Procesgerichte oriëntatiebenadering
De procesgerichte oriëntatiebenadering laat toe jezelf en wat er gebeurt te situeren en je van daar uit te oriënteren waar je heen kan en wil en op welke wijze.
Procesgerichte oriëntatiebenadering en -therapie Kenmerken van een procesgerichte oriëntatiebenadering Procesgerichte oriëntatiebenadering toegepast Procesgerichte oriëntatiebenadering en -therapie De eenentwintigste eeuw wordt wel eens omschreven als de eeuw van het weten. Niet langer kunnen we ons
1
verschuilen achter een persoonlijke of collectieve onwetendheid. De wetenschap is zo ver gevorderd dat ze gestructureerde overzichtelijke inzichten en gehelen aanbiedt. Bovendien zijn de communicatiemiddelen waarover we beschikken dermate ontwikkeld dat we ruimschoots toegang krijgen tot deze kennis en inzichten, zodat we gemakkelijk de link kunnen leggen naar onszelf en ons functioneren. Over onszelf en onze omgang met onze omgeving weten we spontaan meestal reeds heel wat. Maar dit is niet steeds geordend, niet steeds systematisch. Bovendien kunnen we onszelf en onze omgang soms moeilijk plaatsen. Bijvoorbeeld, zeg ik de dingen of laat ik ze aanvoelen; geef ik ruimte aan de andere om positief te reageren op wat ik zeg en doe; lok ik door mijn manier van zijn problemen uit en welke mogelijkheden zijn er om deze te voorkomen. Het ontbreekt ons meestal aan een heldere ordeningsstructuur om onszelf en onze interactie te situeren. Kan je evenwel over dit systematisch overzicht beschikken aangeleverd vanuit de wetenschap, dan kan dit je helpen jezelf en je omgang met de omgeving beter te leren kennen. Vanuit een aanreiken van systematisch geordende informatie over zijnswijzen en -middelen toelaten jezelf te lokaliseren, om je van daaruit verder te ori-
2
enteren. Vanuit een aanbieden van het overzichtelijk geheel als referentiekader je eigen realiteit belichten ter verheldering en ontwikkeling, ter ordening en herordening, ter taling en hertaling, ter 'inbeeld'-ing en 'verbeeld'-ing, ter kadering en herkadering, ter schaling en herschaling, ter vormgeving en hervormgeving, ter 'grammatie' en programmatie, en zo ter oriĂŤntatie en heroriĂŤntatie. Vanuit het zicht krijgen op jezelf en je omgang als proces en het denken over je manier van zijn en interactie, het perspectief openen op structurele optimalisering en duurzame groei. Door je manier van zijn en je gebruikte middelen bij te stellen of te wijzigen tot andere resultaten komen. Door te situeren waar verbetering mogelijk is, er concreet werk van kunnen maken. Door tegelijk met je manier van zijn en doen het procesmatig verloop parallel te kunnen overzien en volgen, het geheel beter kunnen laten verlopen. Via de zich ontwikkelende 'knowhow' over je positie ĂŠn beschikbare mogelijkheden je kwaliteit doen toenemen. Probeer ik me als ouder lief en vriendschappelijk op te stellen zodat ik weinig mogelijkheden ervaar om te begrenzen ? Zo stel je mogelijk vast dat je omwille van je opstelling slechts hoogstnoodzakelijk en daardoor vaak laattijdig van je laat horen en dit meestal op een onzekere wijze om de vriendschap niet in het gedrang te bren-
3
gen of op een overdreven wijze vanuit je ervaren teleurstelling in je vriendschap. Kan ik me ook bewust worden van een andere invulling van een vriendschappelijke omgang. Waarbij je probeert tijdig en zo mogelijk vooraf op een lieve wijze je kind te informeren en af te spreken zodat je vriendelijk kan blijven. Loop het toch moeilijk dan kan je vanuit je goede relatie je kind aanspreken om meer met je en je verwachtingen rekening te houden. Hierbij doe je beroep op de krachten van je kind om zich te begrenzen, eerder dan je kracht te moeten inzetten om het kind te begrenzen. Hierbij werkt de relatie voor je, in plaats van tegen je. Communicatief en gedragsmatig hebben we gemakkelijk de indruk in een impasse te raken. Het voelt dan aan alsof we muurvast zitten naar de andere toe. De ander begrijpt ons niet. Of de andere reageert niet zoals we hadden verhoopt. Niets lijkt dan nog in beweging gebracht te kunnen worden. Het ontbreekt ons veelal aan ideeĂŤn wat in beweging kan brengen. We hebben geen zicht op wat we nog niet opnemen of misschien te sterk opnemen. Nog niet opnemen, zodat de afstand te groot blijft, geen contact mogelijk is. Te sterk accentueren, zodat hindernissen worden opgeworpen, er drempels blijven die toegang en ontmoeting beletten. Zo kan je zelf verkennen wat je nog niet of te weinig doet en uit te proberen is, of misschien te veel of te intensief doet en te voorkomen is. Mogelijk gaat het ook niet zozeer over
4
meer of minder van hetzelfde, maar om iets anders op te nemen vanuit een andere benadering.
