BASIC GUIDE FOR CONTEMPORARY ARCHITECTURE DESIGN คู่มือการออกแบบสถาปัตยกรรมร่วมสมัยเบื้องต้น

BASIC GUIDE

FOR CONTEMPORARY ARCHITECTURE design

( BASED ON NORTHERN VERNACULAR ARCHITECTURE )

คูมือการออกแบบสถาปตยกรรมรวมสมัยเบื้องตน ที่มีรากฐานมาจากสถาปตยกรรมพื้นถิ่นภาคเหนือ

INTRODUCTION (บทนํา)

ภาคเหนือเปนภาคที่อุดมสมบูรณไปดวยศิลปวัฒนธรรม ทั้งจารีต ประเพณี อัดงดงามสุนทรีย จนคนทั่วไปไดรูจักวา เปนดินแดนแหงความงดงามของศิลปศาสตร หลายแขนง สถาปตยกรรมเปนศาสตร สาขาหนึ่ง ที่เกี่ยวเนื่องกับชุมชน ทั้งอดีตและปจจุบัน การสืบสาน การตกทอดของวัฒนธรรม ในอดีต ทําใหแตละทองถิ่นมีความแตกตางและคลายคลึงกัน เปนไปตาม สภามแวดลอม จารีต ประเพณี และวัฒนธรรม ภาคเหนือถือเปนภูมิภาคหนึ่งของประเทศทีม ่ ีการพัฒนา อยางรวดเร็ว แตการพัฒนาของเมืองโดยไมไดคํานึงถึงสถา ปตยกรรมพื้นถิ่น ทําใหเกิดการทอดทิ้ง ไมเหลียวแล สถาปตยกรรมพื้นถิ่นทําใหเกิดชองวางขึ้นในสังคม เกิดการทําลายสถาปตยกรรมและวัฒนธรรมพื้นถิ่นเพราะเห็นวา หมดความหมาย หมดความตองการ เปนเรื่องที่ลาสมัย กลับกันนั่นในประเทศที่มีความเจริญหลายๆประเทศ ตางพยายามเก็บรักษาวัฒนธรรมของอดีต เพื่อศึกษา ถึงวัฒนธรรมและการนําไปใชในอนาคต

SCOPE (ขอบเขตการศึกษา) สถาปตยกรรมพื้นถิ่นภาคเหนือ ประเทศไทย ศึกษาลักษณะทางกายภาพ ยังไมกลาวถึงสถาปตยกรรมของชาวไทยภูเขา

OBJECTIVE (วัตถุประสงค) เอกลักษณของสถาปตยกรรม เปนสิ่งที่ทุกคนอยากจะทําให เกิดใหเมี และเปนไปเพื่อความเจริญงอกงามอันดีของสังคม ซึ่งนําไปสูการออกแบบรวมสมัยในอนาคต

คูมือเลมนี้จึงจัดทําขึ้นเพื่อสงสริมการอนุรักษใหไดเขาไปเปน สวนหนึ่งในการออกแบบ ของการกอสรางอาคารใหมหรือ การปรับปรุงอาคารในอนาคต เพื่อชวยเหลือ ใหคนทั่วไปหรือ นักออกแบบที่มีความตองการในการสรางสรรคงานออกแบบได มีสวนในการอนุรักษ เพื่อใหสามารถนําไปประยุกต ใชไดโดยงาย โดยที่ผูอานไมจําเปนตองเก็บขอมูลอยางละเอียดถึงขั้นวัดขนาด หรือเขาไปขุดคุยประวัติของอาคารแตละรูปแบบ แตใหมุงเนนไปที่ การสรางสรรคงานสถาปตยกรรม ประกอบกับความคิด สรางสรรค ของผูนําไปประยุกต ใช เพื่อตอบสนองตอการใชงาน ที่ตางกันออกไปของสถาปตยกรรมที่จะเกิดขึ้นในอนาคต ใหมีความ “รวมสมัย” สอดคลองกันระหวาง ความเปนพื้นถิ่น และความทันสมัย เพื่อสรางความประทับใจ และความภาคภูมิใจ สะทอนความเปนตัวตนของพื้นที่ตั้งหรือชาติพันธุข องสังคม ของผูสรางสรรค ผลงาน เจาของอาคาร หรือผูใชงานอาคาร ตลอดจนสรางเอกลักษณ ทางสถาปตยกรรมและวัฒนธรรม เพื่อเปนมรดกตกทอดไปสูคนรุนลูกรุนหลานในอนาคต

DEFINITION OF VERNACULAR ARCHITECTURE (นิยามหรือความหมายสถาปตยกรรมพื้นถิ่น)

เปนเอกลักษณประจําถิ่น เรียบงาย หรือประจํากลุมชาติพันธุ เนนประโยชน ใชสอย สัดสวน และวัสดุกอสราง ขึ้นอยูกับ การดํารงชีวิต คตินิยม ความเชื่อและรสนิยมของคนในทองที่นั้นๆ คุณคาทางศิลปะ ความงาม สุนทรียะ

คุณคาของการดํารงชีวิต การแกปญหาการอยูอาสัยในถาพพิ้นที่ เปนสิ่งสะทอนถึงสภาพของพื้นที่

คุณคาสะทอนชีวิต และวัฒนธรรมสังคม การใชชีวิต และภูมิปญญาของคนในพื้นที่

คุณคาตอความรูความเขาในลักษณะ ทางกายภาพของอาคาร เปนทั้งรูปทรง ผังอาคาร วัสดุ ระเบียบวิธีการกอสราง ซึ่งจะแตกตางกันไปตามแตละทองที่

สถาปตยกรรมพิ้นถิ่น (VERNACULAR ARCHITECTURE) เปนศิลปะประยุกตที่มีประโยชนใชสอยรวมอยูดวย ลักษณะสถาปตยกรรมพื้นถิ่นจึงขึ้นอยูกับภูมิประเทศ และดินฟาอากาศ ระบบเศรษฐกิจ ความรูทางการกอสราง วัสดุกอสราง การคมนาคมและขนสง การบริหารการปกครอง ประเพณีและวัฒนธรรม วิถีชีวิตและรสนิยมของคน ในแตละทองถื่น

CONTEMPORARY ARCHITECTURE (สถาปตยกรรมรวมสมัย) VERNACULAR ARCHITECTURE + MODERN ARCHITECTURE

