Raigadmat Diwali

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक

रायगड रायगड मतमत : दिवाळी : उद्याउद्या ेग िवशे ेग िवशे षांकषांक

[2] (02)

रायगड मत मुख्य संपादक िजतेंद्र नटे

सह संपादक साेपान निंबरे

विशेष सहकार्य राजू िरकामे

िडझाईन्स संताेष फरड

जाहिरात अर्नव इंटरप्रायसेस & अॅडव्हर्टायजिंग

प्रकाशक

रायगड मत 8652654519

हा अंक संपादक, मालक, मुद्रक, प्रकाशक जितेंद्र गणपत नटे यांनी डिजिटल प्रेस गिरगाव येथे छापून नवीन पनवेल, करंजाडे, जिल्हा रायगड येथे प्रसिद्ध केला. या मासिकात प्रसिद्ध झालेल्या मजकुरांशी मालक, मुद्रक, प्रकाशक सहमत असतीलच असे नाही.

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक

संपादकीय

अंधारा कडून प्रकाशाकडे. ., नाेकरी कडून उद्याेगाकडे. .

दि

वाळी अंक आमच्या वाचकांसाठी सादर करताना आम्हाला अतिशय आनंद होत आहे. आपल्यापुढे दिवाळी अंक सादर करण्याची ही सुसंधी आम्हाला प्राप्त झाली, ती केवळ आपणा सर्वांच्या 'रायगड मत'वरील निखळ प्रेमामुळे व निरपेक्ष जिव्हाळ्यामुळेच. अंधाराचा नाश करून जीवनाला प्रकाशाकडे नेण्याचा संदेश घेऊन येणारा मंगल सण म्हणजे दिवाळी. िवशेष म्हणजे उद्याेग कुठले? कसे? करता येतील यािवषयी जास्त मािहती अाम्ही या दिवाळी अंकात केलेली अाहे. अाज अापण िडजीटलच्या युगात जात अाहाेत. सर्व मराठीजनांची दिवाळीची कल्पना. दिवाळीत उत्साह, उल्हास, उत्सव हे तर सारे असतेच, पण या सा-यांवर कळस चढवतो, तो दिवाळी अंक. काळानुसार दिवाळी अंकाचे स्वरूप वेळोवेळी बदलत गेले. दिवाळी अंकात आवर्जून प्रसिद्धीही पावू लागले. व्यक्त होण्याची ही भूक अशीच वाढत जाणार आहे आणि ती पुरवण्यासाठी समर्थ आहाेत. ‘रायगड मत’ने पाच वर्षांपूर्वीच काळाची ही पावले ओळखली आणि जगभरातील समस्त मराठीजनांच्या भावनांना, विचारांना उद्गार देण्याचे ठरवले. तुम्हा सर्व वाचकांचा, साहित्यिकांचा विपुल प्रतिसाद लाभला आणि आशयसंपन्नता आणि तांत्रिक सफाई अशा दोन्ही आघाड्यांवर 'रायगड मत' गेल्या १५ वर्षांत 15 लाखांच्यावर वाचक संख्या मिळवली. जगभरातील 'साहित्यपिपासूं'चे दर्जेदार लेखन 'रायगड मत'ने रायगड, मुंबई तसेच सर्व रसिक-मराठी वाचकवर्गापर्यंत सातत्याने पोहोचवले. आता याचेच पुढचं पाऊल म्हणजे हा दिवाळी अंक. वेगवेगळ्या ऋतूंमध्ये वेगळ्या रंगांनी सजणा-या नटणा-या निसर्गाप्रमाणेच अनेकरंगी, अनेकपदरी असा हा दिवाळी अंक म्हणजे मनोगतींच्या भावविश्वाचाच आरसा आहे... साहित्य पाठवणा-्या मनोगतींच्या भरघोस पाठिंब्यामुळेच हा अंक साकार होऊ शकला यात शंका नाही. त्या सर्वांचे संपादक मंडळ ऋणी आहे. संपादक मंडळींनी आंतरजाळाचेच साधन बनवून या अंकाचं नियोजन केले, प्रत्यक्ष कामही केले आणि त्याची बांधणी करून तो साकार केला. जास्तीत जास्त निर्दोष अंक काढण्याचा प्रयत्न आम्ही केला आहे. पण काही त्रुटींची जाणीव आम्हाला आहे. सर्वच विषयांना स्पर्श करण्याचे ठरवले तरी ते शक्य झालेले नाही. मराठी माणसाला उद्याेगािवषयी जागृतता निमार्ण करणे हे उद्दिष्ट्य डाेळ्यासमाेर ठेवून काही विषय या दिवाळी अंकात हाताळले गेले अाहेत. सर्वांना आवडेल अशी आम्हाला आशाच नव्हे तर खात्री आहे... आपणा सर्वांना दीपावलीच्या आणि नूतन वर्षाच्या शुभेच्छा देऊन ‘रायगड मत’चा हा दिवाळी अंक आपल्या हाती सुपूर्त करत आहोत. सर्व मनोगतींना दिवाळीच्या पुन्हा एकदा हार्दिक शुभेच्छा !

- जितेंद्र नटे 8652654519

[3]

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक

अनुक्रमणिका 1) दिवाळी म्हणजे एक नविन सुरुवात

१८ 10) ‘या’ सरकारी योजनेतून मिळेल स्वस्त कर्ज

34

2) दिवाळी का साजरी केली जाते?

२० ११) गरिबी

34

3) दिवाळी आणि कथा

22 १२) नवीन उदयाेग सुरु करतांना

35

4) कातिर्क पाै€णिर्मा िवधि कथा

२3 १3) 12 प्रकारचे मसाले, घरी करा तयार

5) याेग्य करिअर निवडीसाठी टिप्स

२६ 14) ग्रामीण भागात करता येण्यासारखे २५ व्यवसाय

44

6) घरी बसल्या करु शकता या ४ अाॅनलाईन नाेक्-या

२७ 15) पर्यटन आणि त्याचे महत्त्व

47

7) काेकण पर्यटनाची खाण

२८ 16) बिझनेस करण्यासाठी काय करावे लागेल?

48

8) अशा भावांना नसते यमाची भीित

`32 17) घरगुती पॅकिंग व्यवसाय करणे फायदेशीर

४९

9) व्यवसाय सुरु कराचाय पण पैसे नाही, काळजी करू नका;

[4]

४२

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक

[5]

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक

[6]

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक

[7]

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक

[8]

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक

[9]

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक

[10]

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक

[11]

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक

काॅंग्रेस रायगड िजल्हा अध्यक्ष

[12]

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक

दिवाळी सणाच्या हार्दिक शुभेच्छा!

भुषण वाॅटर टंॅकर सप्लायर [13]

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक

[14]

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक

[15]

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक

Eknath Gaikwad

दिपावली

दिदिपा पाववली निमित्त सर्वांना हार्दिक शुभेच्छा!

निमित्त सर्वांना

हार्दिक शुभेच्छा! समाजसेवक

मा. श्री. महादेव पाटील माजी सभापती - पंचायत समिती म्हसळा

पाटील ट्रेडींग कंपनी

श्री. अरुण पाटकर

सचिव-पाॅवरलिफ्टींग स्पाेर्टस्‌ असाेसिएशन, रायगड

बिल्डींग मटेरियल सप्लायर्स अॅड. मुकेश पाटील - 8087336164 ईश्वरी मुकेश पाटील - 9819648576 महादेव चांगू पाटील - 9226202142 मु. सकलप -खारगांव खुर्द, पाे.ता.-म्हसळा, िज. रायगड.

श्री. संदीप कृष्णा पाटकर

कार्यकारणी सदस्य पाॅवरलिप्टींग स्पाेर्टस‌्शिक्षण रायगड [16]

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक

[17]

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक

दिवाळी म्हणजे एक नविन सुरुवात

दि

वाळी सणाबद्दल सर्वांनाच माहिती आहे दिवाळीबद्दल काही महत्वाची माहिती आम्ही आणली आहे. भारतात साज-या केल्या जाणा-्या सणांमध्ये सर्वात प्रसिद्ध आणि महत्वाचा उत्सव म्हणजे दिवाळी भारतात सर्व धर्मीय लोक यास मोठ्या आनंदात साजरा करतात. असे म्हटले जाते कि “दिवाळी” रोषणाई, उल्हास, उत्सवाचा, प्रेमानी भरलेला, मैत्रीचा आणि मानवतेने भरलेला उत्सव आहे. आपल्या देशात दिवाळी हिंदू महिना आश्विन च्या शेवटी म्हणजे ऑक्टोबर किंवा नोव्हेंबर मध्ये मोठ्या उल्हासात साजरा करतो. आजकाल दिवाळी मोठ्या रंगीत माध्यमांनी साजरी होते. परंतु दिवाळीचे ऐतिहासिक महत्वास लोक आजही जाणतात. दरवर्षी दिवाळी अंधारया रात्रीत

जगमगत्या दिव्यांनी व आकाश कंदील आणि फटाक्यांच्या रोषनाई नी याच्या दिव्यतेचा अंदाज येतो. दिवाळीत संपूर्ण घराला सजवले जाते. घरी बनविलेल्या मिठायांचे आदान प्रदान केले जाते. भारतात सर्व लोक घराला उजेडाने भरून टाकतात. दिवाळीचा दिवस हा तोच दिवस मानला जातो ज्या दिवशी भगवान श्रीराम हे रावणाचा वध करून माता सीता सह अयोद्धया परतले होते. त्यांच्या स्वागतासाठी अयोद्धयावासियांनी रोषणाई व दीपक लावून मोठ्या आनंदात तो दिवस साजरा केला होता. असे म्हटले जाते कि शाही आदेशानुसारच श्रीराम व माता सीता यांचे अयोद्धया पासून ते मिथीला पर्यंत संपूर्ण प्रदेश दिव्यांच्या रोषनाई ने जगमगुण गेला होता. अशा प्रकारे त्या अंधाऱ्या रात्रीला दिव्यांच्या प्रकाशाने

उजाळून टाकले होते. श्रीरामांचे स्वागत यासाठीही अधिक महत्वाचे होते कारण श्रीराम १४ वर्षाचा वनवास भोगून आपल्या स्वराज्यात वापस आले होते, त्यावेळी त्यांनी महामायावी दानव रावण याचा वधहि केला यामुळे हे स्वागत फार उत्साहाचे होते. दिवाळीला आम्रपर्नाचे तोरण व झेंडूच्या फुलांचे तोरण मुख्यप्रवेश द्वारावर लावले जाते. अंगणात मुख्य प्रवेश द्वारा समोर वेगवेळ्या रंगांच्या रांगोळ्या काढल्या जातात अशाप्रकारे येणाऱ्या पाहुण्यांचे स्वागत करतात. असे म्हटले जाते कि रांगोळीला हिंदू धर्मात शुभकारक मानले जाते. त्याबरोबर घरात चारही बाजूंना तेलाचे दिपक एका रांगेत ठेवून घर सजवले जाते. त्यामुळे दिवाळी “दिपोत्सव” म्हणून ओळखली जाते.या दिवसासाठी

[18]

बरेच लोक काही नवीन वस्तू खरेदी करतात. मुख्यतः महिला ह्या सोन्याच्या दागिन्यांची खरेदी करतात. पारंपारिक रिती पद्धतीने आणि तज्ञांच्या मते या मुहूर्तावर नवीन वस्तू व सोने खरेदी करणे अत्यंत शुभ मानल्या जाते. त्यामुळे लोक सोने चांदी खरेदी करतात. दिवाळी साजरी करण्यामागे जरी कोणतेही कारण असो बाजारात या सणा दरम्यान फारच उत्साहाचे वातावरण असते. दर वर्षी लोक मिठाiई, कपडे आणि जरुरी वस्तू तसेच आभूषनाच्या दुकानावर मोठी गर्दी करतात. सामान्य मानुसही यावेळी मनमोकळेपणे खरेदी करतो. दिवाळी भारतातील प्राचीन आणि सर्वात प्रसिद्ध सणांमधील एक आहे. हिंदू धर्मात दिवाळीला विशेष महत्व दिले आहे. दिवाळी या शब्दाचा अर्थ

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक “रोशनाईचा सन’ किंवा “दिपोत्सव” असा आहे. संस्क्रूत् मध्ये दिवाळी शब्दास “दिपावली” असा अर्थ मानला जातो. याचा अर्थ “दिव्यांची रांग” असा केला जातो. भारतात वेगवेगळ्या धर्माचे लोक आपल्या चालीरीती प्रमाणे यास साजरा करतात त्यामुळे या सणाला प्रत्येकाच्या घरी आनंद आणि उत्साहाचे वातावरण असते. दिवाळीचे पाच दिवस पाच दिवस चालनारा हा उत्सव फारच मनोरंजक असतो. लोक एक दोन आठवड्या आधीच दिवाळीची तयार सुरु करून देतात त्यामध्ये त्यामध्ये घराची साफसफाई आणि रंगरंगोटी चा समावेश होतो. कपडे आणि जरुरी वस्तू एक-दोन आठवड्या पूर्वीच खरेदी केले जातात. घरात आणि दुकानात फुलांनी आणि आंब्याच्या पानांच्या

तोरणांनी सजवले जाते. आकाश कंदील घरासमोर लावल्या जातो. सुंदर रांगोळी काढल्या जाते. विविध रंगांनी ती सजवली जाते. दिवाळीच्या पाच दिवसांचे वर्णन धनत्रयोदशी दिवाळीच्या पाच दिवसांनी सरुवात हि धनत्रयोदशी ने होते या दिवशी लोक नवीन वस्तू आणि सोने चांदी खरेदी करणे शुभ मानतात. घर दिव्यांनी सजवतात. धनाची देवी धन्वंतरी ची पूजा करून अभिषेक केला जातो. असे म्हटले जाते कि यादिवशी देवी धन्वंतरी चा जन्म दिवस पण असतो. देवीची उपासना करून आपल्या परिवाराच्या स्वास्थ आणि समृद्धीची कामना केली जाते. बरेचस्या लोकांचे मानणे आहे कि याच दिवशी देवी लक्ष्मी गृहप्रवेश करतात त्यामुळे दारिद्र्याचे पतन होते. सकारात्मक उर्जा घरात पसरली जाते.

दिपा दि पाववली

निमित्त सर्वांना

समाजसेवक

मा. श्री. अमाेल पेंढारी म्हसळा, रायगड

नरकचतुर्दर्शी – हा दिवस छोटी दिवाळी म्हणून जाणला जातो. हा दिवाळीचा दुसरा दिवस असतो. या दिवशी लोक घर रंगांनी सजवतात महिला हातांवर मेहंदी काढतात. दिवाळीची संपूर्ण तयारीचा आढावा घेतला जातो. लहान मुलांना उपहार दिले जातात. दिवाली – लक्ष्मीपूजन पाच दिवसांच्या दिवाळीतील सर्वात महत्वाचा दिवस ज्याला आपण दिवाळी असे हि म्हणतो. या दिवशी मोठ्या थाटामाटात आणि योग्य चालीरीती रिवाजात माता लक्ष्मी श्री गणेश भगवान आणि माता सरस्वती यांची पूजा केली जाते. या देविदेवताना आमंत्रित केले जाते. घरात नेहमीसाठी वास करण्याचे आवाहन केले जाते. त्यासाठी दरवाजे खिडक्या आणि बाल्कन्या खुले ठेवले जातात.तेथे सुंदर दिव्यांची सजावट व रांगोळी काढली ज ा ते . पूजा रीतिरिवाजाने पूर्ण झाल्यावर देवतांच्या आगमनांच्या जल्लोषाला फटाके फोडून द्विगुणीत केले जाते. गोड पदार्थ खावू घातले जातात. एकमेकांना ना दिवाळीच्या मंगलमय शुभकामना दिल्या जातात या दिवशी व्यापारी व व्यावसायिक आपल्या दुकांनांमध्ये भगवान कुबेर आणि माता लक्ष्मीची पूजा करतात. पाडवा – दिवाळीचा चौथा दिवस हा पाडव्याचा असतो या दिवशी विवाहित दाम्पत्ती एकमेकांना छानसे उपहार देवून खुश करण्याचा प्रयत्न करतात. आजही बरेच लोक भगवान श्रीकृष्णांची गोवर्धन पूजा क र त ा त . ग्रामीण भागात घरातील पशूंना विशेषतः गाई बैल आणि म्हशी व बकरयाणा सजवून त्यांना दिवाळीचे मिष्ठान्न खायला

[19]

दे त ा त . भाऊबीज- दिवाळीचा पाचवा दिवस हा भाऊ-बहिणीच्या अतूट आणि असीम प्रेमाच्या नात्याला जोपासण्याचा असतो. ह्या दिवशी बहिणी आपल्या भावाला दिव्यांच्या आरास आणि मोठ्या आत्मीयतेने ओवाळून त्यांच्या समृद्धी व भरभराटीची शुभकामना करतात. भाऊ बहिणीला छानसे उपहार देवून खुश करतात. व आपल्या नात्याला अधिक मधुर बनवण्याचा प्रयत्न करतात. हा दिवस रक्षाबंधनाइतकाच पवित्र मानला जातो. हा दिवस भाऊ बहिण सोबत राहून साजरा करतात विवाहित बहिणी माहेरी येतात. भारतात हा दिवस काही राज्यांमध्ये “टीका” या नावाने ओळखला जातो. भारत हा असा देश आहे कि, जेथे विविध जातीधर्माचे समुदाय एकसाथ एका बंधनात राहतात आणि एकमेकाचे सन मोठ्या आनंदात साजरे करतात. आजच्या धकाधकीच्या जीवनात लोक एकमेकांना कमी भेटतात त्यावेळी दिवाळीचा सण आपल्या प्रिय व्यक्तींना भेटण्याच्या आनंदमयी संधी घेवून येते. लोक एकमेकांना शुभकामना देवून आणि उपहार व दिवाळीचे मिष्ठान्न देवून आपले नाते अधिक बळकट बनवतात. आजच्या काळात सर्व देशवासी पर्यावरणाला होत असलेल्या नुकसानाबाबत जागृत आहेत त्यामुळे बरेच परिवार प्रदूषण रहित दिवाळी साजरी करतात. दिवाळीत हानिकारक फटके फोडले जात नाहीत शाळा आणि इतर संस्थांमध्ये तसेच भारत सरकारही नागरिकांना प्रदूषणमुक्त दिवाळी साजरी करण्याची विनंती करतात. चला तर मग आपण हि येणारी दिवाळी प्रदूषणमुक्त साजरी करण्याचा संकल्प करूया आणि देशांच्या हितामध्ये आपलेपण योगदान देवूया. हा आपला देश आहे, यास स्वच्छं व सुंदर ठेवणे आपण सर्वाचीच जबाबदारी आहे. देशाला फक्त राष्ट्र न समजता आपले घर समजून त्यास स्वच्छं व सुंदर ठेवले पाहिजे.

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक

दिवाळी का साजरी केली जाते?

