione të vogla dhe duke pirë verën që ka kombinimin e duhur me atë që po hanë, sigurisht nga personi këshillues i verërave në restorant.

Dua që sivjet të tejkaloj veten, të jap maksimumin dhe pse jo të arrij edhe një çmim mes chef-ave më të rëndësishëm në Greqi

105

TEK DERMATOLOGIA

Dr. Erjona Shehu, dermatologe

Duke konsumuar ushqimet që mbi të gjitha i bëjnë mirë lëkurës. Jo vetëm kremra dhe trajtime, por edhe ushqime të shëndetshme. Dermatologia Erjona Shehu na ka rrëfyer sekretet e një lëkure të bukur. Pa shpenzime, thjesht duke u ushqyer si duhet

Zbukurohu në tryezë 106

TETOR 2013 Cilat janë ushqimet që përveçse organizmit në tërësi, i bëjnë mirë lëkurës në veçanti?

Kakao - hidraton lëkurën tuaj, duke e bërë më të shkëlqyeshme dhe më të mbushur. Dy kuti çokollate në ditë, që ka në përmbajtje flavolonet (antioksidantë të fuqishëm) e bëjnë lëkurën tuaj më me jetë.

Bulmetrat - proteinat që merrni nga konsumimi i tyre e bëjnë më rezistente lëkurën duke e ngadalësuar procesin e formimit të rrudhave. Kosi, sidomos, i marrë rregullisht, është me veti të mrekullueshme në lëkurën tonë, sidomos në lëkurat e thata, pasi lehtëson lëkurën përmes procesit të hidratimit.

Fasulet - janë të pasura në zink dhe studimet flasin për lidhje midis niveleve të ulëta të zinkut dhe njollave që bëhen në fytyrë. Zinku ka aftësi mjaft kurative për lëkurën tuaj.

Qumështi i sojës - soja përmban kripëra dhe minerale të shumta, të cilat ndihmojnë në uljen e hiperpigmentimit. Një gotë në ditë, jep efekte të dukshme të saj.

Femrat që konsumojnë perime të gjelbërta dhe të verdha kanë më pak rrudha, sidomos rreth e rrotull syve. Po ashtu studimet vërtetojnë se karotenoidet, antioksidantët në perimet e verdha dhe të portokallta, ulin ndjeshmërinë e lëkurës ndaj diellit.

Shegët - kanë në përmbajtje të tyre antioksidantë polifenole që luftojnë radikalet e lira, rregullojnë qarkullimin e gjakut dhe i japin lëkurës pamjen e shëndetshme ngjyrë rozë. Një shegë në ditë, e marrë rregullisht është çudibërëse, ndërsa e aplikuar direkt mbi lëkurë ndihmon në zbutjen e lëkurës dhe reduktimin e rrudhave.

Arrat - përmbajnë acidet Omega 3 që përmirësojnë elasticitetin e lëkurës. Ato janë të mbushura edhe me bakër, që nxit prodhimin e kolagjenit. Marrja e tyre e përditshme është një ndihmë e madhe për lëkurën tuaj.

Farat e lulediellit - të ngopura me Vitaminë E, e bëjnë lëkurën tuaj rezistente duke mbrojtur shtresat sipërfaqësore të saj nga dielli. Hani një grusht fara në ditë. Efektet janë të ngadalshme, por të dukshme. Vitamina E ndihmon në mbrojtjen e lëkurës suaj nga dielli, ndërsa acidet yndyrore që ndodhen në to ndihmojnë në mbajtjen të plotë të buzëve tuaja.

E dëgjojmë shpesh që frutat dhe perimet të bëjnë shumë mirë për lëkurën. Të gjitha pa përjashtim apo ndonjëra prej tyre pak më shumë se të tjerat?

Frutat dhe perimet janë të mrekullueshme për efektet e tyre në organizëm. Përmbajtja e tyre në acide, fibra, ujë dhe vitamina, i bën një burim të përhershëm shëndeti duke e mbajtur atë vital dhe në formë. Të njëjtin efekt kanë edhe mbi lëkurën tonë. E mbajnë në tonus, e hidratojnë, e ushqejnë vazhdimisht dhe ndihmojnë në uljen e ritmeve të plakjes. Unë nuk do ndaja kategori të caktuara. Një organizëm i shëndetshëm do të thotë edhe organe të shëndetshme. Duke qenë se lëkura është organi me i madh në trupin tonë, është ajo që merr përfitimet e para dhe më të shumta nga një regjim dietetik i pasur në fruta dhe perime.

107

TEK DERMATOLOGIA

Kur themi të bëjnë mirë do të thotë që duhet t’i konsumojmë çdo ditë për të marrë përfitimet? Absolutisht po. Një konsumim i rregullt i frutave dhe perimeve do të thotë një furnizim i vazhdueshëm i organizmit me lëndët bazë dhe elementet specifike që ka secila prej tyre. Një dietë e varfër dhe e ç’ekulibruar nuk siguron nevojat bazë dhe jo më të mendohet të japë efekte rigjeneruese në organizëm dhe në lëkurë.

Nëse flasim specifikisht për perimet, ato kanë të njëjtin efekt për lëkurën edhe kur i konsumojmë të gatuara apo duhet të hahen vetëm të gjalla? Dihet tashmë që përpunimi termik i perimeve ul përmbajtjet e tyre të vlefshme për organizmin e detyrimisht, ul edhe vetitë e tyre në organizëm. Nëse i konsumoni të freskëta është ideale. Tashmë është bërë mënyrë jetese në Perëndim edhe përzgjedhja e produkteve Bio, domethënë që rriten në mënyrë natyrale, pa u stimuluar nga hormone dhe lëndë të tjera industriale. Të tilla produkte ofrojnë vlera të vërteta, natyrale dhe e bëjnë edhe organizmin të jetë më afër natyrës, më në harmoni me të dhe më të përshtatshme ndaj ndryshimeve që imponon jeta e industrializuar.

Meqë ca lloj ushqimesh të bëjnë mirë për lëkurën, do të thotë se mjafton vetëm konsumi i tyre apo lëkura ka nevojë edhe për përkujdesje të tjera? Kujdesi për lëkurën njihet që në historinë e hershme të njerëzimit. Janë përshkruar shumë herët balsamet dhe maskat e ndryshme me përmbajtje frutash që gratë vinin në fytyrë apo banjat që bënin për të kuruar lëkurën. Egjipti përmendet nga kronikanët më shpesh dhe kjo lidhur jo vetëm me simbolin e fuqisë dhe bukurisë

Kujdesi ndaj lëkurës nuk nënkupton vetëm një regjim ushqimor të rregullt, por edhe një sërë masash që merren për të ulur ritmet e plakjes 108

TETOR 2013

femërore, Kleopatrën, por edhe për trajtimet e ndryshme me Aloe Vera, Shegë, Fiq etj., që femrat bënin në atë kohë. Kujdesi ndaj lëkurës nuk nënkupton vetëm një regjim ushqimor të rregullt, por edhe një sërë masash që merren për të ulur ritmet e plakjes- kjo jo në mënyrë të sforcuar, por me një dietë të shëndetshme, kombinuar suksesshëm me këshillat dhe trajtimet që bëhen nga dermatologët.

