K U N S T Z I N N I G , C U LT U R E E L , S O C I A A L , G R A P P I G , D U U R Z A A M & M A AT S C H A P P E L I J K V E R A N T W O O R D T I J D S C H R I F T
nummer
43
PIXEL POLLY POWER OF ART-HOUSE SALVATION MOUNTAIN TAAL WORDT
NOOIT SAAI
ALLES
HEEFT EEN PRIJS
STELLA BERGSMA
DUURZAME MODE VAN NEDERLANDSE ONTWERPERS
DATELEED
COLOFON Pulp de Luxe Magazine Nº 43 - 2020 REDACTIE
Job Boersma, Nico Joosting Bunk Richard Vermijs VORMGEVING
IJGENWEIS Visuele Vormgeving, Artnic creatief in communicatie FOTOGRAFIE
PinPointFactory, Job Boersma, Nera Strand, Wilma Groot, Niek On, Chris De Bode, Saskia Boelsums, Alphons Nieuwenhuis, Aatjan Renders TEKST
Peter Veen, Wilma Groot, Job Boersma, Saskia Stolz, Sheila Sitalsing, Milou van Hintum, Arjan Pronk, Bruno Willaert, Stella Bergsma, Wilma Groot, Rauds van der Velden, Map Renes ILLUSTRATIE
Lode Devroe, Maarten de Saeger, Tynke van Schaik, Dieter VDO, Anne Abe, Richard Vermijs, Petra Dijkstra COVERMODEL
Velirya Vurgunova MODELLEN
Sippora Jackson, Ebony Oostburg, Velirya Vurgunova, Sofie Edelbroek, Afra Kuiper DANK AAN
Power of Art House, Herman Brood Museum, RAW Space, LIV Stores, Fietstaxi Zwolle, Rien Renema, en meer... MAIL
redactie@pulpdeluxe.nl ADVERTEREN
sales@pulpdeluxe.nl WEBSITE
pulpdeluxemagazine.nl SOCIALE MEDIA
I F T /PULPDELUXEMAGAZINE STICHTING PULPDELUXE 06 22498775
ALA TST 4 /
Het 43e nummer. 10 jaar PulpdeLuxeMagazine is een feit. Hoera. Wij wisten 10 jaar geleden ook niet dat onze ondertitel zo giga de spijker op de kop sloeg. “Uw luxe manier van overleven” was nog nooit zo actueel. Of toch wel? Er is altijd wat. In dit feestnummer eist Stella Bergsma de hoofdrol op. Omdat zij gewoon PulpdeLuxe is. Net als Power of Art House. Verder brengen we PulpdeLuxe en doen we extra veel aan fairfashion omdat in deze tak van sport zoveel problemen samen komen; slavenhandel, milieuproblematiek, mensenrechten, kindermisbruik, economie van winstmaximalisatie en de gevolgen daarvan en wellicht ook corona. Dan natuurlijk de meest authentieke man van het westelijk halfrond en veel kunst, heel veel kunst. Om deze sector juist nu een hart onder de riem te steken. We hadden een spectaculaire lancering van dit nummer gepland op 3 locaties maar dit allemaal in duigen vallen dus daar hoeven jullie gelukkig niet heen. We danken onze fans en vrienden voor het in ons gestelde vertrouwen, de steun en de donaties. Probeer zoveel mogelijk de letters te lezen want daar wordt de leeservaring een stuk beter van. Omdat dit magazine tijdloos is kun je het gerust altijd op je koffietafel laten liggen. En nu; aan de slag. Uw redactie
\ 5
STELLA SCHENKT KLARE TAAL STELLA IS STELLIG IN HAAR IDEE DAT ZE OP EEN UNDERGROUND MANIER MAINSTREAM WIL ZIJN. VANUIT HAAR UNDERGROUND CONTENT DE MAINSTREAM OPREKKEN ZODAT ZE ER IN PAST. EEN DIEP FILOSOFISCHE TEKST WAARMEE ZE ONS ANDERMAAL VLOERT. “UITGEVERIJEN KRIJGEN NOG MEER MANUSCRIPTEN DAN ANDERS. NOG MEER BOEKEN VOOR DE BOEKENBERG. HET BESTE WAT IK ALS SCHRIJVER KAN DOEN IS MIJN BOEK NOOIT SCHRIJVEN. UIT LIEFDE VOOR DE LITERATUUR”. ZO OOK DIT INTERVIEW; HET MOOISTE INTERVIEW UIT MIJN CARRIERE MAAR ALLE POGINGEN DEZE CLOSE ENCOUNTER OVER TE BRENGEN OP DE ONSCHULDIGE LEZER ZULLEN STRANDEN NOG VOOR ER 3 LETTERS OP PAPIER ZIJN GEZET. 6 /
\ 7
F ART HOUS
Power Of Art House
HOUS
HET POWER OF ART HOUSE IS EEN CREATIEF COLLECTIEF VOOR KUNST EN ACTIVISME. HET POWER OF ART HOUSE PLEEGT ARTISTIEKE INTERVENTIES IN DE OPENBARE RUIMTE OM AANDACHT TE VRAGEN VOOR SOCIAALMAATSCHAPPELIJKE THEMA’S. VRAGEN STELLEN ZONDER ANTWOORDEN TE GEVEN, DOGMA’S DOORBREKEN ZONDER WIJZEND VINGERTJE – DAT IS HET UITGANGSPUNT VAN HET POWER OF ART HOUSE. HET POWER OF ART HOUSE WIL MENSEN MET KUNSTZINNIGE UITINGEN PRIKKELEN EN INSPIREREN, ZODAT ZE MET ELKAAR IN GESPREK GAAN. \ 9
10 /
KU NST A LS WA P E N T E G E N ON V ER S C H I L LIG H E I D Het Power of Art House gelooft in de kracht van kunst. Kunst kan ogen openen en moeilijke onderwerpen toegankelijk maken voor een breed publiek. Kunst kan ontregelen en je met een andere bril naar de wereld laten kijken. Kunst als wapen tegen onverschilligheid. De artistieke interventies vinden zoveel mogelijk in de openbare ruimte plaats, om een zo groot mogelijke impact te hebben op het dagelijkse leven en zoveel mogelijk mensen te bereiken.
KUNSTPROJECTEN
In de afgelopen jaren heeft het Power of Art House een aantal mooie artistieke interventies gepleegd, zoals ‘Moving People’: een street art project waarbij 10.000 miniatuur vluchtelingen op straat geplaatst werden om de persoonlijke verhalen van verschillende gevluchte mensen te vertellen. Het kunstproject is wereldwijd opgepakt en heeft enorm veel aandacht gekregen van zowel nationale als internationale media. Een ander mooi voorbeeld is ‘Small Victims, Large Numbers’; een kunstproject waarmee aandacht werd gevraagd voor de kinderen die in Nederland overlijden aan de gevolgen van kindermishandeling. Of ‘Living Aleppo’; waarbij de kapotgeschoten stad Aleppo in het klein werd nagebouwd. De installatie stond een week lang op het Museumplein in Amsterdam. Alle kunstprojecten geven een stem aan verloren verhalen. Door het verbeelden van persoonlijke verhalen, worden de projecten door veel
toeschouwers als zeer intens en emotioneel ervaren.
ART SPACE
Sinds een aantal jaren heeft het Power of Art House een zogenaamde art space op het Entrepotdok 26 te Amsterdam, waar een podium wordt geboden aan rebelse kunstenaars die in staat zijn complexe sociale en politieke thema’s over te brengen aan een breder publiek. Daarnaast vinden in deze art space kleine exclusieve, theatrale events plaats over uiteenlopende politieke en sociaal-maatschappelijke thema’s. Zoals de maandelijkse Fucking High Tea, waarbij het publiek kan genieten van een klassieke high tea en daarbij vermaakt wordt door rebelse spoken word-artiesten. Verder worden thematische bijeenkomsten georganiseerd over onderwerpen als datadictatuur, internetbubbels, overheidspropaganda, hedendaagse journalistiek en klokkenluiders. \ 11
Lost Not Found
Living Aleppo
12 /
Small Victims
One Minute in My Shoes
Moving People
\ 13
THE A-TEAM TEKST ARJAN
PRONK
J
os is het zat. Hij voelde zich the A-team in z’n eentje. De mensen zijn niet snik, iedereen dramt maar over z’n eigen sores. Op tv hoort ie vooral gezanik over integratie van gelovigen, de economie en corona. Op straat en op het net stikt het van de onnozele, jouwende complotdenkers die zich op maat in hebben laten pakken door YouTube. Eigen hachie eerst terwijl de wereld finaal uit balans raakt, allemachtig... alsof we verzekeringspapieren zoeken terwijl ons huis in de hens staat. Jos twijfelde weleens of hij soms in de
14 /
maling werd genomen. Ook de lokale politiek lijkt blind, ze knikken en steken een ferme duim op richting het verder naar de kloten helpen van ons leven op aarde. Als meningloze, volgevreten, afgerichte dummies zonder vijanden, reeds anoniem voordat de dood ze recycled zit dat spul maar te gisten op de poen van het plebs. Jos mist de actie, en het gevoel van urgentie bij zijn soortgenoten. Onlangs stemde het hele zwikkie, finaal tegen de trend in, zomaar weer in met het gebruik van landbouwgif. Jos kreeg daardoor zin om de christelijke proleten die telkens voorop lopen met dergelijke duivelse
\ 15
praktijken 1 voor 1 op de kop in een wereld maar andersom. Dat besef heeft weiwaterbak te batsen, gevuld met hun Bevertje van kindsbeen af. eigen gif. Bevertje weet dat er oplossingen zijn en gelooft dat het nog kan, nipt op tijd; Krijgen ze dan niks mee? Is het dat wel. Ze is een hippie maar liep niet dommigheid, arrogantie of te bellenblazen. De mens is inventief bekrompenheid? Het is zelfs zonder en beseft meer en meer dat het korte media te voelen en te merken dat de termijn denken dit keer niet opgaat. maat vol is. De temperatuur stijgt, de De aarde waarschuwt al zo lang, we grond raakt uitgeput, monocultuur moeten gewoon. Bevertje straalt, als heerst, we vreten ons moddervet één van de laatsten. aan lijken vol hormonen en de aarde schreeuwt. HIJ ZIET VOORAL DIKKE Gelukkig heeft Jos dikke verkering met Bevertje, als Bevertje yin is dan is Jos yang. Ze gonst love & peace en had het vredesteken op beide armen laten tatoeëren toen ze 16 was. Dat straalde ze ook uit, ze was de andere wang; relaxed, hoopvol en transcendent. Net wat Jos nodig had, een beetje balans. Wanneer het hem te machtig werd dan werd hij hellig en voelde hij de jungle. Als een nietsontziende groene guerrilla kreeg hij dan meer en meer zin in zijn A-team. Gelukkig was Bevertje daar om hem te temperen met haar positivo gestel, ze was dol op zijn vuur maar kreeg hem telkens weer de redelijkheid in. Hoelang nog...