5
Kenmerken van een procesgerichte oriëntatiebenadering In de procesgerichte oriëntatiebenadering wordt getracht vooral inzichtbevorderende, handelingsgerichte en contextbetrokken informatie te geven. Informatie die vooral aangeeft hoe iets gebeurt en zou kunnen gebeuren. Welke de aanwezige processen zijn en hoe er op zou kunnen ingespeeld worden. Hierbij wordt aandacht besteed aan het aandeel van elk en van wat aanwezig is, en welke de inbreng van elk en van wat aanwezig is zou kunnen zijn. In die zin is de procesgerichte oriëntatiebenadering psycho- en socio-educatief. Met psycho- en socio-educatie wordt bedoeld meer zicht, meer vat en meer controle bijbrengen door precies uit te leggen wat zich afspeelt, te laten zien welke processen (psycho) en interacties (socio) er zich voordoen, en te laten ervaren welke mechanismen er zijn om invloed ten gunste uit te oefenen en welke mechanismen er zijn weg van wat ongunstig verloopt. Door zicht te geven, door te verwoorden en door ervaarbaar en werkbaar te maken, wordt verdere vaardigheid bijgebracht om zelf met meer inzicht en meer impact te handelen. Aan de reeds beschikbare kracht worden nieuwe krachten en mogelijkheden toegevoegd, zodat verdere versterking mogelijk wordt.
6
De procesgerichte oriĂŤntatiebenadering is er op gericht een zeker metaniveau aan te reiken bij het concreet denken en handelen. Zo is er niet enkel wat je concreet denkt en doet, maar ontstaat hierbij ook een zekere bewustheid. Zo kan steeds een inzicht en overwegingsmoment ingebouwd. Zo wordt ook toegelaten in je reactie een keuzemoment in te bouwen, zodat een reactie met een meerwaarde mogelijk wordt. Door deze grotere bewustheid kan je je omgang beter afstemmen en beter situeren tussen andere mogelijke reacties. Door je reflectie ontstaat meer ruimte om je handelen beter af te stemmen op opgemerkte behoeften en noden bij je en je omgeving. Door mentaal zicht te krijgen, te houden, te volgen, en vooruit, begeleidend en reflecterend te denken, krijg je meer vat op je handelen. In de procesgerichte oriĂŤntatiebenadering staat het hoe centraal. Het hoe dat zowel betrekking heeft op het procesmatige of dynamische als op het structurele of de overzichtelijke ordening. Hoe processen verlopen en hoe je positie is in vergelijking met het overige. Het is dit wat meestal ontbreekt wanneer je vastloopt. Zicht krijgen op hoe het huidig gebeuren je doet vastlopen en zicht verwerven op hoe dit gebeuren te deblokkeren en hoe iets opnieuw en beter op gang te krijgen, zodat duurzame oplossingen mogelijk worden. Kortweg gezegd, gaat het om het zichtbaar maken van wat is of mogelijk is van wat nu nog voor jezelf en je omgeving onzichtbaar is. Het
7
