16
www.rethemnosnews.gr
αφιέρωμα
ΣΑΒΒΑΤΟ 18 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2021
ΤΑ ΜΙΚΡΟΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΤΑ ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ ΣΤΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΤΟΥ ΡΕΘΥΜΝΟΥ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΡΑΛΛΗ
Costas_rallis59@yahoo.gr
«Με πετρέλαιο και δυναμίτη...»
Τα μεγάλα γεγονότα, μπορει να λένε πολλά, αλλά συνήθως όχι όλη την αλήθεια. Τα μικρά γεγονότα είναι αυτά που δείχνουν με ρεαλισμό την καθημερινότητα, μιλούν με ειλικρίνεια και μας λένε πολλά. Στην τουρκοκρατούμενη Κρήτη του 19ου αιώνα υπάρχει πλήθος μεγάλων γεγονότων. Είναι οι επαναστάσεις του 1821, 1833, 1841, 1858, 1866-69, 1878, 1889, 1895-98. Στο σημερινό άρθρο θα καταπιαστούμε με τα μικρά γεγονότα και μέσα από αυτά θα αποκρυπτογραφήσουμε τις σκέψεις, τη νοοτροπία και τις ανησυχίες των ανθρώπων εκείνης της εποχής. Μέσα από έγγραφα των Ιστορικών Αρχείων του υπουργείου Εξωτερικών, θα ανατρέξουμε σε συμβάντα που έχουν καταγραφεί. ΟΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ Οι Μουσουλμάνοι της υπαίθρου για να προκαλούν τους Χριστιανούς, πολύ συχνά πρόσβαλλαν τη θρησκεία τους. Το γκρέμισμα των εκκλησιών, η βεβήλωσή τους, η καταστροφή των εικόνων, η παρακώλυση των τελετών και οι ύβρεις κατά του σταυρού ήταν οι πιο συνηθισμένες προσβολές. Στις Ατσιπάδες γκρέμισαν από τα θεμέλια του το ναό της Παναγίας. Στη Μπαλέ, δύο Μουσουλμάνοι μπήκαν στην εκκλησία της Παναγίας και κατέστρεψαν τις αγιογραφίες. Στο Φρατί, δεν άφησαν να γίνει το πανηγύρι του Αγίου Γεωργίου. ΔΟΛΟΦΟΝΙΕΣ Στο Μυλοπόταμο υπήρχε αναταραχή. Αλβανοί χωροφύλακες σκότωσαν βοσκό στην Αλφά.Ο Διοικητής διέταξε να γίνει έρευνα σε σπίτια και να κατασχεθούν όπλα. Αυτό έπληττε αποκλειστικά τους Χριστιανούς. Οι Μουσουλμάνοι θα εξακολουθούσαν να έχουν όπλα. ΕΠΕΙΣΟΔΙΑ ΣΤΟΝ ΚΙΣΣΟ Στον Κισσό Αγίου Βασιλείου είκοσι αλβανοί χωροφύλακες προέβησαν σε βαρβαρότητες και βεβήλωσαν τις εκκλησίες. Έπειτα βγήκαν
«Η μελέτη της Ιστορίας καμιά φορά μπορεί να σε εξοργίσει, να σε εκνευρίσει, ακόμη και να σε απογοητεύσει. Αν, διαβάζοντας Ιστορία πάντα νοιώθεις χαρά και υπερηφάνεια, τότε αυτό που διαβάζεις, μάλλον δεν είναι Ιστορία»
ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑ ΑΜΑΡΙΩΤΩΝ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΔΙΟΙΚΗΤΗ ΡΕΘΥΜΝΟΥ Και ενώ οι ανάγκες επιβίωσης και ο βαρύς φόρος πίεζαν τους Χριστιανούς, οι στρατιώτες σαν τις ακρίδες δεν άφηναν τίποτα στο διάβα τους. Σε διαμαρτυρία που υπόγραψαν 50 πρόκριτοι του Αμαρίου αναφέρουν: «Δεν εξουσιάζομεν πλέον ούτε τους κήπους, ούτε τα δένδρα ούτε τας αμπελώνας, αλλ’όλων τούτων τρυγηταί είναι οι στρατιώται. Εφ’οιονδήποτε δένδρον αν ρίψη τις το βλέμμα, βλέπει αυτό κατάφορτον στρατιωτών ουδέ των αώρων οπωρών φειδομένων».