दि

वाळी साजरी केली जाते कारण श्री राम यांचे वडील आणि अयोध्येचा राजा महाराज दशरथ यांनी त्यांची दुसरी पत्नी कैकेयीला दिलेला १४ वर्षांचा वनवास पूर्ण केला. सुट्टीचे हे मुख्य कारण आहे. भगवान श्रीरामांनी कर श्रीरामाच्या अयोध्येला परत येताना संस्कारवान आणि आज्ञाधारक पुत्र असणे म्हणजे काय याची मूलभूत व्याख्या दिली. अयोध्येतील रहिवाशांनी त्या अमावस्येच्या रात्रीचे रूपांतर प्रभू श्री रामाच्या अयोध्येत परतल्याच्या उत्सवात प्रकाशमय रात्रीत केले. त्यांनी प्रत्येक रस्त्यावर आणि घरात तुपाचे दिवे लावले आणि संपूर्ण शहर सोनेरी चमक आणि काळ्या-काळ्या रात्री भरले. प्रकाशमय रात्रीत बदलले. अयोध्येतील रहिवासी भगवान श्रीरामाच्या तेजाने आणि सामर्थ्याने

इतके प्रभावित झाले की ते सर्व आनंद आणि उत्साह अनुभवू लागले. दीपावलीच्या दिवशी समुद्रमंथनादरम्यान धनाची देवी महालक्ष्मी जी यांचा जन्म झाल्यामुळे या दिवसाचे महत्त्व वाढले आणि दीपावलीच्या दिवशी महालक्ष्मीची पूजा करण्याचे हे एक प्रमुख कारण आहे दीपावलीच्या दिवशी, गुरु हरगोविंद सिंग तुरुंगातून मुक्त झाले आणि महावीर स्वामीजींना मुक्ती मिळाली. या दिवशी चौसर येथे कौरवांचा पराभव करून पांडवांनी त्यांचा १२ वर्षांचा वनवास अर्ध्यावर कमी केला हे तथ्य दीपावली साजरे करण्याचे आणखी एक महत्त्वाचे कारण आहे. दिवाळी कोणत्या श्रद्धेने पाळते? दीपावली हा प्रमुख हिंदू सण मानला जात असला तरी, मुस्लिम, शीख आणि जैनांसह इतर सर्व धर्मांचे

लोक – तो प्रचंड उत्साहाने आणि मित्रत्वाने साजरा करतात. दीपावली हा अतिशय लोकप्रिय आणि पवित्र उत्सव आहे. विविध धर्मांच्या या सणाच्या प्रेरणा स्पष्ट करा. हिंदू धर्म: १४ वर्षांच्या वनवासानंतर भगवान राम अयोध्येत परतल्याच्या निमित्ताने, हिंदू दिवाळी साजरी करतात. आणि जेव्हा समुद्र ढवळत होता तेव्हा संपत्तीची देवी लक्ष्मी प्रकट झाली. जैन धर्म – भगवान महावीरांनी दीपावलीच्या दिवशी शरीर सोडले आणि मुक्ती प्राप्त झाल्यापासून जैन धर्मातील लोक दिवाळी साजरी करतात आणि परिणामी ते अत्यंत उत्साहाने आणि श्रद्धेने करतात. या दिवशी अमृतसरमधील सुवर्ण मंदिराचे बांधकाम सुरू झाले, जेव्हा त्याचा पाया घातला गेला आणि

[20]

शिखांचे सहावे गुरू हरगोविंद सिंग यांना या दिवशी तुरुंगात टाकण्यात आले. शीख धर्म – शीख धर्माचे लोक देखील हा कार्यक्रम मोठ्या थाटामाटात आणि उत्कटतेने साजरा करतात. इतर धर्म – कारण अकबराच्या काळात श्रीमंत, सम्राट जहांगीरच्या समोर ४० यार्ड उंच बसच्या वर एक मोठा दिवा लावला होता, ज्याने दिवाळी साजरी केली, मुस्लिमांसारखे इतर धर्माचे लोक देखील ही सुट्टी साजरी करतात. एकत्र आणि सद्भावनेने. यासोबतच इतर सर्व धर्माचे लोकही हा सोहळा मोठ्या उत्साहात साजरा करत असत. भारतात दिवाळी कशा प्रकारे साजरी केली जाते? दीपावलीची सुट्टी अतिशय आकर्षक आणि प्रेमळ पद्धतीने साजरी केली जाते आणि जसजशी जवळ येते

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक तसतसे प्रत्येकजण आनंदाने आणि उत्सवाने भरलेला असतो. चला तर मग जाणून घेऊया दिवाळीत करायच्या काही मनोरंजक उपक्रमांबद्दल: दीपावलीच्या काही दिवस आधी, लोक त्यांची घरे, कार्यालये, शाळा, महाविद्यालये यासह सर्व प्रमुख ठिकाणे साफ करण्यास सुरवात करतात. याव्यतिरिक्त, ते पेंट, व्हाईटवॉश इत्यादी सकारात्मकता आणि सौंदर्य वाढवतात. सजावट पूर्ण झाली आहे, जी या उत्सवाच्या स्मरणार्थ एक महत्त्वपूर्ण आणि मोहक बाब आहे. यामध्ये सजावट महत्त्वाची भूमिका बजावते. व्यक्ती त्यांची घरे आणि इतर उल्लेखनीय स्थाने कशी सजवतात? रंगीबेरंगी एलईडी दिव्यांनी सजवा. हे दिवे सजावटीसाठी अतिशय सुंदर आणि लक्षवेधी आहेत. ते त्यांच्या दोलायमान प्रकाशाने घरात रंग आणतात आणि प्रत्येकजण त्यांना भिंतींवर आणि इतर प्रमुख ठिकाणी लटकवतो. या सर्व स्थानांवर झाडे आहेत जी वनस्पतींनी वेढलेली आहेत, जे दृश्यांना एक सुंदर आणि मोहक स्वरूप देतात. बनावट तोरण (लटकन) वापरून सजावट करा लोक त्यांचे दरवाजे सजवण्यासाठी कृत्रिम तोरण वापरतात, ज्यामुळे ते अधिक सुंदर दिसतात. तथापि, तुम्ही तुमच्या समोरच्या दारावर कृत्रिम तोरणाच्या जागी घरगुती तोरण देखील वापरू शकता. दुसरा दरवाजा सुशोभित करण्यासाठी तुम्ही सुंदर पाने आणि फुले देखील वापरू शकता. कंदील सोडणे (कंदील) कंदील दिवाळीला घर सजवण्यासाठी देखील एक अतिशय चांगला आणि सुंदर पर्याय आहे, लोक त्यांच्या घराच्या छतावर आणि इतर ठिकाणी कंदील लावतात, ज्यामुळे घराचे सौंदर्य आणि सौंदर्य आणखी वाढते. रांगोळीने सजवा कोणत्याही सणाच्या वेळी किंवा पूजेसारख्या शुभ कार्यात रांगोळी बनवणे आणि सजवणे

याला अधिक महत्त्व दिले जाते आणि दिवाळीच्या दिवशी रांगोळी हा पूजा आणि सजावटीचा एक आवश्यक भाग आहे. फुलांनी बनवलेली रांगोळी ही दिवाळीतही चांगली सजावट आहे. पर्याय. रंगीबेरंगी काचेची भांडी दिवाळीत आपल्या घरांची आणि मुख्य ठिकाणांची शोभा वाढवण्यासाठी सर्व लोक रंगीबेरंगी काचेची भांडी ठेवतात ज्यामध्ये रात्रीच्या वेळी मेणबत्त्या पेटवल्या जातात ज्यामुळे त्या खूप सुंदर आणि आकर्षक दिसतात. दिवाळीला सजवण्यासाठी मेणबत्त्या हा एक सुंदर आणि स्वस्त पर्याय आहे, लोक या सणाच्या दिवशी सजावटीसाठी आई मेणबत्त्या आणि एलईडी लाइट मेणबत्त्या वापरतात, जे सजावटीच्या दृष्टीने अतिशय सुंदर आणि आकर्षक आहेत. दिव्यांनी सजवा, दीपावलीला सजवलेल्या दिव्यांची एक लांबलचक रांग खूप सुंदर दिसते, सर्व लोक या सणाच्या दिवशी त्यांच्या घरांमध्ये आणि इतर प्रमुख ठिकाणी दिवे लावतात आणि त्या ठिकाणांना आकर्षक आणि सुंदर बनवतात. दीपावलीच्या दिवशी सर्वजण महालक्ष्मी, श्री गणेश आणि श्री राम यांची मोठ्या थाटामाटात पूजा करतात आणि प्रसाद (मिठाई) वाटली जातात. दिवाळी पूजा दिवाळीत प्रत्येकजण देवी लक्ष्मी आणि भगवान गणेशाची पूजा करतो आणि आपणही रामाची पूजा केली पाहिजे. भगवान राम आणि माता लक्ष्मीची पूजा करण्याचा सर्वात सोपा मार्ग – आवश्यक घटक : माता लक्ष्मी आणि गणेशाच्या मूर्ती, श्री राम दरबारची प्रतिमा किंवा मूर्ती, चौकी, लाल वस्त्र, तांदूळ, रोळी, नारळ, कलश, अगरबत्ती, गंगाजल आणि सोन्या-चांदीची नाणी (असल्यास) फळे, फुले , तीन फुलांच्या माळा, कापूस, कलव, मिठाई, खेळ-बतासे आणि एक थाळी

दिवा यांचाही समावेश आहे. आयोजन – पूर्व किंवा पश्चिमेकडे तोंड करून पोस्ट तयार करा. लक्षात ठेवा की पोस्ट खूप उंच नसावी जेव्हा तुम्ही त्याच्या समोर एक सुंदर रांगोळी काढता. पूजेचे तंत्र – प्रथम एक पोस्ट घ्या, नंतर त्यावर एक किरमिजी कापड पसरवा. भगवान राम आणि माँ लक्ष्मीच्या मूर्ती चौकीवर गणेशासोबत स्थापित करा. प्रभू रामाची प्रतिमा किंवा मूर्ती मध्यभागी किंवा तुम्ही निवडलेल्या कोठेही, अनुक्रमे उजवीकडे आणि डावीकडे गणेश आणि लक्ष्मीच्या मूर्ती ठेवा. पाण्याने भरलेल्या कलशावर स्वस्तिक तयार करा, नंतर कलशाच्या वर नारळ ठेवा, त्यानंतर दुसरा कलश ठेवा. चौकीजवळ एका सुंदर रांगोळीत ११ दिवे, अगरबत्ती आणि अगरबत्ती लावा. पोस्टावर कोणतीही सोन्याची किंवा चांदीची नाणी बसवा, अर्पण करा इ. गणेश, लक्ष्मी आणि श्रीराम यांच्या मूर्ती गंगाजलाने स्वच्छ करून सजवाव्यात. शंख किंवा घंटा वाढवा. सर्व देवांना तिलक लावा, मग त्यांना मिठाई, फळे, कढी, सुपारी आणि सुपारी अर्पण करा. श्रीगणेशाचा पूजन करून लक्ष्मी आणि भगवान राम यांची आरती करा. शेवटी प्रसादाचे वाटप करावे. दिवाळीच्या काळात आपल्या आरोग्यावर विपरीत परिणाम होऊ नये म्हणून आपण स्वतःची मिठाई घरीच तयार केली पाहिजे. दिवाळीचे फायदे आणि तोटे १४ वर्षांच्या वनवासानंतर जेव्हा राजा राम अयोध्येला परतला, तेव्हा त्याची प्रजा त्याला पाहून आनंदित झाली आणि त्या दिवशीच्या अंधाऱ्या अमावस्येची रात्र उजळून निघालेल्या पूजनीय भावनेने त्याचे भव्य स्वागत केले. हा सण पाच दिवस साजरा होत असल्याने प्रत्येक दिवसाला त्याच्याशी एक धार्मिक कथा जोडलेली आहे. खरं तर, दिवाळी हा एकत्र येण्याचा

[21]

सण आहे ज्या दरम्यान लोक एकत्र येतात आणि प्रियजनांसोबत साजरे करतात. या कार्यक्रमामुळे, प्रत्येकाला त्यांच्या कुटुंबातील सदस्यांना भेटायला मिळते आणि दोन आनंदाचे क्षण सामायिक करता येतात, जे आजच्या धावपळीच्या जगात त्यांच्यातील बंध अधिक घट्ट करतात. लहानमोठे मतभेद मिटतात, सोबती असतात. एकेकाळी कुटूंबाला हार घालून जपण्याचे स्वप्न पाहणाऱ्या वृद्धांना आता नातेसंबंधातील दरी भरून काढण्यासाठी सणांचे महत्त्व पटले आहे. वर्षभराचा हिशेब संपल्यानंतर दिवाळीसाठी नवीन हिशोबाची पुस्तके बनवली जातात, ही दिवाळी ही व्यापाऱ्यांची खास सुट्टी मानली जाते. पूर्वीचे सर्व कामकाज दिवाळीपर्यंत पूर्ण होऊन नवीन वर्ष सुरू झाले आहे. दिवाळी सण घराची साफसफाई ही दिवाळीच्या अनेक दिवसांच्या तयारीतील पहिली पायरी असते. सुट्टीच्या निमित्ताने वर्षभराचा कचरा घराबाहेर फेकला जातो. लोक त्यांच्या संपूर्ण घराची विशेष स्वच्छता करतात कारण असे मानले जाते की लक्ष्मी निष्कलंक वातावरणात राहते. घरांवर वेगवेगळे रंग आणि सजावट वापरली जाते. दिवाळीत अन्नाला विशेष महत्त्व दिलेले असल्याने विशिष्ट गोड आणि खारट जेवण तयार केले जाते. यावर थोडा वेळ विचार केला गेला. दीपावली दरम्यान, कुटुंबातील प्रत्येकजण आदराचे चिन्ह म्हणून नवीन कपडे घालतो. असंख्य भेटवस्तू खरेदी केल्या जातात आणि मित्र आणि कुटुंबातील सदस्यांना प्रेमाने वितरित केल्या जातात, त्यांच्यातील संबंध मजबूत करतात. याव्यतिरिक्त, दूरस्थपणे आणि इतरत्र काम करणाऱ्या कर्मचाऱ्यांना भेटवस्तू दिल्या जातात. दीपावली आता समकालीन पद्धतीने साजरी केली जाते. श्रीमंत कुटुंबे अनेक दिवसांत विस्तृत मेळावे आयोजित करतात जिथे ते एकमेकांशी

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक मिसळतात आणि कौटुंबिक, व्यावसायिक आणि इतर संबंध मजबूत करतात. प्रत्येकजण दीपावलीनंतर आपल्या जवळच्या मित्रांच्या आणि कुटुंबातील सदस्यांच्या घरी ज्येष्ठांचे आशीर्वाद घेण्यासाठी आणि तरुणांना आशीर्वाद देण्यासाठी जातो. लहान आणि मोठ्या दोन्ही व्यावसायिकांसाठी, हा कालावधी विशेषतः फायदेशीर आहे. दीपावली सर्व प्रकारच्या व्यवसायाला चालना देते कारण या सणाच्या दरम्यान कोणतीही नवीन गोष्ट पदार्पण करते. लोक त्यांचे घर, कपडे, दागिने, जेवण आणि पेये यासह सर्व गोष्टींवर पैसे खर्च करतात. दिवाळी सामायिक प्रेम वाढवते, ज्यामुळे नाते अधिक गोड होते. स्वच्छतेवर मोठ्या प्रमाणात भर दिला जातो, ज्यामुळे घरे आणि आजूबाजूचा परिसर स्वच्छ होतो, जे एखाद्याच्या आरोग्यासाठी चांगले असते. दरवर्षी या कार्यक्रमाच्या नावाखाली संपूर्ण घर स्वच्छ करून नवा रंग लावला जातो. तो नसेल तर हा उत्सव होणे कठीण आहे. कुटिरोद्योगांसाठीही दिवाळीचा सण आनंदाचा असतो. चिकणमातीसारखे फर्निचर तयार करणाऱ्या छोट्या उद्योगातून ते आपला उदरनिर्वाह करतात. दिवाळीचे नकारात्मक पैलू त्यांच्यामुळे फटाक्यांचे प्रदूषण होते. दिव्यांमध्ये तेलाचा कचरा जळतो. खूप जास्त मिष्टान्न आणि जेवण तुमच्या आरोग्यासाठी हानिकारक असतात. प्रकाशाच्या सजावटीमुळे विद्युत उर्जेचा अपव्यय होतो. त्यातून सांडपाणी वाहून जाते. दाखवताना लोक अवास्तव खर्च करतात. जिथे फायदे आहेत तिथे तोटेही आहेत. दीपावली ही एक महत्त्वाची घटना आहे जी तिच्यासोबत खूप आनंद आणि प्रेम घेऊन जाते, परंतु जर ती हानी करण्याऐवजी काळजीपूर्वक आणि विचारपूर्वक पाळली गेली तर ती आनंद देते.

दिवाळी आणि कथा

कथा आणि उत्सव इतिहासामध्ये ज्या काही महत्वपूर्ण घटना घडल्यात त्यांच्या स्मरणार्थ आज सण साजरे केले जातात. आपण ख्रिसमस साजरा करतो कारण त्या दिवशी काहीतरी महत्वाचे घडले होते. लोक ईद साजरी करतात कारण भूतकाळामध्ये त्यादिवशी काही चांगले घडले होते. असेच उत्सव साजरे होतात. प्रत्येक सणामागे एखादी गोष्ट आहे किंवा काही खगोलीय महत्व आहे. जसे करवा चौथपौर्णिमेचा चौथा दिवस असतो. ज्यामध्ये महिला आपल्या पतीच्या कल्याणासाठी पूर्ण दिवसभर उपवास

करतात, त्यानंतर उत्सव साजरा करून उत्तम आहार करतात. हि प्रथा आहे आणि यामागे आणखी कथा आहेत.

श्रीकृष्णाच्या पत्नीने त्याचा पराभव केला. या सगळ्या मागे श्रीकृष्णच होते. त्याचे नांव ‘नरकासुर’ एवढ्या साठी होते कारण तो जेथे दिवाळीच्या कथा जेथे जायचा तेथे तो अश्यारितीने दिवाळी जो लोकांना नरकप्राय कष्ट ‘प्रकाशाचा उत्सव’ आहे द्यायचा आणि त्या – यामागे देखील खूप जागेला नरक कथा आहेत. एक कथा श्रीकृष्णाची पत्नी, बनवायचा. मृत्युवेळी अशी आहे कि याच सत्यभामाने त्याला त्याला त्याची शेवटची दिवशी श्रीराम १४ वर्षाचा युद्धात पराजित केले. तो इच्छा विचारली असता वनवास संपवून घरी इतका शक्तिशाली होता त्याने सांगितले, ‘माझ्या परतले होते. कि कोणीही पुरुष त्याचा मृत्यूने सर्वांच्या जीवनात आणखी एका कथे पराभव करू शकत प्रकाश यावा.’ मग सर्व अनुसार एक दुष्ट व्यक्ती नव्हता. पण जेंव्हा एक लोकांनी जास्तीत जास्त सर्वाना खूप त्रास द्यायचा. महिला त्याच्या समोर दिवे प्रज्वलित केले, त्याचा पराभव झाल्यावर आली तेंव्हा त्याने जीवनाचा उत्सव साजरा मरताना त्याला त्याची तिच्याकडे दुर्लक्ष केले. केला, सारी कटुता शेवटची इच्छा विचारली. त्याने विचार केला, ‘ एक विसरून उत्सव साजरा तेंव्हा त्याने सांगितले महिला काय करू केला. आणि दिवाळी सुरु कि, ‘त्याच्या पृथ्वीवरच्या शकते?’ पण खरे तर झाली. अश्या अनेक शेवटच्या दिवशी प्रत्येक त्या महिलेनेच, कथा आहेत.