VREETZAKKEN DIE ALLEEN MAAR AAN BBQ-EN DENKEN.
Bij Jos ligt dat anders, hij is de verbaasde schreeuwer. Hij is niet bang, naïef, links of rechts, hij kotst gewoon op zijn arrogante soortgenoten. Hij ziet vooral dikke vreetzakken die alleen maar aan bbq-en denken. Hij wilde ze soms het liefst aan het spit rijgen; en dan niet via de makkelijkst weg. Gewoon hopsa, net iets naast de aars erin en dan doorbatsen met die gloeiende staaf om via de nek of de glimmende wangetjes er weer uit te komen, zodat er nog een lekkere appel in die muil past. Beetje draaien, oppassen dat die dikke pens niet te Ook Bevertje weet het. De corona gumt lang naar beneden hangt en lekker dat primaire gevoel niet weg, het stipt rond garen. Pilsie erbij en hopsa! Godver... het alleen maar harder aan. Ook weet ze dat Nederland een brandhaard is Die cda lui, godsgenade wat een waar een vers virus makkelijk vlam hypocriet gedonder, wat heeft religie kan vatten doordat we hutje-mutje ook te zoeken in de politiek; helemaal met mensen en levend voer op een geen reet. In het onderwijs al helemaal postzegel zitten te fokken. niet. Je zou maar in een religieus We jassen er fossiele grondstoffen gezin geboren worden met achterlijke door alsof het stront is, verwoesten mens-onterende overtuigingen om zonder pardon regenwouden en we plastificeren de aarde en haar oceanen. vervolgens naar een soortgenoten schooltje gestuurd te worden waar Met intensieve landbouw en veeteelt je keihard gelijk krijgt. Dan vraag je helpen we onze hele planeet naar de toch keihard om problemen, dat kun kloten. Bovendien is het niet onze
16 /
je die kinderen niet eens aanrekenen. Indoctrinatie is zoiets doms. Dat moet gewoon in de grondwet; religieuze overtuiging hoort niet op school of in de politiek. Simpel. Jos schopt al jaren tegen deze logica aan. Dat lukte hem zelfs met een krat bier op. Hij weet dat de media nooit objectief kunnen zijn, daardoor navigeert hij vanuit zijn onderbuik, zijn intuïtie. Hij las, luisterde en voelde. Hij nam docu’s als ‘Kiss the ground’ en ‘A life on our planet’ met David Attenborough tot zich. Dat hakte er genadeloos hard in, ook al wist ie het allemaal al lang. Het is geen tijd om te dralen, de tijd van bureaucratisch geklooi en politiek gekwispel is geweest. Ons economische systeem is gegroeid tot een monster dat floreert op ongelijkheid en de rijken alleen maar rijker maakt. Een kapitalistisch orgasme van satan dat de mens en de aarde de verdoemenis in helpt. Jos wil buitensporig graag zijn libido killer zijn, het liefst met zijn blote handen. Voor geld overschrijden de rijken kil alle natuurlijke grenzen, en wij consumeren en knikken achteloos mee. De aarde ontwricht, nog even en we zijn finaal de klos. Voor Jos is het ‘zij of iedereen’
in mineurstemming, ze moeten blij en zorgeloos leven in een groen paradijs vol liefde en evenwicht. Bevertje heeft zin in deze fijne, groene omslag. Het zal veel voeten in de aarde hebben maar het is onze redding, salvation baby! Yin en yang, Bevertje wist het al lang. Jos vecht door, minder bitter maar vol lust. Ook al is hij meer mans dan een gemiddelde Marvel freak, in z’n uppie gaat hij deze strijd nooit winnen. Jos is een rader, een nonconformistisch radertje, een aanjager, een broodnodige schreeuwer. Niet langs de zijlijn maar vol in het veld. Is hij alleen? Nee man. We willen toch allemaal in The A-team. Jos loves it when a plan comes together.
DE AARDE ONTWRICHT, NOG EVEN EN WE ZIJN FINAAL DE KLOS. Gelukkig is Bevertje er ook nog, zij gelooft in de goede intentie en slimheid van de mensheid. Ze voelde ook dat de oplossing deze droevige beangstigende tijd eindelijk zou kantelen richting een blije wereld. Jong volk moet verdomme niet opgroeien
\ 17
LIV STORES DUURZAME MODE VAN VOORAL NEDERLANDSE ONTWERPERS
livstores.nl
MODELLEN
18 /
SOFIE EDELBROEK & EBONY OOSTBRUG FOTOGRAFIE JOB BOERSMA
\ 19
20 /
\ 21
22 /
\ 23
I
ZEVENEN TWINTIG AUGUSTUS 2020
n een ander tijdvak, anderhalf jaar geleden, reed een hoogwerker het Museumplein in Amsterdam op en takelde het letterobject I Amsterdam weg. Bezwaren tegen overtoerisme en pretparkisering waren een groot politiek thema, en omdat je érgens moet beginnen met de zaken keihard aanpakken, verordonneerde de gemeenteraad dat die letters weg moesten. Dat zou ze leren, de toeristen die het vuige lef hadden samen te scholen bij het object en er de godganse dag op te kruipen voor een selfie.
TOEN KWAM CORONA EN LOSTE HET DRUKTEVRAAGSTUK ZICH VANZELF OP. Nu is er een nieuw probleem. Grote delen van de toerismebranche, van hoteluitbater tot verkoper van ‘de betere design-souvenir’, hangen aan het infuus van de overheidssteun. En al beginnen de bezoekers terug te keren (geen mensensoort is zo veerkrachtig en volhardend als de reiziger), de bange vraag is of het genoeg zal zijn om het inkomensverlies van toeristische innovaties als de pindakaaswinkels en van de bijna veertigduizend hotelkamers die de hoofdstad 24 /
TEKST SHEILA
SITALSING ILLUSTRATIE PETRA DIJKSTRA telt goed te maken. De horeca zal ook het derde steunpakket in dankbaarheid aanvaarden. Deze toestand zou je een zegen kunnen noemen voor een stadsbestuur dat voorheen niet veel verder kwam dan ‘Zaandam is óók heel leuk’ te zeggen tegen kotsende Britten op vrijgezellenfeestjesweekend. Corona saneert de rondreisindustrie tot hanteerbare proporties, er komt geen hoogwerker aan te pas, hotelbediendes en pindakaasverkopers scholen zich om tot bouwvakker of technisch installateur, en het is weer leuk op straat. Zo zal het niet gaan, want de pret- en ontspanningseconomie is simpelweg te groot, er werken te veel mensen in, er gaat te veel geld in om, er is te veel infrastructuur omheen gebouwd, van Schiphol en KLM tot cruiseterminals, om daar pijnloos in te kunnen snijden. Rijksmuseum of Keukenhof met substantieel minder buitenlandse bezoekers: niet te handhaven.
In Spanje zijn de kusten leeg. Maartje Bakker, Spanje-correspondent, beschreef woensdag in de krant haar tocht langs ontredderde hoteliers en leegstaande wolkenkrabbers in Benidorm waar English breakfast wordt geserveerd, maar nu even niet. Rampzalig voor alle betrokkenen, maar ondertussen wordt voorzichtig gedroomd over een toekomst zonder massatoerisme. Een sector, schrijft Bakker, ‘die weinig toegevoegde waarde biedt, met slecht betaalde banen, die leidt tot verzet vanuit de bevolking en die desastreus uitpakt voor de natuur’. Het zijn mooie dromen. Maar toerisme is geen Tata Steel dat je kunt sluiten, en dan ben je ervan af. Toeristen krijg je niet weg, niet goedschiks. Er is een immense vraag naar vakantiereizen en citytrips en weekendjes weg. Je moet de mensen vastbinden om ze
te weerhouden van een reisje, zodra het weer kan. Ze zijn tot heel veel bereid – mondkapjes, maanpakken, wattenstaafjes in de neus, blootsvoets wandelen over glas – als in de verte een strandbedje en een cocktail wachten. Of een letter-object waar het prima selfies bij maken is.
ZODRA HET VACCIN ER IS, IS HET PRETPARK WEER OPEN.
Wat mij persoonlijk nog het meest furieus maakt: meisjes denken dat ze minder kans hebben om een genie te zijn. Daar zit iets van waarheid in. Want om vooruitstrevend te zijn, actief te zijn, dingen te ontdekken en onderzoeken, ‘geniaal’ te zijn, heb je daadkracht nodig. Zonder woede blijf je in een hoekje zitten. Bovendien kost het je ook nog eens energie om al dat geraas de baas te blijven. Dus dan krijg je al helemaal niets gedaan. Zo houd je vrouwen passief. Wisten jullie dat Mozart een briljant zusje had, Fuckers? Nee, dat dacht ik al. Dan weet je het nu.
