Historia Dobrego Smaku - Majonez Kielecki

Majonez Kielecki

Spis treści

Jak powstaje majonez

11

Krótka historia kieleckiej fabryki

21

Majonez na stołach świata

43

Majonez a zdrowie

52

Kielecki inaczej

60

Najlepsze dania z majonezem

70

Jubileusz 90-lecia Wytwórczej Spółdzielni Pracy „Społem” to wyjątkowa okazja do świętowania. Rocznica zainspirowała nas do napisania książki o najważniejszym produkcie firmy - Majonezie Kieleckim. Ta wyjątkowa marka jest efektem pracy wybitnych specjalistów, którzy poświęcili jej budowaniu swój talent, wiedzę i zaangażowanie. To dzięki nim udało się nam osiągnąć sukces, potwierdzony ponad setką nagród i liczną grupą wiernych klientów.

To dzięki ich codziennej pracy i kreatywności na stoły Polaków trafiają codziennie najwyższej jakości produkty – których receptury są cały czas udoskonalane tak, aby stały się klasą samą w sobie.

Książka jest historią powstania marki kultowej. Poszukiwanie źródła ogromnej popularności Majonezu Kieleckiego stanowi jednocześnie historię firmy, jej doświadczeń, sukcesów i trudności z jakimi musiała się zmagać. Staraliśmy się zawrzeć tu wszystko, co w jakimś stopniu składa się na obraz Majonezu Kieleckiego, stworzyć historię dobrego smaku, który od lat gości na naszych stołach.

Oddając tę publikację w Państwa ręce, życzę przyjemnej lektury i wielu kulinarnych inspiracji z majonezem uznawanym za najlepszy.

Prezes WSP „Społem” Jerzy Misiak

Majonez Kielecki 7

Jak powstaje majonez Legendy o powstaniu majonezu

Niektórzy entuzjaści majonezu uważają, że już starożytni Grecy i Rzymianie ulepszali smak swoich potraw za pomocą sosu ucieranego z żółtka jajka, oliwy i odrobiny przypraw.

Ile w tym prawdy, do końca nie wiadomo. Wiadomo jednak z całą pewnością, że legend o powstaniu tego znanego na całym świecie sosu, jest o wiele więcej. W dużej części związane są z osobami królów, książąt i ich szczególnymi zasługami na polach bitew. Pewnie właśnie dlatego majonez uważa się za sos iście królewski.

Specjalnie dla księcia Najbardziej popularna wersja głosi, że majonez trafił na stoły za sprawą francuskiego księcia Armand’a Jean’a du Plessis de Richelieu – członka słynnego rodu, do którego należał m.in. kardynał Richelieu, minister oraz doradca francuskiego króla Ludwika XIII. A było to tak...

W 1756 roku rozpoczęła się trwająca siedem lat wojna pomiędzy Wielką Brytanią, Prusami i Hanowerem, a zjednoczonymi siłami Francji, Austrii, Rosji, Saksonii oraz Szwecji. Wyspa Minorka – na której, według podania, został wynaleziony majonez - w przededniu wojny siedmioletniej znajdowała się pod angielskim panowaniem. W pierwszym roku wojny wojska francuskie dowodzone przez księcia Richelieu, odbiły Minorkę z rąk Anglików. Chcąc uczcić to zwycięstwo, w stolicy śródziemnomorskiej wyspy, porcie Mahon, wydano wystawne przyjęcie ku czci dowódcy francuskich wojsk.

Kucharze zatrudnieni do przygotowania uczty chcieli zaimponować księciu i do niektórych potraw przygotowali specjalny aromatyczny sos.

Aby dodatkowo przypodobać się szlachetnie urodzonym szef kuchni nazwał sos ‘mahonnaise’ - od nazwy największego miasta na wyspie odbitego z rąk angielskich wojsk.

Złośliwi twierdzą, że w czasie uczty wydanej na cześć de Richelieu, kucharze nie odkryli niczego nowego, lecz sięgnęli jedynie do tradycyjnych lokalnych przepisów. Przed panowaniem angielskim Minorka, przez kilka stuleci znajdowała się pod jurysdykcją

10 Majonez Kielecki

hiszpańską. W języku katalońskim na określenie podanego zwycięzcom sosu stosowano natomiast słowo ‘maonesa’, którym do dzisiaj określa się na Minorce majonez.

Tak czy inaczej, Richelieu zasmakował w daniach przyprawianych charakterystycznym białym sosem i zabrał jego recepturę na francuski dwór. Nowy sos szybko zyskał uznanie jako dodatek do mięs, a w szczególności jaj.

Z francuskiego Wersalu, który był w XVIII wieku jednym z wielkich europejskich centrów sztuki, w tym również kulinarnej, majonez zaczął podbijać stoły i podniebienia całej Europy, a w późniejszym czasie także pozostałych kontynentów.

Nie zaczniemy dopóki nie skończę Konkurencyjna wersja legendy o powstaniu majonezu wiąże się z osobą innego francuskiego księcia - Karola de Lorraine de Mayenne. Karol wywodził się z potężnego rodu francuskich Gwizjuszy i był nie tylko utalentowanym dowódcą wojskowym, ale również politykiem.

W okresie, kiedy Francję nękały wojny religijne, Karol należał do przywódców tzw. Ligi Katolickiej. W 1589 prowadził wojska w czasie bitwy pod Arques. Legenda głosi, że de Mayenne nie pozwolił atakować swoim oddziałom tak długo, aż nie skończył posiłku złożonego z kurczaka z dodatkiem zimnego, białego sosu.

Ponieważ wcześniej nie miał on swojej nazwy, po bitwie w hołdzie dla prowadzącego zwycięskie wojska, nazwano ten sos ‘mayennaise’.

Do Polski z Francji?

Nie można jednoznacznie stwierdzić, która z wersji legendy jest prawdziwa i kiedy dokładnie majonez po raz pierwszy pojawił się w polskiej kuchni. Bez względu jednak na to czy majonez trafił do nas wraz z francuskim dworem Henryka Walezego, czy dopiero pod koniec XVIII wieku szybko zadomowił się na polskich stołach.

Jeden fakt pozostaje jednak bezsporny – w 1959 roku po raz pierwszy pojawił się na sklepowych półkach.

12 Majonez Kielecki

Majonez domowej produkcji Do początku XX wieku majonez wytwarzany był jedynie metodą domową, dlatego też nie istniał jeden, ogólny przepis na jego przygotowanie. W warunkach domowych każda gospodyni nieco modyfikowała recepturę, nadając jej indywidualnych cech. Do niektórych przepisów dodawano czosnek, zioła, zaostrzającą smak gorczycę lub produkowaną z niej musztardę, a oliwa bywała zastępowana olejem roślinnym.

Pomimo wielkiej różnorodności, zarówno smaków jak i konsystencji każdy majonez musi z zawierać następujące składniki:

oliwa

sól

żółtka

pieprz

ocet winny lub cytryna

przypawy/musztarda

Domowy wyrób majonezu polegał na połączeniu ze sobą poszczególnych składników poprzez ucieranie.

Tak powstały majonez nie był idealnie gładki i należało go spożyć zaraz po przygotowaniu. By przedłużyć termin jego przechowywania, czasem posługiwano się żółtkiem z jajka ugotowanego na twardo. Dopiero jednak rozpoczęcie przemysłowej produkcji majonezu pozwoliło cieszyć się smakiem majonezu dłużej niż kilka dni.

Majonez Kielecki 13

Produkcja przemysłowa majonezu Nie wszyscy wiedzą, że WSP „Społem” to pierwszy polski producent majonezu na skalę przemysłową. Receptura Majonezu Kieleckiego, która stała się podstawą do opracowania Polskiej Normy, już od ponad pięćdziesięciu lat pozostaje niedoścignionym wzorem dla innych.

Wyjątkowy efekt gwarantujący sukces udało się uzyskać dzięki połączeniu tradycji z współczesną technologią. Korzeni Kieleckiego należy szukać w domowych przepisach. To właśnie na ich podstawie porównując i wybierając te najlepsze, przygotowano skład oraz proces produkcji.

Oczywiście produkcja przemysłowa różni się od tej domowej, ale istnieje coś, co pozostaje niezmienne - troska o jakość. W obu przypadkach kluczem do sukcesu pozostaje dobór odpowiednich składników. Najważniejsze z nich powstają w fabryce, dzięki czemu jakość gotowego wyrobu jest w mniejszym stopniu uzależniona od czynników zewnętrznych.

Ocet i musztarda są nie tylko bardzo ważnymi produktami w asortymencie, ale też kluczowymi komponentami majonezu. Wytwarzane w „Społem” od lat, odpowiadają za jedną z najważniejszych cech Kieleckiego - niepowtarzalny smak.

Za jeden z elementów odróżniających Kielecki od wyrobów domowych uznać należy proces homogenizacji, czyli wytwarzania jednolitej masy z niemieszających się ze sobą w normalnych warunkach składników. O jej

14 Majonez Kielecki

trwałości przesądzają żółtka, które sprawiają, że majonez staje się tym czym jest, czyli trwałą emulsją. Bez ich dodatku cała mieszanka by się rozpadła i niemożliwością byłoby uzyskanie gęstej, kremowej konsystencji.

Spoistość Majonezu Kieleckiego przewyższa domowe odpowiedniki, a sam produkt dłużej zachowuje przydatność do spożycia. Wysokiej klasy majonezy wytwarzane metodą przemysłową mogą więc nie tylko dorównywać, ale też w pewnych aspektach przewyższać te domowe, zachowując przy tym tradycyjną recepturę i nie wykorzystując konserwantów.