ขอดี ถูกพัฒนาใหเขากับสภาพแวดลอม เขากับวิถีชีวิต จารีต ประเพณี

ขอเสีย ความปลอดภัยในอาคาร ยึดติดกับอดีตและไมไดปรับตัว เขากับยุคสมัย

ขอดี

ขอเสีย

ไดรับความนิยมเปนสากล เรียบงาย

สงเสริมความสะดวกสะบายในการดําเนินชีวิต ใชวัสดุอุตสาหกรรม

เนนความโปรงโลง ไมมีชีวิตชีวา ความแข็งแรงคงทนของอาคาร ทัยสมัย ดูแข็งกราวไมอบอุน สืบทอดภูมิปญญาของชางทองถิ่น ดูแลรักษายาก ดุแลรักษางาย เปนเอกลักษณ ของพื้นที่ และชาติพันธุ ไมเหมาะกับสภาพอากาศเขตรอนชื้น สามารถวางแผนใหประหยัดงบประมาณได คติความเชื่อหรือวัฒนธรรมบางอยาง มีคุณคาทางสถาปตยกรรมและวัฒนะรรม ชองเปดเปนกระจกบานกวาง ไมไดรับความนิยมในปจจุบัน โครงสรางไมซับซอน ทําใหอากาศรอนเขามาในอาคาร เรียบงาย ไมเขากับอุปปกรณืหรือเทคโนโลยีสมัยใหม ยึดติดกับรูปแบบไมปรับตัวเขากับสภาพแวดลอม ใชวัสดุพื้นถิ่นหาไดงาย

DEFINITION OF CONTEMPORARY ARCHITECTURE (นิยามหรือความหมายสถาปตยกรรมรวมสมัย) สิ่งที่มีรวมกันระหวาง สถาปตยกรรมพื้นถิ่น (VERNACULAR ARCHITECTURE) และสถาปตยกรรมสมัยใหม ( MODRN ARCHITECTURE)

สอดคลองกับยุคสมัย

มีพื้นฐานจาก ลักษณะ รูปแบบเดิม

การสรางที่มุงเนนประโยชน ใชสอย ประยุกตใหสามารถเขากันอยางลงตัว (FUNCTION) มากกวาความงาม ความเรียบงายทั้งการกอสราง และการใชวัสดุ

เรียบงาย

ขอเสียเกิดของทั้งสองรูปแบบ เกิดจากกการที่ไมปรับตัวเขากับ ทั้งยุคสมัยและสภาพแวดลอม เพื่อลบขอเสียเหลานั้น จึงเกิดเปนรูปแบบ

ไมหวือหวาแตโดดเดน

“สถาปตยกรรมรวมสมัย”

ไมตองปรัชญาลึกซึ้งมากนัก แตก็เต็มไปดวยความนุมนวล

สถาปตยกรรมรวมสมัย คือการสรางสรรค งานที่มีการปรับเปลี่ยนรูปแบบ ลักษณะ การใชงานตางๆใหสามารถสอดคลองเขากับยุคสมัยและสถานการณ ปจจุบัน เปนการสรางสรรค ผลงานที่ไมขอบเขต เปนการออกแบบสถาปตยกรรมในลักษณะที่แปลกใหม เปนผลงานที่ถูกสรางขึ้นมาดวยการนําประโยชน ดานการใชงานทางสถาปตยกรรม เขามาผสมผสานกับความงดงามทางศิลปะอยางลงตัว และดูสมบูรณ แบบ กอใหเกิดเปนสถาปตยกรรมที่สวยงามและงานศิลปะที่แตกตาง

BASIC Design evaluation for vernacular architecture conservation (การประเมินการออกแบบเพื่อการอนุรักษสถาปตยกรรมพื้นถิ่นเบื้องตน) ๑. การอนุรักษแนวคิด

๓. การอนุรักษฝมือการชาง

โดยปกติการอนุรักษ ฝมือการชางมักถูกปลอยละเลย แนวคิดในการกอสรางเรือนพื้นถิ่นนั้นมีวีการพัมนามา การกํากับฝมือการชาง รวมไปถึงเครื่องมือที่ชางนํามาใชดวย อยางตอเนื่อง จนกระทั้งไดรุปแบบที่เหมาะสม บางเทคนิดอาจจะตองถึงกับใชเครื่องอยางเดียวกันกับ กับการดํารงชีวิต การอนุรักษ อาจทําไดดดยการสราง ที่ใชในอดีต การอนุรักษ ทําไดดวยการฝกฝมือชางใหเรียนรู ความเขาใจใหกับประชาชนถึงเรื่องคุณคา และถายทอดกันตอไปเรื่อยๆ ที่สอดคลองวิถีชิวิต ที่ถูกพัฒนามาจนถึงปจจุบัน ๒๕ % ๒๕ % เพื่อการพัฒนาในอนาคตเปนการพัฒนาที่สอดคลอง ๔. การอนุรักษวัสดุกอสราง กันระหวางวิถีชีวิตเดิมกับวิธีชีวิตสมัยใหม การอนุรักษ งานสถาปตยกรรมโดยทั่วไป สวนใหญมักขาด การพิจารณาตอการนําวัสดุกอสรางมาใช ทําใหเกิดผลกระทบ ตางๆเชน ขาดความสอดคลองกลมกลืนในรูปแบบสีสัน เชนวัสดุมุงหลังคา วัสดุฝาหรือผนัง การอนุรักษ วัสดุกอสราง ๒. การอนุรักษรูปแบบ ซึ่งมังจะเปนวัสดุที่หาไดงาย ตามทองถิ่น จึงเหมือนเปนการ รุปแบบเรือนพื้นถิ่นของแตละกลุมชนที่ถุกพัฒนาจน สับสนุนทั้งการใชวัสดุแบบเกา เกิดการจางงานในการหาวัสดุ สอดคลองกับการดํารงชีวต ิ ของแตละกลุมชนแลว หรือซื้อวัสดุกับคนในทองถิ่น อีกทั้งยังเปนการสงเสริมชาง ๒๕ % ๒๕ % จึงสมควรที่จะอนุรักษ คุณคานี้ไว ที่เหมาะกับวัสดุนั้นๆอีกดวย ถาหากจะคิดเปนสัดสวนคงประมาณไดวาการอนุรักษแตละแบบนั้นมีสัดสวนเทาๆกัน คืออยางละ ๒๕ % หรือเปน ๑ ใน ๔