O
D
TEKST STELLA
BERGSMA
Door vrouwen te beschamen om hun hartstocht blijven ze klein, durven ze minder initiatieven te ontplooien en kan hun genialiteit niet tot bloei komen. Dit is allemaal nogal onrechtvaardig natuurlijk. En in het licht van onrechtvaardigheid is razernij eerder een redelijke dan een onredelijke reactie.
Dom glimlachen of het niet erg vinden, dát is een onredelijke en zelfs onnatuurlijke reactie. Woede is niet goed of slecht, het heeft geen moreel oordeel en is bij beide geslachten evenveel aanwezig. Het is een teken dat iets niet in orde is. Dat ons onrecht wordt aangedaan, dat er geen rekening wordt gehouden met onze behoeften. Een signaal. Je eigen woede negeren zou net zoiets zijn als je eigen dorst negeren
\ 27
PSYCHIATRISER SOCIALE PROB ZE G 28 /
NIET R
KLE O
RING
TEKST MILOU
VAN HINTUM ILLUSTRATIE TYNKE VAN SCHAIK
VAN
LEMEN MAAKT
EINER, T
MAAR E
R \ 29
VOEL JE JE WELEENS ONZEKER? ZIE JE SOMS TEGEN DINGEN OP? DENK JE WELEENS ‘WAAR DOE IK HET EIGENLIJK ALLEMAAL VOOR’? HEB JE DE AFGELOPEN WEEK WELEENS WAKKER GELEGEN? VIND JE DAT JE TE VEEL PIEKERT? DRINK JE NIET TE VEEL? BEWEEG JE NIET TE WEINIG? DOE ER WAT AAN! VERBETER JEZELF, DAAG JEZELF UIT, ZIE TEGENSLAG ALS EEN KANS, DENK IN MOGELIJKHEDEN! HAAL HET BESTE UIT JEZELF! DAT VERDIEN JE. 30 /
Heel vermoeiend, ja. En gevaarlijk, dat ook. Want jij bent de enige die de beste versie van jezelf kan worden. En de beste versie van onszelf worden, is de nieuwe norm; dat is normaal. Normaal is dus niet wat je bent, maar wat je kunt worden. Normaal is wat je steeds moet nastreven en nooit zult bereiken, want als je er eenmaal bent, dan moet je weer verder kijken en hoger reiken. Want Het Kan Altijd Beter! Dát is normaal. Ongelukkigen of pechvogels bestaan niet meer; wie niet meekomt, is een loser, een sufferd die niet hard genoeg zijn best heeft gehad, kansen heeft gemist, of is weggelopen voor uitdagingen waarin hij zijn tanden had moeten zetten. Als succes een persoonlijke keuze is, dan is falen dat ook. Zo kan het gebeuren dat problemen zoals inkomensonzekerheid, onveiligheid, verslaving, chronische ziekten of psychische aandoeningen van hun sociaal-maatschappelijke context worden ontdaan en worden geïndividualiseerd én gepsychiatriseerd. Problemen die samenhangen met een economisch systeem dat aan de ene kant bonussen uitdeelt en aan de andere kant flexwerkers uitperst; met een onderwijssysteem waarin kinderen met de rijkste ouders nog steeds het beste af zijn; met een ongelijk begin in het leven waarvoor je wordt gestraft met een slechter huis, een slechtere gezondheid en een kleinere portemonnee; met een diplomademocratie waarin de stem van lageropgeleiden slecht is vertegenwoordigd en zelfs op lokaal niveau slecht wordt gehoord, kortom: al die problemen die in feite maatschappelijke vraagstukken zijn die om structurele maatregelen vragen, blijken tegenwoordig veroorzaakt te worden door iemands gebrekkige individuele motivatie om zich in te spannen en er het beste van te maken. Daarbij is de impliciete redenering dat succesvolle anderen bewijzen dat zij die inspanning wél hebben geleverd: zij hebben doodeenvoudig recht op een veel groter deel van de koek, want daarvoor hebben ze gewérkt, hun best gedaan. Dat hebben al die marginalen met hun nulurencontract natuurlijk niet. Die
kunnen niks en die willen niks; het ontbreekt hen doodeenvoudig aan doorzettingsvermogen en wilskracht. Wat je ook bent, hebt, krijgt of verliest – het ligt allemaal aan jezelf. De Canadese onderzoekers Heidi Rimke en Deborah Brock spreken in hun artikel ‘The Culture of Therapy: Psychocentrism in Everyday Life’ van de ‘groei van de pathologische benadering, een typisch Westers en recent historisch verschijnsel dat veronderstelt dat persoonlijke problemen individuele problemen zijn en veroorzaakt worden door biologische en/of psychologische factoren’ (vertaling mvh). Ze noemen dit psychocentrisme: het idee dat ‘alle menselijke problemen aangeboren pathologieën zijn van lichaam en/of geest, waarbij het individu verantwoordelijk is voor gezondheid en ziekte, voor succes en falen’ (vertaling mvh). Het geeft de geprivilegieerden in onze hypergeïndividualiseerde maatschappij het perfecte argument in handen om het eigen toevallige geluk te rechtvaardigen, en anderen die het minder hebben getroffen aan te zetten tot zelfverbetering en zelfdisciplinering. En de psy-industrie, het geheel aan psy-gerelateerde hulpverleners, instellingen en -ondernemingen, speelt daarop in en werkt daaraan mee. Zo ontstaat een lucratieve business: een groeiende hoeveelheid mensen die het niet kan bolwerken en/of in de knoop zit, en zich daarom wendt tot die psy-industrie. Stress, burn-out, zelftwijfel, perfectionisme en faalangst – het zijn volstrekt gezonde reacties van mensen die gebukt gaan onder de onredelijke eisen die hen worden opgelegd. Een samenleving waarin mensen worden overvraagd. Daarbij worden de ongelukkigen en marginalen niet ontzien, integendeel. In het psydiscours wordt van hen verwacht dat ze een tandje bij zetten, juist omdát ze zulke mislukkelingen zijn. Maar dat lukt vaak niet, want daarvoor hebben sommige mensen te veel en te veelomvattende problemen. ‘De afgelopen tien jaar waren voor kwetsbare Nederlanders zwaar. Door de slechte sociaaleconomische situatie zijn veel mensen in grotere financiële en sociale problemen
ZO ONTSTAAT EEN LUCRATIEVE BUSINESS: EEN GROEIENDE HOEVEELHEID MENSEN DIE HET NIET KAN BOLWERKEN EN/OF IN DE KNOOP ZIT, EN ZICH DAAROM WENDT TOT DIE PSY-INDUSTRIE. geraakt, terwijl de overheid op allerlei manieren terugtrad, woningbouwverenigingen en andere incasseerders strenger werden en halve wijken werkeloos raakten,’ schrijft ‘verwarde mensenspecialist’ Bauke Koekkoek, lector ‘Onbegrepen gedrag, veiligheid en samenleving’ aan de Politieacademie en lector ‘Onbegrepen gedrag, zorg en samenleving’ aan de Hogeschool Arnhem Nijmegen (HAN). ‘Enkele jaren na de start van de economische crisis begon het aantal mensen in armoede, in schuldsanering en zonder woning toe te nemen. Ten slotte is er mogelijk ook een effect van een minder tolerante samenleving, waarin overlast en afwijkingen minder worden geaccepteerd.’ Nergens in Europa groeit het aantal flexwerkers zo hard als in Nederland: er zijn er al bijna twee miljoen. Flexwerk betekent inkomensonzekerheid en lage lonen, en daarmee woononzekerheid en, vaak, dreigende armoede. Armoede gaat vaak gepaard met schulden, onvoldoende geld om gezond te eten, en stress. Stress kan fysieke klachten veroorzaken (hoge \ 31
32 /
bloeddruk, hart- en vaatziekten) en ertoe leiden dat mensen een kort lontje hebben. Omdat ze onder druk staan, zijn ze ongeduldig en sneller geïrriteerd, en delen ze misschien ook weleens sneller een klap uit. De oorzaak van zulke problemen is dus niet psychisch, maar maatschappelijk.