Majonez Kielecki 15

Majonez Kielecki powstaje z najwyższej jakości składników, dlatego też pierwszym etapem produkcji jest segregacja i wybór odpowiedniej klasy surowców. Ocet używany do wyrobu majonezu powstaje również w fabryce „Społem”. Wytwarza się go w sposób naturalny, w wielkich drewnianych kadziach.

Drugi krok to przygotowanie musztardy.

To między innymi ona nadaje Kieleckiemu tak lubiany przez konsumentów niepowtarzalny smak. Wyrabia się ją ze specjalnie dobranych odmian gorczycy oraz mieszanek ziół, będących gwarancją najwyższej klasy wyrobu.

16 Majonez Kielecki

Gotową musztardę łączy się z pozostałymi składnikami: żółtkami jaj, olejem i wodą.

Wszystkie surowce, w ściśle przestrzeganych proporcjach, są mieszane i poddawane homogenizacji. W wyniku tego procesu powstaje majonez jaki znamy: o delikatnej konsystencji i wyrazistym smaku.

W ostatnim etapie Kielecki rozlewa się do słoików. Pakowanie w atmosferze ochronnej zapewnia wysoką jakość i długą przydatność do spożycia.

Majonez Kielecki 17

Krótka historia kieleckiej fabryki Historia kieleckiej fabryki „Społem” sięga XIX wieku, kiedy w Polsce narodziła się idea spółdzielczości. Ruch ten skupiał intelektualistów i przemysłowców, którzy uważali spółdzielnie za swoistą

szkołę samodzielności, demokracji oraz przedsiębiorczości. Pomysł szybko zyskał zwolenników i gorliwych orędowników.

Jednym z nich był, znany czytelnikom jeszcze ze szkolnych lat, pisarz nierozerwalnie związany z Kielecczyzną - Stefan Żeromski.

To właśnie on był też pomysłodawcą nazwy pisma „Społem”. Tytuł ten znalazł się w nazwie pierwszego Związku Spółdzielców Spożywczych, a potem na trwałe związał z szeroko rozumianą „spółdzielczością”.

Niełatwe początki Wskazana powyżej organizacja powstała w 1911 roku. Okres, w którym przyszło jej działać nie należał do najłatwiejszych. Odzyskanie niepodległości, związany z okresem wojennym brak stabilizacji gospodarczej i politycznej kraju, problemy ze spłatami zaciągniętych kredytów i inne przeciwności szybko postawiły Związek w trudnej sytuacji. Przeciwności są jednak po to, żeby stawiać im czoła, a kryzys bywa czasem doskonałym bodźcem do rozwoju. W tym czasie ceny importowanych produktów były wysokie i brakowało ich polskich odpowiedników. Podjęto więc decyzję o inwestycji - budowie własnego zakładu produkcyjnego, mającego wypełnić rynkową lukę i zapewnić ZSS „Społem” stałe dochody.

Na miejsce dla nowej fabryki wybrano budynki pozostałe po dawnej wytwórni cementu w Kielcach. Cała działka obejmowała teren przeszło sześciu hektarów i miała własną bocznicę kolejową. Po pertraktacjach z wojskiem, które w chwili zakupu stacjonowało w budynkach byłej cementowni oraz po przeprowadzeniu gruntownego remontu, uruchomiono Zakłady Wytwórcze „Społem” w Kielcach. Za symboliczną datę ich powstania uważa się 15 września 1920 roku, kiedy to wyprodukowano pierwszą partię mydła gospodarczego. To właśnie tych 200 kilogramów szarego mydła dało początek fabryce działającej do dzisiaj.

20 Majonez Kielecki

Pierwsze lata sławy Zakład rozwijał w zadziwiającym tempie. Po trzech latach od powstania, fabryka była już liczącym się pracodawcą w Kielcach, zatrudniającym 84 osoby. W 1923 roku otwarto kolejną linię produkcyjną i już w następnym roku Polacy czyścili buty pastą wyprodukowaną przez Zakłady Wytwórcze „Społem”. Rozpoczęto też wytwarzanie zapraw, past do podłóg, bibułek papierosowych oraz tutek. Rozwoju kieleckiej fabryki nie zahamował nawet światowy kryzys finansowy. Wysokie ceny artykułów sprowadzanych z zagranicy wymogły na pracownikach ZW „Społem” opracowanie nowych, całkowicie innowacyjnych rozwiązań i przyczyniły się do wprowadzania

kolejnych produktów. W tym czasie firma zaczęła wytwarzać ocet, delikatne mydła toaletowe, proszki do prania i czyszczenia oraz świece stołowe. W 1932 roku ruszyła też produkcja Musztardy Kieleckiej, która szybko zyskała sobie lojalnych odbiorców i szturmem zdobyła rynek.

Wysoka innowacyjność Zakładów Wytwórczych sprawiła, że przeprowadzano w nich szkolenia dla innych producentów. Uczestniczyli w nich m.in. mistrzowie ze sławnej w owym czasie warszawskiej fabryki „Dobrolin”.

Do wybuchu drugiej wojny światowej w Kielcach otworzono linię wytwarzającą kostki bulionowe, koncentraty i ziołowe przyprawy do zup oraz rozpoczęto produkcję drożdży. Podobnie jak wcześniej musztarda, również te artykuły trafiły na większość stołów międzywojennej Polski. Koncentraty i przyprawy z powodzeniem konkurowały nawet z wyrobami szwajcarskiego producenta Juliusa Maggi.

W latach międzywojnia fabryka zyskała ogólnopolską sławę. Kieleckie zakłady odwiedzały liczne wycieczki, zainteresowane procesem powstawania najwyższej klasy polskich produktów. W maju 1938 roku w Kielcach pojawiła się też grupa polskich pisarzy i artystów. Był wśród nich m.in. Konstanty Ildefons Gałczyński, który kieleckie „Społem” uwiecznił w jednym ze swoich wierszy:

22 Majonez Kielecki

Żeromski patrzył na te bramy w Kielcach Dzisiaj my tutaj odpoczywamy armia, armia spółdzielcza; bo już jest wieczór i skończyła się praca i zaraz wzejdzie księżyc, który i liście i kominy wyzłaca.

Oto ogród fabryczny taki cichy jakby jakieś wielkie szczęście miało się zdarzyć!

Teraz jest chwila, gdy pracowitym wolno przez chwilę pomarzyć o dniach co prysną jak iskry, o latach co zlecą rączo, ruchem spółdzielczym całą Polskę jak girlandą kwiatów oplączą.

Tak… tak… jeszcze wiele jest do zrobienia, i gorzko jest czasem iść po rzuconych pod nogi kamieniach – ale spójrzcie!

Zbudowany nie na ludzkich łzach wznosi się spółdzielczości gmach coraz wyżej i coraz wznioślej – i rok po roku i dzień po dniu jakby dąb na silnym pniu rośnie i rośnie i rośnie…

Jeżeli tedy w jakiś tam świt posłyszysz wokół tylko zgrzyt i trwożne szmery w sercu gdy będziesz pytał „po co żyć?” posłuchaj mnie: natychmiast idź spojrzeć na pracę spółdzielców.

A więc wojna...

Pierwsze lata drugiej wojny światowej nie oszczędziły również Kielc. Wehrmacht błyskawicznie przejął kontrolę nad polskimi ziemiami i już 15 października 1939 roku urzędowanie w Kielcach rozpoczął hitlerowski zarządca. Pomimo strategicznego położenia przy torach kolejowych, fabryka „Społem” przetrwała jednak okres działań bojowych i w drugiej połowie października rozpoczęła funkcjonowanie pod niemieckim nadzorem. Część załogi zakładu została zwolniona, ale polska dyrekcja nie zostawiła ich bez pomocy. „Społem” przez cały okres okupacji wspomagało też działające w rejonie Gór Świętokrzyskich oddziały partyzanckie. Walczącym przekazywano żywność i ubrania, fikcyjnie zatrudniano osoby działające w ruchu oporu, przemycano broń i amunicję.

24 Majonez Kielecki

O tym jak w Społem przemycano trotyl Trotyl jest niezwykle podobny do wykorzystywanego przy przechowywaniu ziemniaków karsanu. Oba materiały mają postać sypkich granulek w szarym kolorze. Józef Rządzki – ówczesny dyrektor fabryki „Społem” - dokładnie zaplanował przedsięwzięcie i pomimo tego, że niemiecki zarządca fabryki Hans Muller mieszkał na terenie „Społem” akcja zakończyła się sukcesem. 5 ton trotylu zostało potajemnie przewiezione do fabryki, a następnie ukryte we wcześniej przygotowanych skrzyniach z podbitymi w warszawskiej spółdzielni „Społem” etykietami karsanu.

Aby uwiarygodnić przywóz tak dużej partii towaru i uśpić czujność Niemców sfałszowano również listy przewozowe i faktury niemieckiej firmy, produkującej karsan.

Wtajemniczony magazynier przyjął towar, który następnie trafił do magazynu nie budząc żadnych podejrzeń niemieckich nadzorców. Kilka dni później pod magazyn zaczęły podjeżdżać chłopskie furmanki. Pod pretekstem odbierania ze „Społem” skrzyń z pastą do butów czy ze świecami, chłopi wywozili do lasów materiał wybuchowy.

Majonez Kielecki 25

Pod koniec wojny, hitlerowcy próbowali przewieźć całe wyposażenie fabryki do Niemiec.

