Ondernemen

DECEMBERENSEPTEMBERJUNI,MAART,INVERSCHIJNT-P3A9157-MASSPOSTLEUVEN3000AFGIFTEKANTOOR 78ste jaargang | driemaandelijks | september 3 / 2022 DIGITALISERENMENSGERICHT OMGAAN ONZEKERHEIDMET PETER LEYS, EXECUTIVEMATERIALISECHAIRMAN ONDERNEMEN GEËNGAGEERD twijfelenDurven MICHEL SOUBRY (SOUBRY)TOMMIE DUYVEJONCK (CALLENS) & JAN VAN STEEN (OMNIA TRAVEL)

Kan je hierin onze hulp gebruiken?

Acerta ondersteunt starters, zelfstandigen en werkgevers in elke groeifase en bij elk hr-proces.

Acerta Consult bundelt heel wat hr-expertise en ervaring die de sterktes van jouw inhouse talent laten groeien. Contacteer ons via info.consult@acerta.be voor een gratis intakegesprek.

Het stimuleren van haalbaar en zinvol werk is cruciaal. Om de hele loopbaan zo gezond mogelijk en optimaal te presteren, is het van groot belang je medewerkers de mogelijkheid te geven om continu bij te leren, o.a door hun functie en jobinhoud mee te laten evolueren. Dat kan door in te zetten op talentontwikkeling In tijden van arbeidskrapte is zorgen dat iemand gemotiveerd bij jou blijft werken, een bedrijfseconomisch voordeel en een besparing: „ Je bespaart op rekrutering „ Geen onzekerheid over beschikbaar talent op de arbeidsmarkt „ Geen productiviteitsverlies door verminderde capaciteit „ Beter voor het mentaal welzijn van de collega’s die geen ‘gat’ moeten dichtfietsen in het team „ Kennis over jouw bedrijf gaat niet verloren

Meer rendement door in te zetten op eigen talent!

ETION • ondernemen 2022 • september • 3 WOORD VOORAF

onge mensen stellen vandaag vragen bij de idee van groei. Is groei de oplossing van onder meer de klimaatproblema tiek, of net het probleem? Maar wat is ‘groei’? Voor een interessante hypothese neem ik u graag mee terug naar ETION’s Zomerfeest in de weelderige Plantentuin van Meise. Daar inspireerde Leen Gorissen alle aanwezigen met een filosofie die de natuur beschouwt als onuitputtelijke bron van innovatieve ideeën. Ideeën die per definitie werken, want de natuur puzzelt al vier miljard jaar aan duurzame oplossingen voor sterk uiteenlopende uitdagingen op het vlak van voortbeweging, strategie, duurzaamheid, logistiek, teamwerk en klimaatbeheersing. Oplossingen bovendien die per definitie niet schadelijk zijn. Wie even het gepolariseerde denken over groei of geen groei wil doorbreken, bevelen we ten zeerste het artikel over haar filosofie aan op p. 20.

praat

Groei ze een aantal simpele regels van zelforganisatie volgen. Dit laat hen toe om heel snel te anticiperen op veranderende omstan digheden, terwijl onze klassieke hiërarchisch gestructureerde organisaties het moeilijk hebben om snel met verandering om te Watgaan.me bij onze jongste inspiratienota brengt van Jochanan Eynikel en Catherine Apers (UGent) over mensgericht digitali seren. Negen op de tien bedrijven gaan door een digitale trans formatie. Dikwijls heeft die digitalisering niet enkel te maken met efficiëntie, maar ook met het werk zinvoller en aangenamer maken. Maar het veranderproces is niet altijd makkelijk. Misschien kunnen organisaties zich ook hier laten inspireren door de manier waarop de natuur zich organiseert?

Volg ons en mee

via ETIONforum www.etion.be Dirk DIRK VANDEPUTTE, VOORZITTER ETION J

Een filosofie die trouwens verder gaat dan de fysische aspecten als grondstoffen en energiegebruik. Leen Gorissen ziet in de na tuur geen vormen van top-downmanagement. Het overheersen de organisatorische principe in de natuur is zelforganisatie. Er is geen dirigent of manager die zegt hoe het bos moet groeien, hoe een vlucht vogels zich moet gedragen, of hoe een kolonie bijen zich moet organiseren. Toch organiseren zij zich effectief, omdat

“ Dikwijls heeft die digitalisering niet enkel te maken met efficiëntie, maar ook met het werk zinvoller en aangenamer maken.

4 • september • ondernemen 2022 • ETION inhoud 6 ONDERNEMERSCHAP & VISIE Peter Leys (Materialise): Durven twijfelen 12 DIGITALISEREN Mensgerichte aanpak bij digitale transformatie loont 16 DIGITALISEREN Industrie 4.0 verdient sociaal overleg 4.0 18 INNOVEREN BOSS Paints ontwikkelt nieuwe zakelijke modellen 20 DWARSDENKER Leen Gorissen (Center4NI): “Groei is nodig, maar niet op de gangbare wijze” 22 ECONOMIE Kostenstijgingen doorrekenen lukt niet altijd 26 FAMILIEBEDRIJVEN Familiewaarden behouden na intrede van extern kapi taal 29 ACCOUNTANCY Innovatie & fiscaliteit: de innovatieaftrek als opportuni teit 30 KLIMAAT Dreigend watertekort 33 BEDRIJF & SAMENLEVING (h)Ars: ambassadeurs gezocht 34 SUPPLYCHAIN Omgaan met onzekerheid 36 HR-MANAGEMENT Talent behouden? Neem je organisatie onder de loep! 37 ETION NIEUWS ETION-Ondernemersprijs: twee laureaten dit jaar 38 ETION AGENDA 6 PETER MATERIALISELEYS, 12 26 CARL DIGITALISERENMENSGERICHTSAVACOSABBE,

ETION • ondernemen 2022 • september • INHOUD540 DUURZAAM ONDERNEMEN Duurzaamheid in de mode-industrie danzikj tech nologie 44 ONDERWIJS & ONDERNEMERSCHAP Student pakt incontinentieprobleem aan 45 ETION NIEUWS Kempenaar 2022: stem voor jouw favoriet! 46 ETION COCKTAIL 48 LEESTIP Kurt Peys (Vlaio) las het boek ‘Weten wat je niet weet’ van Adam Grant 50 DOORDENKER VAN HANS DIELS De natuurillusie JoREDACTIECobbaut (hoofdredacteur) en Isabelle Verlinden (eindre dactie-coördinatie) doen elk nummer een beroep op journa listen en experten uit diverse SneeuwbeslaanREDACTIEADRESvakgebieden.20 bus 1, 2610 Wilrijk Tel.: 03 829 25 02 E-mail: E-mail:Tel.:9831KlapstraatPublicartoRECLAMEREGIEwww.etion.beredactie@etion.be16,Sint-Martens-Latem053826080com@publicarto.be Vormgeving:REALISATIE Vicky Knaepen Druk: Drukkerij Van der Poorten Lid van We Media Verschijnt vier maal per jaar Abonnement: 110 euro (excl. btw) (mail naar redactie@ CIM-gecontroleerdeetion.be) oplage 2021: 5.275 ex. ISSN JanFOTO2610SneeuwbeslaanLedenwerkingSergeVerantwoordelijke07772-3326uitgever:HuyghenamensETIONvzw,20bus1,WilrijkCOVERLocus 34 MICHEL SOUBRY, SOUBRY 30 WATERSCHAARSTE

6 • september • ondernemen 2022 • ETION

PETER LEYS, EXECUTIVE CHAIRMAN MATERIALISE twijfelenDurven TEKST: PATRICK VERHOEST | FOTO’S: JAN LOCUS

ETION • ondernemen 2022 • september • 7 ONDERNEMERSCHAP & VISIE

Executive chairman Peter Leys houdt Materialise wereldwijd aan de top. Daarvoor betrekt hij iedereen in het bedrijf van in de initiële fases van twijfel over nieuwe proces sen. Zo kan ook iedereen spontaan en snel bijsturen waar nodig. Twijfel en ruimte voor onzekerheid zijn belangrijk voor ondernemerschap.innovatief

Welke zijn de prioriteiten van Materia lise? “We hebben een dubbele strategie uitge werkt. Enerzijds is er onze horizontale aanpak met de softwareproducten. Daar proberen we in te spelen op de algemene groei van 3D-printing door het toene mend aantal toepassingen. Met onze softwareproducten gaan we niet te diep in op elke aparte toepassing, maar bieden we oplossingen die de efficiëntie van het 3D-printproces verhogen. We gaan m.a.w. niet diep maar wel breed. Daarnaast is er onze verticale strategie, waar we een paar toepassingen kiezen en daar veel dieper op ingaan, door een complete oplossing te bieden voor alle stadia van het produc tieproces. Dat zijn in de eerste plaats onze medische toepassingen — orthopedische en craneo-maxillofaciale — en anderzijds onze wearables, zoals gepersonaliseerde brilmonturen. Via deze dubbele strategie spelen we maximaal in op de groeikan sen die de 3D-printing-technologie biedt en kunnen we maximaal meesurfen op de winnende golven.” Welke zijn de oplossingen die 3D-prin ting kan leveren op vlak van de (recent haperende) supplychain? “Tijdens de coronapandemie vielen pro ductielijnen stil omdat stukken ergens aan de andere kant van de wereld vast zaten. Wie dan beschikte over de nodige data, kon die stukken lokaal 3D-printen.

“ De combinatie van korte termijn geo-strategische overwegingen en de langere termijn bekommernis over duurzaamheid, maken van 3D-printing een winnend lot.

Samengevat werpt 3D-printing zich op als een waardig alternatief om complexe, gepersonaliseerde en/of kleine reeksen lokaal te produceren.”

Welke zijn de toekomstperspectieven voor Peter3D-printing?Leys:

“In het algemeen ziet de toekomst er positief uit. De 3D-techno logie werd lange tijd gebruikt voor één applicatie: het maken van prototypes. Sinds begin deze eeuw is men gaan in zien dat deze technologie kan ingezet worden voor producten die effectief hun weg vinden naar de eindgebruiker. Die nieuwe markt is vele malen groter. Ik heb het over het maken van heel complexe producten, die ook via frezen of casten gemaakt kunnen worden, maar die je dan in vele stukjes moet ontwerpen en daarna assembleren. Met 3D-printing kan je een complex stuk soms in één keer snel, stevig en goedkoper printen. Ook gepersonaliseerde producten be tekenen voor ons een belangrijke toe komst, omdat je elk stuk verschillend kan maken zonder de productiekosten te verhogen. Ten derde biedt 3D-prin ting de mogelijkheid om kleine reeksen van standaardproducten — waarvoor je geen productielijn kan opzetten — te maken op één of verschillende plaatsen.

8 • september • ondernemen 2022 • ETION

Als we kiezen voor medische toepassingen eerder dan militaire, dan leidt dat tot een zekere perceptie over onze technologie. Daarom kiezen we bewust eerder voor brillen dan voor militaire toepassingen.

Als markleider moeten we leiderschap tonen en de technologie richting geven. Het betekent dat we soms opportuniteiten laten liggen. Zo willen we niet betrokken zijn bij de productie van wapens. Als sommige militaire toepassingen goed zijn voor het comfort of de veiligheid van soldaten, dan werken we er soms aan mee, maar dan zetten we de inkom sten die daaruit volgen aan de kant voor CSR-activi teiten. Dat houdt geen waardeoordeel in, maar het is een keuze die we als bedrijf gemaakt hebben. Al weten we natuurlijk niet steeds waar onze software voor gebruikt wordt.”

