Reinier magazine 14, winter 2023

Reinier

MAGAZINE VAN REINIER VAN ARKEL

“ONTDEKKEN WAT BELANGRIJK VOOR

JE IS”

"HOE HERKEN JE MENTALE PIJN BIJ VLUCHTELINGEN?"

"OP DEZE HALTE MAG JE DAGDROMEN. ALS JE KAN!"

Weer zo'n mooi Verwenzorg gebaar.

Marcel Musters (acteur en voormalig verpleegkundige bij Reinier van Arkel)

Jos Guffens, Roos Schlikker (auteur en journalist), Ria van Gils en Joke Zwanikken brachten een bezoek aan diverse zorglocaties. Cliënten en medewerkers werden getrakteerd op een doosje bonbons (voorzien van prachtige tekeningen en kerstkaarten).

Een hartverwarmende actie en een overweldigende hoeveelheid. Mensen uit het hele land ondersteunden deze actie door bonbons te doneren.

Nieuws

10 – Training medewerkers opvangcentra asielzoekers

Medewerkers van opvangcentra hebben weinig kennis van psychische problemen. Jorin van der Jagt – Blokland over de cursus die het Psychotraumacentrum geeft.

12 – Vanuit de duisternis naar het licht

Zelfdoding uit de taboesfeer halen met Walk into the Lightwandeling. Artikel van het Brabants Dagblad.

18 –Samenwerking Basis-ggz en Specialistische ggz

Giel Huijbregts en Merel te Voert werken beiden bij Ypse en lichten toe wat de nauwere banden met Reinier in de praktijk opleveren.

29 – CZ zorgprijs voor dagbesteding

Artikel van het Brabants Dagblad met begeleider Eric Sars over het duurzaamheidsproject van de dagbesteding in Vught.

36 – Zorg in de laatste levensfase

Kwaliteit van leven toevoegen aan de laatste levensfase van onze bewoners, dát is wat we met het invoeren van palliatieve zorg op Magnolia willen bereiken.

39 – Rebushalte Vught

De rebushalte op het Zorgpark

Voorburg in Vught dient niet alleen als wachtruimte, maar ook als wisselende expositieruimte voor het Living Museum.

Achtergrond

4 – Samen het beste mogelijk maken Senior onderzoeker Koen Westen over onderzoek doen binnen Reinier van Arkel en de veranderingen in de ggz.

20 – Samen sporten

Buurtsportcoach Tim Quik over de verbinding tussen psychiatrie en sport.

22 – Groepsgesprekken over zingeving

Begeleider Sannne Graste en deelnemers Edwin en Jesse praten over de cursus de Levensboom, gesprekken over zingeving, verlies en verlangen.

24 – Spoedpoli Herlaarhof

Een interview met Eva, cliënt van de spoedpoli, en een interview met ambulant begeleider Jelmer ter Beek en psychiater Jeroen Steenmeijer.

30 – Publiekslezing

Hoogleraren Elisa van Ee, Paul van der Heijden en Koen Grootens vertellen over hun onderzoek en het belang ervan voor onze cliënten.

34 – Samenwerking met Novadic-Kentron

Het eerste regioteam van Reinier van Arkel werkt sinds een jaar samen met de polikliniek van Novadic-Kentron in Den Bosch.

42 – Netwerkzorg

In gesprek met drie collega's die vorm en inhoud geven aan de verandering naar netwerkzorg bij Reinier van Arkel.

Column

7 – Raad van Bestuur

Een column van Tom van Mierlo

33 – Moreel Beraad

Zet jij als professional je eigen ervaring in?

Rubriek

8 - Inzicht

Korte nieuwsberichten, wetenswaardigheden en aankondigingen vanuit Reinier van Arkel

16 - Kunst en psychiatrie Chris schrijft iedere dag 15 gedichten.

46 - Uitzicht

De rubriek waarin we een kijkje nemen over onze eigen grenzen heen en nieuws bij de collega’s, samenwerkingspartners of buren halen.

48 – Infographic

Waar kan Ypse je in ondersteunen?

Vorm en productie btz vorm en regie Oplage 2.500 Redactieadres Reinier Postbus 70058 5201 DZ ’s-Hertogenbosch (073) 658 60 17 reinier@reiniervanarkel.nl www.reiniervanarkel.nl www.reinierwerktenleert.nl www.herlaarhof.nl www.demarrage.info

COLOFON nr. 14 Winter 2023. Reinier is een magazine voor mensen in de regio ’s-Hertogenbosch die, beroepshalve of als zorggebruiker, geïnteresseerd zijn in zorginhoudelijke ontwikkelingen en achtergronden van Reinier van Arkel en de geestelijke gezondheidszorg in bredere zin. Redactie René Berende, Mireille Borg, Nicole van de Gevel, Michelle Hendriks, Marjo Roes en Erik Welten Hoofdredactie Ilse van den Eeden Fotografen Evelien Gerrits, Jolanda Ruijs-van Rossum Bijdragen van Tom van Mierlo, Sanne Graste, Miranda van Houtum en foto’s van Paul Baardman, Marc Bolsius en Atty Bax..

"Ik raakte steeds verder verwijderd van degene die ik ben"

Koen Westen over onderzoek doen en veranderingen in de ggz

'Samen het beste mogelijk maken voor cliënten'

“Mijn loopbaan is niet zo belangrijk”, zegt Koen tijdens het gesprek. Toch nemen we even een kijkje in zijn werkzame leven van voor Reinier van Arkel.

Goede kwaliteit van zorg bieden aan mensen met een ernstige psychische aandoening (EPA). Dat is de belangrijkste drijfveer in het werk van Koen Westen. Hij werkt sinds november 2021 als senior onderzoeker bij Reinier van Arkel en vertelt trots over een aantal projecten en onderzoeken binnen de onderzoekslijn ‘Herstelondersteunende netwerkzorg in de ggz’. Een enthousiaste collega die graag samenwerkt met andere mensen die ook ‘het beste mogelijk willen maken voor cliënten. Een gesprek over zijn loopbaan tot nu toe, over het onderzoek binnen de onderzoekslijn en de veranderingen binnen de geestelijke gezondheidszorg.

Koen is van huis uit HBO-verpleegkundige. Na het behalen van zijn diploma ging hij bij verslavingszorginstelling Kentron (nu NovadicKentron) werken als verpleegkundige en sociotherapeut. Hij deed de SPV-opleiding waarna hij ambulant ging werken in de sociale verslavingszorg.

Daar raakte hij pas echt geïnspireerd. “Ik heb altijd een sterk rechtvaardigheidsgevoel gehad. Als iets niet deugde, wilde ik ermee aan

de slag. En dat gevoel werd veel meer aangesproken toen ik op straat werkte. De groep mensen met wie ik te maken kreeg, was behoorlijk gestigmatiseerd. Er werd weinig naar hen omgekeken, ze waren vooral bezig met overleven. Het samenwerken op straat met Maatschappelijke Opvang, bemoeizorgteams en maatschappelijk werk sprak me enorm aan. En hier is mijn loopbaan dan ook echt begonnen.”

Hierna maakte hij de overstap naar het eerste ACT-team van GGz Breburg (1). Een professioneel team met zorgverleners uit allerlei vakgebieden. “We hadden veel eigen regie. We konden verkennend bezig zijn en over de grenzen van de organisatie heen kijken, uitzoeken waar verantwoordelijkheden en grenzen lagen en mensen daarop aanspreken. Zaken die allemaal niet normaal waren in die tijd. Met één

doel: het beste mogelijk maken voor onze cliënten. De ervaring die hij opdeed met (F) ACT, bemoeizorg, dubbeldiagnoseteams en wijkgericht werken in het algemeen, zette hij vervolgens in bij het trainen en coachen van teams en professionals.

Docent

Hij maakte de overstap naar Avans Hogeschool en werd daar docent verpleegkunde en gastdocent bij de opleiding Social Work. Daarnaast is hij gastdocent aan de opleiding tot verpleegkundig specialist ggz in Utrecht en de opleiding Adviseur Kwaliteit en Veiligheid in de Zorg. In 2011 werd hij bestuurslid bij het CCAF (2) en in deze rol levert hij een bijdrage aan de kwaliteitsontwikkeling in de ggz. Als lid van EUCOMS (3)

draagt hij dit in gezamenlijkheid uit op verschillende niveaus in Europa.

Wat doet Koen op dit moment bij Reinier van Arkel?

Koen is senior onderzoeker binnen de onderzoekslijn ‘Herstelondersteunende netwerkzorg in de ggz’. Daarin wordt het werken in een netwerk van organisaties, professionals, cliënten en naasten voor het welzijn van cliënten met (ernstige) psychische aandoeningen (EPA) onderzocht. Hij begeleidt onderzoek en heeft een adviserende rol op het gebied van de invoering van herstel ondersteunende zorg.

Binnen de onderzoekslijn wordt vooral actiegericht onderzoek gedaan, onderzoek in de

praktijk met mensen uit de praktijk. Het doel is kennis opdoen en de praktijk te verbeteren.

“Het leuke is dat je onderzoek heel breed, op alle niveaus kunt doen. Met dit onderzoek kunnen we de kwaliteit van zorg daadwerkelijk verbeteren. Het mooiste is als kwaliteit, beleid, onderzoek en inhoud elkaar daarin raken”, aldus Koen.

Palliatieve zorg

Koen noemt het project ‘palliatieve zorg’ binnen Magnolia als kenmerkend voorbeeld van actiegericht onderzoek. Daarmee willen we kwaliteit van leven toevoegen aan de laatste levensfase van de bewoners.

Tekst Nicole van de Gevel Foto Evelien Gerrits

Deze palliatieve zorg sluit aan bij het richtinggevende kwaliteitskader palliatieve zorg Nederland en wordt bijvoorbeeld ook toegepast door huisartsen (zie elders in deze Reinier: ‘Zorg in de laatste levensfase’). “Vanaf de start van dit project zijn hier mensen vanuit hun verschillende professies enthousiast mee bezig. Vanuit de inhoud wordt aan kwaliteitsverbetering gewerkt. Niet alleen binnen Reinier van Arkel, maar ook daarbuiten. We volgen trainingen binnen het Jeroen Bosch Ziekenhuis, werken samen met huisartsen en zijn aangesloten bij het netwerk palliatieve zorg ’s-Hertogenbosch – Bommelerwaard”, vertelt Koen.

WGB

Een ander mooi voorbeeld is het onderzoek naar de Werkgerichte Geïntegreerde behandelaanpak (WGB). Deze aanpak is een praktijkvoorbeeld van herstelondersteunende netwerkzorg. De cliënt, Reinier van Arkel, UWV én re-integratiebedrijven werken nauw samen om de behandeling zo goed mogelijk aan te laten sluiten op een succesvolle terugkeer naar werk. De focus is niet alleen gericht op psychische klachten, maar ook op veerkracht, zelfredzaamheid en zingeving.

In 2012 heeft Helma Cissen met enkele netwerkpartners de eerste stappen gezet in de samenwerking tussen Reinier van Arkel en UWV. Nu, tien jaar later, wordt landelijk het belang ervan onderkend en is Helma nog steeds de kartrekker. In 2021 is een modelgetrouwheidsschaal gerealiseerd, waarmee wordt getoetst of afdelingen volgens de uitgangspunten werken. Er is een landelijk platform WGB opgericht en onlangs is het boek ‘Samen naar werk’ feestelijk gelanceerd tijdens het Kennisfestival van Reinier van Arkel. “En dit gebeurt allemaal vanuit intrinsieke motivatie en rechtvaardigheidsgevoel om de zorg voor deze doelgroep zo goed mogelijk te maken”, aldus Koen.

Regioteams

Naar verwachting start in 2023 onderzoek naar de vorming van regioteams. Hoe komt

zo’n regioteam tot stand, wat zijn belemmerende en bevorderende factoren en wat gebeurt er binnen de organisatie? Treden de gewenste effecten op bij individuele cliënten? Momenteel kennen we binnen Reinier van Arkel regioteam Den Bosch Binnenstad en is het regioteam Bommelerwaard in ontwikkeling. Het komende jaar wordt het aantal regioteams uitgebreid naar vijf. Regioteams werken volgens de herstelondersteunende visie waarbij snelle toegankelijke zorg en samenwerken met de cliënt in zijn of haar netwerk enkele sleutelwaarden zijn.

Verandering in de geestelijke gezondheidszorg

“De verandering waar we nu middenin staan, is meer een beweging, een maatschappelijke keuze. We willen dichter bij de burgers staan en laagdrempelig in de wijken aanwezig zijn. En een goede relatie hebben met de gemeenten en alle partijen in de wijken, zoals reclassering en Veilig Thuis. Dat kan niet als je jezelf terugtrekt in de ggz-organisatie. We hopen herstel mogelijk te maken voor onze cliënten én de mentale gezondheid te verbeteren van alle burgers. We hopen aan te tonen dat de wachtlijsten korter worden. De ambitie is groot maar we zullen niet direct alle effecten aan kunnen tonen. Wel dat we aanwezig en betrokken zijn. En misschien zijn er kortere wachtlijsten, kunnen we sneller doorverwijzen en beter samenwerken met andere netwerkpartijen.”

Hoe kijk jij tegen deze verandering aan?

“De verandering is noodzakelijk om in de toekomst mensen met een ernstige psychische kwetsbaarheid te blijven helpen bij hun herstel en inclusie.

Vijftien jaar geleden werd de ggz, op basis van onderzoek, ingedeeld in diagnostische clusters. De gedachte was dat op deze manier mensen met een (ernstige) psychische aandoening het beste geholpen konden worden. Maar op een gegeven moment bleek dat herstel voor onze doelgroep op deze manier niet bereikt kon worden. We weten nu wel wat ondersteunend is aan herstel. Samenwerken op basis van ervaringskennis, wetenschappelijke kennis en

professionele kennis. We hebben binnen en buiten nodig. We weten dat werk, huisvesting, sociale contacten en zingeving belangrijk zijn en dat we eenzaamheid en stigmatisering moeten tegengaan. En dat kun je dus allemaal niet alleen. We weten wat de richting is, maar hoe we dat gaan doen, moet gaandeweg worden uitgewerkt. Het vraagt om een ander ontwikkelproces”, legt Koen uit.

“We zijn nu vooral bezig met de interne reorganisatie. Met het vormen van regio- en expertiseteams. Verschillende plekken van de organisatie zijn in ontwikkeling. Ieder onderdeel doet dat op zijn eigen manier. Dat vraagt geduld en reflectief vermogen. Dat vraagt om actie en bijstellen als het nodig is. Dus leren gaandeweg het proces. De verandering raakt aan de kern van sommige beroepsgroepen. Het is van belang dat professionals op een waardevolle manier hun vak kunnen blijven uitoefenen in een meer generalistische organisatie. Daarnaast is er dus de externe verandering waarin Reinier van Arkel gaat samenwerken met sociale wijkteams, gemeenten, Weener XL en andere netwerkorganisaties.”

Voetnoten

1. ACT: Assertive Community Treatment, een behandeling voor mensen die grote problemen hebben in hun leven, vaak hebben zij een psychiatrische aandoening en een verslaving en mijden zij alle zorg. (https://www. ccaf.nl)

2. CCAF: Het CCAF wil de modelgetrouwe toepassing van ACT, FACT, HIC en andere effectieve modellen en programma’s voor de doelgroep mensen ernstige psychiatrische aandoeningen bevorderen. Daartoe kent het CCAF keurmerken toe aan teams en afdelingen. (https://www.ccaf.nl)

3. Eucoms: European Community based Mental Health Service Providers Network (https://eucoms.net)

Hoe mooi kan het zijn.

Stel je hebt zelf een ernstig psychisch probleem. Of je partner of iemand die je dierbaar is. Wat zou je dan prettig vinden? Hoe zou je dan behandeld willen worden?

Zou je het meest geholpen zijn om na het eerste gesprek met een diagnose naar huis te gaan of zou je het liefst goed helder krijgen waar je naar toe wilt en wat je daarvoor nodig hebt? En zou je dan het liefst willen dat alle hulp die je daarvoor nodig hebt in samenhang geboden wordt of los van elkaar?

In de afgelopen jaren hebben we ons gericht op het vinden van de diagnose en de bijpassende evidence based protocollen, omdat we ervan overtuigd waren dat dat ons hielp om de cliënt het beste advies te kunnen geven. Daar hebben we veel uit geleerd, maar ook hebben we steeds meer last van een aantal doorgevoerde consequenties. Zo past niet iedereen in de diagnostische poortjes; er zijn steeds meer psychische problemen gemedicaliseerd; er is een sterke toename van mensen met psychische problemen aan de voordeur van de ggz met de bijpassende wachtlijsten; de kosten lopen in de gezondheidszorg steeds verder op. Ook realiseerden we ons dat veel psychische problematiek niet in één diagnose te vangen is. En realiseren we ons meer dan ooit dat de context waarin psychische problemen ontstaan van groot belang is in het ontstaan en het verdwijnen van psychische klachten.

Dit betekent voor Reinier van Arkel dat we de collectieve ambitie anders hebben geformuleerd dan in de afgelopen 10 á 20 jaar. Waar we er eerder waren voor het reduceren van psychische klachten, willen we nu mensen met ernstige psychische klachten helpen bij hun herstel in hun inclusie. Daarbij realiseren we ons

steeds meer dat we dat niet alleen kunnen. En dat we onze zorg anders moeten organiseren samen met andere partners.

Dit betekent dat we in de ggz moeten ‘omdenken’: Van ziekteleer naar gezondheidsleer, van ketenzorg naar netwerkzorg, van werken in een eenop-eenrelatie met de cliënt naar samenwerken in het netwerk rond de cliënt. Dat is best een klus, omdat velen van ons nog in een ander paradigma opgeleid is.

Vier jaar geleden zijn we gestart met het huidige meerjarenbeleidsplan ‘Hart voor herstel’ dat nu op zijn einde loopt. Hiermee hebben we de ondergrond rijp gemaakt voor een grote verbouwing. Met het veranderteam zijn we nu op verschillende plekken aan het bouwen aan een nieuwe realiteit. Een Reinier van Arkel die meer gericht is op de eigen regie en kracht van de cliënt; die meer naar buiten is gericht, op samenwerking met cliënt, naasten en andere regionale partners, waarin we in netwerk meer op zoek zijn naar preventie en vroegsignalering. En waarin we met elkaar willen nadenken op welke manier we positieve gezondheid in onze maatschappij kunnen bevorderen zodat er minder mensen in de problemen komen… Dit doen we met behoud van de tweedelijnsexpertise die we de afgelopen jaren, zowel ambulant als klinisch, zo zorgvuldig hebben opgebouwd.