Dzięki sprytowi pracowników „Społem” rozkaz wydany przez wojennego komisarza, nie doczekał się jednak realizacji. Udało się zmienić listy przewozowe i zamiast na tereny III Rzeszy wagony z wyposażeniem Zakładów Wytwórczych „Społem” trafiły do... Kłomnic, niedaleko Częstochowy. Maszyny produkcyjne wróciły do Kielc zaledwie w kilka tygodni po ustaniu działań wojennych. Już w lipcu 1945 r. zakład wznowił działanie, a w grudniu niektóre linie produkcyjne funkcjonowały już na przedwojennym poziomie.

Nowa rzeczywistość Po zakończeniu wojny fabryka znów mogła się rozwijać. Zmieniono strukturę organizacyjną, poszerzono asortyment i zatrudniono nowych pracowników. Na rzecz zwiększenia produkcji drożdży i wyrobów do czyszczenia zrezygnowano z wytwarzania artykułów papierniczych.

W kieleckiej fabryce wyrabiano w tym czasie świece stołowe, pasty nabłyszczające do pielęgnacji podłóg, płyn do mycia szyb, płyn do prania, proszki czyszczące oraz płyn do mycia naczyń. Nie trzeba chyba dodawać, że niemal wszystkie produkty szybko zdobyły dużą popularność i uznanie wśród ówczesnych nabywców.

W 1957 roku został otwarty wydział badawczy. Zatrudnieni tam pracownicy

26 Majonez Kielecki

zajmowali się udoskonalaniem już istniejących artykułów oraz pracą nad wprowadzaniem nowych receptur. W laboratorium „Społem” opracowano m.in.: delikatne płyny przeznaczone do prania wełny, pasty do butów oraz całą gamę produktów spożywczych. To tutaj powstała innowacyjna „kielecka metoda produkcji drożdży”, wzbudzająca zachwyt innych producentów.

I tak powstał legendarny smak Wytężona praca specjalistów z wydziału badawczego przyniosła oczekiwany efekt i w 1959 roku kieleckie zakłady jako pierwsze w Polsce rozpoczęły produkcję majonezu na skalę przemysłową. Majonez Kielecki szybko stał się wiodącym wyrobem firmy i już w latach siedemdziesiątych stanowił 30% produkcji całego zakładu.

Innowacji było więcej. W tym okresie opracowano rewolucyjną na tamte czasy metodę produkcji octu. Pozwoliła ona na znaczące zwiększenie produkcji bez dużych nakładów inwestycyjnych. Tzw. wgłębna fermentacja octowa, rozwinięta w Kielcach, stała się wzorem dla producentów z Polski i Niemiec. Wzrost popytu na makaron w latach siedemdziesiątych sprawił, że fabryka zajęła się również jego wyrobem. Nowoczesne linie produkcyjne zostały w części sprowadzone z ojczyzny makaronu - Włoch. Oprócz tradycyjnych, produkowano też mało znane wtedy w Polsce pierożki tortellini.

Majonez Kielecki 27

Transformacja Produkty „Społem” cieszyły się niesłabnącą popularnością i zdobywały kolejne nagrody będące wyrazem uznania dla ich wysokiej jakości. Zaufanie klientów i zaangażowanie pracowników „Społem” przyczyniło się do płynnego przejścia fabryki przez transformację gospodarczą związanymi ze zmianami ustrojowymi jakie miały miejsce po 1989 roku.

Ustawa z 20 stycznia 1990 roku zlikwidowała struktury gospodarcze, według których polski rynek funkcjonował przez ponad czterdzieści lat. Wtedy też zlikwidowano Centralny Związek Spółdzielczości w Warszawie, będący właścicielem kieleckiej fabryki. Zarząd „Społem” stanął przed nie lada wyzwaniem: Jak ocalić fabrykę i miejsca pracy? Po konsultacjach zdecydowano utworzyć spółdzielnię pracy.

Tak powstała Wytwórcza Spółdzielnia Pracy „Społem”, do której przystąpili prawie wszyscy pracownicy kieleckiego zakładu. Wiązało się to z wykupieniem firmy za 90% wartości majątku.

We wczesnych latach dziewięćdziesiątych Spółdzielnia przeszła modernizację. Stopniowo skomputeryzowano fabrykę, dostosowano ją do zmieniających się norm ochrony środowiska i wprowadzono liczne usprawnienia w procesie produkcyjnym. „Społem” było gotowe do stawienia czoła zwiększającej się konkurencji, w tym dużym, światowym koncernom wchodzącym powoli na polski rynek. Jak się później okazało, sprostała temu zadaniu wzorowo. W tym czasie podjęto decyzję

28 Majonez Kielecki

o rezygnacji z produkcji części artykułów na rzecz innych. Pozostawiono tylko te najlepsze, cieszące się największym zainteresowaniem i wprowadzono całą gamę nowości. W ten sposób wykreowano kilka silnych marek, które z sukcesami funkcjonują do dzisiaj.

Doskonałym przykładem może być Snack – Przysmak Świętokrzyski, chrupki do samodzielnego przygotowania. Linie produkcyjne służące do produkcji makaronu zostały przeprojektowane pod kątem nowego wyrobu i już w latach dziewięćdziesiątych ruszyły pełną parą. Snack sprawdził się znakomicie.

W krótkim czasie zawładnął polskim rynkiem, a później trafił również za granicę. To właśnie Snack w dużej mierze przyczynił się do sukcesu ekonomicznego firmy w kolejnych latach.

Jak to się stało, że zakład, w którego asortymencie znajdowały się m.in. mydła, pasty do butów i świece woskowe, stał się jednym z największych w Polsce producentów majonezu?

Fabryka stopniowo rozszerzała swój asortyment o produkty, na które aktualnie było zapotrzebowanie, dostosowując go do zmieniających się potrzeb rynku.

W ten sposób rozpoczęto produkcję pierwszych artykułów spożywczych, a w końcu również Majonezu Kieleckiego.

Obecnie produkty spożywcze stanowią przeważającą część wyrobów kieleckiej spółdzielni.

Majonez Kielecki, czyli jak to się zaczęło Miłośnicy wyjątkowych smaków nie wyobrażają dziś sobie sałatek bez dodatku Majonezu Kieleckiego. Pierwsze słoiki wyjechały z fabryki w 1959 roku. W czasie, kiedy Alaska została czterdziestym dziewiątym stanem USA, Fidel Castro premierem Kuby, a lalka Barbie zaczęła podbijać serca dziewczynek na całym świecie, w Polsce narodziła się marka, która na stałe wpisała się w kanon polskiej kuchni.

Wyprodukowanie Kieleckiego nie było rzeczą łatwą. Przez dwa lata trwały badania nad ustaleniem receptury oraz optymalnego sposobu łączenia składników. Pierwszym etapem pracy było zebranie dostępnych przepisów, na podstawie których przygotowywano majonez domowym sposobem. Każda receptura była dokładnie badana - porównywano smak i gęstość, a także trwałość gotowego produktu.

Pracownicy musieli wykazać się przy tym nie tylko fachową wiedzą i umiejętnościami, ale też talentem kulinarnym. Majonez powinien przecież wyróżniać się przede wszystkim doskonałym smakiem.

Ten smak oraz kremowa konsystencja jaką znamy dzisiaj jest wynikiem pracy całego zespołu specjalistów. Zadanie niosło ze sobą sporo problemów. Ponieważ to właśnie fabryka z Kielc zapoczątkowała polską tradycję wyrobu majonezu metodą przemysłową, w kraju nie było wcześniej odpowiedniej technologii, którą

Majonez Kielecki 33

można by wykorzystać. Wszystkie urządzenia, specjalne kadzie, mieszadła i inne elementy linii produkcyjnej zostały więc zaprojektowane i zbudowane przez pracowników „Społem”.

Wzorowali się oni na maszynach dostępnych za granicą. Dwuletnie badania dały znakomity efekt – Majonez Kielecki z miejsca trafił na stoły polskich smakoszy, a w niedługim czasie również do innych krajów. Co więcej, wysoka jakość produktu sprawiła, że to właśnie na podstawie jego receptury opracowano Polską Normę majonezu.

Polskie Normy (PN) zatwierdzane przez Polski Komitet Normalizacyjny jeszcze do 1994 roku pełniły rolę przepisów, a ich nieprzestrzeganie było naruszeniem prawa. Zawierały one wytyczne, do których należało się stosować przy wyrobie poszczególnych produktów.

Obecnie Polskie Normy są dostosowywane do Norm Europejskich - wymaganych od wszystkich członków Unii Europejskiej i EFTA (Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu).

34 Majonez Kielecki

Kielecki z innej strony Obecnie smakiem Kieleckiego cieszą się nie tylko Polacy, ale też mieszkańcy Wielkiej Brytanii, Irlandii, Niemiec, Stanów Zjednoczonych, a nawet odległej Australii. Oprócz „klasycznej”, najpopularniejszej wersji, dostępna jest też wariacja smakowa z czosnkiem. Połączenie delikatnej konsystencji i ostrego smaku czosnku świetnie pasuje szczególnie do dań grillowanych i letnich sałatek. Według ludowych podań czosnek to również niezawodne remedium na wampiry, strzygi i wszelkie byty nieczyste.

Kielecki z czosnkiem sprawdzi się zatem znakomicie podczas wędrówek po Górach Świętokrzyskich słynących z mieszkających tam urokliwych czarownic. Już Egipcjanie uważali przecież czosnek za silny afrodyzjak.

Chociaż najbardziej cenione są walory smakowe Majonezu Kieleckiego, to równie często wykorzystuje się go w celach dekoracyjnych.

