WOW,
WAT EEN JAAR
Jaarverslag platform WOW 2014
“WOW GEEFT ZICHTBARE IMPULSEN AAN SAMENWERKEN BIJ WEGEN EN WATER. SAMEN BEREIKEN WE MEER EN ZIJN WE GOEDKOPER UIT”. Theo van de Gazelle, plaatsvervangend directeur-generaal Rijkswaterstaat
2
Jaarverslag platform WOW 2014
INHOUDSOPGAVE 1 WOW,
WAT EEN JAAR.........................................................................................................................4
2 WEEK VAN DE WOW FACTOR........................................................................................................ 6 YPN Challenge 2014............................................................................................................................................ 8 Bijeenkomst assetmanagement, samen met CROW....................................................................................... 9 Bijeenkomst duurzaamheid............................................................................................................................. 10 Young Professionals Dag.................................................................................................................................. 11 Meeloopdagen.................................................................................................................................................... 12 Personele uitwisseling..................................................................................................................................... 14 3 YOUNG PROFESSIONAL NETWORK...................................................................................... 16 Advies kennisbehoud en overdracht.............................................................................................................. 18 Op excursie samen met jong KNW................................................................................................................. 20 4 WEGBEHEERDERS ONTMOETEN WEGBEHEERDERS.............................................. 22 Regio’s................................................................................................................................................................. 26 WOW Noord-Holland......................................................................................................................................... 27 WOW Zuid-Holland............................................................................................................................................ 29 WOW Utrecht...................................................................................................................................................... 31 WOW Noordoost Nederland.............................................................................................................................. 33 WOW Zuid Nederland........................................................................................................................................ 35
5 WATER ONTMOET WATER.............................................................................................................. 36 Meldpunt water................................................................................................................................................. 40 Regionale bijeenkomsten in 2014................................................................................................................. 42 6 VOORUITBLIK 7 KALENDER
2014......................................................................................................................... 44
2013.................................................................................................................................. 46
8 BESTUUR EN INITIATIEFGROEP WOW............................................................................ 52 Bestuur WOW...................................................................................................................................................... 52 Initiatiefgroep WOW......................................................................................................................................... 54 Colofon.................................................................................................................................................................... 58
platformwow.nl
3
WOW, WAT EEN JAAR! “WOW IS SAMEN WERKEN AAN SAMENWERKEN, GEBASEERD OP VERTROUWEN EN PROFESSIONALITEIT”. Kees Vonk, waterschap Rivierenland
4
Jaarverslag platform WOW 2014
1
hoofdstuk
Als we denken aan de hoogtepunten van het afgelopen jaar dan springt er toch wel één uit: de Week van de WOW factor. De eerste week van juni stond in het teken van samenwerken, kennis uitwisselen, elkaar leren kennen en vooral samen doen. Dat samen doen kwam bijvoorbeeld tot uiting tijdens de Young Professional Challenge: ruim twintig jonge collega’s werkten, in vier groepen, samen hard aan een vraagstuk. Uiteindelijk koos een deskundige jury de groep met een inspirerende uitwerking van het vraagstuk Nederland met water als winnaar. Tijdens de week werden er meer dan 200 meeloopdagen gerealiseerd. Een kijkje in de keuken bij een collega blijkt heel verhelderend te zijn. Verder waren er deze week themabijeenkomsten over Duurzaamheid en Assetmanagement. En de jonge professionals gingen op excursie in de haven van Rotterdam. Al met al een hele enerverende week waarin het enthousiasme van de deelnemers goed merkbaar was. De afgelopen jaren is de focus van platform WOW verschoven van elkaar ontmoeten naar echt samen doen. Door onderwerpen samen op te pakken hebben we bewezen dat we kosten kunnen besparen en efficiënter kunnen werken. Bijvoorbeeld de gezamenlijke inspectie van kunstwerken. In Limburg is in 2014 een pilot gedaan en de resultaten zijn veelbelovend. Het gezamenlijk inspecteren wordt nu verder onderzocht en er volgen meer pilots onder andere in Noord-Holland. Halverwege het jaar is de website www.meldpuntwater.nl online gegaan. Omdat het beheer van water in Nederland bij verschillende instanties ligt was het voor de burger vaak niet duidelijk waar men een melding kan doen. Op meldpuntwater kunnen burgers een melding, klacht of vraag indienen ten aanzien van water. Deze melding komt dan automatisch bij de juiste beheerder terecht. Er wordt onderscheid gemaakt op vijf hoofdthema’s; hoofdwater, regionale wateren, afvalwater, zwemwater en drinkwater. Ook dit is een voorbeeld van samen doen; de website is tot stand gekomen door intensieve samenwerking van waterbeheerders. Een andere voorbeeld van echt samen doen is de totstandkoming van de toolbox communicatie gladheidbestrijding. En dat is gelukt dankzij de gecombineerde inzet van communicatiemedewerkers én gladheidbestrijders uit de provincie Utrecht en de gemeenten Amersfoort, Houten en Utrecht. Handige tips, voorbeeld persberichten en brieven en andere middelen. De toolbox is eind november gepubliceerd op de website van WOW. En uiteraard waren er ook in 2014 veel inspirerende bijeenkomsten: landelijk, regionaal en thematisch. Daar gaan we zeker mee door in 2015. En… er komt weer een Week van de WOW factor, met een landelijke WOW dag op 1 oktober, een Challenge voor jonge professionals, meeloopdagen, de WOWprijsvraag voor het beste voorbeeld van samenwerking en nog veel meer! Dus noteer die week maar vast in je agenda: 28 september tot en met 2 oktober. Veel leesplezier! Het team van platform WOW.
platformwow.nl
5
PLATFORM WOW WEEK VAN DE WOW-FACTOR Om veel activiteiten van WOW in een korte tijd onder de aandacht te brengen organiseerden we in 2014 voor het eerst de Week van de WOW factor. Een week om te netwerken, kennis te delen en elkaar te inspireren. Onderdelen van deze week waren de meeloopdagen (ruim tweehonderd), de Young Professional Challenge en diverse bijeenkomsten.Tijdens de start op maandag 2 juni beantwoordde Jan Hendrik Dronkers, voorzitter van Wegbeheerders Ontmoeten Wegbeheerders, met veel enthousiasme vragen van het aanwezige publiek. Daarna onthulde hij, samen met Kees Vonk, initiatiefnemer van Water Ontmoet Water, de website www.meldpuntwater.nl. Martijn Aslander prikkelde de toeschouwers met zijn ideeën over verbinding tussen mensen en organisaties. Hij sprak over de ‘nieuwe renaissance’, waarin kennisverspreiding sneller gaat dan ooit.