[22]

व्यक्तीने दिवे लावावेत आणि अज्ञानरुपी अंधकार दूर करून त्याच्या मृत्यूचा उत्सव साजरा करावा.’ किती सुंदर इच्छा आहे नां, ती देखील हिटलर सारख्या व्यक्तीची ज्याने सर्वांना त्रासच दिला.

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक

[23]

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक

[24]

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक

[25]

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक

[26]

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक

[27]

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक

[28]

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक

[29]

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक

[30]

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक

[31]

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक

व्यवसाय सुरु कराचाय पण पैसे नाही, काळजी करू नका; ‘या’ सरकारी योजनेतून मिळेल स्वस्त कर्ज तुम्हालाही आता तुमचा स्वतःचा व्यवसाय सुरू करायचा असेल आणि तुमच्याकडे व्यवसाय सुरू करण्यासाठी पैसे नसतील तर तुम्ही सरकारी योजनांचा लाभ घेऊ शकता.

कें

द्र सरकारने देशाच्या विकासासाठी अनेक योजना सुरू केल्या आहेत. यामध्ये अशा अनेक योजना आहेत, ज्याचा वापर करून ज्यांना स्वतःचा व्यवसाय सुरू करायचा आहे त्यांच्यासाठी फायदेशीर आहेत. राज्य आणि केंद्र सरकार अनेक योजनांद्वारे लोकांना व्यवसाय सुरू करण्यासाठी पैसे (फंड) देत आहे, ज्याच्या मदतीने तुम्ही व्यवसाय सुरू करू शकता. तुम्हालाही आता तुमचा स्वतःचा व्यवसाय सुरू करायचा असेल आणि तुमच्याकडे व्यवसाय सुरू करण्यासाठी पैसे नसतील किंवा कमी पडत असतील तर तुम्ही या योजनांचा लाभ घेऊ शकता. अशा परिस्थितीत जाणून घ्या त्या योजनांबद्दल, ज्यातून लोकांना निधी उपलब्द होत आहे...

आहे त्यांच्यासाठी ही योजना खूप प्रभावी ठरली आहे. या योजनेत सरकार लोकांना कमी व्याज आणि कमी अटींसह व्यवसाय सुरू करण्यास देत आहे. यामध्ये शिशू, किशोर आणि तरुण या तीन श्रेणींमध्ये कर्ज दिले जाते. आतापर्यंत यात २७.२८ कोटी खाती उघडण्यात आली असून ६८ टक्के महिलांना कर्ज देण्यात आले आहे. तसेच आतापर्यंत १४.०२ लाख कोटी रुपये कर्ज देण्यात आले आहेत.

स्टँड अप इंडिया योजना

स्टँड अप इंडिया योजनेचा उद्देश नवीन प्रकल्पासाठी किमान एका अनुसूचित जाती किंवा अनुसूचित जमातीच्या महिला कर्जदाराला प्रत्येक बँकेच्या शाखेतून १० लाख ते १ कोटी रुपयांचे कर्ज देणे आहे. यासोबतच सरकार मुद्रा योजना महिला, अनुसूचित जाती, अनुसूचित ज्यांना स्वतःचा व्यवसाय सुरू करायचा जमात आणि ओबीसींमध्ये उद्योजकतेला

म

निष नावाचा एक मुलगा होता तो गरीब होता परंतु प्रामाणिक व सुजूतदार होता . तो गरीब असल्यामुळे व अनाथ असल्यामुळे तो बिचारा एकटाच होता , एके दिवशी तो काही काम करायचं आणि थोडं फार कमवायचा हे ठरवलं.पण त्याला कुणी काम दयायला तयार झालं नाही म्हणून तो बिचारा निराश होऊन मिठाईच्या दुकानजवळ बसला होता . त्याने सकाळ पासून काही खाल्ले नव्हते. तो मिठाई घेण्याचा विचार करत होता परंतु पैसे नसल्याने तो काही विकत घेऊ शकत नव्हता.पण जेव्हा मिठाईचा वास येतो

प्रोत्साहन देत आहे. यामध्ये आतापर्यंत १ सुरु करण्यात आली आहेत. पेक्षा जास्त व्यक्तींना लाभ मिळाला असून २३,८२७ कोटी रुपयांचे कर्ज स्वानिधी योजना देण्यात आले आहे. सरकार प्रत्येक वर्गासाठी कर्ज योजना आणत आहे. या योजनेद्वारे देशातील क्रेडिट गॅरंटी फंड योजना रस्त्यावरील विक्रेत्यांना स्वतःचे काम सीजीएस ही एक सरकारी योजनेद्वारे नव्याने सुरू करण्यासाठी पैसे दिले जात व्यवसाय कर्ज दिले जाते. या योजनेद्वारे आहेत. यामध्ये लोकांना छोट्या सूक्ष्म, लघु आणि मध्यम उद्योगांसाठी व्यवसायासाठी १०,००० रुपयांपर्यंतचे कर्ज दिले जाते. यामध्ये गॅरंटी कव्हरही कर्ज दिले जाते, जे एका वर्षात फेडावे देण्यात आले आहे. याद्वारे विविध स्तरांवर लागते. कर्ज दिले जाते.

कौशल्य विकास योजना

या योजनेंतर्गत लोकांना रोजगारासाठी फक्त कर्ज दिले जात नाही, तर ते कौशल्यपूर्ण म्हणून साजरे केले जातात. यामध्ये तरुणांना विविध क्षेत्रातील व्यावसायिक प्रशिक्षण दिले जाते, ज्यातून ते स्वतःचा व्यवसाय सुरू करत आहेत. यासाठी अनेक कौशल्य विकास केंद्रेही

गरिबी

तेव्हा तो स्वतःला थांबवू शकत नव्हता पण त्याने त्याचा मनावरचा ताबा सोडला नाही . पण त्या दुकांच्या दुकानदाराला हे पटत नव्हते . तो दुकानदार खुप दुष्ट व वाईट वृत्तीचा होता त्याने मनीष सोबत गैर वरतन केले हे सार एक वकील पाहत होते , ते त्या माणसाच्या जवळ गेले व त्याला विचारले की याने काय केलं की तु एवढं त्याला सुनावतोय ? तो दुकानदार त्या वकीलाला उलट बोलून म्हणाला की तु का एवढी त्याची बाजु घेतोय , तो समजूतदार वकील बाकीच्या लोकांना काय प्रसंग झाला हे विचारतो , तेव्हा बाकीचे लोक सागतात की तो दुकानदार खूप वाईट व धूर्त असून [32]

इतर योजना

सरकारने स्टार्टअपला प्रोत्साहन देण्यासाठी अनेक योजना सुरू केल्या आहेत, ज्यात व्हेंचर कॅपिटल योजना, एनसीईएफ पुनर्वित्त योजना, डेअरी उद्योजकता विकास योजना, आंतरराष्ट्रीय सहकार्य योजना इत्यादींचा समावेश आहे.

सगळयांनाच त्रास देतो आज त्याने या मुलाचा काही दोष नसून देखील त्याचावर मिठाईचा वास घेतल्याचा आळ आणला आणि मिठाईचा वास घेतल्याचे पैसे दे , तेव्हा वकील त्याला त्याच्या खिशातील पैशाची पिशवी वाजून दाखवली . आणि सांगितलं घे तुझे पैसे तुला मिळाले का तो बोलला कसे तर तो वकील बोलला त्या मुलाचा काही दोष नसताना देखील तु त्याच्या कडे वासाचे पैसे मागतो , तसेच तुला देखील मी तसेच उत्तर दिले . त्याच्या नंतर सगळेच लोक त्याची प्रशंसा करतात व तो त्या मुलाला घेऊन घरी जातो आणि त्याचा योग्य सांभाळ करतो.

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक

उद्योग

उ

नवीन उद्याेग सुरु करतांना...

द्योग : ‘उद्योग’ ह्या संज्ञेत प्रचलित अर्थाने अनेक आर्थिक व्यवहारांचा समावेश होतो. परंतु औद्योगिक अर्थशास्त्रात उद्योग ह्या शब्दाला मर्यादित अर्थ आहे. ह्या संदर्भात उद्योग म्हणजे ज्या उत्पादनसंस्थांत नैसर्गिक साधनसामग्रीवर प्रक्रिया करून उपभोग्य किंवा पुढील उत्पादन प्रक्रियेस उपयुक्त, असा एकच प्रकारचा माल निर्माण केला जातो, अशा उत्पादनसंस्थांचा समूह. या अर्थाने उद्योग ह्या संज्ञेत उपभोग्य व उत्पादक वस्तूंचे उद्योग, कुटिरोद्योग, लघुउद्योग व हस्तव्यवसाय ह्यांचा समावेश होतो. त्याचबरोबर ह्या व्यापक वर्गीकरणातील प्रत्येक प्रकारच्या उद्योगातसुद्धा अनेक उद्योग आहेत. उत्पादनसंस्था व उद्योग ह्यांतील फरक स्पष्ट करणे जरूर आहे उद्योग म्हणजे

एकाच प्रकारच्या वस्तू निर्माण करणाऱ्या अनेक उत्पादनसंस्थांचा समूह. उदा., कापड उद्योग आणि या संदर्भात उत्पादनसंस्था म्हणजे कापड कारखाना. उद्योगांचे वर्गीकरण : उद्योग ह्या संज्ञेची राष्ट्रातील आर्थिक व्यवहारांच्या वर्गीकरणावरूनसुद्धा व्याख्या करता येईल. राष्ट्रातील आर्थिक व्यवहारांचे वर्गीकरण तीन विभागांत करतात, ते असे : प्राथमिक, द्वितीयक व तृतीयक विभाग. हे वर्गीकरण प्रामुख्याने या तीन विभांगातील उत्पादनाचे स्वरूप व त्यातील मानवी श्रमाचा भाग, ह्या दोन गोष्टी पुढे ठेवून केले आहे. प्राथमिक विभागातील कृषि-उद्योग, खनिकर्म, जंगल उद्योग, मच्छीमारी ह्यांचा जो तयार माल उपलब्ध होतो, त्यात निसर्गदत्त देणगीचा वाटा मोठा असून

मालावरील प्रक्रियेत मानवी श्रमाचा भाग मर्यादित असतो. द्वितीयक विभागात नैसर्गिक साधनसामग्रीवर प्रक्रिया करून तिचे उपभोग्य वा पुढील टप्प्यांच्या वस्तूंच्या उत्पादनास योग्य, असे रूपांतर केले जाते. ह्या विभागात इतर आर्थिक व्यवहारांबरोबर अवजड उद्योगधंदे, भांडवली उद्योगधंदे, उपभोग्य वस्तूंचे उद्योगधंदे, कुटिरोद्योग, हस्तव्यवसाय, लघुउद्योग ह्यांचाही समावेश होतो. ह्या विभागातील मालाच्या उत्पादनात मानवी प्रयत्नाचा वाटा मोठा असतो. तृतीयक विभाग म्हणजे सेवा विभाग व वाहतूक, दळणवळण इत्यादी. ह्यात डॉक्टर, वकिलापासून घरगड्यापर्यंतच्या विविध तऱ्हांच्या व्यवसायांचा समावेश होतो. ह्या विभागाचे वैशिष्ट्य असे की, ह्यात दृश्य वस्तूंचे उत्पादन होत नाही.

[33]

उद्योगांचे इतर दृष्टिकोनांतूनही वर्गीकरण करता येते. उद्योगात निर्माण होणाऱ्या मालावरून उत्पादक वस्तूंचे व उपभोग्य वस्तूंचे उद्योग, असे एक वर्गीकरण करतात. उत्पादक वस्तूंच्या उद्योगात उपभोग्य वस्तूंच्या उत्पादनाला साहाय्यभूत असणाऱ्या वस्तूंचे उत्पादन होते. हे उत्पादन प्राथमिक सामग्रीचे असेल किंवा यंत्रसामग्रीचे असेल. उपभोग्य वस्तूंच्या उद्योगांत ग्राहकांस लागणारा माल निर्माण केला जातो. उद्योगांत उत्पन्न होणाऱ्या मालाचे प्रमाण व त्यांतील उत्पादन-तंत्र यांवरून संघटित मोठे उद्योग, कुटिरोद्योग, लघुउद्योग व हस्तव्यवसाय असे वर्गीकरण केले जाते. संघटित मोठ्या उद्योगांत यंत्रांच्या साहाय्याने मालाचे उत्पादन होते व हे उत्पादन

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक

मोठ्या प्रमाणावर असते. कुटिर व लघुउद्योगांत यंत्रनिर्मित उत्पादनाचा भाग भरीव नसतो व ह्यांतील उत्पादन लहान प्रमाणावरच असते. हस्तव्यवसायांत कारागिराच्या कौशल्याला प्रमुख स्थान असते. गुंतविलेल्या भांडवलाच्या प्रमाणावरून उद्योगांचे भांडवलप्रधान व श्रमप्रधान असे वर्गीकरण करतात. भांडवलप्रधान उद्योगांमध्ये, उत्पादन क्रियेत यंत्रसामग्रीचा प्रकर्षाने उपयोग केला जातो व मानवी श्रमाचा भाग दुय्यम असतो. साहजिकच अशा उद्योगांत रोजगारीची उपलब्धता कमी प्रमाणात असते. याउलट श्रमप्रधान उद्योगांत उत्पादनक्रियेत यंत्रावजारांचा उपयोग मर्यादित असून मानवी श्रमांचा भाग प्रमुख असतो. त्यामुळे अशा उद्योगांत रोजगारीला जास्त वाव असतो. उद्योगांत निर्माण होणाऱ्या मालाच्या आकारावरून व वजनावरून अवजड व उपभोग्य वस्तु-उद्योग असे वर्गीकरण करतात. अवजड उद्योगांत निर्माण होणारा माल आकाराने मोठा व वजनाने जड असून प्रायः असे उद्योग पुढील उत्पादनास उपयोगी पडणारा यंत्रावजारांसारखा माल

निर्माण करतात. उपभोग्य वस्तुउद्योगांत प्रायः उपभोग्य मालच निर्माण केला जातो. स्पर्धेच्या स्वरूपावरून उद्योगांचे एकाधिकारी, स्पर्धायुक्त व एकाधिकारयुक्त स्पर्धा असणारे उद्योग असे वर्गीकरण करतात. एकाधिकारी उद्योगात एखाद्या वस्तूचा शंभर टक्के पुरवठा एकाच उत्पादकाच्या हातात असतो, म्हणजे त्या वस्तूचा एकच विक्रेता असतो. जे सार्वजनिक हितोपयोगी उपक्रम असतात, त्या ठिकाणी एकाधिकाराने समाजाचा फायदाच होतो. उदा., वीज- पुरवठा, बस कंपन्या, गॅस कंपन्या, रेल्वे इत्यादी. परंतु सर्वसाधारणपणे इतर उद्योगांत जर एकाधिकार असेल, तर जास्त नफा मिळविण्याकरिता उत्पादक पर्याप्त उत्पादन करीत नाहीत व त्यामुळे भाव वाढून ग्राहकाची पिळवणूक होण्याची शक्यता असते. एकाधिकाराशी निगडित असलेल्या ह्या अनिष्ट प्रवृत्तींचे समाजहिताच्या दृष्टीने नियंत्रण करण्याकरिता विविध देशांतील सरकारांनी एकाधिकार नियंत्रक कायदे केले आहेत. उद्योगांचा दुसरा प्रकार म्हणजे स्पर्धायुक्त उद्योग. ह्यात एकाच प्रकारचा माल विकणाऱ्या

उत्पादक-विक्रेत्यांची संख्या एवढी मोठी असते की, कोणत्याही विक्रेत्यास वस्तूंच्या किंमतीत फेरबदल घडवून आणता येत नाही. याउलट एकाधिकारयुक्त स्पर्धा असणाऱ्या उद्योगांच्या तिसऱ्या प्रकारात उत्पादकांची संख्या लहान असते. ग्राहकांच्या मनात निरनिराळ्या उत्पादकांच्या मालाच्या गुणवत्तेविषयी तरतमभाव निर्माण झालेला असतो व त्यामुळे जास्त किंमत असतानाही ग्राहक एका विशिष्ट विक्रेत्याकडे आकर्षिले जातात. ग्राहकांच्या ह्या आकर्षणामुळे त्या विक्रेत्याची परिस्थिती त्या विशिष्ट मर्यादेत एकाधिकारासारखीच होते परंतु इतर उत्पादकांबरोबरची स्पर्धा त्याला पूर्णपणे टाळता येत नाही. एकाधिकार व स्पर्धा ह्या दोन्हीही प्रवृत्तींची कमीजास्त बीजे अशा तऱ्हेने ह्या उद्योगांत असल्यामुळे अशा उद्योगांना एकाधिकारयुक्त स्पर्धा असलेले उद्योग, असे संबोधिले जाते. पूर्ण स्पर्धा किंवा पूर्ण मक्तेदारी प्रत्यक्षात सहसा अस्तित्वात नसते. एकाधिकारयुक्त स्पर्धा असलेले उद्योगच प्रत्यक्ष व्यवहारात अस्तित्वात असल्याचे अनेकदा आढळून येते. उद्योगांचे मोसमी उद्योग व बारमाही उद्योग, असेही एक वर्गीकरण केले जाते. मोसमी उद्योगांत साखर कारखाने वगैरेंचा अंतर्भाव होतो. अशा कारखान्यांत वर्षातून काही काळच उत्पादन चालू असते, ह्याचे कारण ह्या उद्योगांना लागणाऱ्या कच्च्या मालाचा पुरवठा किंवा ह्या उद्योगाच्या मालाची मागणी विशिष्ट ऋतूंपुरतीच मर्यादित असते. परंतु बारमाही उद्योगांत वर्षभर उत्पादन चालू असते. शेतीशी संबद्ध उद्योग व इतर उद्योग, असेही उद्योगांचे विभाग करतात. शेतीशी संबद्ध उद्योगांत शेतीतील मालावर प्रक्रिया करण्याचे काम प्रधान असते. तांदूळ कांडण्याच्या व तेलाच्या गिरण्या, गूळ तयार करणे वगैरे उद्योग ह्या वर्गात मोडतात.