ยกตัวอยางเชน ถาสามารถสรางอาคารที่การอนุรักษ รูปแบบของอาคารพื้นฐาน แตไมไดนําการอนุรักษ รูปแบบอื่นมาประกอบใช อาจอนุมานไดวาอาคารที่สรางขึ้นมานั้น ไดคํานึงถึงการอนุรักษ ความเปนสถาปตยกรรมพื้นถิ่นในการออกแบบไปแลวถึง ๒๕ % จากรูปแบบทั้งหมด แตถาหากสามารถ สรางอาคาร แลวใชรูปแบบการอนุรักษ ไดครบทั้งหมดแมจะใชแตละรูปแบบเพียงเล็กนอย แตก็อาจจะอนุมานไดแลววาอาคารที่สรางขึ้นมานั้น ไดคํานึงถึงการอนุรักษณ สถาปตยกรรมพื้นถิ่นถึง ๑๐๐ % ( แมวาอาคารที่ออกมาจะไมไดเหมือนกับสถาปตยกรรมพื้นถิ่นตามขนบดั่งเดิมก็ตาม ) ซึ่งถือเปนเรื่องดีที่จะทําใหเรารูวาเราสามารถนําสิ่งใดมาคํานึงไดบางในการออกแบบเพื่อการอนุรักษ สถาปตยกรรมพื้นถิ่น ใหเปน “สถาปตยกรรมรวมสมัย” ที่เหมาะสม

อยางไรก็ตามถึงแมวาจะสามารถประเมินไดอยางคราวๆวาอาคารที่สรางมาใหมนั้นไดมีการคํานึงถึงการอนุรักษ สถาปตยกรรมพื้นถิ่นในการออกแบบเปนปริมาณเทาไหร จากรูปแบบทั้งหมดทุกรูปแบบที่กลาวมา ก็ไมไดครอบคลุมไปถึงความงาม และความเหมาะสมของผลลัพทที่เกิดขึ้น ซึ่งสิ่งเหลานั้นจะขึ้นอยูกับความคิดสรางสรรคของผูออกแบบ

NORTHERN OF THAILAND (ภาคเหนือของประเทศไทย)

ภาคเหนือ เปนภูมิภาคที่อยูดานบนสุดของไทย มีลักษณะภูมิประเทศอันประกอบไปดวยเทือกเขาสลับซับซอน มีอากาศหนาวเย็นกวาภูมิภาคอื่นๆ ทางดานประวัติศาสตร ของภาคเหนือมีความสัมพันธ ทางวัฒนธรรมกับอาณาจักรลานนา

มี ๑๗ จังหวัด แบงเปน

เชียงราย แมอองสอน

พะเยา เชียงใหม ลําพูน

นาน

ลําปาง

ภาคเหนือตอนบน ๘ จังหวัด ถือเปนภูมิภาคลานนา

แพร

อุตรดิตถ ตาก

สุโขทัย

พิษณุโลก

ภาคเหนือตอนลาง ๙ จังหวัด ถือเปนภูมิภาคนอกนอกลานนา

กําแพงเพชร พิจิตร เพชรบูรณ นครสวรรค อุทัยธานี เรือนภาคกลางอิทธิพลมาจาก อยุธยาสมัยพระยาตาก

เรือนแบบขมปงขิง และเรือนแบบลานนา

เรือนแบบกาแล และเรือนเครื่องไม

เรือนเครื่องไม (เฮือนบะเกา)

สิบสองปนนา เชียงตุง นครสวรรค พิจิตร เพชรบูรณ อุทัยธานี

กําแพงเพชร

ตาก

ลําปาง

ลําพูน

พิษณุโลก

สุโขทัย

แพร

พะเยา

อุตรดิตถ

นาน

เชียงใหม

เชียงราย แมฮองสอน

NORTHERN VERNACULAR ARCHITECTURE (สถาปตยกรรมพื้นถิ่นภาคเหนือ) ภาคเหนือมีลักษณะ ภูมิประเทศเปนปาเขา

อยูสูงกวาระดับ นํ้าทะเลหลายรอยเมตร

จึงมีอากาศที่ขอนขางเย็น และมีฝนตกชุก

มีประชากรหลายกลุมกระจายไปทั่วทั้งภาค ลักษณะภูมิประเทศ ดินฟาอากาศ และวิถีชีวิตที่แตกตางกัน จึงทําใหงานสถาปตยกรรมพื้นถิ่นภาคเหนือมีความแตกตางกัน แบงเปน

สภาพทั่วไปมี ความอุดมสมบูรณ

จึงมีไมเปนวัสดุ ในการกอสรางหลักของอาคาร

เปนเรือนไมยกพื้น มีความสูงจากเดี่ยวลาง ประมาณ ๒ – ๒.๕๐ เมตร และเดียวบนประมาณ ๓ – ๓.๕๐ เมตร

สถาปตยกรรมของชาวไทยภูเขา

เปนที่อยูอาศัยของชาวไทยภูเขาเผาตางๆ ไดแกละวา ลื้อ ยวน เขิน มูเซอร เปนตน

สถาปตยกรรมในเมือง มีลักษณะการอยูอาศัยแบบเมืองที่ตองมี สาธารณูปโภคและบริการสาธารณะตางๆ เปนตัวกําหนดจึงทําใหลักษณะสถาปตยกรรม เมืองไมแตกตางกันมากมายนัก ซึ่งในเนื้อหาจะพูดถึงสถาปตยกรรมเมืองเปนหลัก

รูปทรงหลังคาทํา มุมมประมาณ ๕๐ - ๕๖ องศา

ลักษณะรูปทรงของอาคาร เรือนไมยกพื้นใตถุนสูงมีหลังคาคลุม

NORTHERN VERNACULAR ARCHITECTURE (สถาปตยกรรมพื้นถิ่นภาคเหนือ) ลักษณะเรือนพื้นถิ่นภาคเหนือ

เรือนเครื่องไมแบบพื้นบาน เรือนหลังคาจั่ว (เรือนไทยลื้อ) เรือนไม เฮือนบะเกา

เรือนลานนา(เรือนกาแล)

เรือนขนมปงขิง

เรือนภาคกลางทรงเตี้ย เรือนสมัยกลาง

เฮือนแป เรือนรานคา

เรือนชนบท หรือเรือนไมบั่ว เฮื่อนมัดชื่อมัดแป ภาคกลางเรียก เรือนเครื่องผูก

Traditional wood house

(เรือนเครื่องไมแบบพื้นบาน, เรือนหลังคาจั่ว, (เรือนไทยลื้อ), เรือนไม, เฮือนบะเกา)