WEEK “WOW (WATER- EN WEGBEHEERDERS) ONTMOETEN WOW” MOGEN OPENEN. VEEL AANDACHT VAN JONGEREN VOOR DUURZAAMHEID EN SAMENWERKING! JEUGD=TOEKOMST Twitterbericht Jan Hendrik Dronkers
6
Jaarverslag platform WOW 2014
1
hoofdstuk
YPN CHALLENGE 2014
AAN DE EERSTE YOUNG PROFESSIONAL CHALLENGE WERKTEN VIER GROEPEN JONGE PROFESSIONALS GEZAMENLIJK AAN EEN UITDAGEND VRAAGSTUK.
BIJEENKOMST ASSETMANAGEMENT, SAMEN MET CROW OP 3 JUNI WAREN WE TE GAST BIJ WATERNET IN AMSTERDAM OM, IN HET KADER VAN DE WEEK VAN DE WOW FACTOR, MET ELKAAR VAN GEDACHTEN TE WISSELEN OVER ASSETMANAGEMENT.
BIJEENKOMST DUURZAAMHEID
MIDDEN IN DE WEEK STOND DIT THEMA CENTRAAL IN EEN SESSIE IN AMERSFOORT. DE GWW-SECTOR IN NEDERLAND KENT INMIDDELS EEN AANPAK DUURZAAM GWW, DIE DOOR EEN GROOT AANTAL OVERHEDEN WORDT ONDERSTEUND.
YOUNG PROFESSIONALS-DAG
JONGE PROFESSIONALS DIE NIET DEELNAMEN AAN DE CHALLENGE KONDEN DEELNEMEN AAN DE YOUNG PROFESSIONALS-DAG.
MEELOOPDAGEN
TIJDENS DE WEEK VAN DE WOW FACTOR ZIJN ER MAAR LIEFST 200 MEELOOPDAGEN GEREALISEERD. COLLEGA’S MET UITEENLOPENDE FUNCTIES KREGEN DE KANS OM EEN DAG MEE TE KIJKEN MET EEN COLLEGA BIJ EEN ANDERE BEHEERDER.
platformwow.nl
7
PLATFORM YPN CHALLENGEWOW 2014 Aan de eerste Young Professional Challenge werkten vier groepen jonge professionals gezamenlijk aan een uitdagend vraagstuk. Ruim twintig jonge professionals beten zich vast in twee opdrachten: ‘de overheid verdient’ en ‘Nederland met water’. Allebei onderwerpen waarvoor verschillende achtergronden en disciplines nodig waren én creativiteit, analytisch vermogen en presentatie skills. Naast het werken aan de opdracht werden er verschillende activiteiten georganiseerd. Zo was er een excursie naar het Watermanagementcentrum in Lelystad, een workshop voor het maken van een business case en een pitchtraining. Op vrijdagmiddag presenteerden de groepen hun uitwerking in een wervelende pitch aan de deskundige jury. De jury bepaalde welke groep de winnaars waren van de YPN Challenge 2014, dat werd uiteindelijk groep 3, de Griekse zeester. Zij hadden originele, uitvoerbare en innovatieve suggesties bedacht voor het geval dat Nederland ten dele onder water zou komen te staan.
“IK ZOU DEZE WEEK AAN IEDEREEN AANRADEN VOOR VOLGEND JAAR”
8
Jaarverslag platform WOW 2014
1
hoofdstuk
PLATFORM WOW BIJEENKOMST ASSETMANAGEMENT, SAMEN MET CROW
Op 3 juni waren we te gast bij Waternet in Amsterdam om, in het kader van de Week van de WOW factor, met elkaar van gedachten te wisselen over assetmanagement. De middag werd geopend door Chris de Vries, directeur bij de provincie Noord-Holland en bestuurslid van WOW. Hierna werd het woord gegeven aan Eric Delhez, die namens de provincie Noord-Brabant een toelichting gaf op assetmanagement vanuit de provincie. Hij schetste de ontwikkelingen die gaande zijn: financiÍle krapte, vervangingsvragen, transparantie en van nieuw naar behoud. Deze ontwikkelingen leiden er toe dat er op een moderne, professionele manier het beheer van kapitaalgoederen gedaan wordt; assetmanagement. De provincie Noord-Brabant heeft dit ingevoerd met daarbij het beheren op netwerkniveau. De middag bestond verder uit verschillende presentaties over beheerrisico’s en rollen, iAMPro, vervangingsopgave van (asfalt)verhardingen en gezamenlijk risicogestuurd inspecteren. Tijdens de middag waren ook diverse netwerkactiviteiten gepland.
9
PLATFORM WOW BIJEENKOMST DUURZAAMHEID Midden in de week stond dit thema centraal in een sessie in Amersfoort. De GWW-sector in Nederland kent inmiddels een Aanpak Duurzaam GWW, die door een groot aantal overheden wordt ondersteund. Na enkele inleidingen gingen de deelnemers in groepen met de Aanpak aan de slag en dat bleek voor velen inspirerend. Duurzaamheid biedt nieuwe perspectieven om resultaten te behalen waar we trots op mogen zijn. De middag werd geopend door Lindy Molenkamp van de provincie Overijssel en bestuurslid van WOW. Na enkele presentaties was het tijd om aan de slag te gaan. Het interactieve gedeelte werd gevolgd door de presentatie van een duurzame innovatieve uitvinding: de Greenstopper.