Και πρόσθεταν: «Ο στρατός διημερεύει πάγγυμνος εις τας κρήνας, όπερ απήργει εκείθεν και άνδρας και γυναίκας και προξενεί ουκ ολίγην ενόχλησιν και απελπισίαν η τοιαύτη των στρατιωτών αναίδεια». ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ ΑΠΟΔΟΥΛΟΥ Έξω από το χωριό Αποδούλου, πάνω σε λόφο βρίσκεται η εκκλησία του Προφήτη Ηλία. Εκεί είχε εγκατασταθεί στρατιωτικό απόσπασμα επειδή από εκεί μπορούσε να επιτηρεί όλη την Αμπαδιά και ολόκληρη την κοιλάδα του Αμαρίου. Οι άνδρες του βεβήλωσαν την εκκλησία με το χειρότερο τρόπο. Αφόδευσαν στο ιερό, έσπασαν το πιθάρι του λαδιού και πήραν τη μοναδική εικόνα με τον Προφήτη και την έκαναν τέσσερα κομ-
μάτια. Το ένα έκαψαν και τα άλλα τα πέταξαν. Ο επίσκοπος Ευμένιος διαμαρτυρήθηκε έντονα προς το Διοικητή Ρεθύμνου. Όπως και άλλες φορές, πήρε υποσχέσεις πως δε θα ξανασυμβεί αυτό που πάντα έμεναν υποσχέσεις. Και άλλες περιπτώσεις ιεροσυλίας ναών υπήρξαν σε ναούς στο Βυζάρι, στο Μοναστηράκι, στον Μέρωνα. Οι εκκλησίες του Αγίου Ιωάννη στις Αρναούτες και στου Γιούς τον Κάμπο(Γερακάρι), του Σωτήρα Χριστού στου Φουρφουρά, της Παναγίας στις Κουρούτες, του Αγίου Ανδρέα κοντα στη Μονή Ασωμάτων και του Χριστού στην Παντάνασσα υπέστησαν βανδαλισμούς και βεβηλώσεις. ΓΕΝΝΑΡΗΣ ΤΟΥ 1891-ΟΙ ΑΓΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΝΕΧΙΖΟΝΤΑΙ Στο Γαράζο μεθυσμένοι αλβανοί χωροφύλακες σκότωσαν ένα Χριστιανό.Οι συγγενείς του θύματος όρμησαν στο σταθμό και σκότωσαν δύο χωροφύλακες και τραυμάτισαν ένα.Την άλλη μέρα χωροφύλακες σκότωσαν νεαρό Χριστιανό για εκδίκηση. Στο Αμάρι κρητικοί φυγόδικοι σκότωσαν Μουσουλμάνο φυγόδικο που είχε κάνει πολλά σε βάρος των Χριστιανών.Οι μουσουλμανικές οικογένειες , τρομαγμένες άρχισαν να μαζεύουν τα πράγματά τους και να κατευθύνονται προς το Ρέθυμνο.Μιά νέα επανάσταση άρχιζε.
Βανδαλισμοί εκκλησίας από Οθωμανούς στρατιώτες (Από εφημερίδα της εποχής)
στις εξοχές και έδερναν άγρια όσους Χριστιανούς έβρισκαν.Τους έβριζαν με εκφράσεις όπως σκατόσταυροι, σκατόπιστοι, κερατάδες. Από το μοναστήρι πήραν το άγιο δισκοπότηρο και τα ιερά άμφια και τα πέταξαν. ΣΤΟ ΓΕΡΑΚΑΡΙ Στο Γερακάρι ο στρατός έκοβε τα δέντρα μόνο των Χριστιανών για καυσόξυλα. Κατέλαβε την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής που χρησιμοποιούσαν και σαν νεκροταφείο και μετέτρεψαν ένα τάφο σε απόπατο. ΜΠΑΛΙ Κοντά στο μοναστήρι στο Μπαλί μερικοί φυγόδικοι πυροβόλησαν στρατιώτες. Οι τελευταίοι επιτέθηκαν στους ασβεστοποιούς που εργάζονταν στην παραλία και τους αφαίρεσαν τα εργαλεία της δουλειάς τους. Μπήκαν και στην εκκλησία του μοναστηριού, πήραν μια εικόνα της Παναγίας, χάραξαν γραμμές σ’ αυτη και έπαιζαν πάνω της δωδεκάπετρο.