BOVENDIEN ZIJN STEEDS MEER VROUWEN – DIE VAAK FUNGEERDEN ALS SOCIALE VERBINDERS – GAAN WERKEN, EN VAN HEN DE HOOGOPGELEIDE VROUWEN HET MEEST. De geprivilegieerden zouden juist vanwege het feit dát ze dat zijn, moeten begrijpen dat sommige problemen te groot en te complex zijn om in je eentje te lijf te kunnen. Kees Vuyk legt in zijn in 2018 met de Socrates Wisselbeker bekroonde boek ‘Oude en nieuwe ongelijkheid’ uit waarom dat niet het geval is. Eigenlijk een heel treurig boek, waarin hij vaststelt dat juist het verheffingsideaal heeft geleid tot een grotere kloof tussen de mensen die het wel, en de mensen die het niet kunnen bijbenen in onze samenleving. De politiek van gelijke kansen voor iedereen heeft de laagste sociale klasse verder op achterstand gezet, omdat elk individu daarbinnen die goed kon leren, die kans heeft gegrepen om aan zijn achterstandsmilieu te ontsnappen. Samen met de individuele sociale mobiliteit van vrouwen heeft dat geleid tot vergroting en verdieping van de kloof tussen de have’s en de have not’s: de mensen met een hogere opleiding, en de mensen voor wie dat niet is weggelegd. Degenen die eerder tussen die twee sociale groepen een brugfunctie vervulden, zijn naar de andere kant overgelopen. Tegelijk zijn sociale groepen waarin wel een zekere menging plaatsvond, zoals bijvoorbeeld de kerk, vergrijsd en gedecimeerd. Bovendien zijn steeds meer vrouwen – die vaak fungeerden als sociale verbinders – gaan werken, en van hen de hoogopgeleide vrouwen het meest. Dat laatste heeft niet alleen de verschillen tussen vrouwen onderling vergroot, maar ook op de relatie- en huwelijksmarkt zijn effect niet gemist. Bij de
hoogopgeleide geprivilegieerden vindt sinds een aantal decennia een cumulatie van inkomen plaats, waardoor het verschil met de praktisch opgeleiden die niet zelden een veel lager, vaak ook onzeker, inkomen verdienen, nog eens extra is vergroot. De twee groepen leven inmiddels in verschillende werelden en hun paden kruisen elkaar maar zelden spontaan. Ze hebben dan ook geen benul van wat er in ‘de andere’ wereld gebeurt en baseren hun mening over elkaar vooral op hear say, vooroordelen en Facebook – niet de allerbeste kennisbronnen. Die eenzijdige en bevooroordeelde kijk valt vooral de hoogopgeleiden te verwijten. Zij hebben niet alleen de tijd en de mogelijkheden om zich te verdiepen in maatschappelijke kwesties, maar ook de morele plicht om dat te doen, juist omdát ze geprivilegieerd zijn. ‘Wat we vooral nodig hebben, is een nieuw maatschappelijk contract waarbij de sociale bovenlaag minder voor zichzelf en meer voor de samenleving als geheel gaat zorgen,’ schrijft filosoof Gabriël van den Brink in zijn recensie van Vuyks boek. Dat kan als die geprivilegieerden doorzien dat de combinatie van hyperindividualisering en psychiatrisering de samenleving als betekenisvolle sociale gemeenschap ondermijnt. En daar wordt uiteindelijk niemand beter van. Malou van Hintum schrijft en spreekt regelmatig over psyche en gezondheid. Dit is een beknopte versie van een artikel dat eerder is verschenen in Andersland nummer 2, 2020, het tijdschrift van de Idealenfabriek.
\ 33
34 /
DUURZAAM MOOI MAKEN IS OOK EEN KUNST Hinke Oosten maakt duurzame kunst die ook nog eens maatschappelijk verantwoord is. Dat ze daar een kapotte spijkerbroek en rode laarzen bij aantrekt is een pittig detail. Haar hele leven heeft ze de wereld al mooier willen maken. Eerst in de jeugdzorg en nu dan in de kunst. En bovenal straalt ze zoveel positiviteit uit dat alles om haar heen vanzelf mooier wordt. Van oude doeken, vlaggen en dekbedden maakt ze haar werken en de verf betrekt ze bij schilders die haar de overgebleven bussen geven. Zo ontstaan dus steeds nieuwe verrassende doeken die de beschouwer nieuwe inzichten geven; het recyclen van gedachten eigenlijk. Fijn dat kunst ook groen kan zijn. En blauw. En geel. En rood.
\ 35
PULP DELUXE SPRAK MET PULP DELUXE! HET IS ER DAN EINDELIJK VAN GEKOMEN. NA TIEN JAAR SPRAK PULP DELUXE MET PULP DELUXE OVER PULP DELUXE... TEKST BRUNO ILLUSTRATIES
WILLAERT MAARTEN DE SAEGER & DIETER VDO
Pulp deLuxe: Om feestelijk van start te gaan met dit interview, hartelijk gefeliciteerd met jullie tiende verjaardag!
Pulp deLuxe: Hoe oud zijn jullie dan precies?
Pulp deLuxe: Wel, dat is moeilijk uit te leggen omdat er eigenlijk twee Pulp Pulp deLuxe: Euh, ik denk dat je de deLuxe’s waren die los van elkaar verkeerde Pulp deLuxe voor je hebt. Wij staan. De eerste is ooit ontstaan hebben intussen al bijna de volwassen in 2003 en wou zijn plaats opeisen tussen de té commerciële strip en de leeftijd bereikt! alternatieve strip in Vlaanderen. De Pulp deLuxe: Oei, dan heb ik me tweede Pulp deLuxe kwam tot leven in 2013 en richtte zich volledig op de voorbereid op een interview met de verkeerde Pulp deLuxe? alternatieve strip en de grens met andere kunstvormen. Je kan eigenlijk Pulp deLuxe: Niet erg. Op Facebook stellen dan Pulp deLuxe in 2010 in coma raakte en drie jaar later terug worden we constant door elkaar wakker werd als een totaal ander gehaald. persoon. En terwijl het in coma lag was 36 /
\ 37
38 /
er dan dus ook nog de geboorte van de Nederlandse Pulp deLuxe. We kregen er bij het ontwaken dus plots een halfbroertje of -zusje bij. Pulp deLuxe: Om toch in het thema te blijven van het feestnummer van Pulp deLuxe, hebben jullie dan niks te vieren? Pulp deLuxe: Naast het feit dat het tien jaar geleden was dat we in coma lagen krijgen we ook al meer dan tien jaar subsidies van de Vlaamse overheid! We hadden het nog niet verteld, maar we zijn nu dus een digitaal tijdschrift dat iedere zondag nieuwe strips en artikels aanbiedt op www.pulpdeluxe.be
jaar lanceerden we ter gelegenheid van Zine Happening in Gent ook nog een eigen zine. Maar om op je vraag te antwoorden: we kunnen ons daar ook enigszins in terugvinden. Pulp deLuxe: Tot slot, wat brengt de toekomst voor Pulp deLuxe? Pulp deLuxe: Meer aandacht voor het beeldverhaal en wie weet halen we onze tiende/twintigste verjaardag in 2023 nog waar Pulp deLuxe ook welkom is.
Pulp deLuxe: Hartstikke leuk! Hoe gaan jullie dan te werk bij het verzamelen van al dat talent? Pulp deLuxe: In het begin gingen we vooral op zoek in onze eigen thuisstand Gent, maar naar gelang de extra fondsen binnen kwamen ging de rekrutering steeds ruimer. Op de pagina hiernaast zie je de redactie in werking. Tekenaars die iets insturen via onze website en niet gepubliceerd worden krijgen ook steeds een gefundeerde motivering waarom dat zo is. Pulp deLuxe: Ons magazine gaat er prat op dat het duurzaam, grappig, eerlijk, kritisch, groen, ethisch en maatschappelijk verantwoord zijn. Hoe zit dat bij jullie? Pulp deLuxe: Ecologisch zijn we in ieder geval, want er wordt bijna geen papier aan ons verspild. De eerste Pulp deLuxe heeft met Pulp deLuxe Offline nog een boekje uitgegeven bij de voormalige Nederlandse (!) uitgeverij Bee Dee, maar die dateert alweer van vijftien jaar geleden. Vorig \ 39
TEKST&ILLUSTRATIES ANNE
ABE
voor een
op de 40 /
dubbeltje veestapel \ 41
SALVATION MOUNTAIN
TEKST & FOTO JOB 42 /
BOERSMA
\ 43
44 /
ERGENS VER WEG DIEP VERSCHOLEN TUSSEN DE ZANDKORRELS EN DE ZINDERENDE DOOR HITTE BEVANGEN LUCHT VAN DE WILDE WOESTIJN WORDT EEN WARM DESSERT OPGEDIEND; SALVATION
MOUNTAIN.
SENSATIONEEL
EN
VAN EEN BETOVERENDE SCHOONHEID DIE JE DOET CONTEMPLEREN VAN GENOT. EVEN VERDEROP HEEFT DE WOONGEMEENSCHAP DOMICILIE VRIJWILLIGE
GEKOZEN.
MENSEN
LOCKDOWN
OP
IN
ZOEK
EEN NAAR
BETEKENIS EN VRIJHEID. TOERISTEN KOMEN ZICH LAVEN AAN DIT BIZARRE SCHOUWSPEL EN KEREN GEINSPIREERD TERUG NAAR HUN RESPECTIEVELIJKE
LEVENTJES.
TERUG
DE
TREDMOLEN IN.