10
Jaarverslag platform WOW 2014
1
hoofdstuk
PLATFORM WOW YOUNG PROFESSIONALS-DAG Jonge professionals die niet deelnamen aan de challenge konden deelnemen aan de Young Professionals-dag. Een geweldige leuke en interessante dag in de haven van Rotterdam! De dag startte met een presentatie van het Havenbedrijf Rotterdam over hun vooruitstrevende aanpak op het gebied van assetmanagement. Hierna vertrok de rondvaartboot naar de Maasvlakte. Onderweg leerden de deelnemers elkaar kennen via een interactief kennismakingsspel en vertelde een gids op enthousiaste wijze wat we onderweg tegenkwamen. Op de Maasvlakte werden we per bus rondgeleid over het terrein van de EMO-terminal en over de Maasvlakte 2.´s Middags konden de deelnemers kiezen uit een tweetal workshops: ‘Mutual Gains’ en ‘Jij als topcoach voor jouw initiatieven!’. De mooie dag sloten we af met een gezellige borrel, met als achtergrond de skyline van Rotterdam.
platformwow.nl
11
PLATFORM MEELOOPDAGENWOW Tijdens de Week van de WOW factor zijn er maar liefst 200 meeloopdagen gerealiseerd. Collega’s met uiteenlopende functies kregen de kans om een dag mee te kijken met een collega bij een andere beheerder. De ervaringen die ze daar opdeden namen ze weer mee naar hun eigen organisatie. Op deze manier leer je in een korte tijd toch heel wat over hoe het bij een andere organisatie werkt en of je dingen kan toepassen over veranderen in je eigen werk. Een aantal ervaringen hebben we gepubliceerd.
“IK DENK DAT HET HEEL NUTTIG IS OM EENS DIEPER IN EEN ANDERE ORGANISATIE TE KIJKEN. ER IS WEL VERTROUWEN NODIG VOOR ZO’N INTENSIEVE UITWISSELING; DAT IS DE BASIS.” Loet Rosenthal, drinkwaterbedrijf PWN.
12
Jaarverslag platform WOW 2014
1
hoofdstuk
“WE WILLEN VER GAAN: ALS HET EVEN KAN INCLUSIEF DE BEVOEGDHEDEN OM TE TEKENEN VOOR OPDRACHTEN. DAT IS BEST SPANNEND. EN HET BLIJFT NIET ALLEEN BIJ DEZE WEEK. IK NEEM NU AL DEEL AAN BIJEENKOMSTEN VAN PWN EN LOET KOMT BIJVOORBEELD ALS GAST BIJ ONZE MAANDELIJKSE DISCUSSIEBORREL. WE WILLEN GOED VOORBEREID AAN DE UITWISSELING BEGINNEN.” Joost de Ruig, Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier.
“WANT MET EEN FRISSE BLIK VAN BUITEN KAN IK OOK ANDERS KIJKEN NAAR ONS WERK EN ANDERS GAAN DOEN.” Edith van der Reijden, waterschap Hollandse Delta.
13
PLATFORM WOW
“DOE OOK MEE TIJDENS DE KOMENDE WEEK VAN DE WOW-FACTOR OM ERVOOR TE ZORGEN DAT WE SAMEN NOG MEER MEELOOPDAGEN ORGANISEREN DAN AFGELOPEN JAAR! “
Ronald Wielinga
14
Jaarverslag platform WOW 2014
2
hoofdstuk
PLATFORM WOW PERSONELE UITWISSELING Een hele mooie en efficiënte manier om kennis en ervaring te delen is door het uitwisselen van medewerkers tussen organisaties. Sinds najaar 2011 faciliteert WOW het proces om deze uitwisseling te realiseren. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen intensieve uitwisseling en meeloopdagen. Bij een intensieve uitwisseling werkt een medewerker van de ene beheerder aan een klus bij een andere beheerder. In het geval van meeloopdagen lopen collega’s van verschillende beheerders letterlijk een of meerdere dagen mee met elkaar. Om het proces te faciliteren, hebben we een zogenaamde WOW-makelaar. Hij helpt bij het matchen van vraag en aanbod voor het uitwisselen van personeel. Inmiddels heeft dit geleid tot duizenden uren personele uitwisselingen en een groot aantal meeloopdagen. Het was de ambitie om in 2014 in totaal 40 langdurige uitwisselingen en 100 meeloopdagen te realiseren. Het aantal langdurige uitwisselingen lag in 2014 iets lager, maar dit compenseren we ruimschoots met de meer dan 200 meeloopdagen. De personele uitwisseling is inmiddels ook verbonden met het Bestuursakkoord Water. Binnen het Bestuursakkoord Water was ook een van de acties personele uitwisseling. Besloten is dat deze via WOW gefaciliteerd worden. Kwamen de uitwisselingen in eerste instantie vooral tot stand op initiatief van de individuele medewerker, nu worden uitwisselingen steeds vaker gerealiseerd naar aanleiding van een vacante klus. Alhoewel het primaire uitgangspunt van het platform WOW gericht is (en blijft) op het delen van kennis en ervaring tussen organisaties, is er steeds vaker een link met mobiliteit. Organisaties veranderen immers. Veel overheden hebben regionale netwerken waarin uitwisselen van medewerkers nu de normaalste zaak ter wereld is. En daar is ons platform niet (meer) voor nodig. Geweldig natuurlijk! Maar ook een mooi moment om samen met alle beheerders te kijken hoe we het uitwisselen van personeel een nog logischere optie kunnen maken. Daarom starten we het nieuwe jaar goed: op 13 januari is er een bijeenkomst samen met HRM-collega’s om hierover verder van gedachten te wisselen.
platformwow.nl
15
PLATFORM WOW
“PLATFORM WOW BIEDT VOOR MIJ EN ANDERE JONGE PROFESSIONALS TOEGANG TOT EEN GROOT NETWERK AAN WATERBEHEERDERS EN WEGBEHEERDERS”
Hans Merks, voorzitter Young Professional Network WOW
16
Jaarverslag platform WOW 2014
3
hoofdstuk
PLATFORM WOW NETWORK YOUNG PROFESSIONAL Het Young Professional Network (YPN) van platform WOW is een netwerk voor alle jonge professionals (tot en met 36 jaar) die werken in een weg- vaarweg- of waterbeheerorganisatie. Het YPN biedt een ontmoetingsplek om jongeren in het eigen vakgebied te leren kennen en kennis en ervaring uit te wisselen. Hiervoor organiseert het YPN leerzame en leuke activiteiten, zoals workshops en excursies. Daarnaast geeft het YPN gevraagd en ongevraagd advies aan de bestuurders van Wegbeheerders Ontmoeten Wegbeheerders en de initiatiefgroep van Water Ontmoet Water. Allebei onderwerpen waarvoor verschillende achtergronden en disciplines nodig waren ĂŠn creativiteit, analytisch vermogen en presentatie skills. Naast het werken aan de opdracht werden er verschillende activiteiten georganiseerd. Zo was er een excursie naar het Watermanagementcentrum in Lelystad, een workshop voor het maken van een business case en een pitchtraining. Op vrijdagmiddag presenteerden de groepen hun uitwerking in een wervelende pitch aan de deskundige jury. De jury bepaalde welke groep de winnaars waren van de YPN Challenge 2014, dat werd uiteindelijk groep 3, de Griekse zeester. Zij hadden originele, uitvoerbare en innovatieve suggesties bedacht voor het geval dat Nederland ten dele onder water zou komen te staan.