เปนเรือนอยูอาศัยใตถุนสูง

หลังคามุงกระเบื้องไมแปนเกล็ด

เรือนเปนหลังคาจั่ว หลังใหญที่ใชเปนเรือนนอนหลังคาซับซอน หากเปนเรือนนอนสองหลังคาเปนจั่วแฝด

เจาะชองหนาตางนอย

สวนหนาหองเปนโถงโลง ใชเปน ใตถุนใชผูกควายและเก็บ พื้นที่อเนกประสงค สําหรับรับแขก อุปกรณ ทํากสิกรรม

พบในภาคเหนือตอนบน แมอองสอน เชียงราย พะเยา เปนตน

มีเรือนหลังเล็กใตถุนสูงผนังทึบ ซึ่งใชเก็บผลิตผลทางเกษตรอยูดวย

หิ้งพระใชวิธียื่นผนัง ออกไปเปนซุมเล็กๆ

มีชายคายามและทิ้งชายคาคลุมเรือน

ดานหนาเปนชานโลงมีรานนํ้า ใชรั่วโปรงหรือรั้วตนไม

เหมาะสมกับโครงการ

บานพักอาศัย รีสอร ท สถานศึกษาขนาดเล็ก

Traditional wood house

(เรือนเครื่องไมแบบพื้นบาน, เรือนหลังคาจั่ว, (เรือนไทยลื้อ), เรือนไม, เฮือนบะเกา)

เปนเรือนอยูอาศัยใตถุนสูง

การประยุกตใช หลังคามุงกระเบื้องไมแปนเกล็ด

จากสถาปตยกรรมพื้นถิ่นใหกลายเปน “สถาปตยกรรมรวมสมัย” โดยให สามารถนําไปตกแตงเปนเปลือกอาคาร มีแนวความคิดในการอนุรักษ รวมไปกับการออกแบบโดยการพิจารณา ปรับเปลี่ยนฟงก ชั่นใหเหมาะสม หรือเปลี่ยนเปนวัสดุอื่นที่ จากวิถีชีวิตของคนเมืองในยุคปจจุบัน ปรับใชกับแตลักษณะของเรือน กับการใชงานได มีรูปทรงเหมือนกันได พื้นถิ่นภาคเหนือ ซึ่งจะนําหลักการประเมินของการอนุรักษ เบื้องตน มาเปนตัวพิจารณาดวย เรือนเปนหลังคาจั่ว เจาะชองหนาตางนอย หลังใหญที่ใชเปนเรือนนอนหลังคาซับซอน หากเปนเรือนนอนสองหลังคาเปนจั่วแฝด หลังคาจั่วเหมาะสมสําหรับสภาพอากาศ ปจจุบันอากาศไมไดหนาวเย็นเหมือนอดีต สามารถลดทอนรายละเอียด ควรเนนไปที่ความโปรงโลง ใหเขากับยุคสมัยได

สวนหนาหองเปนโถงโลง ใชเปน ใตถุนใชผูกควายและเก็บ พื้นที่อเนกประสงค สําหรับรับแขก อุปกรณ ทํากสิกรรม

ชวยเรื่องความโปรงโลง เปรียบเสมือนหองนั่งเลนในปจจุบัน ควรเปลี่ยนฟงก ชั่นการใชงานใหเหมาะสม มีเรือนหลังเล็กใตถุนสูงผนังทึบ ซึ่งใชเก็บผลิตผลทางเกษตรอยูดวย

หิ้งพระใชวิธียื่นผนัง ออกไปเปนซุมเล็กๆ

เรือนหลังเล็กอาจมีหรือไมมีก็ได ขึ้นอยูกับการใชงาน

ปรับเปลี่ยนไดตามวิถีชีวิต

มีชายคายามและทิ้งชายคาคลุมเรือน

ดานหนาเปนชานโลงมีรานนํ้า รั่วโปรงหรือรั้วตนไม

ควรคงไวเพราะเหมาะสมกับสภาพอากาศ สามารถลดทอนหรือเปลี่ยนวัสดุได

ชานโลงชวยใหบานมีพื้นที่มากขึ้น รั่วดปรงควรปรับปรุงใหปลอดภัย

ตัวอยางการประยุกตใช

LANNA HOUSE

(เรือนลานนา(เรือนกาแล)

เติ๋น ที่กึ่งเปดโลง ยกพื้น อเนกประสงค เปนเรือนแฝด หรือสองหลังรวมพื้น ใชทํางาน นั่งพักผอนตอนรับแขก ยกใตถนสูง ใชงานอเนกค ตลดจนกางมุงนอน ฝาเรือนบริเวณเต๋ิน ประสงค ใตถุนเรือน จะมีการทําฝาไหลเพื่อรับลม

พบในภาคเหนือตอนบน เชียงใหม ลําพูน เปนตน

เรือนแฝดไมนิยมใหมีขนาดเทากัน เรือนนอนพอแมจะมีชวงเสาดานสกัด กวางกวาเรือนอีกหลัง

ฝาเรือนดานสกัดเปนฝาตรง ดานขางผายออก

การวางเรือนกาแล วางเรือนขวางตะวัน คือวางใหหันหนาจั่วไปในแนวเหนือ - ใต

หลังคาคุม ชายคายาว ผนังผายออก หลังคากระเบื้องไมหรือแฝก

มีระเบียงและชาน (พื้นที่เปดโลงไมมี หลังคาลุมเรียกวา นอกชาน )เปนพื้นที่ เชื่อมหนวยตางๆเขาดวยกันไชานฮอม ทางเดินระหวางเรือนสองหลัง

โครงสรางไมการยึดเกาะใช เดือยไมแกะสลัก

ไมมีเธิงหรือฝาเพดาน ที่เรือนพื้นถิ่น ลานนาไมมีเธิงเพราะตองปนขึ้นไป เปลี่ยนกระเบื้องดินขอมุงหลังคา

มีกาแล ไมคูไขว แกะสลักสวยงาม ติดประดับที่ยอดจั่ว

เหมาะสมกับโครงการ

บานพักอาศัย รีสอร ท สถานศึกษาขนาดเล็ก รานอาหาร

LANNA HOUSE

(เรือนลานนา(เรือนกาแล)