[34]

प्रमुख उद्योग व साहाय्यक उद्योग ह्या वर्गीकरणाप्रमाणे ज्या उद्योगांत तयार माल निर्माण होतो, ते प्रमुख होत व ज्या उद्योगांत, प्रमुख उद्योगांत निर्माण होणाऱ्या मालाच्या उत्पादनाकरिता लागणारा एखादा भाग निर्माण केला जातो, त्यांना साहाय्यक उद्योग असे अभिधान आहे. सरकारी क्षेत्रातील उद्योग, खाजगी क्षेत्रातील उद्योग व संयुक्त उद्योग (म्हणजे ज्या उद्योगांत सरकारी व खाजगीही भांडवल असते, असे उद्योग), असेही उद्योगांचे वर्गीकरण करतात. सरकारी क्षेत्रात उद्योग असण्याची कारणे अनेक आहेत. संरक्षणाच्या दृष्टीने महत्त्वाचे असलेले उद्योग सर्वसाधारणपणे सरकारी क्षेत्रातच असतात. त्याच बरोबर जे उद्योग आर्थिक विकासासाठी महत्त्वाचे आहेत, परंतु ज्यांत नफ्याच्या अनिश्चिततेमुळे खाजगी भांडवल प्रवेश करण्यास धजत नाही किंवा ज्यांतील गुंतविलेले खाजगी भांडवल गरजेच्या मानाने अपुरे असते, असेही उद्योग सरकारी क्षेत्रातच सुरू केले जातात. त्याचप्रमाणे अत्यावश्यक वस्तूंचे उद्योगही सरकार सुरू करते. काही वेळा खाजगी क्षेत्रातील भांडवल आकृष्ट करण्याकरिताही शासन काही उद्योगांत प्रथम भांडवल गुंतविते व अशा तऱ्हेने अशा उद्योगांच्या विकासाला पोषक वातावरण निर्माण करते. औद्योगिक क्षेत्रात सरकारी वाटा वाढण्याच्या प्रचलित प्रवृत्तीला अर्थात अनेक कारणे आहेत. काही देशांत राजकीय विचारप्रणालीच्या दबावामुळे राष्ट्रीयीकरणाला चालना मिळाली आहे, तर काही ठिकाणी आर्थिक विकासाला वेग व गती देण्याकरिता सरकारने औद्योगिक क्षेत्रात भरीव भाग घेतला आहे. उद्योगांच्या मालकीवरून परदेशी व स्वदेशी अशी उद्योगांची विभागणी करता येईल. देशात नोंद झालेले व देशी भांडवल असलेले उद्योग स्वदेशी उद्योग म्हणून ओळखले जातात. ज्या

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक

उद्योगांचे उत्पादन घटक व उत्पादन आपल्या देशात आहे, परंतु जे उद्योग आपल्या देशाबाहेर नोंद झाले आहेत व ज्यांत प्रायः परदेशी भांडवल गुंतवणूक आहे, अशा उद्योगांना परदेशी उद्योग असे नाव दिले जाते. काही वेळा परदेशी उद्योग-संयोजक, स्थानिक उद्योग-संयोजकाशी तांत्रिक वा भांडवलविषयक सहकार्याचा करार करून उत्पादन कार्यात सहभागी होतात. अशा उद्योगांत व्यवस्थापन व मालकी प्रायः स्थानिकच असते. अर्थात परदेशी उद्योग असोत वा तांत्रिक वा भांडवली सहकार्याचा करार असो, असे उद्योग सुरू करण्याकरिता वा करार करण्याकरिता स्थानिक सरकारच्या अनुमतीची जरूरी असते. उद्योगांचे वरील वर्गीकरण जरी अनेक दृष्टींनी उपयुक्त असले, तरी राष्ट्राराष्ट्रांतील औद्योगिक विकासाची तुलना करता यावी, म्हणून सर्व राष्ट्रांना मान्य अशा प्रमाणित वर्गीकरणाची जरूरी आहे. ह्या दृष्टीने आंतरराष्ट्रीय मजूर संघटनेने आंतरराष्ट्रीय प्रमाणित औद्योगिक वर्गीकरणाचा एक मसुदा तयार केला असून, त्यात उत्पादनाकरिता लागणारा कच्चा माल प्रमाणित धरून,

पंचवीस प्रमुख शीर्षकांखाली उद्योगांचे खालीलप्रमाणे वर्गीकरण केले आहे. ही पंचवीस प्रमुख शीर्षके अशी आहेत :(१) कोळसा खाणकाम (२) धातू खाणकाम (३) अशुद्ध खनिज तेल व नैसर्गिक वायू (४) दगड, माती व वाळू यांचे खाणकाम (५) इतर बिगरधातूंचे खाणकाम (६) खाद्य पदार्थ निर्मितीउद्योग (७) पेयनिर्मितिउद्योग (८) तंबाखूचे पदार्थ (सिगारेट, चिरूट इ) (९) कापड उद्योग (१०) पादत्राणे व तयार कपडे (११) फर्निचर खेरीज इतर लाकडी व बुचाच्या वस्तू (१२) फर्निचर (१३) कागद व कागदी वस्तू (१४) छपाई, प्रकाशन व संबंधित उद्योग (१५) पादत्राणांखेरीज इतर चर्मवस्तू व चामडी (१६) रबरी वस्तू (१७) रसायने व रासायनिक पदार्थ निर्मितीउद्योग (१८) पेट्रोल व कोळसा पदार्थ उद्योग (१९) बिगर धातु-खनिज वस्तुपदार्थ उद्योग (२०) मूलभूत धातुउद्योग (२१) धातु-पदार्थ निर्मितिउद्योग (२२) बिगरविद्युत्‌यंत्र निर्मितिउद्योग (२३) विद्युतयंत्रे व उपकरणे निर्मितिउद्योग (२४) वाहतूक सामग्रीची निर्मिती (२५) अन्य वस्तु-निर्मितीउद्योग. उद्योगांचे स्थाननिर्धारण व स्थानीयीकरण : उत्पादन स्थळ

निश्चित करण्याच्या क्रियेला ‘स्थाननिर्धारण’ असे म्हणतात. एकाच उद्योगाच्या अनेक उद्योगसंस्था एकाच ठिकाणी किंवा एकाच प्रदेशात उत्पादनाचे कार्य करू लागल्या म्हणजे त्या उद्योगाचे त्या ठिकाणी किंवा त्या प्रदेशात स्थानीयीकरण झाले असे म्हणतात. संस्थाचालकांनी स्थाननिर्धारणाचे निर्णय घेतलेले असतात व या निर्णयांनुसार अनेक उद्योगसंस्था एकाच ठिकाणी कार्यप्रवण होतात. याचाच अर्थ स्थानीयीकरण म्हणजे स्थान निर्धारणाचा परिपाक होय. ह्या प्रश्नाविषयी शास्त्रशुद्ध सिद्धांत प्रथम प्रा. ॲल्फ्रेड वेबरने (१९०९– ) मांडला. ह्या सिद्धांतानुसार एकूण उत्पादन खर्चात वाहतूकव्ययाचे प्रमाण भरीव असल्यामुळे उद्योगाची स्थळनिश्चिती वाहतूकव्ययावर अवलंबून असते. वाहतूकव्यय दोन प्रकारचा असतो. एक कच्चा माल उत्पादन स्थळाकडे नेण्याकरिता लागणारा व दुसरा उत्पादन स्थळाकडून उत्पादित वस्तू बाजारपेठेत नेण्याकरिता. सार्वत्रिक उपलब्ध असलेला कच्चा माल जर वापरात असेल, तर अशा उद्योगांचे

[35]

स्थाननिर्धारण जे ठिकाण बाजारपेठेच्या दृष्टीने सोयीचे असेल, अशा ठिकाणी होते. दुसऱ्या प्रकारचा कच्चा माल म्हणजे विशिष्ट प्रदेशात आढळणारा. ह्याचे वेबरने दोन प्रकारांत वर्गीकरण केले आहे. एक शुद्ध कच्चा माल व दुसरा अशुद्ध कच्चा माल. ज्याच्या नैसर्गिक व उत्पादनास उपयुक्त ह्या दोन स्थितींतील वजनात फारसा फरक नसतो, त्या वेबरने शुद्ध कच्चा माल म्हटले आहे. उदा., कापूस, लोकर कारण अशा मालात अशुद्ध भाग दुर्लक्षणीय असल्यामुळे त्यांच्या बाबतीत शुद्धीकरणाचा व त्यामुळे वजन घटण्याचा प्रश्न नसतो. याउलट, अशुद्ध कच्च्या मालाच्या बाबतीत उपरिनिर्दिष्ट दोन स्थितींतील वजनांत खूपच फरक पडतो. खाणकाम, साखर वगैरेंचे उद्योग त्यांच्या कच्च्या मालाच्या परिसरात असतात, कारण अशा उद्योगांत कच्च्या मालाच्या वाहतूक खर्चाचे प्रमाण फार मोठे असते व त्या प्रमाणात बाजारपेठेकडे उत्पादित माल नेण्याचा खर्च जास्त नसतो. वरील सिद्धांताला वेबरने दोन अपवाद सांगितले आहेत. ह्या संदर्भात वेबरने प्रथम मजुरीचा विचार केला आहे. वाहतूक खर्चाची व मजुरी म्हणून दिलेल्या पैशाची तुलना केली व वाहतुकीवरील वाढलेला खर्च हा मजुरीवर केलेल्या खर्चातील बचतीपेक्षा कमी असल्याचे आढळले, तर वाहतूक खर्च या घटकाचे स्थाननिर्धारणातील महत्त्व कमी होऊन, मजुरी ह्या घटकाला ह्या संदर्भात प्राधान्य मिळणे क्रमप्राप्त ठरते. दुसरा अपवाद असा की, काही ठिकाणी उद्योगांचे केंद्रीकरण झाल्यामुळे अशा प्रदेशांत बाह्य काटकसरी होत असतात. ह्या बाह्य काटकसरींत वीजपुरवठा, नाणेबाजाराचे सान्निध्य, उद्योगविषयक विविध प्रश्नांबद्दल सल्ला देणारे तज्ञ वगैरेंचा समावेश होतो. ह्या घटकांना केंद्रीकरण प्रवर्तक घटक असे म्हणतात

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक

व हे घटकही प्रभावी ठरतात. याउलट, उद्योगांचे केंद्रीकरण झाल्यामुळे काही काळाने जमिनींच्या किंमतींत वाढ होते, स्थानीय कारभार वाढतो व अशा कारणांनी उत्पादन-खर्च वाढल्यामुळे उद्योगांची केंद्रीकरणाची प्रवृत्ती पालटून विकेंद्रीकरणाकडे प्रवृत्ती होते. प्रा. सार्जंट फ्लॉरेन्स यांनी स्थाननिर्धारणाची व स्थानीयीकरणाची व्याप्ती मोजण्याकरिता दोन सूत्रे सांगितली आहेत. पहिल्या सूत्रास ‘स्थाननिर्धारणाचा निर्देशांक’ म्हणतात व दुसऱ्यास ‘स्थानीयीकरणाचा गुणक’म्हणतात. जर विशिष्ट प्रदेशातील एखाद्या उद्योगाचा, स्थाननिर्धारणाचा निर्देशांक काढावयाचा असेल, तर त्या उद्योगातील प्रादेशिक रोजगारीच्या त्या उद्योगातील राष्ट्रीय रोजगारीशी असलेल्या टक्केवारीस त्या प्रदेशातील असलेल्या टक्केवारीने भागावे. तो उद्योग देशात सर्वसाधारणपणे समप्रमाणात विखुरला असल्यास, हा निर्देशांक एक येतो. परंतु ह्या निर्देशांकाचे मूल्य एकापेक्षा जितके अधिक असेल, तितके त्या प्रदेशात त्या उद्योगाचे स्थाननिर्धारण झालेले आहे, असे समजण्यास हरकत नाही. स्थानीयीकरणाचा गुणक काढण्याकरिता प्रथम प्रत्येक

प्रदेशातील औद्योगिक रोजगारीची त्या देशातील सर्व प्रदेशात मिळून असलेल्या औद्यागिक रोजगारीशी असलेली शेकडेवारी काढावी लागते. नंतर प्रत्येक प्रदेशातील ज्या उद्योगाचा स्थानीयीकरणाचा गुणक काढावयाचा असेल, त्यातील रोजगारीची त्या उद्योगातील, देशातील एकूण रोजगारीशी असलेली टक्केवारी काढावी लागते. अशा प्रत्येक प्रदेशाबाबत दोन टक्केवाऱ्या मिळाल्यानंतर प्रत्येक प्रदेशाच्या पहिल्या टक्केवारीतून तद्‌विषयक दुसरी टक्केवारी उणे केली असता, येणारा फरक काही प्रदेशांत अधिक व काहींच्याबाबत उणा असू शकेल. त्यातील अधिक संख्येची बेरीज करून तिला शंभराने भागिले असता, स्थानीयीकरणाचा गुणक मिळतो. ज्या उद्योगांबाबत गुणकाचे मूल्य अधिक आहे, ते उद्योग कमी मूल्य असलेल्या उद्योगांपेक्षा स्थानीयीकरणाची अधिक प्रवृत्ती दाखवितात. आधुनिक काळात स्थाननिर्धारणाचे नियोजन औद्योगिक नियोजनाचा एक भाग मानण्यात आला आहे. उद्योगधंद्याच्या स्थाननिर्धारणाच्या प्रश्नाकडे आधुनिक काळात संरक्षणात्मक व समाजहितवर्धक दृष्टींनी पाहिले जाते.

एखाद्या विशिष्ट प्रदेशात आर्थिक दृष्टीने उद्योगधंद्याचे स्थानीयीकरण कितीही लाभदायी असले, तरी इतर प्रदेश औद्योगिकदृष्ट्या मागासलेले असले, तर त्यामुळे प्रादेशिक हेवेदावे व कटुता निर्माण होते. संरक्षणाच्या दृष्टीनेही युद्धकाळात स्थानीयीकरण धोक्याचे ठरते. त्याचप्रमाणे औद्योगिक स्थानीयीकरणामुळे जागा, पाणी, आरोग्य, वाहतूक इत्यादींसंबंधींच्या अनेक सामाजिक समस्या निर्माण होतात. वरील कारणांमुळे संतुलित प्रादेशिक विकास हे तत्त्व आज सर्वमान्य झाले असून, विकेंद्रीकरणासाठी शासन खास सोयी व सवलती उपलब्ध करून देत असते. सुती कापड कारखाने मुंबई व तिचे उपभाग, अहमदाबाद, सोलापूर, मद्रास वगैरे ठिकाणी प्रामुख्याने केंद्रीभूत झाले आहेत. धाडशी उद्योग-संयोजक, दळणवळणाच्या साधनांच्या सोयी, अनुकूल हवामान आणि कापसाचा पुरवठा करू शकणारा पृष्ठप्रदेश ह्या सर्व कारणांमुळे साहजिकच हा उद्योग वरील प्रदेशांत केंद्रीभूत झाला आहे. तथापि हा उद्योग इतर प्रदेशांत विखुरण्याची प्रवृत्ती सध्या ठळकपणे दिसत आहे. तागाच्या उद्योगाबाबत पश्चिम बंगालची भौगोलिक कारणांमुळे जवळजवळ मक्तेदारी आहे. साखरेच्या उद्योगाचे स्थाननिर्धारण कच्च्या मालाच्या उत्पादन- स्थळाशेजारीच होणे अनिवार्य आहे. त्यामुळे साहजिकच ह्या उद्योगाचे उत्तर प्रदेश, महाराष्ट्र, बिहार येथे स्थानीयीकरण झाले आहे. परंतु अलीकडे पाटबंधाऱ्यांच्या प्रकल्पांमुळे हा उद्योग कर्नाटक, आंध्र प्रदेश ह्या राज्यांत विखुरण्यास सुरुवात झाली आहे. सिमेंट, लोखंड व पोलाद हे उद्योग त्यांना लागणाऱ्या कच्च्या मालाच्या केंद्रांजवळच स्थायिक झाले आहेत. सिमेंटचा उद्योग आसाम, जम्मूकाश्मीर व पश्चिम बंगाल ही तीन राज्ये वगळल्यास इतर सर्वत्र

[36]

आढळतो. लोखंड व पोलादाचा उद्योग पश्चिम बंगाल, बिहार, ओरिसा, मध्यप्रदेश ह्या राज्यांत आढळतो. अभियांत्रिकी व रासायनिक उद्योगधंद्यांचे स्थानीयीकरण प्रायः मुंबई व कलकत्ता या ठिकाणी झाले आहे. भारतातसुद्धा औद्योगिक नियोजनाचा एक भाग म्हणून औद्योगिक विकासात प्रादेशिक समतोल आणण्याकरिता उद्योगाच्या स्थाननिर्धारणाचे नियंत्रण करणे क्रमप्राप्त झाले आहे व त्याकरिता इतर देशांप्रमाणे शासनाने कायदेही केले आहेत. उद्योगाची संस्थापना : औद्योगिक संस्थापनेमध्ये उद्योगाची निवड करणे, तो स्थापन करण्याची शक्यता अजमावणे, उद्योगाकरिता भांडवल उभारणे व त्याकरिता लागणारी मालमत्ता व संघटक मिळविणे, असे चार प्रमुख टप्पे आहेत. उद्योग सुरू करताना कोणता उद्योग सुरू करावयाचा, त्याचा आकार काय असावा, तो कोठे सुरू करावयाचा, त्याकरिता भांडवल किती व कसे मिळवावयाचे, त्यात कोणते उत्पादनतंत्र वापरावयाचे वगैरेंविषयी निर्णय उद्योग-संयोजकांना घ्यावे लागतात. उद्योगाची निवड, त्याचा आकार, त्यातील भांडवल गुंतवणूक व त्यातील उत्पादन पद्धती आणि तंत्र ह्या गोष्टी, त्या उद्योगातील मालाची आंतरराष्ट्रीय व राष्ट्रीय बाजारपेठांतील मागणी, त्या उद्योगापासून मिळणारा नफा व त्या उद्योगाविषयी शासनाची भूमिका वगैरे प्रश्नांच्या अंदाजावरून ठरविल्या जातात. कारण, खाजगी क्षेत्रात उद्योग सुरू करण्याचा प्रधान हेतू नफा हाच असतो. वरील प्रश्नाचा निर्णय घेतल्यावर तो उद्योग कोठे सुरू करावयाचा, ह्याविषयी निर्णय घ्यावा लागतो. एखाद्या उद्योगधंद्याकरिता लागणाऱ्या साधनसामग्रीची व साहाय्यभूत असलेल्या इतर सोयींची उपलब्धता उदा., पाणी, वीज,