Nie chodzi tu rzecz jasna o dekorację wnętrz, ale sztukę kulinarną. Lekka smuga majonezu na jajku ugotowanym na twardo czy artystyczne wzory na sałatce dodają potrawom nie tylko charakterystycznego smaku, ale ucieszą również zmysł wzroku. Gęsta, kremowa konsystencja Majonezu Kieleckiego zapewnia trwałość ozdobnych elementów ułatwia nadawanie im pożądanego kształtu. Oczywiście wybierając „Kielecki” do dekoracji musimy liczyć się z tym, że nasze kulinarne arcydzieła szybko staną się tylko smacznym wspomnieniem.

Majonez Kielecki 35

Nie tylko majonez Majonez Kielecki to dla WSP „Społem” bezsprzecznie największy powód do dumy.

Spółdzielnia produkuje jednak również wiele innych artykułów, które równie często jak „Kielecki” goszczą na polskich stołach.

Asortyment produktów spożywczych nie jest przypadkowy. Zaczęło się od octu, potem na jego bazie stworzono musztardy. Musztarda i ocet to z kolei składniki majonezu. Kiedy był już majonez pomyślano też o innych sosach oraz keczupie, świetnie sprawdzających się jako dipy do chrupek. Tak uzbierała się cała gama doskonale uzupełniających się produktów, kojarzonych ze świetnym smakiem i wysoką jakością.

Ocet Tradycja produkcji octu, niezastąpionego dodatku do wszelkiego rodzaju marynat i sosów, sięga okresu przedwojennego. Ocet Kielecki produkuje się według tradycyjnej receptury już od 1932 roku. Swój niepowtarzalny smak zawdzięcza naturalnej metodzie wytwarzania – octowej fermentacji alkoholu etylowego oraz wykorzystaniu w produkcji surowców wyłącznie najwyższej jakości. W ofercie Spółdzielni dostępne są też jedyne w swoim rodzaju octy smakowe: koperkowy, estragonowy oraz czosnkowy. Znakomicie komponują się zarówno z tradycyjnymi polskimi potrawami, jak i z daniami inspirowanymi np. kuchnią śródziemnomorską.

36 Majonez Kielecki

Musztardy Kieleckie Już od ponad osiemdziesięciu lat na stołach smakoszy o wyszukanych gustach goszczą kieleckie musztardy. Obecnie dostępnych jest aż osiem wersji: delikatesowa, sarepska, grillowa, kremska, miodowa, pikantna, rosyjska oraz chrzanowa. Smak musztardy zależy od wielu czynników. Specjaliści z WSP „Społem” używając różnych rodzajów gorczycy oraz mieszanek ziołowych, stworzyli niepowtarzalne musztardy, które kulinarnie uzupełniają potrawy mięsne, nadają sosom niepowtarzalną konsystencję, a także kształtują smak Majonezu Kieleckiego.

Ketchup WSP „Społem” jako jedyna firma w Polsce, oprócz tradycyjnego keczupu produkuje również keczup.... śliwkowy. Łączy on tradycyjny, lekko ostry smak keczupu z charakterystycznym, słodkawym aromatem i smakiem suszonych śliwek. Szczególnie lubią go zwłaszcza najmłodsi, ale ma swoich amatorów również wśród dorosłych. Lekka konsystencja oraz świetnie dobrane proporcje przypraw sprawiają, że kieleckie ketchupy dobrze komponują się zarówno z grillowanymi i pieczonymi daniami mięsnymi, jak i wędlinami podawanymi na zimno.

Majonez Kielecki 37

Sosy Rodzinę kieleckich produktów dopełniają aromatyczne sosy. Znakomicie sprawdzają się one w roli dodatków do dań obiadowych i mięs podawanych na zimno. Wytwarzane według tradycyjnych receptur sosy zadowolą zarówno miłośników tradycyjnych polskich dań, jak i tych, którzy pragną przy swoim stole zakosztować nieco egzotyki. Sosy kieleckie produkowane są w sześciu wersjach smakowych: chilli, chrzanowym, curry, cygańskim, czosnkowym i tatarskim.

Snack - Przysmak Świętokrzyski Wielkim hitem, porównywalnym do Majonezu Kieleckiego okazał się Snack-Przysmak Świętokrzyski - chrupki przeznaczone do samodzielnego przyrządzania. Ich przygotowanie zajmuje dosłownie kilka sekund.

W tym czasie zwiększają swoją objętość do 5 razy, zamieniając się w apetyczną przekąskę, której trudno się oprzeć. Przysmakiem można zajadać się godzinami, zwłaszcza, że z jednej paczki powstaje nawet do 10 litrów gotowych chrupek. Snacki produkowane są z mąki pszennej, ziemniaczanej oraz mieszanek mącznych i występują w wielu różnych formach.

Przeznaczone do samodzielnego przygotowania w domu przekąski odniosły sukces nie tylko w Polsce. Za Snackiem przepadają Czesi, Niemcy i Amerykanie, cenią go Kanadyjczycy i Australijczycy. Posiada wielu miłośników w Rosji,

38 Majonez Kielecki

republikach zakaukaskich, a nawet w Chinach.

Snack to idealny dodatek do wszystkich rodzajów piwa, soków i napojów gazowanych.

Z biegiem lat stał się bywalcem stołów podczas domowych imprez, spotkań ze znajomymi oraz pasjonujących rozgrywek sportowych.

Majonez to niezastąpiony składnik najróżniejszych dań, a jego walory smakowe są cenione na całym świecie.

W Polsce najczęściej stosowany jest jako dodatek do sałatek, kanapek, wędlin i jajek. Istnieją jednak tradycje kulinarne, w których majonez występuje w nieco odmiennej roli niż na rodzimych stołach. Japończycy dodają do niego wasabi, a Niemcy mieszają z keczupem. W Czechach i na Słowacji skosztujemy smażonego sera z majonezowym sosem, a w Hiszpanii zachwyci nas smak podawanej na zimno sałatki. Zapraszamy na majonezową podróż dookoła świata.

40 Majonez Kielecki

Majonez na stołach świata

Europa Zachodnia W Europie Zachodniej majonez często towarzyszy frytkom. Na takie danie natrafimy z pewnością w Belgii, Holandii, Francji czy Wielkiej Brytanii. Tych, którzy uznają to połączenie za dziwaczne, przekonać powinien fakt, że to właśnie w Belgii zostały wynalezione frytki. Któż zatem, jeśli nie Belgowie, lepiej znają się na ziemniaczanym przysmaku? Jeśli taka rekomendacja nie wystarczy, mamy kolejną.

Frytki z majonezem były jednym z tematów podjętych przez Julesa i Vincenta w kultowym filmie Pulp Fiction Quentina Tarantino. Jeżeli tak wybitny reżyser utrwala jakieś danie w swojej produkcji filmowej, to nie powinno być wątpliwości co do jego walorów.

Niemcy W kwestii frytek nasi zachodni sąsiedzi najwyraźniej nie mogli zdecydować, czy jak Belgowie i Holendrzy wolą smak majonezu, czy może jak Polacy i Czesi preferują ketchup.

Bardzo popularnym w Niemczech dodatkiem jest rot-weiß – sos przyrządzany z ketchupu i majonezu wymieszanych w stosunku 1:1.

No cóż, po co wybierać skoro można mieć i jedno i drugie?

Ceniący dobrze przyprawione potrawy Niemcy często dodają też majonez do niezwykle lubianego i popularnego dania – sałatki ziemniaczanej. Kartoffelsalat przygotowywuje się z ziemniaków gotowanych w mundurkach, cebuli, octu winnego oraz wody i oczywiście

42 Majonez Kielecki

przypraw, które zapewniają sałatce niepowtarzalny smak – majonezu, cukru, soli i marynaty. Sałatkę ziemniaczaną w wielu niemieckich landach podaje się jako tradycyjną potrawę podczas Świąt Bożego Narodzenia.

Czechy i Słowacja W Czechach i na Słowacji majonez stanowi podstawę sosu nazywanego tatarská omáčka.

Tradycyjny sos przyrządza się dodając do majonezu nieco drobno posiekanej cebuli oraz startych ogórków. Znakomicie smakuje doprawiony ziołami lub białym winem. Tatarską omáčkę często podaje się jako dodatek do mięs.

Najlepiej smakuje jednak ze smażonym serem i frytkami – taki zestaw można zamówić w porze obiadowej we wszystkich restauracjach, pubach i stołówkach w Czechach i na Słowacji.

Pomimo tego, że kuchnia czeska słynie z wysokotłuszczowych i kalorycznych potraw to do naszych południowych sąsiadów dotarła również moda na produkty wegańskie.

W jednej z praskich restauracji dostępne są na przykład tzw. bioprodukty – czyli dania przygotowywane jedynie ze składników

Majonez Kielecki 43

z upraw ekologicznych. Dla zapewnienia osobom, które zdecydowały się na dietę wegańską możliwości cieszenia się smakiem majonezu, stworzono sos nie zawierający jajek, ale o bardzo podobnych walorach smakowych. W jego skład wchodzą: olej słonecznikowy, ocet winny, woda, nierafinowany cukier trzcinowy, sól morska, fasola sojowa, mąka, sok cytrynowy oraz guma guar. Jak smakuje bezjajeczny majonez? Najlepiej przekonać się samemu. Praska restauracja zaopatruje sklepy sprzedające biożywność na terenie całej Republiki Czeskiej oraz Słowacji, a jej produkty dostępne są także online.