Ook de cliëntenroute verschuift. Waar we eerder na een psychiatrische intake een adviesgesprek hadden en de diagnosegebonden behandeling gericht op de symptomen uitvoerden, nodigen we de cliënt nu uit voor een herstelondersteunende intake om de hersteldoelen van de cliënt helder te krijgen en hem de vraag te stellen wie hij nodig heeft om zijn hersteldoelen

te realiseren. De psychiatrische behandeling van weleer vormt, daar waar nodig, op deze manier een onderdeel van een veel breder palet aan interventies die nodig zijn voor herstel en inclusie van de cliënt. In de steungroep die we standaard op deze manier om de cliënt vormen, coördineren we samen met de cliënt deze zorg en werken we samen in het (regionale) netwerk. Waar nodig onder het zogenaamde ‘regiebehandelaarschap’ van de ggz, maar alleen als dat echt nodig is. En dan ook zo kort als mogelijk. Het ‘loslaten’ van de cliënt gaat mogelijk ook wat makkelijker, omdat de naasten in de steungroep van de cliënt vanaf het begin zijn meegenomen en dit een stevig netwerk kan vormen om de cliënt ook ná de tweedelijns specialistische behandelperiode te ondersteunen.

(Ref. Boek Netwerkpsychiatrie, samenwerken aan herstel en gezondheid).

Deze nieuwe realiteit bouwen we samen in onze regio, samen met alle relevante partners. Hiervoor zoeken we elkaar op en worden we graag opgezocht. Om samen te bouwen aan een mentaal gezondere en veerkrachtigere samenleving.

Hoe mooi kan het zijn.

Tom van Mierlo

Tom van Mierlo, voorzitter Raad van Bestuur Reinier van Arkel groep, psychiater, voorzitter CCAF

FACT Den Bosch Zuid-Oost opnieuw gecertificeerd!

Het FACT-team Den Bosch Zuid-Oost is opnieuw gecertificeerd door het centrum voor certificering en auditering F-ACT (CCAF).

"Voor de tweede keer op rij is het gelukt om de uitkomst ‘optimale implementatie’ te halen, deze keer met een 9,4! Het CCAF spreekt vooral hun waardering uit voor onze focus op leefstijl en herstel. Het spreekt voor zich dat we hier supertrots op zijn. We willen iedereen, vooral de cliënten en naasten die in de voorbereiding en op de dag zelf hebben bijgedragen, hierbij bedanken."

Psychotraumacentrum Zuid Nederland ontvangt opnieuw het TopGGz-keurmerk

Het bestuur van de Stichting Topklinische GGz heeft opnieuw het TOPGGz-keurmerk toegekend aan het Psychotraumacentrum Zuid Nederland (PTC ZN). Het PTC ZN is daarmee weer bevestigd in zijn expertise in de hoogspecialistische zorg voor vaak ernstig getraumatiseerde cliënten. Door het behalen van het keurmerk, blijft het Psychotraumacentrum voor een periode van vier jaar een topklinisch expertisecentrum. In het beoordelingsrapport spreekt de toetsingscommissie van een betrokken en gepassioneerd team waarin de topklinische functies door meerdere professionals worden gedragen.

Reinier van Arkel ontvangt vlag Horizontaal Toezicht

Tijdens een feestelijke bijeenkomst kreeg Reinier van Arkel de vlag van Horizontaal Toezicht uitgereikt vanuit de brancheorganisaties. Robert Derksen nam de vlag met gepaste trots in ontvangst. Door het kernteam Horizontaal Toezicht van Reinier van Arkel is hier samen met veel collega’s en zorgverzekeraar VGZ, hard aan gewerkt. Met de invoering van Horizontaal Toezicht laten we cliënten zien dat zij erop kunnen vertrouwen dat de zorg die we hen bieden, gepast is en goed geregistreerd en gedeclareerd wordt. Juiste facturen, op het juiste moment, met de juiste inhoud, bij de juiste betaler. Correcties achteraf worden zo tot het minimum beperkt! Dat we nu de vlag in ontvangst hebben mogen nemen, betekent dat onze zorgverzekeraars het vertrouwen uitspreken dat wij ons zorgadministratieve proces zodanig op orde hebben, dat we ‘first time right’ ook écht weten waar te maken.

Gerard van Berlo nieuw gezicht in Raad van Toezicht

Vanaf september 2022 is Gerard van Berlo lid van de Raad van Toezicht. Hij richt zich op de portefeuilles zorgkwaliteit en cliëntenperspectief. Gerard van Berlo heeft een lange carrière in de zorg, voornamelijk bij algemene ziekenhuizen. In het begin van zijn loopbaan was hij ook een tijd werkzaam bij een psychiatrisch ziekenhuis. Sinds 2017 is hij lid van de Raad van Bestuur van het Elisabeth Tweesteden ziekenhuis in Tilburg.

“Reinier van Arkel is een organisatie van groot maatschappelijk belang met zorg voor kwetsbare mensen en ik ben verheugd me hiervoor in te kunnen zetten,” aldus Gerard van Berlo.

“Net als elders in de zorg, ziet ook Reinier van Arkel zich geconfronteerd met veel uitdagingen zoals personeelskrapte, financiële krapte en veranderingen in maatschappij en samenleving. Dat vraagt veel van het verandervermogen van de organisatie en alle betrokkenen en Reinier van Arkel is daar actief en goed mee bezig. Ik draag daar via mijn deelname in de Raad van Toezicht graag mijn steentje aan bij."

De Raad van Toezicht is verheugd, met de komst van Gerard van Berlo, de raad op waardevolle wijze aan te vullen en versterken.

"Gerard van Berlo brengt veel kennis van de zorg en bestuurlijke/ toezichthoudende ervaring met zich mee, is een verbindende persoonlijkheid en een duidelijke versterking van onze Raad van Toezicht," aldus Rienk Goodijk, voorzitter Raad van Toezicht.

Carnavalsemblemen leveren € 700 op

Met de verkoop van de carnavalsemblemen 2023 ‘Reinier van Arkel omèrrumt oe. Gij bent speciaol’ en de 11-11-emblemen van Reinier van Arkel, is maar liefst een bedrag van € 700 opgehaald. Deze opbrengst gaat naar het Sportloket van Reinier van Arkel, waar het draait om sport, bewegen en een positieve gezondheid. Het bedrag wordt gebruikt voor de sport- en beweegweek 2023, met activiteiten voor medewerkers, cliënten en vrijwilligers van Reinier van Arkel.

Reinier van Arkel is vertegenwoordigd in ’Ut Errumbestuur' van Oeteldonk en sinds 1442 verankerd in Den Bosch en de Meierij. Het motto 2023 ‘Oeteldonk omèrrumt oe’ past bij Reinier van Arkel. Reinier van Arkel omarmt cliënten, door aan te sluiten bij wie ze zijn, bij hun talenten én kwetsbaarheid, met aandacht en goede zorg.

Voetbalteam Reinier van Arkel

Vorig jaar is het Sportloket Reinier van Arkel gestart met een eigen voetbalteam. Elke week voetbalt het team op donderdagavond op het zorgpark in Vught. Voetbalervaring of niet, iedereen van 18 jaar en ouder is welkom. Sinds afgelopen november is het team een samenwerking aangegaan met het Special voetbalteam Real Lunet in Vught. Samen trainen ze driemaal in de maand in de zaal op het Zorgpark en op de laatste donderdag van de maand gaan ze naar de club toe om daar de training af te werken. Uiteindelijk is het doel ook om deel te nemen aan verschillende toernooien. Het belangrijkste is dat iedereen op zijn eigen niveau mee kan doen.

Meer informatie: sportloket@reiniervanarkel.nl of bel naar 0651112581

Bram Berkvens nieuwe directeur Reinier in de Kliniek

De Raad van Bestuur heeft Bram Berkvens aangesteld als directeur algemene zaken voor Reinier in de Kliniek per 1 april 2023. Bram heeft ruime ervaring in de Brabantse ggz, in verschillende managementfuncties en de laatste jaren als directeur. Ook werkt hij mee aan landelijke ontwikkelingen zoals HIC, ART en het werken met resourcegroepen. Ontwikkeling van herstelondersteunende zorg en netwerkverbindingen vormen een rode draad in zijn loopbaan. Bram volgt René Peijnenburg op die na een dienstverband van 40 jaar met pensioen gaat.

“Met veel enthousiasme en energie kijk ik uit naar mijn komst. Ik heb in de eerste ontmoetingen tijdens mijn sollicitatieprocedure kennis mogen maken met bevlogen en enthousiaste collega’s. Ik ben bijzonder gemotiveerd om bij te dragen aan een organisatie met zo’n rijke historie. Er ligt een grote opgave op ons te wachten om de zorg van nu en in de toekomst (nog) beter te maken. En meer specifiek de opdracht voor de ontwikkeling van de locatie Voorburg in Vught en de onderlinge (netwerk-)samenwerking tussen de klinieken spreken mij enorm aan. Reinier van Arkel heeft vanuit haar strategische koers netwerkpsychiatrie omarmt als dé beweging om samen met professionals, cliënten, naasten en andere partners te werken en zoeken naar de best passende zorg en ondersteuning die cliënten helpt bij hun herstelproces. Ik heb de overtuiging dat we met deze beweging samen het verschil kunnen maken en de organisatie duurzaam gezond maken. Ik kijk ernaar uit nader kennis te maken met de organisatie en, samen met Malinda Verhoef en alle andere collega’s, bij te dragen aan een toekomstbestendige (netwerk)organisatie.”

Living Musea Reinier van Arkel

Verbinding en samenwerking met buiten staan centraal in de Living Musea bij Reinier van Arkel. Een open werkplaats voor liefhebbers van kunst en cultuur: voor mensen uit de zorg, maar ook voor iedereen daarbuiten. Met iedereen bedoelen we mensen mét en mensen zónder een psychiatrische achtergrond.

Boekpresentatie Samen naar Werk

Tijdens het Kennisfestival op vrijdag 16 december jl. lanceerden we de verhalenbundel Samen naar Werk. Een bundel vol ervaringsverhalen van deelnemers aan de Werkgerichte Geïntegreerde Behandelaanpak, hun behandelaren, arbeidsdeskundigen, verzekeringsartsen en re-integratiecoaches. Het boek is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met UWV en Sterk door Werk. Werken doet goed, het leidt tot herstel. Werken zorgt dat je je mentaal gezonder voelt. Het biedt structuur in je leven en zorgt voor zingeving en perspectief. En dat komt tot uiting in de bundel met negen succesverhalen van de Werkgerichte Geïntegreerde Behandelaanpak van cliënten van Reinier van Arkel.

Bent u geïnteresseerd in een (digitale) versie van 'Samen naar werk'? Stuur dan een e-mail naar communicatie@reiniervanarkel.nl

Kunstenaars komen naar het Living Museum om elkaar te ontmoeten, om te delen en inspiratie op te doen of om hier met eigen materiaal te werken. Een open, niet-oordelende houding staat centraal, alles en iedereen is welkom rondom het maken van kunst. Kunstenaars kunnen elkaar hier in vrijheid en veiligheid ontmoeten.

De Living Musea van Reinier van Arkel zijn gevestigd in:

• Herstelacademie de Stenen Hut, Watertorenlaan 15, Vught www.livingmuseumvught.nl

• Herstelacademie de Stijl, Taxandriaplein 1d, Den Bosch

Herkennen van psychische problemen bij vluchtelingen

Psychotraumacentrum geeft training aan medewerkers opvangcentra asielzoekers

We leven in een turbulente tijd. Een tijd waarin veel mensen vanwege oorlog en geweld hun huis en haard verlaten, op zoek naar rust en veiligheid in een nieuwe omgeving. Maar de lichamelijke en mentale pijn die zij hebben opgelopen, nemen ze mee. Voor het welzijn van deze vluchtelingen is het belangrijk dat er in de opvang aandacht is voor hun problemen. Maar hoe herken je mentale pijn bij deze mensen? Het Psychotraumacentrum

Zuid Nederland (PTC) ontwikkelde begin 2022 een korte training om medewerkers in de opvang te helpen in het herkennen van psychische problemen. Het aanbod voorziet in een grote behoefte. Inmiddels hebben al veel medewerkers in opvangcentra in de regio de training gevolgd. Reinier sprak met Jorin van der JagtBlokland, GZ-psycholoog bij het PTC.

“Er kwamen bij het Psychotraumacentrum vooral vragen binnen als: ‘We zien bepaald gedrag bij mensen, we weten niet of we ons zorgen moeten maken’, ‘Hoe herken je trauma?’ of ‘Wanneer en hoe sturen we

iemand door naar de ggz of kunnen we dit zelf?’, vertelt Jorin. “Veel woonbegeleiders, beveiligers en managers van opvangcentra hebben weinig kennis van psychische problemen, die vinden het moeilijker om in te schatten of ze hier iets mee moeten doen. Als er problemen zijn, is het belangrijk dat medewerkers dit kunnen signaleren, maar ook dat ze dan weten wat ze ermee kunnen doen, hoe het werkt in de ggz en hoe ze iemand kunnen verwijzen.”

Training

“Tijdens de training kijken we eerst naar welke mentale gezondheidsklachten we vooral tegenkomen bij mensen die naar Nederland komen. We geven uitleg over verschillende psychische aandoeningen, zoals PTSS, depressie, angst, maar ook over middelengebruik. En wat gebeurt er in het lichaam op het moment dat iemand een trauma meemaakt of een stressvolle gebeurtenis? Zo kunnen medewerkers beter gaan begrijpen waar klachten vandaan komen en wat dat tot gevolg kan hebben”, legt Jorin uit. "En hier gaan we dan ook in

op cultuursensitief werken, dus hoe kun je de achtergrond waar iemand vandaan komt, goed aanvoelen. Wij kijken met een westerse bril naar de klachten. Maar wat je bij vluchtelingen vaak ziet, is dat zij bijvoorbeeld veel sneller met lichamelijke klachten komen. Zij zeggen niet gauw ‘ik ben somber’ of ‘ik voel me angstig’. We bespreken hoe medewerkers daarmee om kunnen gaan en wat zij kunnen doen om de stress te verminderen bij mensen. Zo wil je de veerkracht van de vluchtelingen herstellen en de eigenwaarde vergroten.”

Zelfzorg voor het team

“Omdat het hier om complex werk gaat met een doelgroep met complexe zorgvragen, besteden we in de training ook aandacht aan zelfzorg. Want hoe zorgen de medewerkers voor zichzelf en elkaar? Het is belangrijk dat je als team met elkaar dingen kunt bespreken en elkaar kunt helpen”, vervolgt Jorin.

Een voorbeeld: Je hoort een heftig gesprek tussen bewoners in een taal die je niet snapt. Is het een ruzie? Vaak klinkt die taal veel

heftiger dan onze taal. Je vraagt je dan af ‘wat gebeurt hier?’ en daarmee gaat je eigen stressniveau omhoog. Hoe kun je dan voor jezelf zorgen op dat moment? Bespreek met de collega’s wat je nodig hebt om je stress weer kwijt te raken. Want als je met torenhoge stress in die situatie stapt en niet snapt wat er aan de hand is, dan kan het alleen maar erger worden.

“Daarnaast kunnen zij, als ze tegen problemen aanlopen, ook bellen naar de traumaadvieslijn van het PTC. Daar krijgen ze een medewerker van ons aan de telefoon die hen consultatie, advies en hulp bij het inschatten van de benodigde zorg (traumagerichte behandeling of anders) kan bieden. Deze advieslijn is landelijk inzetbaar.”

Waarom is deze ondersteuning zo belangrijk?

“Aan de ene kant kunnen we de vluchtelingen beter bedienen, omdat we hen al in het beginstadium, voordat iemand bijvoorbeeld bij een crisisdienst terechtkomt, kunnen screenen: wat zien we bij deze doelgroep en hoe kunnen we de eerste

klachten eruit filteren. En aan de andere kant ervaren woonbegeleiders dat ze hun werk beter kunnen doen door de praktische tips en tools over hoe je psychische problemen kunt herkennen. Ze krijgen meer vertrouwen in het werk dat ze zelf leveren, de inschattingen die zij kunnen maken en wat de mogelijkheden zijn”, legt Jorin uit.

Op verschillende opvanglocaties is een behandelaar van Reinier van Arkel een

De training 'herkennen van psychische problemen bij vluchtelingen' duurt een dagdeel. Momenteel worden vooral in de regio Den Bosch trainingen gegeven. Opvangcentra die interesse hebben in deze ondersteuning, kunnen contact opnemen met de trauma-advieslijn, T (073) 658 68 78; bereikbaar op werkdagen van 8.30 tot 17.00 uur. Ook bieden we regelmatig webinars aan over dit onderwerp. Volg Reinier van Arkel op LinkedIn voor de aankondigingen.

aantal uur per week aanwezig of telefonisch bereikbaar. Zo kunnen woonbegeleiders vragen stellen of aangeven dat ze zich zorgen maken om een bewoner. De behandelaar kan een gesprekje voeren met medewerkers en bewoners, de huisarts inschakelen voor een verwijzing. Er kan onderling sneller geschakeld worden voor de juiste hulp. De problemen worden op deze manier eerder in kaart gebracht. Het mes snijdt aan twee kanten. De mensen die deze training gevolgd hebben, reageren heel positief: ‘hier kan ik iets mee’. En als het nodig is krijgen de bewoners de juiste hulp, of dat nu is bij een traumatherapeut of een praktijkondersteuner van de huisarts.

Zelfdoding uit de taboesfeer halen met Walk into the Light-wandeling

Vanuit de naar

Tekst Miranda van Houtum

Foto Paul Baardman

Bron: Brabants Dagblad 06-09-2022

Na een suïcidepoging lag ze drie dagen in coma. Monique uit Rosmalen krabbelt weer op. Met lotgenoten liep ze gisteren van het 'donker naar het licht'.