เติ๋น ที่กึ่งเปดโลง ยกพื้น อเนกประสงค การประยุกตใช เปนเรือนแฝด หรือสองหลังรวมพื้น ใชทํางาน นั่งพักผอนตอนรับแขก ยกใตถนสูง ใชงานอเนกค ตลดจนกางมุงนอน ฝาเรือนบริเวณเต๋ิน จากสถาปตยกรรมพื้นถิ่นใหกลายเปน “สถาปตยกรรมรวมสมัย” โดยให ประสงค ใตถุนเรือน จะมีการทําฝาไหลเพื่อรับลม มีแนวความคิดในการอนุรักษ รวมไปกับการออกแบบโดยการพิจารณา ปรับตามการใชงานของอาคาร เปรีบเสมือน living room หรือ living area จากวิถีชีวิตของคนเมืองในยุคปจจุบัน ปรับใชกับแตลักษณะของเรือน พื้นถิ่นภาคเหนือ ซึ่งจะนําหลักการประเมินของการอนุรักษ เบื้องตน เรือนแฝดไมนิยมใหมีขนาดเทากัน มาเปนตัวพิจารณาดวย ฝาเรือนดานสกัดเปนฝาตรง เรือนนอนพอแมจะมีชวงเสาดานสกัด ดานขางผายออก กวางกวาเรือนอีกหลัง การทําผนังผายออกทําใหตัวอาคาร ชวยสงเสริมเรื่องสัดสวนอาคาร มีความนาสนใจแตไมตอบโจทย ทางฟงกชั่น การวางเรือนกาแล วางเรือนขวางตะวัน คือวางใหหันหนาจั่วไปในแนวเหนือ - ใต

หลังคาคุม ชายคายาว ผนังผายออก หลังคากระเบื้องไมหรือแฝก

ควรปรับใหเหมาะสมกับสภาพแวดลอม

เหหมาะกับสภาพอากาศ อาจจะมีการ เปลี่ยนวัสดุมุงไดตามความเหมาะสม

มีระเบียงและชาน (พื้นที่เปดโลงไมมี หลังคาลุมเรียกวา นอกชาน )เปนพื้นที่ เชื่อมหนวยตางๆเขาดวยกันไชานฮอม ทางเดินระหวางเรือนสองหลัง การมีนอกชานชวยเรื่องภาวะอยูสบาย ไมมีเธิงหรือฝาเพดาน ที่เรือนพื้นถิ่น ลานนาไมมีเธิงเพราะตองปนขึ้นไป เปลี่ยนกระเบื้องดินขอมุงหลังคา

โครงสรางไมการยึดเกาะใช เดือยไมแกะสลัก การคงไวถือเปนเรื่องดี อาจจะไมจําเปน ตองทําทั้งอาคาร เลือกใชตาม ความเหมาะสม มีกาแล ไมคูไขว แกะสลักสวยงาม ติดประดับที่ยอดจั่ว

N

การคงไวเปนเรื่องดีตอเอกลักษณ อาคาร สงเสริมเรื่องอัตลักษณ และภาวะอยูสบาย แตอาจจะไมตอบโจทย ทางฟงก ชั่น แตอาจจะตามมาดวยการดูแลรักษา ตัวอยางการประยุกตใช

GINGERBREAD HOUSE (เรือนขนมปงขิง )

สวนใหญเปนสองชั้น

มุมดวยกระเบื้องซีเมนต (กระเบื้องวาว)

ที่ผนังตอนบนใตชายคาเปด เปนชองระบายอากาศ ดวยไมฉลุดปรง

ชายคาหนามุข หนาจั่ว และระเบียง ประดับดวยไมฉลุลายคลายขนมปง จึงเรียกวาขนมปงขิง (GINGERBREAD)

มีทั้งใตถุนโลงและใชพื้นที่ใตถุน กั้นเปนหอง

แผนผังของเรือนจัดเนื้อที่ใชสอย แบบตะวันตกมีหองนอน หองรับแขก หองพักผอน หองทํางาน และหองครัว

หลังคามีทรงปนหยา มะนิลา

อิทธิพลมาจากชาวตะวันตกที่เขามาคาขายและทําปาไมในไทย

พบในภาคเหนือตอนบน ลําปาง เชียงใหม เชียงราย แมฮองสอน กําแพงเพชร

ปลอยชายคายาวครอบคลุมรอบทุกดาน

เหมาะสมกับโครงการ

บานพักอาศัย โฮสเทล โรงแรมขนาดเล็ก รานคา รีสอร ท สถานศึกษาขนาดเล็ก รานอาหาร

GINGERBREAD HOUSE (เรือนขนมปงขิง ) การประยุกตใช สวนใหญเปนสองชั้น

ปลอยชายคายาวครอบคลุมรอบทุกดาน

สามารถคงแนวคิดไวไดงายเพราะ อาคารสวนใหญเปนสองชั้น

เหมาะสมกับสภาพอากาศ เรื่องภาวะอยูสบาย

ที่ผนังตอนบนใตชายคาเปด เปนชองระบายอากาศ ดวยไมฉลุดปรง

มุมดวยกระเบื้องซีเมนต (กระเบื้องวาว)

มีทั้งใตถุนโลงและใชพื้นที่ใตถุน กั้นเปนหอง

ชายคาหนามุข หนาจั่ว และระเบียง ประดับดวยไมฉลุลายคลายขนมปง จึงเรียกวาขนมปงขิง (GINGERBREAD)

จากสถาปตยกรรมพื้นถิ่นใหกลายเปน “สถาปตยกรรมรวมสมัย” โดยให มีแนวความคิดในการอนุรักษ รวมไปกับการออกแบบโดยการพิจารณา จากวิถีชีวิตของคนเมืองในยุคปจจุบัน ปรับใชกับแตลักษณะของเรือน พื้นถิ่นภาคเหนือ ซึ่งจะนําหลักการประเมินของการอนุรักษ เบื้องตน มาเปนตัวพิจารณาดวย

สามารถนําไปตกแตงเปนเปลือกอาคาร สงเสริมเรื่องอัตลักษณ และฝมือชาง หรือเปลี่ยนเปนวัสดุอื่นที่ ตามมาดวย ตนทุนและการดูแลรักษา มีรูปทรงเหมือนกันได