Przepis na majonez ryżowy Składniki: 1/2 szklanki ugotowanego ryżu brązowego sok z cytryny 1/2 łyżeczki zmielonej gorczycy 2 łyżki oleju lnianego sól pieprz 1,5 łyżki mąki z amarantusa

Składniki miksujemy na jednolitą masę

Czy majonez bez jajka to nadal majonez?

Podstawowym składnikiem majonezu od zawsze były żółtka jajek. Obecnie spotkać można również majonezy wegańskie. Dieta wegańska to restrykcyjna odmiana wegetarianizmu. Osoby, które odżywiają się w ten sposób rezygnują nie tylko z mięs i ryb, ale także z mleka, jajek oraz serów.

Podstawę majonezu wegańskiego stanowi soja lub tofu.

Spotyka się również wyroby przygotowywane na bazie mączki ryżowej. Trudno odpowiedzieć na pytanie, czy wegańskie majonezy to tylko substytuty „prawdziwego” sosu, czy też jeszcze jedna z jego odmian.

Ich przygotowanie nie jest jednak skomplikowane.

Podobnie jak w przypadku „tradycyjnego” majonezu można je samodzielnie przygotować w domu.

Hiszpania Mieszkańcy Katalonii dodają majonez do popularnej latem sałatki nazywanej ensaladilla russa – sałatką rosyjską. Przygotowuje się ją na bazie gotowanych warzyw: ziemniaków, zielonego groszku, kukurydzy i marchewki oraz tuńczyka. Posiekane w kostkę warzywa oraz kawałki ryby miesza się z majonezem i przyprawami – najczęściej solą i pieprzem.

Ensaladilla russa podaje się zgodnie z panującymi w Rosji temperaturami – wyłącznie na zimno.

Rosja W Rosji i w republikach zakaukaskich majonez wytwarza się z dodatkiem oleju słonecznikowego. Podobnie jak Polacy, Rosjanie dodają majonez do sałatek oraz grillowanych i smażonych mięs. Nasi wschodni sąsiedzi muszą być wielkimi fanami majonezu ponieważ Rosja to jedyny kraj, w którym jego sprzedaż przewyższa sprzedaż ketchupu.

Japonia Majonez produkowany w Japonii ma nieco inny smak i konsystencję od tego w wersji europejskiej. Odmienne walory smakowe zawdzięcza dodatkowi octu jabłkowego i ryżowego oraz niewielkim ilościom glutaminianu. Miłośnicy tego sosu na całym świecie przywykli raczej do kupowania go w słoiczkach. Natomiast w Japonii można kupić majonez pakowany w tubki. Przypominają one pojemniki, w których czasem spotykany jest ketchup. Niektóre odmiany zawierają też karashi (japońską musztardę).

Podobnie jak w innych krajach, Japończycy cenią majonez jako dodatek do sałatek. Podkreśla on także smak dań takich jak okonomiyaki i takoyaki. Okonomiyaki to rodzaj wypiekanych na gorącej blasze placków warzywnych. Popularną w całej Japonii potrawę serwuje się ze specjalnym sosem, majonezem albo ketchupem. Zwiedzając Osakę zapewne natkniemy się na stoiska z takoyaki, potrawę przygotowywaną z ośmiornicy oraz ciasta serwuje się w formie kulek o kilkucentymetrowej średnicy z dodatkiem sosu majonezowego.

Natomiast będąc w Tokio powinniśmy skosztować hiyashi Chuka. Ta ostra sałatka z makaronu świetnie komponuje się ze smakiem majonezu.

Majonez Kielecki 47

Australia Przyzwyczajenie Australijczyków do jedzenia świeżych, mało przetworzonych produktów uwidacznia się w ich podejściu do majonezu.

Mieszkańcy Australii przedkładają wyrób domowy nad majonez dostępny w supermarketach, nawet jeśli są to produkty małych, lokalnych firm. Majonez w Australii często jada się z frytkami i ziemniakami, a także stosuje jako dodatek do mięs. Warto również skosztować tworzonego na bazie majonezu sosu tatarskiego – który znajdziemy niemal na wszystkich stoiskach ze smażonymi rybami i owocami morza.

48 Majonez Kielecki

Czy istnieją normy prawne regulujące smak majonezu?

Przepisy regulujące normy dla majonezu ustalane są przez wewnętrzne prawo każdego państwa. Na forum europejskim działa jednak organizacja, która walczy o utrzymywanie wysokiej jakości sosów. Federacja Producentów Sosów, Musztardy oraz Owoców i Warzyw Przyrządzonych w Oleju i Occie Krajów Unii Europejskiej (FIC) posiada również organ zajmujący się bezpośrednio majonezem.

W 1999 roku organizacja wydała dokument, w którym określono normy jakościowe dla majonezu. Według specjalistów z FIC „prawdziwy” majonez powinien zawierać przynajmniej 70% oliwy lub oleju, a zawartość kurzego żółtka nie powinna być niższa niż 5%.

Chociaż większość dostępnych na europejskim rynku majonezów z łatwością spełnia te normy to zalecenia FIC nie mają mocy prawnej, a są jedynie wskazówkami. FIC przy tworzeniu swoich wytycznych kieruje się jedynie dobrem konsumentów i chęcią zapewnienia dostępności na rynku produktów wysokiej jakości.

Majonez Kielecki 49

Majonez a zdrowie

Czy majonez może być składnikiem zbilansowanej diety? Zgodnie z teorią, według której rzeczy zdrowe nie należą do najsmaczniejszych, większość ludzi uważa, że nie. Poza tym majonez zawiera przecież cholesterol, który jeszcze do niedawna (zwłaszcza w telewizyjnych reklamach) był uznawany za wroga nr 1 i przyczynę licznych chorób. Ale majonez jest też przecież źródłem tego „dobrego” cholesterolu. Co więcej posiada również wiele innych składników pozytywnie wpływających na funkcjonowanie organizmu.

Więc jak? Majonez szkodzi, czy wręcz przeciwnie?

Specjaliści zgadzają się, że podstawową zasadą prawidłowego odżywiania powinna być rozwaga. W czym tkwi sekret? Czy możemy bezkarnie zajadać się słodyczami i kalorycznymi przekąskami, jeśli tylko następnego dnia będziemy pościć? Oczywiście, że nie. Podstawową zasadą dobrze dobranego jadłospisu jest zapewnienie organizmowi wszystkich niezbędnych składników odżywczych w odpowiednich proporcjach. Nawet najbardziej zdrowy produkt zaszkodzi, jeśli będzie spożywany w zbyt dużych ilościach. Na przykład marchew to bogate źródło karotenu witaminy E, B1, B2, B3, B6, kwasu foliowego i witaminy C, ale jej nadmierna konsumpcja może prowadzić do uszkodzenia wątroby. Należy też zwrócić uwagę na to, że nasze potrzeby zmieniają się wraz z wiekiem. Z innych produktów powinien składać się jadłospis siedmiolatka, szesnastolatka czy czterdziestolatka. Jeśli do odpowiednio dobranego, zróżnicowanego menu dodamy codzienną dawkę ruchu to okaże się, że nie tylko mamy szansę cieszyć się zdrowiem i dobrą kondycją, ale także dopieszczać podniebienie smakiem swoich ulubionych potraw.

I jeszcze jedno. Pamiętajmy, że ograniczenie liczby przyjmowanych kalorii to tylko doraźny środek służący zmniejszeniu wagi.

Dieta zwykle kojarzy się z restrykcyjnie ułożoną listą produktów, której należy się trzymać, żeby schudnąć (zwykle nie jest długa, a bywa i tak,

52 Majonez Kielecki

że ogranicza się wyłącznie do wody). Tymczasem dobrze dobrany sposób odżywiania powinien być rozumiany przede wszystkim jako racjonalny sposób przyjmowania posiłków, codzienna troska o jakość i ilość spożywanych posiłków oraz jako wystrzeganie się zarówno nadmiaru jak i niedoboru składników odżywczych.

Majonez - i co w tym złego?

Tradycyjne majonezy przyrządzane są z produktów dostępnych praktycznie w każdej kuchni. Żółtko, sok z cytryny czy oliwa z oliwek często goszczą na naszych stołach. Używane do produkcji Majonezu Kieleckiego tłuszcze roślinne stanowią źródło nienasyconych kwasów tłuszczowych oraz witaminy E, która wspomaga walkę z wolnymi rodnikami. Bez niej trudno zachować młodzieńczy wygląd i dobre samopoczucie. Majonez stanowi zaś smaczne i łatwo przyswajalne źródło „witaminy młodości”.

Natomiast wspomniany już cholesterol może być rzeczywiście szkodliwy, ale bywa też bardzo potrzebny. Ten „dobry cholesterol” (HDL) zawarty w tłuszczach roślinnych zapewnia prawidłowe funkcjonowanie układu krwionośnego i przyczynia się do obniżania ilości jego „złego krewniaka” w organizmie. Krążący po organizmie HDL pełni funkcję zbiornika na komórki tłuszczowe. Podróżując w krwiobiegu, „dobry cholesterol” chroni przed miażdżycą i zapewnia prawidłowy metabolizm tłuszczów.

Majonez Kielecki 53

Wiele osób rezygnuje z majonezu z powodu wysokiej zawartości żółtek jajek.

W powszechnym przeświadczeniu są one niezdrowe i powinno się ograniczać ich spożycie.

Zbilansowana dieta powinna jednak zawierać również jajka. Chociaż ich nadmiar – jak w każdym przypadku – nie jest zalecany, to spokojnie możemy pozwolić sobie na odrobinę majonezu kilka razy w tygodniu. Należy pamiętać, że żółtka jajek zawierają wiele składników, których organizm potrzebuje do normalnego funkcjonowania jak białko, tłuszcze i węglowodany.