Een wandeling naar het licht toe. Om stil te staan bij de mensen die door suïcide om het leven zijn gekomen, die te maken hebben met suïcidale gedachten, maar ook aandacht voor nabestaanden van mensen die uit het leven stapten. Dat was de bedoeling van de Walk into the Light-wandeling die gisteren tijdens zonsopgang voor de eerste keer plaatsvond in Vught, bij de IJzeren Man. Een kleine vijftig belangstellenden uit heel Brabant verzamelden zich rond de klok van 6.00 uur bij de recreatieplas en beleefden samen een bijzondere zonsopgang. Tijdens het wandelen werden persoonlijke gedichten voorgedragen en aan het einde klonk de indrukwekkende rap 'klamp vast'.

'Ik voelde me verloren' Een van de deelnemers is Monique (49) uit Rosmalen. “Ik worstel al mijn hele leven met suïcidaliteit”, vertelt ze halverwege de wandeling. Het ochtendrood weerkaatst inmiddels in het water van de IJzeren Man. “Als 6-jarig kind wilde ik al niet meer leven. Ik had een bepaalde gevoeligheid waar mijn omgeving niet mee om kon gaan. Ik voelde me verloren, ik snapte de wereld niet. Nog steeds eigenlijk niet.” De Rosmalense had ups en downs, trouwde en kreeg drie kinderen. En toch deed ze verschillende pogingen om uit het leven te stappen waarbij ze één keer drie dagen in coma lag. “Mensen zien aan de buitenkant niet hoe ik me van binnen voel”, zegt ze. “Ze zien vaak die 'stralende vrouw', maar ik heb zelfs in een euthanasietraject gezeten. Waarom mag je wel voor de dood kiezen als je kanker hebt, maar niet als je ernstig psychisch

lijdt? Dat begrijp ik niet. Inmiddels gaat het wat beter, maar het zal altijd bij mij horen. De pieken zijn wel minder diep. En sinds kort ben ik bij Reinier van Arkel in dienst als ervaringsdeskundige. Ik geef suïcidepreventie-trainingen en werk bij Herstelacademie De Parasol Zaltbommel.”

Klaar met het leven

Corina (51) uit Waalwijk snapt de Rosmalense en vertelt haar verhaal. Amper 3,5 maand geleden overleed haar man door zelfdoding. “Erik was een hele lieve knuffelbeer”, vertelt ze. “Hij is 25 jaar ziek geweest. Hij is vroeger veel gepest, was een gevoelig persoon en vond het belangrijk hoe mensen over hem dachten. Hij heeft heel z'n leven naar zijn eigen identiteit gezocht. En hij kreeg ook nog een hart- en longziekte en kon niet meer werken. Hij was klaar met het leven en is nooit echt gelukkig

duisternis het licht

geweest. Ook al waren we samen dan voelde hij zich nog alleen.” Het verlies van Erik, wiens naam ze wel uit wil schreeuwen, is nog te vers om nu al te spreken over berusting. Ze is vooral boos. “Niet op Erik want hij deelde alles met mij, maar op de hulpverlening. Hij wilde euthanasie plegen, op een waardige manier afscheid nemen van het leven, maar hij moest twee jaar wachten. Tot misschien de ‘zon weer zou gaan schijnen’. Mensen met een psychische aandoening zijn net zo ziek als mensen met kanker, maar vaak wordt er dan toch gedacht: ‘het zijn maar gekken’. Dat is niet zo. Wij hadden een heel normaal gezin, alles op de rit. Het is gewoon een rotziekte. Dit stukje van de psychiatrie is echt nog een puinhoop!” Corina zit zelf in de zorg. Ze werkt bij het Jeroen Bosch Ziekenhuis. En ze weet dondersgoed dat hulp bij zelfdoding hartstikke strafbaar is dus dat was ook een brug te ver,

maar het leverde wel moeilijke momenten op. “Dan zat Erik weer op zijn knieën voor me en gaf te kennen dat hij dood wilde. Hij voelde zich als een last voor ons. Daar ga je aan kapot. Ik had met alle liefde nog dertig jaar voor hem willen zorgen. Ik wist wat hij wilde doen en ben een aantal dagen kotsmisselijk naar bed gegaan.” Corina en Erik waren 35 jaar samen waarvan 31 jaar getrouwd en kregen twee kinderen. “En het is keihard wat ik nu zeg maar als ik alles van tevoren had geweten, waren we niet aan kinderen begonnen. Die hebben zoveel verdriet meegemaakt en hebben nu toch een rugzakje.”

In de steek gelaten Ook Monique voelt zich, zonder te veel in details te treden, in de steek gelaten en niet serieus genomen. “Hulpverleners moeten wat meer van ‘mens tot mens’ behandelen. Ieder-

een heeft zijn eigen shit. Dat blijkt wel tijdens deze wandeling die heel waardevol en heel hard nodig is. Er rust nog steeds een taboe op zelfdoding en het is goed dat er aandacht voor wordt gevraagd.”

Wijkagent Marcel de Rouw wordt het tijdens de beladen wandeling even te veel en rust uit op een boomstronk. De Rouw komt net uit een nachtdienst, waarbij hij een slachtoffer van zelfdoding aantrof. “We maken het in Vught helaas (te) vaak mee”, zegt hij. “En ja, dat heeft veel impact. Op iedereen. Ik zeg wel eens, het zorgpark in Vught ligt eigenlijk te dicht bij het spoor.”

De eerste Walk into the Light vond vorig jaar plaats in Katwijk aan Zee en bleek in een behoefte te voorzien. De wandeling is een opmaat naar de Wereld Suïcide Preventie Dag op zaterdag 10 september. “Dit jaar wordt er

op acht verschillende locaties in Nederland gewandeld”, schetst Arkea Fatih. Fatih werkt bij Reinier van Arkel als ervaringsdeskundige en organiseerde de wandeling in Brabant.

“Ik worstel ook al een groot deel van mijn hele leven met psychische kwetsbaarheid en ben naaste van iemand die pogingen tot zelfdoding heeft gedaan. We willen mensen steunen, hoop geven en ervaringen delen. Op mensen die aan zelfmoord denken rust nog altijd een taboe.”

“Mensen die met gedachten aan zelfdoding worstelen, maar ook nabestaanden hebben nog vaak het gevoel dat het er niet over kan en mag gaan. Ze zijn vaak heel dankbaar als het wel bespreekbaar wordt gemaakt. En natuurlijk kunnen er zaken beter, maar er gaat ook veel goed. Het is vooral belangrijk dat er wordt geluisterd. Dat het gesprek vanuit aandacht en gelijkwaardigheid wordt gestart, zonder oordeel. Een minpunt zijn de lange wachtlijsten en de druk op de hulpverlening.”

Alice is psychiatrisch verpleegkundige bij Reinier van Arkel. Dat de hulpverlening tekort zou schieten, raakt haar. “Je doet het bij suïcidaliteit niet snel goed. Het is op een koordje balanceren. Als je bijvoorbeeld met een gedwongen opname ingrijpt, zorgt dat voor trauma's. En het is vaak maar een tijdelijk lapmiddel. Grijp je niet in en gaat het mis, dan heb je ook gefaald. We kunnen veel, maar tegelijkertijd weten we niet alles over de psyche. Daarnaast hebben we maatschappelijk gezien een doodswens soms ook gewoonweg te respecteren. Niet alles is te behandelen.” Alice vindt dat het de laatste jaren wel beter gaat nu hulpverleners weer meer hun menselijke kant mogen laten zien. “Jarenlang moesten we als professionals afstand houden, maar nu mogen we weer meer verbinding zoeken. Juist dan ontstaat de ruimte bij de ander om te voelen dat je mág praten over je suïcidale gedachten. Door erover te kunnen praten, ontstaat de opening om te kijken naar behandelmogelijkheden. Door naast

iemand te gaan staan, kunnen we stapjes maken.”

“We moeten ook van elkaar leren verdragen dat we het soms gewoon niet weten. En dat is inderdaad frustrerend. Ook ik zou heel graag willen zeggen: ‘dit gaan we doen en dan is het opgelost’. Maar zo werkt het niet. Het enige wat ik kan doen is mijn oprechtheid en onvoorwaardelijkheid tonen. Ik heb cliënten verloren, maar zie ook véél cliënten waar het weer goed mee gaat. Die het licht uiteindelijk wél zien!”

Uit privacyoverwegingen is de naam Monique gefingeerd. Haar echte naam is bij de redactie bekend.

Praten over zelfdoding kan anoniem: chat via www.113.nl, bel 113 of bel gratis 0800-0113.

Overzicht aanbod suicïdepreventie bij Reinier van Arkel

Lotgenotengroep suïcidale gedachten

Het doel van de lotgenotengroep is het bieden van een veilige plek om ervaring, kracht en hoop te delen over gedachten aan de dood. In de groep ontmoet je mensen die dezelfde ervaringen hebben. Samen praten over je gedachten zonder dat daar een oordeel over gegeven wordt, kan helpend zijn. We vinden het belangrijk dat naast delen, ook ruimte is voor humor en ontspanning. Ervaringsdeskundigen begeleiden de lotgenotengroep.

Voor deelname aan de lotgenotengroep is geen behandelcontact met Reinier van Arkel nodig.

De startdatum van de volgende logenotengroep en andere informatie vind je op: www.suicidepreventiecentrum.nl. Klik vervolgens op ‘lotgenotengroep Den Bosch’. Hier kun je je aanmelden voor de groep of vragen stellen.

Bijeenkomsten voor naasten

In twee groepsbijeenkomsten van elk anderhalf uur praat je met naasten over hoe je iemand ondersteunt die aan suïcide denkt. Je bent vrij om actief deel te nemen aan het gesprek. Luister je liever? Dat kan ook. We hebben het over: Wat doe je wel en wat niet? Wat zijn feiten en wat zijn fabels? Je leert hoe je signalen kunt herkennen, maar ook hoe je voor jezelf zorgt. De bijeenkomsten worden geleid door ervaren hulpverleners en ervaringsdeskundigen.

Mensen kunnen zich aanmelden door een mail te sturen naar suicidepreventie@ reiniervanarkel.nl

De bijeenkomsten starten meerdere keren per jaar. Voor deelname aan de lotgenotengroep is geen behandelcontact met Reinier van Arkel nodig.

Individuele behandeling suïcidepreventie

De individuele behandeling suicïdepreventie kun je volgen als je al een behandelcontact hebt bij Reinier van Arkel. In deze behandeling staat het praten over je suïcidale gedachten centraal. Door je gedachten te bespreken, leer je ze (eerder) herkennen, erbij stilstaan en ermee omgaan. Ook leer je vaardigheden om een suïcidepoging te voorkomen en maak je samen met de behandelaar een veiligheidsplan.

De behandeling bestaat uit 4 tot 6 gesprekken. Met je behandelaar kun je deelname bespreken, hij of zij kan de aanmelding doen.

Groepsbehandeling suïcidepreventie

De groepsbehandeling suicïdepreventie kun je volgen als je al een behandelcontact hebt bij Reinier van Arkel. In de training praat je met elkaar over de suïcidale gedachten zodat je ze (eerder) herkent, erbij stil kunt staan en mee leert omgaan. Daarnaast leer je vaardigheden om op een positieve manier te piekeren over suïcidaliteit.

Naasten spelen een belangrijke rol bij suïcidepreventie en ook in de training. Zij kunnen helpen signaleren, een luisterend oor bieden, troosten en ondersteunen in tijden van crisis. Ook hebben zij vaak behoefte aan uitleg, hulp en steun. Daarom nodigen we graag naasten uit voor een van de laatste bijeenkomsten.

De training bestaat uit acht wekelijkse groepsbijeenkomsten van ongeveer 2,5 uur. Met je behandelaar kun je deelname bespreken, hij of zij kan de aanmelding doen.

Leven, is zien

met je ogen open

Leven is weten

Dat is horen

dat je voor de liefde bent geboren

Je bent de hoop in bange dagen

Het helpen van mensen

zit je in het bloed.

Je geeft meer dan wij

mogen vragen

Bedankt voor alles wat je doet

Voor mensen die ik mis

Hoop ik dat het in de hemel

Ook een beetje Kerstmis is.

Voor dit interview is Chris speciaal naar de kapper geweest en heeft hij met zijn zus nieuwe kleren gekocht. Hij is superblij dat er aandacht voor zijn gedichten is. Maar Chris vindt het wel belangrijk bescheiden te blijven.

Chris maakt een gedreven indruk. Hij praat snel, is tijdens het gesprek in zijn grote stapel papieren op zoek naar mooie gedichten en leest ze dan voor. Dat hij trots is op wat hij maakt straalt van hem af. Hij heeft plezier in wat hij doet en is de hele dag bezig met taal. Hij schrijft in zijn huis in Den Bosch wel 15 gedichten per dag.

Hoe lang schrijf je al, Chris? ,,Ik schrijf vanaf mijn twaalfde. Stripverhalen, een boek en gedichten. Ik hou van Nederlands, vind het een

supermooie taal.” Toen hij 12 jaar was had hij een vriend wiens vader leraar Nederlands was. “Hij heeft me geïnspireerd.” Chris is 57, geboren in Sittard. Hij komt uit een gezin met vijf kinderen. Eén broer is op 57-jarige leeftijd overleden. “Die heb ik nu overleefd. Maar ik ben ervan overtuigd dat hij over mij waakt en alles meekrijgt. Sinds zijn dood ben ik nog meer gedichten gaan schrijven.”

In Sittard werkte hij bij de PTT. Hij verhuisde naar Den Bosch, kreeg een huisje aangewezen. In 2016 is hij gestopt met werken en begonnen met de dagbesteding. Sinds vier jaar woont hij bij Reinier van Arkel. Hij gaat drie dagen per week naar een dag-

De passie van Chris

Chris schrijft iedere dag 15 gedichten

besteding. En vier keer in de week naar de bibliotheek. Hij krijgt zijn eigen printer bij de dagbesteding. Chris is daar erg blij mee, want hij kan dan zijn eigen gedichtenbundel uitprinten. Hij heeft eerder een boekje met gedichten uit willen geven. Dat is mislukt. Hij wil het nu opnieuw proberen. Zijn begeleider gaat hem helpen met de lay-out.

Op de dagbesteding is hij vooral bezig met schrijven en dit wisselt hij af met het doen van spelletjes, ‘30 seconds’ en ‘pim pam pet’ vindt hij leuk. Hij heeft daar ook een vriend. “Die is ook goed in taal.”

Naast zijn passie voor taal houdt Chris zich ook graag bezig met (Chinese) astrologie. In de Chinese astrologie is hij een draak: dat zijn mensen die er niet omheen draaien. “Ik zie soms wat voor sterrenbeeld iemand heeft. Bij jou zie ik het vuurteken”, zegt hij. Hij tekent ook sterrenbeelden uit. Stand van de planeten, ascendanten, huizen etc. Chris deed de MBO-opleiding toerisme/reisbureau. Hij is nog enorm geïnteresseerd en weet veel van de wereld. ,,Ik weet toch in ieder geval voor 90 procent de hoofdsteden van landen.”

Zijn grote voorbeelden zijn Godfried Bomans, Gerard Reve, Toon Hermans, maar zeker ook Martin Gijzemijter*. Vooral de laatste dichter vindt hij goed. Hij kijkt veel naar de

Boodschap

Chris schrijft ook omdat hij er mensen blij mee wil maken. “Als anderen blij zijn ben ik dat ook.” Hij maakt vaak gedichten voor mensen om hem heen, bijvoorbeeld voor zijn medebewoners.

“De gedichten moeten ergens over gaan. Ik wil graag een boodschap overbrengen.”

En wat is jouw boodschap?

“Laat mensen in hun eigen waarde. Blijf bij jezelf. Er is vaak miscommunicatie. Ik vind het belangrijk dat mensen over en weer elkaar begrijpen. Ik kan dan uitleggen hoe ik het bedoel, maar ook vragen: leg het mij eens uit.”

*Martin Gijzemijter (Lelystad, 2 juni 1979) is een Nederlandse journalist, auteur en songwriter. Gijzemijter post sinds 2014 elke dag een vierregelig gedicht (een Dichtgedachte) op Facebook, via zijn pagina die inmiddels meer dan 111.000 volgers heeft. Hij gaf verschillende gedichtenbundels uit.

https://www.martingijzemijter.nl

manier waarop Gijzemijter de gedichten opbouwt en leert daar veel van.

Samenwerking Basis-ggz en Specialistische ggz de

eerste resultaten

Ongeveer een jaar geleden fuseerden Ypse en Reinier van Arkel om zo goed en flexibel mogelijk aan te sluiten bij de behoeften van de cliënt, naasten en partners in het netwerk. Ypse biedt basis generalistische geestelijke gezondheidzorg & preventie aan mensen van alle leeftijden, met lichte en matige psychische klachten. Dat kan zijn door individuele trajecten, groepstrainingen en/of digitale behandeling. Giel Huijbregts, verpleegkundige en Merel te Voert, GZ-psycholoog, werken beiden bij Ypse en lichten toe wat de nauwere banden met Reinier van Arkel in de praktijk opleveren.

Giel Huijbregts werkt sinds een half jaar bij Herstel en ondersteuning van Ypse. Hij werkte daarvoor bij Intensive Home Treatment (IHT) en Herlaarhof, centrum voor kinder- en jeugdpsychiatrie. Hierdoor kent Giel de verschillende zorgonderdelen goed wat hem helpt in de onderlinge samenwerking en afstemming. Giel: “Het kan gebeuren dat het met iemand die bij Ypse in behandeling is tijdelijk wat slechter gaat. Vanuit Ypse kunnen we de zorg dan maar beperkt ‘opschalen’. Nu kan ik snel schakelen met de collega’s binnen Reinier van Arkel waardoor de cliënt toch op meerdere momenten in de week bezocht kan worden. We voorkomen zo dat we zwaardere zorg moeten inzetten zoals een opname. Dat is een verbetering voor de cliënt.”