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक वाहतुकीची साधने, कुशल, अर्धकुशल व अकुशल कामगारांचा पुरवठा, खेळत्या भांडवलाकरिता कर्ज देणाऱ्या संस्था व त्या ठिकाणी उत्पादनाला होणाऱ्या स्पर्धेचे स्वरूप वगैरे गोष्टी लक्षात घेऊनच त्या उद्योगाचे स्थान ठरवावे लागते. संस्थापनेच्या संदर्भात उपरिनिर्दिष्ट प्रश्नांवर निर्णय घेतल्यानंतर भांडवल उभे करावे लागते. उद्योगाचा आकार व त्याचे स्वरूप ह्यांवरून भांडवलाचा आकडा निश्चित केला जातो. संयोजकाने ज्या औद्योगिक संघटनेची निवड केली असेल, त्यावरून उद्योगासाठी भांडवल उभे करण्याची पद्धती ठरविली जाते. उद्योगातील भांडवलाच्या मालकीवरून वैयक्तिक मालकी, भागीदारी, संयुक्त भांडवलाच्या औद्योगिक संस्था व सहकारी संस्था, असे औद्योगिक संघटनेचे वर्गीकरण केले जाते. ह्यातील कोणता प्रकार निवडावयाचा हे उद्योग संयोजकाला ठरवावे लागते. वैयक्तिक मालकीच्या उद्योगधंद्यात शेअरबाजारात भाग विकून भांडवल उभे करता येत नाही. भांडवल प्रायः संयोजकाचेच असते किंवा भांडवलाचा काही भाग नातेवाईक, मित्र वा बँका ह्यांच्याकडून कर्ज म्हणून घेतलेला असतो. वैयक्तिक मालकी ह्या संघटनेचा दुसरा प्रकार म्हणजे अविभक्त कुटुंबाच्या मालकीचे उद्योग. हिंदू कायद्याप्रमाणे मृत माणसाच्या इतर मालमत्तेबरोबर त्याच्या उद्योगाची मालकीही कुटुंबातील वारसांकडे जाते. अर्थात ह्या सर्व मंडळींना भागीदाराचा दर्जा प्राप्त होत नसून बरोबरीच्या हिश्श्याचे वारस हाच त्यांचा दर्जा असतो. जोपर्यंत ह्या वारसांचे एकत्रित कुटुंब असते, तोपर्यंत कुटुंबातील कर्ता उद्योगाच्या सर्व व्यवहारांबद्दल जबाबदार असून उद्योगाविषयी त्याची जबाबदारी अमर्यादित असते. इतर हिस्सेदारांची जबाबदारी मात्र मर्यादित असते. एवढी बाब वगळल्यास इतर व्यवहारांच्या बाबतीत वैयक्तिक

मालकी व अविभक्त कुटुंबाची मालकी ह्यांत काहीही फरक नाही. भागीदारीत किमान दोन व जास्तीतजास्त वीस भागीदार असू शकतात. भारतात भागीदारी व्यवहार १९३२ च्या भारतीय भागीदारी कायद्यानुसार नियंत्रित केले जातात. भागीदारीतही भाग विकून भांडवल उभे करता येत नाही. भांडवल प्रायः भागीदारांचेच असते किंवा भांडवलाचा काही भाग नातेवाईक, मित्र वा बँका ह्यांच्याकडून कर्जरूपाने मिळविला जातो. संयुक्त भांडवल औद्योगिक संस्थेचे

नातेवाईक, मित्र व इतर जवळचा गोतावळा यांना भाग विकून भांडवल उभे केले जाते. भागधारकांची जबाबदारी घेतलेल्या भागाच्या दर्शनी किंमतीपुरतीच मर्यादित असते. व अशा संस्थांच्या भागांच्या हस्तांतरणावर नियंत्रण असते. मर्यादित जबाबदारीच्या सार्वजनिक औद्योगिक संस्थेत कमीतकमी सात भागधारक असावे लागतात. परंतु भागधारकांच्या अधिकतम संख्येवर कोणतेही नियंत्रण असत नाही. अशा संस्थेचे भाग शेअरबाजारांत विकले

जर औद्योगिक संस्थांचे भांडवल पाच लाखांवर असेल, तर अशी मान्यता देण्यापूर्वी त्या संस्थांना संयुक्त व्यापार संस्थेच्या कार्यवाहाकडे, भांडवल विक्री नियंत्रकाकडून भांडवल उभे करण्यास परवानगी दिल्याबद्दलचा दाखला सादर करावा लागतो. अर्थात कार्यवाहाकडे असा अर्ज करताना, अशा संस्थांना ज्ञापनपत्र, संस्थापन नियमावली वगैरे कागदपत्रे जोडावी लागतात. ज्ञापनपत्रात संयुक्त भांडवलाचे उद्योग ज्याकरिता स्थापन करण्यात आलेले असतात, ते उद्देश आणि ज्या शर्तीन्वये

दोन प्रकार आहेत : एक मर्यादित जबाबदारीच्या खाजगी औद्योगिक संस्था व दुसरा मर्यादित जबाबदारीच्या सार्वजनिक औद्योगिक संस्था. अशा औद्योगिक संस्थांचे व्यवहार १९५६ च्या भारतीय व्यापारी संस्थाविषयक कायद्यानुसार नियंत्रित केले जातात. मर्यादित जबाबदारीच्या खाजगी औद्योगिक संस्थेत, भागधारकांची संख्या कमीतकमी दोन व जास्तीतजास्त पन्नास इतकीच असू शकते. अशा घटकांचे भाग शेअरबाजारांत विकले जात नाहीत.

जातात. भागधारकांची जबाबदारी घेतलेल्या भागांच्या दर्शनी किंमतीइतकीच मर्यादित असते. त्याशिवाय कर्जरोखे, ऋण, लेख, ठेवी ह्यांद्वाराही अशा संस्था भांडवल उभे करू शकतात. भारतात मर्यादित जबाबदारीच्या खाजगी व सार्वजनिक औद्योगिक संस्थांना उद्योग स्थापण्याकरिता संयुक्त व्यापार संस्थेच्या कार्यवाहाकडे ठराविक शुल्कासह अनुमतीकरिता अर्ज करावा लागतो व तो अर्ज मान्य झाला, म्हणजे उद्योगसंस्थापना झाली असे म्हणतात.

ते स्थापन केले जातात, त्या शर्ती वगैरेंची माहिती द्यावी लागते. मर्यादित जबाबदारीच्या सार्वजनिक व्यापारी संस्थेच्या बाबतीत तर अशा ज्ञापनपत्राची जरूरी असते कारण समाजाकडून भागभांडवलाच्या रूपाने पैसा गोळा केला जातो. साहजिकच गोळा करण्यात येणारा पैसा कोणत्या प्रकारच्या उद्योग व्यवसायांत आणि कशा प्रकारे गुंतविला जाईल, ह्याची समाजाला कल्पना देणे आवश्यक असते. कागदपत्रांपैकी दुसरे निवेदनपत्र म्हणजे उद्योगाची संस्थापन

[37]

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक

नियमावली. हिच्यात अशा औद्योगिक घटकांच्या अंतर्गत व्यवस्थेसंबंधी केलेले अथवा करण्यात येणारे नियम असतात. हे सर्व औपचारिक विधी पूर्ण झाल्यावर, म्हणजे उद्योग स्थापन झाल्यावर, मर्यादित जबाबदारीच्या सार्वजनिक औद्योगिक संस्थेचे भाग भांडवल किंवा कर्जरोखे समाजाने विकत घ्यावे, अशी अपेक्षा असल्यामुळे फक्त अशा उद्योगाच्या संयोजकांना उद्योगाचे विवरणपत्रक व त्याबरोबर भाग घेण्याकरिता आवाहन करणारे विनंतिपत्रक भारतीय संयुक्त भांडवल संस्थाविषयक कायद्यानुसार प्रसिद्ध करावे लागते. ह्यात उद्योग ज्या योजनेनुसार नोंदविण्यात आलेला असतो, ती योजना, प्रमुख उद्देशांसहित संभाव्य भागधारकाच्या माहितीकरिता प्रसिद्ध करण्यात येते. साधारणतः भाग वा कर्जरोखे घेऊ इच्छिणारास निर्णय घेण्याच्या कामी जी व जितकी माहिती आवश्यक वाटेल, ती व तितकी द्यावयाची असते. संचालक व व्यवस्थापक ह्यांची नावे, महत्त्वाच्या करारांचे कागदपत्र व त्यांतील शर्ती,

हिशेब तपासनीस, कायदे-सल्लागार, बँका वगैरेंची नावे, प्राथमिक खर्चाची अंदाजी रक्कम, संचालकांच्या आर्थिक हितसंबंधांचा तपशील, त्यांनी घेतलेल्या भागभांडवलाची वर्गवारी व विक्रीस काढलेले भांडवल, किमान भांडवल उभारणीची रक्कम वगैरेंसंबंधी तपशील द्यावयाचा असतो. मर्यादित जबाबदारीच्या खाजगी औद्योगिक संस्थेला भांडवल उभारणीच्या कामी जनतेचे सहकार्य आवश्यक नसते. त्या उद्योगाला प्रसिद्धिपत्रकाऐवजी एक लेखी निवेदन भारतीय औद्योगिक संस्थाविषयक कायद्यानुसार संयुक्त उद्योग कार्यवाहाकडे फक्त नोंदवावे लागते. वरील सर्व कायदेशीर व्यवहार पूर्ण झाल्यावर उत्पादन सुरू करण्याकरिता कराव्या लागणाऱ्या प्राथमिक तयारीस सुरुवात होते. काही उद्योग सहकारी तत्त्वावर आधारित असतात अशा औद्योगिक घटकांच्या स्थापनेकरिता दहा किंवा अधिक सदस्यांची जरूरी असते. अशा घटकांची सहकारी संस्थाविषयक कायद्यानुसार सहकारी संस्थांच्या

निबंधकाकडे नोंद करावी लागते. अशा संस्थांत भागधारकांचे संयुक्त किंवा विभिन्न दायित्व असू शकते. जरी मर्यादित जबाबदारीच्या संयुक्त भांडवलाच्या सार्वजनिक संस्था व सहकारी संस्था भाग विकूनच भांडवल उभे करतात, तरी ह्या दोहोंतील उद्देश व घटना ह्यांत फरक आहे. संयुक्त भांडवलाच्या उद्योगांचा अधिकाअधिक किंमतीने माल विकून जास्तीतजास्त नफा मिळविणे हा प्रमुख उद्देश असतो, तर सहकारी उद्योगांच्या मागे ग्राहकांना योग्य व वाजवी किंमतीत माल विकून जनसेवा करणे, ही प्रमुख प्रेरणा असते. घटनेच्या दृष्टीनेही ह्या दोन प्रकारच्या संघटनांत फरक असतो. संयुक्त भांडवलाच्या उद्योगात ‘जितके भाग तितकी मते’ ह्या तत्त्वाचा अवलंब केलेला असतो. याउलट सहकारी संस्थेत ‘एक सदस्य एक मत’ हे तत्त्व स्वीकारल्यामुळे सर्व भागधारकांचा दर्जा समान राहून अप्रत्यक्षपणे लोकशाहीला पोषक असे वातावरण निर्माण होते. ह्या दोन संघटनांतील दुसरा फरक असा की, संयुक्त

[38]

भांडवलाच्या उद्योगाचे भाग, ज्यावेळी प्रथम ते विक्रीस काढले असतील, त्यावेळीच विकत घेता येतात. त्यानंतर अशा संस्थांच्या भागांच्या हस्तांतरावर कोणतेच नियंत्रण नसल्यामुळे त्रयस्थाकडून ते विकत घ्यावे लागतात. त्यामुळे अशा उद्योगांच्या भागखरेदीविक्रीत सट्टेबाजीस भरपूर वाव असतो. याउलट सहकारी संस्थांचे भाग केव्हाही त्यांच्याकडून विकत मिळू शकतात व असा भागांच्या हस्तांतरावर असलेल्या नियंत्रणामुळे आणि ते भाग सहकारी संस्थांनाच दर्शनी किंमतीला विकावे लागत असल्यामुळे, त्या भागांच्या खरेदीविक्रीत सट्टेबाजीस मुळीच वाव नसतो. सरकारी क्षेत्रातील उद्योगांच्या व्यवस्थापनाचे विविध प्रकार आहेत उदा., सरकारी खाते, स्वायत्त संघटना किंवा संयुक्त भांडवलाचे उद्योग. परंतु ज्या वेळी अशा उद्योगांचे व्यवस्थापन स्वायत्त संघटना वा संयुक्त भांडवलाचे उद्योग अशा स्वरूपात करावयाचे असेल, त्यावेळी मध्यवर्ती सरकारच्या कक्षेतील उद्योगांबाबत लोकसभा व

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक राज्यसभा आणि राज्य सरकारच्या कक्षेतील उद्योगांबाबत विधानसभा व विधानपरिषद ह्यांनी तशा तऱ्हेचा कायदा करावा लागतो. सरकारी क्षेत्रातील संयुक्त भांडवलाच्या उद्योगाचे स्वरूप, मर्यादित जबाबदारीचे खाजगी उद्योग वा सार्वजनिक उद्योग ह्यांपैकी कोणतेही असू शकते. खाजगी उद्योग असल्यास राष्ट्रपती वा एखादा अधिकारी भागधारक म्हणून नोंद करतात, कारण अशा संस्थेच्या स्थापनेकरिता कमीतकमी दोन भागीदार असावे लागतात. भारतीय व्यापार संस्थेच्या अधिनियमात ज्या उद्योगात सरकारी भाग ५१ टक्के वा जास्त आहेत, अशा उद्योगास सरकारी उद्योग म्हणून संबोधिले आहे. वरील विवेचनाबाबत एक महत्त्वाची गोष्ट लक्षात ठेवणे जरूर आहे ती अशी की, अनियंत्रित अर्थव्यवस्थेत खाजगी क्षेत्रात उद्योगाचे संस्थापन करण्यास उद्योग संयोजकांना पूर्ण स्वातंत्र्य

असते, परंतु नियोजनबद्ध आर्थिक व्यवस्थेत व संमिश्र अर्थव्यवस्थेत उद्योगाच्या संस्थापनेविषयी व स्थाननिर्धारणाविषयी काही अधिनियम असल्यामुळे, उद्योगाची संस्थापना व त्यांची स्थाननिश्चिती शासनाच्या आर्थिक धोरणाप्रमाणे करावी लागते. आर्थिक नियोजन स्वीकृत केल्यानंतर साहजिकच भारतात उद्योग-संस्थापना औद्योगिक (विकास व नियमन) कायदा व भारतीय कंपनी कायदा ह्यांद्वारा नियंत्रित केली जात आहे. उद्योगातील स्वयंचलन : काही वेळा उत्पादनक्रियेत कच्चा माल यंत्रात भरण्यापासून त्याचे पक्क्या मालात रूपांतर होईपर्यंत आवश्यक असलेल्या क्रिया क्रमवार स्वयंनियंत्रित यंत्रचलनाने म्हणजे मानवी हस्तक्षेपाशिवाय होत असतात, त्या पद्धतीला ‘स्वयंचलन’ असे म्हणतात. स्वयंचलनात कच्च्या मालाचे पक्क्या मालात रूपांतर करण्याकरिता जरूर

असलेल्या क्रिया यंत्राकडूनच आपोआप एकामागून एक क्रमवार केल्या जातात. स्वयंचलनाची तीन स्वरूपे असू शकतात. साध्या व जास्त प्रचलित तंत्रात वेगवेगळ्या उत्पादनक्रियांची सांगड घालून त्या एकामागून एक, आपोआप घडून येतील असे करणे, हा स्वयंचलनाचा एक प्रकार आहे. त्याला एकात्मीकरण किंवा प्रगत यांत्रकीकरण असे म्हणतात. औद्योगिक क्षेत्रात हाच प्रकार प्रामुख्याने आढळतो. उदा., मालाचे चढउतार, त्याची वाहतूक व कच्चा माल योग्य यंत्रात भरण्याची क्रिया इत्यादींतील स्वयंचलनामुळे श्रम व वेळ वाचतात. दुसऱ्या प्रकारात उत्पादनक्रिया चालू असताना काही वेळा अपेक्षित फल-निष्पत्ती होईनाशी झाली की, यंत्रात झालेल्या बिघाडाची नोंद होऊन दोषांचे यांत्रिकरीत्याच निवारण होते. अशा प्रकारच्या

[39]

स्वयंचलनाला प्रतिसंभरण नियंत्रण असे म्हणतात. ह्यामुळे योग्य उपकरणाच्या मदतीने उत्पादकयंत्रातील दोष शोधून व दुरुस्ती होऊन दोष शोधण्याकरिता व तो नाहीसा करण्याकरिता लागणारा वेळ वाचतो. स्वयंचलनाचा तिसरा प्रकार उद्योगांची कार्यक्षमता वाढविण्यास साहाय्यभूत ठरतो. संगणकाचा ह्या वर्गात समावेश होतो. आज दोन प्रकारचे संगणक अस्तित्वात आहेत. एक अनुरूप संगणक व दुसरा अंकीय संगणक. पहिल्या प्रकारात यंत्र चढत्या किंवा उतरत्या श्रेणीची आपोआप नोंद करते. उदा., सतत बदलणाऱ्या विद्युत् दाबाचे मापन. दुसरा प्रकार म्हणजे आकड्यांत मोजमाप करणारे व दर्शविणारे यंत्र. ह्यामुळे एकदा काय पाहिजे याचा कार्यक्रम या यंत्रात बसविला म्हणजे कोणत्याही मोठ्या संख्येची आकडेमोड (म्हणजे बेरीज, वजाबाकी, गुणाकार, भागाकार, घात, मूळ मूल्ये इ.) काही सहस्रांश सेकंदात किंवा त्यापेक्षाही कमी वेळात हे यंत्र बिनचूक करते. स्वयंचलन हे उत्पादनाच्या दृष्टीने फायद्याचे आहे. उत्पादकता अनेक पटींनी वाढत असल्यामुळे जागतिक स्पर्धेत टिकाव धरण्यासाठी स्वयंचलनाचा वापर अटळ ठरतो. असे असले, तरी अशा तंत्रामुळे कामगारांची जरूरी कमी होऊन त्यांच्यावर बेकारी ओढवते. बेकारीचे अनिष्ट परिणाम विशेषतः अकुशल व अर्धकुशल कामगारांवर होण्याचा अधिक संभव असतो. स्वयंचलन हा नुसता तांत्रिक प्रश्न नसून त्याला सामाजिक अंग आहे. स्वयंचलन यशस्वी व्हावयाचे असेल तर मालक, कामगार व समाज ह्यांचे त्याबाबत एकमत व्हावयास पाहिजे व ह्या तंत्राच्या यशासाठी प्रस्थापित घडीत आवश्यक ते परिवर्तन करण्यास त्यांनी परस्परांशी सहकार्य केले पाहिजे.

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक

12 प्रकारचे मसाले, घरी करा तयार

वि

शिष्ट पदार्थांसाठी विशिष्ट मसाले, हे आजचे समीकरण घराघरातून काटेकोरपणे पाळले जाते. व्यक्ती तितक्या प्रकृती, या उक्तीप्रमाणे घरांघरांप्रमाणे मसाल्यातही वैविध्य आढळते. प्रत्येकाची स्वतंत्र पाकशैली असते. स्वतःची अशी खासियत असते. तर येथे आम्ही शेअर करत आहोत घरीच सोप्यारीत्या मसाले तयार करण्याची कृती: 1) गोडा मसाला (काळा मसाला) साहित्य :- धणे अर्धा किलो, सुके खोबरे पाव किलो, तीळ पाव किलो, खसखस 50 ग्रॅम, हळकुंडे 50 ग्रॅम, प्रत्येकी 20 ग्रॅम लवंग, दालचिनी, शहाजिरे, काळे मिरे, तमालपत्र, मसाला वेलदोडे, दगडफूल, खडा हिंग,

प्रत्येकी 10 ग्रॅम जायपत्री, बाद्यान (बदामफूल), जिरे 100 ग्रॅम. कृती :खोबरे तुकडे करून वा किसून भाजून घ्या. तीळ कोरडेच भाजून घ्या. बाकीचे सर्व पदार्थ थोड्या तेलावर वेगवेगळे भाजून घ्या. गार झाल्यावर मिक्सरवर बारीक पूड करा. चाळून घट्ट झाकणाऱ्या बरणीत भरा.