Tek kremrat, në etiketat e të cilëve thuhet se ka përbërje frutash, në ç’përqindje i gjejmë këto të fundit? Përqindja e frutave në kremra mund të shkojë deri në 80%. Në varësi të kësaj përqindje, bëhet edhe aplikimi i tyre në fytyrë. Përgjithësisht kremra me përmbajtje kaq të lartë natyrale dhe përmbajtje të ulët konservantesh, janë më të kontaminueshëm, ndaj dhe aplikimi i tyre bëhet duke përdorur spatula të ndryshme për t’i vënë në fytyrë. Në këtë moment do të terhiqja vëmendjen për kujdesin që duhet treguar kur blihen të tilla produkte. Për të shmangur abuzivizmin duhen blerë në vende të sigurta, të licencuara dhe të kontrolluara nga autoritetet përkatëse.

T’i vendosësh frutat ose perimet në fytyrë në formë maske, kanë po të njëjtin efekt si t’i konsumosh? Jo! Efektet e vendosjes së drejtpërdrejtë të frutave në fytyrë për një periudhë të paktën një mujore, me maska dy herë në javë nga 10-20 minuta, janë më të shpejta se efektet e konsumimit të frutave. Frutat kanë përqindje të lartë uji, që hidraton lëkurën, acide fruktoze, që bëjnë një lloj eksfolimi natyral të lëkurës dhe sheqerna që bëjnë ushqimin e lëkurës duke i dhënë shkëlqim, tonus dhe pamje të këndshme. Ndërsa konsumimi i frutave duhet bërë për një kohë të gjatë dhe të rregulllt në mënyrë që efektet e tij të jenë më të prekshme. Pra, është nje efekt i shtrirë në kohë dhe ndjehet atëherë kur nisin të shfaqen shenjat e para të plakjes. Fytyra e një individi që konsumon fruta rregullisht është dukshëm më e re, më e bukur dhe më e shkëlqyer se e një njeriu që nuk i konsumon ato.

Cilat janë ushqimet që bëjnë efektin e kundërt, e acarojnë lëkurën? Të gjitha ushqimet që janë të dëmshme për organizmin në përgjithësi, janë të dëmshme edhe për lëkurën. Ushqimet pikante japin skuqje dhe acarim të saj, duke i bërë më të dukshme enët e gjakut në lëkurë, ushqimet e skuqura shtojnë sasinë e radikaleve të lira dhe oksidantëve duke i dhënë lëkurës pamje më të lodhur dhe të shuar, ndërsa ushqimet e yndyrshme rrisin sasinë e yndyrës në organizëm duke zgjeruar poret e lëkurës që bëjnë ekskretimin e saj por dhe të akneve e të pikave dhjamore.

Po përsa i përket konsumit të ujit? Cila është sasia e duhur për të pasur një lëkurë të hidratuar? Sasia ideale do të ishte 2.5 litra në ditë. Është një sasi e mjaftueshme që lëkura të jetë me dritë dhe vitale. Por do të rekomandoja fuqishëm edhe çajin jeshil. Është një antioksidant i mrekullueshëm për lëkurën tuaj.

109

BUKURI E SHËNDETSHME

Natyra mbi lëkurën time Dy litra ujë në ditë përfaqësojnë një dietë të shëndetshme dhe të ekuilibruar. Vaji i ullirit ushqen flokët më së miri. Patatja zbeh rrathët që krijohen tek sytë. Po tjetër? Ja ku e ke “listën e pazarit” që do të të shërbejë jo vetëm për shëndetin, por edhe për një lëkurë dhe trup të përsosur

Ndonjërës mund t’i tingëllojë e çuditshme por trajtimet më të mira për bukurinë bëhen pikërisht me disa nga ingredientët më të rëndësishëm të kuzhinës. Prandaj kur dilni për pazar, teksa i përzgjidhni produktet e ndryshme ushqimore, mendoni dy herë: njëherë për frigoriferin dhe njëherë për trajtimin e turpit tuaj… Ashtu siç na kanë mësuar gjyshet tona, përveç mollës (që

thuhet se e mban doktorin larg shtëpisë), dy litra ujë gjatë 24 orëve e pastrojnë mirë fytyrën… Për të qenë e bukur dhe e tonifikuar me një lëkurë të shëndetshme mjafton me të vërtetë shumë pak: qoftë me një përbërës të vetëm mund të plotësoni nevojat e trupit. Nga lëngu i limonit e deri tek avokadoja, ja lista që mund t’ju bëjë tërheqëse!

TETOR 2013

Lëng limoni mbi flokët e mbyllur

Vezët si maskë ushqyese për flokët Kastravec mbi sytë për t’i rifreskuar

Sheqer dhe sapun si skrab për trupin Banane mbi fytyrën e yndyrshme

Bustina me çaj të ftohtë në sytë e lodhur apo të fryrë

Mjaltë si një krem për fytyrën

111

BUKURI E SHËNDETSHME

ushqimet që më bëjnë të bukur

Mamatë na e kanë thënë gjithmonë: hani shëndetshëm. Dhe kanë shumë të drejtë. Jo vetëm që do t’i bënim një nder shumë të madh organizmit, por lajmi më i mirë është që disa nga përbërësit e përmbajtur në produktet natyrale, të dhurojnë bukuri falas!

112

TETOR 2013

Antioksidues dhe lëkura rigjenerohet Fjala kyçe është ORAC (Oxygen Radical Absorbance Capacity), një tregues që mat fuqinë antioksiduese të çdo ushqimi. Jo të gjithë produktet kanë të njëjtën aftësi përthithëse të radikaleve të lira dhe të mbrojnë lëkurën nga dëmet e oksidimit. Mes produkteve të stinës, e para ndër të gjitha është angjinarja, pastaj lëngu i rrushit të zi (përfshirë dhe vera), mollët dhe boronicat: një konsum i rregullt i tyre ndihmon lëkurën të rinovohet dhe t’u rezistojë rrezeve Uva Efektet pozitive: përmirësojnë qarkullimin dhe pastrimin. Për më tepër, boronicat stimulojnë memorien dhe kanë efekte pozitive mbi depresionin.

Pulë dhe agrume: jepi mbështetje kolagjenit E ha të pjekur? Hidhi përsipër edhe lëng limoni. Gjelin e detit kombinoje me një sallatë me ullinj dhe portokall. Mishi i bardhë ka proteina me vlerë të lartë biologjike, që veprojnë në formimin e kolagjenit. Agrumet janë të pasura me Vitaminë C, që i jep elasticitet lëkurës. Kombinimi është një tonik i vërtetë. Efektet pozitive: mishi i bardhë përmban shumë hekur, po aq sa mishi i kuq, por më pak yndyrë. Vitamina C përmirëson edhe presionin e gjakut.

Omega 3 dhe rozmarinë, epidermë më kompakte Peshku është një burim i Omega 3. Vetëm se këto acide yndyrore, shumë të nevojshme për lëkurën, oksidohen shumë shpejt, edhe gjatë tretjes, dhe e humbasin efektin e tyre gjuajtës. Por jo nëse i gatuan peshqit me rozmarinë ose curry, që i mbrojnë vetitë e tyre. Efektet pozitive: acidet yndyrore Omega 3 forcojnë zemrën dhe qetësojnë sindromat paramenstrule.