Herstel en ondersteuning

Andersom is ook mogelijk. Ypse is er niet alleen voor mensen met milde tot matige

psychische klachten. Ook mensen met een ernstige psychische aandoening die al een eind op weg zijn met hun herstel, kunnen er terecht. “Zij komen bij Ypse na een behandeling bij het FACT, omdat ze minder intensieve ondersteuning nodig hebben. Giel: “Ik spreek cliënten van Ypse ongeveer 1 keer in de maand. Ik begeleid hen bij het verdere herstel van hun psychische klachten in het leven van alledag. In de gesprekken praten we over wat goed gaat of waar het nog wat beter of anders kan. Dit contact loopt maximaal een jaar, maar ik heb al een paar keer meegemaakt dat iemand zegt: 'Ik kan het nu verder zelfstandig en heb je hulp niet meer nodig.' Dat is een fantastisch resultaat en zo anders dan ik bij de specialistische ggz (SGGZ) ben gewend.”

Korte lijnen en korte wachttijden Voordeel van de nauwere samenwerking voor cliënten is volgens Giel de soepelere onderlinge band. “Omdat Ypse nu onderdeel is van dezelfde organisatie, zijn de lijntjes korter en zoeken we elkaar gemakkelijker op. Ook kijken we gemakkelijker door elkaars ‘bril’, de specialistische bril van Reinier van Arkel en de generalistische bril van Ypse. We voegen waarde aan elkaar toe, ieder vanuit onze eigen invalshoek.”

Merel te Voert herkent dit. “Voor de fusie was er een hardere scheidslijn tussen specialistische en basis-ggz, maar nu kunnen we samen breder kijken. Voor de cliënt is dat fijn. Een collega van Reinier van Arkel belde mij over een cliënt met wie het, ondanks de

geboden behandeling, niet goed gaat. Voorheen zou de oplossing gezocht zijn in het bieden van meer specialistische zorg. Maar omdat hier sprake is van een goed netwerk van mensen om de cliënt heen én een duidelijke hulpvraag die prima binnen de basisggz past, kunnen wij samen aan de slag met deze cliënt. Het voordeel voor de cliënt is dat Ypse korte wachttijden heeft.”

Preventief aanbod

Het uitgebreide preventieve aanbod kan nu eenvoudig en breed ingezet worden. Ypse biedt preventieve ondersteuning aan kinderen en hun ouders, jongeren, volwassenen, ouderen en naasten. Merel: “De kennis van collega’s van Reinier van Arkel van dit preventie-aanbod is nu groter. Er wordt sneller aan gedacht, bijvoorbeeld als zij een cliënt behandelen die kinderen heeft die ook een hulpvraag hebben. Of als de cliënt zich afvraagt wat de invloed van de psychische problemen op het gezin of opvoeding kan zijn.” Annemie Ruijs werkt als preventiemedewerker bij Ypse. Annemie: "Veel familieleden en naasten van cliënten die in behandeling zijn binnen de specialistische ggz nemen deel aan onze cursussen. Voor de cliënt zijn er ondersteuningsmogelijkheden, maar voor de naasten is er veel minder aandacht en ondersteuning. Terwijl op familieleden vaak een groot beroep wordt gedaan voor de zorg voor en ondersteuning van de cliënt. Ypse Preventie richt zich daarom op het ondersteunen van naasten. We geven voorlichting/psycho-educatie, we leren hen nieuwe vaardigheden en er is lot-

Tekst Mireille Borg Foto Evelien Gerrits

genotencontact. Zo proberen we de veerkracht van familieleden en naasten te vergroten en te voorkomen dat zij zelf overbelast raken en omvallen. Daarom is een nauwe samenwerking met de specialistische ggz van belang: collega’s kunnen familieleden doorverwijzen naar Ypse en hen attent maken op de ondersteuningsmogelijkheden. Aandacht voor het hele systeem rondom de cliënt komt indirect vaak ook ten goede aan het herstelproces van de cliënt. Als familieleden zich gesteund voelen en weten hoe zij met de situatie en hun naaste om kunnen gaan, dan heeft dat vaak ook een positieve uitwerking op de onderlinge relatie (en het onderlinge begrip) én draagt het bij aan een leefomgeving die het herstel van de cliënt ondersteunt en bevordert.

'Je staat er niet alleen voor'

Een echtpaar dat deelnam aan de cursus

‘Psychische kwetsbaarheid in je naaste omgeving’ over hun ervaring: "De praktijkondersteuner ggz van onze huisarts attendeerde ons op deze cursus. Ik zou mensen die in deze zware situatie thuis zitten, toewensen dat zij in de gelegenheid zijn deze cursus te volgen. Vaak werden onderwerpen aan de hand van een praktijkvoorbeeld besproken en geoefend. Dat was voor ons heel helpend. Het liet zien hoe je geneigd

bent te reageren en wat je eigenlijk zou moeten doen. Internet staat vol met informatie over ziektebeelden, maar echt verhelderend is de uitleg van de cursusleiders in relatie tot jouw eigen ervaringen. De herkenning, het begrip en het inleven van de andere medecursisten is steunend. Het is fijn om te merken dat je er niet alleen voor staat."

www.ypse.nl

Ypse ondersteunt je bij het ontdekken waar jouw kracht ligt en bij het versterken van jezelf. We gaan daarbij uit van het gedachtegoed van Positieve Gezondheid. Het accent ligt dan ook niet op ziekte. Maar op mensen zelf, op jouw veerkracht en op wat jouw leven betekenisvol maakt. Mensen, van jong tot oud, met uiteenlopende (milde tot matig/ernstige) mentale problemen kunnen bij ons terecht voor behandeling en begeleiding. We richten ons daarnaast op het voorkomen of verminderen van psychische klachten en het voorkomen van terugval.

Ypse biedt (online) trainingen, cursussen in groepsverband en waar nodig individuele gesprekken. Zorg voor naasten van mensen met psychische problemen, kinderen van ouders met psychische of verslavingsproblemen (KOPP/ KOV) en depressiepreventie hebben onze bijzondere aandacht. Ook groepstrainingen op het gebied van sociale vaardigheid, gedrag en lotgenotencontact zijn vaste onderdelen.

Ypse vind je in Cuijk, Oss, Uden en Den Bosch (locatie Bethaniestraat, gezondheidscentrum Orthen en gezondheidscentrum Den Bosch West).

Samen sporten

In gesprek met de buurtsportcoach van het Sportloket

Buurtsportcoach, Tim Quik, heeft een missie: elke cliënt motiveren om te bewegen. Dat kan binnen Reinier van Arkel of bij verenigingen en maatschappelijke organisaties. In gesprek met deze bruggenbouwer en ambitieuze organisator word je overweldigd door het aantal activiteiten dat Tim op touw zet. Als interviewer zie je al snel door de bomen het bos niet meer. Wat een energie en drive!

Waarom is sporten en bewegen zo belangrijk voor je psychische welzijn?

“Sporten en bewegen is goed voor je lichamelijke en voor je geestelijke gezondheid. Het biedt afleiding, waardoor mensen even niet aan hun zorgen denken. Door te bewegen maak je letterlijk je hoofd even leeg. Het geeft je een positief gevoel. Het is een goede manier om je zelfvertrouwen te vergroten en meer open te staan voor nieuwe dingen.

Daarnaast heeft sporten een belangrijke maatschappelijke waarde. Samen sporten verbroedert mensen. Het gaat om elkaar ontmoeten en erbij horen door samen met elkaar te bewegen.”

Wat doet een buurtsportcoach?

“Mijn belangrijkste taak is cliënten stimuleren om in beweging te komen. Mensen met een psychische kwetsbaarheid hebben meer begeleiding nodig en het is vaak maatwerk. Iemand met een depressie heeft een andere aanpak nodig dan iemand met ADHD. Ik kijk samen met de cliënt welke behoefte er is en probeer hun wens te realiseren. Ontdekken wat ze leuk vinden en waar de interesse ligt. Meestal zeggen cliënten: ‘Vroeger heb ik zo leuk gesport, maar door mijn psychische problemen is sporten op een lager pitje komen te staan. Of ‘Ik wil nu weer beginnen, maar ik ben onzeker. Ik heb iemand

nodig die me daarbij helpt en me aan de hand meeneemt.’

Niet alleen wij helpen cliënten in beweging te komen, maar ook onze ‘beweegmaatjes’. Een beweegmaatje kan een vrijwilliger zijn of een medewerker van het sportloket. Die wordt gekoppeld aan een cliënt. Samen bewegen stimuleert en motiveert.

Verbinding tussen psychiatrie en sportwereld

“Als buurtsportcoach koppel ik de cliënt en begeleider aan maatschappelijke organisaties die zich met sport en bewegen bezighouden. Een cliënt van Beschermd Wonen had de wens om weer lid worden van een basketbalvereniging. Ik heb met hem getraind om fitter te worden en zelfvertrouwen op te bouwen. Toen durfde hij het aan. Laatst sprak ik met hem en daaruit bleek dat hij zijn onzekerheid heeft overwonnen:

Tim: “Mensen met autisme laat ik elke week kennismaken met verschillende sporten en ik betrek daar verenigingen uit Vught bij. Naast dat we serieus bezig zijn met bewegen en sport, kennen we elkaar inmiddels zo goed dat we ook veel lol hebben.”

verbroedert

‘Ik ben lid geworden van een basketbalvereniging! Daar zeggen ze, wat kun jij goed schieten.’ Geweldig vind ik dat.

We zijn ook de samenwerking aangegaan met het Special voetbalteam Vught. We trainen nu samen en uiteindelijk hopen we met elkaar mee te doen aan toernooien in de wijk. Onze cliënten stromen door naar een regulier voetbalteam of dit Special voetbalteam. Inclusie is een hot topic in de sportwereld, maar ook in de zorg. Deelnemen aan de maatschappij, erbij horen, dat is belangrijk.

De Sport- en beweegweek is een van de voorbeelden hoe je met elkaar in de samenleving samen in beweging komt. Een organisatieoverstijgend evenement waarin het Sportloket de samenwerking zoekt met partners binnen en buiten de organisatie. Een week samen sporten waarbij het onbelangrijk is of je een psychische kwetsbaarheid hebt of niet. Samen

sporten is toegankelijk voor iedereen, van cliënt, medewerker, vrijwilliger tot bewoner van Vught. Van samen boksen bij Herstelacademie de Stijl tot sportief wandelen bij atletiekvereniging Prins Hendrik in Vught. Favoriet onderdeel van de week is het voetbaltoernooi in samenwerking met Zwaluw V.F.C.”

“Toen ik in 2019 startte als buurtsportcoach waren er losse sport- en beweeginitiatieven in de organisatie, maar nu is er meer samenhang. De oprichting van het Sportloket heeft daarbij geholpen. Ons aanbod is nu duidelijk, verwijzers weten ons te vinden en we zoeken actief de samenwerking met maatschappelijke organisaties. Samen met MOVE Vught hebben we drie beweegroutes uitgezet op het Zorgpark Voorburg. We nodigen iedereen uit gebruik te maken van ons Zorgpark in Vught. Waarom zouden mensen van buiten hier niet kunnen sporten en kennis maken met deze mooie plek?“

Het Sportloket van Reinier van Arkel bestaat sinds 2020. Het sportloket helpt cliënten van Reinier van Arkel en Herlaarhof bij het ontwikkelen van een actieve leefstijl. Samen zoeken we naar passende sport- en beweegactiviteit in de woonomgeving van de cliënt. Daarbij wordt intensief de samenwerking gezocht met maatschappelijke sportverenigingen, stichtingen, in-stanties en gemeentelijke partijen. Het team van het sportloket bestaat uit beweegagogen Marloes Bressers, Evelien de Bok en Mar-Hein van der Wiel en buurtsportcoach Tim Quik.

Heb je vragen voor het sportloket, neem dan contact op met sportloket@reiniervanarkel.nl

Tekst Mireille Borg Foto Evelien Gerrits

In het aanbod van herstelacademie

De Stijl neemt zingeving een steeds belangrijkere plaats in. Zo is er de mogelijkheid om een paar keer per jaar deel te nemen aan de zingevingsmodule ‘De Levensboom’, begeleid door Sanne Graste, geestelijk verzorger. “In deze module gaan we in gesprek over zingeving en levensthema’s. Over je kijk op je leven, wat daarin belangrijk is, over waar je van droomt, wat je hebt verloren en wat je mist. Dit kan je helpen te ontdekken wat belangrijk voor je is, nu en in de toekomst.” Reinier ging naar De Stijl en sprak met Sanne en deelnemers Edwin en Jesse.

Elkaar als mens ontmoeten

De Levensboom, groepsgesprekken over zingeving, verlies en verlangen

De boom wordt in de zingevingsmodule gebruikt als metafoor voor het leven. Elk deel staat symbool voor een levensthema: van de wortels, die symboliseren waar je vandaan komt en hoe deze je hebben gevormd, tot aan het bladerdak, waarin mensen die belangrijk voor de persoon zijn, worden weerspiegeld. Maar ook de stormen in het leven, de verlieservaringen die iemand meemaakt in het leven, komen aan bod. De vraag is dan: wat biedt houvast tijdens een storm?

“De levensboom is een methodiek die gebruikt wordt binnen de narratieve psychotherapie om de veerkracht van een persoon in kaart te brengen en te bevorderen. Deelnemers worden zich bewust van de eigen geschie-

denis, persoonlijke waarden en normen en krachtbronnen die van invloed zijn. We vertellen, schrijven, werken met beelden en inspiratiebronnen. En ieder tekent zijn of haar eigen levensboom. Daarbij zijn niet de tekenkunsten van de persoon van belang, maar het proces”, legt Sanne uit. “De laatste bijeenkomst vind ik altijd heel bijzonder. Deze gaat over het ‘bos van het leven’. Dat is het moment dat de levensbomen van de deelnemers opgehangen worden in de ruimte en ze uitgenodigd worden elkaar positieve feedback te geven. Dat is altijd een heel ontroerend moment.”

Tekst Marjo Roes Foto Jolanda Ruijs - van Rossum

Groepsdynamiek

Via de website van Reinier van Arkel zag

Edwin het cursusaanbod van De Stijl. Deze zingevingsmodule trok meteen zijn aandacht. Hij was op zoek naar een inhoudelijke uitdaging en geen hobby-achtige tijdsbesteding.

“Ik heb aan de module een heel rijk gevoel overgehouden. Mijn verleden, heden en toekomst zijn nu beter in beeld voor mij. Dat was altijd wat vaag, en ik nam het mezelf kwalijk dat ik me dingen niet goed kon herinneren of dat ik slecht vooruit kon denken. Maar als je dit thematisch gaat uitwerken dan wordt de wolk van gedachten steeds duidelijker.

Mijn levensboom is belangrijk voor mij. Als het even niet zo goed gaat, dan kijk ik naar

Module zingeving: De Levensboom

In de module zingeving staat ieder deel van de boom voor iets in je leven. Achtereenvolgens komen onderstaande thema’s aan bod: de wortels: waar je vandaan komt de grond: waar je energie en inspiratie uithaalt de stam: je kwaliteiten en persoonlijke waarden de takken: waar je naar verlangt en wat je wilt bereiken de bladeren: verbondenheid met jezelf en anderen de vruchten en zaden: wat je hebt gekregen en wat je te geven hebt de stormen: de uitdagingen en verlieservaringen in je leven

De module wordt begeleid door Sanne Graste (geestelijk verzorger) en een ervaringsdeskundige. Er zijn 8 of 9 groepsbijeenkomsten. De module is voor iedereen toegankelijk. Aanmelden kan via De Stijl.

Herstelacademie De Stijl Taxandriaplein 1d 5212 TW ’s-Hertogenbosch Kijk op www.reiniervanarkel.nl/teams-en-locaties/herstelacademie-de-stijl/ voor het aanbod.

die boom en zie ik wat ik in dit proces heb doorgemaakt. Het geeft me inzicht, richting en een vorm aan zingeving. Daar heeft de groepsdynamiek een belangrijke bijdrage aan geleverd.”

Jesse vult aan: “Je helpt en ondersteunt elkaar in dit proces. De dynamiek in de groep is heel verhelderend. Mensen zijn heel eerlijk over hun eigen situatie en vertrouwen dat jou toe.” Jesse loopt sinds september 2022 stage bij De Stijl vanuit de opleiding tot ervaringsdeskundige van Fontys. Een bruggenbouwer tussen cliënt en behandelaar, zoals ze zelf zegt. “Ik hoorde van deze module en wist niet goed wat het inhield. Dat het zo gaaf zou zijn, had ik niet verwacht”, vertelt ze enthousiast. “Ik zou graag zelf deze module willen gaan geven, ik vind het zo waardevol.”

Herstelondersteunend

Reinier van Arkel omarmt de principes van herstelondersteunende zorg en positieve gezondheid. Zingeving draagt bij aan persoonlijk herstel. Het is een van de zes pijlers van positieve gezondheid. De samenwerking tussen geestelijk verzorger en ervaringsdeskundige blijkt een goede match. Sanne: “Beide disciplines zijn bezig met persoonlijk herstel en daarin spelen identiteit en betekenisgeving een belangrijke rol. Geestelijke verzorging en ervaringsdeskundigheid bezien dat vanuit een eigen invalshoek. We vullen elkaar daarin mooi aan.”

Hoopvol

In de levensboom komt alleen datgene aan bod waarmee iemand zich in positieve zin identificeert. “Ingrijpende ervaringen kunnen tijdens de module ook naar boven komen. Deze worden niet opgenomen in de levensboom zelf, maar kunnen een plaats krijgen in de ‘composthoop’. Deze staat voor (nog) niet verteerde zaken, die tijd nodig hebben. En die, wie weet, in de toekomst kunnen worden omgezet tot voedzame grond voor de boom”, vertelt Sanne. “En dat is hoopvol”, reageert Jesse. “Ik vond het prettig te kunnen stilstaan bij bepaalde dingen in mijn leven en dit te delen met de anderen in de groep. Het is bijzonder hoe je met elkaar de verbinding zoekt en ook vindt.”

“Belangrijk in het gesprek is dat men mag spreken en zwijgen wanneer men wil. Iedereen is vrij om op zijn of haar eigen manier deel te nemen. Zonder oordeel naar elkaar luisteren, is de basis van waaruit we werken”, vervolgt Sanne. “Als geestelijk verzorger bied ik een vrijplaats: een vrije ruimte waar in vertrouwen gedeeld kan worden. Deze sfeer van veiligheid en vertrouwen, is belangrijk om over levensthema’s te kunnen spreken. De methodiek van de levensboom is erg geschikt om mensen uit te nodigen over hun leven te praten op zo’n manier dat het hen sterker maakt. Het in contact komen met positieve gevoelens en ervaringen bevordert de veerkracht, die zichtbaar wordt in heel de boom. Dit draagt bij aan herstel, aan betekenisgeving in je leven.”