2) पंजाबी गरम मसाला साहित्य :- 1 टी स्पून धणे, अर्धा टी स्पून जिरे, 1 टी स्पून शहाजिरे, 4 ते 5 तमालपत्रे, अर्धा टी स्पून दालचिनी, अर्धा टी स्पून काळे मिरे, अर्धा टी स्पून लवंग, 5 मसाला वेलदोडे व पाव जायफळ. कृती :- जायफळ सोडून सर्व मसाला कोरडाच भाजून घ्या. (फार भाजू नका.) नंतर जायफळासहित

मिक्सरवर पूड करून घ्या. टीप - हा रस्साभाज्या व मांसाहारी पदार्थांसाठी मसाला एकदम जास्त प्रमाणात न उपयोगी.) करता लागेल तसा थोडाच करावा.

4) स्पेशल गरम मसाला 3) कांदा लसूण मसाला साहित्य :- पाव किलो काळे मिरे, 100 साहित्य :- 2 ते 3 कांदे, 15-20 लसूण ग्रॅम खसखस, 50 ग्रॅम दालचिनी, 50 पाकळ्या, 150 ग्रॅम धणे, 150 ग्रॅम ग्रॅम लवंग, 100 ग्रॅम बडीशेप, 4-5 सुक्‍या मिरच्या, 2 ते 3 दालचिनी, 2 मसाला वेलदोडे, 4-5 हिरवे वेलदोडे, 2 हळकुंडे, 1 टी स्पून लवंगा, 10-12 ग्रॅम दगडफूल, अर्धे जायफळ, 2 ते 3 तमालपत्रे, 10 मसाला वेलदोडे, 1 टी बाद्यान (बदामफुले). स्पून काळे मिरे, 5 टी स्पून जिरे, 1 टी कृती :- सर्व साहित्य कोरडेच वेगवेगळे स्पून शहाजिरे, 10 ग्रॅम दगडफूल, 5 भाजून घ्या व पूड करून घट्ट ग्रॅम बाद्यान, 5 ग्रॅम नागकेशर, 5 टी झाकणाच्या बरणीत भरून ठेवा. स्पून खसखस व 100 ग्रॅम तीळ.

5) मालवणी मसाला कृती :- वरील सर्व साहित्य थोड्या साहित्य :- अर्धा किलो धणे, प्रत्येकी तेलावर वेगवेगळे भाजून घ्या. गार 10 ग्रॅम दालचिनी, लवंगा, बाद्यान, झाल्यावर एकत्र करून मिक्सरवर नागकेशर, तमालपत्रे, जिरे, मोहरी, बारीक करा. (विविध प्रकारच्या काळे मिरे, बडीशेप, 4-5 मसाला

[40]

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक वेलदोडे, 5 ग्रॅम जायपत्री, 5 ग्रॅम शहाजिरे. कृती :- सर्व साहित्य थोड्या तेलावर भाजून घेऊन त्याची बारीक पूड करून ठेवा.

6) कोकणी मसाला साहित्य : - पाव किलो लाल सुक्‍या मिरच्या, पाव किलो धणे, प्रत्येकी 10 ग्रॅम लवंगा, जिरे, काळे मिरे, मोहरी, प्रत्येकी 5 ग्रॅम दालचिनी, जायपत्री, शहाजिरे, मेथीदाणे, अर्धी वाटी खसखस, अर्धे जायफळ, 25 ग्रॅम बडीशेप. कृती :- वरील सर्व साहित्य कोरडेच भाजा व बारीक पूड करून बरणीत भरून ठेवा.

7) कच्चा मसाला साहित्य :- अर्धी वाटी धणे, पाव वाटी जिरे, 5 ग्रॅम शहाजिरे, 5 ग्रॅम लवंग व दालचिनीचा 1 छोटा तुकडा. कृती :- सर्व साहित्य कच्चेच मिक्सरवर बारीक करून घ्यावे व ही पूड मसालेभात व खिचडी यासाठी

वापरावी.

कृती :- वरील सर्व साहित्य किंचित साहित्य :- लाल सुक्य‍ ा मिरच्या 50 भाजून गार करा व मिक्सरवर बारीक ग्रॅम, धणे 50 ग्रॅम, 15-20 हिरवे 8) चहाचा मसाला करा. वेलदोडे, 15-20 लवंगा, 7-8 साहित्य :- 150 ग्रॅम सुंठ, 50 ग्रॅम तमालपत्रे, जिरे 20 ग्रॅम, काळे मिरे काळे मिरे, 25 ग्रॅम लवंग, 25 ग्रॅम 9) दूध मसाला 10 ग्रॅम, बडीशेप 20 ग्रॅम, आमचूर दालचिनी, 50 ग्रॅम हिरवे वेलदोडे व 1 साहित्य :- बदाम 50 ग्रॅम, पिस्ते 50 पावडर चार टी स्पून, काळे मीठ 2 टी जायफळ. ग्रॅम, काजू 25 ग्रॅम, चारोळी 25 ग्रॅम, स्पून, हळद 2 टी स्पून, सुंठ पावडर 2 15-20 केशराच्या काड्या, अर्धे टी स्पून. जायफळ, 1 टेबलस्पून वेलदोड्याची कृती :- सर्व साहित्य वेगवेगळे भाजून पूड. घ्या. मिरच्या थोड्या तेलावर भाजून कृती :- वरील साहित्याची बारीक पूड घ्या. गार झाल्यानंतर एकत्र करून करा व दूध, बासुंदी, खीर, श्रीखंड इ. बारीक करून घ्या व कोरड्या स्वच्छ पदार्थांसाठी वापरा. बरणीत भरून ठेवा. (कधी कधी बदल म्हणून नेहमीच्या भाज्यांमध्येही 10) सांबार मसाला वापरता येतो. साहित्य :- धणे पाव किलो, जिरे 100 ग्रॅम, चणा डाळ 100 ग्रॅम, उडीद डाळ 12) चाट मसाला 100 ग्रॅम, 1 टी स्पून काळे मिरे, हळद साहित्य :- दोन टेबलस्पून जिरे, 1 2 टी स्पून, सुक्‍या मिरच्या 50 ग्रॅम, टेबलस्पून शहाजिरे, 2 टेबलस्पून पाव वाटी कढीपत्त्याची पाने, अर्धा वाटी काळे मिरे, 2 टेबलस्पून बडीशेप, अर्धा सुके खोबरे. टी स्पून हिंग पूड, 1 टेबलस्पून आमचूर कृती :- प्रथम डाळी वेगवेगळ्या पावडर, 2 टी स्पून काळे मीठ, भाजून घ्या. (करपू देऊ नका.) उरलेले चवीनुसार साधे मीठ. सर्व साहित्य थोड्या तेलावर वेगवेगळे कृती :- हिंगपूड थोडी तेलावर परतून भाजून घ्या. थंड झाल्यावर सर्व एकत्र घ्या. बाकी सर्व पावडरी सोडून इतर करून मिक्सरवर बारीक करा व साहित्य किंचित भाजून घ्या व एकत्र हवाबंद बरणीत भरून ठेवा. करून गार झाल्यावर मिक्सरवर बारीक करा. (फ्रूटचाट अगर 11) पावभाजी मसाला सॅलडसाठी वापरा.)

[41]

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक

ग्रामीण भागात कुठल्या प्रकारचे व्यावसाय करु शकता? ग्रामीण भागात करता येण्यासारखे २५ व्यवसाय

ज

र तुम्हाला मॅन्युफॅक्चरिंग करायचे असेल तर भाग ग्रामीण असो किंवा शहरी तुम्हाला तुमचे उत्पादन विकण्यासाठी शहरात वा परिसरात जावेच लागेल. त्यामुळे ग्रामीण भागासाठी कोणताही स्पेशल असा मॅन्युफॅक्चरिंग क्षेत्रातील व्यवसाय नसतो. तुमच्या ५०-१०० किमी परिसरात जे जे विकलं जाऊ शकत ते ते तुम्ही बनवू शकता. यातही फूड प्रोसेसिंग शी निगडित असेल तर स्थानिक पातळीवर कोणत्या पिकांचं जास्त उत्पादन होत एवढं फक्त तुम्ही बघू शकता. बर… आता राहिला प्रश्न गुंतवणुकीचा, मार्केटिंग स्किल नसण्याचा, अनुभव नसण्याचा… तर

तुमच्या गावात किंवा तुमच्या परिसरातिल एखाद्या मोठ्या गावात सुरु करता येतील असे भरपूर रिटेल किंवा सर्व्हिस व्यवसाय आहेत. रिटेल सर्व्हिस व्यवसायांना जास्त अनुभव नसला तरी चालून जाते. व्यवसाय करायचा म्हणजे मॅन्युफॅक्चरिंगच केलं पाहिजे असा काही नियम नाही. तुमचं गाव बाजारपेठेच ठिकाण असेल किंवा परिसरातील एक महत्वाचं ठिकाण असेल किंवा तुमच्या परिसरात असं एखादं मोठं गाव असेल तर अशा ठिकाणी तुम्ही बरेच स्थानिक स्तरावर चालणारे रिटेल किंवा सर्व्हिस व्यवसाय सुरु करू शकता.

सुरु करता येतील अशा काही व्यवसायांची माहिती पाहूया एखादे हॉटेल सुरु करा… चहा, भेळ, मिसळ, भजे, वडा पाव, तर्री वडा, सामोसे यासारख्या भरपूर खपणाऱ्या खाद्यपदार्थांचे हॉटेल सुरु करा. यामधून चांगले उत्पन्न मिळते. खाणारी तोंडे कधी कमी होत नसतात. त्यामुळे हॉटेल व्यवसायाला कधीच मरण नाही. आणि यासाठी गुंतवणुक २५-५० हजार पेक्षा जास्त लागत नाही. माझ्या माहितीतल्या एका तरुणाने ५ हजारात वडा पाव ची गाडी सुरु केली होती. आज त्याच स्टॅण्डवर सगळ्यात जास्त चालणार हॉटेल आहे. स्वतःची गाडी, चांगलं घर, शेती ग्रामीण भागात कमी बजेटमधे सर्वकाही झालंय..

[42]

कपड्याच दुकान सुरु करा. ग्रामीण भागात कपड्यांचे दुकान सुद्धा चांगले चालते. बाजारपेठेच्या ठिकाणी या व्यवसायाला चांगले मार्केट मिळते. सुरत, मुंबई, अहमदाबाद, बडोदा सारख्या शहरांतून किंवा जवळच्या मोठ्या शहरातून होलसेल मध्ये कपडे आणावेत. चांगले दुकान थाटावे. ग्राहकांची कमतरता नाहीये. आजही ग्रामीण भागातील कपड्यांचं मार्केट काही ठराविक लोकांच्याच हातात आहे. ते मार्केट तुमच्याकडे वळवण्याची संधी आहे. फॅशन अॅक्सेसरीज चे शॉप सुरु करा. होलसेलमधे अॅक्सेसरीज आणून

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक विक्री करा. मार्जिन भरपूर आहे, आणि महिन्यातून ५-१० दिवस विक्री धंदाही कायम असतो. करायची. बाजार दुपारपर्यंत संपतात. दुपारनंतर पुढच्या दिवसाची तयारी किराणा दुकान सुरु करा. छोटंसं करायची. दररोज चांगले उपन्न देणारा किराणा दुकान सुरु केलं तरी त्यातून व्यवसाय आहे हा. विक्रीकरिता चांगले उत्पन्न मिळू शकते. किराणा भाजीपाला फळे स्थानिक परिसरातच व्यवसाय मोठा व्हायला वेळ लागत उपलब्ध होत असतात, किंवा जवळच्या नाही. मार्केट मधून उपलब्ध करावेत. प्लास्टिक, स्टील च्या वस्तू, शेतमाल क्षेत्रातच ट्रेडिंगचा घरगुती वापराच्या वस्तू चे दुकान सुरु व्यवसाय करता येईल. आपल्या करा. भागातील शेतकऱ्यांकडून शेतमाल शेतीसाठी आवश्यक साहित्याचे ठोक बाबत विकत घेऊन शहरातील दुकान सुरु करा. विक्री व दुरुस्ती मार्केटमधे विक्री करणे किंवा दोन्ही कामांना चांगले मार्केट मिळेल. वेगवेगळ्या भाजीपाला विक्रेत्यांना, ग्रामीण भागात यासारखे मोठे मार्केट हॉटेल्सना थेट विक्री करणे. नाही. यात औजारे, मशिनरी, शेतकऱ्यांना जागेवर विक्री इरिगेशन साहित्य सारखे भरपूर झाल्यामुळे फायदा होईल आणि प्रोडक्ट येतात. औषधांची विक्रीसुद्धा तुम्हाला मधला नफा मिळून जाईल. खूप मोठा व्यवसाय आहे पण त्यासाठी याच प्रकारे बेकरी प्रोडक्ट बनवून शेतीचा अभ्यास असणे आवश्यक विका, किंवा जिल्ह्याच्या ठिकाणी ज्या आहे. काही मोठ्या बेकारी असतील फुटवेअर, खेळणी, सौंदर्यप्रसाधने, स्वस्त कपडे (शर्ट्स वगैरे) इत्यादी वास्तूंना प्रत्येक बाजारात मागणी असते. याचे एखादे चांगले शॉप सुरु होऊ शकते. किंवा एखादी छोटी टेम्पोवजा (उदा. रिक्षा टेम्पो किंवा टाटा एस) गाडी घ्या. गाडी चांगल्या पद्धतीने सजवा. मागे चांगल्या प्रकारे दुकानवजा रॅक बसावा, आणि परिसरातील प्रत्येक बाजार फिरा. यातही चांगला व्यवसाय मिळेल. काही बाजारात फिरून याची माहिती घ्या. याप्रकारच्या कोणकोणत्या वस्तूंना तुमच्या परिसरात मागणी आहे याचा शोध घ्या. भाजीपाला, फळे विक्री करू शकता. परिसरातील मुख्य गावात एखादा स्टॉल सुरु करून चांगला व्यवसायहोऊ शकतो. किंवा फिरत्या वाहनावर सुद्धा व्यवसाय करणे जास्त फायद्याचे ठरेल. सात गावांमध्ये सात बाजार करायचे, हे बाजार शक्यतो तालुक्यातील मोठे बाजार असतील याची काळजी घ्यायची, आणि तालुक्याच्या ठिकाणी सुद्धा

त्यांच्याकडून होलसेल मध्ये विकत घेऊन स्थानिक बाजारात विका. यालासुद्धा मोठे मार्केट आहे. केक, पाव, ब्रेड, खरी, टोस्ट, बिस्कीट आणखी बरेच काही याअंतर्गत विकले जाऊ शकते. दुग्धजन्य पदार्थांना सुद्धा चांगली मागणी असते. बेकारीसोबत डेअरीसुद्धा चांगली चालेल. इलेक्ट्रॉनिक, इलेक्ट्रिकल वस्तूंची विक्री व दुरुस्ती सुरु करा. इलेक्ट्रॉनिक वस्तूंना मागणी चांगली असते. तसेच टीव्ही, मोबाईल, पंखे, फ्रिज सारख्या वस्तूंच्या रिपेअरिंग साठी चांगले ग्राहक मिळतात. लग्नाचे मंडप व इतर साहित्य भाड्याने देण्याचा व्यवसाय सुद्धा ग्रामीण भागात चांगले उत्पन्न मिळवून देतो. तुमचं गाव बाजारपेठेचे ठिकाण

[43]

असेल तर जेवणाचे डबे पुरविण्याचा व्यवसाय सुद्धा चांगला चालतो. शिक्षक, नोकरदार, दुकानदार असे बरेच जण बाहेरगावचे असतात. ते तुमचे कायमचे ग्राहक होतील. क्लासेसचे प्रमाण आता ग्रामीण भागातही चांगले वाढले आहे. शिक्षकी पेशा आवडत असेल तर क्लासेस सुरु करू शकता. वाहने दुरुस्तीचे कामही ग्रामीण भागात मोठ्या प्रमाण व्यवसाय देऊ शकतो. वाहने दुरुस्तीच्या कामाचा अनुभव घेण्यासाठी शहरातील एखाद्या गॅरेजमधे वर्षभर काम करा चांगला अब्यास होईल, आणि मग गावाकडे सुरुवात करा. ट्रॅक्टर. कमर्शिअल वाहनांच्या दुरुस्तीचे काम मोठ्या प्रमाणावर उपलब्ध होईल. तसेच दुचाकी, चारचाकी वाहनांची सर्व्हिसिंग सुद्धा चांगला व्यवसाय देईल. परिसरात काही निसर्गरम्य

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक ठिकाणे असतील, किंवा शेती चांगल्या प्रमाणात असेल तर काही शेतकऱ्यांशी टायअप करून कृषी पर्यटन सुरु करू शकता. प्रोजेक्ट डेव्हलपमेंटला जरा खर्च येईल. जवळच्या शहरात मार्केटिंग केली तरी चांगला व्यवसाय होईल. शहर जवळ असेल तर ग्रामीण खाद्यसंस्कृतीला समोर ठेऊन एखाद्या ठराविक पदार्थाला टार्गेट करून हॉटेल सुरु करू शकता. शहरी भागातील नागरिक खाद्यपदार्थांच्या बाबतीत ग्रामीण चवीचे चाहते असतात. जिभेचे चोचले पुरविण्यासाठी लोक २०-३० किमी ट्रॅव्हल करत सहज येऊ शकतात. शेतीकामासाठी लेबर पुरविण्याचा व्यवसाय आता ग्रामीण भागात मोठ्या प्रमाणावर रुळतो आहे. शेतकरी लेबर ठेकेदाराला प्राधान्य द्यायला लागले आहेत. याचाही विचार करू शकता. ग्रामीण भागात सिझनल व्यवसाय सुद्धा चांगला चालू शकतो. सीझननुसार प्रोडक्ट विक्री करण्याला चांगले मार्केट मिळू शकते. जवळच्या शहरातून किंवा थेट मुंबई पुण्यातून सीझननुसार व्होलसेल मध्ये माल खरेदी करून स्थानिक मार्केटमधे विक्री करणे. आणि यासोबत एखादे डेली नीड्स च्या प्रोडक्ट चे शॉप, जनरल स्टोअर सुरु करा. डेली नीड्स दररोजचा धंदा देईल आणि त्याच शॉप मधे सिझनल प्रोडक्ट वर्षातून किमान ७०-१०० दिवसांचा चांगला व्यवसाय करून देईल. ८-१० हजार लोकसंख्या असलेल्या गावांमध्ये सुपर शॉपी सारखा सेटअप सुद्धा चांगला चालतो. पण यासाठी गुंतवणूक जरा जास्त लागेल. मोठ्या गावात कार वॉशिंग चा धंदा सुद्धा खूप चालेल. काही बागायत भागात कार्स चे प्रमाण मोठ्या प्रमाणात असते. अशा ठिकाणी कार वॉश ला चांगले मार्केट मिळेल. पिठाच्या गिरणीचा व्यवसाय