113

BUKURI E SHËNDETSHME

Portokall në pjatë: ngjyrë e shëndetshme Hurmat, karota, kungulli përmbajnë betakaroten, që në verë të ndihmon për t’u nxirë më shumë, kurse në dimër përmirësojnë ngjyrën e lëkurës. Një ëmbëlsirë e lehtë? Hurma dhe rikota: i siguroni trupit edhe proteinat, që rigjenerojnë lëkurën. Efektet pozitive: betakaroteni mbron nga viruset dhe bakteret. Hurmat pastrojnë mëlçinë.

Lamtumirë lëkurë gri! Nëse pi duhan, ke se kë të fajësosh për rrudhat. Dhe nëse e ke të pamundur ta lësh, dyfisho konsumin e brokolit. Përmban izocianate, përbërje aromatike, vitamina C, PP, A dhe kripëra minerale, që mbrojnë mushkërinë. Por nuk është një zgjidhje. Mendo edhe njëherë për ta lënë duhanin! Efektet pozitive: të mos tymosësh më nuk ka vetëm një efekt pozitiv. Janë të panumëueshme.

Një çaj jeshil për të zgjuar qelizat Të pish dy litra ujë në ditë i bën mirë lëkurës, por nëse i shton edhe pak çaj jeshil, atëherë lëkura bëhet e bukur. Sepse do të forcojë shkëmbimin qelizor dhe do të përmirësojë hidratimin. Efektet pozitive: çaji jeshil e rrit me 5% konsumin e kalorive. Ndalo në katër filxhanë në ditë: përmban polifenole, që në doza të larta pengojnë përthithjen e hekurit.

Çaji parfumon lëkurën Shpesh nuk dihet, por çajrat me bazë glikanxoje, finoku, livande, limoni, limoni balsamik dhe xhenxhefili parfumosin lëkurën. Për të forcuar efektin shto edhe ananas dhe mango. Efektet pozitive: Dy filxhanë në ditë me çaj luleminesh, limoni dhe livande luftojnë stresin.

114

TETOR 2013

Më pak kripë me shumë bajame dhe s’ka më rrathë të zinj Sy të ënjtur? Shkaku mund të jetë një teprim me kripën. E para: zëvendësoje me erëza aromatike, pastaj sa më shumë arra, bajame, vaj luledielli, një burim vitaminash E. Vetëm kujdes me kaloritë. Efektet pozitive: Më pak kripë, tension më i ulët. Frutat e thata i bëjnë mirë edhe meshkujve. Kanë efekte mbrojtëse mbi prostatën.

Oriz integral + thjerrëza = flokë më me shkëlqim Për të rigjeneruar flokët, bishtajoret janë të shkëlqyera: thjerrëza, bathë, bizele (përmbajnë proteina që zëvendësojnë keratinën). Të shoqëruara me orizin integral, bëhen një burim vitaminash dhe zinku. Shto edhe fara gruri, të pasura me vitaminë B5. Efektet pozitive: pjata është e pasur me triptofan, një aminoacid që përmirëson humorin.

Rukola dhe harenga, motabolizëm për vrap E freskët dhe e shijshme. Gjethet e rukolës janë diuretike dhe të pasura me kalcium: 100 gramë përmbajnë 160 mg, e barabartë me 15% të nevojave ditore të organizmit. Edhe lakrat janë një burim shumë i mirë kalciumi. Kombinoji me harengat, që me anë të vitaminës D, ndihmojnë në përthithje. Efektet pozitive: rukola përmban një substancë sulfur i azotuar, që djeg yndyrnat.

Larg sheqerit dhe plakesh më pak Sheqeri është armiku numër një i lëkurës, sepse rrit gliceminë në gjak dhe përshpejton plakjen e shtresave të lëkurës. Zëvendësoje më ëmbëlsues natyralë: malt orizi, shurup orizi. Redukto sa më shumë ëmbëlsirat dhe pijet e ëmbla. Efektet pozitive: më pak glicemi, më pak problem me shëndetin

115

PROFILI I NJË CHEF-I

116

TETOR 2013

Një grek në Shqipëri

Është një histori pakëz e veçantë kjo e Giorgos Papadopoulos, kuzhinierit grek, që prej një viti jeton dhe punon si shef kuzhine në një prej restoranteve të Tiranës. Në një kohë kur të gjithë shqiptarët i kanë pasur sytë drejt Greqisë, ai vendosi të emigrojë në Shqipëri… Si e shikon ai fushën e restauracionit në vendin tonë, ç’përfaqësojnë pjatat tona tradicionale për të dhe pse kanë kaq shumë rëndësi erëzat për shijen? Zbulojini në profilin e një chef-i

Nga Saimir Muzhaka Foto: Manila Harizi

uk ruan kujtime që lidhen me kuzhinën nga fëmijëria e hershme Giorgos Papadopoulos. As batuta me tava të pjekura apo me katrahura fillimesh në kuzhinë. Nuk është ky e as pasioni i madh në vogëli që e bëri atë më vonë një kuzhinier të suksesshëm. Jo! Fillimet e tij janë krejt ndryshe nga pjesa më e madhe e kuzhinierve. Së pari ai ëndërronte të shkonte në Amerikë. Me sytë drejt tokës së mundësive, ai kaloi gjithfarë idesh nëpër kokë, si e si të gjente ndonjë zanat që ta shtynte andej. Dhe shkolla e kulinarisë, në moshën 16 vjeçare, iu duk zgjidhja ideale. Giorgos, i lindur në Drama (një qytet në veri të Greqisë, në kufi me Bullgarinë), nisi studimet për shijet dhe teknikat, pa pasur më parë një lidhje të madhe me to. Ose e kishte lidhjen, po aq të fortë sa gjithë ne të tjerët. Por dy vite në shkollën e kuzhinës, mes salcash e përbërësish të ndryshëm ushqimorë ia shtuan atij dëshirën për të mësuar më shumë rreth artit kulinar. Pasioni ndoshta, dremiste diku fshehurazi, në pritje të lëvizjes së tij. Kjo, sepse marrëdhënia e Giorgosit me ushqimet dhe pijet mund të jetë pak genetike: gjyshja e tij nga babai kishte një restorant. Shtuar kësaj edhe eksperiencën e profesionistëve mësues në shkollën e kuzhinës, e bënë atë shumë shpejt një kuzhinier të kërkuar ngado. Aq sa Amerika, tanimë tingëllon një ëndërr e largët…

117

PROFILI I NJË CHEF-I

Shijet e Giorgosit

Është me fat Giorgos që ka punuar sa në një kuzhinë në tjetrën. Dhe jo dokudo, por bëhet fjalë për kuzhinat e resorteve dhe hoteleve më të mira. Në vitin 2003 ai ka punuar në “Sheraton Sofia Hotel”, ndërsa një vit më vonë ka prezantuar kuzhinën greke në Lojërat Olimpike, duke punuar në “Grand Europe” në Shën Perterburg, Rusi. Vlen të theksohet edhe eksperienca e tij e paharrueshme e vitit 2006, në “Ciragan Palace” në Stamboll, që një vit më parë do të renditej si një ndër dhjetë restorantet më të mira në botë. Pastaj disa orë mësimi si profesor në shkollat e