“De spoedpoli heeft me een voorsprong gegeven”

Eva is een leuke meid, studeert op het Koning Willem I College, is creatief, sociaal en praat open over zichzelf. Toch ging het na de zomervakantie van 2022 snel bergafwaarts met haar. Na een korte opname in de kliniek nam de spoedpoli van Herlaarhof de zorg over en begeleidde haar tot ze bij collega-ggz de Viersprong in behandeling kon. Inmiddels is ze gestart met die behandeling. Eva is zestien jaar en wil graag haar verhaal en haar ervaring delen. We spreken Eva samen met haar moeder, Anouk.

"Ik ben iemand die graag met andere mensen dingen onderneemt. Ik dans graag en ga naar concerten, ben een goede leerling en kom altijd goed uit mijn woorden. Dat alles werd beetje bij beetje minder. Ik kreeg steeds vaker negatieve gedachten.

En ik was bezig met wat anderen van mijn beslissingen vonden. Ik raakte steeds verder verwijderd van diegene die ik ben."

Bergafwaarts

Tijdens de zomervakantie maakte Eva een traumatische ervaring mee. Eva: "Vanaf dat moment ging het snel bergafwaarts. Ik lag veel op bed en alles koste me energie. Ik was aan het piekeren en had steeds meer suïcidale gedachten. Uiteindelijk heb ik een suïcidepoging gedaan en kreeg ik te maken met het crisisteam van Reinier van Arkel. Deze hebben me doorgestuurd naar de High & Intensive Care (HIC) van Herlaarhof."

Voor Eva was dit geen fijne plek: "Ze waren wel gastvrij, maar het was ook wat afstandelijk. Ik wilde daar snel weg.” Met Eva werd al gauw besproken of zorg thuis met behulp van de net opgerichte spoedpoli een optie zou zijn. Na een eerste gesprek met GZ-psycholoog, Eveline van Buul, en later met ambulant begeleider, Jelmer ter Beek, kon ze al snel weer naar huis.

Ik werd gezien

Gedurende de volgende maanden kwam de ambulant begeleider twee keer per week bij haar thuis langs. Daarnaast kreeg ze een EMDR-behandeling* bij de

psycholoog van de poli om de traumatische gebeurtenis te verwerken.

Eva: "Met Jelmer klikte het goed. Ik had echt het gevoel dat ik gehoord werd en dat hij zag wie ik ben. De hulp sloot goed aan op wat ik op dat moment nodig had. "Anouk vult haar dochter aan: "In het begin was Eva wat terughoudend in het contact. Door eerdere ervaringen met therapie en door een nare ervaring was ze een beetje het vertrouwen in de hulpverlening kwijt. Wat heeft geholpen is dat er bij de medewerkers van de spoedpoli geen taboes waren om over te praten. Ze zagen Eva staan zoals ze is en namen haar problemen serieus.

Eva: "Ik vond mezelf in het begin ook niet waardig om hulp te krijgen. Ik ben geneigd om sociaal gewenste antwoorden te geven, maar Jelmer prikte daar wel doorheen. Aan de ene kant mocht ik mijn tempo bepalen, maar als ik iets niet wilde omdat ik er geen zin in had, dan accepteerde hij dat niet zomaar.”

Doorbreken van patronen

Eva: "Nadat ik uit de HIC kwam, was ik erg onzeker. Het deed me goed dat ik wist dat er hulp was, dat ik met iemand kon praten. Als het nodig was kon het ook tussendoor telefonisch. Het belangrijkste dat ik geleerd heb van de ambulante begeleiding is dat ik mijn grenzen aan moet geven en mijn eigen keuzes moet maken. Een ander belangrijk punt waar ik aan moet werken is het doorbreken van patronen, zoals negatieve gedachten. Hier heb ik al echt stappen in gemaakt. Het belangrijkste is dat ik de negatieve patronen beter kan herkennen. Dat geeft me al echt een voorsprong nu ik bij de Viersprong aan mijn behandeling ben begonnen. Een ander voordeel is dat het crisisplan ook al gemaakt was bij de spoedpoli."

Betrokkenheid ouder en school

Anouk: "Nadat ik had aangegeven graag beter bij het signaleringsplan betrokken te worden, is daar direct goed op gereageerd door de spoedpoli. Uiteindelijk is het

plan daardoor beter geworden. Het is zo belangrijk dat je als ouder bij de zorg voor je thuiswonende kind betrokken wordt. En dat doen ze goed bij de poli. Ook was het prettig dat zij contact hebben opgenomen met de mentor van school om duidelijk te maken in welke situatie Eva zat. Hierdoor hield ook de opleiding er beter rekening mee dat Eva door een lastige periode ging."

Eva: "Ik wil aan andere mensen die zorg nodig hebben nog iets meegeven: Zeg geen nee tegen een therapie of behandeling als je die nog niet hebt geprobeerd. Ik zag bijvoorbeeld niks in het crisisplan, maar juist dat heeft me veel geholpen. Ik hoop dat ik weer goed uit mijn woorden kan komen en makkelijk kan praten. Dat ik me weer kan voelen, zoals ik me vroeger voelde. Ik ben er nog niet, maar heb nu al veel stappen gemaakt en veel geleerd.”

EMDR-behandeling

Eye Movement Desensitization and Reprocessing, afgekort tot EMDR, is een therapie voor mensen die last blijven houden van de gevolgen van een schokkende ervaring, zoals een ongeval, seksueel geweld of een geweldsincident. De therapeut vraagt aan de gebeurtenis terug te denken, inclusief de bijbehorende beelden, gedachten en gevoelens. Eerst gebeurt dit om meer informatie over de traumatische beleving te verzamelen. Daarna wordt het verwerkingsproces opgestart. De therapeut vraagt de gebeurtenis opnieuw voor de geest te halen. Maar nu gebeurt dit in combinatie met een afleidende stimulus. In veel gevallen is dat de hand van de therapeut of door geluiden die door middel van een koptelefoon afwisselend links en rechts worden aangeboden.

Soms zijn er jongeren die sneller of meer zorg nodig hebben dan het gewone zorgaanbod kan bieden. Er is direct hulp nodig of tijdelijke uitbreiding van de al aanwezige zorg. Landelijk zien we ook dat

de problematiek complexer is geworden en er meer spoedsituaties onstaan, onder andere door de lange wachttijden. Om aan deze groeiende vraag te voldoen is de spoedpoli opgezet bij Herlaarhof.

Sneller of extra hulp voor jeugd

Spoedpoli Herlaarhof

Soms hebben kinderen en jongeren sneller hulp nodig en zijn de wachttijden te lang.

Soms heeft een cliënt van een poli van Herlaarhof tijdelijk net even wat meer zorg nodig thuis. Speciaal voor deze situaties is de spoedpoli Herlaarhof gestart. Reinier sprak met ambulant begeleider Jelmer ter Beek en psychiater Jeroen Steenmeijer.

Tekst Erik Welten Foto Jolanda Ruijs - van Rossum

Soms hebben kinderen en jongeren sneller hulp nodig en zijn de wachttijden te lang. Soms heeft een cliënt van een poli van Herlaarhof tijdelijk net even wat meer zorg nodig thuis. Speciaal voor deze situaties is de spoedpoli Herlaarhof gestart. Reinier sprak met ambulant begeleider Jelmer ter Beek en psychiater Jeroen Steenmeijer.

Jeroen is kinder- en jeugdpsychiater en sinds augustus 2022 werkzaam bij de spoedpoli. Zijn vorige werkplekken waren ook in de acute jeugdzorg en toen hij naar Brabant verhuisde, is hij bij Herlaarhof gaan werken. Jelmer is vanaf de start in 2021 bij de spoedpoli betrokken. De vacature waar hij destijds op solliciteerde, was hem op het lijf geschreven. Jelmer heeft de opleiding SPH (Sociaal Pedagogisch Hulpverlener) gedaan en is ondernemend.

In 2021 is de spoedpoli gestart met het helpen van interne cliënten als ze tijdelijk extra zorg en ondersteuning nodig hebben. Sinds september is de spoedpoli uitgebreid en kunnen externe cliënten aangemeld worden. De poli bestaat uit twee psychiaters, vier GZ-psychologen en vijf ambulant begeleiders. Zij helpen ongeveer 35 cliënten en wekelijks starten drie nieuwe trajecten. Om altijd snel toegankelijke hulp te kunnen blijven bieden, ook als de vraag toeneemt, kan het team nog uitgebreid worden.

Wat is spoed?

Spoed betekent bij de spoedpoli dat de client binnen vijf dagen hulp nodig heeft. Jeroen: “Rondom een kind of jongere zijn ouders en school actief die op tijd aan de bel trekken wanneer ze iemand zien afglijden. Daardoor kunnen we vaker in de jeugd-ggz een crisis voor zijn.”

De belangrijkste aanmeldklachten zijn suïcidaliteit, gedragsproblemen en schoolverzuim.

Jeroen: "Bij ons doet de diagnose er niet direct toe. We kijken transdiagnostisch* en willen snel en flexibel onze hulp inzetten. Dat betekent vaak stabiliseren en structuur aanbrengen. Dan komt er weer rust thuis."

Jelmer: "Wanneer we vroegtijdig ingrijpen, voorkomt dat hoge pieken en dalen bij de cliënt. Dat voorkomt een hoop extra ellende. Door-

dat de wachtlijsten oplopen, ontstaan er bij de cliënten meer spoedsituaties. Door laagdrempelig zorg te bieden in de thuissituatie, stellen we de ouders en het kind weer in staat voor zichzelf te zorgen."

Zorg aan huis

Jelmer: "In de thuissituatie kunnen wij als ambulant begeleiders het verschil maken. Daar zie je hoe de cliënt woont en zie je de interactie binnen het gezin. De tips die je geeft zijn dan een stuk praktischer. Een goed voorbeeld is dat regelmatig het advies wordt gegeven dat een kind zich terug moet trekken op zijn kamer. Voor kinderen die een kamer moeten delen met een broertje of zusje werkt dit advies niet. Dat soort dingen zie je als je bij de cliënt thuiskomt. Ouders zijn vaak erg blij dat ze snel terechtkunnen bij ons en dat de behandeling snel start. We kijken goed naar wat er op dat moment nodig is om de situatie rondom het kind stabiel te krijgen en structuur aan te brengen. We komen meestal twee keer per week bij een gezin thuis. Daarnaast vinden er gesprekken plaats op de poli zelf met de psychiater of psycholoog. Als we vaker moeten komen kan dat natuurlijk ook."

Jeroen: "Het werk van de ambulant begeleiders is erg belangrijk. De term begeleider dekt de lading niet voor wat zij doen en het belang van hun acties. Als de problemen in de thuissituatie niet aangepakt of opgelost worden door het gezin zelf dan stagneert de behandeling op de poli's. Daarnaast betrekken we ook andere partijen, zoals de school waar het kind onderwijs volgt. Soms is het genoeg om kort uitleg te geven en/of geven we tips zodat de leraren beter om kunnen gaan met hun leerling.”

Samenwerken met de huisarts en gemeentes

Jeroen: “De huisarts weet ons nu al te vinden en de eerste ervaringen zijn goed. Daar hebben we gisteren nog een mooi voorbeeld van gehad. Vanwege suïcidale gedachten trok de POH aan de bel en kwam een cliënt bij ons in zorg. We hebben goed en snel begeleiding kunnen geven zodat we nu de cliënt terug hebben kunnen leiden naar de huisarts.”

De Spoedpoli werkt nu samen met de crisisdienst (IHT) van Reinier van Arkel. In de toekomst willen we samen met de crisisdienst kijken hoe de Spoedpoli de jongeren die daar aangemeld worden, sneller kan overnemen.

Jeroen: “De integratie in de keten kan nog beter, daar gaan we volgend jaar aan werken. Dat betekent nauwer contact met andere jeugdzorg en met de gemeentes. We willen in ieder geval vanuit Herlaarhof het goede voorbeeld geven door voor hen betrouwbaar en bereikbaar te zijn."

Transdiagnostisch

Verschillende diagnoses kunnen dezelfde symptomen hebben. Denk aan angstgevoelens en slaapproblemen bij depressie, psychotische stoornissen en angststoornissen. Transdiagnostisch betekent letterlijk: vóórkomend bij meerdere ziektebeelden. De transdiagnostische benadering kijkt naar de onderliggende processen waaruit de verschillende klachten voortkomen en naar de processen die de klachten in stand houden.

Voorbeelden van mogelijke transdiagnostische processen die waarschijnlijk een rol spelen bij een veelheid aan psychische stoornissen zijn: piekeren, experiëntiële vermijding, aandacht en emotieregulatie.

>> Spoedpoli Herlaarhof

Van plastic afval inzamelen naar bankjes om op te zitten

Samen plastic afval inzamelen en werken aan een schonere wereld. Dat is de basis van ‘Duurzaamheid als medicijn’. Een idee van Eric Sars van Reinier van Arkel. Hij won er de CZ zorgprijs mee.

De machines moeten nog worden gebouwd maar met de CZ zorgprijs van 25.000 euro in zicht, kunnen de voorbereidingen voor het plan ‘Duurzaamheid als medicijn’ binnenkort van start. Eric Sars van Reinier van Arkel is de bedenker ervan. Hij liet zich inspireren door de jonge Helmondse ontwerper Dave Hakkens van Precious Plastic, tijdens de Dutch Design Week enkele jaren geleden.

Nieuwe vormen

Hakkens bouwde als afstudeerproject een machine van eenvoudige, betaalbare materialen, die overal ter wereld voorhanden zijn. Daarin wordt het plastic vermalen in een shredder, verhit en vervolgens samengeperst tot nieuwe vormen zoals servies. “Ik vond dat zo'n mooi initiatief en dacht: dat moeten wij als Reinier van Arkel ook kunnen. Ook als ggz-instelling kun je niet om het thema duur-

zaamheid heen. We zijn op ons crea-atelier al best milieubewust bezig door goed afval te scheiden maar het kan altijd beter.”

Reinier van Arkel werkte het plan van Sars helemaal uit. “Om voor de CZ zorgprijs in aanmerking te komen moet je het namelijk helemaal uitschrijven, aangeven wat er allemaal nodig is om het te realiseren, inclusief een kostenraming. En Reinier van Arkel moet er ook achter staan en het plan daadwerkelijk uitvoeren. Dat is een voorwaarde. Het bedrag van 25.000 euro dat we in april ontvangen, is ook niet genoeg. De organisatie zal zelf nog geld bij moeten leggen voor bijvoorbeeld de bolderkar die we nodig hebben om het plastic in te zamelen, kliko's en veilige werkkleding.”

Het idee van Sars komt kortgezegd neer op een nieuwe vorm van dagbesteding: Duurzaamheid als medicijn. “Cliënten van deze dagbesteding, twee afdelingen van 60 tot 80 mensen, gaan dan één keer per week plastic inzamelen. Maken dat plastic schoon

en sorteren het. Boterhamzakjes zijn bijvoorbeeld niet geschikt om te recyclen. Shampoo-flessen wel. Vervolgens gaat het schone plastic in een shredder. De korrels worden door een ander apparaat gesmolten en door een mal geperst. Dan komen er gekleurde plastic latten uit waarvan we banken voor op het zorgpark maken. Zo geven we iets terug aan het terrein en is de cirkel weer rond.”

Voor een bankje is volgens Sars wel behoorlijk wat plastic nodig. “Zo'n honderd kilo en dat zijn heel veel shampooflessen of iets anders. Het is dus niet zo dat het park binnen de kortste keren vol met plastic banken staat.”

In het plan komen volgens Sars zorg voor het milieu en zorg voor cliënten met een psychische kwetsbaarheid samen. “Het is heel laagdrempelig. Iedereen kan meedoen. En de bewustwording over afval scheiden en recycling wordt vergroot. Bij Reinier van Arkel als organisatie, maar ook bij het personeel en de cliënten. En ik hoop dat andere zorginstellingen volgen. Iedereen kan dit!”

Mooie publiekslezing in Jheronimus Bosch Art Center

In de prachtige entourage van het Jeroen Bosch Art Center is eind 2022 de goed bezochte publiekslezing ‘Hoe gewoon is buitengewoon’ gehouden. We organiseerden deze lezing om te vieren dat vanuit Reinier van Arkel drie leerstoelen zijn geïnstalleerd. De hoogleraren Elisa van Ee, Paul van der Heijden en Koen Grootens vertelden over hun onderzoek en het belang ervan voor de kwaliteit van zorg en het leven van alledag van mensen met een psychische aandoening.

Reinier van Arkel vindt het belangrijk de zorg steeds te verbeteren. Met onderzoek volgen we de laatste ontwikkelingen. De benoeming van de drie hoogleraren past bij onze rijke opleidingsgeschiedenis en de stappen die we willen zetten met innovatie (ontwikkeling en verbetering van de kwaliteit van zorg) en wetenschappelijk onderzoek.

Met deze lezing wilde Reinier van Arkel vooral de inwoners van Den Bosch en omstreken bereiken. En daar is ook belangstelling voor, zo bleek uit de opkomst: ruim 160 mensen luisterden naar de presentaties. Het publiek was een mooie mix van inwoners, cliënten, medewerkers en netwerkpartners.

Elisa, trauma’s en zorg voor je gezin Acht op de tien personen maken in het leven een traumatische ervaring mee. Dit kunnen ervaringen van allerlei aard zijn. Een zo’n persoon is Harry. Hij heeft jarenlang bij de politie gewerkt en is daar meerdere keren in een gevaarlijke situatie terechtgekomen. Zo kwam hij op een zaterdagavond in de binnenstad samen met een andere

collega tegenover een groep boze, dronken kroegbezoekers te staan die met vuurwerk gooiden. Vanaf die avond slaapt Harry slecht, is hij schrikachtig en vermijdt hij de binnenstad.