चांगला चालेल. गाव लहान मोठं कसंही असलं तरी पीठ गिरणीला पर्याय नाही. गुंतवणूकही जास्त लागणार नाही. सेकंडहँड वस्तूंची विक्री सुद्धा ग्रामीण भागात चांगली होऊ शकते. चांगल्या स्थितीत असलेल्या कित्येक वस्तू मोठ्या शहरात उपलब्ध होतात. त्या ग्रामीण भागात विकल्या जाऊ शकतात. जर लोक वाहने सेकन्ट हँड घेऊ शकतात तर इतरही वस्तू सेकंड घ्यायला त्यांना काहीच प्रॉब्लेम नसेल. हे लिहिताना मला १५-२० व्यवसाय सुचलेत. याच प्रकारे तुम्ही परिसरातील गावात फेरफटका मारला तर तुम्हाला आणखी काही चांगले पर्याय सापडू शकतील. ग्रामीण भागाला समोर ठेऊन करता येणारे व्यवसाय मर्यादित आहेत, तरीही चांगल्या प्रमाणात संधी उपलब्ध आहेत. व्यवसाय म्हणजे विक्री हा नियम लक्षात ठेवा. काय विकायचं ठरवा, आणि कामाला लागा. ग्रामीण भागात व्यवसाय करताना काही गोष्टी लक्षात ठेवा१. ग्रामीण भागातील बहुतेक लोकांची क्रयशक्ती

मर्यादित असते. त्यामुळे त्याच्या खर्च करण्याच्या क्षमतेला लक्षात घेऊनच व्यवसाय निवडा. उदा. कपड्यांचे दुकान ग्रामीण भागात चांगले चालते, पण तिथे सगळेच कपडे मोठमोठ्या ब्रँड्स चे आणि दीड दोन हजाराच्या पुढेच असतील तर धंदा चालणारच नाही. कारण कपड्यांसाठी तेवढा खर्च करणारा वर्ग तिथे मर्यादित असेल. त्या वर्गाच्या भरवश्यावर व्यवसाय चालू शकत नाही.२. बागायत पट्ट्यात आर्थिक क्षमता असणारा वर्ग चांगला असतो अशा ठिकाणी क्रयशक्ती चांगली असते. त्यानुसार प्लॅनिंग करू शकता.३. खूप जास्त गुंतवणूक न करता सुरुवात करा. गाव बऱ्यापैकी मोठे असेल, किमान ७-८ हजारपेक्षा जास्त लोकसंख्या असेल आणि आसपासच्या गावांसाठी महत्वाचे ठिकाण असेल तर मोठी गुंतवणूक करायला हरकत नाही४. ग्रामीण भागात गुणवत्ता आणि किंमत यात नेहमी किमतीचाच विजय होतो. त्यादृष्टीने सर्व प्रकारचे प्रोडक्ट असणे महत्वाचे ठरते.५. व्यवसाय ग्रामीण भागात असला तरी बँकेत करंट अकाउंट असायलाच हवे. योग्य नोंदणी

[44]

आणि करंट अकाउंट महत्वाचे आहे.६. मोठे शहर जवळ असेल तर कपडे, फॅशन प्रोडक्ट यापासून दूर रहा. ग्राहक शक्यतो यासाठी शहरालाच प्राधान्य देईल.७. सर्व्हिस व्यवसाय निवडला असेल किंवा एखादे शॉप असेल तर जाहिरात करत राहणे आवश्यक आहे. आपल्या गावासोबतच परिसरातील इतर लहान गावातही मार्केटिंग चालू ठेवावी. या काही गोष्टी लक्षात ठेवा आणि सुरुवात करा… व्यवसाय बिलकुल अवघड नाही, आपली नकारात्मक भूमिका अवघड आहे. व्यवसाय कमीपणाचा असतो हि मानसिकता ग्रामीण भागातील तरुणांना स्वतःच्या पायावर उभे राहू देत नाहीये. या मानसिकतेला बाजूला सारा आणि स्वतःचा व्यवसाय सुरु करा. लोक काय म्हणतील याचा विचार करू नका. लोकं एक वर्ष नावं ठेवतील, टीका करतील, ते सहन करा, वर्षभरानंतर तुमची प्रगती दिसली कि तेच लोक चांगला निर्णय घेतलास, नोकरीत काय ठेवलय असे म्हणतील. सुरुवात करा, घाबरू नका, व्यवसाय बिलकुल अवघड नाही….

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक

पर्यटन आणि त्याचे महत्त्व पर्यटन म्हणजे प्रामुख्याने करमणूक आणि हेतूंसाठी प्रवास करणे आहे. पर्यटन हे अनेक प्रकारचे असू शकते. घरगुती पर्यटनामध्ये त्याच देशातील रहिवासी त्यांच्या स्वत: च्या देशात वेगवेगळ्या ठिकाणी प्रवास करतात. जेव्हा दुसर्‍या देशातील रहिवासी आपल्या देशात येतात त्याला अंतर्देशीय किंवा इन बाउंड पर्यटन म्हटले जाते.

प

रदेशी पर्यटन जेव्हा आपल्या देशातील रहिवासी दुसर्य‍ ा देशात जातात तेव्हा.ते परदेशी पर्यटन किंवा आऊट बाउंड पर्यटन म्हटले जाते. पर्यटन हा फक्त एक विरंगुळा आणि मनोरंजनात्मक क्रियाकलापच नाही तर एक व्यवसाय देखील आहे.जे पर्यटकांना आपल्या कडे आकर्षित करते .करमणूक करते,आणि आपल्या देशाला उत्पन्न मिळवून देते. पर्यटनामुळे आपल्याला नवीन संस्कृती शिकायची ,नवीन लोकांना भेटायची , वेगवेगळ्या ठिकाणी मज्जा करण्याची आणि साहसी कार्य करण्याची संधी मिळते. पर्यटनाचे महत्त्व 1. आर्थिक प्रगती - पर्यटन उद्योगमुळे परकीय मुद्रेचा साठा करण्यात मदत मिळते.त्यामुळे आपल्या देशाला परकीय चलन उत्पन्न करण्यास मदत मिळते.दरवर्षी

मोठ्या संख्येने पर्यटक भारत आणि इतर ठिकाणांना भेट देतात.ते वेगवेगळ्या ठिकाणी जातात तेथे राहतात आणि तिथल्या दुकानात खरेदी करतात.या सर्व गोष्टी परदेशी मुद्रेसाठी किंवा चलनासाठी महत्त्वपूर्ण योगदान देते.वैश्विक मंदी असून देखील पर्यटनामध्ये टक्केवारी वाढ झाली आहे.

मिळाली.

3 इंफ्रास्ट्रक्चर चा विकास आपण कधी या कडे लक्ष दिले आहे का की,एखाद्या ठिकाणाला जेव्हा पर्यटन स्थळ घोषित केले जाते तेव्हा त्या ठिकाणचे लक्षणीय परिवर्तन होते. पर्यटन हे धरणं,रस्ते, कनेक्टिव्हिटी, विमानतळ सुधारणे आणि पर्यटकांना एखाद्या ठिकाणी चांगल्या प्रकारे भेट 2 उत्पन्नाचा स्त्रोत - पर्यटन हे देण्यास मदत करते .या मुळे पर्यटनाचा सार्वजनिक आणि खाजगी उत्पन्नाचे इन्फ्रास्ट्रक्चर चा विकास होण्यास निरंतर स्त्रोत आहे. सरकारने विविध मदत मिळते. प्रकारचे कर लावले आहे याला सरकारी महसूल म्हणतात या करांद्वारे 4 सामाजिक प्रगती - सांस्कृतिक मिळविलेले उत्पन्न हे सार्वजनिक देवाणघेवाण करण्यासाठी पर्यटन हा उत्पन्न आहे.जे विक्रेता स्थानिक एक उत्तम मार्ग आहे. हे नवीन वस्तुंनी नफा मिळवतो त्याला प्रगतीपथावर भेट देताना पर्यटक वैयक्तिक उत्पन्न म्हणतात.पर्यटन एकमेकांना आदर, सहिष्णुता आणि रोजगार निर्मित मध्ये देखील मदत प्रेम दर्शविणे शिकवते त्यामुळे हे करतो. यामुळे हॉटेल उद्योग,आतिथ्य सामाजिक प्रगतीस प्रोत्साहित करते. उद्योग,सेवा क्षेत्र ,करमणूक,आणि परिवहन उद्योगात रोजगाराची संधी 5 सांस्कृतिक वारसावारसा- पर्यटन [45]

आपल्या देशातील सौंदर्य, कला, इतिहास आणि संस्कृती दर्शविण्यास मदत करते.कोणत्याही देशातून येणारे वेगवेगळे लोक त्यांच्या सह सुंदर आणि सांस्कृतिक संकल्पना घेऊन येतात. आणि त्या संकल्पना वेगवेगळ्या ठिकाणी पसरवतात.अशा प्रकारे स्थानिक कौशल्यता,भाषा आणि कलेला पर्यटनामुळे वाव मिळतो.आणि सांस्कृतिक वारसा जपला जातो. निष्कर्ष - पर्यटन देशात येणाऱ्या पर्यटकांना आपल्या कडे आकर्षित करतो. तसेच येण्याचे निमंत्रण देखील देतो.हे आपल्या देशाच्या आर्थिक प्रगतीमध्ये मदत करतो.रोजगाराची निर्मिती करतो. पर्यटन हे सांस्कृतिक देवाणघेवाणसाठी एक उत्तम मार्ग आहे.म्हणून देशाच्या पर्यटनाला प्रोत्साहित केले पाहिजे.कारण पर्यटन जगातील सौंदर्याला शोधण्याची सुविधा मिळवून देतो.

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक

बिझनेस करण्यासाठी काय करावे लागेल?

त्या

विषयी माहिती मित्रां न ो स र्व प्र थ म पाहिजे व माहिती नसेल तर तुम्हाला व्यवसाय कौशल्य वर सर्वप्रथम काम करावे लागेल. यासाठी तुम्हाला सेल्स मार्केटिंग, फायनान्शियल मॅनेजमेंट, अकाउंटिंग, लीडरशिप, प्रॉब्लेम सॉल नवीन गोष्टी शिकून घ्यावे लागतील. व हे सगळे नवीन कौशल्य ऑनलाइन प्लॅटफॉर्मवरती देखील तुम्हाला सहज उपलब्ध होईल. व्यवसाय कौशल्य वर नेहमी काम करा मित्रांनो, तुमच्या मनामध्ये एक विचार येत असेल तो म्हणजे नवीन व्यवसाय कोणता करावा तसेच आपल्या व्यवसायाला योग्य मार्गदर्शन कोण करेल यासाठी तुम्हाला जो व्यवसाय सुरू करणार आहे. त्याविषयी माहिती मित्रांनो

भांडवल किती लागते मित्रांनो, ज्यावेळी आपण नवीन व्यवसाय करण्याचा विचार करतो त्यावेळी त्या व्यवसाय साठी किती भांडवल लागेल हा सर्वात महत्त्वाचा मुद्दा सर्वप्रथम आपल्या डोळ्यासमोर येत असतो. आपल्याला नवीन व्यवसाय साठी किती भांडवल लागणार आहे याचे गणित हे व्यवसाय सुरू करण्याआधीच आपण काढणे गरजेचे असते.

मित्रांनो नवीन धंदा मधून महिन्याला साधारण किती पैसे आपण मिळून या गोष्टीचा अभ्यास आपण सर्वप्रथम करणे देखील गरजेचे आहे. आणि हा अभ्यास करताना आपण आपल्या वस्तूंच्या किंवा निर्मितीचा किंवा सेवा देणार असल्यास सेवा देताना येणाऱ्या खर्च या गोष्टीचा अभ्यास करावा अभ्यास सुरू करण्याआधीच या सर्व वरील प्रमाणे दिलेल्या गोष्टीचा आपण बारकाईने इतकेच नव्हे तर भांडवल आपण कसे अभ्यास करावा. उभा करू शकतो याचे मार्ग कोणकोणते आहेत हे देखील आपल्यासाठी खूपच नवीन व्यवसाय सुरु करताना महत्वपूर्ण असते. भांडवल उभे प्रत्येक जण भांडवल उभारणी बाबत करण्यासाठी प्रत्येक जण हा नियोजन विचार करत असतो पण ते भांडवल योग्य करत असतो. परंतु ही भांडवलाची आपण जिथून कुठून उभे करणार आहोत परतफेड आपण कशी करणार आहोत याचा प्रस्ताव आपण कसा आणि किती याचा विचार आधीच करणे गरजेचे असते कालावधीमध्ये करणार आहेत याचा म्हणजे आपला अंदाज धंदा सुरू देखील विचार करणे खूपच महत्त्वाचे

सर्वप्रथम पाहिजे व माहिती नसेल तर झाल्यानंतर किती दिवसात आपण ते पैसे तुम्हाला व्यवसाय कौशल्य वर सर्वप्रथम परत घेतलेल्या ठिकाणी देऊ शकतो. काम करावे लागेल. याचे मोजमाप पण आधीच केले तर यासाठी तुम्हाला सेल्स मार्केटिंग, आपला व्यवसाय त्या दिशेने पुढे नेण्यास फायनान्शियल मॅनेजमेंट, अकाउंटिंग, आपल्याला खूपच मोठ्या प्रमाणामध्ये लीडरशिप, प्रॉब्लेम सॉल नवीन गोष्टी मदत होत असते. आता हा धंदा उभा शिकून घ्यावे लागतील. व हे सगळे नवीन करताना लावलेले पैसे परत कौशल्य ऑनलाइन प्लॅटफॉर्मवरती मिळवण्यासाठी आपल्याला त्याच धंदा देखील तुम्हाला सहज उपलब्ध होईल. मधून तेवढे उत्पन्न मिळवायला किती कालावधी लागेल याचा देखील आपण नवीन व्यवसाय सुरू करण्यासाठी विचार करायला हवा.

असते. मित्रांनो एखादा व्यवसाय सुरू करण्यासाठी आपल्याला तूर्तास पैसे नसल्यास आपण आपले सामाजिक संबंधात आणि आपली इच्छाशक्ती या गोष्टीचा वापर करून तूर्तास टिकून राहून तेवढे भांडवल उभा करता येईल याचा विचार केला पाहिजे. मित्रांनो आपण आपले स्वप्न पूर्ण करण्यासाठी जिद्द इच्छाशक्ती चा वापर करा कारण हा एकमेव मार्ग आहे असा ज्यामधून आपण आपली स्वप्नही पूर्णत्वास नेऊ शकतो.

[46]

पला व्यवसाय रजिस्टर करणे मित्रांनो, नवीन व्यवसाय सुरू करण्यासाठी त्या व्यवसायाचे रजिस्ट्रेशन करणे खूपच गरजेचे असते. त्याचबरोबर तुम्ही कोणती कंपनी किंवा ऑर्गनायझेशन सुरू करण्याचा विचार करत असाल त्यासाठी तुम्हाला त्याचे लायसन्स आणि परमिट असायला पाहिजे. त्यासाठी तुम्हाला सरकारकडे अप्लाय देखील करावे लागते अशाप्रकारे आपण आपला व्यवसाय रजिस्टर करू शकता. व्यवसायाला मार्केट मधील लॉन्च करा मित्रांनो, आपण वरील प्रमाणे सर्व टप्पे पूर्ण केल्यानंतर लास्ट टप्पा म्हणजे आपण आपल्या व्यवसायाला मार्केटमध्ये लॉंच करणे हा आपल्यासाठी एक चांगला टप्पा आहे. कारण आपण आपल्या नवीन व्यवसायाला मार्केटमध्ये उतरवणे खूपच महत्त्वाचे असते. नवीन व्यवसाय आयडिया चहा-कॉफी फास्ट फूड शॉप इंटरियर डिझाईनिंग डान्स सेंटर योगा क्लासेस मेडिकल स्टोर ऑटोमोबाईल रिपेअर पाणीपुरी स्टॉल कोचिंग सेंटर सायबर कॅफे किराणा दुकान इंग्लिश क्लासेस जिम सेंटर फ्लावर डेकोरेशन ब्युटी पार्लर संगणक दुरुस्ती सेंटर कंप्यूटर ट्रेनिंग सेंटर फोटोग्राफी फॅशन डिझायनर शेअर मार्केट मेणबत्ती बनवणे कुरिअर सर्व्हिस पोल्ट्री फार्मिंग सलून सेक्युरिटी एजन्सी पिशव्या बनवणे ड्रायव्हिंग स्कूल

मसाले पॅक करणे, लहान पाउच पॅक करणे, पूजेचे सामान, मेणबत्या, साबण, चहाची पावडर, टिकल्या, खेळणी आणि भेटवस्तू इत्यादी वस्तू पॅक करण्याचे काम तुम्हाला कंपनी देऊ शकते. पॅकिंगचे अनेक प्रकार आहेत पण उत्तम पॅकिंग ही आज मार्केटची मूलभूत गरज आहे.

ह

ल्ली महागाई इतकी वाढली आहे की सर्वसामान्य घरात एकाच व्यक्तीच्या उत्पन्नात घरखर्च भागवणे आणि भविष्यासाठी बचत करणे शक्य होत नाही. कोरोनाच्या काळात जेव्हा लॉकडाऊन लागले तेव्हा बाहेर न पडता आल्याने अनेकांचे उत्पन्नाचे साधन त्यांच्यापासून हिरावले गेले. त्यावेळी घरून करण्यासारखे काम अनेक लोक शोधत होते. जर तुम्हालाही ऑनलाइन पैसे कमवायचे असतील आणि संगणक किंवा फोनवर काही तास काम करून भरपूर पैसे कमवायचे असतील तर खाली दिलेली पोस्ट नक्कीच वाचा. या पोस्टमध्ये असा मार्ग सांगितला आहे ज्याद्वारे तुम्ही घर बसल्या भरपूर पैसे कमवू शकता.’जे दिसायला आकर्षक दिसतं तेच विकलं जातं’ ही म्हण तुम्ही ऐकली असेल. आणि कोणत्याही वस्तूच्या आकर्षक दिसण्यात त्याच्या पॅकिंगचा खूप महत्त्वाचा वाटा असतो. एखाद्या वस्तूचे पॅकिंग जितके चांगले होईल तितकी ग्राहकांना ती आवडेल. म्हणूनच अनेक वेळा आपण पाहतो की कंपन्या अगदी लहान वस्तूंच्या पॅकिंगकडेही जास्त लक्ष देतात. जेणेकरून लोक ती वस्तू खूप पसंत करतात. तुम्हालाही घरी बसून पॅकिंगचे काम करून महिन्याला 40,000 ते 50,000 हजार रुपये कमवायचे असतील, तर तुमच्यासाठी ही सुवर्ण संधी आहे. जर तुम्ही ही पोस्ट पूर्णपणे वाचली, तर तुम्हाला घरबसल्या पॅकिंगचे काम करून पैसे कमवण्याबद्दल, घरगुती पॅकिंग व्यवसाय कसा सुरु करावा याबद्दल आणि घरबसल्या काम उपलब्ध करून देणाऱ्या कंपनीबद्दल बरीच मौल्यवान माहिती मिळेल. नोकरी मिळवणे हे वाटते तितकेच अवघड आहे, म्हणूनच तुम्हाला हार मानण्याची गरज नाही, फक्त प्रयत्न करत राहा. तुम्ही घरगुती पॅकिंग व्यवसाय केलात तर तुम्हाला चांगले उत्पन्न मिळेल आणि तुम्ही त्यातून भविष्यासाठी बचत देखील करू शकाल. जाणून घ्या

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक

घरगुती पॅकिंग व्यवसाय करणे फायदेशीर

आसपासची कंपनी जी घरी बसून पॅकिंगचे काम देत आहे, ती तुम्हाला गुगल मॅपवर दिसेल. लक्षात घ्या घरगुती पॅकिंग व्यवसाय करण्याचे हे 2 सुरक्षित मार्ग आहेत, ज्याचा वापर करून तुम्ही घरबसल्या पॅकिंगचे काम मिळवू शकता.