Në Tiranë

“Më pëlqen shumë Tirana. Njerëzit janë shumë mikpritës dhe ndihem me të vërtetë shumë mirë”. Këto janë fjalët e tij të para teksa e pyesim për eksperiencën e tij shqiptare. Dhe kur e pyesim se edhe për sa kohë mendon se do të qëndrojë në Tiranë, ai na përgjigjet: “God knows”,- fjalë që i shoqëron me buzëqeshje të sinqertë. Pastaj shton: “Të paktën dhe për një vit tjetër është e sigurt”. Por si nis e përfundon një ditë pune e zakonshme e një shefi kuzhine? Puna për Giorgosin nis çdo ditë rreth orës 09:00. Gjëja e parë që ai bën me të mbërritur në kuzhinë është kontrolli për furnizimin e nevojshëm për ditën. Pastaj ai nis menjëherë përgatitjet për drekën. Në orën 12:00 duhet të jetë gjithçka gati për të mirëpritur klientët e parë. Por deri në

118

kuzhinës, seminare të shumta përfshirë “Seminarin 22000”, që njihet si niveli më i lartë i trajnimeve të HACCP, periudha si shef kuzhine i “Chibois la bastide saint Antoine” që ka pasur dhe dy yje Michelin, këto dhe shumë punë të tjera me gjithfarë shijesh i kanë falur atij një siguri të madhe. Që duket ngado: nga pjatat e shijshme e deri tek paraqitja vizuale e tyre. Pasaporta e pasur e karrierës së tij bëri që shumë shpejt, një ideator restoranti ta kërkonte e t’i besonte pozicionin e shefit të kuzhinës në kryeqytetin shqiptar, ku sot ai jeton dhe punon…

këtë kohë, ai duhet të ketë bërë kontrollin nëpër çdo raft frigoriferi, duhet të ketë bërë gati supërat, salcat e ndonjë detaj tjetër që shenjon përgatitjet e ditës. Produktet e tjera si mishi apo pastat bëhen të gjitha në moment. Çdo pjatë kalon në mbyllje të procesit nga shefi i cili jep OK-in. Dhe e gjitha është një punë në ekip. Secili kuzhinier ka rolin e tij të pazëvendësueshëm. Pas drekës bëhet pak pushim dhe e njëjta procedurë përsëritet për darkën. Kjo është një ditë e tij e zakonshme pune në Tiranë. “Nuk jam lodhur. Aspak!”,na përgjigjet kur e pyesim nëse kjo rutinë e përditshme e lodh ndopak. Dhe sigurisht, përderisa pasioni i tij nuk është i pakët e shfaqet haptazi ngado, mbi pjatat e pikturuara e shijet mbreslënëse, atëherë puna nuk duket më e tillë.

TETOR 2013

Një karrierë e pasur

Kontakti i parë i tij me kuzhinën shqiptare ishte një ditë mësimi në shkollën e kulinarisë, ku mësuesi i shpjegoi diçka për tavën e Elbasanit. Asokohe ai njihte vetëm këtë gatim tonin, ndërsa sot mund ta quajmë pa frikë një ekspert. Ka nisur t’i studiojë pjatat tona tradicionale aq shumë sa po mendon ndërkohë të eksploroj me to, duke i bërë në gjithfarë variantesh e duke i ndryshuar teknikat, ndërsa shijen aspak. “Më pëlqen të merrem me teknikat e ushqimeve, jo me shijen. Më pëlqejnë edhe produktet Bio, që më frymëzojnë shumë në punën time”,- na tregon në anglisht. Për të, shqiptarët dinë të ushqehen shumë mirë, të paktën në Tiranë. “Of course”,- përgjigjet i bindur, teksa e pyesim për këtë temë. Nuk gjen shumë dallime midis kuzhinës greke dhe asaj shqiptare dhe këtë e lidh me afërsinë gjeografike të dy vendeve. Nuk i pëlqen të jetë lokalist në kuzhinë. Ajo që e shqetëson më shumë është se si t’i falë pjatave sa më shumë shpirt, në mënyrë që ato të mos jenë vetëm mekanikisht të përgatitura. Kufijtë ndarës ai nuk kërkon t’i gjejë asnjëherë. “Sot kuzhinat po marrin e po japin njëra me tjetrën. Kam punuar me shefa francezë që bënin paejan spanjolle shumë mirë apo me shefa grekë që e qajnë kuzhinën aziatike. Dhe më shumë personalisht më joshin teknikat e gatimit, se sa origjina e tij”. Dhe po kaq ai i do dhe erëzat, të cilat i quan të domosdoshme në kuzhinë. Historia e tij edhe mund të mos mbarojë për një natë të gjatë dimri, por ja që në kuzhinë atë e presin shumë punë. Duhen përgatitur brusketa e parmixhanos, pureja me rrënjë selinoje e disa salca të tjera. Katër nga recetat e tij të përzemërta ai i ka përgatitur enkas për lexuesit e “Shije”-s. Provojini edhe në shtëpitë tuaja: janë propozime të një kuzhinieri të suksesshëm…

119

PËR PESHQIT: Përbërësit: 200 gr filetë skorpioni e prerë në 4 copa / 200 gr filetë bakaloro e prerë në 4 copa / 1 oira aragoste e prerë në 4 copa / 4 karkaleca Përgatitja: Marinojmë peshkun me kopër, kripë, piper dhe lëkurë limoni dhe i vendosim në frigorifer për 1 orë. I mbyllim në qese vakumi dhe i ziejmë në ujë në temperaturë 50 gradë celcius për 8 min. PËR SUPËN: Përbërësit: 1 litër lëng peshku / 25 gr gjalpë / 60 gr qepë të bardha të prera në kubikë / 5 gr hudhër të prerë hollë / 60 gr karota të prera në kubikë / 40 gr selino të prera në kubikë / 60 gr presh të prerë në kubikë / 60 gr patate të prera në kubikë / 90 ml verë të bardhë / 1 domate të prerë në kubikë Përgatitja: Në një tenxhere tresim gjalpin dhe zbusim qepën, hudhrën, karotat, selinonë, preshin dhe patatet. I shuajmë me verë dhe i lëmë të marin valë derisa të avullojë alkooli. Shtojmë domatet dhe lëngun e peshkut. I mbulojmë me kapak dhe i lëmë të ziejnë për 50 min. E hedhim supën në blender, shtojmë kripën, piperin, kremin e qumështit dhe pasi i kemi grirë mirë i kullojmë në një kullorëse të imët.

120

Supë peshku

(skorpios, aragoste, karkaleca dhe bakalaro të ziera në avull / cips selino / brusketa parmixhani)

PËR BRUSKETËN E PARMIXHANOS: Përbërësit: 16 feta buke të prera hollë / 2 të verdha veze / 100 gr parmixhano të grirë Përgatitja: Përziejmë të verdhat e vezëve me parmixhanon dhe lyejmë fetat e bukës. Ngrohim furrën dhe i vendosim të piqen për 5 min në 180 gradë.