Leiderschap

ETION • ondernemen 2022 • september • 9 ONDERNEMERSCHAP & VISIE

“We moeten ons op twee niveaus, technisch en stra tegisch, durven afvragen of 3D-printing een duurzame technologie is. Of je minder energie en minder grondstof fen verbruikt met het printen van een onderdeel tegenover bijvoorbeeld het frezen, is de eerste, meer technische vraag. Op die vraag hebben we vandaag eigenlijk nog geen sluitend antwoord, ook al onderzoeken we de kwestie. Zo hebben we bijvoorbeeld veel energie nodig voor het verpulveren van ons poeder en bovendien riskeert relatief veel ongebruikt poeder verlo ren te gaan in het proces. Het goede nieuws is dat we snel vooruitgang maken: zo heb ben we voor bepaalde materi alen al oplossingen gevonden die het materiaal voor 100% herbruikbaar maken. De tweede vraag betreft het macro-economisch luik. Kan 3D-printing ons helpen om te evolueren naar een economie waar minder producten wor den gemaakt — production to order i.p.v. production to stock — die daarenboven lokaal worden geproduceerd en nog meer aansluiten bij de noden van de eindgebruiker? Op al die vragen is het antwoord positief, op voorwaarde dat je de technologie inzet voor de juiste toepassingen. Onze medische hulpstukken bij voorbeeld, worden gemaakt op vraag van een arts, zo dicht

We zagen toen een verhoogde interesse voor onze tech nologie. Ondertussen zijn voor sommige klanten de disrupties die de pandemie veroorzaakte, al een verre herinnering. En daarmee ver dwijnt soms ook de interesse in de structurele oplossing die 3D-printing kan bieden. Toch betekent dat niet dat 3D-printing een historische kans gemist heeft: onder de oppervlakte van de ont wrichte supplychain, vind je immers de onderstroom van de hang naar duurzaamheid. Tijdens de kortstondige pro blemen veroorzaakt door de pandemie, zagen klanten in dat de aanpak waarbij je stuk ken op één bepaalde plaats in de wereld produceert om ze dan te transporteren naar alle uithoeken van de planeet, niet alleen een onverstandige strategie is maar ook, en veel belangrijker nog, geen duur zame keuze is. De industrie ziet in dat je minder grond stoffen gebruikt, minder afval creëert en minder uitstoot genereert, wanneer je erin slaagt om stukken enkel te produceren waar en wanneer je ze nodig hebt. In die optiek zal 3D-printing meer en meer geadopteerd worden omwille van een bezorgdheid tot duur zaamheid. De combinatie van die korte termijn geo-strate gische overwegingen en de langere termijn bekommernis over duurzaamheid, maken van 3D-printing een winnend lot.” Hoe duurzaam is 3D-printing dan eigenlijk wel?

Wat betekent leiderschap voor u?

“De eerste leiders die me inspireerden, kwamen uit het middelbaar onderwijs, waar enkele leerkrachten me in een bepaalde richting meenamen. Dat ge beurde ook in de jeugdbeweging, waar ik sommige leiders volgde. In het beroepsleven was dat niet an ders. Ik ontmoette mensen die me inspireerden en zelfs tot gekke beslissingen aanzetten. Zo verliet ik mijn gouden kooi van de advocatuur onder impuls van Wilfried Vancraen. Als ik al die mensen naast elkaar zet, dan merk ik twee zaken. Ten eerste is er de authenticiteit van de personen die me met hun waarden persoonlijk raken. Ten tweede betreft het mensen met een visie. Die leiders gaven me goes ting om hun project te volgen en overtuigden me om er zelf iets aan bij te dragen. Een leider spoort je aan om je talent in te zetten voor een verhaal dat aansluit bij je waarden.” Wat betekent (markt)leiderschap voor Materialise? Marktleider zijn brengt opportuniteiten mee, maar ook verantwoordelijkheid. Leiderschap betekent richting kiezen en geven, want er wordt met ar gusogen gekeken naar wat een marktleider doet.

mogelijk bij de patiënt en zijn gepersonaliseerd, wat hun levensduurte in belangrijke mate kan verlengen. Conclu sie: vanuit een duurzaam heidsoogpunt is 3D-printing een veelbelovende technolo gie, maar er is nog veel werk aan de duurzaamheidswin kel.” Wat betekende corona voor u en uw beroep? “Corona speelde de voorbije maanden een belangrijke rol in ons werk, net zoals de oor log in Oekraïne dat vandaag doet. Als er iets is wat corona ons heeft geleerd, dan is het dat ons bedrijf heel matuur is. In 2020 zijn onze inkomsten met zo’n 30 miljoen euro ge daald en is 15% van onze om zet verdampt. Ik zag dat onze mensen spontaan reageerden door ongevraagd initiatieven te nemen. Het was hartver warmend te zien dat onze medewerkers zelf aanboden om tijdelijk 20% minder te verdienen, liever dan divisies te zien sluiten of mensen te moeten laten gaan. Onze IT-ers zijn ook heel snel aan de slag gegaan om iedereen van thuis te laten werken. Dat heeft ons flexibeler gemaakt. Vandaag werken onze 400 Oekraïners nog steeds op deze manier, ook tijdens de oorlog. Ze hadden er niet alleen de uitrusting voor, maar ook de nodige mindset. De pandemie leerde ons dat we crisisbe stendig zijn.” Hoe staat u in de praktijk van het bedrijf als executive chairman? Ik sta vijf dagen op de zeven — fysiek of digitaal — met beide voeten in het bedrijf. Het is een voltijdse betrek king. Ik ben één van de tien leden van het directiecomité. Deze vorm van niet-onafhan kelijkheid biedt heel wat voor delen. Als eerstegeneratiebe drijf met oprichters die het bedrijf van binnen en van bui ten kennen, zou het lastig zijn om als onafhankelijk voor zitter die eenmaal per week langskomt, voor tegengewicht te zorgen. Ik werk met een CEO (Wilfried Vancraen nvdr) die een sterke persoonlijkheid heeft en openstaat voor feed back en tegengas. Mijn rol is om de directe tegenspeler te zijn in heel wat beslissingen. Daarom moet ik het bedrijf goed kennen. We bereiden het directiecomité en de Raad van Bestuur voor en daar gaat veel debat mee gepaard. We dagen elkaar voldoende uit, op alle niveaus.” Welke waarden draagt u als executive chairman hoog in het vaandel? “Als ondernemer moeten we durven twijfelen. Twijfel is de bron van elke goede be slissing. Mijn rol is ervoor te zorgen dat we elkaar wel eens aan het wankelen brengen: strookt wat we doen met onze missie en onze waarden? Zit de markt te wachten op wat we doen? Is innovatie tech nisch haalbaar en betaalbaar? Dat gevoel van initiële twijfel willen we niet alleen binnen de directiekamer toelaten, maar bij alle mensen binnen het bedrijf. Iedereen mag, wat zeg ik, iedereen moet weten dat we de waarheid niet in pacht hebben. Deze intel lectuele eerlijkheid en nede righeid nodigt iedereen uit om actief mee te denken. We hebben niet voor niets zoveel talent in huis. Als we willen dat al dat talent méé denkt, dan moeten we daar ruimte voor laten. Die ruimte creëer je door je twijfel te delen. Twijfel sluit besluitvaardig heid niet uit, integendeel. Na de twijfel komt de beslissing en die komt meestal snel. Maar door twijfel toe te laten bij de aanvang van het proces, zijn onze keuzes ook breder gedragen. Eenmaal we be slist hebben, volgen we onze koers zo rechtlijnig mogelijk en sturen we alleen bij waar nodig. Door iedereen bij het kwetsbare — lees: twijfelach tige — begin van het proces te betrekken, begrijpt iedereen dat we niet alles op voorhand kunnen inschatten en gebeurt die bijsturing vaak heel spon taan en constructief. Durven twijfelen en ruimte laten voor onzekerheid, is belangrijk voor innovatief ondernemer schap.”◼ “ Als ondernemer moeten we durven twijfelen. Twijfel is de bron van elke goede beslissing.

Materialise, gespecialiseerd in 3D-prin ting, werd in 1990 opgericht door Wil fried Vancraen en zijn echtgenote Hilde Ingelaere. Vandaag is het bedrijf een van de grootste ter wereld. Materialise maakt printers voor de zogenaamde additive manufacturing en ontwikkelt er software voor. Naast manufacturing en software, is medical een derde businessunit. Enkele voorbeelden van toepassingen zijn bril len, drones, en — in de medische sector — vooral orthopedie, gezichts- en hand chirurgie.

Materialise: wereldspeler in 3D-printing

10 • september • ondernemen 2022 • ETION

de wachter & devisch dubbel dwarsGeertVerbeke FoundationoprichterVerbeke Dirk de Wachter &psychiaterhoogleraarKULeuven deIgnaasvisch hoogleraarmedische filosofie UGentFreepikviabedneyimagesAchtergrond:|Schuurmans©TinnekeFoundationFoto:Verbeke Met dank aan: info www.etion.beinschrijven:& Tussen de moderne kunst van de Verbeke Founda tion freewheelen Dirk De Wachter en Ignaas Devisch over wat écht betekenis heeft. En Geert Verbeke vertelt over zijn levenswerk.

12 • september • ondernemen 2022 • ETION In hun inspiratienota fo cussen Jochanan Eynikel, businessfilosoof bij ETION, en Catherine Apers, professor HRM aan UGent en Artevel dehogeschool, op mensge richt digitaliseren. Bedrijven herdenken bij een digitale transformatie hun volledige werking, businessmodel en cultuur vanuit een digitaal ecosysteem. COVID-19 fun geerde als een versneller van eerdere trends zoals digitalisering, automatisering en robotisering. Dat digitaal vandaag het nieuwe normaal is, blijkt ook uit onderzoek van ETION in samenwerking met Arteveldehogeschool, ESF en Idewe bij meer dan TEKST: MELANIE DE VRIEZE | ILLUSTRATIE: ISTOCK BY GETTY IMAGES | FOTO’S: GF “ Als je blind aan het auto matiseren bent, weten ze niet waar het bedrijf naartoe gaat en dan creëer je onzekerheid. -Jan Van Steenaanpak bij transformatiedigitaleloont

driehonderd organisaties in Vlaanderen en Brussel. Daar uit blijkt dat negen op de tien bedrijven een proces van digitale transformatie door lopen hebben, of ermee bezig zijn. “Ze doen dit vooral om efficiënter te werken (87%), werkprocessen zinvoller en aangenamer te maken (61%) en om relevant te blijven bij veranderende klantenbehoef ten (47%)”, aldus Jochanan Eynikel. “Voor bijna twee der de van de bedrijfsleiders heeft digitalisering een uitgespro ken menselijk doel, namelijk het zinvoller en aangenamer maken van technischeeenformatietieredenenNiettegenstaandewerkprocessen.deefficiënvaltdigitaletransniettereducerentotloutereconomischeofkwestie.”

Mensgerichte aanpak Dat is onder meer het geval voor Callens, een van de be drijven die deelnam aan enke le workshops in het kader van het familiebedrijfmetESF-onderzoeksprojectArteveldehogeschool.Hetbiedtthermi

Mensgerichte

Bedrijven die de medewerker centraal zet ten in hun digitale transformatie, genereren meer betrokkenheid en resultaat in dat pro ces en zijn daardoor succesvoller, zo schrijft Jochanan Eynikel in zijn inspiratienota over mensgerichte digitalisering. Bedrijven als Callens en Omnia Travel bevestigen dit.