\ 45
46 /
\ 47
DATE LEED LELLEN Rauds van der Velden is twee jaar geleden gescheiden en begeeft zich, hoewel hij niet wanhopig op zoek is naar een nieuwe liefde, weer voorzichtig op het datingpad. Soms is er een klik; veel vaker is die er niet. Wel is Rauds inmiddels een hele serie bijzondere ontmoetingen rijker. Hij werkt nu aan een boek waarin hij vertelt over zijn -vaak hilarischebelevenissen op dategebied. Hier alvast een voorproefje. TEKST RAUDS 48 /
VAN DER VELDEN
Volgens mijn zus Gerdien zou Marilène, een vrouw die ze kende van haar yogaclubje, goed bij mij passen. “Ik kan niet uitleggen waarom; het is gewoon een gevoel”, zei ze. Ze had geen foto van Marilène. Of, nouja, er was wel een foto, maar daar stond Marilène niet goed op. “Laat eens zien”, vroeg ik. Na enig aandringen toonde mijn zus de foto. Die was gemaakt tijdens een weekendje weg met de yogaclub. Ik zag acht vrouwen op het strand. Ze keken alsof ze het koud hadden, de haren waren verwaaid en sommigen droegen een capuchon. “Dit is Marilène”, zei mijn zus, terwijl ze een vrouw met een grijze capuchon aanwees die achter een andere vrouw stond. Ik kon haar gezicht niet goed zien. En of ze groot, klein, dik, dun of een beetje stevig was, viel ook niet te zeggen. Ik merkte op dat ze nogal ondefinieerbaar oogde. “Ik zei toch al dat het geen goede foto is? Je moet haar in het echt zien. Ze heeft prachtige ogen.” “Die heeft mijn hond ook”, antwoordde ik. “Jezus Rauds, doe niet zo stom”, riep Gerdien. “Je kan toch gewoon eens met haar afspreken? Je weet maar nooit.” Ik zuchtte. “Kan ik haar ergens vinden op internet? Linkedin, Facebook of …” Mijn zus schudde haar hoofd. “Nee, daar doet Marilène niet aan. Ik kan haar wel een Whatsappje sturen waarin ik vertel dat jij een keer met haar af wil spreken. Dan geef ik haar jouw nummer.” Ik aarzelde. Aan de ene kant leek het mij niks, afspreken met een vrouw van wie je niet weet hoe ze eruitziet, aan de andere kant leek het mij spannend. Ik vond Marilène wel een mooie naam. Bij zo’n naam hoorde ook een bepaald type vrouw, bedacht ik. Stijlvol, aantrekkelijk, goedlachs en intelligent. Dus toen mijn zus bleef aandringen stemde ik uiteindelijk toe. Een minuut nadat ze Marilène een bericht had gestuurd, kreeg ik al een appje. ‘Hallo broer van Gerdien, het lijkt mij erg leuk jou eens te ontmoeten!’, las ik. “Je hebt mij waarschijnlijk al wekenlang gepromoot bij Marilène”, zei ik. Gerdien keek betrapt. “Ik vind het namelijk wel erg desperate dat ze meteen een berichtje terugstuurt”, vervolgde ik. “En trouwens, waarom heeft ze een Perzische kat als Whats-app-profielfoto? Dat vind ik een beetje verdacht.” “Rauds, zeur niet zo en stuur haar gewoon een appje terug”, riep mijn zus geïrriteerd.” “Nee”, zei ik. “Dan lijkt het alsof ik wanhopig ben. Ze moet nog even geduld hebben. En nu ga ik naar huis, want ik moet de hond nog uitlaten.” Mijn zus appte de volgende dag of ik Marilène al
een bericht had gestuurd. Toen ik reageerde met ‘Komt goed’ hing ze meteen aan de telefoon. “Je gaat haar wel appen, hoor. Anders sta ik voor gek!”, tetterde ze. “Jaja”, antwoordde ik, “Maak je maar niet druk.” Uiteindelijk appte ik om vijf uur ’s middags. ‘Hallo Marilène, het lijkt mij ook leuk iets af te spreken’, schreef ik. We spraken af voor de zondag daarop; ik stelde voor elkaar te ontmoeten in een grandcafé in de stad. De dag voor de date belde mijn zus. Waar hadden we afgesproken, hoe laat en vooral: wat trok ik aan? “Misschien moet je ook meegaan”, zei ik. “Ik wil gewoon niet dat je je eerste indruk verpest doordat je stomme kleding aan hebt”, zei ze. Op mijn afkeurende antwoord zei ze dat ik er soms als een landloper bijliep. “Goed. Ik zal in driedelig grijs gaan”, suggereerde ik. “Dat hoeft nou ook weer niet. Maar gewoon een beetje netjes en semi-chic. Daar houdt Marilène van.” “Okee,” antwoordde ik, “Zeg jij dan tegen haar dat zij een kort rokje aantrekt en een truitje met diep decolleté? Daar houd ik namelijk van!” Er volgde een langgerekte zucht. Die zondag begaf ik mij tegen drie uur naar het etablissement waar ik met Marilène had afgesproken. We zouden elkaar bij de leestafel ontmoeten. Toen ik voor het pand stond gluurde ik voorzichtig naar binnen om een blik op de leestafel te werpen, maar die was net te ver weg om door het raam te kunnen zien. Binnen liep ik naar de leestafel, waar rechts twee jongens zaten en links een vrouw. Zou dat Marilène zijn? Ik vermoedde van niet, want zo te zien was deze dame jonger dan ik en Marilène was volgens mijn zus van mijn leeftijd. Ze keek even op van haar tijdschrift en toen ze zag dat ik met een zoekende blik staarde, schonk ze mij een beminnelijke glimlach. Het was een charmante verschijning met halflange, bruine krullen. Nouja, het kon natuurlijk best zijn dat dit wel Marilène was; waarschijnlijk oogde ze jonger. Net toen ik haar richting uit wilde lopen, hoorde ik iemand mijn naam roepen. “Rauds?” het klonk bevelend en kakkineus. Ik schrok en kromp een beetje in elkaar. Toen ik mij omdraaide, zag ik een rijzige vrouw in een lila broekpak. Ze had asblonde haren in een halflang, stijf bob-model. Priemende, grijze ogen met daarin een minzame blik keken mij aan. ‘Wegrennen! Nu!’ flitste het door mij heen. “Ik ben Marilène”, ze stak haar hand uit. “Rauds, aangenaam”, zei ik. “Zullen we daar gaan zitten?” zei ze op dezelfde bevelende toon, terwijl ze naar een tafeltje bij het raam \ 49
wees. Terwijl we gingen zitten, klonk er in mijn hoofd een liedje van lang geleden: ‘Vluchten kan niet meer’, zongen Jenny Arean en Frans Halsema. Marilène bestelde een droge witte wijn; ik nam een cappuccino. “Zo’n slobberkoffie? Dat je dat lekker vindt! Drink jij niet?” vroeg ze met verbazing in haar stem. Ik haalde mijn schouders op. “Niet veel. En als ik drink, dan alleen ’s avonds. Ik ben niet zo’n overdag-drinker en van wijn houd ik niet. Ik ben meer iemand van de wodka, de gin en de Franse cognac.” “Gut”, antwoordde ze. “Nouja, dat kan natuurlijk”. Het klonk alsof ze het zelf maar moeilijk kon geloven. Ik vroeg haar of ze vaker in dit grandcafé kwam. “Nee, liever niet”, ze haalde haar neus op. “Ik vind dit etablissement niet zo denderend. Een beetje gewoontjes. Het is dat jij dit voorstelde en dat het lekker centraal ligt. Al is het wel een gigantisch drama om je auto kwijt te kunnen.” Er volgde een lange klaagzang over het vinden van een parkeerplek. “Ik sta nu in de garage bij de Bijenkorf. Dat is bijna een kwartier lopen hier vandaan!” Ik begreep niet dat ze met de auto was gekomen: ze woonde niet heel ver van de stad. Met het openbaar vervoer was het makkelijker en sneller geweest. “De tram stopt hier voor de deur”, zei ik. Marilène trok een vies gezicht. “Hè bah, nee hoor, het openbaar vervoer vind ik verschrikkelijk! Alleen in uiterste noodzaak. En dan nog liever niet”, ze trok een pruilerig mondje en nam een slok van haar wijn. “Och nee, dit is een Chardonnay, dat proef ik meteen! Daar heb ik niet om gevraagd! Jij hebt toch ook gehoord dat ik een Sauvignon Blanc bestelde?” Marilène wachtte mijn antwoord niet af maar had haar hoofd al omgedraaid om de serveerster te roepen. “Meisje!” klonk het op hoge toon, weer met diezelfde, bevelende en nu ook verongelijkte stem. “Ik had toch echt om een Sauvignon Blanc gevraagd en ab-sol-luut niet om een Chardonnay!”, beet ze de serveerster toe die naar ons tafeltje kwam. Ik keek uit het raam. Als ik hier niet had gezeten, was ik in het bos gaan wandelen met mijn hond. Misschien was ik naar een boekenbeurs gegaan: er werd er vandaag een gehouden bij mij in de buurt. In plaats daarvan zat ik hier met een hautaine haaibaai. Hoe kwam mijn zus er bij dat Marilène mijn type was? Kende ze mij dan zo slecht? “Vreselijk, dat horecapersoneel van tegenwoordig”, zei
