Bijeenkomst herbestemming Paleis Soestdijk Het proces van de herbestemming is net zo uniek als het monumentale paleis zelf. Wat ging vooraf aan het biedingsproces en wat voor bestemming krijgt Paleis Soestdijk? Hier draaide de bijeenkomst voor professionals en geĂŻnteresseerden om op 21 september 2017. Na een mooie rondleiding vormde de oude filmzaal van prinses Juliana en prins Bernhard het decor voor de gasten en drie sprekers. Pierre van der Gijp (Nationaal Restauratiefonds) verzorgde de inleiding. Alex Vermeulen (Rijksvastgoedbedrijf) lichtte het proces toe en Ben VerfĂźrden (Hylkema Consultants) en Maya MeijerBergmans (MeyerBergman Erfgoed Groep) vertelden over de totstandkoming van de koop en de plannen voor het paleis.
‘Functieveranderingen, aanbouw en verbouw zijn van allen tijden’ Pierre van der Gijp – Nationaal Restauratiefonds “Het Nationaal Restauratiefonds zet zich al ruim dertig jaar in voor het in stand houden van onze monumenten,” opent Pierre van der Gijp de bijeenkomst over herbestemmen op Paleis Soestdijk. “Wij ondersteunen iedereen die een monument wil onderhouden, restaureren, aankopen of herbestemmen. Dit gebeurt door het delen van kennis, het verstrekken van laagrentende leningen en het uitbetalen van subsidies.” Rol bij herbestemmen De behoefte aan ondersteuning bij grootschalige restauraties en functiewisseling van monumentale panden heeft geleid tot een fonds van ruim 100 miljoen euro, beschikbaar gesteld door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). Deze middelen worden door het Restauratiefonds verstrekt in de vorm van laagrentende leningen. “En met succes; recent is de honderdste lening verstrekt en een groot deel van de verkregen middelen uitgezet. Ook verstrekken wij regelmatig aanvullende financieringen en wordt er samengewerkt met andere banken in de vorm van cofinancieringen. En we doen meer, want met onze kennis van alle projecten helpen wij ook anderen, een mooi voorbeeld daarvan is de website www.herbestemming.nu. Zo helpen we bij het vergroten van de haalbaarheid van herbestemmingsprojecten en businesscases,” eindigt Pierre van der Gijp zijn verhaal.
‘We besteden circa 1.5 miljoen euro per jaar aan onderhoud aan de schil van het paleis’ Alex Vermeulen - Rijksvastgoedbedrijf Na het overlijden van prins Bernhard in 2004 heeft de familie haar bezittingen uit het paleis gehaald. Het programmateam van de Rijksgebouwendienst begon in 2007 aan de herbestemming van dit project. Alex Vermeulen: “In de periode 2007 tot 2011 was het paleis dagelijks opengesteld voor het publiek. We mochten circa één miljoen mensen ontvangen. In die tussentijd hebben we veel onderzoek gedaan. Onder meer archeologisch, bouwkundig en technisch en cultuurhistorisch onderzoek waren onderdeel voor de totstandkoming van het programma. Maar er werden ook essays geschreven over associaties met het paleis om voeding te leggen voor de herbestemming.” Maar de diverse pogingen lukten niet meteen.
Planvorming Soestdijk is even in beeld geweest voor paleis van de duurzaamheid. Maar door de economische crisis en de val van kabinet Rutte I in 2012, verdween dit initiatief. “Wat nu?” memoreert Alex Vermeulen. “We bleven open voor het publiek en het terrein werd gebruikt voor evenementen zoals opera, fietstochten en de spraakmakende tentoonstelling van Escher waarvan 80 werken de vertrekken van het paleis sierden. Sinds die tijd besteden we jaarlijks circa 1.5 miljoen euro aan onderhoud aan vooral de schil van het paleis omdat interne ingrepen mogelijk niet zouden passen bij de toekomstige invullingen.” In 2013 nam minister Dekker het initiatief tot rondetafelgesprekken en werd er een stuurgroep geformeerd die advies moest geven over de bestemming aan de minister. Het advies luidde als volgt; wees niet bang om nieuwe toevoegingen te doen, een nieuwe betekenisvolle laag aan te brengen. Een aantal uitgangspunten daarbij waren dat het een ensemble moest blijven en de gevel
moest intact blijven. Alex Vermeulen vervolgt: “Minister Blok nam dit advies over en gaf akkoord voor opvolging; Soestdijk zou ‘vervreemd’ (verkocht) worden. Hoe doe je dat vervolgens? Er was immers een enorme portefeuille met veel gebouwen die niet meer gebruikt werden.”