Vroeg iedereen betrekken Ook reisbureauketen Omnia Travel, dat vier kantoren en honderd medewerkers telt, onderging een digitale transformatie. “Onze activiteiten bestaan uit zakenrei zen, vakanties, groepen en incentives”, zegt CEO Jan Van Steen. “De reiswereld is gekend als een sector met lage marges en hoge risico’s. Dat hebben we ook gemerkt tijdens de pandemie. We bekijken al een paar jaar de rol van het reisbureau als tussenpersoon. Hoe kunnen we minder bezig zijn met de administratieve wer king en op een efficiënte manier meer consultant worden van de klant? We gebruiken hiervoor verschillende com putertools en -software en maken ook gebruik van rpa-processen (robotapplica ties) om data met elkaar te vergelijken en te Bijmatchen.”zulkegrote veranderingsprocessen moet het hele team mee zijn. “De nieuwe software was niet vanaf dag 1 volledig waterdicht en futureproof”, legt Jan Van Steen uit. “Je begint met een handicap, want het vorige systeem was zoveel effi ciënter. Daar zaten geen kinderziektes in. Je krijgt achterdocht bij de medewerkers, omdat ze van systeem moeten verande ren. Dat is een van de grote lessen die we geleerd hebben: hoe kunnen we een verandering doorvoeren waarbij we de medewerkers zo vroeg mogelijk in de processen betrekken? Ik vergelijk het dik wijls met een tanker die een bocht moet nemen. In het begin gaat dat heel traag, maar eens de bocht genomen is, zijn ze wel mee. Het aanvaardingsproces heeft toch een jaar of twee geduurd, omdat ze zo vasthielden aan de oude systemen.” ››

sche totaaloplossingen aan industriële klanten uit onder andere de voeding, brouwerij, hout, textiel en chemie. Terwijl bij de eerste generatie de focus lag op klantgerichtheid en service, bouwt de tweede generatie deze pijlers verder uit en zet die nog meer de mensgerichtheid centraal. “Onze focus ligt op ontzorging onder het motto big enough to cope, small enough to care”, zegt Tommie Duyvejonck, hr-director bij het tweehon derd medewerkers tellende familiebedrijf. “We willen voldoende klein blijven om dicht bij onze klant en onze medewerkers te staan. De structuur is vlak, met weinig hiërarchie en met een cultuur van open heid en inspraak.” Net zoals veel andere bedrijven onder ging ook Callens de voorbije jaren een digitale transformatie. “Wij hadden de switch al voor corona gemaakt”, legt Tommie Duyvejonck uit. “Het online gebeuren was al gedeeltelijk ingeburgerd, maar de pandemie bracht alles in een versnelling. Met de digitale transformatie wilden we een aantal processen tegen het licht houden, niet met een focus op wat we in het verleden verkeerd deden, maar wel om bij te blijven voor onze klanten.

ETION • ondernemen 2022 • september • DIGITALISEREN13

Efficiëntie staat centraal.”

14 • september • ondernemen 2022 • ETION Omnia Travel schakelde ook een extern bureau in om een veranderingsproject op te zetten met alle medewerkers. “Door bottom-up te werken, medewerkers te betrekken en aan het stuur te plaatsen, konden we de vruchten ervan plukken.” Weerstand Verandering komt niet zon der weerstand of pijn. Het omdenken van processen, systemen, dienstverlening en bedrijfsmodellen heeft een verschillende bezorgdheden bij de medewerkers. Een eerste was de schrik om hun job te verliezen. “We automa tiseren niet onze processen om met minder mensen te werken”, zegt Jan Van Steen. “Omnia Travel heeft een groeistrategie. Door de nieu we processen zullen we nog mensen moeten aanwerven. Die boodschap heb ik vaak herhaald.” opgericht met drie mensen in Leuven. Iedereen bij Omnia met een vraag over de nieuwe toepassingen kan naar dat ex pertenteam bellen. Dat maakt de innovatie laagdrempeliger. Ze bellen niet naar IT, maar naar collega’s die vroeger dezelfde job deden.” Bij Callens was die be zorgdheid ook aanwezig. Er ontstonden twee groepen. Aan de ene kant waren er “ Veel mensen hebben het gevoel dat verandering onmiddellijk juist moet zijn, maar dat is een utopie. -Tommie Duyvejonckkracht van duidelijkheid is daarom belangrijk”, zegt Duyvejonck. “Maar duidelijk leiderschap is niet altijd naar boven kijken. Leiderschap zit in elk van ons. We zijn dat ook meer beginnen te promoten. We hebben duidelijk uitge legd waar we naartoe willen en wat we niet meer zullen doen. Soms is het gewoon benoemen wat we niet meer tolereren.” Dynamisch rollenmodel Daarom geeft Callens de me dewerkers rollen in plaats van functies. “Door de workshop kwamen we te weten dat medewerkers te weinig wisten wat de impact van hun werk was op de afdeling ervoor en erna. Iedereen was wel entre preneur binnen zijn of haar eigen afdeling, maar dat werd niet doorgetrokken naar de andere teams. We zijn begin nen werken met een beweeg bare organisatie. In plaats van te spreken over functies, hebben we het nu over rollen.

Niet iedereen gelooft in dat verhaal van de rollen. “Er zijn medewerkers die liever hun eigen functie blijven behou den. Het leervermogen en aanzienlijke impact op de werking, structuur, cultuur en het menselijke kapitaal van ondernemingen. “Vooral in de beginfase wordt die impact intern soms als bedreigend ervaren”, geeft Jochanan Ey nikel aan. “Wat met mijn job? Telt mijn expertise als profes sional nog? Is er nog ruimte voor menselijk contact met de klant? Het kunnen omgaan met deze menselijke factoren in erOoktransformatie.”maaktdigitaliseringsprocessen,ofkraakteendigitalebijOmniaTravelwarendoordeautomatisering

Een rol is dynamisch en ge linkt aan waar mensen goed in zijn, hun talenten, waar ze ambitie voor hebben maar ook waar de markt en wij als bedrijf nood aan hebben. We zijn aan het afstappen van een organigram en werken meer in een dynamisch rol lenmodel, waarbij mensen weten bij wie ze terechtkun nen voor een bepaalde op dracht of probleem.”

Een tweede bezorgdheid was de jobinhoud. “De rol van de reisagent verandert voortdu rend. De medewerkers vroe gen zich af of ze wel konden evolueren van transactie naar consultancy en raad geven aan de klanten. Nu zijn de medewerkers blij dat we voor covid al een online systeem hadden. De geesten zijn ge rijpt en de reisagenten zien er nu het nut van in. Hun job wordt breder en aangenamer.” Jan Van Steen benadrukt ook het belang van ambassadeurs die het project trekken. “We hebben een expertenteam medewerkers die vonden dat de veranderingen niet snel genoeg gingen en alle proces sen lean moesten zijn, terwijl de andere groep vond dat het niet alleen maar over cijfers en processen mocht gaan en dat de cultuur niet vergeten mocht worden. “We hebben lang getwijfeld of we een kant moesten kiezen, maar we heb ben beslist om de twee kan ten in elkaar te laten vloeien. De workshops die we volgden, gaven ons die externe blik.” Medewerkers hadden ook snel de perceptie dat ze hun werk niet goed deden. “De

DIGITALISEREN veranderende markt en dat je trots wil creëren bij hen.” Ook de cocreatie is belangrijk. “We vragen de medewerkers die met de software wer ken of er nog kinderziektes in zitten. We vragen hen input om die te verbeteren. Op die manier worden ze betrokken bij het geheel. Het is niet iets wat IT oplegt en waar ze niet aan kunnen tornen. Die bottom-upaanpak helpt.” Ook Tommie Duyvejonck herkent die vier bouwstenen. In het ecosysteem bracht Callens verschillende lagen samen om een mix te bekomen. “Als mensen te veel het gevoel hebben dat het opgelegd wordt, dan heb je weinig draagvlak. Daar om kozen we bewust voor een heteroge ne groep van een vijftiental mensen met zowel techniekers, monteurs, werfleiders, maar ook ingenieurs, marketing, hr, aankoop en IT. Op die manier hoorden we niet alleen de verschillende ideeën en wensen, maar ook de frustraties. De kracht van zo’n ecosysteem is dat er altijd iemand in zit die een kritische kijk geeft, een spookrijder die je verder brengt. Het hoeven niet allemaal medestanders te zijn.” De waardentoets De waardentoets speelt eveneens een belangrijke rol. Vier jaar geleden schreef Callens een eigen DNA uit. “We stellen dat ook in vraag: klopt ons DNA nog? Daarom hielden we vorig jaar een waar denbevraging bij onze medewerkers. We vroegen hen welke waarden belangrijk zijn en in hoeverre ze aanwezig zijn in het bedrijf? Uit de analyse blijkt dat de vraag naar communicatie sterk is. Van daar hechten we ook veel belang aan cocreatie. Als het opgedrongen wordt, zal het niet werken. We moeten de medewer kers de voordelen van die transformatie laten Tijdensinzien.”deworkshops ontwikkelden ze bij Callens ook een collectieve visie. “We vroegen aan de werknemers waarop ze het meest trots zullen zijn wanneer het 1 januari 2025 is. Waar zullen wij als organi satie staan? Zowel de klantgerichtheid als de ontzorging, vooral van de medewerker, zijn toen naar boven gekomen. Ook het duidelijke leiderschap is een werkpunt.” Arteveldehogeschool modereerde twee workshops. Volgens Tommie Duyvejonck was die externe blik noodzakelijk om er een frisse kijk op te krijgen. “De modera tor vond het verhaal van die rollen inte ressant, maar hij zag het nog niet in het organigram. Dat hebben we toen aange pakt. We hebben nu een vlakke structuur in ons bedrijf. Het zijn de medewerkers die het bedrijf doen groeien. We kunnen wel een tof gebouw, fitnessruimte en pingpongtafel hebben, maar dat straalt niet per se de cultuur uit. Het zijn de medewerkers die dat doen. Zonder am bassadeurschap ben je ver van huis.” Dat de medewerkers fouten kunnen ma ken, kwam eveneens naar boven. Binnen Callens leeft er een cultuur waarbij fou ten maken bespreekbaar is. “Veel mensen hebben het gevoel dat verandering on middellijk juist moet zijn, maar dat is een utopie. En ook dat hebben wij kenbaar gemaakt in de organisatie: fouten maken mag. Dat zat eigenlijk al in onze waarden, maar we zijn dit ook beginnen uitrollen in de workshops samen met Arteveldeho geschool.”◼