ชวยเรื่องความโปรงโลง สงเสริมเรื่องอัตลักษณ และฝมือชาง ควรเปลี่ยนฟงก ชั่นการ ตามมาดวย ตนทุนและการดูแลรักษา ใชงานใหเหมาะสม

หลังคามีทรงปนหยา มะนิลา เหมาะสมกับสภาพอากาศ สามารถลดทอนรายละเอียด ใหเขากับยุคสมัยได

แผนผังของเรือนจัดเนื้อที่ใชสอย แบบตะวันตกมีหองนอน หองรับแขก หองพักผอน หองทํางาน และหองครัว คลายกับผังของเรือนในปจจุบัน ตัวอยางการประยุกตใช

CENTRAL HOUSE

(เรือนภาคกลางทรงเตี้ย เรือนสมัยกลาง)

พัฒนาตอมาจาก เฮือนบะเกาไดรับอธิพลมาจากอยุธยา เนื่องจากมีความเหาะสมกับสภาพภูมิอากาศของภาคเหนือตอนลาง

พบในภาคเหนือตอนลาง

เสาใตถุนสูงถูกตัดใหสั้นลง เนื่องจากไมมีนํ้าทวม

ผังแบบเรือนไทยภาคกลาง

เปนหลังคาจั่ว หรือปนหยา

เขาสูเรือนและหองนอนตามแนวขวาง

บางหลังเพิ่มหลังคาอีกชุดดานหนา เพื่อคลุมพื้นที่ชานเรือนดานขาง

มีตัวเหงาที่ปลายปนลม ตามแบบประเพณี

มีหลังคาปนกลากยาว ลงมาคลุมระบียง

ลักษณะเปนเรือนภาคกลางทรงเตี้ย หรือเรือนแพบก

มีระเบียงดานหนายาวตลอดตัวเรือน

รุปแบบเรือนแพเมื่อนํามาใชบนบก มักจะทําเสาตอมอสั้นเพอนพักเรือน

เหมาะสมกับโครงการ

บานพักอาศัย รีสอร ท สถานศึกษาขนาดเล็ก ตาก พิษณุโลก สุโขทัย อุตรดิตถ และกําแพงเพชร รานอาหาร

CENTRAL HOUSE

(เรือนภาคกลางทรงเตี้ย เรือนสมัยกลาง) การประยุกตใช

เสาใตถุนสูงถูกตัดใหสั้นลง เนื่องจากไมมีนํ้าทวม

ผังแบบเรือนไทยภาคกลาง

เหมาะกับสภาพพื้นที่ในอดีตควรปรับให เหมาะสมกับปจจุบัน

ปรับเปลี่ยนไดใหเหมาะกับการใชงาน

เปนหลังคาจั่ว หรือปนหยา

เขาสูเรือนและหองนอนตามแนวขวาง

เหมาะสมกับสภาพอากาศ สามารถลดทอนรายละเอียด ใหเขากับยุคสมัยได

สงเสริมเรื่องอัตลักษณ ของอาคาร ขึ้นอยูกับความเหมาะสม

บางหลังเพิ่มหลังคาอีกชุดดานหนา เพื่อคลุมพื้นที่ชานเรือนดานขาง เหมาะสมกับสภาพอากาศ ชวยเรื่องภาวะอยูสบาย

มีตัวเหงาที่ปลายปนลม ตามแบบประเพณี

มีหลังคาปนกลากยาว ลงมาคลุมระบียง

ลักษณะเปนเรือนภาคกลางทรงเตี้ย หรือเรือนแพบก

เหมาะสมกับสภาพอากาศ ชวยเรื่องภาวะอยูสบาย

เหมาะกับสภาพพื้นที่ในอดีตควรปรับให เหมาะสมกับปจจุบัน

มีระเบียงดานหนายาวตลอดตัวเรือน

รุปแบบเรือนแพเมื่อนํามาใชบนบก มักจะทําเสาตอมอสั้นเพอนพักเรือน

จากสถาปตยกรรมพื้นถิ่นใหกลายเปน “สถาปตยกรรมรวมสมัย” โดยให มีแนวความคิดในการอนุรักษ รวมไปกับการออกแบบโดยการพิจารณา จากวิถีชีวิตของคนเมืองในยุคปจจุบัน ปรับใชกับแตลักษณะของเรือน พื้นถิ่นภาคเหนือ ซึ่งจะนําหลักการประเมินของการอนุรักษ เบื้องตน มาเปนตัวพิจารณาดวย

การคงไวเปนเรื่องดีตอเอกลักษณ อาคาร แตอาจจะไมตอบโจทย ทางฟงก ชั่น

๕๐ % เหมาะกับสภาพพื้นที่ในอดีตควรปรับให สงเสริมเรื่องอัตลักษณ ของอาคาร เหมาะสมกับปจจุบัน ขึ้นอยูกับความเหมาะสม ตัวอยางการประยุกตใช

STORE house

(เฮือนแป เรือนรานคา)

พบในทั้งภาคเหนือตอนบนและตอนลาง แมอองสอน เชียงราย พะเยา เชียงใหม นาน แพร ตาก กําแพงเพชร เปนตน

มีหนาที่ใชสอยทั้งอยูอาศัยและคาขาย

บางหลังสวนคาขายอยูใต สวนพักอาศัย

ลักษณะเปนดานยาวติดถนน สวนคาขายยกพื้นสูงจากทางเทา ไมเกิน ๓ ขั้นบัได

หลังคามีทรงจั่ว ปนหยา ปนหยามะนิลา(ปนหยาผสมจั่ว) หลังคามุงสังกะสีหรือกระเบื้อง

มีทางเดินและบันดเปนตัวเชื่อมสวนอยูอาสัย

ฝาเรือนดานหนาเปนบานเฟยม หรือบานกระทุงขนาดใหญ

บางเรือนสวนคาขายกับสวนอยูอาสัย จะอยูใตหลังคาเดียวกัน

บางหลังตอชายคายาวมาเพื่อคลุม พื้นที่หนาราน บางหลังชายคายื่นยาว บางหลังตอชายคายื่นยาว จะมีเสารับชายคา