Marilène hoofdschuddend, terwijl ze haar haren achter haar oren streek. Ik zag dat ze gouden oorknoppen met een kleine parel erin droeg. Mijn blik viel op haar oorlellen. Die waren nogal uitgerekt. Ineens was ik weer tien en liep ik op de boerderij bij Heintje Versteeg, een schoolvriendje. De kippen die er rondscharrelden waren van een bepaald ras en hadden enorm lange lellen onder hun snavel. Daardoor vond ik ze nogal eng. Als ik naar Marilène’s oren keek, dacht ik weer aan die kippen. Stel dat je met Marilène aan het zoenen was en ze zou je vragen zachtjes in haar oorlellen te bijten… ik rilde alleen al bij de gedachte. “Ik merk dat je naar mij zit te staren”, zei Marilène met een steelse blik. “Begrijp ik wel, hoor! Heel veel mannen vinden mij aantrekkelijk. Dan zitten ze van een afstandje naar me te loeren. Soms zelfs in gezelschap van hun eigen vrouw of vriendin!” ze lachte op schoolmeisjesachtige toon. “En de mannen die alleen zijn durven vaak niet naar mij toe te komen. Nouja, soms wel: dan krijg ik allerlei oneerbare voorstellen. Je wilt niet weten wat ze tegen mij zeggen en wat ze allemaal met mij willen doen!” Dat wilde ik inderdaad niet weten. Ik lachte een beetje schaapachtig. “Dus je begrijpt, aan aandacht heb ik geen gebrek maar ik ben natuurlijk wel kieskeurig, want ik ga echt niet zomaar met elke vent in zee die zegt dat hij mij leuk vindt.” Ze snoof even minachtend en liet toen even een stilte vallen. “Jou vind ik trouwens best appetijtelijk”, fluisterde ze nu flirterig, terwijl ze mij diep in de ogen keek. In mijn hoofd klonk ‘Vluchten kan niet meer’ opnieuw, terwijl ‘Run like hell’ van Pink Floyd er tussendoor kwam. “Veel mannen van jouw leeftijd zijn uitgezakt en kleurloos. Jij hebt een goed lijf, dat heb ik allang gezien. Je hebt mooi haar en in je ogen zie ik nog dat leuke, speelse joie de vivre. Je zus had gelijk, je bent een charmante kerel.” “Goh”, ik schraapte mijn keel, “Wat een complimenten”. De serveerster zette een nieuw glas wijn voor Marilène neer. Ik verontschuldigde mezelf en zei ik dat ik even naar het toilet ging. Daar keek ik mezelf in de spiegel boven de wasbak aan. Ik had geen joie de vivre in mijn ogen, maar een getergde blik, constateerde ik. Er waren nu verschillende scenario’s mogelijk om aan deze date snel een einde te maken: ik zou het grandcafé stiekem verlaten. Dat kon, want de
“JOU VIND IK TROUWENS BEST APPETIJTELIJK”
50 /
toiletten bevonden zich vlakbij de uitgang en die was ver genoeg van het tafeltje waar Marilène zat. Mijn jas hing echter nog over de stoel. Ik kon ook teruggaan, niet gaan zitten, mijn jas pakken en resoluut zeggen: ‘Luister, Marilène. Ik denk niet dat wij deze date moeten voortzetten.’ Dan zou ik wat geld neerleggen en er zonder verdere uitleg snel vandoor gaan, Marilène in opperste verbazing achterlatend terwijl ik op mijn fiets stapte en naar de boekenbeurs racete. Ik zou er de rest van de dag wel een vervelend gevoel aan overhouden, vermoedde ik. Ik kon natuurlijk ook een migraine veinzen die plotseling opkwam. Of vertellen dat ik naar een vriend moest die mij zojuist een berichtje had gestuurd waarin hij vertelde dat hij plotseling in het ziekenhuis was opgenomen, dat ik naar huis moest omdat mijn hond door een andere hond was aangevallen terwijl de buurvrouw hem uitliet, dat ik…”Nee’, zei tegen mezelf. Dat waren allemaal doorzichtige smoezen. Met tegenzin liep ik terug naar het tafeltje. De optie om snel mijn jas te pakken, geld neer te leggen en tegen Marilène te zeggen dat we het hierbij moesten laten schoot nog door mijn hoofd, maar ik deed het niet. Marilène keek op haar telefoon en legde die neer toen ik weer ging zitten. Ze streek haar haren opnieuw achter haar oren. Ik deed mijn best niet naar haar oorlellen te kijken. “Nou”, zei ze, terwijl ze me een steelse knipoog gaf, “Waar waren we ook alweer gebleven? Ohja. Ik zei dat ik jou een aantrekkelijke man vind. En volgens mij zie jij mij ook wel zitten. We kunnen er omheen draaien, maar aantrekkingskracht, daar draait het toch in eerste instantie allemaal om. Volgens mij zit dat tussen ons in elk geval wel goed!” “Eh…nou…”, mompelde ik, “Ik denk… misschien…dat je nu wat te hard van stapel loopt.” Ze keek mij verbaasd aan. Toen lachte ze weer. “Oh, haha. Ja, ik ben soms wat direct. Dat zeggen mijn vriendinnen ook vaak. Kan ik niets aan doen, zo ben ik nu eenmaal.” “Luister, Marilène”, begon ik, “Je hebt gelijk, er moet aantrekkingskracht zijn. Van beide kanten. En eh…van mijn kant voel ik die niet. En ik denk ook niet dat die komt.” Er viel een ongemakkelijke stilte. “Tja, ik zeg het maar eerlijk…”, zei ik. Ze ging rechtop zitten en snoof even. “Leugenaar!” siste ze nu zachtjes. “Ik heb gezien dat je mij daarnet met je ogen uitkleedde! Je vindt mij wèl
aantrekkelijk! Jij bent natuurlijk zo’n man met een probleem: een loser die nog te veel vastzit aan zijn ex, of een eikel die ergens een vage scharrel heeft rondlopen en niet weet wat hij nou precies wil en die bang is voor zijn eigen gevoelens als hij eens een écht leuke vrouw tegenkomt!” Ze nam een slok van haar wijn. “Dat is het niet”, zei ik rustig. “Ik zit niet meer vast aan mijn ex, ik heb geen vage scharrel en ik ben niet bang voor mijn eigen gevoelens. En ik ben meestal niet zo direct, maar nu wel: ik val niet op jou. Het spijt me, maar zo is het.” Ze keek mij aan. “Ach gut. Meneertje denkt dat hij beter kan krijgen!” ze schudde driftig met haar hoofd; haar oorlellen schudden mee. Ze was op luidere toon gaan praten en ik zag de mensen aan de belendende tafeltjes onze kant opkijken. Ik schaamde me. Ik kwam regelmatig in deze zaak; straks kon ik mij hier niet meer met goed fatsoen vertonen omdat zij een scène maakte. “Nou”, vervolgde ze, “Dan heb ik heb ik nieuws voor je: dat gaat je niet lukken. Weet je welk type bij jou hoort? Zo’n muizig, alternatievig mutsje in tweedehandskleding. Dat zou goed bij jou passen, want je loopt er zelf ook niet heel florissant bij. Je ziet eruit als een sociaal werker uit de jaren tachtig!” ik keek naar mijn zwarte pantalon. “Deze is anders net nieuw, dus die komt niet uit de jaren tachtig”, zei ik onbewogen. “En mijn overhemd ook niet. Dat heb ik gekocht bij de Bijenkorf. Wel in de uitverkoop, trouwens.” Ze kneep haar ogen tot spleetjes en keek mij minachtend aan. “Lul!” zei ze. Ze stond op, pakte haar jas en tas en stoof weg. “What a waste of time!” hoorde ik haar nog sneren. Ik voelde dat ik werd bekeken door verschillende bezoekers en door een paar serveersters die langsliepen. Hier zou ik een paar weken niet meer komen. Ik betaalde de rekening en verliet snel het pand. Vanuit mijn ooghoek zag ik de leuke dame die eerder bij de leestafel zat nu met een man aan een tafeltje verderop zitten. Zo te zien hadden zij het wèl gezellig. ‘s avonds belde mijn zus, die informeerde hoe de date was verlopen. “Nou”, zei ik, “We hadden geen klik.” Mijn zus slaakte een kreet van ongeloof en wilde weten hoe, wat en waarom. Ik hield het kort: “Het kwam door haar lellen.”
\ 51
52 /
PIXELEEN IN KORREL MODEL
VALERIYA VERGUNOVA
KLEDING
PIXELPOLLY
TEKST & FOTO JOB
BOERSMA
DAT FAIRFASHION NIET SUF EN DUF IS HEBBEN WE DE AFGELOPEN 42 NUMMERS RUIMSCHOOTS LATEN ZIEN. FAIRFASHION IS JUIST SEXY, KLEURIG, FLEURIG, VROLIJK, EERLIJK, FIJN, SEXY AND DUUR. O NEE, TOCH NIET. FAIRFASHION IS JUIST EXTRA GOEDKOOP ZEKER ALS JE DE AFSCHRIJVING VAN DE ONDERHAVIGE STUKKEN MEEREKENT. DUS VANAF NU KOPEN WE EERLIJKE DUURZAME KLEDING! \ 53
54 /
\ 55
NOUVEAU FUCK STELLA BERGSMA: GENIALE SLOOPKOGEL VOOR DE GRIJZE MASSA
NOUVEAU FILOSOFIE “Nouveau Fuck is een verse manier van kijken. Een houding. Invalshoek en uitgangspunt tegelijk. Open en geïnteresseerd, niet beklemmend, belerend, bedompt of bedekt. Het is lak met lust. Kak met kusjes aan alles wat ons beperkt, beknot, bewerkt of bedot. Fuck het juk van het stramme denken. Er is ruimte, liefde en leven genoeg voor ons allemaal in die briljante beerput, dat zoete zinkgat. Nouveau Fuck is een kritisch-artistieke attitude, een sexy 56 /
stroming die misstanden ontleedt, maar ook mirakels bemerkt. Als dat klinkt als veel, dan komt dat doordat het alles is. Alles en zijn antoniem. En als dat tegenstrijdig klinkt, dan komt dat doordat het dat is. Omarm contradictie, ongemak en frictie. Eenvoud is voor mensen zonder fantasie. En fantasie is wat we nodig hebben om die lekke roofschuit waarop we ronddobberen op koers te houden. Artistiek en logisch denken is het enige wat ons kan redden. Rede met een goede reden. Nouveau Fuck is een manier om het
\ 57
OUVEA
F
U C K moderne leven aan te kunnen en ervoor te zorgen dat iedereen volledig en vrij kan bestaan. Maar eerst de pure pijlers. De stellingen van Stella. De zeven regels van Nouveau Fuck. Als je die zeven dwarsregels in acht neemt, dan word je vanzelf een Nouveau Fucker, of kort gezegd, een Fucker.” Zo ongeveer begint het laatste boek van Stella Bergsma als we even vergeten dat we 1 bladzijde overslaan. Of eigenlijk twee. Met dit boek zet Stella een totaal nieuwe standaard in de Nederlandse literatuur. Sinds “Een roos van vlees” van Jan Wolkers kabbelde de literatuur maar een beetje langs ons heen maar met “Nouveau Fuck” worden we opgeschrikt, wakker geschud door een boek zo fris en helder en onmiskenbaar dat we onze hele boelen kast er wel mee vol willen zetten. Alles past precies, elke letter als een steekpass dwars door de alinea’s om het woord precies in de beukende zinnen prikkelende zinnen te rammen. Een mijlpaal in de literatuur, een nieuwe filosofie, een omwenteling in ons denken.
alle belangwekkende kranten en magazines gestaan en haar achterliggende verhaal is genoegzaam bekend. Stella is gewoon een hele fijne, geniale, grappige, gezellige, feministische, mooie, andere vrouw die voortreffelijke koffie schenkt. En dan maakt ze ook nog muziek. Einsteinbarbie is de naam. Ik kan hier nog heel veel weetjes opschrijven maar daar gaat het niet om. Stella moet je meemaken, beleven en dat doe je het best door haar boeken te lezen. Of PulpdeLuxeMagazine.