Mensgericht digitaliseren Eynikel Jochanan & Apers Catherine, Mensgericht dititaliseren, Hoe teams meekrijgen in digitale verandering?, ETION Inspiratienota 129, sep tember 2022. Scan de QR-code voor een gratis download of kijk op www.etion.be. de leersnelheid van iedere medewerker is ook anders. Het is niet omdat je iets uitlegt dat je ervan kunt uitgaan dat de medewerkers nooit meer die vraag zul len stellen. Duidelijk communiceren is belangrijk, maar we passen ons ook aan aan de persoon in kwestie. Vroeger kon je veel meer een beleid uitwerken dat wel een aantal jaren standhield, maar nu zit je in een flexibel gegeven. One size fits all werkt niet meer en het zal ook nooit meer werken. Als een medewerker die hier dertig jaar werkt minder affiniteit heeft met de volledige digitalisering van de facturatie, dan zullen we die persoon in een nieuwe rol plaatsen. We geven hem of haar niet op.” Bouwstenen Vanuit hun onderzoek maar ook uit de literatuur zien Jochanan Eynikel en Ca therine Apers vier bouwstenen die cruci aal zijn om een proces van mensgerichte digitalisering aan te gaan. “Een eerste is het in kaart brengen van een ecosys teem”, zegt Eynikel. Wie zijn de betrokke nen bij het digitale transformatieproject? Wat zijn hun behoeftes, hun expertise? Een tweede bouwsteen is een collectieve visieontwikkeling. Het is belangrijk om teams te betrekken in het waarom van de digitalisering. “Waarom doen we dit en waar zien we dat het al goed werkt? Daarnaast is een waardentoets cruciaal. Waar worden de bedrijfswaarden ver sterkt door de digitale transformatie en waar komen ze onder druk? Ten slotte is er het cocreatief proces. Hoe wil het ecosysteem samenwerken rond digitale transformatie?” Het waarom Jan Van Steen is het daar volledig mee eens. “Het is belangrijk dat de medewer kers begrijpen waarom je die digitale transformatie doet. Als je blind aan het automatiseren bent, weten ze niet waar het bedrijf naartoe gaat en dan creëer je onzekerheid. Je moet de boodschap brengen dat je koploper wil zijn in die

TEKST: GEERT JANSSENS | ADOBE STOCK

16 • september • ondernemen 2022 • ETION Niet alle technologische innovatie is zaligmakend, zo toonden de Amerikaan se economen Daron Acemoglu, Adrea Manera en Pascual Restrepo aan in een baanbrekend onderzoek. Daartoe maken ze onderscheid tussen ‘zus-en-zo-techno logie’ versus automatisering die werkne mers productiever maakt. Een gunstig fiscaal kader, bijvoorbeeld met lagere lasten op arbeid, is bevorderlijk, maar constructief sociaal overleg binnen on dernemingen is dat nog meer! Argwaan wegnemen De wijze waarop medewerkers spre ken over technologische innovatie is zeer relevant. Onderzoek voor eigen land (Dhondt en Dessers, 2022) bracht aan het licht dat de bedrijfsleiding dit aspect doorgaans onderschat. Van ouds vrezen werknemers en vakbon den dat robotisering en automatisering leiden tot minder jobs. De beste manier om die argwaan weg te nemen, is mede werkers reeds tijdens de voorbereiding te betrekken bij het automatiseringsproces en hen te overtuigen van de win-win. Werknemers zijn niet noodzakelijk tegen verandering, maar verzetten zich er door gaans tegen dat ze van bovenaf ‘veran derd worden’. Productiviteitswinsten In de praktijk zien we dikwijls top-down implementatie met weinig overleg. Dat leidt niet enkel tot argwaan. Men mist ook kansen omdat medewerkers doorgaans beter in staat zijn om in te schatten waar technologie het verschil kan maken. De input van onderuit zal leiden tot een meer functionele innovatie met productiviteitswinsten. Het overleg zal ook duidelijk maken waar eventuele opleidingsnoden liggen. Vooral de colla boratieve samenwerking (cobot) tussen mens en machine vraagt om een partici patieve aanpak. Sociaal overleg 4.0 Het gebrek aan overleg volgt deels uit het ontbreken van een wettelijk en insti tutioneel kader, ook in Vlaanderen waar we het moeten doen met cao 39 uit 1986. Mensgerichte robotisering vraagt boven dien om aandacht voor de emotionele en psychologische aspecten. Een betere wettelijke omkadering zou hierbij kun nen helpen maar niets belet bedrijven om vandaag reeds te kiezen voor een participatieve aanpak. Sociaal overleg 4.0 betekent dat er naast veiligheid, vorm geving en vaardigheden, ook vooraf zou worden gesproken over de mogelijke impact van de technologie op de autono mie van werknemers en hun tewerkstel Acemoglulingskansen.en collega’s in gedachten is die aanpak nodig om de verhoopte produc tiviteitswinsten daadwerkelijk te realise ren, niet alleen vanuit het perspectief van de individuele onderneming maar ook voor de samenleving.◼ “ Het gebrek aan over leg volgt deels uit het ontbreken van een wet telijk enkader.institutioneel

FOTO:

Dhondt,Referentie:Steven en Ezra Dessers (red.), Robot zoekt collega: waarom we meer artificiële intelligentie nodig hebben op het werk, Kritak, 2022

Industrie 4.0 verdient sociaal overleg 4.0

Ons sociaal overleg moet meer oog hebben voor werknemersbetrokkenheid bij technologische innovatie. Dat zou veel argwaan wegnemen bij werknemers en zou sneller bijdragen tot produc tiviteitswinsten. Industrie 4.0 verdient een sociaal overleg 4.0.

ETION • ondernemen 2022 • september • 17 De PMD-zak op de werkvloer? Die hoort er gewoon b . Sluit een PMD-contract af met een aangesloten afvalophaler en ontvang een welkomstpremie. Zo kom je de verplichting na om PMD te sorteren op je werkplek en draag je samen met je bedrijf bij aan de circulaire economie. Sorteer PMD op het werk, net zoals thuis. Meer info en gratis communicatiemateriaal op sorterenophetwerk.be Samen goed sorteren, beter recycleren

Nederland. Daarnaast investeert BOSS Paints ook in twee nieuwe producttypes. Sinds kort pro duceert het gespecialiseerde minerale verven en pleisters die worden verkocht door TOON BOSSUYT, CEO VAN BOSS PAINTS

BOSS ontwikkeltPaints nieuwe modellenzakelijke

18 • september • ondernemen 2022 • ETION

Met nieuwe initiatieven wil BOSS Paints zijn toe komst op de lange termijn versterken. Toon Bossuyt en Stefaan Roobrouck vertellen over de manier waarop de nieuwe zakelijke modellen tot stand zijn gekomen.

het Amerikaanse Domingue Finishes. “Daarmee zetten we grote stappen op het vlak van duurzame alternatieven voor de klassieke verf. We werken nauw samen met onze Ameri kaanse partner die zorgt voor de marketing en distributie. Het bedrijf mikt op het meest exclusieve segment”, zegt Stefaan Roobrouck, director of business development van BOSS Paints.

“Onze raad van bestuur staat erop dat de directie plannen uitwerkt om het voortbe staan op de lange termijn te verzekeren. BOSS Paints is zeker tijdens de periode van de lockdown nog fel gegroeid, maar we weten dat de markt van ons kernproduct onder druk staat. Ten eerste worden schilderbare materialen aan gebouwen steeds meer ver vangen door materialen die geen verfonderhoud vergen. Denk maar aan het succes van aluminium voor ramen in plaats van hout. Daarnaast is de kwaliteit van de verf verbeterd, zodat minder lagen nodig zijn. Ten slotte bereidt de Europese overheid strenge wetgeving voor over chemi sche producten. Zo zouden schimmelwerende middelen wellicht beperkt worden en dat zal de productie en op slag van watergedragen verf volledig overhoop gooien. We hebben intussen beslist dat we ons zullen wapenen tegen die evolutie met drie nieuwe initiatieven”, zegt Toon Bos suyt, CEO van BOSS Paints. Nieuwe product-marktcom binaties De eerste beslissing is de doorstart voor de Colora-win kels op de Nederlandse markt.

“ De nieuwe aanpak zorgt voor wrijving in bestaande processen, want we zijn er nog niet op georganiseerd.-ToonBossuyt-

Na twaalf jaar ervaring te hebben opgebouwd bij onze noorderburen, kan BOSS Paints intus sen vestigingentalvandedesuccesinmetvoorleggenresultatengunstigedewinkelUden.Datvormtbasisvanopstarteenaannieuwein

TEKST: PETER OOMS FOTO’S: LIEN HUYGHE (BOSSUYT) & GF (ROOBROUCK)

Samenwerken met partners Het nieuwe initiatief met minerale verven en pleisters is uiteindelijk een samenwerking tussen drie verschillende partijen met een sterk uiteenlopende achtergrond. “Het heeft heel wat tijd gekost om een goed evenwicht te vinden Een bijkomende nieuwe product-markt combinatie is de distributie van gevel isolatie en de bijbehorende pleister. “BOSS Paints werd gecontacteerd door een producent die een distributeur zocht voor de Belgische markt. Gevelisolatie heeft een enorm potentieel, dankzij de strijd tegen de klimaatopwarming die nu op gang komt. In het najaar starten we met de verkoop onder het merk Boss Cli ma bij de professionele schilders die nu al klant zijn bij ons. Vanaf begin volgend jaar zullen we ook de aannemers van isolatiewerken en de pleisterbedrijven benaderen”, aldus Stefaan Roobrouck.

en oplopende prijzen voor materialen en lonen. De middelen zijn zeker niet einde loos. Maar als je de kosten onder controle kan houden, krijg je ook de tijd om bij te sturen en aan te passen. Het heeft twaalf jaar geduurd voor we van onze winkel in Nederland een succes konden maken. We hebben ook Colora-winkels in België die het minder goed deden, maar die we toch open hielden. Die hebben tijdens de lock down flink bijgedragen tot het behalen van de hoogste jaaromzet ooit voor BOSS Paints”, zegt Toon Bossuyt. Nieuwe markt leren kennen

Innovatie loopt nooit gesmeerd De plannen ogen heel veelbelovend, maar de uitwerking ervan heeft heel wat voeten in de aarde gehad. Toon Bossuyt: “Ik werk graag aan dergelijke projecten om nieuwe markten aan te snijden, maar ik weet ook dat het altijd lastig is. De medewerkers moeten hier tijd voor krijgen die er niet altijd is. De nieuwe aanpak zorgt voor wrijving in bestaande processen, want we zijn er nog niet op georganiseerd. Om al die redenen hebben we ook beslist om ons te concentreren op die drie genoemde initiatieven. We gaan niet meer op zoek naar bijkomende mo gelijkheden.”

“En daarmee moet je oppassen want dat werkt verlammend. Zo zou je zinvolle za ken niet doen, terwijl ze op termijn wel een belangrijke bijdrage kunnen leveren voor het bedrijf”, aldus Stefaan Roobrouck.

ETION • ondernemen 2022 • september • INNOVEREN19

Kostenbeheersing koopt tijd “We moeten ook het evenwicht bewaren tussen de kosten die we maken en de moeilijke marktomstandigheden van het moment met een kwakkelende omzet

STEFAAN ROOBROUCK, DIRECTOR OF BUSINESS DEVELOPMENT VAN BOSS PAINTS

“ De angst voor mislukking

-Stefaanverlammend.werktRoobrouck-

Angst voor mislukking “Ik heb al heel wat voorstellen voor nieu we projecten gelanceerd en zelfs concreet uitgewerkt die uiteindelijk nooit realiteit zijn geworden. Soms geraakten ze niet eens voorbij de directietafel of de raad van bestuur. Maar ook daarna is succes nooit gegarandeerd. Ikzelf kan daar best mee leven, maar sommige medewerkers houden echt niet van mislukkingen en doen er alles aan om ze te vermijden”, zegt Toon Bossuyt.

tussen de verschillende verantwoor delijkheden en een constructie op te zetten voor de samenwerking. Daarbij is bijvoorbeeld onze rol in de marketing en verkoop wat teruggeschroefd ten opzich te van het oorspronkelijke opzet. Ik ben er trouwens van overtuigd dat we ook in de toekomst nog zaken zullen aanpassen. We staan nog maar aan het begin”, be sluit Stefaan Roobrouck.◼

“De markt van de minerale verven en pleisters die we nu betreden, verschilt sterk van die waar wij ervaring mee hebben. Met onze klassieke producten streven we naar een egale dekking en een strak uitzicht. Klanten die kiezen voor minerale pleisters en verven zijn net op zoek naar een natuurlijk effect, waarbij oneffenheden en kleine kleurverschillen deel uitmaken van de schoonheid. De technologische kant daarvan kunnen wij wel aan, maar het vergt een grotere aan passing om tegemoet te komen aan die andere klantverwachting. Het is een heel nieuwe manier van kijken. Belangrijk is dat we deze nieuwe producten lanceren met de nadruk op de esthetische mo gelijkheden. De duurzaamheid blijft op de achtergrond terwijl dat aspect strate gisch wel heel belangrijk is”, zegt Stefaan Roobrouck.