घरगुती पॅकिंग व्यवसाय कसा करावा. घरगुती पॅकिंग व्यवसाय म्हणजे काय ग्राहकांना उत्पादन वितरीत करण्याच्या पद्धतीला पॅकेजिंग म्हणतात. कोणत्याही उद्योगात पॅकेजिंगला खूप महत्त्व असते आणि जे लोक घरी बसून पॅकिंगचे काम करतात ते लोक खूप महत्वाची भूमिका पार पाडत असतात. तुमच्या व्यवसायाचे यश किंवा अपयश हे मोठ्या प्रमाणावर चांगल्या पॅकेजवर अवलंबून असते, जर उत्पादनांचे पॅकेजिंग चांगले असेल तर ग्राहकांनाही ते खूप आवडते. व ग्राहक वारंवार ते उत्पादन खरेदी करण्याचा विचार करतात आणि त्या कंपनीकडे आकर्षित होतात, त्यामुळे व्यवसायाचे पॅकेजिंग चांगले असले पाहिजे याची व्यवसाय सुरू करण्यापूर्वी किंवा चालवण्यापूर्वी काळजी घेतली पाहिजे. घरबसल्या पॅकिंगचे काम सुरु करणे म्हणजेच घरगुती पॅकिंग व्यवसाय सुरु करणे ही महिलांसाठी घरगुती व्यवसाय व आर्थिकदृष्ट्या आत्मनिर्भर होण्याची एक उत्तम संधी आहे. या व्यवसायात तुम्ही घरच्या घरीच कुठल्याही एका प्रॉडक्टची निवड करून त्याचे पॅकिंग करून पैसे कमावू शकता. उदाहरणार्थ जर तुम्हाला एखाद्या वास्तूच्या पॅकिंगमागे दहा रुपये मिळत असतील तर, आणि तुम्ही एका दिवशी दहा वस्तू पॅक केल्या

तर तुम्हाला प्रति दिवसाचे शंभर रुपये मिळतील. हे काम तुमच्या वेळेनुसार आणि मेहनतीवर देखील अवलंबून आहे. म्हणजे तुमच्या हातात आहे की तुम्ही या कामासाठी किती वेळ देऊ इच्छिता आणि किती कष्ट घेऊ इच्छिता. हे काम तुम्ही अनेक प्रकारे करू शकता. घरी बसून पॅकिंगचे काम मिळवण्यासाठी, लोक अनेक चुका करतात, जसे की इंटरनेटवर एखादी कंपनी शोधून स्वतःचा फोन नंबर कोणत्याही वेबसाइटला देणे. घरी बसून पॅकिंगचे काम पुरवणारी कंपनी तुम्ही सहजपणे कशी शोधू शकता ते जाणून घ्या. इंटरनेट खूप मोठे आहे आणि तीच कंपनी तुम्हाला घरबसल्या पॅकिंगचे काम देऊ शकते जी तुमच्या परिसरात आहे. तुम्ही कुठल्याही शहरात राहत असलात तरी याच पद्धतीचा वापर करून तुम्ही घरबसल्या पॅकिंगचे काम मिळवू शकता. जर कंपनी तुमच्या घराजवळ असेल तर तुम्ही थेट तिथे जाऊन घरगुती पॅकिंग व्यवसाया बद्दल विचारू शकता. जर कंपनीने होय म्हटले तर तुम्ही दुसऱ्याच दिवशी काम सुरू करू शकता. जर तुमच्या आसपास अशी कुठली कंपनी नसेल, तर तुम्ही इंटरनेटवर जाऊन घरगुती पॅकिंग व्यवसाय किंवा (माझ्या जवळ घरून पॅकिंगचे काम असे शोधू शकता.हे सर्च केल्यावर तुमच्या

[47]

घरगुती पॅकिंग व्यवसाय करण्याचा पहिला मार्ग घरी बसून पॅकिंगचे काम करण्याचा पहिला मार्ग म्हणजे कंपनी तुम्हाला पॅकिंग मटेरियल आणि पॅकिंग करण्यासाठी कव्हर देते आणि जर घरी बसून पॅकिंग करायचे असेल तर तुम्ही संपूर्ण वस्तू घरी आणा आणि तुमच्या सोयीनुसार पॅकिंगचे काम करा. कंपनी आणि तुमच्यामध्ये एक दिवस ठरलेला असतो ज्या दिवशी तुम्हाला डिलिव्हरी द्यावी लागेल. उदाहरणार्थ दर रविवारी तुम्ही कंपनीला एवढा माल द्याल आणि पुढचा माल पुन्हा घ्याल, मग तुम्ही त्याच दिवसानुसार काम करत राहता. या दरम्यान एक गोष्ट लक्षात ठेवा की तुम्ही जो माल कंपनीला देता तो कंपनीचे लोक पुन्हा पाहतात आणि जर तुमच्या पॅकिंगमध्ये काही कमतरता असेल तर तुम्हाला पुढील काम दिले जाणार नाही. घरगुती पॅकिंग व्यवसाय करण्याचा दुसरा मार्ग घरी बसून पॅकिंगचे काम करण्याचा दुसरा मार्ग म्हणजे कंपनी तुम्हाला माल आणि पॅकिंग सोबत एक मशीन देखील देते, जसे की जर तुम्हाला मालाचे तराजूने वजन करून पॅकिंग करायचे असेल तर कंपनी तुम्हाला एक स्केल देखील देते. त्याचप्रमाणे पॅकिंगमध्ये इतर कोणतेही मशीन आवश्यक असल्यास तेही तुम्हाला दिले जाते. पण तुम्हाला कधीही मोठे मशीन दिले जात नाही. घरगुती पॅकिंग व्यवसाय करण्याचा तिसरा मार्ग जर तुम्ही तुमचा माल स्वतः बनवू आणि विकू शकत असाल तर तुम्ही यामध्ये कोणत्याही ऑनलाइन

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक वेबसाईटची मदत देखील घेऊ शकता. किंवा तुम्ही तुमच्या जवळच्या बाजारातही जाऊ शकता. त्यात मुख्यतः हस्तकलेचा समावेश होतो. जसे लहान मूर्ती, कोणतेही खेळणी इ. आजकाल अनेक सुप्रसिद्ध वेबसाइट्स लोकांना तुमचा माल बनवण्याची आणि पॅक करण्याची आणि त्यांच्या वेबसाइटवर टाकण्याची संधी देतात. ग्राहकांना ते आवडल्यास त्यांचा एजंट तुमच्या घरी येऊन तुमचे सामान घेऊन जाईल. त्यानंतर तुमच्या खात्यात पेमेंट केले जाईल. अशा वेबसाइटवर तुमच्या मालाचे दर निश्चित करण्याचे स्वातंत्र्यही तुम्हाला आहे आहे. पॅकिंगचे काम घरबसल्या उपलब्ध करून देणार्‍या अनेक कंपन्या आहेत आणि चांगल्या पॅकिंग कंपनीचाही या व्यवसायात फायदा होतो आणि ग्राहकांनाही ते खूप आवडते. पॅकेजिंगचे अनेक प्रकार आहेत जसे की घरून बिंदी / टिकल्या पॅकिंगचे काम, खाद्यपदार्थ पॅकिंग, मिठाई खरेदीच्या वेळी उत्पादनांचे पॅकेजिंग, कच्च्या बाजारातील पॅकेट्स, पूजेच्या साहित्याचे पॅकिंग,वेगवेगळ्या उत्पादनांसाठी विविध पॅकेजिंग व्यवस्था विहित केलेली आहे. वाहतूक आणि साठवणुकीत सोय, भेसळ होण्याची शक्यता कमी, जाहिरातीचे माध्यम, मालाची प्रतिष्ठा वाढणे, विक्री जाहिरात, ओळखीची सोय, ग्राहकांना सुविधा या कारणांस्तव मालाचे पॅकेजिंग चांगले असण्यावर भर दिला जातो. जर तुम्हाला पॅकिंगचे काम करून लाखो रुपये कमवायचे असतील, तर तुम्हाला हे काम व्यवसाय म्हणून सुरू करावे लागेल, जर तुम्ही पॅकेजिंगचा व्यवसाय सुरू केला तर तुम्हाला हजारो रुपयांपासून लाखो रुपये कमावता येतील. पण त्यासाठी तुम्हाला काही गोष्टी कराव्या लागतील. जसे की – मार्केट रिसर्च – पॅकेजिंग व्यवसाय सुरू करण्यासाठी, तुम्ही प्रथम मार्केट रिसर्च केले पाहिजे. ज्या प्रकारच्या पॅकेजिंग व्यवसायाला जास्त मागणी असेल, तो व्यवसाय सुरू करावा. मशीन – काही वस्तूंचा पॅकेजिंग व्यवसाय सुरू करण्यासाठी, आपल्याला मशीनची देखील आवश्यकता असेल. पण पण आपण कोणत्या प्रकारचा पॅकिंग व्यवसाय सुरू करणार आहात त्यावर हे ठरेल. खर्च – तुम्हाला पॅकिंगचा व्यवसाय सुरू करण्यासाठी जास्त पैशांची गरज नाही, तुम्ही कमी खर्चात पॅकिंगचा व्यवसाय सुरू करू शकता.

विपणन – जर तुम्हाला तुमच्या पॅकिंग व्यवसायाचे मार्केटिंग करायचे असेल तर तुम्ही ते ऑनलाइन आणि ऑफलाइन दोन्ही प्रकारे करू शकता. घरी बसून पॅकिंगचे काम करून महिन्याला किती कमाई होऊ शकते? घरी बसून पॅकिंगचे काम करून तुम्ही महिन्याला 20 हजार ते 50 हजार सहज कमवू शकता. तुम्ही पाहिले असेल की जर एखादी वस्तू पॅक न करता विकली तर ती खूप स्वस्त असते आणि तीच पॅक करून विकली तर त्याची किंमत वाढते. आणि या कामात स्पर्धा फार कमी आहे, तुम्ही पूजेचे साहित्य, मसाले, रंग, गुलाल इ. वस्तूंचे घरी बसून पॅकिंगचे काम करू शकता. हे काम करण्याचा सर्वात मोठा फायदा हा आहे की तुम्हाला घराबाहेर पडण्याची गरज नाही कारण सर्व कामे घरातूनच करावी लागतात. घरी बसून पॅकिंगचे काम करून तुम्ही महिन्याला 20000 ते 50000 कमवू शकता. घरून काम केल्याने वाहतुकीसारख्या खर्चातही बचत होते. घरून काम करण्यासाठी, फक्त तुमचा कलात्मक विचार आवश्यक आहे, कोणतीही महाग सामग्री नाही.यासाठी तुम्ही कुटुंबातील इतर सदस्यांचीही मदत घेऊ शकता.यासाठी कोणतेही मोठे प्रशिक्षण आवश्यक नाही. घरून काम करून, तुम्ही तुमच्या व्यवसायासाठी अधिक वेळ देऊ शकता. जर तुम्हाला या व्यवसायात काही फायदा होऊ लागला तर तुम्ही हे काम आणखी पुढे नेऊ शकता. तुम्ही पाउच पॅकिंग मशीन देखील घेऊ शकता. पाऊच पॅकिंग मशीन वेगवेगळ्या दरात उपलब्ध आहेत. मशीनच्या कामाच्या क्षमतेनुसार त्याची किंमत आहे. काही मशीन्स पूर्ण स्वयंचलित असतात तर काही मशीन्स लहान असतात, ज्या तुम्हाला स्वतः चालवाव्या लागतात. जर तुमचे काम नवीन असेल तर तुम्ही हीट सीलिंग मशीन विकत घ्या जे फार महाग नाही. हीट सीलिंग मशीन 2000 ते 3000 च्या रेंजमध्ये सहज उपलब्ध आहेत.

घरी बसून कुठे मिळेल, तर आम्ही तुम्हाला सांगतो की तुम्ही तुमच्या निवासी भागातही पॅकिंगचे काम घरी बसून करू शकता.यासाठी तुम्हाला तुमच्या निवासी भागात पॅकिंगचे काम देणाऱ्या कंपनीच्या संपर्क क्रमांकावर फोन करून बोलणे आवश्यक आहे, जर तुम्ही कंपनीला तुमचे पॅकिंग चांगले आहे हे पटवून दिले तर कंपनी तुम्हाला पॅकिंगचे काम देईल. याशिवाय जर हे काम मिळवण्याचा दुसरा मार्ग म्हणजे Google वर सर्वोत्तम ऑनलाइन पॅकेजिंग कंपनी शोधणे आणि त्या कंपनीला ईमेल करणे. सर्वप्रथम तुमच्या कोणत्याही मोबाईलवर ब्राउझर उघडा आणि घरी बसून पॅकिंगचे काम माझ्या जवळ, असे शोधा.हे सर्च केल्यानंतर, तुम्हाला तुमच्या निवासी भागात हे काम देणाऱ्या कंपनीची सर्व माहिती व नंबर मिळेल. पॅकिंगचे काम कोणती कंपनी देते? जर तुम्ही इंटरनेट वापरत असाल पॅकिंगचे काम शोधण्यासाठी तुम्ही इंटरनेटची मदत देखील घेऊ शकता. यासाठी आम्ही तुम्हाला काही वेबसाइट्स सांगणार आहोत, त्या तुम्ही पाहू शकता. यामध्ये Jooble, careerjeet, olx, Quikr इत्यादींचा समावेश आहे. यासोबतच तुम्ही गुगल मॅपवर तुमच्या आजूबाजूची कंपनी देखील पाहू शकता आणि काहींचे नंबर देखील तुम्हाला येथून मिळू शकतात. तुमच्या आजूबाजूला काही काम सापडले तर तुम्ही त्या कंपनीत संबंधित व्यक्तींना भेटायला जा आणि जर सर्व काही ठीक झाले तर पुढे कामाला लागा. तुम्हाला हवे असल्यास तुम्ही थेट गुगलवर तुमच्या शहराच्या नावासह पॅकिंगचे काम शोधू शकता. फोनवर बोलत असताना किंवा कामाच्या बदल्यात तुम्ही कोणालाही पैसे देऊ नका, हे लक्षात ठेवा. आजकाल कामाच्या नावाखाली ही फसवणूक केली जात आहे जिला अनेक लोक बळी पडले आहेत. भारतात घरबसल्या पॅकिंगचे काम पुरवणाऱ्या जवळपास सर्वच कंपन्यांच्या वेबसाइट्स आहेत. त्यांच्या वेबसाइटला भेट देऊन, तुम्ही घरबसल्या पॅकिंगच्या कामासाठी कंपनीचा नंबर मिळवू शकता.

Joble, Careerjeet, Olx, Quikr, Flipkart, Amazon, Etsy, Indiamart इत्यादी कंपन्या आहेत, ज्यावर तुम्हाला घरी बसल्या पॅकिंगचे काम मिळू शकेल.

होम पॅकिंग कंपनी कशी शोधावी? मित्रांनो, जर तुम्ही विचार करत असाल की पॅकेजिंग का काम कसे मिळवायचे? त्यामुळे तुम्हाला काळजी करण्याची गरज नाही कारण आज आम्ही तुम्हाला या प्रश्नाचे उत्तर देणार आहोत, जर तुमच्या मनात हे येत असेल की कोणती कंपनी हे काम देते किंवा अशी कोणती कंपनी आहे जी घरी बसून काम देते? कंपनीत सामील होण्यासाठी आणि तुम्हाला पॅकिंगचे काम आवश्यक कागदपत्रे [48]

पॅकिंगचे काम घरून सुरू करणे फार अवघड काम नाही. एकदा तुम्हाला एखादी कंपनी किंवा औद्योगिक युनिट सापडले की, तुम्ही काही सोप्या कागदपत्रांच्या आधारे काम सुरु करू शकता. कंपनी तुम्हाला तुमचे ओळखपत्र, आधार कार्ड, ऍड्रेस प्रूफ आणि बँक तपशील इ. कागदपत्रे मागू शकेल. पॅकिंग कामाचे फायदे घर बसल्या पॅकिंगचे काम करण्याचा सर्वात मोठा फायदा म्हणजे तुम्हाला कामासाठी घराबाहेर जाण्याची गरज नाही कारण सर्व काम घरातूनच करावे लागते. घरी बसून पॅकिंगचे काम करून तुम्ही 20000 ते 50000 महिन्यांपर्यंत कमवू शकता. घरून काम केल्याने वाहतुकीसारख्या जाणाऱ्या खर्चातही बचत होते. आणि हा खर्च वाचल्याने तुमच्या नफ्यात भर पडते. घरून काम करण्यासाठी, फक्त तुमची क्रिएटिव्हीटीआवश्यक आहे. त्यासाठी कोणतीही महाग सामग्री लागत नाही. तुम्ही या कामासाठी कुटुंबातील इतर सदस्यांचीही मदत घेऊ शकता. या कामासाठी कोणतेही मोठे प्रशिक्षण घेणे आवश्यक नाही. तसेच घरून काम करून, तुम्ही तुमच्या व्यवसायासाठी अधिक वेळ देऊ शकता. प्रश्न – कोणती कंपनी घरगुती पॅकिंगचे काम देते? उत्तर – तुम्ही Google किंवा Google Maps वर कंपनी पॅकिंग वर्क फ्रॉम होम लिहून शोधा. तुमच्या जवळच्या, घरून पॅकिंगचे काम देणाऱ्या सर्व कंपन्यांची नावे तुमच्यासमोर येतील आणि विशेषतः Jooble, Careerjeet, Olx, Quikr इत्यादी अशा कंपन्या आहेत, ज्या तुम्हाला घरबसल्या पॅकिंगचे काम देतात. घरगुती पॅकिंग व्यवसाय करणे फायदेशीर आहे. मसाले पॅक करणे, लहान पाउच पॅक करणे, पूजेचे सामान, मेणबत्या, साबण, चहाची पावडर, टिकल्या, खेळणी आणि भेटवस्तू इत्यादी वस्तू पॅक करण्याचे काम तुम्हाला कंपनी देऊ शकते. पॅकिंगचे अनेक प्रकार आहेत पण उत्तम पॅकिंग ही आज मार्केटची मूलभूत गरज आहे. तुम्ही घरी बसून पॅकिंगचे काम कसे सुरू करता हे आपण या लेखात बघितले. पण एक गोष्ट नेहमी लक्षात ठेवा की कोणतीही कंपनी तुम्हाला काम देण्यासाठी पैशांची मागणी करत नाही, पैशांची मागणी करणा-या व फसवणूक करणाऱ्यांपासून सावध राहा.

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक

महिला व बालकल्याण मंत्री

[49]

रायगड मत : दिवाळी उद्याेग िवशेषांक