Stella is een Fucker par excellence zo niet pur sang. Een genie die haar inzichten deelt met andere mensen. “Wie ore heeft, die hore” Een vrouwelijk genie die er in haar opinie te weinig zijn. Daarom is ze zelf maar genie geworden. Supergoed. Op bezoek bij Stella om te praten over genialiteit betekent 4 uur lang op de toppen van de tenen en het universum babbelen over van alles dus niets verkwikt de ziel en is een soort van thuis komen. De afgelopen tijd heeft ze in \ 59
SDG JURK MET MONDKAPJE! 75 JAAR VERENIGDE NATIES IS STIL STAAN OM DE BALANS OP TE MAKEN FEEST VOOR EEN BETERE WERELD. TEKST
MAP RENES
MODEL
AFRA KUIPER
Ecopolitan is een kosmopoliet! Zij bekommert zich om de welzijn van mens, dier en milieu. Ter ere van het 75 ste verjaardag van de Verenigde Naties draagt zij haar SDG jurk met bijpassend mondkapje. VREDE, VEILIGHEID EN GEEN OORLOG
klimaatcrisis, ongelijkheid, economie, biodiversiteit en gezondheid. De Ecopolitan jurk is een idee van Map Renes, alias Groenkapje, die mode inzet als communicatiemiddel voor SDG’s. Door in te zoemen op de modeproductieketen zijn verschillende doelen van toepassing. Effect van het Corona virus is het extra zichtbaar maken; hoe de fast fashion industrie neemt en respectloos is. Het moment om dit te veranderen vanuit de SDG’s.
In 1945 , na twee wereldoorlogen kwamen landen vanuit de gehele wereld bij elkaar en spraken af nooit meer oorlog. Het ontstaan van de Verenigde Naties (VN). Het aantal doelen is gegroeid naar 17 Sustainable Developement Goals (SDG). Naast Vrede is er aandacht voor de \ 61
62 /
RIEN RENEMA OP REIS \ 63
GEW ELD IG KUN STE NAA R RIE N REN EM A UIT DEV ENT ER IS VAN JON GS AF AAN GEFASC INE ERD DOO R KAA RTE N. LAN DKA ART EN EN STA DSPLATTE GRO NDE N WE KKE N ZIJ N VER LAN GEN NAA R REI ZEN OP EN WAT IS ER FIJ NER JE TE VER LIE ZEN IN DEZ E KAA RTE N?
RI EN IS AL S KU N ST EN AA R ALTI JD OP RE IS . IN ZI JN HO OF D. DE HU ID IG E SE RI E KU N ST W ER KE N ZI JN EE N LO GI SC H GE VO LG . RI EN VE RK N IP SE LT KA AR TE N EN FOTO ’S TOT ZI JN EI GE N W ER EL D EN GA AT OP RE IS N AA R ON BE KE N DE ON ON TD EK TE BE ST EM M IN GE N . N IE UW BE EL D ON TS TA AT IN TU IT IE F EN VE RR AS T TE LK EN S OP N IE UW .
VO OR PU LP DE LU XE M AG AZ IN E HE EF T RI EN SP EC IA AL EE N KU N ST W ER K GE M AA KT WAA RI N BE EL D UI T PU LP DE LU XE M AG AZ IN E IS GE CO M BI N EE RD M ET KA AR TE N ZO DAT EE N N IE UW E LA N DS CH AP IS ON TS TA AN ; EE N M ED IA LA N DS CH AP ZO JE W IL .
RienRenema-PulpDeLuxe-43.indd
1
23-10-2020 13:29
IN E E N G E L IM IT E E R D E O P L A G E VA N 5 0 KU N S TW E R K E N D U S S P E C IA A L GEMAAKT VOOR DE L E Z E R S VA N P U L P D E LU X E M AGA Z IN E . A L S D AT G E E N KU N S T D E LU X E IS . Bezoek Rien Renema FB \ 65
T R A NS ITI E DEL UX E 66 /
27-7-2007 IS ER EEN MOOIERE DATUM DENKBAAR? Zeker niet voor cabaretier en schrijver Marcel Verreck, want op die dag wordt zijn zoon Daniël geboren in het Haagse Bronovo-ziekenhuis. De gynaecoloog die de keizersnee uitvoert is degene die onze toekomstige koningin en haar twee zussen eveneens naar het levenslicht begeleidde. En dus ook deze prins Daniël. Na enige tijd blijkt dat de ontwikkeling van Daantje achterblijft, het medische circuit wordt betreden en er volgt een diagnose. Vanaf Daans eerste dagen heeft Marcel over zijn zoon geschreven, in korte stukjes over het liefdevolle ‘momentenleven’ dat zij delen. Inmiddels is Daniël dertien en wordt de mantelzorg te zwaar. De coronacrisis benadrukt die kwetsbare situatie en nu moet er gezocht worden naar een andere woonplek voor Daniël. In een persoonlijk verhaal, met veel oog voor het tragikomische, vertelt Marcel Verreck vanuit zijn vaderperspectief over zijn bestaan met Daan. Veel herkenbare aspecten van het leven als mantelzorger komen voorbij. Niet alleen de zwaarte van de zorg en de acceptatie van de situatie, maar ook de grappige momenten, het wederzijdse vertrouwen, het proces van loslaten en de onverdunde vadertrots.
VERKRIJGBAAR VANAF TWEEDE HELFT NOVEMBER
BESTEL NU!
DEADEMVANMIJNZOON.NL
MIJN ZOON Mijn zoon zit in
ZALF Meneer heeft het zitten ontdekt. Heel lang was zijn
een stoel met wieltjes. Boven zijn mooie gezicht danst een enorme krullenbol. Hij draagt een brilletje dat zijn bruine ogen groter en verbaasder maakt. Ik snijd zijn boterham met jam in kleine stukjes. Die prik ik op zijn vorkje en houd dat voor zijn neus. Soms duurt het even, maar meestal pakt hij het vorkje met zijn rechterhand en brengt het naar zijn mond. Hij hapt het brood ervan af en begint te kauwen. Soms moet hij lachen om een geluid dat ik al lang niet meer hoor. Hij wel. Wat hij ook kan: na het tandenpoetsen voor het slapengaan graait hij nogmaals naar de tandenborstel. Hij houdt van gerasp in zijn mond. Steekt hij per ongeluk de achterkant van de tandenborstel in zijn mond, dan weet hij die met twee handen om te draaien. Hij heeft altijd een uitstekend humeur.
spierspanning daarvoor niet toereikend. Maar hij wordt steeds sterker. Leg hem neer op zijn machtige hoog-laag-bed en binnen de kortste keren komt hij overeind. In de tuin van het Gemeentemuseum staat sinds mensenheugenis een lief bronzen beeld. Een kleine jongen die gekromd voorovergebogen zit en speelt met een eend. Er is foto uit een zwart-witte zomer waarop ik als kleutertje bij het beeld zit. Nu is dat beeldje mijn zoon. Maar hij is niet gestold in brons. Vanuit zijn nieuwe positie overziet hij de situatie. Zijn oogjes zien, zijn handjes graaien. Een pak billendoekjes wordt zijn prooi. En uiteraard moet alles worden geproefd. Laatst was ik vergeten de pot met sudocreme bij het voeteneind weg te halen. Ik hoorde hem enthousiast kraaien. Toen ik ging kijken lag hij tevreden te glimlachen. Wit geverfde handjes. En een ringbaard van zalf.
HOFIE Soms, als ik na een vrolijke worsteling onze man in slaaponesie en slaapzakje heb weten te krijgen en hij me vanuit de diepte van zijn hoog-laagbed ligt aan te staren, dan zie ik het gezicht van mijn zus. Wangetjes, glimlach, haar blauwe ogen voor even liefbruin. Ik zie ook mijn eigen jongenshoofd, of hofie, zoals wij dat noemden. Nu het moment steeds dichterbij komt waarop de zorg te zwaar wordt en er verder moet worden gekeken dan het ouderlijk huis, dien ik me te vermannen. Dat lukt op dit soort momenten moeilijk. Ook al omdat ik de laatste van ons vierkoppige gezin ben en Daniël mijn laatst overgebleven zeer nabije bloedverwant is. Het liefst zorg ik tot het eind der tijden voor hem. Maar dat zou dan vooral mijn eind der tijden worden. En dat is voor hem ook niet goed. Ik kus zijn hofie. Hij lacht knorrend en draait zich op zijn zij.
MARCEL VERRECK (Den Haag, 1960) is cabaretier, columnist en schrijver. Hij won in 1987 samen met Paul Pleijsier het Leids Cabaret Festival. Als Verreck & Pleijsier maakten zij een aantal succesvolle theaterprogramma’s en de liedjes-cd’s Ja (1994) en Reünie (2019). Tussen 1995 en 2003 schreef en speelde hij zes soloprogramma’s. Daarnaast werkt(e) hij veel voor tv, radio en geschreven media.