20 • september • ondernemen 2022 • ETION

TEKST: JO COBBAUT | ID / PUT “ We zitten vast in een inherent onduurzaam innovatiesysteem, want we zijn blind voor de onge wenste neveneffecten.

FOTO:

Center4NI dompelt klanten onder in de natuur, om uit te leggen hoe de natuur werkt en hoe bedrijven Natural Intelligence (NI) kunnen toepassen om als het ware samen met de natuur landschappen te regenereren, de bodem te herstellen, biodiversiteit te bevorderen…

U schrijft: ‘Wie weet hoe de natuur werkt, kan haar gebruiken als gids voor toekomstbestendigheid’. Wat betekent dat voor onderzoek en innovatie?

Op ETION’s Zomerfeest in de weelderige Plantentuin van Meise, inspireerde spreker Leen Gorissen alle aanwezigen. De afwezi gen hadden ongelijk, al hebben ze nu ge lukkig Ondernemen voor een paar cruciale inzichten.

IVAN

LEEN GORISSEN, AUTEUR EN STICHTER VAN CENTER4NI

“Groei is nodig, maar niet op de gangbare wijze”

Wat bedoelt u met ‘natuurlijke intelligentie’?

Leen Gorissen: “NaturaI Intelligence is een intelligentie die al zo oud is als het leven zelf. Het is de kunst en kunde om te overleven en floreren op een continue veranderende planeet met eindige grondstoffen. Het is de intelligentie die de overlevingskampioenen, de 0,1% van organismen die al miljoenen jaren meedraaien op aarde, onderscheidt van de fossielen, dus de 99,9% andere.”

“We zitten vast in een inherent onduurzaam innovatiesysteem, want we zijn blind voor de ongewenste neveneffecten en bijproducten van onze innovaties. Kijk maar naar de chemie. We hebben PFAS ontwikkeld, o.a. om antikleeflagen aan te brengen in kookpotten. Ondertussen weten we dat deze chemische verbindingen niet afbreken. Die zogenaamde forever chemicals stapelen zich op in onze lichamen en ecosystemen, waar ze de gezondheid aantasten. Ondertussen zit PFAS zelfs in de regen. Eco-toxiciteit, waar toxische stoffen hele ecosystemen schaden, komt in de natuur niet voor. De natuur werkt uitsluitend met groene chemie en bewerkstelligt zo een hele hoop kenmerken die wij als mens ook nastreven. Nijlpaarden bijvoorbeeld produceren zelf een hydraterende en milieuvriendelijke zonnecrème die niet schadelijk is voor het waterleven. Spinrag

Centraal in de filosofie van Leen Gorissen, auteur en stichter van Center4NI, is het concept van de natuur als onuitputtelijke bron van innovatieve ideeën. Ideeën die per definitie werken in de praktijk, want de natuur puzzelt al vier miljard jaar aan duurzame oplossingen voor sterk uiteenlopende uitdagingen op het vlak van voortbeweging, strategie, duurzaamheid, logistiek, teamwerk en klimaatbeheersing.

Is er in uw model ook plaats voor economische groei als noodzakelijke voorwaarde om problemen als klimaatverandering aan te pakken?

“Groei is nodig, maar niet op de gangbare wijze. Meer productie en meer consumptie put onze planeet nog verder uit en maakt haar zieker. Dat is net wat we niet nodig hebben. Maar wat wel moet groeien, is de kwaliteit en niet de kwantiteit. Dankzij kwaliteit gaan onze producten veel langer mee. Weg met de wegwerpmaatschappij dus. Wat ook moet groeien, is ons bewustzijn, ons leiderschap en onze persoonlijke ontwikkeling. Zodat we ons wegwerpmodel kunnen vervangen door een zorg- en service-model, waarbij we zorgen voor elkaar en “ Als we kijken naar die soorten die al miljoenen jaren hebben kunnen over leven op deze planeet, dan blijkt dat ze een gemeenschappelijke deler hebben: laat de planeet beter achter dan je ze gevonden hebt. voor onze omgeving en waarbij ondernemingen zorg dragen voor de producten die ze op de markt brengen en klanten geen producten meer kopen, maar enkel de service die deze producten bieden. Op economisch vlak is vooral groei in nieuwe businessmodellen nodig. Nieuwe businessmodellen hanteren een andere logica van waardecreatie, waardoor ze de status quo niet langer bestendigen. Want business as usual is gewoonweg niet houdbaar op een eindige planeet.”

DWARSDENKER

Uw ideeën gaan verder dan over fysische aspecten als grondstoffen en energiegebruik. Ik zag ook verwijzingen naar inspiratie voor de manier waarop we organisaties vormgeven en hoe we samenwerking organiseren. “De natuur kent geen top-downmanagement. Het overheersende organisatorische principe in de natuur is zelforganisatie. Er is geen dirigent, directeur of manager die zegt hoe het bos moet groeien, hoe een vlucht vogels zich moet gedragen, of hoe een kolonie bijen zich moet organiseren. Toch organiseren zij zich effectief, omdat ze een aantal simpele regels van zelforganisatie volgen.

Dit laat hen toe om heel snel te anticiperen op veranderende omstandigheden, terwijl onze klassieke hiërarchisch gestructureerde organisaties het moeilijk hebben om snel met verandering om te gaan. We kunnen dus heel wat leren van de manier waarop de natuur zich organiseert. Een mooi voorbeeld van zelforganisatie is Buurtzorg in Nederland.”

Bij de stelling dat er intelligentie zit achter het succes van de natuur, vragen we ons af of ze verzoenbaar is met de evolutieleer en het idee van een (blind) evolutieproces. “We hebben lang gedacht dat de evolutie een random en lukraak proces is, waarbij toeval bepaalt wie kan overleven. Zelfs vandaag is de gepopulariseerde versie van Darwins ‘survival of the fittest’ nog steeds één van de meest gangbare zienswijzen. Echter, hoe meer we leren over hoe de natuur precies werkt, hoe meer deze uitgangspunten op losse schroeven komen te staan.

het klimaat, plankton maakt wolken, termieten vergroenen de woestijn en paddenstoelen maken regen. Hoewel wij mensen dit vergeten zijn, delen we dezelfde intentie als al de andere soorten op aarde: het leven wil leven en wil blijven leven. Vanuit dit ‘big history’-perspectief is evolutie dus helemaal niet random en lukraak. Professor Robert Costanza, de grondlegger van ecological economics, vat het mooi samen: “Evolution is in a very real sense intelligent. It can learn from experience and improve.”

In dwarsdenker laten we elke keer iemand aan het woord met ideeën die we niet noodzakelijk delen, maar die we toch graag begrijpen. Dwarsdenker is sterker dan Kevlar maar gemaakt op kamertemperatuur van dode vliegen en water. En haaien voorkomen dat organismen zich vasthechten aan hun huid door een vernuftige microstructuur die adhesie vermijdt. We kunnen dus leren van de natuur hoe we betere producten kunnen maken zonder toxische neveneffecten. Zo kunnen we van de haai leren hoe we antikleeflagen kunnen ontwikkelen zonder PFAS. Een bedrijf dat Sharklet Technologies Inc. heet, brengt al zulke folies op de markt. We kunnen van de spin leren hoe we performante vezels maken die wel bio-afbreekbaar zijn, zoals het bedrijf Spintex.”

Als we kijken naar die soorten die al miljoenen jaren hebben kunnen overleven op deze planeet, ondanks disruptie en grote catastrofen, dan blijkt dat zij planeet.constantlangdurigisjeplaneetdelergemeenschappelijkeeenhebben:laatdebeterachterdanzegevondenhebt.DatdeenigegarantieopsuccesopeenveranderendeWalvissenkoelen

◼ ETION • ondernemen 2022 • september • 21

22 • september • ondernemen 2022 • ETION

luktdoorrekenenKostenstijgingennietaltijd

TEKST: PETER OOMS | ILLUSTRATIES: SHUTTERSTOCK & ISTOCK BY GETTY IMAGES | FOTO’S: GF Woonprojecten van Durabrik. Pierre Smetryns, sales manager van Vic tor Buyck Steel Construction (VBSC): “Je moet weten dat dit jaar de prijs van staal is verdubbeld tussen januari en april. Als we rekenen vanaf januari 2020 gaat het zelfs om een verdriedubbeling. In onze projecten bepaalt de staalprijs gemiddeld 20 procent van de prijs, dus de impact is enorm.”

Doorrekenen of niet? “Durabrik heeft van oudsher ook de aan pak om getekende contracten niet aan te passen als er achteraf kostenverhogingen optreden. Dat zou nochtans wel kunnen, zelfs met de Wet Breyne, die een zeer verregaande bescherming biedt voor consumenten ten opzichte van aanne mers. Bestaande contracten behouden “ De prijs van staal is verdubbeld tussen januari en april. -Pierre Smetryns-

Nu materiaalprijzen en lonen snel stijgen, moeten bedrij ven beslissen hoe ze hiermee omgaan. Heel wat van hen slagen er goed in om de kosten door te rekenen, andere hebben langlopende contracten waarin ze niet willen of kunnen inbreken. De ervaringen bij Duror, Durabrik en Victor Buyck Steel Construction. Duror Fashion Group, het familiebe drijf bekend van de kledingmerken Terre Bleue, Gigue en Zilton, kampt met stijgende prijzen voor de textielgrond stoffen, met oplopende productiekosten door duurdere energie én een ongunstige ontwikkeling van de dollarkoers. Peter Perquy, CEO van Duror: “We zien kosten verhogingen aan verschillende snelhe den: breiwerk komt vaak uit dollarlanden en wordt zo extra duur. Om de prijsba lans in de hele collectie te behouden, rekenen we die kosten dan niet volledig door. In Tunesië hebben we een eigen atelier. Daar stegen de loonkosten met 30% op één jaar. Maar tegelijk heeft de lokale munt — de dinar — de neiging om dan te devalueren. Turkije wordt dan weer wel goedkoper door de devaluatie van de Bedrijvenlira.”in de bouw kunnen die kosten verhogingen niet of slechts gedeeltelijk doorrekenen in bestaande contracten. “De prijsverhogingen waar Durabrik mee te kampen heeft, zijn in de eerste plaats gerelateerd aan staal en cement. Dat zijn heel energie-intensieve producten, waar van de kost snel de hoogte in gaat”, zegt

