2 minute read

Te Mātai Arorangi

Tuia te rangi, tuia te moana, tuia te whenua

He maha ngā whakaaro mō ngā whetū, e kaha rongo ana i ētehi me ā rātou kōrero mō ngā whetū hei tūpuna. Nā konā, he tino kaha te hononga ki ngā whetū me ētehi o ngā kōrero e hāngai ana. E ai ki ētehi ko ngā whetū te whakatinanatanga o ngā mātauranga nō ngā rangi. Ko aua matauranga i wānangahia ai e ō tātou tūpuna kia whai māramatanga ki tō rātou taiao. E rangona nuitia ana ngā kōrero mō te wā i ō tātou tūpuna e whakatere waka ana huri āwhio i te moana-nui-a-Kiwa, nā ngā whetū rātou i arataki ai. Nā reirā, he mea nui te whai wā kia kaha aro atu ki te rangi me ngā whetū. Puta noa i ngā motu nei kei ia takiwā o rātou kōrero mō ngā whetū. Kia tika te aronga, whāia rawatia ngā kōrero o tō takiwā, atu i ngā kōrero whānui. Hei timotimo whakaaro anō, ko te Māramataka tētehi anō tirohanga e aro atu ai ki te hurihanga māori o te mārama me āna toronga ki ngā tai moana me te taiao. He kaupapa whakaihiihi ki te tūhura, ā, mō te nuinga he kaupapa hou hoki. Ahakoa te maha o ngā rauemi i te ipurangi, ehara i te mea ka hāngai ki tō takiwā noho. Me kaha whai i ngā māramatanga e ai ki tō takiwā i mua i tō whakarite whāinga wheako mō te Māramataka. He kaupapa pai hoki te Matariki, arā, ko te wā e whakanui ai i te hokinga mai o te kāhui whetū o Matariki. Ko tāna e tohu ana i te tauhou Māori me ngā kaupapa maha e hāngai atu ana ki taua wā. Ahakoa, kāore a Matariki e kite i ētehi takiwā, nā te kaha ū o te hunga whānui o te whenua nei ki tēnei kaupapa kua whakatūria te wā o Matariki hei hararei tūmatawhānui. I tēnei wā, te maha hoki o ngā kura e hiakai ana ki te whakawhānui i ngā mōhiotanga mō Matariki, mō te rangi me ngā whetū. • He aha ētehi tikanga o tō takiwā e hāngai ana ki a

Matariki? • Mā whea koe e whakatau ai ko āu kohinga kōrero he kōrero tūturu nō tō takiwā noho? • Ka taea e koe te hono atu ki te marae o tō takiwā hei ringa hāpai kia tautoko ai i a rātou mahi whakanui kaupapa, pērā i a Matariki, i a Pūanga rānei?

Pānuitia te ‘STEM + Space’ section of the Careers with STEM: Indigenous magazine p12, including the profiles on astrophysicist Pauline Harris and fifth generation Māori astronomer, Professor Rangi Mātāmua: bit.ly/3vaEqit