moet je toelaten zelf tot inzicht te komen en zelf tools te vinden die je vooruit helpen. Met een metafoor uitgedrukt zouden we kunnen zeggen dat we vandaag in een stad wonen met heel wat plaatsen en mogelijkheden. Vaak vinden we deze plaatsen niet of slagen we er niet in de aanwezige mogelijkheden aan te wenden. Door een gids in te schakelen kunnen we ons beter positioneren en oriĂŤnteren en krijgen we gemakkelijker en sneller toegang tot de vele mogelijkheden die we gunstig weten activeren en inschakelen. Stilaan kunnen we in dit ontdekkingsproces zo mogelijk zelf tot gids worden. De gids neemt het niet over maar helpt ons zelf tot gids te worden. Eigen kracht ontwikkelen en weten aanwenden is een voorwaarde om tot verandering te komen. Het leidt op zich evenwel niet altijd tot een oplossing. Zichtbaar maken welke processen aanwezig zijn en hoe hun ongunstige invloed weten omvormen tot een gunstige invloed bij middel van beschikbare mogelijkheden kan een nieuwe dynamiek bieden. Eerdere vaak onverwerkte ervaringen die opgeslagen liggen in schema's, leiden gemakkelijk tot herhaling en vormen mogelijk een hinderpaal voor verandering en nieuwe kansen. Het gaat er dan om hoe voorbij jezelf te komen om resultaat te ervaren.
8
Hoe dan krachten, processen en schema's te weten onderkennen en te weten inzetten als hulpbron die je zo mogelijk duurzaam sterker maken. Samengevat, laat de procesgerichte oriëntatiebenadering en -therapie toe je zelf te oriënteren vanuit je huidige situatie. Ze helpt je om zichtbaar te maken hoe je huidige situatie is en welke processen hierin aanwezig zijn. Dit om je van hieruit toe te laten je verder te oriënteren en de passende processen op passende wijze in te schakelen. Door te weten waartussen je kan kiezen ook effectief kunnen kiezen. Oriënteren betekent weten waar je bent en wat er gebeurt en van daaruit zoeken waar je heen kan en wil en hoe dit kan gebeuren.
9
Procesgerichte oriĂŤntatiebenadering toegepast Bij wijze van voorbeeld kan je hieronder even jezelf proberen te situeren en te oriĂŤnteren :
Grijp je gemakkelijker naar kleinere middelen (kracht, hulp, ...) of naar grotere middelen. Hoe groot zijn de middelen waar je naar grijpt ? Hoe snel grijp je naar welk middel ?
Voel je jezelf zwak of eerder sterk. Hoe sterk voel je je ? Hoe snel verandert dit gevoel ?
Let je op wat er niet is en niet werkt of geef je de voorkeur aan wat er wel is en wel werkt. Hoe erg let je op wat ontbreekt of op wat er is ? Hoe snel schakel je over van voorkeur ?
10
Benader je een situatie of gebeuren vanuit een negatief gevoel of vanuit een positief gevoel. Hoe positief is je gevoel ? Hoe snel verander je van gevoel ?
Ga je uit van je kennen en denken of ga je uit van je waarnemen en van feiten ? Hoe groot is het aandeel van de realiteit en van je den- ken over de realiteit ? Hoe snel schakel je over op je verwachtingen ?
Benader je jezelf vanuit een negatief oordeel of vanuit een positieve waardering ? Hoe groot is deze positieve waardering en zelfzorg ? Hoe snel slaat deze aandacht en zorg voor jezelf om ?
Ben je als ouder erg sensitief en responsief tegenover je kind of ben je weinig sensitief en responsief ? Hoe sensitief en responsief ben je ? Hoe snel slaat je sensitief en responsief zijn om ?
11
Roep je gemakkelijk medewerking op of weerstand ? Hoe groot is je invloed ? Hoe snel verandert je in- vloed ?
Kan je jezelf ergens plaatsen of merk je dat je verschillende posities kan innemen ? In welke mate neem je een meer enge of een bredere ruimte in ? Hoe snel verander je van positie of ruimte ?
12
13
14