“

ETION • ondernemen 2022 • september • ECONOMIE23

we. Maar we rekenen de ho gere kosten wel aan in nieuwe contracten. De snelle prijsstij gingen maken dat wanneer we nu offertes maken, die nu maar een maand geldig zijn. Vroeger hanteerden we veel langere termijnen”, zegt David “DurorMertens.heeft twee keer per jaar een overleg over de komende collectie en we moeten op dat moment ook beslissingen nemen over de prijs. In deze omstandighe den moeten we dan kiezen tussen het verhogen van onze prijzen om de marge te be houden, of aanpassingen aan de kwaliteit van de collectie toelaten. Dergelijke aanpas singen in de eigen productie en de externe aankoop zijn nooit gemakkelijk. Net als veel concullega’s heeft Duror beslist om vast te houden aan onze kwaliteitseisen en dus de prijs te verhogen met onge veer tien procent. Een aantal vaste principes zijn zo voor het eerst overboord gegaan: een damesjurk kostte bij ons nooit meer dan 200 euro. Dat zal straks wél het geval zijn”, zegt Peter Perquy. De beslissing om de marge te behouden door prijsstij ging van de collectie, neemt Duror ook in het licht van de bestaande financiële omstan digheden. Die hebben in de eerste plaats te maken met de lockdown door de coronapan demie, waardoor heel wat modewinkels gesloten bleven. Dat had een grote impact op de omzet. Daarnaast heeft Duror de voorbije jaren geïn vesteerd in de overname van de merken Gigue en Zilton. Het heeft ook het atelier in Tunesië overgenomen. “Maar vooral covid heeft onze finan ciële buffer een stuk kleiner gemaakt”, zegt Peter Perquy. “Victor Buyck Staalconstruc ties (VBS) werkt vooral voor openbare instanties via over heidsaanbestedingen. Daarin zijn wel prijsherzieningsclau sules voorzien, maar die wer ken niet goed in een periode waarin de materiaalprijzen zo snel stijgen (of dalen)”, zegt Pierre Smetryns. “We verwachten het onver wachte” David Mertens: “Prijsopvol ging is ons dagelijks werk. Wij verwachten het onverwachte. Daarom houden wij de sig nalen die kunnen leiden tot kostenverhogingen nauw gezet in de gaten. Maar we kunnen alleen reageren door zelf onze verkoopprijs te ver hogen. Onze aankoopdienst kan in eerste instantie niet anders dan de prijsstijgingen van de leveranciers aanvaar den, maar ziet intussen wel de eerste tekenen van een afkoeling. Dat vormt dan weer de basis van de toekom stige argumentatie om die prijzen ook opnieuw te laten zakken. Hetzelfde geldt voor onze onderaannemers, waar we ook vraag en aanbod laten spelen. Tegelijk willen we wel een duurzame relatie met onze partners: zij moeten ook de kost kunnen verdienen. Maar dat geldt ook voor ons: wij raken dus niet aan de marge die we voor onszelf hebben bepaald. Dat is ook de basis voor de financiële gezondheid op de lange ter mijn. Van oudsher houden we ook rekening met stijgende lonen van onze eigen mensen: de loonindexatie is voor ons geen nieuw gegeven. We we ten hoe we hiermee moeten Duroromgaan.”maakt vooral ook de af weging tussen de hogere prijs en de toekomstige omzet. “In het kader van die overweging voeren we onder andere een sensitiviteitsanalyse uit naar de impact van de verschillen de kostenverhogingen op de uiteindelijke omzet en onze marge. We kunnen nu zien hoe goed onze vorige analyse was: met een afwijking van amper twee procent waren we heel tevreden. Dit instru ment werkt goed. Het is be langrijk om te vermelden dat wij slow fashion maken. De kledingstukken beschikken van bij de productie over een prijsetiket en die prijs passen wij daarna niet meer aan. De wintercollectie die rond deze tijd in de winkels komt, werd twee jaar geleden al besteld. We werken nu aan de collectie voor de winter van volgend jaar.” Nieuwe offertes zijn nu maar een maand geldig. -David Mertens-

››

24 • september • ondernemen 2022 • ETION

“ Een jurk kostte bij ons nooit meer dan 200 euro. Dat zal straks wél het geval zijn.

Gesprek met klanten Privébedrijven die staalconstructies bestellen bij VBSC voor gebouwen of industriële installaties, staan ervoor open om te spreken over prijsaanpassingen tijdens de bouwwerken. “We hanteren daarbij liefst het principe van het open boek, waarbij we zwart op wit aantonen wat onze aankoopprijzen zijn aan de hand van bestelbonnen en facturen. Zo bieden we de klanten ook de garantie dat we geen bijkomende marge nemen op die verhogingen. Dat stelt hen gerust en op die manier kunnen wij het risico volledig indekken”, zegt Pierre Smetryns. Die situatie is heel wat anders in over heidsprojecten zoals de bruggen en sluisdeuren die VBSC bouwt. In die stan daardcontracten zijn prijsherzienings clausules voorzien en die maken dat de staalconstructeur in normale omstan digheden weinig risico loopt. Maar bij een snelle stijging is dat niet meer het geval. “Dat ligt ten eerste aan de index die de overheid hanteert en die de echte prijzen maar gedeeltelijk of te laat weer spiegelt. Daarnaast kan de formule zelf voor problemen zorgen omdat er naast staal, ook nog andere factoren kunnen spelen, zoals lonen of andere materialen. Ten slotte is de datum van de bepaling van de index nog problematisch. Die is gewoonlijk voorzien op het moment van levering van het staal, terwijl de kostprijs juist op het moment van bestelling wordt bepaald. Tussen bestelling en levering is er een periode van meerdere maanden, waarbinnen de staalprijsindexen sterk kun nen evolueren, zeker in de huidige markt”, zegt Pierre WanneerSmetryns.Victor Buyck dit ter spra ke brengt bij de overheidsklanten, stuit dit op problemen. Om fair te zijn moet de overheid de gevraagde aanpassing toestaan voor alle lopende projecten bij alle aannemers. Dat zou de uitgaven snel doen oplopen. “In de praktijk zien we eerder kleine toegevingen. Dat heeft ook te maken met de beperkte budgetten van die overheden, die ook in de toekomst niet snel zullen stijgen.”

David Mertens: “We zien met Durabrik ook een mooi perspectief, waarin de economie weer beter zal draaien en de mensen meer geld zullen hebben door de loonindexering. Dat is een ideale combi natie om te gaan bouwen.”

-Peter Perquy-

Duror is echter de winkelverkoop zelf belangrijker. “We zien wel dat de con sument weer naar de stad komt om te shoppen en dat is goed voor onze omzet. Tegelijk heerst er een voorzichtigheid: men koopt vaak maar één stuk en laat het tweede liggen. Op die manier halen reservoir van oude infrastructuur die hoe dan ook hersteld of vervangen moet worden. De overheid zal die werken laten uitvoeren, zij het dan selectiever en meer uitgesmeerd in de tijd”, zegt Pierre Sme tryns.◼

Voor VBSC blijft het risico van uitstel van projecten wanneer de staalprijzen zo hoog blijven. “Daar houden we zeker rekening mee. De staalprijs is sinds mei gestabiliseerd, maar daalt slechts heel langzaam. In onze kernmarkten verhoogt de kans dat we minder bestellingen zul len krijgen door een grotere selectiviteit. We pakken dit nu aan door de commer ciële activiteit te verhogen in regio’s waar we niet het volledige potentieel behalen: Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Scandinavië bijvoorbeeld. Anderzijds verwacht ik niet dat de activiteit volledig zal stilvallen: Europa kent nog een groot prijzen geven en zich niet willen vast pinnen voor het komende jaar. Daarom moeten we ook een buffer inbouwen om een mogelijke verrassing te compense Voorren.”

Toekomst Voor de toekomst houdt Duror rekening met verdere complicaties. “Dat komt doordat de fabrikanten nu alleen advies we de verkoopcijfers van voor de corona crisis net niet. Het jaarresultaat is mooi, zonder de records te kloppen.”

De aanhoudende Russische agressie in Oekraïne blijft als een donkere wolk boven de toekomst van de wereld economie hangen. Stijgende energieprijzen, haperende supplychains, torenhoge inflatie, stijgende rentes, toene mende ongelijkheid. De optimistische voorspellingen van de roaring twenties bleken tot nog toe een maat voor niets. De beloofde economische herstelgolf post-corona heeft zand in de Keldertmotor. onze koopkracht en het consumentenvertrou wen? Met stagflatie en recessie aan de einder? Of kan de Westerse economie alsnog de rug rechten? En is er beterschap op de arbeidsmarkt? Of is talentschaarste een ETION-hoofdeconoomblijver?

Geert Janssens en Philippe Gijsels, chief strategy officer BNP Paribas Fortis, nuance ren de sombere vooruitzichten. Zij gaan in een gesprek met een doorwinterde ondernemer op zoek naar licht punten en opportuniteiten voor groei. Geert hoofdeconoomJanssens ETION Philippe Gijsels chief strategy officer BNP Paribas Fortis

Wat economischebrengtoutlook

Partners

3 DATA, 3 LOCATIESSprekers2023? info en inschrijven: www.etion.be of scan de QR-code 15 november | 18.30 uur | Izegem 17 november | 18.30 uur | Leuven 6 december | 18.30 uur | Boechout

26 • september • ondernemen 2022 • ETION De komst van de externe investeerder was in de eerste plaats nodig om de overdracht naar de tweede generatie te optimaliseren. Daar besteedde Savaco al heel vroeg aandacht aan. De stich ters Rik Vandemoortele en Carl Sabbe waren erg beducht voor het gevaar op ruzie in de familie, of voor waardevernie tiging in het bedrijf mocht die overgang niet goed geregeld raken. “Ik zie bijvoorbeeld dat in sommige familiebedrijven problemen optreden wanneer één van de kinderen in het management komt en zo mooie dingen kan realiseren die waarde creëren. Dat drijft de prijs op van de aandelen en dus van de som die hij of zij CARL SABBE, MEDESTICHTER SAVACO

Familiewaarden behouden na intrede kapitaalextern

Om zowel de vrede binnen de familie te bewaren als de ondernemingswaarde te beschermen heeft het Kortrijkse IT-bedrijf Savaco beslist om zijn kapitaal open te stel len voor een externe investeerder. Dat is ook gelukt. De twee kinderen van de stich ters die dat wilden, werken intussen in het bedrijf. Na de intrede van extern kapitaal van het Nederlandse fonds AAC Capital in 2018 heeft Savaco zijn groeipad nog ver sneld met een reeks overnames.