PËR CIPSAT E SELINOSË: Presim në feta të holla selinonë dhe e skuqim me vaj ulliri në zjarr të mesëm. Dekorojmë dhe shërbejmë. Heqim peshqit nga qeset dhe i vendosim në letër kuzhine që të thahen. I vendosim në një pjatë të thellë bashkë me cipsat e selinosë dhe shtojmë supën.

TETOR 2013 PËR FOIE - GRAS: Përbërësit: 60 ml verë sauternes / ½ vanilje / 400 gr foie - gras / Kripë / Piper Përgatitja: Në një tenxhere ziejmë verën me vaniljen dhe i lëmë të ftohen. Pastrojmë më pas foie-gras nga indet dhe e marinojmë me kripë dhe piper. E vendosim në qese vakumi dhe i hedhim verën, e mbyllim qesen dhe e ziejmë në ujë për 25 minuta në 68 gradë. PËR SALCËN: Përbërësit: 200 gr kërpudha ovoli / 60 ml vaj ulliri / 20 ml lëng limoni / Kripë maldon / Piper / Xhinxher i prerë hollë Përgatitja: Fillimisht presim kërpudhat në 4 pjesë dhe i vendosim në një tas. Më pas përziejmë të gjithë përbërësit së bashku, shtojmë kërpudhat, i mbulojmë dhe i vendosim në frigorifer për 10 min.

PËR XHINXHERIN: Përbërësit: 30 gr xhinxher, të prerë në feta të holla / 200 gr shurup / 5 gr uthull orizi Përgatitja: Ziejmë xhinxherin me 50 ml shurup dhe e përsërisim të njëjtën procedurë edhe dy herë të tjera. Në fund, shtojmë dhe 50 ml e fundit dhe e lëmë te ziejë për 20 min. Pasi të jetë ftohur i shtojmë uthull.

PËR SALCËN E SHEGËS: Përbërësit: 200 ml lëng shege / 50 gr kristale sheqeri / 20 gr yndyrë nga foie - gras Përgatitja: Në një tenxhere përziejmë lëngun e shegës me sheqerin dhe e lëmë të ziejë derisa të ngelet rreth 120 ml lëng, shtojmë yndyrën e foie - gras dhe e largojmë nga zjarri. Dekorojmë dhe servirim. Presim foie - gras në trashësinë 1 cm dhe e vendosim në pjatë në të njëjtin drejtim që vendosim dhe kërpudhat. Xhinxherin dhe cipsat e patateve. Shtojmë pak fletë sallate të marinuar me salcë kërpudhe.

Foie - gras (pate me salcë kërpudhe ovoli marina / lëng shege / xhinxher konfi / cips patatesh)

121

PËR PICANHA: Përbërësit: 400 gr Picanha (kapak kofshe) / Kripë e trashë / Kopër i freskët / Piper Përgatitja: Marinojmë Picanha me kripën, piperin dhe kopërin. E pjekim në skarë nga 4 min në të dyja anët dhe e lëmë të pushojë për 8 min.

Picanha dhe aragoste “surf and turf ”

(pure me rrënjë selinoje / kërpudha porchini në skarë / shparguj jeshilë me vaj tartufi)

PËR ARAGOSTËN: Përbërësit: 2 aragosta të pastruara (160 gr) / Gjalpë / Kripë / Piper / Kopër / Lëkurë limoni Përgatitja: Marinojmë aragostën me kripë, piper, lëkurën e limonit dhe e lëmë për 15 minuta. E skuqim lehtë me gjalpë nga 3 minuta në çdo anë dhe e fusim në furrë për 5 minuta.

PËR SHPARGUJT: Përbërësit: 8 maja shpargujsh të pastruara / Kripë / Piper / Gjalpë / Vaj tartufi Përgatitja: Ziejmë ujë në një tenxhere, shtojmë kripë, zhysim shpargujt dhe i ziejmë për 1 min dhe i fusim në ujë të ftohtë. Në një tigan skuqim gjalpin, shtojmë shpargujt, kripë, piper dhe pak vaj tartufi. PURE ME RRËNJË SELINOJE:

PËR KËRPUDHAT: Përbërësit: 2 kërpudha porchini të mëdha / Vaj ulliri / Kripë / Piper / Livando Përgatitja: Presim kërpudhat në mes dhe i marinojmë me të gjithë përbërësit. I pjekim në skarë nga 5 minuta në të gjitha anët.

122

Përbërësit: 300 gr rrënjë selinoje të prera në kubikë / 400 gr qumësht / 100 gr gjalpë / 50 ml krem qumështi / Kripë / Piper / Lëngu i ½ limoni Përgatitja: Në një tenxhere vendosim rrënjët e selinosë me qumështin dhe i ziejmë për 35-40 minuta. E kullojmë sa të largohet qumështi dhe e rrahim me blender. Shtojmë kripën, piperin, gjalpin, kremin e qumështit dhe lëngun e limonit. E provojmë dhe e ruajmë të ngrohtë. Dekorojmë dhe shërbejmë. Në një pjatë vendosim Picanha dhe aragostën, në njërën anë vendosim purenë me rrënjë selinoje dhe në anën tjetër vendosim shpargujt dhe kërpudhat porchini.

TETOR 2013

PËR CHEESECAKE: Përbërësit: 120 gr gjalpë / 250 gr biskota / 380 gr çokollatë të bardhë / 380 ml krem qumështi / 750 gr krem djathi / 1 shkop vanilje / 60 gr sheqer pluhur / 2 fletë xhelatine Përgatitja: Përziejmë gjalpin me biskotat e thërmuara dhe e pjekim për 10 min në 180 gradë. Ziejmë kremin e qumështit me vaniljen, shtojmë çokollatën e bardhë, pasi të ketë marrë një valë, shtojmë fletët e xhelatinës të zbutura për 5 min në ujë të ftohtë. Përziejmë kremin e djathit me sheqerin pluhur dhe ia shtojmë çokollatës. E vendosim në frigorifer për 2 orë. Në fund e hedhim në forma.

Cheesecake me çokollatë të bardhë

(mango / mus me krem djathi dhe vanilje / sfera mangoje / xhel mangoje)

PËR KEMIN E DJATHIT ME VANILJE: Përbërësit: 100 gr krem djathi / 100 gr krem qumështi i rrahur / 40 gr sheqer pluhur / 1 shkop vanilje Përgatitja: Rrahim në blender kremin e djathit me vaniljen dhe sheqerin pluhur, e përziejmë me krem qumështin e rrahur.

PËR XHELIN E MANGOS: Përbërësit: 100 gr pure mango / 100 ml shurup / 2 fletë xhelatine të zbutura në ujë të ftohtë për 5 min Përgatitja: Rrahim në blender purenë e mangos me shurupin dhe e vëmë në zjarr. Pasi të jetë nxehur i shtojmë fletët e xhelatinës. E kullojmë në një kullorëse dhe e vendosim në tepsi, e lëmë në frigorifer për 3 orë. PËR PURE MANGOJE: SFERA MANGOJE: Përbërësit: 24 copa sfera mangoje të prera me lugën e parizienit / 500 ml shurup / 4 fletë menteje të prera hollë Përgatitja: Ziejmë shurupin me menten, i shtojmë sferat e mangos dhe e lëmë të ziejë për 6 min, e largojmë nga zjarri dhe e lëmë të ftohet.