Dobrym nawykiem ułatwiającym komponowanie zdrowego menu są świadome zakupy. Wielu producentów deklaruje nieużywanie konserwantów w procesie produkcji swoich wyrobów. Nie stanowi to jednak wystarczającego świadectwa wysokiej jakości tychże wyrobów. Niewiele osób wie, że brak substancji konserwujących to nie wszystko.

Równie istotna jest zawartość (a właściwie jej brak) antyutleniaczy, skrobi modyfikowanej, aromatów, barwników i substancji wzmacniających smak czy zapach. W internecie łatwo znaleźć informacje na temat prawidłowego odczytywania składu produktów podanego na etykietach. Zaledwie kilka minut wystarczy, aby zapoznać się ze znaczeniem skomplikowanie brzmiących skrótów. Bogaci w taką wiedzę możemy świadomie wybierać produkty bez konserwantów i innych substancji dodatkowych.

54 Majonez Kielecki

Mała zamiana Chociaż w naszej tradycji kulinarnej majonez przyjął się m.in. jako dodatek do wędlin, świetnie sprawdza się także jako składnik zdrowiej, lekkiej diety. Wystarczy tylko dokonać wymiany składników, które niekorzystnie wpływają na nasz organizm na takie, które są równie smaczne a pomogą utrzymać nam zdrowy styl życia. Czasem mała zamiana pozwoli cieszyć się zarówno smakiem jak i zgrabną sylwetką.

Kanapka śniadaniowa Alicji Składniki: Biała bułeczka Polędwica wieprzowa Plaster żółtego sera Masło Ogórek kiszony Łyżeczka majonezu

vs.

Kanapka Alicji w wersji zbilansowanej Składniki: Ciemne pieczywo Polędwica drobiowa Masło Świeży ogórek, sałata i plaster pomidora Łyżeczka majonezu

Jak widać, dokonanie kilku zmian w zwyczajnej kanapce pozwala zachować dobry smak i dostarczyć organizmowi zróżnicowanych produktów, które zapewniają jego prawidłowe funkcjonowanie. Ciemne pieczywo jest bardziej wartościowe, natomiast zastępując wieprzowinę lekkostrawną wędliną drobiową skrócimy długość trawienia posiłku. Świeże warzywa dostarczają potrzebnych witamin, a majonez będzie dodatkowym źródłem witaminy E i nienasyconych kwasów tłuszczowych.

Co zrobić, jeśli zwykła kanapka (nawet ta najsmaczniejsza) nie zaspakaja wyrafinowanych gustów kulinarnych naszych gości albo gdy mamy po prostu ochotę na bardziej skomplikowane kulinarne wyzwanie?

W takim wypadku możemy spróbować sałatki z grillowanego kurczaka z kuskusem i ananasem w majonezowym dressingu. Mięso drobiowe i wszystkie mięsa „białe” są o wiele zdrowsze od mięs czerwonych. Również walory smakowe drobiu przemawiają na jego korzyść. Taka sałatka będzie na pewno zdrowasza od innych przekąsek w rodzaju chrupek, chipsów czy frytek.

56 Majonez Kielecki

Sałatka Alladyna Składniki: 1 pierś z kurczaka

Skropioną sokiem z cytryny pierś

2/3 szklanki kaszy Kuskus

z kurczaka kroimy na kawałki

1/2 świeżego ananasa

i grillujemy. Przygotowujemy

Zioła

kuskus zgodnie ze wskazówkami

Sok z połówki cytryny

na opakowaniu. Po wystygnięciu

Przyprawy wg uznania

dodajemy do grillowanego kurczaka.

Łyżka majonezu

Ananas tniemy na małe kawałki i dodajemy do sałatki. Całość przyprawiamy wg uznania. Dodajemy dressing z majonezu i ziół.

Poświęcając choć trochę czasu na przemyślenie naszego sposobu żywienia, możemy przygotować menu, które będzie nie tylko zdrowe, ale będzie też zawierało potrawy, które lubimy. Musimy jedynie pamiętać o prawidłowych proporcjach, stanowiących podstawę zbilansowanej diety.

Kielecki inaczej Majonez Kielecki to obecnie jedna z najpopularniejszych polskich marek. Liczba fanów deklarujących swoje przywiązanie do najpopularniejszego wyrobu WSP „Społem” jest ogromna i stale rośnie. Kielecki stał się w pewien sposób marką kultową. Owiany nutką nostalgii, tęsknotą za minionymi czasami, cieszący się sławą pierwszego polskiego majonezu, dawno przestał być tylko produktem. Jest marką o wyjątkowym charakterze, nieco oldschoolową, ale niepozbawioną dobrego smaku, wyrazistości i niepowtarzalności.

Gdyby opisywać Majonez Kielecki w kategoriach cech ludzkiej osobowości niewątpliwie należałoby podkreślić duży dystans do samego siebie i umiejętność budowania bliskich relacji. Jego zwolennicy cenią go za to, że nie jest „nadęty”, potrafi śmiać się z samego siebie i docenia przywiązanie i zaangażowanie swoich fanów.

Stefan i Majonez Majonez Kielecki jako jedna z nielicznych polskich marek stał się obiektem zainteresowania ludzi sztuki. Artyści to nie byle jacy, ale śmietanka polskiej neoawangardy grupa Łódź Kaliska. Wystawa „Stefan i Majonez” przygotowana przez łódzkich artystów to część projektu, której zadaniem jest popularyzacja postaci i twórczości Stefana Żeromskiego.

Projekt ma wykreować pisarza na gwiazdę literatury popularnej poprzez wykorzystanie metody Andy’ego Warhola - swoistej gry ze społeczeństwem konsumpcyjnym. W roli symbolu tego społeczeństwa wystąpił właśnie słoik Majonezu Kieleckiego - następca słynnej puszki zupy Campbell i butelki Coca-Coli, wykorzystanych przez Warhola w swoich pracach. Jak Kielecki sprawdził się w tej roli?

Trzeba przyznać, że w połączeniu z wizerunkiem wybitnego mistrza wygląda doskonale. Stefan Żeromski też z pewnością nie powstydziłby się takiego towarzystwa.

60 Majonez Kielecki

62 Majonez Kielecki

Kielecki złapany w sieć Próbowaliście kiedyś wygooglować Majonez Kielecki? Zastanawialiście się może ile znajdziecie odnośników do ulubionego majonezu tysięcy Polaków? Otóż Majonez Kielecki pojawia się w przybliżeniu na 16 500 stronach internetowych. Fora internetowe, blogi kulinarne, portale społecznościowe takie jak Facebook, Nasza Klasa czy YouTube pełne są informacji i często zabawnych postów na temat pierwszego polskiego majonezu. Kielecki funkcjonuje w sieci od dawna. Wpisy o nim pojawiają się też na stronach branżowych i dużych portalach internetowych. Piszą o nim zarówno dziennikarze, znawcy kuchni, jak i wierni fani oraz smakosze.

Majonez Kielecki 65

Fani o Kieleckim

O wystawie Stefan i Majonez: Abstrakcyjne połączenie... coś co uwielbiam i koszmar licealny...

O piątkowych pomysłach kulinarnych: Ja, jak w każdy piątek robię sosik czosnkowy pół na pół majonez z jogurtem i czosnkiem świeżo wyciśniętym, a że dziś piątek to zrobiłam rybkę w sosie majonezowym na kolację, była pycha!

O Kieleckim w porze obiadowej: Obiad z majonezem? To może coś takiego - rozbijamy filet z kurczaka na cienko, oprószamy solą i pieprzem, na każdy filet kładziemy plaster ananasa z puszki , a w dziurkę ananasa dajemy łyżeczkę Majonezu Kieleckiego. Całość przykrywamy żółtym serem i zapiekamy. Po upieczeniu dodajemy kapkę ketchupu i podajemy do wyboru z ryżem, opiekanymi ziemniaczkami lub frytkami.

O Kieleckim - po prostu: W Majonezie Kieleckim najbardziej lubię to, że nie trzeba go praktycznie przyprawiać co w porównaniu z niektórymi mdłymi, za bardzo słonymi i w ogóle jakimiś bezsmakowymi jest wielkim atutem!

O Kieleckim i piratach: Arrr! Arrr! Arrrr! Najlepsze są „szczury lądowe” polane Majonezem Kieleckim!

Jahahaharrrr!;P

O Kieleckim jako sposobie na życie: Dzień bez Kieleckiego, to dzień stracony. Lodówka bez Kieleckiego to nie lodówka :)

O Kieleckim jako sposobie na podryw: Ja Kieleckiego wręczam zamiast kwiatów!

66 Majonez Kielecki

Nasza – klasa Majonezu Majonez Kielecki zaistniał także w największym polskim serwisie społecznościowym. Wszyscy użytkownicy popularnego serwisu mają szansę sprawdzić co nowego słychać na majonezowym profilu. Prawie 500 osób codziennie odwiedza Kieleckiego na NK. Podobnie jak w przypadku serwisu Facebook, profil majonezu zogniskował nie tylko miłośników majonezu, ale również pasjonatów smacznego, zdrowego jedzenia.

Kielecki na Facebooku? Lubię to!

Uważamy, że miłośnicy Kieleckiego powinni mieć możliwość interakcji.

Stąd pomysł zaistnienia Majonezu Kieleckiego na portalach społecznościowych. Majonezowe konto na portalu Facebook zgromadziło już prawie 5 tys. fanów. Nasza facebookowa tablica od dawna żyje własnym życiem. Miłośnicy Kieleckiego dzielą się na niej przepisami, ciekawostkami i oczywiście walczą o nagrody w konkursach. A co jeszcze można znaleźć na naszym profilu? Zdjęcia, linki do interesujących stron internetowych oraz komentarze.