Hij publiceerde vier verhalenbundels en de literaire thrillers Moordopera (2012), Aan lager wal (2013), De laatste minuut (2014), Toegift (2015) en Feest! (2019) Daarnaast schreef hij de spannende roman Deventersestraat (2017) en de IJsselnovelle Moordrivier(2018). In De adem van mijn zoon vertelt hij over het bijzondere leven met zijn zoon Daniël. www.marcelverreck.nl
70 /
DACHT TEKST PETER
VEEN
FOTO SASKIA
BOELSUMS
IK DACHT IETS. MAAR VOND HET GEEN GEDACHTE DIE VAN MIJ ZOU MOETEN ZIJN. VAN MIJ ZOU KUNNEN ZIJN. HET LIJKT EEN INDRINGER. EEN VREEMDELING, WEGGELOPEN UIT EEN LIED DAT IK OOIT HOORDE, ONTSNAPT UIT EEN KRANT OF TALKSHOW, UIT HET NIEUWS OF UIT EEN RECLAME DIE IK EINDELOOS VAAK ZAG. IK DACHT IETS DAT IK NIET HERKENDE. DAT IK NIET KAN ZEGGEN. DAT IK NIET HERHALEN WIL. WAARVOOR IK SORRY ZEGGEN MOET. EN HOEWEL IK JE VERZEKER DAT HET NIET MIJN PLAN WAS, NIET MIJN BEDOELING EN HET OOK NIET BIJ ME HOREN KAN, ERKEN IK SCHULD. SLUIT ME OP. LAAT ME STIL ZIJN. NOOIT MEER SPREKEN. NOOIT MEER DENKEN, NU WAT IK DACHT ZO FOUT KON ZIJN. \ 71
72 /
, S R E T E I M S J I W N O F O F A GA : L L I H C L A TA T D R O W T I O NO I A SA
“Hier volgt enen stuck over den Nederlandsche taal door den jaaren heen”.” Eh…? vreest niet, beste lezer: dit is een alleraardigst stuk over taaltrends. Want het voertuig van onze geest is altijd in beweging. En dat is maar goed ook. TEKST WILMA
GROOT
N
ieuwe generaties en trends brengen hun eigen woordgebruik met zich mee, waardoor taal steeds aan verandering onderhevig is en nooit saai wordt. Er komen nieuwe woorden en uitdrukkingen bij terwijl anderen geleidelijk verdwijnen: neem nu ‘fuifje’ (feestje), ‘mieters’ (fantastisch/geweldig/ leuk) of ‘knal’ (dezelfde betekenis als ‘mieters’): in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw populair, anno nu hopeloos oubollig.
‘OUDE WOORDEN’-REVIVAL
‘Onwijs gaaf’ of ‘tof’ zijn minder stoffig, maar wel enigszins belegen. Het Engelse leenwoord ‘Chill’ is tegenwoordig het woord dat –
voornamelijk de jongere generatie- gebruikt om aan te geven dat iets eh…’onwijs gaaf’ is. Er zijn mensen die het jammer vinden dat ‘oude’ woorden en uitdrukkingen verdwijnen; waar mogelijk blijven zij die gebruiken. Op Facebook is bijvoorbeeld de Vereniging ter bevordering van het gebruik van het bedreigde NL woord actief. “Doel is archaïsch, belegen, deplorabel, tanend, zeldzaam en zieltogend Nederlands taalgebruik te verzamelen, teneinde dit voor teloorgang te behoeden”, aldus de vereniging. Als maar genoeg mensen ‘oude’ woorden of uitdrukkingen blijven gebruiken, is de kans groot dat anderen het overnemen en dat in onbruik geraakte woorden of uitdrukkingen opnieuw opduiken in de hedendaagse Nederlandse taal.
RIELEKS, MAN!
Ook qua spelling is er het nodige veranderd. Aan het begin van de vorige eeuw werd volop gebruik gemaakt van ‘Sch’-klanken (‘Mensch’, ‘Vaderlandsch’) en dubbele klinkers (‘Zoo’, ‘Woonen’, ‘Slaapen’). In de jaren zestig was daar de progressieve spelling. ‘Tejater’ in plaats van theater, ‘rieleks’ in plaats van relax, actie \ 73
werd ‘aksie’ en men was niet meer kritisch, maar ‘krities’. Overigens dook deze manier van schrijven in Vlaanderen al begin 19e eeuw op. Echt doorgebroken is de progressieve spelling trouwens nooit.
TURBOTAAL, MET VEEL AFKO’S In de jaren tachtig van de vorige eeuw maakten we kennis met de zogeheten Turbotaal. Zelfstandige naamwoorden kregen afkortingen (‘afko’s). Veel van dergelijke woorden gebruiken we nog steeds: dombo (sukkel), ordi (ordinair) of alto (alternatieveling). Jan Kuitenbrouwer schreef er met ‘Turbotaal’ een interessant boek over.
74 /
STRAATTAAL IS DA BOMB! Dan is er ook nog straattaal, een mengtaal die jongeren van verschillende culturele en sociale achtergronden in het dagelijks leven spreken. Voorbeelden? ‘da bomb’ (het einde), ‘doekoe’ (geld) en ‘dope’ (te gek). Er gaan verontrustende geluiden dat straattaal de taalverloedering onder jongeren in de hand zou werken. Deskundigen vinden dat overdreven: jongeren blijken straattaal goed te kunnen onderscheiden van het ABN en weten precies in welke situaties zij straattaal kunnen gebruiken en wanneer niet.
WOORD VAN HET JAAR
Voor de verkiezing woord van het jaar (opgezet door Genootschap Onze Taal en Van Dale) komen nieuwe woorden in aanmerking die vaak
➳ ➳
zijn opgebouwd uit ‘oude’ woorden. Zij geven een beeld van iets waar dat jaar veel over werd gesproken. In 2012 won ‘project X-feest’, in 2013 was dat ‘participatiesamenleving’ en in 2019 ‘Boomer’. Genomineerde woorden die vorig jaar naast de titel grepen waren onder meer klimaatspijbelaar en klimaatdrammer.
WEL OF NIET IN DE DIKKE VAN DALE?
Niet elk nieuw woord komt automatisch in de Dikke of Grote Van Dale: het moet langere tijd (ongeveer drie jaar) regelmatig aangetroffen zijn in het (schriftelijk) algemeen taalgebruik. Woorden die alleen gebruikt worden in een bepaald vakgebied, in bepaalde kringen of in een bepaalde regio, worden niet opgenomen. Verder moet een woord algemeen bekend zijn, zeg maar ‘ingeburgerd’ en datzelfde geldt ook voor nieuwe uitdrukkingen.
“OP FACEBOOK IS BIJVOORBEELD DE VERENIGING TER BEVORDERING VAN HET GEBRUIK VAN HET BEDREIGDE NL WOORD ACTIEF.”
➳ ➳
\ 75
76 /
\ 77
ALLES HEEFT Z’N PRIJS MISSCHIEN STA JE ER NIET BIJ STIL, MAAR DE HOOGSTE PRIJS VOOR JE KLEDING BETAAL JE UITEINDELIJK NIET ZELF
78 /
Herfst-proof jurken, sjaals, capes en flared pants; dit najaar lanceert CNV Internationaal een speciale kledingcollectie. Een collectie die jou aan het denken zet. Benieuwd naar het verhaal en de prijzen achter de kledingstukken? Op donderdag 29 oktober, tijdens de Apeldoorn Fairtrade Week, gaan we live op AllesHeeftZijnPrijs. nl. Daar vind je alles over de prijs van jouw kleding.
80 /
Zoals je misschien al weet maken kledingmerken hun kleding vrijwel nooit zelf in Nederland. Zij besteden hun productie uit naar lagelonenlanden zoals Cambodja, Vietnam of Indonesië. Sommige bedrijven zijn daar goed bezig maar er zijn nog steeds veel problemen op het gebied van arbeidsrechten, zoals een eerlijk loon en normale werktijden. Ook krijgen vrouwen in de textielfabrieken vaak te maken met geweld, discriminatie en (seksuele) intimidatie. CNV Internationaal is de globale tak van de CNV Vakbond. Wereldwijd zetten wij ons in voor Decent Work (Fatsoenlijk Werk) in ontwikkelingslanden. Dat doen we ook in de landen waar onze kleding wordt geproduceerd. Door lokale vakbonden te ondersteunen en werknemers in textielfabrieken mondiger te maken willen wij de situatie in productielanden verbeteren.
COMPLEXE KLEDINGWERELD
Wereldwijd werken er ruim 47 miljoen vrouwen en mannen in de kledingindustrie; heel veel mensen dus. En de productieketen is complex. Onze kleding komt via een route van (onder-) aannemers, inkoopkantoren en importeurs
uiteindelijk in de winkelschappen terecht. Dit maakt controle erg lastig. Daarom is het belangrijk dat alle betrokken partijen samen werken aan verbetering. Van de bedrijven, tot vakbonden en overheden; en ook jij als consument kan wat doen.
WAT JIJ KUNT DOEN
dus weten dat je alleen nog maar kleding wilt kopen die onder goede arbeidsomstandigheden is gemaakt. Hoe meer mensen dat doen, hoe meer de kledingmerken er niet omheen kunnen. Benieuwd naar het verhaal en de prijzen achter onze collectie? Op AllesHeeftZijnPrijs.nl vind je alles over de prijs van jouw kleding.
De klant is koning(in) dus gebruik je macht als consument. Dan kun je de situatie van arbeiders in de kledingfabrieken veranderen. Want merken leveren wat hun klanten vragen. Laat \ 81
Rondtour door binnenstad Zwolle • De tour duurt ca. een uur en kost € 30,- voor 2 personen. Reserveren • Feestje, rondje Zwolle, trouwen, slecht ter been? Bekijk de mogelijkheden op de website. Ritprijs • € 1,- per 3 minuten p.p. Exclusief reserverings- en voorrijkosten. Liefdestaxi
Speciaal voor liefdevolle momenten!
Rolstoelfiets • Speciaal voor rolstoel. Tandems • Te huur Fietsjoe kadobonnen Leuk om te geven!
www.fietstaxizwolle.nl
06-55713523 Mede mogelijk gemaakt door Studio Willemien Haagsma bNO
T F I R H C S D J I T D R O O W T N A R E V K J I L E P P A H C S T A A M & M A A Z R U U D , G I P P A R G , L A A I C O S , L E E R U TL U C , G I N N I Z T S N U K
remmun
34
LEYXLLIOPP
SELLA
SJIRP NEE TFEEH
ALLETS AMSGREB
EDOM EMAZRUUD ESDNALREDEN NAV SREPREWTNO
DEELETAD
REWOP ESUOH-TRA FO
NOITAVLAS NIATNUOM TDROW LAAT
IAAS TIOON