Përbërësit: 200 gr mango e prerë hollë / 200 ml ujë / 10 gr xhinxher / 80 gr sheqer Përgatitja: Ziejmë në zjarr të lehtë të gjithë përbërësit së bashku. E rrahim në blender dhe e kullojmë në kullorëse. Dekorojmë dhe shërbejmë. E nxjerim nga format Cheesecake dhe e vendosim në pjatë. Vendosim sipër sferat e mangos, vendosim një lugë mus krem djathi dhe nga të dyja anët vendosim xhelin e mangos.

123

MADE IN ALBANIA

Kur Kruja të pushton 124

TETOR 2013

Jo me luftë, por me paqe, heshtje të plotë dhe me shije karakteristike. Kemi zbuluar pjatat e hershme të një tradite të veçantë. Shumë pranë kryeqytetit. Shumë larg shijeve moderne Nga Saimir Muzhaka Foto: Manila Harizi

125

MADE IN ALBANIA ruja pushtohet lehtë. Rreth 35 kilometrat që e ndajnë atë nga Tirana mund të përshkruhen brenda 50 minutave. Qyteti seç ka një nxitim në këtë paradite të herët, që duket tek trokitjet e këpucëve mbi kalldrëme, tek grupet e turistëve që udhëhiqen nga guidat e të rreshtuar i drejtohen kalasë dhe deri tek kuzhinierët e restoranteve që nxitojnë të përgatisin drekën: pjesa më e madhe e tavolinave janë rezervuar për drekën nga turistët e huaj… Kemi ardhur deri në Krujë, jo kaq shumë për vlerat historike dhe muzeale, se sa për të provuar shijen krutane e ato pjata tradicionale, që kthejnë shpesh nga rruga edhe turistët e huaj. Por teksa shëtisim pakëz në rrugën karakteristike të pazarit të vjetër, mes relikteve e objekteve të ndryshme të punuara me mjeshtëri, nuk mund t’i shmangim krutanët, që mesa duket të gjithë kanë mësuar nga pak anglisht. Teksa u kalon para dyqaneve thuajse të gjithë tregtarët të presin me fjalët e para: “Hej, look something. How are you?”, derisa pak më vonë kuptojnë menjëherë që jemi shqiptarë dhe tërhiqen mbrapsht. I pari që na mirëpret është Muharrem Mefaja, që shet aty qysh prej 28 vjetësh. Muharremin e pyesim për konjakun “Skënderbeu”, që rrëmben vëmendjen e turistëve. “E preferojnë shumë. Formula e pijes është që nga koha e monizmit, pa hile, prandaj”. Pas këtyre detajeve, ai na tregon pastaj se si veshjen e veçantë të konjakut e bën vetë, me boçe pishe, guaska, gips (allçi), me grosh etj. Pastaj na thotë se shet deri në 5-6 arka në ditë gjatë verës. “Një arkë ka 20 copë”, - na shpjegon pastaj kur e pyesim se sa ka një arkë. I vëmendshëm ndaj pyetjes tendencioze, ai nuk ka nevojë për një të dytë, teksa na thotë fjalët e fundit: “Mos me qenë ky, unë cof për bukë”. Largohemi nga aty. Në Krujë ke se ç’të vizitosh…

Në qytetin e bekuar Krujë, o qytet i bekuar prite, prite Skënderbenë! Po vjen si pëllumb i shkruar të shpëtojë mëmëdhenë..

126

TETOR 2013

shefi i kuzhinës. Ky është destinacioni ynë i parë në kuadër të degustimit të traditës krutane. Kuzhinierin e restorantit e pyesim pikërisht për këtë traditë dhe ai nuk ngurron të na rendisë me shpejtësi disa emra, si: “japraku me gjethe rrushi, byreku me plaçka të egra, byreku brushtëll, kabunia, pula me qull… Ka Kruja me ç’të krenohet”. Të njëjtën gjë na pohon edhe Ardian Dedja, një ndër dy vëllezërit që e kanë të vetin restorantin. Gjejmë rastin ta pyesim pak edhe për preferencat e turistëve. “Krujën e vizitojnë më së shumti turistë një ditorë, që vijnë e ikin gjatë ditës, për të fjetur në Mal të Zi. Kryesisht janë nga Europa Perëndimore. Ndërsa në restorantin tonë vijnë për të shijuar ushqimet tradicionale. Përpiqemi t’i nxjerrim pak nga të gjitha këto shije dhe ata ikin me mbresa të shumta pozitive dhe na komplimentojnë çdo herë. Janë ushqime që ata nuk i gjejnë në vendet nga të cilat vijnë”,- na tregon Ardiani. Në tryezën e ballkonit që sheh nga Kalaja, pjatat e recetave që i gjeni në fund të reportazhit ndërkohë na e bëjnë me sy. Aromat e atyre të shpojnë flegrat e hundëve dhe tani po, mund ta kuptosh lehtësisht se përse turistët i kanë prenotuar restorantet qysh pa mbërritur mirë, me telefon.

E kush nuk i ka recituar përmendësh qoftë për një herë të vetme këto vargje të ndjera të Naim Frashërit. Nuk gjendet libër historie që të mos flasë për Krujën dhe betejat që janë zhvilluar aty. Emri i qytetit është përmendur për herë të parë në shekullin e XII-të. Mendohet se ky emër rrjedh nga fjala “krua”, apo burim uji dhe kjo pasi në qytet ka shumë të tillë. Vetë banorët i thërrasin këto burime me emrin “kro”, ndërsa veten “krutonë” ose “krotonë”. Kruja, veç të tjerash njihet edhe si kryeqendra e rezistencës ndaj pushtuesit Osman gjatë kohës që udhëhiqej nga Skënderbeu. Kështjella e Krujës u rrethua 4 herë nga ushtria osmane dhe vetëm në rrethimin e katërt ra në duart e pushtuesit. “Sa shumë i ka dhënë historisë së Shqipërisë”,- thotë njëri prej nesh sokakut të gurrtë të pazarit të vjetër. “Edhe kuzhinës shqiptare”,- ia pret tjetri me të qeshur, për të treguar se i ka shkuar vakti për të ngrënë. Dhe drejtohet kah një godine që me të mëdha ka shkruar “Hotel Restorant Panorama”. Pasi kemi rrufitur fillimisht një kafe, e më pas kemi gjesdisur nëpër dyqanet e pazarit, i drejtohemi mikpritësit tonë të parë. Aty na pret pronari i restorantit dhe