CARL SABBE EN RIK VANDEMOORTELE, OPRICHTERS SAVACO

TEKST: PETER OOMS FOTO’S: GF (SABBE) & ID/ BART DEWAELE (LAMBRECHT) zelf moet betalen om broers of zussen uit te kopen. Die heeft er dus alle belang bij om wat op de rem te gaan staan en dat leidt op zijn beurt tot conflicten in de familie. Een dergelijke situatie wilden we absoluut vermijden”, zegt Carl Sabbe. Snel een familiecharter Om die overgang goed te regelen hebben de families Sabbe en Vandemoortele al erg vroeg een familiecharter opgesteld. “Andere onder nemers van mijn generatie beginnen er nu pas aan, maar wij hebben dat al sinds 2007, lang voor de kinderen aan de deur kwamen kloppen. Daarin staan onder andere de voorwaarden waarin de

ETION • ondernemen 2022 • september • FAMILIEBEDRIJVEN27

komst van onze kinderen naar Savaco mogelijk is. Een masterdiploma, minstens drie jaar ervaring in een ander bedrijf, de capaciteiten hebben voor een ver antwoordelijke functie, het maximum aantal kinderen actief in het bedrijf, enzovoort. Daarnaast hebben we toen ook beslist om de raad van bestuur uit te breiden met externe bestuurders. Dat geeft het bedrijf de mogelijkheid om op een objectieve manier te oordelen over de kandidatuur van onze kinderen. De stichters-vaders zitten daar te dicht op. Mijn zoon Louis maakt nu deel uit van het driekoppige directiecomité als COO en is daarmee verantwoordelijk voor de interne organisatie (met daarin financieel beleid, HR, kwaliteit, enzoverder). Zopas is ook Loïc, de zoon van Rik Vandemoortele, in het bedrijf gekomen als business de veloper. Het ziet er niet naar uit dat nog andere kinderen hen zullen volgen”, zegt Carl Sabbe. De waarde van geld De families hebben hierover met de kinderen openlijk gecommuni ceerd en hen ook aangemoedigd om de jaarvergaderingen van het bedrijf bij te wonen. Dat moest hen niet alleen inzicht geven in de activiteiten van de organisatie, maar ook in het vermogen dat al werd opgebouwd. “In sommige families is het een taboe om te spreken over geld, maar Rik en ik vonden het noodzakelijk om onze kinderen al vroeg te laten voelen wat onze activiteiten opbrengen.” Parallel hiermee bestudeerden de fa milies de verschillende mogelijkheden om het bedrijf dan door te geven aan de volgende generaties. Daarbij kwamen drie scenario’s bovendrijven: verdelen onder kinderen, de volledige overname door het familielid dat actief is in het bedrijf of een intrede van extern kapitaal in het bedrijf. De eerste optie werd al snel afgevoerd, maar ook de tweede haalde het niet. Het zou één zoon of dochter met een ‘rugzak vol schulden’ opzadelen.

Alleen de derde optie — de intrede van extern kapitaal — bleef over. Familie aan het stuur “Wij hebben ons als stichters altijd in de eerste plaats gericht op het creëren van waarde voor onze klanten en voor onze medewerkers. Dat blijft ook zo na de intrede van AAC Capital. Ze vertrou wen volledig op de manier waarop wij het bedrijf leiden. We leggen dat ook uit aan onze medewerkers en onze klanten: Savaco is en blijft een familiebedrijf. Het onlangs ingekrompen directieteam bestaat nu uit medestichter Rik Vande moortele als gedelegeerd bestuurder of CEO, mijn zoon Louis Sabbe als COO en Lieven Vandamme als CTO met 23 jaar ervaring binnen Savaco. Die laatste twee zijn trouwens als beste uit de externe assessments gekomen. Ikzelf treed op als de voorzitter van de raad van bestuur waar ik specifiek aandacht heb voor de overnameprojecten”, zegt Carl Sabbe.

Savaco “ In sommige families is het een taboe om te spre ken over geld, maar wij vonden het noodzakelijk om onze kinderen al vroeg te laten voelen wat onze activiteiten opbrengen.

Professionele opvolging Toch hanteert de nieuwe investeerder geen hands off beleid. Ten eerste ver wacht AAC een veel uitgebreidere rap portering over de gang van zaken dan de gewoonte was. Waar Savaco vroeger per kwartaal een financieel rapport maakte, is dat nu elke maand noodza kelijk. De meerderheidsaandeelhouder wil ook goed op de hoogte blijven van de operationele KPI’s die de groeistrategie ondersteunen. In de eerste plaats is dat de evolutie van het aantal medewerkers, want dat cijfer bepaalt het volume en de Savaco is het IT-bedrijf uit Kortrijk van de families Sabbe en Vandemoortele. Het heeft intussen 230 medewerkers en vijf loca ties in Vlaanderen. Savaco haalde een omzet van 47 miljoen euro. Tot voor kort rekende het bedrijf in de eerste plaats op organi sche groei, maar sinds 2018 heeft het al vier overnames gerealiseerd.

“De intrede van private equity werkt het best wanneer het zich beperkt tot de eigen rol. De investeerder moet zich niet bezighouden met het da gelijks beheer en het management. De ondernemingszin en de waarden die de basis zijn voor het succes van het familiebedrijf, moeten behouden blijven. De familie wil dat meestal ook. Ze is ook erg gehecht aan wat men socio emotional wealth noemt: de niet-financiële aspecten van het bedrijf die de familie een identiteit geven en de macht om invloed uit te oefenen. In de case is goed te zien hoe de betrokken families daar inderdaad gevoelig voor zijn. Een externe investeerder moet rekening houden met de emoties die dat met zich brengt.”◼ De achilleshiel van het familiebedrijf

“ Je mag de rol van aandeelhouder en manager niet door elkaar halen.

Vroeger was dat laatste niet onze grootste bekommernis en ik apprecieer het sterk dat het nu wel zo is. Zo werkten we vroeger niet met een budget. Rik en ik vonden dat het jaarre sultaat te sterk afhing van het afsluiten van een groot project binnen het jaar of net niet. Dat was deels toeval. Nu is er wel een budget en dwingende targets. Als er een tegenvaller is, schiet het hele bedrijf in actie om dat te compenseren”, zegt Carl Sabbe. “Als ik daar achteraf over nadenk, moet ik vaststellen dat we als stichters misschien wat voorzichtig waren geworden. We bleven ook vasthouden aan een strategie van organische groei, zonder overnames. De verkoop van de meerderheid van onze aandelen heeft voor een stuk ook zekerheid gebracht en dat geeft ons meer vrijheid om risico’s te nemen”, besluit Carl Sabbe.◼ “ Savaco is en blijft een familiebedrijf.

Private equity “Een aantal jaar geleden hebben we nog een enquête gehouden en vastgesteld dat private equity zeer weinig aanwezig is in familiebedrijven. Ik heb wel de indruk dat het sedert vaker voorkomt en dat ook de openheid bij familiale ondernemers toeneemt. Als de externe investeerder toetreedt, neemt die gewoonlijk een aanzienlijk minderheidsaandeel. Een meerderheidspositie zoals bij Savaco is veeleer uitzonderlijk. Daarnaast is het belangrijk om te weten dat dit een dyna misch gegeven is: de externe investeerder trekt na enige tijd zijn belang op, of verkoopt zijn aandeel. Er kunnen nieuwe of bijkomende investeerders in het bedrijf komen. Gewoonlijk is ook een exit voorzien na vijf tot zeven jaar. De situatie van het extern kapitaal is niet in steen gebeiteld.”

kwaliteit van de service. In functie hier van heeft het bedrijf trouwens een hr-di recteur met een internationaal profiel aangeworven om breder te rekruteren.

Professor Johan Lambrecht (KU Leuven, campus Brussel) volgt het reilen en zeilen van familiebedrijven al meer dan dertig jaar op de voet als academicus, maar ook als onafhankelijk bestuurder. In het najaar lanceert uitgeverij Owl Press-Borgerhoff & Lam berigts zijn nieuwe boek: ‘Het familiebedrijf in goede en kwade dagen’ “De achilleshiel van elk familiebedrijf is de rolverwarring die soms optreedt, bijvoorbeeld tussen het aandeelhouderschap en het dagelijks beheer. Ook in de case spreekt Carl Sabbe over zijn bezorgdheid dat goed beheer door een familiale manager zou kunnen worden doorkruist door de hoge af koopsom van de aandelen. Ik vind dat je dat niet door elkaar mag halen. Een goede manager — familiaal of niet — moet correct en marktconform vergoed worden voor zijn werk. Dat staat los van de waarde van de aande len. Het gebeurt dat familiale managers en zelfs CEO’s onder betaald zijn op basis van het argument dat ze aandeelhouder zijn.”

“Onze strategie is altijd volledig gericht geweest op interne groei en de operatio nele prestaties. AAC heeft wel een meer professionele aanpak om de aandeelhou derswaarde te verbeteren. Op die manier ontstaat een beter evenwicht tussen de stakeholders: klanten, medewerkers én aandeelhouders.

28 • september • ondernemen 2022 • ETION

van derde partijen voor het gebruik van software, maar het kan ook gaan om zogenaamde inbegrepen royalty’s. De inbegrepen royalty is dan gelijk aan een deel van de omzet die de vennootschap behaalt met de verkoop van bijvoorbeeld het geoctrooieerde product.

FOTO: GF “ Veel ondernemingen en kmo’s komen in aanmerking voor de aanvraag van een octrooi en de innovatieaftrek.

Wat houdt deze regeling in? De vennootschap kan 85% van de netto innovatie-inkomsten in aftrek brengen van de belastbare basis in de vennoot schapsbelasting. De kwalificerende inkomsten zijn bijvoorbeeld de licen tievergoedingen die worden ontvangen

Welke intellectuele eigendomsrechten?

Van de bruto innovatieve inkomsten moeten vervolgens de uitgaven voor on derzoek en ontwikkeling die aan de basis liggen van het ontwikkelde intellectueel eigendomsrecht, in mindering worden Tengebracht.slotte wordt de aftrek nog beperkt in de mate dat de ontwikkeling is gebeurd door verbonden vennootschappen of dat er intellectuele eigendoms rechten werden verworven van derde partijen. Het is bijgevolg van belang dat de O&O-activi teiten en de intellectuele eigen domsrechten op een correcte manier worden gestructureerd binnen een groep van vennootschappen voor een optimale toepassing van de aftrek voor innova tie-inkomsten.◼

Ook ontwikkelde software komt in aan merking en dit ongeacht of deze software wordt ontwikkeld als product op zich, dan wel om enkel intern te worden ge bruikt binnen de onderneming (dus niet gecommercialiseerd). Merken en andere marketinggerelateerde intellectuele eigendomsrechten zoals handels- of domeinnamen, zijn dan weer uitgesloten van het toepassingsgebied.

TEKST: SVEN LOOSVELT, TAX CONSULTANT VANDELANOTTE

Innovatie & fiscaliteit: de innovatieaftrek als opportuniteit

ETION • ondernemen 2022 • september • ACCOUNTANCY29

Bent u een innovatieve onderneming die aandacht besteedt aan de optimalisatie van uw productieprocessen, het verbe teren van uw dienstverlening of het ontwikkelen van nieuwe producten? Dan komt u misschien wel in aanmerking voor de fiscale aftrek voor innovatie-inkomsten in de vennoot schapsbelasting.

De innovatieaftrek is van toepassing op de inkomsten die worden behaald met octrooien, aanvullende beschermings certificaten, kwekersrechten,computerprogramma’s,weesgeneesmiddelen en van overheidswege toegekende data- of Inmarkt-exclusiviteit.depraktijkzijnechter de octrooien en computerprogramma’s (software) de meest voorkomende intellectuele eigen domsrechten. Een octrooi beschermt een technische uitvinding. De uitvinding kan betrekking hebben op nieuwe producten maar eveneens op een verbe tering van het productieproces of bijvoorbeeld een inventieve verpakkingswijze. Het is verder niet noodzakelijk dat de on derneming beschikt over een volwaardige R&D-afdeling. Elk idee uitgewerkt door een werknemer of de bedrijfsleider kan perfect beschermd worden door het octrooirecht. Dit alles maakt dat in de praktijk veel onderne mingen en kmo’s in aanmerking komen voor de aanvraag van een octrooi en de innovatieaftrek.

watertekort

“Bedrijven en burgers schat ten nu het gevaar op een overstroming hoger in. Dat is logisch omdat tot nu toe de gevolgen van te veel water en overstromingen al zeer con creet zijn. Heel wat bedrijven

Dreigend

30 • september • ondernemen 2022 • ETION

stilleggen. Dat is bij mijn weten in België nog nooit gebeurd als gevolg van een watertekort. Toch wijzen de droge zomers sinds 2018 na drukkelijk op een verhoogd risico dat bedrijven straks

Productiebedrijven zien stilaan het doem beeld van watertekorten die ook hun pro ductie hypothekeren. Voor Antea Group is het duidelijk dat alleen een holistische sys teemvisie op water kan zorgen voor een op lossing van zowel een teveel als een tekort

ETION • ondernemen 2022 • september • KLIMAAT31

Antea Group en dan verdwijnt. Na infiltra tie in de bodem ligt het dan klaar voor later gebruik, ook tijdens periodes van droogte.