Op dit moment zit Harry ziek thuis en is hij bij ons in zorg. In zijn behandeling komt naar voren dat de traumatische ervaring ook gevolgen heeft voor de relatie met zijn gezin. Hij heeft weinig geduld en wordt snel boos. In zijn eigen woorden: “Mijn vrouw lijdt erg. Van tijd tot tijd is ze bang voor me. Mijn oudste zoon is ook bang voor me. En mijn jongste zoon kopieert mijn gedrag.”

Harry is hierin niet alleen. In haar lezing vertelde Elisa van Ee dat traumatische evaringen en klachten door postraumatische stress-stoornis, invloed kunnen hebben op het ouderschap bij zowel moeders als vaders. Getraumatiseerde ouders ervaren allerlei soorten prikkels die een reactie kunnen oproepen in de ouder-kind relatie en die tot problemen kunnen leiden. Deze groep ouders is in de opvoeding vaak minder gevoelig en gaat problemen vaker uit de weg. Deze ouders zijn afwijzender naar hun kind toe, controleren meer en zijn vaak minder tevreden over het ouderschap en hun kind. Bij de kinderen van een getraumatiseerde ouder zien we meer gedragsproblemen.

Tekst Michelle Hendriks

Elisa benadrukt dat het belangrijk is deze problemen te bespreken, zodat de ouders én hun kinderen onze steun kunnen krijgen. In een aantal behandelmodules van het Psychotraumacentrum staat het gezin centraal, zoals Multi Family Treatment (MFT) en ADAPT (After Deployment Adaptive Parenting Tools). Er wordt onderzoek gedaan naar de resultaten van deze behandelingen. Elisa is een van de initiatiefnemers van de website www.moms.nl. Deze website is voor moeders met een kind geboren uit seksueel geweld, deze kinderen en hulpverleners. De informatie van MomS is ontwikkeld op basis van (literatuur)onderzoek en gesprekken met experts, verloskundigen, verpleegkundigen en ervaringsdeskundigen.

Paul, een diagnose wat is dat eigenlijk?

Ieder jaar melden bijna 1,3 miljoen zich aan bij de geestelijke gezondheidszorg (ggz). Deze mensen krijgen allemaal een diagnose, er wordt uitgezocht wat er aan de hand is en wat de best passende behandeling is. Maar wat is dat eigenlijk, een diagnose? Veel mensen verwarren een diagnose met een DSM-classificatie. De DSM is een handboek voor de indeling van psychische aandoeningen, zoals een depressie of een posttraumatische stressstoornis (PTSS). Lange tijd zijn cliënten behandeld op basis van deze DSM-indeling. Daar bleken nogal wat hakenen ogen aan te zitten: het ging te weinig om de mensen en te veel om (alleen) de klachten. In de lezing van Paul van der Heijden kwam aan de orde hoe het ook anders kan.

Onderzoekslijnen

Trauma en herstel

Deze onderzoekslijn omvat onderzoek naar diagnostiek en behandeling van trauma en traumagerelateerde problematiek. Het onderzoek richt op het ondersteunen van herstel in brede zin voor cliënten met ernstige traumagerelateerde problematiek. Ook is er aandacht voor de invloed van traumaklachten en (speciale of bijzondere) omgevingsfactoren. Het onderzoek vindt meestal plaats binnen het Psychotraumacentrum Zuid Nederland (PTC ZN) en in nauwe samenwerking met het Behavioural Science Instituut van de Radboud Universiteit. Elisa van Ee is daar bijzonder hoogleraar op de leerstoel ‘Psychotraumatologie in ontwikkelingsperspectief’. Haar oratie met als titel ‘Nieuw Licht’ was op 21 september 2022. Het boekje van deze lezing is op te vragen bij het secretariaat van Reinier in de wijk via wijk-managementsecretariaat@reiniervanarkel.nl

Gedeelde besluitvorming en klinische farmacologie

Het onderzoek in deze lijn richt zich op het beter betrekken van cliënten bij de beslissing over de behandeling met medicijnen (gedeelde besluitvorming of samen beslissen). Om zo tot de juiste behandelkeuzes te komen, die aansluiten bij zowel het resultaat als de voorkeur van de patiënt. Ook is er aandacht voor betere behandeling met medicijnen en het voorkomen/behandelen van bijwerkingen. Hierbij wordt onder andere bekeken wie het meeste voordeel kan hebben van welke behandeling (‘profilering’) in welke fase van de aandoening (‘stadiering’). Het onderzoek wordt uitgevoerd in nauwe samenwerking met Tranzo, Tilburg Universiteit. Koen Grootens is daar bijzonder hoogleraar op de leerstoel ‘Gedeelde besluitvorming bij de behandeling van patiënten met ernstige psychische aandoeningen’. De oratie van Koen Grootens is op 26 mei 2023 om 16.15 uur. Iedereen is welkom om deze bij te wonen.

Onderzoek naar de relatie tussen persoonlijkheidseigenschappen en psychische klachten

Deze onderzoekslijn omvat onderzoek naar het ontstaan en ontwikkeling van persoonlijkheidsproblemen, de diagnostiek ervan, de behandeling en het herstel. De meeste aandacht gaat uit naar de vroegtijdige herkenning van risicofactoren en sterke kanten in relatie tot psychische klachten bij kinderen, adolescenten en jongvolwassenen. Hierbij staan het herkennen en behandelen van transdiagnostische factoren die kwetsbaar maken voor psychische klachten centraal. Het onderzoek wordt uitgevoerd in nauwe samenwerking met Universiteit Utrecht en Behavioural Science Instituut van de Radboud Universiteit.

Bij de Radboud Universiteit heeft Paul van der Heijden zijn leeropdracht getiteld: ‘Multidimensionele psychodiagnostiek gedurende de levensloop’.

De oratie van Paul van der Heijden is op 14 juni 2023 om 15.45 uur. Iedereen is welkom om deze bij te wonen.

Oratie Prof. dr. Paul van der Heijden

Neem het voorbeeld van Aiden. Aiden is een 13-jarige jongen. Zijn ouders zijn gescheiden toen hij acht jaar was. Hij woont sinds kort op een residentiële groep. Aiden is gestart met HAVO en gaat volgend jaar naar VMBO.

Aiden heeft meerdere klachten die je volgens de DSM op verschillende manieren kunt indelen: ADHD, oppositioneel-opstandige gedragsstoornis, PTSS, depressie, een hechtingsstoornis. Met andere woorden, de klachten van Aiden zijn niet gemakkelijk in een hokje te plaatsen. Het werkt in zijn geval niet om op basis van de DSM-classificatie te bepalen hoe we hem het beste kunnen helpen.

Om Aiden te kunnen helpen is het volgens Paul belangrijk eerst met een open blik te kijken naar wie Aiden is en naar de omgeving waarin hij is opgegroeid en leeft. Het gaat om zijn levensverhaal, kwetsbaarheden en sterke kanten, ingrijpende gebeurtenissen en de betekenis daarvan. De behandeling kan zich daarna richten op de klachten die voor Aiden belangrijk zijn. Hier kunnen wetenschappelijk onderbouwde behandelingen voor ingezet worden.

De adolescentie en jongvolwassenheid is een kwetsbare én kansrijke levensfase. Daarom kijken Paul en zijn mede-onderzoekers bij het onderzoek binnen Reinier van Arkel naar de persoon en zijn omgeving. De resultaten van dit onderzoek worden in eerste instantie gebruikt in de behandeling. Daarnaast gebruiken we de resultaten in wetenschappelijk onderzoek om te zien welke onderdelen de ontwikkeling van jongeren positief of negatief kunnen beïnvloeden. Dit onderzoek heet ‘APOLO (Adolescenten en hun Persoonlijkheidsontwikkeling, een Longitudinaal Onderzoek; https://www.uu.nl/onderzoek/apolo). In de toekomst kunnen de resultaten uit dit onderzoek helpen bij het vroeg-

tijdig herkennen en behandelen van jongeren zoals Aiden.

Koen, Samen beslissen in de ggz In de dagelijkse praktijk kan het een flinke zoektocht zijn om tot de juiste behandeling te komen voor mensen met ernstige psychische klachten. De wens om alle cliënten eigen regie te geven in de zorg leeft, maar is soms erg uitdagend om vorm te geven in de spreekkamer.

Een manier om cliënten eigen regie te geven is het toepassen van gedeelde besluitvorming, anders gezegd ‘samen beslissen’. De kern van samen beslissen is dat het uitgaat van gelijkwaardige rollen. Een proces waarin de waarden, voorkeuren en omstandigheden van de cliënt en diens naasten en de opties vanuit kennis en ervaring van de hulpverlener worden meegenomen. Cliënt en hulpverlener wegen en bespreken samen de mogelijkheden en nemen het besluit. Het is niet zoals vroeger: de dokter weet wat het beste is. Maar ook niet: u vraagt, wij draaien. Samen beslissen bevalt goed. Koen Grootens liet in zijn lezing zien dat mensen meer tevreden zijn en zich meer betrokken voelen bij de behandeling. Ook stellen ze meer vragen aan de hulpverlener. Maar samen beslissen is niet altijd makkelijk. Zo zijn verschillende behandelingen bewezen effectief,

maar is het niet zeker dat een behandeling ook helpt bij een specifieke cliënt. Meningen tussen hulpverlener, cliënt of naaste kunnen verschillen. En psychische klachten kunnen invloed hebben op de beslissingen van de cliënt.

Daarom is het belangrijk om uit te zoeken hoe samen beslissen toegepast kan worden binnen de psychiatrie. En hulpverleners te trainen |in het toepassen van samen beslissen. Het thema heeft opvallend genoeg nog weinig aandacht in de beroepsopleidingen tot bijvoorbeeld psychiater, klinisch psycholoog of verpleegkundigen. Koen ontwikkelde samen met Doris Verwijmeren een gespreksmodel voor samen beslissen voor cliënten met een ernstige psychiatrische aandoening (EPA). Ze gaan een groep arts-assistenten in opleiding tot psychiater trainen in dit model. En kijken vervolgens of de training een positief effect heeft op de techniek van gedeelde besluitvorming.

Oratie Prof. dr. Koen Grootens

Zet jij als professional je eigen ervaring in? Tijd voor moreel beraad

Door Sanne Graste

Hulpverleners leren vaak tijdens hun opleiding dat ze hun eigen ervaring met psychische kwetsbaarheid of ontwrichting niet mee moeten nemen in hun werk. Zij zijn opgeleid vanuit het principe dat je als hulpverlener afstand moet houden, de professionele distantie. Maar zou die scheiding minder streng mogen zijn? Mag een hulpverlener ervaringskennis meer bewust inzetten? Neem ik als professional dan niet te veel ruimte in of belast ik de cliënt daar niet mee? Een dilemma dat in heel wat werkoverleggen tot verhitte discussies leidt.

Veel professionals hebben zelf of als naasten ervaringskennis. Dit zijn vaak ervaringen van ontwrichting, verwarring en uit balans raken, maar ook ervaringen met herstel en het opbouwen van een nieuw evenwicht. Ervaringskennis gaat over wat deze ervaring met jou als persoon gedaan heeft, over hoe je ermee bent omgegaan en hoe je het probleem hebt kunnen overstijgen. Maar, wanneer zet je je eigen ervaring in? In hoeverre ben je als hulpverlener open over het feit dat je zelf ervaring hebt met een psychische aandoening, ook naar collega’s?

Deze vragen zijn besproken in het open moreel beraad tijdens de Week van Reflectie, in november 2022. De ethische kwestie 'professionele nabijheid’ en 'professionele distantie' stond centraal. Een belangrijk onderwerp binnen herstelondersteunende zorg. Tijdens het moreel beraad werd iedereen uitgedaagd zijn of haar morele kompas, de onderliggende waarden van waaruit we werken, zichtbaar te maken en te delen. In de hectiek van alledag verliezen we deze soms uit het oog. Voor de deelnemers aan het moreel beraad werd duidelijk dat het inzetten van ervaringskennis om een cliënt te ondersteunen, niet alleen het 'pakkie-an' van ervaringsdeskundigen is. Er werd een lans gebroken voor het inzetten van eigen ervaring vanuit een besef dat we niet meer kunnen spreken over ‘wij de gezonde hulpverleners’ en ‘zij de kwetsbaren’: er is alleen maar ‘wij met elkaar’.

Hoe kijk jij aan tegen het inzetten van je eigen ervaringskennis als hulpverlener?

Wil jij ook met je team in gesprek over dilemma’s die je tegenkomt in je werk? Of wil je met je collega’s dit onderwerp uitdiepen? Stuur een mail naar moreelberaad@reiniervanarkel.nl

Samenwerking in Den Bosch tussen Regioteam en polikliniek Novadic-Kentron

“Je moet het echt samen doen”

Tekst Erik Welten Foto Evelien Gerrits

Het poliklinisch team Den Bosch is een ervaren team bestaand uit verschillende disciplines, zoals cognitief gedragstherapeuten, psychologen, een arts, psychiater en verpleegkundigen. De meesten werken al langere tijd samen en behandelen alle vormen van verslaving. Bij een deel van de cliënten is er naast de verslavingsproblematiek ook sprake van andere psychische klachten. Het team kan dus terugkijken op een jarenlange ervaring in de samenwerking met Reinier van Arkel en andere ggzinstellingen in Brabant.

Elke 6 weken bespreken Lisette en Lianne samen met het regioteam de cliënten die in zorg zijn bij beide teams. Daarnaast worden eventuele nieuwe cliënten besproken. De zorg wordt in dit overleg afgestemd met elkaar. Het kan zijn dat een cliënt van Reinier van Arkel eerst behandeld moet worden voor zijn verslaving. Wanneer de detox achter de rug is, is het belangrijk dat de zorg door Reinier van Arkel weer goed aansluit. Die samenwerking en het blijven volgen van de cliënt is nodig voor deze groep.

De meeste cliënten van Novadic-Kentron krijgen ambulante behandeling via een polikliniek. Over heel Brabant zijn poliklinieken aanwezig, zo ook in Den Bosch aan de Rompertsebaan. Sinds de start van het Regioteam van Reinier van Arkel werken zij nauw samen met deze polikliniek. Aan de vooravond van de uitbreiding van de regioteams is Reinier benieuwd hoe deze samenwerking bevallen is en spraken we met behandelaar, Lisette Schippers en gz-psycholoog, Lianne Smit.

Lisette: “Het is vooral de bedoeling in het overleg dat we samen de zorg afstemmen. We hebben ieder een expertise op ons eigen gebied, maar we hebben elkaar nodig in de zorg voor de cliënt."

Snel schakelen

Lisette: "Naast het overleg heb je elkaar tussendoor nodig. Het regioteam is snel bereikbaar voor vragen. Ook werkt het sneller als we met iemand binnen Reinier van Arkel contact moeten hebben. Dat verschil merk je heel goed wanneer een cliënt niet in het postcodegebied van het regioteam valt. De wachttijden bij Reinier van Arkel

zijn lang en beïnvloeden de samenwerking. Wanneer bijvoorbeeld een cliënt in de detox een medicatie tegen angsten af wil bouwen, is het wel belangrijk dat een behandelaar van Reinier dit op kan vangen. Het regioteam heeft geen last van die wachttijden en kan dus snel schakelen. Binnen anderhalve week is er een intake bij het regioteam voor een door ons aangemelde cliënt. Zeker als een cliënt gemotiveerd is, wil je snel kunnen schakelen."

Samen verantwoordelijk

Soms worden cliënten uitgeschreven bij

Reinier van Arkel als ze bij Novadic-Kentron in behandeling komen. Lisette: "Wij kunnen veel en weten inmiddels ook veel over de behandeling van psychische klachten, maar we zijn een verslavingsinstelling. We kunnen dus niet de behandeling van Reinier van Arkel overnemen. We moeten echt samen de verantwoordelijkheid dragen voor de zorg voor een cliënt. Met het regioteam

gaat dit soepel.” De uitbreiding van de regioteams kan wat Lisette betreft niet snel genoeg gaan.

“Verder is het erg leerzaam om samen te werken”, vertelt Lisette. We steken er allemaal veel van op. Wij kunnen de collega's van Reinier van Arkel voorzien van tips hoe om te gaan met cliënten die verslavingsgevoelig zijn of een verslaving hebben. Wij leren weer veel door de tips die gegeven worden hoe

In de loop van 2023 wil Reinier van Arkel in het gehele werkgebied regioteams inzetten die, dicht bij de eigen omgeving van de cliënt en in nauwe samenwerking met zorgpartners, cliënten ondersteunen bij hun herstel.

Het regioteam Den Bosch Binnenstad breidt nu alvast uit met postcodegebied 5213. Door deze uitbreiding heeft het regioteam Binnenstad Den Bosch hetzelfde werkgebied als het FACT-team Binnenstad

Den Bosch (postcodegebieden 5211, 5212, 5213).

het beste om te gaan bij bepaald gedrag in verband met een ziektebeeld of hoe we signalen kunnen herkennen. Hopelijk blijft het regioteam ook in de toekomst op deze manier werken. Een gevaar is natuurlijk dat ook daar een wachttijd kan ontstaan. Maar het vaste overleg kan veel problemen opvangen, zowel voor ons als voor Reinier van Arkel.”

Lisette Schippers

Zorg

in de laatste levensfase

Op Magnolia wordt palliatieve zorg ingevoerd. Deze zorg sluit aan bij het ‘landelijk kwaliteitskader palliatieve zorg’ en wordt ook toegepast door huisartsen.

Kwaliteit van leven toevoegen aan de laatste levensfase van onze bewoners, dát is wat we met het invoeren van palliatieve zorg op Magnolia willen bereiken. Een mooi gesprek met Margret, Dionne, Marije en Chantal over het bieden van ‘warme zorg’ in een belangrijke levensfase van bewoners van Magnolia.

Wat verstaan jullie onder palliatieve zorg?

“Bij palliatieve zorg wordt vaak gedacht aan terminale zorg, die in de laatste weken van iemands leven wordt gegeven, maar dat is dit uitdrukkelijk niet”, aldus Dionne. In dit project gaat het niet over de laatste weken van iemands leven maar over de laatste levensjaren. Voor zover dat kan worden ingeschat. Met een aantal methoden, waaronder vragenlijsten, kun je vaststellen of iemand in zijn laatste levensfase is beland. “We maken de periode waarin we palliatieve zorg (warme zorg) bieden langer, door deze naar voren te halen. Hiermee willen we kwaliteit van leven toevoegen aan iemands laatste levensfase”, vertelt Marije.