platformwow.nl
17
PLATFORM WOW
18
Jaarverslag platform WOW 2014
3
hoofdstuk
PLATFORM WOW EN ADVIES KENNISBEHOUD KENNISOVERDRACHT
In 2014 hebben we een advies opgesteld over het behoud en overdracht van kennis binnen de organisaties. Als jonge professionals zien we dat het borgen van bedrijf kritische kennis en het overdragen van kennis tussen medewerkers een groeiende uitdaging is. In het najaar van 2013 zijn we gestart met dit thema en hebben we een workshop georganiseerd. Een tweede workshop vond plaats in maart 2014. Onder leiding van een expert op het gebied van kennismanagent gingen jonge professionals samen met kennismanagers van diverse organisaties aan de slag om de goede voorbeelden van kennisbehoud- en overdracht te bepalen. Ook hebben we de ervaringen en initiatieven van diverse organisaties geĂŻnventariseerd. De resultaten van de workshop en de inventarisatie hebben geleid tot een advies. Op basis van dit advies heeft het bestuur van platform WOW besloten om een WOW Kennistoolbox op te stellen.
platformwow.nl
19
PLATFORM WOW
20
Jaarverslag platform WOW 2014
3
hoofdstuk
PLATFORM WOWMET JONG KNW OP EXCURSIE SAMEN Samen met de jongerentak van het Koninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW) organiseerden we in augustus een activiteit die in het teken stond van overstromingen. Deze dag waren we te gast bij het Ruimte voor de rivier-project Dijkverlegging Lent. Na een presentatie over het project kregen we een boeiende rondleiding over de projectlocatie. ‘s Middags organiseerde FloodCom de Flood Control Game. Bij deze leerzame en leuke serious game werken de deelnemers aan een fictieve casus om Rotterdam vrij van overstromingen te houden. kregen de deelnemers kregen elk een verschillende bestuurlijke rol.
platformwow.nl
21
wegbeheerders ontmoeten wegbeheerders
22
Jaarverslag platform WOW 2014
4
hoofdstuk
platformwow.nl
23
WEGBEHEERDERS ONTMOETEN WEGBEHEERDERS Een mooie balans tussen samen doen en kennis delen, dat is Wegbeheerders ontmoeten Wegbeheerders. Een aantal mooie voorbeelden van samen doen en kennis delen in 2014 willen we graag benoemen:
Toolbox communicatie rondom gladheidbestrijding Zoals Dan Bekker al eerder zei in onze nieuwsbrief: Eén van de mooie dingen van bij de overheid werken is dat je mag afkijken. Het verhaal van Rijkswaterstaat inspireerde de wegbeheerders in Utrecht. Onder voorzitterschap van Arie Oskam van de gemeente Houten startten zij een werkgroep om gezamenlijk op te trekken rondom communicatie en gladheidbestrijding. Voor de winter was de toolbox rondom communicatie een feit.
Gezamenlijk risicogestuurd inspecteren van kunstwerken Voor zes Limburgse gemeentes, de provincie en Rijkswaterstaat zijn een 30-tal kunstwerken (beheerobjecten) gezamenlijk van een risicogestuurde instandhouding-inspectie en -advies voorzien. Alle 30 beheerobjecten zijn voorzien van een instandhoudingadvies waardoor meerjarig inzicht is verkregen in de risico’s van de beheerobjecten en in de wijze waarop deze risico’s kosteneffectief in de tijd beheerst kunnen worden. Het is nu al duidelijk dat het spreken van dezelfde taal, het bundelen van kennis en schaalvoordeel grote voordelen opleveren.
Tevredenheidsonderzoek van weggebruikers We hebben een gezamenlijk onderzoek uitgevoerd naar de wegbeleving van weggebruikers van snelwegen, provinciale wegen en stadsroutes. De resultaten van deze onderzoeken hebben we overzichtelijk samengevat in een interactieve infographic. Hier kun je duidelijk zijn hoe de beleving van de verschillende soorten wegen zich verhoudt tot elkaar. Met enkele muisklikken ontdek je hoe tevreden de weggebruikers daadwerkelijk zijn.
24
Jaarverslag platform WOW 2014
4
hoofdstuk
WEGBEHEERDERS ONTMOETEN WEGBEHEERDERS Plakkie asfalt Dit jaar zijn we gestart met het maken van een lespakket voor basisscholen om zo al in vroeg stadium mogelijk interesse voor het vakgebied te kweken. Studenten Onderwijskunde van de Universiteit van Utrecht hebben de opdracht gekregen om enkele lessen uit te werken. De eerste lessen met ‘Plakkie Asfalt’ worden in 2015 daadwerkelijk op de basisscholen gegeven.
Kennis delen In elke regio van Wegbeheerders Ontmoeten Wegbeheerders zijn diverse bijeenkomsten en evenementen georganiseerd om kennis te delen. De onderwerpen gingen van assetmanagement tot duurzaamheid en van gladheidbestrijding tot prestatiesturing.