Najlepsze dania z majonezem

W książce o majonezie nie mogło oczywiście zabraknąć przepisów kulinarnych. Uznaliśmy, że najlepszymi specjalistami w tej dziedzinie są fani „Kieleckiego”, zgromadzeni na portalu Facebook. Ich ogromna kreatywność, przejawiająca się w pomysłowych daniach zamieszczanych na naszej facebookowej tablicy jest doprawdy wyjątkowa.

W podziękowaniu za to zaangażowanie postanowiliśmy wybrać 15 najlepszych naszym zdaniem przepisów i zamieścić je w książce. Oto dania przyrządzane przez prawdziwych fanów Majonezu Kieleckiego.

Placki z cukinii z łososiem i sosem kaparowym MARTA KRAWCZYK z Berlinka

„Majonez Kielecki najbardziej lubię za jego kremową konsystencję i wyśmienity smak.”

Składniki: 2 małe cukinie 2 średniej wielkości ziemniaki

Ziemniaki obierz i umyj a następnie

2 łyżki mąki

zetrzyj na małych oczkach tarki.

jajko

Cukinie umyj i zetrzyj na dużych

100 g wędzonego łososia

oczkach tarki. Wymieszaj.

2 łyżki śmietany

Do przygotowanej masy dodaj

3 łyżki Majonezu Kieleckiego

mąkę, jajko, sól, pieprz i gałkę

1/2 pęczka koperku

muszkatołową. Całość dokładnie

garść kaparów

wymieszaj. Z powstałej masy uformuj

4 małe ogórki korniszony

małe placuszki i usmaż.

sok z 1/2 cytryny

Kapary i koperek posiekaj,

sól

ogórki pokrój w kostkę. Do tak

pieprz

przygotowanych produktów dodaj

gałka muszkatołowa

śmietanę wymieszaną z majonezem,

olej

sokiem z cytryny, solą i pieprzem.

Na usmażonych plackach układamy kawałki łososia i polewamy przygotowanym sosem.

Majonez Kielecki 71

Sałatka „Warstwowa” ANNA REGUCKA z Miechowa

„Majonez kielecki najbardziej lubię za jego wyrazisty smak i niezmienną od lat jakość, która jest zawsze na najwyższym poziomie.”

Składniki: 5 jajek

czasie zetrzyj na dużych oczkach

200 g żółtego sera (gouda)

tarki żółty ser. Tuńczyka, kukurydzę

puszka zielonego groszku

i groszek odsącz. Posiekaj cebulę

puszka kukurydzy

i pietruszkę posiekaj. Zimne jajka

duża cebula

obierz ze skorupek i oddziel białka

2 puszki tuńczyka

od żółtek. Przygotuj dużą,

1/2szklanki Majonezu Kieleckiego

przezroczystą miskę i starte białka

1/2szklanki jogurtu naturalnego

ułóż na jej dnie. Następnie wsyp

1/2pęczka pietruszki

starty ser i połowę tuńczyka – posyp

sól

warstwę solą i pieprzem oraz

pieprz

połową natki pietruszki. Z Majonezu

papryka w proszku

Kieleckiego i jogurtu przyprawionego szczyptą soli przygotuj sos. Połowę wylej na przygotowane warstwy. Ułóż groszek i kukurydzę, dodaj posiekaną cebulę oraz resztę tuńczyka i natki pietruszki. Warstwy zalej resztą sosu.

Jajka ugotuj na twardo ze szczyptą

Wierzch sałatki przykryj utartym

soli, tak aby nie popękały skorupki.

żółtkiem oraz udekoruj gałązkami

Poczekaj aż jajka wystygną. W tym

pietruszki i papryką w proszku.

Majonez Kielecki 73

Babka z Majonezem Kieleckim MONIKA CZACHOWSKA z Grudziądza

„Majonez Kielecki lubię za jego delikatność i pyszny smak.

Jak widać nadaje się nie tylko do sałatek, ale i do pysznej babki, do której zawsze go dodaję.”

Składniki: 4 jajka 1/2 szklanki cukru białego

Ubij jajka z cukrem i dodaj pozostałe

1/2 szklanki cukru trzcinowego

składniki wolno mieszając. Gotowe

4 łyżki Majonezu Kieleckiego

ciasto wlej do wysmarowanej

3/4 szklanki mąki tortowej

tłuszczem blachy wysypanej bułką

3/4 szklanki mąki ziemniaczanej

tartą. Piecz w temperaturze 180

2 łyżeczki proszku do pieczenia

stopni Celsjusza przez ok. 50 minut

aromat do ciasta cukier migdałowy 2 łyżki kakao polewa czekoladowa

Majonez Kielecki 75

Pasta jajeczna babci Gramolki GRAŻYNA MOLAK ze Szczecina

„Majonez w moim odczuciu to taka ,,woalka damy”. Niby nie stanowi sam z siebie o smaku potrawy, a jednak bez niego ,,kreacja” nie będzie pełna . Czasem odrobina majonezu decyduje o tym , że potrawa staje się interesująca . A dlaczego Kielecki?

No cóż - po prostu bardzo przypomina smakiem ten domowy, który robiła moja Prababcia, Babcia, Mama i który ja robię od święta. Doprawiony, o odpowiedniej konsystencji. Ostatnio zachwycił mnie też Majonez Czosnkowy - hit na lato do potraw z grilla.”

Składniki: 3 jajka na twardo 3 łyżki posiekanego koperku

Ugotuj jajka na twardo, ostudź

2 łyżki Majonezu Kieleckiego

i obierz. Utrzyj malakserem lub

2 łyżki masła

używając blendera albo widelca.

sól

Do masy jajecznej dodaj koper,

pieprz biały mielony

masło i Majonez Kielecki. Utrzyj na puszystą masę. Do smaku dopraw solą i pieprzem. Podawaj z chlebem razowym lub z krakersami.

Majonez Kielecki 77

Sałatka z pierożkami tortellini GRAŻYNA WĘGRZYN z Czechowic-Dziecic

„Ponieważ nie mam zbyt wiele czasu na przygotowywanie skomplikowanych i czasochłonnych potraw, lubię przyrządzać dania szybkie, łatwe w wykonaniu, ale też smaczne i ładnie się prezentujące.

Pomaga mi w tym Majonez Kielecki - jest smaczny i nadaje się do większości szybkich potraw.”

Składniki: zielony ogórek 2 pomidory

Ogórek, pomidory, jajka i szynkę pokrój

100 g szynki

w kostkę. Dodaj kukurydzę, 2 – 3 łyżki

puszka kukurydzy

stołowe Majonezu Kieleckiego oraz

Majonez Kielecki

ugotowane tortellini. Wymieszaj.

100 – 150 g pierożków tortellini

Majonez Kielecki 79

Szuba PRZEJSA PRZEJS z Białegostoku „Majonez Kielecki lubię za wszechstronność. Jedynie do lodów się nie nadaje. Chyba...”

Składniki: 3 płatki śledziowe 2 średnie ziemniaki

Ułóż warstwami: pokrojone w cienkie

2 średnie buraki ćwikłowe

paseczki śledzie, cebulę pokrojoną

2 marchewki

w kostkę cebulę, cienką warstwę

2 cebule

majonezu, ugotowane buraki starte

Majonez Kielecki

na tarce o grubych oczkach i starte na drobno ugotowane na twardo jajka.

Wstaw do lodówki na noc.

Majonez Kielecki 81

Jajka faszerowane IZABELLA KULIŃSKA z Warszawy „Majonez Kielecki lubię za jego wyrazisty smak - jest doprawiony w sam raz na mój gust. Ma odpowiednią gęstość i nie spływa z kanapek jak inne. Sałatki nim przyprawione są doskonałe, a do jajek jest niezastąpiony. Poza tym jest łatwo dostępny. Ponieważ jest popularny i bardzo lubiany, każdy szanujący się sklep stara się mieć go w swojej ofercie, żeby zadowolić klientów. I lubię go za to, że zawsze jest pod ręką, na tej samej półeczce w lodówce i mogę po niego sięgnąć gdy tylko najdzie mnie na niego ochota.”

Składniki: 6 – 8 jajek 2 ogórki konserwowe

Ugotuj jajka na twardo i ostudź w zimnej

50 – 80 g szynki

wodzie. Przekrój je wzdłuż, używając

2 – 3 łyżki Majonezu Kieleckiego

łyżeczki, wydrąż środek starając się nie

2 – 3 łyżki posiekanej natki

pokruszyć skorupek. Wyjęte jajka oraz

pietruszki i kopru

pokrojoną szynkę i ogórek zmieszaj

sól

z zieleniną i Majonezem Kieleckim na

pieprz mielony

puszystą masę. Dopraw do smaku solą

2 łyżki bułki tartej

i pieprzem. Powstałą pastą wypełnij

2 łyżki sezamu

skorupki i posyp tatrą bułką zmieszaną

łyżka masła

z sezamem. Pamiętaj o lekkim

2 łyżki oleju

dociśnięciu panierki do nadzienia, tak

kilka liści sałaty

aby nie odpadała podczas smażenia.

pomidory koktajlowe

Tak przygotowane jajka połóż na

kilka plasterków ogórka

rozgrzanej patelni i smaż, aż do ładnego

kilka gałązek zieleniny

zarumienienia. Wyjmij na półmisek.