Hoe gaat dat dan in zijn werk?

Mensen die wonen bij Magnolia hebben allemaal een persoonlijk begeleider. Deze zorgverlener kent zijn of haar cliënt heel goed. Dionne: “Bij de gezondheid van onze bewoners gaat het om het totaalplaatje. De combinatie van de lichamelijke en psychische toestand. Wij maken mensen vaak lange tijd mee en zien het als de toestand verslechtert.”

“We hebben een dame van 87 jaar die al een lange tijd op Magnolia woont. De laatste tijd gaat het minder goed met haar. Ze is benauwd en lusteloos en komt steeds moeilijker haar bed uit. Haar persoonlijk begeleidster maakte zich meer zorgen over haar toestand. Mevrouw heeft één zoon, maar er was al jaren geen contact meer. Ze kon niet goed aangeven of zij nog contact wilde met haar zoon. In overleg met de behandelaar heeft de begeleidster toch een eerste stap gezet. Inmiddels is het contact tussen mevrouw en haar zoon hersteld. Dit is voor beiden heel waardevol”, vervolgt Dionne. Minimaal één keer per jaar wordt in het multidisciplinair overleg van behandelaren en hulpverleners besproken hoe het met de cliënt gaat. Ook kan hier de levensverwachting van deze persoon aan de orde komen. De zorgverleners proberen een inschatting te maken: kunnen we met deze bewoner en

eventuele naasten bespreken wat de wensen zijn in de laatste levensfase? Kunnen we het samen hebben over wat iemand nog wil en wat er nodig is dit voor elkaar te krijgen? Familie en naasten spelen hierin een grote rol.

Was er dan nog geen palliatieve zorg op Magnolia?

Margret: “Er was al wel palliatieve zorg, maar tot nu toe was de zorg vooral toegespitst op de stervensfase.”

Dionne: “Met alle bewoners van Magnolia bespreken we het reanimatiebeleid. We weten dus of iemand wil worden gereanimeerd of niet, maar ook of iemand wil worden opgenomen op een intensive care of voor onderzoek naar het ziekenhuis wil, staat vast. Mensen geven soms duidelijk aan dat ze niet willen worden onderzocht. Dat alleen comfort gegeven wordt, bijvoorbeeld wel pijnstilling, maar geen antibiotica.”

“Het verschil met nu is dat we aandacht willen hebben voor het hele proces, al eerder dus. Zodat iemand nog in staat is aan te geven of hij nog wensen heeft: leven toe te voegen aan de dagen die hij of zij nog heeft”, verduidelijkt Margret.

“Het in gesprek gaan met bewoners en familie over dit onderwerp blijkt moeilijk. De theorie is wel duidelijk, maar hoe doe je dat

“We voegen geen dagen aan het leven toe, maar leven aan de dagen.”

Magnolia

Magnolia is een wooncentrum voor volwassenen vanaf 55 jaar met psychische problemen die intensieve 24-uurszorg nodig hebben. De behandeling en begeleiding richten zich op het waarborgen van een kwalitatief goed leven, waarbij welzijn en gelukkig leven en wonen op de voorgrond staan. Er is veel aandacht voor gezondheid en een gezonde levensstijl. Magnolia is een gebouw uit 2012 en ligt op Zorgpark Voorburg in Vught. Het gebouw wordt gezien als een ‘wijk met 98 kleine huisjes’.

Het gaat steeds meer leven Er is veel in ontwikkeling. Scholing en een kader voor zorgverleners waarin alles beschreven wordt wat belangrijk is op het gebied van palliatieve zorg. Een student gaat onderzoek doen naar de behoefte van families om dit onderwerp te bespreken. “Ook wordt na elk overlijden een evaluatiemoment gepland, om te leren van de praktijk en ervaringen uit te wisselen”, vertelt Margret.

Zingeving

Chantal Huijgen, geestelijk verzorger is later aangesloten bij deze werkgroep. Zij gaat al eerder met cliënten in gesprek en kaart bijvoorbeeld het wensenboekje aan en wat voor hen kwaliteit van leven is. De overgang naar het bespreken van de laatste levensfase kan dan natuurlijker verlopen. Chantal: “Soms zijn er angsten of onzekerheden rondom de dood die iemand met je wil bespreken. Of moet er nog iets uitgesproken worden. Laatst gaf iemand aan nog langs zijn ouderlijk huis te willen rijden.”

Het

nu in de praktijk? Bijkomende moeilijkheid is de doelgroep. Voor mensen met een depressie, verstandelijke beperking en andere psychische klachten is het leven vaak al moeilijk genoeg. Dit kan het bespreken van dit onderwerp nog moeilijker maken. Het bespreken moet een geruststelling voor iemand zijn, niet dat iemand er enorm van schrikt”, aldus Dionne. “Mensen zijn bij ons lang in zorg. Er is geen natuurlijk overgangsmoment om dit te bespreken. Als je in het ziekenhuis een slecht-nieuwsgesprek krijgt bijvoorbeeld, dan is dat een natuurlijk moment om te bespreken wat iemand in de laatste fase van zijn leven wil.”

Margret onderzocht voor haar afstuderen van de HBO-V de visie en behoefte van zorgverleners op het gebied van palliatieve zorg. “Zorgverleners vinden dit een belangrijk onderwerp. Maar ook moeilijk. Er is meer behoefte aan scholing”, vertelt ze. “Het gaat niet alleen om het toepassen van hulpmiddelen waarmee je de levensverwachting kunt inschatten, het gaat om het hele proces en het ontwikkelen van vaardigheden”, vult Marije haar aan. “Momenteel wordt door de werkgroep een scholing voor medewerkers over palliatieve zorg ontwikkeld. Deze scholing start naar verwachting in de eerste helft van 2023”, vertelt Chantal.

“Door met mensen hun wensen in deze fase en rondom hun sterven te bespreken, kunnen ze hun eigen beslissingen nemen, hebben ze zelf de regie. Dat is een heel mooi gegeven, zeker bij deze mensen die toch al meer dan gemiddeld afhankelijk zijn in hun leven”, vertelt Dionne. “Als mensen zich realiseren dat de dood dichterbij komt, gaan ze zich afvragen of het sterven en afscheid wel gaat zoals ze zelf wensen. Aan de hand van het ‘laatste-wensen-boekje’ kunnen de wensen over afscheid en uitvaart worden vastgelegd. Dit geeft de mensen rust”, vult Dionne aan.

Bij de start van de projectfase waren Margret van der Leest en Dionne Glazenborg werkzaam als kwaliteitsverpleegkundigen op Magnolia. Margret deed de HBOV en Dionne doet nu de opleiding tot verpleegkundig specialist. Zij hebben zich allebei gespecialiseerd in ouderengeneeskunde en somatiek met als aandachtsgebied palliatieve zorg. Chantal Huijgen is betrokken als geestelijk verzorger en Marije van Ruijven als projectmanager Ouderen.

is belangrijk de context van iemands leven te kennen. Het bepaalt wat voor iemand belangrijk is.

Eerste Rebushalte op Zorgpark Voorburg

Wisselende exposities in de Rebushalte op Zorgpark Voorburg in Vught

Op Zorgpark Voorburg staat sinds kort een bijzondere bushalte, de Rebushalte. Deze halte dient niet alleen als tijdelijke wachtruimte, maar ook als wisselende expositieruimte voor de kunstenaars van het Living Museum in Vught. Via een QRcode kun je ook nog eens luisteren naar de podcast met die kunstenaar. Reinier magazine sprak met de bedenker van de Rebushalte, Walter van der Velden.

Walter is zelfstandig kunstenaar-ontwerper en beweegt zich vrij tussen communicatie, ontwerp en kunst.

"Augustus vorig jaar ben ik tijdens de opening een kijkje gaan nemen bij het Living Museum. De opzet van een open werkplaats waar maken en ontmoeten centraal staan, sprak me aan en sindsdien ben ik er op de woensdagochtenden aan het werk.” Het is al even geleden dat Walter bij toeval op een verlaten halte stuitte bij gebouw Jozef op Zorgpark Voorburg.

"Tijdens een wandeling over het park op een mooie zomerse dag kwam ik aan bij een bushalte, die, aan de begroeiing eromheen te zien

Tekst Erik Welten Foto's Evelien Gerrits en Atty Bax

>> Rebushalte

al een tijdje geen dienst meer deed. Het was alsof het bushokje zelf aan het wachten was op de bus die niet meer zou komen.

Kunst in de openbare ruimte "Het beeld van de verlaten bushalte activeerde vanaf de eerste aanblik m’n verbeelding. Ik zag namelijk geen leeg, maar een gevuld bushokje met verhalen. Verhalen van mensen die net als ieder ander ook onderweg zijn. Verhalen die het waard zijn om verteld te worden.”

Rebus betekent beeldraadsel en de naam ’Rebushalte’ verwijst naar de schilderijen, tekeningen en gedichten van de makers voor wie creativiteit een belangrijke manier is om zich te uiten. De halte brengt hun creatieve resultaten in de openbare ruimte. Op deze manier worden de werken en de verhalen van mensen met een psychische kwetsbaarheid gezien en gehoord door een groter publiek.

Walter: “Dankzij subsidies en sponsoren kunnen we nu van start. We hebben de bushalte voorzien van een reclamevitrine zoals je die ook ziet in reguliere bushokjes. Maar in plaats van een reclameposter hangen er nu twee posters met daarop werken van een kunstenaar van het Living Museum. De posters zijn voorzien van een QRcode. Via deze code kunnen de bezoekers van de halte de podcast met het interview met de kunstenaar beluisteren. Naast de kunstenaar interviewen

we ook een reisgenoot. Dit kan een familielid, vriend of medemaker zijn. Hierdoor ontstaat een breder beeld van de kunstenaar.”

Emiel Dillo

“Ongeveer zes keer per jaar wisselt de poster en staat er een andere kunstenaar en zijn werk centraal. De eerste kunstenaar die exposeert in de rebushalte is Emiel Dillo die speciaal voor dit project een nieuw werk heeft gemaakt. Emiel is een vaste gast in het Living Museum waar hij aan zijn schilderijen en gedichten werkt en af en toe als voordrachtskunstenaar van zich laat horen.”

“De podcast die we met Emiel en zijn moeder hebben gemaakt duurt 45 minuten. Dat

is voor podcastbegrippen redelijk lang maar deze kunstenaar had de ruimte nodig om zijn verhaal te kunnen vertellen. Het draait bij dit project niet om vaststaande regels en standaarden. Elke kunstenaar verdient zijn eigen ruimte. De podcast gaat voornamelijk over wat kunst creëren voor de maker betekent, wat de kenmerken zijn van zijn of haar werk en wat het Living Museum voor hen betekent.”

De muziek bij de podcast is gemaakt door een andere vaste bezoeker van het Living Museum, Arjen ‘Konstrukto’ den Boer. Arjen is behalve tekenaar en schilder (zowel digitaal als traditioneel) ook muzikant. In Reinier magazine nummer 8 (2018) staat een interview over Arjen en zijn werk.

De Rebushalte in Vught

Openbare ontmoetingsruimtes, ook wel aangeduid als third places, zijn belangrijke plekken voor mensen. Daar ontmoet je mensen buiten je familie, vrienden of collega's. Je maakt er kennis met vreemden waaruit verrassende gesprekken kunnen ontstaan. Walter: “De rebushalte is zo'n openbare ontmoetingsruimte en de kunst kan de aanleiding zijn voor een gesprek.” Zorgpark Voorburg wordt de komende jaren nog meer een openbare ruimte dan het nu al is. Was het 'vroeger' een plek waar je als buitenstaander niet snel binnenliep, vandaag de dag vinden steeds meer Vughtenaren hun weg naar het openbare park.

“Het bushokje zelf wachtte op de bus

die niet meer zou komen”

“We hebben nu budget voor een jaar en hopelijk vinden we extra middelen om het een vervolg te geven na 2023. Daarvoor hebben we wel steun nodig vanuit Reinier van Arkel en giften of sponsoring vanuit de maatschappij. Het zou nog mooier zijn als we dit project uit kunnen breiden naar abri's in Vught. Er zijn altijd momenten dat er een poosje geen reclame is in een abri. Als we dan van de abri een tijdelijke Rebushalte kunnen maken, zou dat een fantastische manier zijn om Zorgpark Voorburg en Vught dichter bij elkaar te brengen.”

Heb je vragen of wil je bijdragen neem dan gerust contact op met Walter. Zijn contactgegevens vind je op zijn site: www.waltervandervelden.nl

De Rebushalte staat op de Booglaan tegenover de Kapel en refter."

Living museum

Het Living Museum in Vught is een open atelier en ingericht als een veilige plek waar kunst en cultuur liefhebbers elkaar kunnen ontmoeten en inspireren. Zij maken outsider art, waarbij het niet belangrijk is wat de kunstwereld goed vindt, maar wat zijzelf belangrijk vinden. Kunst die voortkomt uit interessante levens en daardoor een wervelende stroom van nieuwe werelden laat zien.

Het adres van het Living Museum is Watertorenlaan 15 op het Zorgpark Voorburg in Vught. Het bevindt zich in gebouw de Weverij en is onderdeel van Herstelacademie de Stenen Hut: https://livingmuseumvught.nl.

Herstelacademie de Stijl in Den Bosch en Herstelacademie de Parasol in Zaltbommel hebben ook een living museum.

De Rebushalte is tot stand gekomen dankzij financiële bijdragen van o.a. Plaza Cultura, Prins Bernhardfonds, Fonds voor Cultuur Participatie en particuliere giften.

Emiel Dillo

Veranderen naar netwerkzorg

De bouw- en werkplaatsen

De bouwplaatsen hanteren de praktijkinvalshoek: Hoe kunnen we het in de praktijk anders doen, op zo’n manier dat het ook op een andere plek toepasbaar is?

De werkplaatsen werken vanuit een (organisatie-)brede invalshoek daarbij terug redenerend ‘van groot naar klein’. Werkt wat we bedenken ook in de (zorg-)praktijk?

De plaatsen werken resultaatgericht en kortcyclisch. In de loop van de tijd ronden ze hun werkzaamheden af en kunnen er nieuwe ontstaan.

Bij Reinier van Arkel bouwen we aan onze toekomstbestendige zorg van morgen. De zorg van de toekomst beheersbaar, betaalbaar én effectief houden, daagt ons uit het op een andere manier te doen. Netwerkzorg is voor ons deze manier. Bij netwerkzorg staat het verhaal van de cliënt centraal. Dit draagt bij aan diens herstel en inclusie vanuit de overtuiging dat, naast onze specialistische geestelijke gezondheidszorg, óók het persoonlijk netwerk en de samenwerking in het professionele netwerk rond de cliënt hierin een onmisbare rol spelen.

Het bouwen aan netwerkzorg doen we samen, door te durven leren van en met elkaar én vooruitkijkend op belangrijke (maatschappelijke) ontwikkelingen en (zorg-)innovaties. We doen dit vanuit het principe ‘klein beginnen, groots veranderen’. Dat betekent dat we in stapjes toewerken naar het bereiken van onze collectieve ambitie door in en met ‘de praktijk’ te werken aan deeloplossingen. Dat biedt ruimte tot bijstelling, maar betekent tegelijkertijd ook dat aan het begin niet precies helder is hoe de ‘eindplaat’ er straks uit gaat zien. We doen dat met veranderprogramma’s en met ‘bouw- en werkplaatsen’ waar collega’s met elkaar vorm en inhoud geven aan de verandering. Wat deze collega’s drijft, hoe ze werken op de bouw of werkplaats en waar ze naartoe werken? Chamroeun Chann, werkzaam als klinisch psycholoog, Samuël Hartgers, verpleegkundig specialist in opleiding, en Harald van Gestel, regiomanager, lichten het toe.

Collectieve ambitie

Wij zijn er om mensen met een ernstige psychische kwetsbaarheid te helpen bij hun herstel en inclusie. Dat kunnen we niet alleen. Daarom netwerkzorg.

Chamroeun Chann

(39 jaar) werkt als klinisch psycholoog bij FACT, is zorgmodelleider FACT en covoorzitter van het dagelijks bestuur van de vakgroep gedragswetenschappers. Zijn loopbaan bij Reinier van Arkel startte in 2013 op een bijzondere manier. Hij solliciteerde naar een opleidingsplaats als klinisch psycholoog, maar werd daarvoor afgewezen. Omdat het gesprek met de leden van de sollicitatiecommissie, de daarin getoonde persoonlijke interesse én het gegeven dat veel medewerkers bij Reinier van Arkel zich verder ontwikkelen hem zo aanspraken, besloot hij toch bij Reinier van Arkel te gaan werken bij het team Vroege Interventie Psychose. Na een tijdje combineerde hij dit met het werken bij het team van de crisisdienst dat bezig was met de werkwijze te veranderen naar het zorgmodel Intensive Home Treatment. Ook werkte hij binnen de Forensisch Psychiatrische Afdeling en het centrum Adolescentenpsychiatrie.

Chamroeun is voorzitter bij de werkplaats Veerkrachtige netwerken. Samen met collega’s creëert hij oplossingen om de zorginhoudelijke samenwerking tussen zorgteams van Reinier van Arkel en met netwerkpartners in de regio’s verder te ontwikkelen, ten gunste van de cliënt. Chamroeun: “Hieraan mijn bijdrage leveren sprak me aan. Het past ook bij mijn rol als zorgmodelleider FACT waar een van mijn opdrachten is de werkwijze van het FACT te verbinden met de ambulante zorg van de poli’s, klinische zorg en andere zorgmodellen. Verder kan ik de visie van mijn vakgenoten, verenigd in de vakgroep gedragswetenschappers, inbrengen.”

Voor de rol van voorzitter werd hij gevraagd, iets waarvoor hij voor zichzelf wel een grens over moest. “Ik ben nogal gesteld op harmonie. In de werkgroep, maar ook daarbuiten, kunnen de inhoudelijke inzichten uiteenlopen en zoeken we met elkaar de grenzen weleens op. We streven niet naar consensus, maar naar een goed besluit. Als voorzitter heb ik daarin een rol te vervullen en treed ik naar voren. Ik vraag me dan weleens af ‘hoe zullen mijn collega’s mij daarop beoordelen’.”