platformwow.nl
25
REGIO’S Delfzijl Kollum
Groningen
Leeuwarden
WOW Noordoost Nederland
Winschoten
Texel
WOW Noord-Holland
Sneek
Oosterwolde
Assen
Den Helder
Hindeloopen
IJsselmeer
Emmen
Steenwijk
Hoorn
Markermeer
WOW Zuid-Holland
Lelystad
Zwolle
Purmerend
Haarlem
WOW Utrecht
Almere
Amsterdam
Ommen
Nijverdal
Epe
Almelo Borne
Aalsmeer
Deventer Apeldoorn
Sassenheim Amersfoort
Den Haag
Elst
Utrecht
Lunteren
Zoetermeer Ede Naaldwijk
Arnhem
Doetinchem
Vlaardingen
WOW Zuid-Nederland Rozenburg
Rotterdam
Dordrecht Burgh-Haamstede
‘s-Hertogenbosch Breda Tilburg Bergen op Zoom
Middelburg
Venray Eindhoven
Venlo Terneuzen
Nederweert
Roermond
Sittard
Heerlen
Maastricht
26
Hengelo Enschede
4
hoofdstuk
REGIO’S WOW NOORD-HOLLAND In de regio Noord-Holland was het regionale bestuur in 2014 goed op stoom. Er werden een aantal regionale bijeenkomsten georganiseerd zoals op 8 april ‘Assetmanagement, een hype?’. Ruim zestig belangstellenden kwamen samen om te praten en te brainstormen over assetmanagement in de regio. Daar kwam ook IAMPRO aan de orde, het kennisplatform over assetmanagement van de provincies. Op 10 april was er een bijeenkomst over verkeerskundige samenwerkingen en eind juni organiseerde WOW Noord-Holland een bijeenkomst over samenwerken met marktpartijen: ‘Zelf doen, samen doen of laten doen?’. In oktober was het symposium Biobased Wegenbouw van WOW Noord-Holland. Een actueel onderwerp, waar de provincie Noord-Holland al de eerste stappen in heeft gezet met onder andere het bamboe geluidsscherm. Op de valreep van 2014 was er in Amsterdam een zeer goed bezocht minisymposium over het regionale verkeersmanagement. Er was veel interesse voor onderwerpen als Praktijkproef Amsterdam, het beheer van de DVM spullen, coöperatieve systemen en zelfreizende auto’s. Voor begin 2015 is een tweede duurzaamheid bijeenkomst vastgesteld. Verder gaan we aan de slag met de ‘toolbox’ gladheidbestrijding en assetmanagement (waaronder risicogestuurd inspecteren, veiligheid en levensduur constructies).
“WEGBEHEERDERS ONTMOETEN WEGBEHEERDERS. ONZE ONTMOETINGEN GAAN EEN STUK VERDER DAN, HOEWEL ALTIJD INTERESSANT, ‘SLECHTS’ ONTMOETINGEN. WE MAKEN MET ELKAAR WERK VAN HET ACTIEF DELEN VAN KENNIS EN WAAR MOGELIJK EN NUTTIG OPZETTEN VAN SAMENWERKING. HET WOW NETWERK IS DAAROM INSPIREREND, JE ZIET EN HOORT VEEL; DINGEN DIE JE METEEN OOK KUNT GEBRUIKEN IN JE EIGEN ORGANISATIE” Chris de Vries, provincie Noord-Holland
platformwow.nl
27
28
Jaarverslag platform WOW 2014
4
hoofdstuk
REGIO’S WOW ZUID-HOLLAND Ook in Zuid-Holland heeft het regionale bestuur de nodige inspanningen geleverd om collega’s te verbinden en kennis te laten delen. Al een aantal jaren is er overleg tussen de directeuren van de afdelingen beheer in Zuid-Holland. In dit overleg zijn Rijkswaterstaat en provincie Zuid-Holland vertegenwoordigd, samen met de grotere gemeenten. In het verleden werd dit overleg getrokken vanuit het regionale samenwerkingsverband Bereik! Maar met het veranderen van de taken van Bereik! is de organisatie nu in handen komen te liggen van WOW Zuid-Holland. Tijdens het laatste overleg zijn er tussen directeuren onderling afspraken gemaakt over het uitwisselen van medewerkers en het kennisdelen over assetmanagement. Mede daarom is er ook een regionale bijeenkomst georganiseerd over assetmanagement in december.
“HET WOW-NETWERK IS ER NIET ALLEEN OM ELKAAR TE INSPIREREN, MAAR OOK OM ELKAAR TE HELPEN OM PROBLEMEN OP TE LOSSEN. IN DE GEMEENTE ZOETERMEER WERDEN BIJ EEN REGULIERE INSPECTIE PROBLEMEN GECONSTATEERD MET VERSCHOVEN OPLEGBLOKKEN BIJ EEN VIADUCT. IK VROEG ME AF OF DIT SOORT PROBLEMEN ZICH VAKER VOORDEDEN EN RAADPLEEGDE HET WOWNETWERK. UIT DE REACTIES BLEEK DAT DIT INDERDAAD NIET HET ENIGE GEVAL WAS EN DAT ER ZELFS EEN SPECIFIEK PLATFORM VOEGOVERGANGEN EN OPLEGGINGEN BESTAAT, WAT ZICH MET DEZE PROBLEMATIEK BEZIGHOUDT. ZIJ KONDEN MIJ VERDER HELPEN. OOK IN DIT SOORT ZAKEN BIEDT HET WOW-NETWERK UITKOMST!” Peter de Visser, gemeente Zoetermeer.
29
30
Jaarverslag platform WOW 2014
4
hoofdstuk
REGIO’S WOW UTRECHT In de regio Utrecht is zwaar ingezet op twee onderwerpen: gladheidbestrijding en assetmanagement. Het resultaat van goede afstemming over de communicatie bij gladheidbestrijding is opgeleverd in de vorm van de toolbox. Deze is gepresenteerd op het Nationaal Gladheidsbestrijdingscongres en in een bijeenkomst in Utrecht waar Reinier van den Berg van Meteoconsult zijn toekomstvisie gaf. Bijeenkomsten over assetmanagement waren er in februari met als praktijkoefening een gezamenlijke inspectie van een viaduct bij Bunnik, een vakbroederoverleg in april en in samenwerking met CROW een kennisuitwisseling met 70 belangstellenden uit het hele land in december over assetmanagement en iAMPRO.