มีทั้งชั้นเดียวและสองชั้น

ฝาไมกระดานและประตูหนาตาง มีการตกแตงดวยไมทางนอน

เหมาะสมกับโครงการ บานพักอาศัย โฮสเทล โรงแรมขนาดเล็ก รานคา รานอาหาร

STORE house

(เฮือนแป เรือนรานคา) การประยุกตใช

มีหนาที่ใชสอยทั้งอยูอาศัยและคาขาย

บางหลังสวนคาขายอยูใต สวนพักอาศัย

มีทางเดินและบันดเปนตัวเชื่อมสวนอยูอาสัย

ฝาเรือนดานหนาเปนบานเฟยม หรือบานกระทุงขนาดใหญ

คลายกับอาคารในปจจุบัน

สงเสริมเรื่องอัตลักษณ ของอาคาร ขึ้นอยูกับการใชงาน

จากสถาปตยกรรมพื้นถิ่นใหกลายเปน “สถาปตยกรรมรวมสมัย” โดยให มีแนวความคิดในการอนุรักษ รวมไปกับการออกแบบโดยการพิจารณา สงเสริมเรื่องอัตลักษณ ของอาคาร เหมือนกับอาคารในปจจุบัน จากวิถีชีวิตของคนเมืองในยุคปจจุบัน ปรับใชกับแตลักษณะของเรือน ขึ้นอยูกับการใชงาน พื้นถิ่นภาคเหนือ ซึ่งจะนําหลักการประเมินของการอนุรักษ เบื้องตน ลักษณะเปนดานยาวติดถนน หลังคามีทรงจั่ว ปนหยา มาเปนตัวพิจารณาดวย สวนคาขายยกพื้นสูงจากทางเทา ปนหยามะนิลา(ปนหยาผสมจั่ว) ไมเกิน ๓ ขั้นบัได หลังคามุงสังกะสีหรือกระเบื้อง เหมาะสมกับสภาพอากาศ สงเสริมเรื่องอัตลักษณ ของอาคาร สามารถลดทอนรายละเอียด ขึ้นอยูกับความเหมาะสม ใหเขากับยุคสมัยได

บางหลังตอชายคายาวมาเพื่อคลุม พื้นที่หนาราน บางหลังชายคายื่นยาว บางเรือนสวนคาขายกับสวนอยูอาสัย บางหลังตอชายคายื่นยาว จะอยูใตหลังคาเดียวกัน จะมีเสารับชายคา สงเสริมเรื่องอัตลักษณ ของอาคาร เหมาะสมกับสภาพอากาศ ขึ้นอยูกับการใชงาน ชวยเรื่องภาวะอยูสบาย มีทั้งชั้นเดียวและสองชั้น ขึ้นอยูกับการใชงาน

ฝาไมกระดานและประตูหนาตาง มีการตกแตงดวยไมทางนอน

๕๐ % สงเสริมเรื่องอัตลักษณ ของอาคาร อาจปรับเปลี่ยนวัสดุได ขึ้นอยูกับการใชงาน ตัวอยางการประยุกตใช

LOCAL HOUSE

(เรือนชนบท หรือเรือนไมบั่ว เฮื่อนมัดชื่อมัดแป ภาคกลางเรียก เรือนเครื่องผูก เรือนเฝาทุง (กระตอบเฝาทุง) เถ็งนา)

เปนที่อยูอาศัยขนาดเล็กสุด

เรือนพักอาสัยของชาวชนบท

วัสดุกอสรางเปนวัสดุพื้นถิ่น ไมไผ ใบไม แฝก

ผังเรือนไมบั่วสําหรับพักอาศัย มีหองนอนเดียว มีเติ๋น มีครัวไฟ และรานนํ้า

ใชเปนที่พักนอนและหุงอาหาร

ผังเรือนเรียบงายไมสลับซับซอน

มีหลังคาคลุมตํ่ามาเพื่อปองกัน อากาศหนาว

พื้นและระเบียงยกพื้นสูงไมเกิน ๑ เมตร

ใชเฝาทุงนาในฤดูทํานาและเก็บเกี่ยว

พบทั้งในภาคเหนือตอนบนและลาง

เหมาะสมกับโครงการ

บานพักอาศัย รีสอร ท สถานศึกษาขนาดเล็ก รานอาหาร

LOCAL HOUSE

(เรือนชนบท หรือเรือนไมบั่ว เฮื่อนมัดชื่อมัดแป ภาคกลางเรียก เรือนเครื่องผูก เรือนเฝาทุง (กระตอบเฝาทุง) เถ็งนา) การประยุกตใช เปนที่อยูอาศัยขนาดเล็กสุด

เรือนพักอาสัยของชาวชนบท

อาจขยายขนาดหรือเพิ่มจํานวนได ขึ้นอยูกับการใชงาน

ปจจุบันแมพื้นที่ชนบทก็ยังมีมูลคาสูง ไมใชแคเพียงพื้นที่ของคนชนบทอีกตอไป

จากสถาปตยกรรมพื้นถิ่นใหกลายเปน “สถาปตยกรรมรวมสมัย” โดยให มีแนวความคิดในการอนุรักษ รวมไปกับการออกแบบโดยการพิจารณา จากวิถีชีวิตของคนเมืองในยุคปจจุบัน ปรับใชกับแตลักษณะของเรือน พื้นถิ่นภาคเหนือ ซึ่งจะนําหลักการประเมินของการอนุรักษ เบื้องตน มาเปนตัวพิจารณาดวย

ผังเรือนไมบั่วสําหรับพักอาศัย วัสดุกอสรางเปนวัสดุพื้นถิ่น มีหองนอนเดียว มีเติ๋น มีครัวไฟ ไมไผ ใบไม แฝก และรานนํ้า สงเสริมเรื่องอัตลักษณ ของอาคาร เหมาะสมกับการใชงานในอดีต อาจปรับเปลี่ยนวัสดุไดแตคงรุปทรงเดิม ควรปรับใหเหมาะสมกับปจจุบัน ขึ้นอยูกับการใชงาน ใชเปนที่พักนอนและหุงอาหาร

ผังเรือนเรียบงายไมสลับซับซอน

อาจเปลี่ยนฟงก ชั่นหรือเพิ่มเติม คลายกับอาคารในปจจุบัน ไดตามความเหมาะสม มีหลังคาคลุมตํ่ามาเพื่อปองกัน อากาศหนาว

พื้นและระเบียงยกพื้นสูงไมเกิน ๑ เมตร

เหมาะสมกับสภาพอากาศ ชวยเรื่องภาวะอยูสบาย

สงเสริมเรื่องอัตลักษณ ของอาคาร ควรปรับตามการใชงาน

ใชเฝาทุงนาในฤดูทํานาและเก็บเกี่ยว

อาจเปลี่ยนฟงก ชั่นหรือเพิ่มเติม ไดตามความเหมาะสม ตัวอยางการประยุกตใช

APPLYING TO BE A “ CONTEMPORARY ARCHITECTURE ” (การนําไปประยุกตใชใหเปน “สถาปตยกรรมรวมสมัย”)