127

MADE IN ALBANIA

Të huajt joshen nga tradita Nëpër rrugët e Krujës sheh ngado grupe turistësh që lëvizin sa nga një pikë turistike në tjetrën. Dëgjon gjithfarë gjuhësh: që nga anglishtja e deri tek hindishtja. David, Peter dhe Suzi vijnë nga Australia e largët dhe Kanadaja. E kanë pëlqyer Krujën në të gjitha aspektet. “Më pëlqejnë malet që rrethojnë qytetin, muzeu kombëtar më la shumë mbresa të mira dhe gjithë qyteti në përgjithësi”,- na tregon Suzi. Sa për ushqimet dhe pijet, ajo na rrëfen se në një qoshe provuan pak më parë se t’i takonim ne njëfarë buke shumë të freskët. “Mmm, delicious!”. Ata kanë provuar edhe mishin e qengjit që i shijoi shumë. “Gjithçka na ka pëlqyer,- hidhet Peter,- përveç shoferëve që ngasin si të çmendur”,- buzëqesh pas fjalëve të fundit. Pak më vonë, në Kala takojmë një tjetër grup turistësh të huaj. Markai, Renata dhe Renato, kanë ardhur nga Zvicra dhe sapo kanë drekuar në një prej restoranteve të Kalasë. “Kuzhinë e shijshme, shumë pastër dhe shërbim cilësor”,- janë përshtypjet e tyre. Dhe ndërsa ecën rrugëve të kalldrëmta të pazarit të vjetër, e sheh turistët çekë, gjermanë, australianë etj., që shijojnë kabuninë, pulën me qull apo mishin e qengjit, krejt natyrshëm mund të mendosh: kuzhina shqiptare është joshëse… Dhe mund të bësh një pyetje të hapur: sa e njohim ne shqiptarët?

128

TETOR 2013

Përmbi kala Gjendemi në një prej kalave më të njohura të Shqipërisë. Kalaja njihet nga studiuesit për formën eliptike dhe zë një sipërfaqe prej rreth 2.5 ha tokë. E vendosur në një kodër shkëmbore, kalaja së bashku me Muzeun kombëtar është një atraksion joshës si për turistët vendas ashtu edhe për ata të huaj. Teksa ngatërrohemi mes turistëve, gjendemi përballë Baki Dollmës. 76-vjeçari na tregon mes do librash se ka punuar si mësues në fshatra të ndryshëm, ndërsa vitet e fundit në shkollën numër 1 në Krujë. Sapo merr vesh për lajtmotivin e vizitës sonë, me shpejtësi nis të na rrëfejë ca pasazhe nga historia e shkuar. “Kruja ka pasur gjellëtorë apo kuzhinierë shumë të famshëm, që arrinin të përgatisnin të vetëm afro 40 gjellë me patate si supë patatesh, patate të mbushura me mish etj. Lëri pastaj ëmbëltorët: të tillë ka pasur që herët në pazarin e Krujës dhe thirreshin “hallvaxhinj”. Këta mjeshtra punonin kryesisht hallvë, kadaif, kabuni, llokume etj. Por përgatisnin edhe sheqerka për fëmijë, në ngjyrë të kuqe ose siç quheshin gjela, pasi kishin pamje të tillë. Nga ëmbëlsirat tradicionale të Krujës janë të njohura për cilësinë e punimit kabunia dhe sheqerparja me miell misri si dhe ashureja”. Ndahemi nga Bakiu, e falënderojmë për informacionet interesante dhe e lëmë të qetë teksa u shpjegon turistëve në anglisht përmbajtjen e librave të tij që është duke i shitur aty. Kalaja është e zhurmshme. Turistët i sheh të shpërndarë ngado: me aparatet fotografike ndalen për të fiksuar sa të munden prej madhështisë… “Mure rrethuese, të ndërtuara në shek. XVIII, në kohën e pashalleqeve të mëdha shqiptare”,- fjalët janë gdhendur në një prej pllakave të gurta që varen në muret e kalasë. E pasi soditim edhe pak sa andej e këndej, sa mbi shkallët e drurit e mbi muret e gurtë, ka ardhur çasti i shumëpritur. Në një prej restoranteve të Kalasë na pret Bujar Bardhi, 27 vjeçari që do të na rrëfejë më shumë për traditën krutane. Për më tepër, aty do të provojmë disa pjata të tjera tradicionale. Restoranti i tij është hapur që në vitin 1994. Edhe pse ishte i vogël asokohe, ai vinte dhe punonte aty. Më pas mbaroi shkollën për Hoteleri-Turizëm në Tiranë dhe sot e drejton kuzhinën e restorantit të tij më së miri. “Deri në vitin 2011 ka pasur rritje klientësh çdo vit, thuajse me 20-25%, por këto dy vitet e fundit sikur ka rënë pak”,- na tregon,- tradicionale tamam?,- mendohet pakëz,- pula me qull, byreku trashë, brushtëll dhe hasudja”. Bujari porosit disa nga këto pjata në kuzhinë dhe pasi shkëmbejmë disa muhabete, për ndërtimet e shumta që po zaptojnë qytetin e Krujës dhe bukurinë e tij, për guidat shqiptare që kërkojnë çmime fare të ulëta për turistët që shoqërojnë, të gjitha këto dhe copëza të tjera bisedash na gjejnë në tryezë kur mbërrijnë gatimet. Hasudja që në plan të parë të ngjan me hallvanë (por në ndryshim nga kjo e fundit përgatitet me niseshte), byreku brushtëll dhe mishi i qengjit i servirur në tavën e baltës, këto dhe shërbimi i djemve krutanë janë një parajsë e vogël kulinare, në Shqipërinë tonë… Mbresat nuk na janë larguar edhe kur zbresim në qytet. Fëmijët kthehen nga shkolla dhe rrugët janë të mbipopulluara. Kruja ngelet pas, por kujtimet që lidhen me udhëtimin e shkurtër jo. E nëse dikush ende nuk e ka provuar këtë rrugëtim të shijshëm, që arrihet fare shpejt nga kryeqyteti, atëherë ç’prisni?! Vizitojeni qytetin e bekuar, edhe për turizëm kulinar!

129

Byreku trashë Për 5 persona Përbërësit: Petë të pjekura (10 copë) 1 lt e gjysmë qumësht 5 kokrra vezë Vaj ulliri

Përgatitja: Fillimisht fusim në mikser qumështin, vezët dhe vajin. Pastaj këtë përbërje e hedhim në një tepsi nga ku do lagen të gjitha petët një e nga një dhe do shtrohen po kështu, duke u lagur në një tepsi tjetër. Pastaj e fusim në furrë tavën (e lëmë në furrë fillimisht pa e ndezur, që të vijë byreku për 10 minuta) dhe më pas e ndezim furrën dhe e pjekim byrekun për 1 orë në 200º C.

Këto receta u përgatitën në restorant “QB Bardhi”, Kala, Krujë

130

TETOR 2013

Brushtëll

(Byrek me fasule) Për 5 persona Përbërësit: 300 gr fasule 250 gr miell misri 250 gr vaj uliri

Përgatitja: Fillimisht ziejmë mirë fasulen, si zakonisht (fasule sade, e zierë vetëm në ujë, pa përbërës të tjerë shtesë). Pasi të ketë zierë, e hedhim në një tas fasulen, miellin e misrit dhe vajin. I përziejmë të gjithë përbërësit bashkë në një tepsi, që është e lyer më parë me vaj e fusim në furrë ku e pjekim për 1 orë në 200 º C.