“EÉN VAN DE MOOIE DINGEN VAN BIJ DE OVERHEID WERKEN IS DAT JE MAG AFKIJKEN. WE HEBBEN GEEN LAST VAN COPYRIGHTS OF CONFLICTERENDE COMMERCIËLE BELANGEN. WE WERKEN ALLEMAAL VOOR DEZELFDE ZAAK: HET ALGEMEEN BELANG. GEK EIGENLIJK DAT WE TOCH HEEL VAAK GENEIGD ZIJN OM IN ONZE EIGEN GEMEENTE TELKENS WEER HET (SOMS VIERKANTE) WIEL UIT TE VINDEN. TERWIJL DE OPLOSSING VAN EEN PROBLEEM OM DE HOEK LIGT, BIJ EEN ANDERE GEMEENTE OF BIJ EEN ANDERE OVERHEID ZOALS DE PROVINCIE OF RIJKSWATERSTAAT. EN DAT IS DAN WEER HET MOOIE VAN WOW: DAT BRENGT ONS ALLEMAAL DICHTER BIJ ELKAAR WAARDOOR HET EENVOUDIGER WORDT OM KENNIS UIT TE WISSELEN EN VAN ELKAAR TE LEREN.” Dan Bekker, gemeente Utrecht
31
32
Jaarverslag platform WOW 2014
4
hoofdstuk
REGIO’S WOW NOORDOOST NEDERLAND Lindy Molenkamp is voorzitter van het bestuur van WOW Noordoost Nederland. Op haar initiatief is er onderzoek gedaan naar wat er speelt in de regio en naar thema’s die gezamenlijk opgepakt kunnen worden. Op 23 januari 2015 vindt in Zwolle een bijeenkomst plaats over duurzaamheid voor bestuurders en managers in de regio: “Hoe (be-)stuur je op duurzaamheid in de Grond-, Weg- en Waterbouw? Duurzaamheid staat hoog op de agenda. Maar hoe stuur je er nu op praktijk? Wat zijn de voordelen? Hoe stel je ambities vast? Hoe borg je duurzaamheid in je organisatie? Een tiental vooraanstaande sprekers zullen inspiratie geven voor volgende stappen. Collega’s praten elkaar bij over hun successen en uitdagingen, en bespreken met elkaar hoe duurzaamheid in de eigen organisatie verder te brengen.
33
34
Jaarverslag platform WOW 2014
4
hoofdstuk
REGIO’S WOW ZUID NEDERLAND In de WOW regio Zuid-Nederland is veel bereikt het afgelopen jaar. In Limburg bij de gezamenlijke uitvoering van de inspecties van kunstwerken, in Brabant bij de samenwerking op het gebied van incident- en verkeersmanagement en in Zeeland werden echt stappen gezet bij een gezamenlijke aanpak van veiligheidsknelpunten. Kosten werden bespaard en kennis werd gedeeld. Ook is er in de drie provincies veel geïnvesteerd in nieuwe samenwerkingsvormen en het ophalen van initiatieven voor de komende jaren. Zo werd op donderdag 4 december in Limburg, in het bijzijn van de bestuurders uit de regio, de allereerste WOW Community op Linkedin geïntroduceerd.
“DE COMMUNITY IS HET EERSTE REGIONALE, DIGITALE PLATFORM OP GEBIED VAN WEGBEHEER ONDER DE VLAG VAN WOW. DAAR BEN IK TROTS OP. MET DE INPUT VAN DE BIJEENKOMST IN DECEMBER EN DE OPBRENGST VAN DE LINKEDIN COMMUNITY WORDT DE STRATEGISCHE SAMENWERKINGSAGENDA 2015 GEVULD. DE COMMUNITY ZAL IN 2015 UITGEBREID WORDEN NAAR ANDER REGIO’S.” Diederik Timmer, directeur Rijkswaterstaat Zuid-Nederland
35
water ontmoet water
36
Jaarverslag platform WOW 2013
5
hoofdstuk
platformwow.nl
37
“WOW NODIGT UIT OM DE DELTABESLISSINGEN WATERVEILIGHEID EN ZOETWATER EN HET KRW 2 PROGRAMMA SAMEN UIT TE VOEREN. SAMEN ZIJN WE BETER.” Theo van de Gazelle, voorzitter Water Ontmoet Water
38
Jaarverslag platform WOW 2014
5
hoofdstuk
WATER ONTMOET WATER Sinds de oprichting van Water Ontmoet Water in 2010 is er al veel kennis en ervaring gedeeld. In 2013 kwam uit een evaluatie naar voren dat er behoefte was om minder vrijblijvend, zakelijker en professioneler te gaan werken. Het jaar 2014 was het jaar van doorpakken voor Water Ontmoet Water. Er werd veel aandacht besteed aan het leggen van verbindingen in de regio’s door middel van regionale themabijeenkomsten. Hierdoor kunnen regionale waterbeheerders elkaar nog makkelijker vinden en samenwerken. Daarnaast zijn er duidelijkere samenwerkingsafspraken met andere programma’s gemaakt zoals het Bestuursakkoord Water. Verder is in 2014 het meldpunt water opgeleverd (werktitel: het waterloket).
platformwow.nl
39
“BIJ HET MELDPUNT WATER STAAT DE BEANTWOORDING VAN VRAGEN EN DE AFHANDELING VAN KLACHTEN EN MELDINGEN VAN BURGERS CENTRAAL!” Kees Vonk, waterschap Rivierenland
40
Jaarverslag platform WOW 2014
5
hoofdstuk
WATER WATER MELDPUNTONTMOET WATER Meldpuntwater is een verwijzende website waarop burgers een melding, klacht of vraag kunnen indienen ten aanzien van water. Voor de burger was het vaak niet duidelijk waar men een melding kan doen. De melding die op de site gedaan wordt komt automatisch bij de juiste beheerder terecht. Er wordt onderscheid gemaakt op vijf hoofdthema’s; hoofdwater, regionale wateren, afvalwater, zwemwater en drinkwater. Daarnaast kunnen er ook overige meldingen gemaakt worden. Op de website wordt aangegeven welke vragen het meeste voorkomen ten aanzien van water. Om de site nog meer onder de aandacht van burgers te krijgen is er verbinding gezocht met de publiekscampagne ONS WATER.
platformwow.nl
41
“HET NETWERK WATER ONTMOET WATER IS EEN VASTE WAARDE GEWORDEN IN DE SAMENWERKING OP HET GEBIED VAN WATER! IK CONSTATEER DAT IEDERE KEER MET VEEL PLEZIER ALS IK DE BIJEENKOMSTEN VAN HET BESTUUR BEZOEK. DE ONDERWERPEN DIE DAAR VOORBIJ KOMEN ZIJN AL LANG HET STADIUM VOORBIJ VAN ‘LUISTEREN NAAR DE ERVARINGEN VAN EEN ANDER’. HET IS NIET ‘PRATEN OVER SAMENWERKING’, MAAR ECHT SAMENWERKEN.” Pieter Janssen, directeur Scheepvaartverkeer Rijkswaterstaat
42
Jaarverslag platform WOW 2014
5
hoofdstuk
WATER WATER REGIONALEONTMOET BIJEENKOMSTEN IN 2014 In 2014 vonden diverse regionale bijeenkomsten plaats over samenwerking bij strategisch omgevingsmanagement, inkoop en aanbesteding en gebiedsopgaven. Doelstelling is om op regionaal niveau de beheerders dichter bij elkaar te brengen, elkaar te laten ontmoeten, netwerken en samenwerking te stimuleren. De volgende regionale bijeenkomst rondom samenwerken in de afvalwaterketen is alweer gepland voor het voorjaar van 2015. Hier gaat platform WOW in 2015 zeker meer door. Dit jaar hebben we ook weer een aantal zomerscholen georganiseerd. Onder andere naar Kust op Kracht in Petten, de winnaar van de WOW-prijs 2013 Baggertubes Oosteinderpoel in Aalsmeer en naar de verbreding van het Wilhelminakanaal in Tilburg. Ook is in 2014 meer ingezet op de samenwerking met andere programma’s zoals het Bestuursakkoord Water (BAW). De doelstelling van zowel platform WOW als het BAW is het behalen van meer kwaliteit, efficiÍnter werken en lagere kwetsbaarheid. Om dit te behalen is aan WOW gevraagd om twee acties met betrekking tot personele uitwisseling/investeren in menselijk kapitaal voor hen uit te voeren. In 2015 zal dit gecontinueerd worden.