Chamroeun vervolgt: “Van nature ben ik eigenlijk ook helemaal niet zo veranderingsgezind. Ik wil het liefst dat dingen blijven zoals ze zijn. Tenzij ik de noodzaak tot verandering, verbetering voel. Op mijn werkplek bij het FACT is deze noodzaak voor mij voelbaar. FACT behandelt mensen met een ernstige psychische aandoening. Mensen die vaak al jarenlang zorg ontvangen. Mensen die in, en door de inrichting van, onze maatschappij en zorgsysteem geen of onvoldoende kansen hebben gekregen en waarbij, zoals ik het zie, sprake is van een bepaalde mate van onder-behandeling. Daarmee bedoel ik dat we onvoldoende kijken naar de mogelijkheden van deze mensen en te veel nadenken vanuit het aanbod. Op zorginhoudelijke gronden is de bereidheid om bij de hulpvraag van de cliënt passende oplossingen te bieden er wél. Maar vanuit financiering of andere systeemeisen kan het dan niet. Een ander voorbeeld zijn de exclusiecriteria die we in de zorg hanteren. Die omschrijven op welke gronden mensen niet in aanmerking komen voor een bepaald zorgaanbod. Deze gronden zijn in de praktijk vaak juist de reden om hulp te vragen. Deze tegenstelling stelt ons voor dilemma’s. Dat is ontmoedigend en de cliënt is er de dupe van. Dit veranderen, het daadwerkelijk ontschotten, vraagt om een veran-dering in onszelf als zorgprofessionals en om een verandering van het systeem. Dat moet hand in hand gaan en daaraan draag ik graag mijn steentje bij.”

Zijn drive, ondanks de ook aanwezige behoefte aan harmonie en stabiliteit, schrijft hij toe aan zijn eigen achtergrond. “In mijn persoonlijk leven heb ik zelf ervaren wat verandering kan betekenen. Het is daarom dat ik me ervan bewust ben dat op het juiste moment kansen zien en aangeboden krijgen, een keerpunt in het leven kan vormen. Mijn ouders zijn vanuit Cambodja vanwege het regime van de Rode Khmer naar Thailand gevlucht waar ik ben geboren. Waren zij in Thailand geble,ven dan was ik voorbestemd om óf monnik óf boer te worden. Ze overwogen om naar Amerika te gaan, waar veel emigranten uiteindelijk in achterstandswijken terecht zijn gekomen. Dat zij in plaats daarvan de mogelijkheid hadden om naar Nederland te kunnen gaan, maakt dat ik het privilege heb gehad mij te ontwikkelen tot waar ik nu ben. Het creëren van kansen en mogelijkheden is zo bezien een persoonlijke drijfveer.”

Samuël Hartgers (28 jaar) werkt bij het FACT regio Noord. Voor zijn studie liep hij stage bij ‘beschermd wonen’ van Reinier van Arkel. Hier is zijn interesse voor de geestelijke gezondheidszorg aangewakkerd. Hij besloot verpleegkunde te gaan studeren en omdat ‘ontwikkelen en groeien’ belangrijk voor hem zijn, is hij nu in opleiding tot verpleegkundig specialist ggz. Hij heeft met veel verschillende doelgroepen gewerkt. Zeven jaar geleden kwam hij terecht bij het FACT waar hij zich op zijn plek voelt en werkt met mensen met een ernstige psychische aandoening.

“Mijn hart ligt bij het werken met mensen met een ernstige psychische kwetsbaarheid. Hen zó ondersteunen dat het hun zelfredzaamheid versterkt en zij zelf in hun kracht komen staan. Zodat zij na een poos zelf of met minder zorg weer verder kunnen. Dat is wat mij drijft in mijn werk”. Met deze herstelgerichte aanpak is Samuël niet alleen als een vis in het water bij het FACT, maar ook als voorzitter van de bouwplaats Bommelerwaard. Ook zijn interesse om bij te dragen aan kwaliteit, zorginhoudelijke en bedrijfsmatige ontwikkelingen komen hem hier goed van pas. Op de bouwplaats neemt hij, samen met zijn collega’s, het voortouw in de ontwikkeling van een regioteam. Een team dat straks samen met het FACT, beschermd wonen (klinisch en ambulant), het basis generalistische aanbod van Ypse en Herstelacademie een netwerk in de regio vormt. Dit netwerk biedt cliënten met uiteenlopende klachten en hulpvragen passende zorg dicht bij huis zodat iedere cliënt in elke fase van herstel, op het juiste moment, de juiste zorg en behandeling krijgt.

“De zoektocht om met mijn collega’s en met andere teams, gemeenten en huisartsen de zorg te vernieuwen, daar haal ik werkplezier uit.” Hij realiseert zich dat het team waarin hij werkt de goede elementen om te veranderen in zich heeft. Het team is hecht, er is rust en stabiliteit. “Onze gemeenschappelijke werkhouding kenmerkt zich door vooruitstrevendheid en veranderingen aangaan. De teamverhoudingen zijn in balans, we vullen elkaar aan.”

“Netwerkzorg gaat écht bijdragen aan betere zorg. Zorg waarbij we samen kijken naar wie wat kan leveren met als vertrekpunt dat we kijken naar wat de persoon nodig heeft. Door direct op zoek te gaan naar de hulpvraag met de herstelondersteunende intake zien we niet alleen de cliënt en zijn systeem in totaliteit, maar nemen we ook de verwijzing van de deskundige netwerkpartner serieuzer. Het gesprek voeren aan de hand van de hulpvraag en behoefte en wie daaraan een bijdrage kan leveren, maakt ook dat we vanaf de start ‘de kop en de staart’ definiëren en dus ook bepalen wanneer we als specialistische ggz een stapje terug kunnen zetten."

“Meedenken, kijken waar het beter kan, dat past mij. Zeker als een ander zegt dat het niet kan, dan voel ik de uitdaging om het juist aan te gaan. In een hele korte periode een vaccinatiestraat inrichten voor cliënten en medewerkers tijdens corona bijvoorbeeld. We waren landelijk een van de vijf ggz-instellingen die startten met vaccineren. Het geeft mij ontzettend veel energie om zo’n bijna onmogelijke opgave met een groep collega’s voor elkaar te krijgen.”

Dat meedenken en schouders eronder kan hij kwijt als voorzitter van de werkplaats zorglogistiek. Samen met collega’s kijkt hij naar

Harald van Gestel

(30 jaar) kwam 4,5 jaar geleden bij Reinier van Arkel in dienst als manager zorg van zorgnetwerk regio Bommelerwaard. Daarvoor was hij verpleegkundige en studeerde zorgmanagement. Reinier van Arkel durfde het aan, zoals Harald het zegt, een jong en nog relatief onervaren iemand aan te nemen. De dynamische werkomgeving waarin zijn bezigheden per dag sterk wisselen en hij regelmatig van doen heeft met dringende zaken waar alles voor moet wijken, zijn hem op het lijf geschreven. Net als de hoge mate van betrokkenheid die hij ervaart bij collega’s ten opzichte van cliënten, de organisatie en elkaar. Deze betrokkenheid kenmerkt ook hem. Harald pakt dan ook graag zaken aan, zoals nu met het voorzitterschap van werkplaats zorglogistiek.

de route die de cliënt van begin tot einde door de instelling maakt, zowel administratief als logistiek. “We buigen ons nu over het vormgeven van het ideale ambulante cliëntenproces. Een proces dat aanpassing nodig heeft omdat herstelgericht werken, in samenhang en samenwerking met anderen, daarom vraagt. Veranderingen die de cliënt, onszelf en de samenleving ten goede moeten komen. We hebben onze zorglogistieke en -administratieve processen zó opgetuigd, met verschillende ‘checks en balances’. We moeten dit terugbrengen naar de cliënt en zijn hulpverlener, vertrouwen op de expertise en samenwerking die daar bestaat. In mijn optiek draait het daarom: de cliënt centraal, vertrouwen in de expert, regelruimte teruggeven en zo simpel als mogelijk inrichten.”

De werkwijze van de bouw- en werkplaatsen, waarin bij het vormgeven van de verandering breed kennis en ervaring worden ingebracht, spreekt Harald aan. “Mensen van Entree, zorglogistiek, regioteam, zorgadministratie, ervaringsdeskundigen, maar ook onze data-specialisten bekijken van alle kanten de vraagstukken. Het vraagt wel om een bepaalde basishouding. Enerzijds biedt het ruimte, omdat iedere medewerker zelf de regie kán pakken, maar dit is ook wennen. Je moet soms durven zeggen ‘ik weet het niet precies, wat vind jij’. Dat vraagt om vertrouwen in elkaar en samenwerking.”

Netwerkzorg is volgens Harald om meerdere redenen waardevol. “We gaan naast de cliënt staan, willen de zorg ontschotten en vanuit een brede blik naar herstel kijken. De specialistische ggz is niet altijd de oplossing. Juist door samen met de cliënt en de mensen om hem heen, met Herstelacademies en met het sociale domein verbinding te maken, helpen we mensen met een psychische aandoening beter. Door ons als specialistische ggz te focussen op dat waar we het beste in zijn en juist daar van meerwaarde te zijn.”

EVELIEN GERRITS

Robot in de zorg

GGZ Oost Brabant is van plan binnen drie jaar honderd robots op Huize Padua bij Boekel aan het werk hebben. De robots zijn hard nodig nu de personeelstekorten in de zorg flink oplopen. Robots in de zorg gaan steeds meer voorkomen en dat is wennen. Een van die Robots is Tonnie en die wordt nu al succesvol ingezet om cliënten te helpen met hun dagelijkste taken. Hij ziet er lief en schattig uit met ronde vormen en een glimlachend gezicht. Robot Tonnie heeft een sjaal om en is ongeveer dertig centimeter groot. Er is nu één cliënt bij GGZ Oost Brabant die de robot gebruikt. Robot Tonnie zegt bijvoorbeeld dat iemand moet opstaan, medicijnen moet halen. Ook vertelt hij een leuk verhaal, als een echt maatje. Maar hij helpt ook met het contact. Meerdere keren per dag vraagt hij hoe het gaat. En als het minder goed gaat, stelt hij voor om samen naar de begeleiding te gaan. De inzet van de robots is niet ter vervanging van het personeel, maar helpt wel de werkdruk te verlagen.

Bron: Omroep Brabant

Lithium: vriend of vijand? Podcast met de dokters Vonk

In deze aflevering van De Grote Visite (podcast voor en door internisten) zijn vader en dochter Vonk te gast. Ronald Vonk is psychiater bij Reinier van Arkel en zijn dochter Sanne Vonk is aios interne en nefroloog in spe bij het JBZ. De ideale samenstelling om het te hebben over lithium: slecht voor de nieren, maar goed voor de psyche?

Voor patiënten met (bipolaire) stemmingsstoornissen kan het gebruik van lithium heel helpend zijn voor het verkrijgen van een goede stemming. Bij langdurig gebruik kan echter een probleem ontstaan met de nierfunctie, waardoor je voor een lastige dilemma komt te staan. Voorzetten van de lithium ten koste van de nieren of stoppen met lithium ten koste van de stemming ?

Binnen de poli van het Jeroen Bosch Ziekenhuis bestaat een mooie samenwerking tussen de afdelingen nefrologie en psychiatrie. Driemaandelijks vinden er gezamenlijke casuïstiek besprekingen plaats en wederzijdse laagdrempelige consultatie is mogelijk.

Wanneer patiënten een lastige keuze moeten maken in het wel of niet voortzetten van de lithium is het uitgangspunt om in een gezamenlijk policontact te komen tot “gemeenschappelijke besluitvorming” (shared decision) met patiënt, naaste(n), nefroloog en psychiater of verpleegkundig specialist.

De podcast is te beluisteren via https://podcastluisteren.nl/ep/ De-Grote-Visite-Dokters-Vonk

Doe mee met de atelierroute op 1 april Zorgpark Voorburg

Het Zorgpark Voorburg presenteert zich op 1 april als openbaar kunstatelier. Een wandelroute loopt dan over het park langs verschillende locaties waar diverse vormen van kunst en cultuur aangeboden worden. Makers van het Living Museum, bewoners van het park, cliënten en medewerkers van Reinier van Arkel en kunstenaars uit de regio hebben deze gemaakt. Iedereen is welkom om deze wandeling te maken.

Cultuurweek Cromvoirt-Helvoirt-Vught

Van 27 maart tot en met 2 april 2023 wordt de Cultuurweek

Cromvoirt – Helvoirt – Vught gehouden. Inwoners, cultuurambassadeurs en verschillende maatschappelijke organisaties organiseren op locaties gratis culturele activiteiten. Reinier van Arkel is van mening dat kunst en cultuur bijdraagt aan de ontplooiing en verrijking

van mensen met welke achtergrond dan ook. Het deelnemen aan de cultuurweek sluit aan bij de herstelvisie van Reinier van Arkel. Tijdens de cultuurweek ligt het accent op kwaliteiten, talenten en mogelijkheden van mensen. Het geeft ruimte om elkaar te ontmoeten en maatschappelijke participatie. Wil je graag meewerken aan

deze bijzondere dag, ken je iemand die graag zijn/ haar werk wil tonen of heb je een idee om samen met mensen die je begeleidt iets te organiseren of te maken? Tijdens deze week is veel mogelijk! Je kunt contact opnemen met Eric Sars E.Sars@ reiniervanarkel.nl of Ingrid Oorthuijsen I.Oorthuijsen@reiniervanarkel.nl

Appartementencomplex De Hoogakkers Schijndel

In september 2022 ondertekenden bestuurders Robert Derksen, Reinier van Arkel, en Mark Wonders, Woonmeij, de huurovereenkomst van het appartementencomplex De Hoogakkers in Schijndel. In totaal 27 mensen met een psychische kwetsbaarheid gaan hier een appartement bewonen.

De huurovereenkomst volgde op de in 2021 getekende intentieovereenkomst tussen beide organisaties. In de huurovereenkomst is de wijze van samenwerken nader uitgewerkt. In de tussenliggende periode is hard gewerkt aan het onderhoudsplan voor alle appartementen in het complex. Zo zijn de afgelopen maanden alle badkamers en keukens gemoderniseerd en zijn in de centrale ruimten, zoals hal en gangen, nieuwe vloeren gelegd en muren fris geschilderd.

Naar verwachting worden de appartementen die Reinier van Arkel gaat huren van Woonmeij in het voorjaar van 2023 opgeleverd. Omstreeks juli nemen vervolgens de nieuwe bewoners hun intrek. Voorafgaand hieraan maken het team en de bewoners graag kennis in de buurt. De mensen die in de appartementen gaan wonen ontvangen 24-uurs zorg en ondersteuning van Reinier van Arkel.

Reinier van Arkel is Groene Voorloper geworden van de Groene GGZ. Met de toetreding tot de ‘Groene GGZ’ bouwen we actief mee aan een groene beweging in de mentale gezondheidszorg. Reinier van Arkel doet dat samen met een kerngroep van 15 andere ggz-instellingen uit heel Nederland, IVN Natuureducatie en Nature For Health als initiatiefnemers, de Nederlandse GGZ, de Buitenpsychologen, zorgverzekeraar CZ en VU-Amsterdam.

De toetreding geeft een verdere impuls aan de groene beweging van Reinier van Arkel zelf, met initiatieven als de Reinier Wandeling, de sport- en beweegroute, onze Living Musea binnen de Herstelacademies en de jaarlijkse Oliebollenveldloop. Ook de recentelijk geopende Rebushalte en ‘Duurzaamheid als medicijn’, dat onlangs de CZ-zorgprijs won, passen binnen deze beweging.

www.degroeneggz.nl

Reinier van Arkel ‘groene voorloper’ met toetreding tot Groene GGZ

Waar Ypse jou bij ondersteunt

Ypse ondersteunt je bij het ontdekken van je eigen kracht en bij het versterken van jezelf. We gaan daarbij uit van Positieve Gezondheid. Geen accent op ziekte, maar op mensen zelf, veerkracht en op wat het leven betekenisvol maakt.

Mensen, van jong tot oud, met uiteenlopende (milde tot matig ernstige) mentale klachten kunnen bij ons terecht voor behandeling en begeleiding. We helpen ook met het voorkomen of verminderen van psychische klachten en het voorkomen van terugval.

Behandeling

• individuele gesprekken

• online behandeling

• groepsbijeenkomsten

Bij milde klachten: ongeveer 10 behandelcontacten

Bij langerdurende of blijvende klachten: laagfrequent, max. 1 jaar.

Verwijzing

• de huisarts

• medisch specialist

• GGD (jonger dan 18 jaar)

• wijkteam (jonger dan 18 jaar)

Kosten

Vergoed vanuit de basisverzekering (met eigen risico).

Tot 18 jaar: bij een contract tussen Ypse en de gemeente, vergoedt de gemeente de behandeling (geen eigen risico).

Preventie

medewerkers

psycholoog, GZ-psycholoog, preventiemedewerker, ervaringswerker, psychiater, verpleegkundige, verpleegkundig specialist ggz, administratief medewerker, receptionist, directeur

• extra aandacht voor jezelf

• extra aandacht voor je kind

• aandacht voor jouw situatie

• aandacht voor de zaken waar je tegenaan loopt

Speciale aandacht voor:

• zorg voor kinderen van ouders met psychische klachten (KOPP) of

• verslavingsproblemen (KOV) en

• depressiepreventie

Daarnaast o.a.: Groepstrainingen op het gebied van sociale vaardigheid, gedrag en lotgenotencontact

Verwijzing

Geen verwijzing nodig. Er wordt geen dossier aangemaakt.

Kosten

Kosten worden betaald door de gemeente

Overzicht

Voor een bijgewerkt overzicht en startdata: ypse.nl/preventie

Ypse groeit

Ypse heeft 6 vestigingen in diverse wijken van ’s-Hertogenbosch en in Cuijk, Oss en Uden. Het aantal vestigingen is groeiende.

In 12 gemeenten actief met preventieve ondersteuning aan naasten, kinderen, ouders, jongeren, (jong-)volwassenen en ouderen.

Zorgkaart Nederland

Cliënten waarderen onze zorg met een: 8,6

www.ypse.nl