131

Hasude me arra Për 4 persona Përbërësit: 100 gr gjalpë 150 gr niseshte 150 gr sheqer 100 gr arra

Përgatitja: Në një tigan skuqim niseshtenë me gjalpë derisa të marrë pak ngjyrë. Pastaj shtojmë ujë me ngadalë derisa të mblidhet masa. Më pas shtojmë sheqerin. E kavërdisim derisa të mblidhet përsëri. Më vonë, shtojmë arrat. Me 1 lugë gjelle bëjmë format e masës së përgatitur ashtu si në foto(lugën duhet ta lagim me ujë që të mos ngjisë masa). Në fund hedhim pak kanellë sipër, për aromë.

132

TETOR 2013

Pulë me qull Për 4 persona Përbërësit: 1 pulë e mirë fshati 4 lugë gjelle miell misri 1 lugë gjelle miell gruri Lëngu i mishit të pulës 5 thelpi hudhra Vaj ulliri Kripë Piper

Përgatitja: Fillimisht hedhim vajin e ullirit në një tigan. Pastaj shtojmë miellin e misrit dhe të grurit dhe i lëmë të skuqen në zjarr të ngadaltë, derisa e gjithë masa të marrë një ngjyrë që tregon skuqjen e plotë. Kësaj mase i shtojmë lëngun e mishit të pulës, shtojmë hudhrat, kripën, pulën dhe i lëmë të ziejnë për rreth 20-30 minuta. Në fund rregullojmë shijen me piper, sipas dëshirës.

Këto receta u përgatitën në Hotel Restorant “Panorama”, Krujë

133

Kabuni Përbërësit: 1 kg lëng nga qafa e dashit 500 gr oriz 1 kg sheqer 300 gr mish nga qafa e dashit 200 gr rrush të thatë 200 gr arra 50 gr gjalpë Kanellë

Përgatitja: Në një tigan me sipërfaqe të madhe hedhim fillimisht gjalpin, pastaj orizin. I lëmë të skuqen pak. Hedhim mishin e qafës së dashit që e lëmë për pak minuta të kavërdiset. Shtojmë lëngun e mishit dhe i lëmë të ziejnë mirë duke provuar shpeshherë orizin. Shtojmë sheqerin pas reth 1 orë e gjysmë, rrushin e thatë, arrat dhe në fund fare, pasi përbërja ka arritur konsistencën e duhur shtojmë kanellë. Këshillohet që pjata të serviret e vakët.

134

TETOR 2013

135

ERËZAT NË BALLKONIN TIM

Për shijet pikante

Erëzat nuk përdoren vetëm për shkak të shijes që u falin ushqimeve por edhe për përfitimet e tyre shëndetësore. Edhe speci i kuq djegës, përveçse mund ta bëjë pjatën tuaj më pikante, po aq mund edhe të të shërojë: parandalon sëmundjet kardiovaskulare, përmirëson humorin dhe këto janë vetëm pak nga të shumtat arsye pse duhet ta mbillni këtë erëz në ballkonin e shtëpisë suaj Kur flitet për specin e kuq, renditen menjëherë një sërë përfitimesh shëndetësore që vijnë prej konsumimit të tij. Studime të shumta kanë treguar se speci i kuq lufton qelizat kancerogjene, ndikon në qarkullimin e gjakut, përmirëson humorin, parandalon infarktin etj. Të tjerë e përdorin specin e kuq për të hequr kilogramët e tepërt, si në rastin e yjeve ndërkombëtare Jennifer Lopez, Brad Pitt apo Britney Spears që përdorin kapsula me bazë specin djegës, pasi mendohet se këto të fundit përshpejtojnë metabolizmin. Për këto dhe për shumë arsye të tjera që

136

nuk përmenden këtu, ju këshillojmë që specin ta mbillni në shtëpinë tuaj: kush ka kopsht para saj, ose në të kundërt, në vazot që keni në ballkon. Por si? Ja se cilat janë disa nga këshillat që duhet të dini… Speci është një bimë që duhet të mbillet dy herë: njëherë si farë në dhèun organik e pastaj në dhè të rëndomtë kur rritet. Bima i prodhon specat afërsisht 70 ditë pas mbjelljes. Speci këshillohet të vilet kur bëhet ftohtë jashtë dhe pasi ai është skuqur brenda. Farat e specit mund t’i ruani edhe për mbjellje.

TETOR 2013

3 hapa që duhet t’i zbatoni

2 3

Zgjidhni varietetin e specit që mund të rritet në zonën ku ju jetoni. Ka disa lloje të ndryshme të bimëve, disa tolerante ndaj të ftohtit e disa jo. Kontrollojeni paketimin e farës për treguesit e zonës ose pyesni më parë një kopshtar me përvojë.

Dhe kur speci të jetë gati, mos ia kurseni vetes këtë recetë të shijshme…

Mbajini vazot ku keni mbjellë specin në një vend ku të jetë ngrohtë. Ujitini ato sa herë kur pas kontaktit dalloni që toka është e thatë. Mbulojeni bimën! Kështu, nëse temperatura i kalon 18 gradët, për shkak të mbulesës, bima do të jetë më e ngrohtë.

Biftek me spec të kuq djegës Përbërësit:

Përgatitja:

700 gr biftek pa dhjamë 2 lugë vaj ulliri 2 lugë lëng limoni Lëkura e grirë e 1/2 limoni 1 lugë salcë soje 1 lugë sheqer integral 1 thelpi hudhër e grirë

Fillimisht bashkojmë në një enë me kapak vajin, lëngun e limonit, lëkurën, salcën e sojës, sheqerin dhe hudhrën. Shtojmë biftekun duke e lyer nga të dyja anët. Më pas e mbyllim enën me kapak dhe e lëmë në frigorifer për rreth 2 orë. Ngrohim skarën. Për të përgatitur salcën, pjekim në skarë specin e kuq nga të gjitha anët. E vendosim në një enë me kapak për 10 minuta që të ftohet. I heqim lëkurën dhe e presim në shirita. Hedhim specin, kosin, hudhrën dhe lëkurën e limonit në një mikser dhe i përziejmë. Shtojmë më pas salcën pikante, kripën dhe piperin. Heqim biftekun nga marinada dhe e thajmë. E pjekim në skarë, duke e kontrolluar herë pas here. Për ta servirur biftekun e shoqërojmë me salcën e përgatitur.

Salca me spec të kuq: 1 spec i kuq 1/4 filxhan kos 1 thelpi hudhër e grirë Lëkura e grirë e 1/2 limoni Pak salcë pikante Kripë, piper dhe erëza për dekorim

137

ABONOHUNI NË REVISTËN “SHIJE”! Nëse abonoheni për 1 vit, përfitoni 2 revista FALAS Ju kujtojmë që shpërndarja e revistave në adresat tuaja kryhet pa pagesë Kjo ofertë vlen vetëm brenda territorit të Shqipërisë

Rruga “Brigada VIII” www.shije.al | e-mail: info@shije.al | Marketing: +355 69 90 79 792 | +355 42 251 686 138 138

TETOR 2013

139

140