platformwow.nl
43
PLATFORM WOW VOORUITBLIK 2015 Ook in 2015 organiseren we een nieuwe Week van de WOW-factor. Zoals we eind vorig jaar al voorspelde werd de week van de WOW-factor het hoogtepunt van afgelopen jaar. Het kennis en ervaring delen doen we in deze week van de WOW-factor op de Landelijke WOW-dag. De datum hebben we al vastgesteld: 1 oktober. Uiteraard hebben we dan weer aandacht voor de WOW-prijs, organiseren we een nieuwe Young Professional Challenge en laten we vele collega’s met elkaar mee lopen. In 2015 gaan we door natuurlijk door met samen doen en kennis delen. Voor samen doen ligt bij Wegbeheerders de focus op de inhoudelijke thema’s goederenvervoer, assetmanagement en gladheid. Kennis delen blijven we doen op een breed terrein van onderwerpen.Bij Water ligt de focus onder andere op samenwerken in de afvalwaterketen, netcentrisch werken en bediening voor derden. Een aantal thema’s zoals assetmanagement en risicomanagement pakken we uiteraard breder op dan alleen voor weg- of waterbeheerders. Ook in 2015 organiseren we interessante en leuke activiteiten voor jonge professionals. De eerste vindt al plaats in januari. Dan zijn we te gast bij de gemeente Utrecht. Jonge professionals kunnen kiezen uit twee workshops: de scrum-projectmanagementmethode en de kunst van het samenwerken.
VOORUIT BLIK 2015
Uiteraard gaan we in 2015 door met het organiseren van regionale en thematische bijeenkomsten om de samenwerking verder uit te breiden, te versterken en samen acties op te pakken. Ook gaan we door met langdurige personele uitwisselingen. Juist in deze moeilijke economische tijd biedt dit steeds meer kansen. Het is mooi om te zien dat samenwerken steeds meer vanzelfsprekend wordt, zo genereren we meer kwaliteit voor hetzelfde geld of handhaven we dezelfde kwaliteit met minder geld. Samen zorgen we ervoor dat samenwerken loont: nu en in de toekomst!
44
Jaarverslag platform WOW 2014
6
hoofdstuk
ZOMERSCHOLEN
GLADHEIDBESTRIJDING
SAMENWERKEN
WOW FACTOR ASSETMANAGEMENT
DUURZAAMHEIDBIJEENKOMST
YOUNG PROFESSIONAL NETWORK
PERSONELE UITWISSELING
WOW YPN CHALLENGE
INKOOP EN AANBESTEDING
WATERLOKET 45
KALENDER 2014 KALENDER 2014 JANUARI - FEBRUARI JANUARI 17 JANUARI NIEUWSBRIEF WATER ONTMOET WATER 30 JANUARI KWALITEITSBORGING IN CONTRACTBEHEERSING, MINISTERIE EZ, DEN HAAG INKOOPPLATFORM GWW 31 JANUARI NIEUWSBRIEF WEGBEHEERDERS ONTMOETEN WEGBEHEERDERS FEBRUARI 10 FEBRUARI NIEUWE ONDERTEKENING GREEN DEAL, DEN HAAG 13 FEBRUARI WATERINFODAG, NBC NIEUWEGEIN
46
Jaarverslag platform WOW 2014
1 7
hoofdstuk
KALENDER MAART - APRIL 2014 MAART 3 MAART NIEUWSBRIEF WEGBEHEERDERS ONTMOETEN WEGBEHEERDERS 17 MAART NIEUWSBRIEF WOW MAKELAAR 31 MAART NIEUWSBRIEF WATER ONTMOET WATER APRIL 1 APRIL VAKBROEDEROVERLEG ASSETMANAGEMENT IN UTRECHT 3 APRIL MIDDAGSYMPOSIUM PROEFBELASTEN BIJ VIADUCT VLIJMEN OOST, TU DELFT 8 APRIL ASSETMANAGEMENT, EEN HYPE? REGIOBIJEENKOMST WOW NOORD-HOLLAND 10 APRIL VERKEERSKUNDIGE SAMENWERKINGEN. REGIOBIJEENKOMST WOW NOORD-HOLLAND 18 APRIL NIEUWSBRIEF WEGBEHEERDERS ONTMOETEN WEGBEHEERDERS 24 APRIL SYMPOSIUM VISUALISATIETECHNIEKEN EN SERIOUS GAMING, MADURODAM, DEN HAAG
platformwow.nl
47
KALENDER 2014 KALENDER 2014 MEI - JUNI MEI 20 MEI INFRATRENDS, FOKKER TERMINAL DEN HAAG 22 MEI BIJEENKOMST OVER PRESTATIECONTRACTEN ISM INKOOPPLATFORM GWW 27 MEI NIEUWSBRIEF WATER ONTMOET WATER JUNI 2 TOT EN MET 6 JUNI WEEK VAN DE WOW-FACTOR OP DIVERSE LOCATIES 25 JUNI STRATEGISCH OMGEVINGSMANAGEMENT ZUID-HOLLAND, ROTTERDAM 27 JUNI NIEUWSBRIEF WEGBEHEERDERS ONTMOETEN WEGBEHEERDERS 30 JUNI ZELF DOEN, SAMEN DOEN OF LATEN DOEN. WOW NOORD-HOLLAND
48
Jaarverslag platform WOW 2014
1 7
hoofdstuk
KALENDER 2014 JULI - AUGUSTUS JULI 28 JULI ZOMERSCHOOL KUST OP KRACHT, PETTEN AUGUSTUS 14 AUGUSTUS ZOMERSCHOOL BAGGERTUBES, RINGVAART AALSMEER 25 AUGUSTUS ZOMERSCHOOL WILHELMINAKANAAL, TILBURG 26 AUGUSTUS NIEUWSBRIEF WATER ONTMOET WATER
platformwow.nl
49