วิธีการเบื้องตนในการเลือกใชองคประกอบตางๆจากคูมือเพื่อนําไปประยุกตใชกับการสรางหรือปรับปรุงอาคารให เกิดเปน “สถาปตยกรรมรวมสมัย” ที่คํานึงถึงการอนุรักษสถาปตยกรรมพื้นถิ่นไดโดยงาย

วิธีการคือเลือกใชองค ประกอบของเรือนพื้นถิ่นใหเหมาะสมกับรูปแบบโครงการและสภาพแวดลอมผานการเลือกตัวกรองทั้ง ๓ ลําดับ เพื่อตัดความเปนไดในการออกแบบที่ไมเกี่ยวของกับความตองการออกไป

๑. เริ่มตนจากการเลือก กตัวกรองลําดับที่หนึ่ง ๑.๑ เลือกจังหวัดกอน

๒. เลือกตัวกรองลําดับที่สอง ๒.๑ เลือกลักษณะของเรือนพื้นถิ่นที่พบในจังหวัดที่เลือก

๑.๒ เลือกรูปแบบโครงการกอน ๒.๒ หากไมเฉพาะเจาะจงที่จะสื่อถึงจังหวัดใดจังหวัดหนึ่งใหเลือกลักษณะของเรือนพื้นถิ่นแบบใดก็ได

๓. ลําดับสุดทายเลือก ตัวกรองลําดับที่สาม

เลือกองค ประกอบของลักษณะเรือนพื้นถิ่น กระบวนการ

ออกแบบ

เลือกองค ประกอบของลักษณะเรือนพื้นถิ่น

+ ใชวิธีการประเมินเบื้องตนใน การอนุรักษอาคารมาประกอบ

?

๓. การอนุรักษ ฝมือการชาง ๑. การอนุรักษ แนวคิด

๔. การอนุรักษ วัสดุกอสราง ๒. การอนุรักษ รูปแบบ

จะไดมาซึ่งสถาปตยกรรม “รวมสมัย” แผงไปดวยแนวคิดของการอนุรักษสถาปตยกรรมพื้นถิ่นซึ่งและ สามารถประเมินไดเบื้องตนวาอาคารที่ออกนั้นเปน กี่ %ของการอนุรักษที่สสามารถทําได ซึ่งผลลัพท ขึ้นอยูกับความคิดสรางสรรค ของผูออกแบบ

CASESTUDY

(กรณีศึกษา”อาคารรวมสมัย”)

PTT SRAPEE, CHIANGMAI ๕๐ %

LITTLE SHELTER HOTEL, CHIANGMAI ๕๐ %

๓. การอนุรักษ ฝมือการชาง ๓. การอนุรักษ ฝมือการชาง

๔. การอนุรักษ วัสดุกอสราง ๔. การอนุรักษ วัสดุกอสราง

BUSABA AYUTTHAYA, AYUTTHAYA ๕๐ %

PASANG CAFE, CHIANGRAI ๕๐ %

๑. การอนุรักษ แนวคิด ๒.การอนุรักษ รูปแบบ

๔. การอนุรักษ วัสดุกอสราง ๒. การอนุรักษ รูปแบบ

สังเกตุไดวาสวนใหญจะสามารถออกแบบเพือการอนุรักษ งานสถาปตยกรรมพื้นถิ่นไดประมาณ ๕๐% ตามการประเมิน อาจจะเปนเรื่องยากถาหากตองการ ทําใหไดถึง ๑๐๐%เพราะบางหลักการอาจไมเหมาะสมกับวิถีชีวิตในปจจุบัน ไ

CONCLUSION & REFERENCE (สรุปและอางอิง)

CONCLUSION

(สรุป)

REFERENCE (อางอิง)

- เอกสารประกอบการบรรยาย วิชา สถาปตยกรรมไทยพื้นถิ่น ,สืบพงศ จรรย สืบศรี - หนังสือเรือนพื้นถิ่นลานนา ,ฐาปนีย เครือระยา - เรือนลานนาไทยและประเพณีการปลูกเรือน - เรือนกาแล ,เฉลียว ปยะชน เมื่อเห็นวาเรือนพื้นถิ่นภาคเหนือมีคุณคาที่ควรตองรักษาไวเพื่อการศึกษา - เรือนพื้นถิ่นภาคเหนือ, สามารถ สิริเวชพันธุ การสืบทอดประวัติศาสตร ศิลปะ วัฒนธรรม และเทคโนโลยีแลวการพัฒนา - แนวทางการอนุรักษ เรือนถพื้นถิ่นภาคเหนือ, ประสงค เอี่ยมอนันต ประเทศ ถาไมคํานึงถึงศิลปวัฒนธรรมและประเพณีพื้นบานที่ดั้งเดิมแลว - เอกสารประกอบการเรียนเรื่อง สถาปตยกรรมพื้นถิ่น ๔ ภาค การพัฒนานั้นก็เปลาประโยชน จุดมุงหมายของคูมือนี​ี้เพื่อใหคนในวันนี้ไดมี ศิลปวัฒนธรรมเรือนพื้นบานแตอดีต ที่เปนมรดกกทางวัฒนธรรม ใหยังคงอยู บอกเลาผานงานสถาปยกรรม สําหรับเวลาในอนาคต จะมีหนทางใด หรือวิถีทางใดที่จะดํารงอดีตใหไดอยูในความรําลึกถึงของคนรุนปจจุบันได เปนเรื่องที่ตองปลูกจิตสํานึกใหคนไทยตอไป สถาปตยกรรมเปนสวนหนึ่งของชีวิตผูคน ตางมีวิถีชีวิต และความเปนอยู ตามความเชื่อ ขนบประเพณีประจําถิ่น ตามสถาพแวดลอม การแกปญหาจะเกิด ความเหมาะสมลงตัวของเรือนพื้นถิ่น เปนศิลปะอยางหนึงที่เกิดวัฒนธรรมของ ผูคนที่ใชงานมันอยางแทจริง

“ขอใหมีความสุขกับการสรางสรรคผลงาน”

รชรินทร อินธุระ 59020054