een positie zijn om onszelf te veranderen en zodoende onze bestemming vormgeven, leidt logischerwijs tot confessie, het onderwerp van Shāntideva’s tweede hoofdstuk. Hier moeten we begrijpen dat ofschoon het vanzelfsprekend spijt met zich meebrengt, dit geen orgie van schuldig op de borst slaan of overdreven gevoelens van ontoereikendheid omvat. In Boeddhisme wordt confessie of bekentenis begrepen in de zin van het openlijk onder ogen zien - voornamelijk voor zichzelf – van gedrag uit het verleden. Wanneer voormalige handelingen en iemands eigen aard worden geconfronteerd en oude gedragspatronen en neigingen in het bewustzijn worden gebracht, dan en alleen dan kunnen ze veranderd worden, dan en alleen dan is een (14) nieuwe richting mogelijk. Het is interessant op te merken dat, terwijl hij de Boeddha’s en Bodhisattvas heeft aangeroepen en zijn schuld verklaarde, Shāntideva hen niet om vergiffenis vraagt. Ze worden aangeroepen als beschermers en hoogste getuigen van zijn zelfonthulling en voornemen. Het is in hun aanwezigheid dat een oude koers ten einde komt en een nieuwe begint. En dus, gedragen door een golf van vervoering en vertrouwen, gesteund door de glorieuze visie van de verworvenheden van de Boeddha’s en grote wezens van het verleden, en aangespoord door de realisatie dat tijd beperkt is en de belangen groot, wordt Shāntideva voortgedreven (in hoofdstuk 3) naar verbinding aan het bodhisattva pad – met woorden die vanaf dat moment , in de Tibetaanse traditie, de standaard formulering zijn geworden voor het aflegen van de bodhisattva gelofte. 11 Beschermen en onderhouden van Bodhicitta Dat het oorspronkelijke voornemen van bodhicitta consolidatie nodig heeft wordt evident vanaf de eerste coupletten van hoofdstuk 4, waar Shāntideva inventariseert wat hij zojuist gedaan heeft en de kosten daarvan begint te berekenen. De onderneming waar hij zich aan verbonden heeft in een moment van optimistische geestdrift is verschrikkelijk. Aarzeling is begrijpelijk. Shāntideva begint echter, de alternatieven in overweging nemend en om zijn voornemen te versterken, aan een levendige beschrijving van de vreselijke gevolgen van een terugtrekking. Zoals altijd is het doel pedagogisch. Shāntideva is geen met zijn vuist op tafel slaande prediker die tevreden is met het slechts terroriseren van zijn toehoorders. De situatie zoals hij die beschrijft is zeker macaber maar hij laat de uitweg zien en brengt zodoende een schema voor mentale training in kaart dat, wat betreft haar spirituele wijsgerigheid en psychologische scherpzinnigheid, zelden geëvenaard is en zeker niet overtroffen, om het even waar of wanneer in de geschiedenis van de van de wereldreligies. De eerste boodschap is dat, hoe immens het doel ook moge zijn, het mogelijk is – vooropgesteld dat we het willen en de nodige moeite doen. We kunnen leren om vrij te zijn en boeddha’s te worden. Bovendien laat Shāntideva zien dat door het hebben verworven van een menselijke bestaan we op een kruispunt staan; we hebben een cruciaal punt bereikt. Volgens de Boeddhistische leringen is het menselijk leven, tegelijkertijd zo kostbaar en zo fragiel, de existentiële gelegenheid bij uitstek. Van alle vormen van bestaan is het de enige waarin ontwikkeling langs een spiritueel pad werkelijk mogelijk is. Nochtans wordt deze gelegenheid makkelijk, en in feite uit gewoonte, verspilt aan onbeduidende bezigheden. De tijd verstrijkt en we “measure out our lives in coffee spoons.” delen ons leven uit . Shāntideva, die de aard van de gelegenheid beseft, en zich realiseert hoe deze door zijn vingers glipt, reageert met nagenoeg een toon van paniek: Want het is als bij toeval dat ik verkreeg Deze staat die zo moeilijk te vinden is, waarin ik mijzelf kan helpen. Als nu, terwijl ik deze scherpzinnigheid heb,
Voorlopige vertaling Rmo de Boer © 2008 info@baasineigengeest.nu
(15)
7