Podawaj na ciepło bądź zimno.

Majonez Kielecki 83

Pasta rybna na ostro AGNIESZKA BAŁAGA-KUPIS z Kielc

„Za co najbardziej lubię Majonez Kielecki? Po pierwsze z sentymentu - odkąd pamiętam właśnie tego majonezu używała moja mama. Smak z dzieciństwa i co tu dużo mówić - lokalny patriotyzm. Po drugie - za wyrazisty smak. Odpowiednio ostry, nadaje potrawom tego ostatecznego „czegoś”, tej kulinarnej >kropki nad i<. Po trzecie za jakość. Pomimo wielu lat na rynku, Majonez Kielecki nie traci na jakości i zawsze jest jednakowo smaczny.

Po czwarte za różnorodność. Marka stale się rozwija, a ja jako konsument mam szeroki wybór produktów. I wreszcie po piąte - za to, że można go kupić w różnych pojemnościach.

Wielkość słoiczka można dobrać do indywidualnych potrzeb, dzięki czemu można racjonalnie gospodarować budżetem i nie ma potrzeby wyrzucania jedzenia, czego nie znoszę robić. Za taką jakość i tak wiele walorów zawsze chętnie zapłacę.”

Składniki: wędzona ryba 2 jajka na twardo

Wędzoną rybę pozbaw ości i podziel

3 – 4 ogórki kiszone

na małe części. Ugotuj jajka na twardo

Majonez Kielecki

i gdy ostygną pokrój w kostkę. Dodaj

cebula

pokrojone w kostkę lub utarte na

sól

tarce z dużymi oczkami ogórki kiszone

pieprz

oraz dodaj pokrojoną cebulę. Dopraw

ostra papryka w proszku

do smaku solą, pieprzem i czerwoną papryką. Dodaj Majonez Kielecki.

Wymieszaj i na pół godziny odstaw do lodówki

Majonez Kielecki 85

Sałatka z tuńczykiem i Majonezem Kieleckim MARTA GRANTY ze Stalowej Woli

„Majonez Kielecki lubię za wyrazisty, oryginalny smak”

Składniki: 1 opakowanie grubego makaronu (np. kolanka)

Ugotuj makaron al dente. Paprykę

czerwona papryka

pokrój w kostkę. Wymieszaj wszystkie

puszka kukurydzy

składniki i wstaw do lodówki

puszka tuńczyka

na pół godziny.

mały słoik Majonezu Kieleckiego

Majonez Kielecki 87

Sałatka z ananasem i selerem MAJA VOGT-FERUGA z Bielska-Białej

„Majonez Kielecki lubię za jego aksamitny smak, który jest niezmienny od lat. Lekki, delikatny, a zarazem tajemniczy, w zestawie z innymi produktami daje potrawy przed spróbowaniem których, nikt nie jest w stanie się powstrzymać.”

Składniki: puszka kukurydzy 4 jajka na twardo

Kukurydzę i seler odsącz, a następnie

puszka ananasa

pokrój w kostkę. Dodaj pokrojone

2 słoiki selera konserwowego

w kostkę jajka na twardo i wymieszaj

200 g sera żółtego

składniki. Dopraw pieprzem i solą.

zetrzeć na tarce na grubych oczkach sól

Wymieszaj z Majonezem Kieleckim i odstaw do lodówki.

pieprz Majonez Kielecki

Majonez Kielecki 89

Sałatka ala Crosi Gosia MAŁGORZATA KOŚCIELNIAK z Olkusza

„Za co najbardziej lubię wasz majonez? Hmm...

Za ten niepowtarzany i jedyny w swoim rodzaju smak oryginalny, troszkę ostry i dzięki temu nie pozbawiony wyrazu jak większość. Powiem szczerze - używam tylko i wyłącznie Kieleckiego. Cała moja rodzinka go stosuje, tak więc jego obecność w lodówce traktuję priorytetowo.”

Składniki: 3 pomidory 5 ogórków kiszonych

Pomidory zalej wrzątkiem i usuń

mała kostka sera fety

skórkę. Pokrój w kostkę. Wymieszaj

1/2 szklanki mleka

z ogórkami pokrojonymi w drobną

50 – 100 g sera żółtego startego na

kostkę. Pokrój ser feta i zalej mlekiem.

grubych oczkach

Pozostaw na pół godziny. Wszystkie

20 szt. crostini (grzaneczki w

składniki wrzuć do miski i dodaj

przyprawach) 1/4 puszki kukurydzy

crostini i ser żółty. Dodaj Majonez Kielecki i do smaku pieprz i sól.

4 łyżki Majonezu Kieleckiego pieprz sól

Majonez Kielecki 91

Sałatka z szynką i oliwkami ala Jakub JAKUB ŻMUDA z Tarnobrzegu „Majonez Kielecki uwielbiam za nutkę tradycyjności przechodzącą w błogą rozkosz esencji smaku jaką nadaje każdej potrawie.”

Składniki: słoik pieczarek w zalewie naturalnej 2 duże plastry szynki

Pieczarki posiekaj w plasterki, szynkę

2 duże jabłka winne

pokrój w paski, a jabłka i ogórki

3 ogórki kwaszone

poszatkuj w kostkę. Dodaj całe

10 czarnych oliwek

oliwki. Włóż do salaterki wszystkie

słoik Majonezu Kieleckiego 500g

składniki i skrop sokiem z cytryny.

sok z połówki cytryny

Dodaj Majonez Kielecki, sól i pieprz.

sól

Delikatnie wymieszaj.

pieprz

Majonez Kielecki 93

Sałatka z kurczakiem i Majonezem Kieleckim Izabela Nowak z Malczyc

„Majonez kielecki jak żaden inny ma lekką, kremową konsystencję. Smak niepowtarzalny i wyrafinowany.

Idealny do różnorodnych sałatek, przystawek, przekąsek oraz mięs. Lubię go za oryginalność i brak konserwantów.

Jest nr 1 wśród wszystkich majonezów.”

Składniki: 2 piersi z kurczaka łyżka oleju do smażenia

Pierś z kurczaka posiekaj w kostkę

przyprawa gyros

i usmaż na złoto na oleju z dodatkiem

puszka groszku konserwowego

przyprawy gyros. Jajka, ogórki

słoiczek sosu kieleckiego chili

i ugotowana młode ziemniaki posiekaj

4 łyżki Majonezu Kieleckiego

na drobno. Dodaj odsączony groszek.

6 jajek na twardo

Wymieszaj w dużej misce i dopraw

2 zielone ogórki

Majonezem Kieleckim i sosem chilli.

3 młode ziemniaki

Do smaku można przyprawić solą i pieprzem.

Majonez Kielecki 95

Zapiekanka z Majonezem Kieleckim TERESA z Sosnowca

„Majonez Kielecki lubię za jego delikatny smak i zapach, za to, że jest idealnie doprawiony oraz za konsystencję, która nie jest ani zbyt rzadka ani zbyt gęsta.”

Składniki: 4 ziemniaki cebula

Cebulę obierz, umyj, pokrój w cienkie

4 łyżki Majonezu Kieleckiego

talarki, zeszklij na oliwie. Ziemniaki

łyżeczka musztardy

ugotuj w mundurkach, włóż na chwilę

2 łyżki oliwy z oliwek

do zimnej wody, obierz i pokrój

garść startego parmezanu

w plasterki. Ułóż warstwami

1/2 pęczka szczypiorku

w wysmarowanym tłuszczem

bazylia suszona, albo kilka listków

naczyniu żaroodpornym.

świeżej

Majonez wymieszaj z musztardą i szczypiorkiem, dopraw solą i pieprzem, wymieszaj. Polej sosem ziemniaki. Piecz w temperaturze 200 stopni Celsjusza przez około pół godziny. Po wyjęciu z piekarnika posyp bazylią i parmezanem.

Majonez Kielecki 97

Coś na piątkowy wieczór ANNA MUSZYŃSKA z Wasilkowa „Majonez Kielecki gości w moim domu od lat. Uwielbiam jego kremowy i delikatny smak. Moje potrawy zyskują dzięki temu, że dań z Majonezem Kieleckim nie muszę już przyprawiać. Ważne jest dla mnie również to że nie zawiera on konserwantów ani sztucznych dodatków. Kielecki gości na moim stole codziennie-smakuje całej rodzinie..”

Składniki: jajka na twardo paluszki krabowe

Pokrój w drobną kostkę paluszki

puszka kukurydzy

krabowe. Odsącz kukurydzę i pokrój

por

por w cienkie talarki. Wymieszaj

pomidory

z kilkoma łyżeczkami Majonezu

ogórki kiszone

Kieleckiego i dopraw do smaku solą

celuba

i pieprzem. Pomidory przekrój na pół

tuńczyk z puszki

i wydrąż. Napełnij pastą z paluszków

czerwona papryka

krabowych.

Majonez Kielecki

Jajko ugotowane na twardo

sól

posiekaj na drobno. Ogórek i

pieprz

cebulę posiekaj i dodaj do jajka.

Wymieszaj z rozdrobnionym, odsączonym tuńczykiem i kilkoma łyżeczkami Majonezu Kieleckiego.

Czerwoną paprykę wydrąż i napełnij przygotowanym nadzieniem.

Majonez Kielecki 99

Tytuł : Historia

Dobrego Smaku

Pomysł i realizacja: WSP Społem Teksty, projekt, DTP: Publicon Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna z części niniejszej publikacji nie może być reprodukowana, przechowywana jako źródło danych i przekazywanych w jakiejkolwiek formie zapisu bez pisemnej zgody właściciela praw.