Opdracht De opdracht werd uitgezet aan iedereen met een goed idee en bestond uit drie vaste onderdelen: 1. Maak in maximaal zes A4-tjes duidelijk hoe en met welke bestemming 2. Hoe zou je het zelf 15 jaar lang exploiteren en 3. Voor eigen rekening en risico. Alex Vermeulen vervolgt: “We ontvingen 120 inzendingen. Deze werden vervolgens beoordeeld door deskundigen. Uiteindelijk werden er vier plannen uitgekozen. Alle vier partijen kregen honderdduizend euro om hun plan uit te werken. Eén plan haalde het niet. De andere drie bleken haalbaar. Deze partijen werden uitgenodigd een bieding te doen; hierbij wordt alleen nog gekeken naar het meest aannemelijke bod en de risico’s. Daarmee ontstond er een scheiding tussen de selectiecriteria kwaliteit en verkoop. MeyerBergman Erfgoed Groep kwam daar als winnaar uit.”
‘De opera en zondagsmarkt blijven we bijvoorbeeld gewoon doen. Het wordt een multifunctioneel gebied’ Maya Meijer-Bergmans van MeyerBergman Erfgoed Groep MeyerBergman Erfgoed Groep werkt op effectieve en efficiënte wijze aan diverse herbestemmings- en herontwikkelingsopgaven. Hun aanpak is gericht op het werken vanuit een optimale samenhang tussen Gebouwen, Mensen en Programmering. MeyerBergman heeft tussen 1970 en 2004 met MAB Development
in Nederland en vier andere Europese steden grote projecten ontwikkeld. Na de verkoop van MAB Development hebben ze een aantal projecten in eigendom gehouden waaronder de Westergasfabriek in Amsterdam. “Sinds we Paleis Soestdijk verworven hebben, hebben we op zeer prettige manier samengewerkt met het Rijksvastgoedbedrijf. Aan dit project werken MeyerBergman Erfgoed, Hylkema Consultants en MeyerBergman Erfgoed Ontwikkeling. Plannen Landgoed Soestdijk moest een samenhangend geheel blijven. Maya Meijer-Bergmans: “We hebben Motivaction onderzoek laten doen om te kijken hoe het publiek tegen Soestdijk aankijkt. Hieruit bleek een grote naamsbekendheid over alle lagen van de bevolking. Dat gaf een goed gevoel.” “Het geheel wordt een beleving in een monumentale omgeving door middel van excellent ondernemerschap. Een paar hotelkamers, een glazen vloer en de kamer van prins Bernhard, het tennishuisje en speelhuisje krijgen allemaal een nieuwe programmering. Het geheel wordt een openbare ruimte waar iedereen naartoe kan met kleine evenementen, een simpele hotelfunctie en woonfunctie op het voormalige terrein van de marechaussee. De opera en zondagsmarkt blijven we bijvoorbeeld gewoon doen. Het wordt een multifunctioneel gebied,” aldus Maya Meijer-Bergmans. Financiering Het gaat om een langdurige exploitatie met een rendement op de investering die zich pas terugverdiend na circa 15 jaar. Inkomsten komen onder meer uit entreegelden, horeca, hotel, verhuur, retail en evenementen. Maya Meijer-Bergmans: “We kunnen dit tot stand brengen door een combinatie van eigen vermogen, subsidies en bankleningen.”
‘Er is nu nog veel afgesloten, we willen het op meerdere plaatsen toegankelijker maken’ Ben Verfürden – Hylkema Consultants De opdracht beslaat:
170 hectare grond 20.000 m2 vastgoed 9000 m2 paleis 23 monumenten 16000 m2
Ben Verfürden: “Je hebt hier te maken met heel wat randvoorwaarden, vanuit de omgeving en de voorwaarden voor aankoop, maar ook vanuit de gemeente en provincie. We hebben samen met een landschapsarchitect het buitengebied onderzocht: hoe kun je verbindingen verbeteren en hoe kom je het gebied beter door. Er is nu nog veel afgesloten, we willen het op meerdere plaatsen toegankelijker maken.” In het plan zit geen uitbreiding van het paleis en er komen in de tuinen ook geen nieuwe gebouwen. De Oranjerie wordt wel uitgebreid om de horecafunctie beter te kunnen vervullen. Waar nodig worden panden opgeknapt en het gebied en de nieuwe functie opnieuw geladen. Schetsfase “Het overnachtingsprogramma wordt verspreid over de verschillende gebouwen”, vervolgt Ben Verfürden zijn verhaal. “Voor het ontvangen van bezoekers hebben we ruimte nodig: die hebben we gevonden in de kelder, daar wordt weer een grote ruimte van gemaakt waar je bijvoorbeeld een winkel, garderobe en toiletten terugvindt. De ruimte en stijlkamers blijven. De vleugels worden opgezet met kleine ruimtes voor exposities. Op het terrein van de voormalige marechausseekazerne komen 65 (half)vrijstaande woningen.” Alle plannen bevinden zich momenteel in schetsfase en worden voorgelegd en besproken met de gemeente en provincie.
Postbus 2207, 3800 CE Amersfoort | 088 – 253 94 39 | info@herbestemming.nu | www.herbestemmen.nu