Πάνω: Ο πύργος στις Ατσιπάδες γνωστός ως κούλες της Κοξαρές σήμερα Κάτω: Από το εσωτερικό του πύργου στις Ατσιπάδες
ΚΑΚΟΥΡΓΗΜΑ ΣΤΗΝ ΠΑΤΣΟ Ένα θλιβερό γεγονός θα κρατήσει Χριστιανούς και Μουσουλμάνους του Αμαρίου σε θέση μάχης για μεγάλο χρονικό διάστημα. Άγνωστοι Μουσουλμάνοι συνέλαβαν κοντά στην Πατσό ένα νεαρό Χριστιανό, ασέλγησαν επάνω του και στη συνέχεια τον έσφαξαν. Ο επαρχιακός γιατρός Αγγελιδάκης σημείωσε στη γνωμάτευση ότι του θανάτου προηγήθηκε βιασμός. Δυό μέρες μετά η Τούρκικη Διοίκηση έστειλε δύο άλλους γιατρούς (τον στρατιωτικό Μουχτάρ και τον δημοτικό της πόλης Ιωάννη Δάνδολο), με εντολή να απαλύνουν τα πράγματα. Η δική τους γνωμάτευση ανέφερε: «Διά τους λόγους τούτους είνε αδύνατον να αποφανθώμεν επιστημονικώς και αλανθάστως ότι έγινε η όχι εις τον φονευθέντα ασέλγεια». Φυσικά, κανένας δεν τους πίστεψε. Ο ΠΥΡΓΟΣ ΣΤΙΣ ΑΤΣΙΠΑΔΕΣ ΣΤΗ ΘΕΣΗ ΚΟΡΕΔΟ Μέχρι το 1892, στα Αγιοβασιλιώτικα, η έδρα του επαρχείου ήταν στο Σπήλι. Η Κυβέρνηση, υποκύπτοντας σε πιέσεις των Μουσουλμάνων της περιοχής, αποφάσισε να χτίσει κάποιο στρατιωτικό πύργο στη θέση Κορέδο, κοντά στις Ατσιπάδες, που κατοικούσαν μόνο Οθωμανοί, και στην Κοξαρέ, που είχε μικτό πληθυσμό. Το οικόπεδο για να ανεγερθεί ο πύργος, αγοράστηκε με συνεισφορά Μουσουλμάνων και δωρίστηκε στο κράτος. Τον Απρίλιο του 1894 τέλειωσε ο πύργος και έγιναν τα εγκαίνιά του παρουσία του Γενικού Στρατιωτικού Διοιηκητή Κρήτης Χασάν Ταξίμ πασά και του Διοικητή Σφακίων με διαταγή του Γενικού Διοικητή Μαχμούτ. Οι κάτοικοι των δύο παραπάνω χωριών, αλλα και όλοι οι Μουσουλμάνοι της επαρχίας έκτοτε μεταχειρίζονται κάθε μέσο για να πείσουν τη Διοίκηση να μεταφέρει την έδρα του επαρχείου στον πύργο. Η μεταφορά συνεπαγόταν πολλές οικονομικές επιπτώσεις.Το Σπήλι θα έπαυε να είναι κέντρο εμπορίου της επαρχίας και τα ακίνητα θα έχαναν μεγάλο μέρος της τιμής τους. Αντίθετα θα αξιοποιείτο η περιοχή του πύργου με το σχετικό όφελος των μουσουλμάνων ιδιοκτητών της. Φαίνεται ότι ο Γενικός Διοικητής υποσχέθηκε να φροντίσει τη μεταφορά αυτή. Η πληροφορία εξόργισε τους Χριστιανούς του Σπηλίου και διαμήνυσαν στη Διοίκηση πως αν συμβεί κάτι τέτοιο, δε θα μείνουν με σταυρωμένα τα χέρια. Θα προχωρούσαν σε αντίποινα εναντίον των οργάνων της εξουσίας, που πήγαιναν στο χωριό τους για υπηρεσία, και κατά των λίγων Μουσουλμάνων που κατοικούσαν στα χωριά Σπήλι, Κισσό, Λαμπινή, Λάκκους, Διπλοχώρι και Φρατί.Αλλά και αν, τελικά δεν έκαναν επίθεση εναντίον των Μουσουλμάνων, ήταν βέβαιο ότι τα χωριά τους θα γίνονταν άσυλο φυγόδικων και φυγόποινων, με τα γνωστά επακόλουθα. Αυτό το λάβαινε σοβαρά υπόψη της η Διοίκηση και δίσταζε να προχωρήσει. ΜΑΤΩΜΕΝΟ ΣΑΒΒΑΤΟΒΡΑΔΟ ΣΤΟΝ ΑΓΙΟ ΑΝΔΡΕΑ Αρχές του Ιούνη του 1894, Σαββατόβραδο, λίγο έξω από το τουρκοχώρι Άγιος Ανδρέας, άγνωστοι σκότωσαν τα τρία παιδιά μιας οθωμανικής οικογένειας (ένα νέο 25 χρονών και δύο κορίτσια, 13 και 16) και τραυμάτισαν βαριά τη μητέρα τους, τη στιγμή που είχαν καθίσει να φάνε στο χωράφι που θέριζαν. Η μητέρα που επέζησε είπε πως οι δράστες ήταν δέκα Χριστιανοί. Λίγη ώρα αργότερα, στο γειτονικό χωριό Μετόχια, τραυματίστηκε με σφαίρα ένας Χριστιανός και μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο. Μόλις μαθεύτηκαν τα αιματηρά αυτά γεγονότα, έσπευσαν επιτόπου εισαγγελέας, ανακριτής, ο ταγματάρχης της Χωροφυλακής και αρκετοί στρατιώτες.Την επομένη έφτασε και ο ίδιος ο Διοικητής. Αμέσως άρχισαν εκτεταμένες συλλήψεις Χριστιανών.Πάνω από πενήντα άτομα μεταφέρθηκαν στις φυλακές Ρεθύμνου.