KALENDER 2014 KALENDER 20134 SEPTEMBER - OKTOBER SEPTEMBER 19 SEPTEMBER NIEUWSBRIEF WEGBEHEERDERS ONTMOETEN WEGBEHEERDERS OKTOBER 1 OKTOBER NATIONAAL GLADHEIDCONGRES 8 OKTOBER BIOBASED WEGENBOUW 13 OKTOBER NIEUWSBRIEF WATER ONTMOET WATER 23 OKTOBER KICKOFF VAKGROEP RISICOMANAGEMENT 28 OKTOBER NETWERKBIJEENKOMST GWW INKOOPPLATFORM 28 OKTOBER SAMENWERKEN BIJ GEBIEDSOPGAVEN LOONT 31 OKTOBER NIEUWSBRIEF WEGBEHEERDERS ONTMOETEN WEGBEHEERDERS
50
Jaarverslag platform WOW 2014
1 7
hoofdstuk
KALENDER 2014 NOVEMBER - DECEMBER NOVEMBER 6 NOVEMBER PRAKTIJKSEMINAR PPS CONSTRUCTIES, UTRECHT 6 NOVEMBER GLADHEIDBESTRIJDING WOW, UTRECHT DECEMBER 4 DECEMBER EVENT WOW LIMBURG 4 DECEMBER PROEFBELASTING FRIESE RUYTENSCHILDTBRUG, HEERENVEEN 8 DECEMBER ASSETMANAGEMENT WOW UTRECHT 9 DECEMBER ASSETMANAGEMENT WOW ZUID-HOLLAND 10 DECEMBER MINI SYMPOSIUM ‘SAMEN NAAR EEN TOEKOMSTGERICHT DVM, AMSTERDAM
platformwow.nl
51
BESTUUR WOW Jan Hendrik Dronkers, voorzitter WOW Rijkswaterstaat Functie: Directeur-generaal
Dan Bekker, voorzitter WOW Utrecht Gemeente Utrecht Functie: Programmamanager Kwaliteit Openbare Ruimte
Lindy Molenkamp, voorzitter WOW Noordoost Nederland Provincie Overijssel Functie: Hoofd eenheid Wegen en Kanalen
Eugene van de Poel namens VNG Functie: Senior beleidsmedewerker afdeling fysieke leefomgeving
52
Jaarverslag platform WOW 2013
8
hoofdstuk
Edith van der Reijden, namens de Unie van Waterschappen Waterschap Hollandse Delta Functie: Lid Directieraad
Diederik Timmer, voorzitter WOW Zuid Nederland Rijkswaterstaat Zuid Nederland Functie: Directeur Netwerkontwikkeling
Ariea Vermeulen, programmamanager WOW Rijkswaterstaat Midden Nederland Functie: Programmamanager WOW
Peter de Visser, voorzitter WOW Zuid-Holland Gemeente Den Haag/Gemeente Zoetermeer Functie: Directeur/Hoofd Stadsbeheer
Chris de Vries, voorzitter WOW Noord-Holland Provincie Noord-Holland Functie: Directeur Beheer en Uitvoering
platformwow.nl
53
INITIATIEFGROEP WOW Paul de Beijer Havenbedrijf Rotterdam Functie: Directeur Assetmanagement
Arjan Driesprong Rijkswaterstaat West Nederland Zuid Functie: Directeur Netwerk Ontwikkeling
Theo van de Gazelle Rijkswaterstaat Functie: Plv. DG RWS en HID Midden Nederland
Kim Hofhuis Rijkswaterstaat Midden Nederland Functie: Programmamanager Water Ontmoet Water
54
Jaarverslag platform WOW 2013
8
hoofdstuk
Pieter Janssen RWS Verkeer- en Watermanagement Functie: Directeur Scheepvaartverkeer en Watermanagement
Lindy Molenkamp Provincie Overijssel, Functie: Hoofd eenheid Wegen en Kanalen
Eja Praasterink Gemeente Veghel Functie: Afdelingsmanager Ruimte
Joost de Ruig Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier Functie: Directeur Water
Albert Stuulen Provincie Friesland Functie: Afdelingshoofd afdeling Beheer en Onderhoud
platformwow.nl
55
INITIATIEFGROEP WOW Albert VermuĂŤ Unie van Waterschappen Functie: Directeur
Ellen Visser Rijkswaterstaat Functie: directeur Netwerkmanagement Zee en Delta
Kees Vonk Waterschap Rivierenland, Functie: Directeur Veiligheid en Zuivering
Chris de Vries Provincie Noord-Holland Functie: Directeur Beheer en Uitvoering
56
Jaarverslag platform WOW 2013
8
hoofdstuk
Thomas Arts initiatiefnemer t/m 2014 Provincie Zuid-Holland Functie: Directeur Dienst Beheer Infrastructuur
Willie Tiggeloven initiatiefnemer t/m 2014 DLG Oost-Nederland Functie: Hoofd bureau Rivierenprojecten
platformwow.nl
57
Colofon Jaarverslag platform WOW Dit jaarverslag is een uitgave van platform
Vormgeving en productie Reclameloods, Rotterdam
WOW
www.reclameloods.nl
Programmamanager
Fotografie
Wegbeheerders Ontmoeten Wegbeheerders
Ariea Vermeulen
telefoon: 06 - 52354181
- Archief platform WOW - Friszbee fotografie, Rotterdam www.friszbee.nl
ariea.vermeulen@platformwow.nl Programmamanager Water Ontmoet Water
Kim Hofhuis
telefoon: 06 - 46382170
kim.hofhuis@platformwow.nl
Disclaimer Dit jaarverslag is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld. Aan de inhoud kunnen geen rechten worden ontleend. Overname van teksten is toegestaan op voorwaarde van bronvermelding.
info@platformwow.nl www.platformwow.nl Tekst Platform WOW
58
Jaarverslag platform WOW 2013
platformwow.nl
59
Platform WOW Postbus 24094 3502 MB Utrecht info@platformwow.nl www.platformwow.nl