Imitatie van de natuur Het expertenpanel Hoogwa terbeveiliging van de Vlaamse regering is van oordeel dat het gewenst niveau van wa terveiligheid in Vlaanderen enkel kan worden bereikt als we de natuurlijke werking van het watersysteem in elk landschap en in elke vallei herstellen. “Hierbij moet maximaal prioriteit gegeven worden aan natuurgebaseer de oplossingen”, staat in het rapport Weerbaar Waterland. ››

“ Een groot deel van Vlaanderen ligt in het Scheldebekken en dat is binnen Europa een van de gevoe ligste streken voor -Alexanderwaterstress.DeRuijteronvoldoende water zullen hebben voor hun productie processen. Bedrijven doen er goed aan een waterstrategie uit te werken waarbij risi co’s en oplossingen worden geïdentificeerd. In de geest van water stewardship kan die ook verder streven naar groei en waardecreatie. Zo’n strategie vereist wel een sa menwerking tussen bedrijven onderling, de overheid en de hele maatschappij. Iedereen moet zijn verantwoordelijk heid voor water opnemen. Het houdt ook in dat alle sta keholders acties ondernemen waarvan ze niet meteen de vruchten plukken, maar die wel in het voordeel zijn van Op beleidsniveau werden al heel wat initiatieven geno men om de waterproblema tiek aan te pakken. Bedrijven kunnen een waterscan laten maken om zicht te krijgen op hun eigen situatie en ze kun nen genieten van subsidiepro gramma’s van de Blue Deal wanneer ze oplossingen im plementeren. Het is opmerke lijk dat dezelfde maatregelen een oplossing bieden, zowel voor overstromingen als voor watertekorten. De essentie is dat het regenwater beter zo lang mogelijk ter plaatse wordt tegengehouden door het te bufferen en te laten infiltreren. Zo vermijd je dat water snel wordt afgevoerd iedereen”, zegt Tom D’Haeyer van Antea Group. Waterstress “Een groot deel van Vlaande ren ligt in het Scheldebekken en dat is binnen Europa een van de gevoeligste streken voor waterstress: er bestaat een onevenwicht tussen de beschikbaarheid en het gebruik van water. Wanneer we dan een droog jaar heb Antea Group is een advies- en inge nieursbureau met 250 medewerkers in België. Het adviseert overheden en ondernemingen o.a. in het ver duurzamen van hun watergebruik en het verkleinen van de impact op het watersysteem. Daarbij mikt het op economische en maatschappelijke waardecreatie voor de klant én de maatschappij.

“ Een bedrijf dat water buffert, krijgt niet meteen een eco nomisch voordeel. -Tom D’Haeyervan verharde oppervlakten. Een bedrijfsparking hoeft dan niet heraangelegd; het regenwater wordt niet naar de riool, maar naar een buffercapaciteit, zoals omliggend weiland, bossen of wadi’s geleid”, zegt Alexander De Ruijter. Maatschappelijke waarde Tom D’Haeyer pleit ervoor dat bedrijven de bredere context in het oog houden. “Een bedrijf dat water buffert en dan in de ondergrond laat indringen, heeft er niet meteen economisch voordeel bij. Toch is het een maatregel die een belangrijke maatschappelijke waarde Praktisch in een dichtbevolkte regio als Vlaanderen, met daarbij nog heel veel

Die aanpak weerspiegelt het Vlaanderen uit een ver verle den. “Eigenlijk is Vlaanderen van oorsprong een heel natte regio. Maar al in de twaalfde eeuw begonnen de klooster orden met het droogleggen van moerassen en het kappen van bossen. Die ingrepen zijn in de eeuwen daarna alleen maar intenser geworden. Intussen is er geen plaats meer voorzien voor het op vangen van water”, zegt Tom “WeD’Haeyer.moeten dus terug naar die heelprobleemnatuurlijkeoorspronkelijkesituatie.Hetisdatditintussenmoeilijkisgeworden

32 • september • ondernemen 2022 • ETION

Doe de waterscan Een wateraudit in het bedrijf kan snel duidelijk maken hoe het staat met de behoeften van het bedrijf. Het gaat niet alleen om het volume, maar ook om de waterkwaliteit, de oorsprong van water en eventuele alternatieve bronnen. Zuinig met water Vaak kunnen ingrepen in de pro ductieprocessen al tot een vermin dering van de eigen waterbehoefte leiden. Een goede lekdetectie is daarbij een voor de hand liggende stap. Circulair watergebruik Bedrijven kunnen ook investeren in een eigen waterzuivering die maakt dat het afvalwater na behandeling weer kan worden gebruikt in de eigen installaties. Samenwerking Vaak kunnen bedrijven op hetzelfde bedrijventerrein elkaar helpen. Het ene bedrijf heeft misschien een overschot dat nuttig kan zijn voor het andere. Hier bestaan ook subsi dies voor in het kader van Proeftuin Droogte.

teWijdaken,regenwatertanks,DatmoetenvanDatbedrijvendieimiterenkunnenbedrijvigheid.industriëleWatwewéldoen,isdenatuuropdeterreinennueigendomzijnvanenprivépersonen.isveruitdegrootstedeelVlaanderen.Ookdaarwewaterbufferen.kanenerzijdsmetgroenewadi’sendergelijke.pleitenervooromookinzettenopdeafkoppeling heeft. Wanneer alle bedrijven op die manier handelen, krijgt iedereen tijdens droge periodes meer grondwater ter beschikking. Ik denk wel dat deze aanpak kan slagen als er voldoende schaalgrootte gehaald wordt. Dat lukt niet op vrijwillige basis door individuele bedrijven. Een overheidsingrijpen — met subsidies, wettelijk verplichten of dergelijke — zal nodig zijn”, zegt Tom D’Haeyer.◼

FOTO:

Meer info via https://h ars.be/ ERIK MONARD, OPRICHTER EN ADVOCAAT BIJ MONARD LAW, IS DE TREKKER VAN HET (H)ARS-PROJECT.

ETION • ondernemen 2022 • september • 33 BEDRIJF & SAMENLEVING

TEKST: PATRICK VERHOEST | GF

Uitrol Jaarlijks worden 15 kunstwerkjes gese lecteerd. Dat gebeurt o.a. door Koen Van mechelen en Sofie Van de Velde. Op een jaarlijks event volgt dan, in het bijzijn van de bekroonde jongeren, een debat over wat mooi is. Daar heeft ook een veiling plaats. De eerstvolgende vindt plaats op 18 oktober in Hasselt. “We startten drie maanden voor Nieuwjaar en willen nu uitrollen in Vlaanderen. Daarvoor zoeken we ambassadeurs. Nieuwe klanten kun nen uiteraard zelf een sociale instelling kiezen waar kunst wordt onderwezen. We hebben al MPI Geel als nieuwe locatie en kijken nu uit naar andere plaatsen om het project uit te rollen.◼

Zuurstof Het project slaagt erin lokaal werkgevers te overtuigen hun gebruikelijke relatie geschenken te vervangen door dergelijke kunstwerken. Dat geeft zuurstof aan de sociale economie. “De ondernemer die meewerkt, krijgt het etiket van betrokken ondernemer, kiest de kunstwerken en via een QR-code brengt men een gepersona liseerde boodschap naar de ontvanger. Ook de kunstenaar brengt een bood schap en dat is meestal een kippenvelmo ment. Een kunstenaar kiest bijvoorbeeld om een kleurrijke papegaai te schilderen, omdat hij daar blij van wordt. Een on dernemer kiest die papagaai om aan zijn klant mee te delen dat hij een warme, kleurvolle relatie wil. We zijn ervan overtuigd dat dit project een mooie plaats verdient in onze maat schappij — eenmaal het bekend geraakt — terwijl het jongeren met een beper king een financieel voordeel bezorgt.”

ke,voordankbaarheidZijcentraaldierespectwaarbijwerkenhetvoorjongerenstaat.verdienenhunleuinspirerende

ambassadeurs(h)Ars: gezocht

Vanuit het Diepenbeekse Sint-Gerardus startte trekker Erik Monard het project (h)Ars op, waarbij motorisch beperkte leerlingen hun kunst verkopen via onder nemers, die de kunstwerken als relatiege schenk aanbieden aan klanten.

“ Ik zocht naar een ma nier van werken waarbij het respect voor die jon geren centraal staat.

Erik Monard is oprichter en advocaat bij het multidisciplinair advocatenkantoor Monard Law, dat een 150-tal medewer kers tewerkstelt vanop vier locaties. Hij was al enige tijd betrokken in een steun comité voor de sociale instelling Sint-Ge rardus: “Ik zag er de noden van jongeren met een beperking en van de instelling waar ze onderdak krijgen. Ik zocht naar een manier van en enthousiasmerende energie.” Erik Monard zag de leerlingen kunstwerken maken, die telkens op het einde van het jaar werden verwijderd. “Nochtans zitten daar telkens prachtige zaken tussen. Ik wou iets repetitiefs op starten en er fondsen mee inzamelen.” (h)Ars De kunstwerkjes werden mede door toedoen van Erik in grote oplage gedrukt. Bedrijven kunnen ze aankopen als rela tiegeschenk. Ze kunnen op de werkjes een QR-code aanbrengen en zo aan hun klant een persoonlijke boodschap sturen. Het project werd (h)Ars genoemd. “(h)Ars staat symbool voor de verbinding die wij met dit project willen maken. Vandaag zien de jongeren dat er iets met hun werk gebeurt. Er is een podium en waardering voor hun kunst. Dat geeft niet alleen hen, maar ook hun ouders en leraars energie. We raken iets en dat is mooi. Iedere be trokkene is blij met het resultaat dat doelvermarkting.reproductievzwnietsechtontwapenendis,maarookkost.DedoetdusaanenHetistepassen in de sociale economie en geld op te ha len voor hen van wie de kunst komt.”

ILLUSTRATIE: SHUTTERSTOCK MICHEL

|

Problemen in de toeleveringsketen dwingen Soubry tot de invoering van een gesofis ticeerde planning, een intensiever intern overleg tussen de afdelingen en een open communicatie met leveranciers en klanten.

de uitbraak van het covid-virus zijn er tekorten, prijsstijgingen en lange levertermijnen. Ten slotte is er nog de oorlog in Oekraïne die schaarste op de wereldwijde graanmarkt veroorzaakt. “Wij kopen geen tarwe uit Oekraïne of Rusland, maar samen zijn die landen goed voor tien procent van het mondiale aanbod. Als dat aandeel niet kan ge exporteerd worden, heeft dat meteen een effect op de prijs van tarwe, ook al komt die uit andere regio’s”, zegt Michel Soubry.

Gasleveringen vormen mogelijk een andere uitdaging. De in stallaties van Soubry zijn specifiek ontworpen op het gebruik

heb ben ook een effect op de prijs van het transport per bin nenschip van de tarwe vanuit de haven van Gent naar Roeselare. “Door de lage wa terstand op de Rijn kunnen de schepen daar maar 80% van de gewone lading meene men. Om hetzelfde volume te transporteren heb je dus 20% meer schepen nodig. Die extra vraag drijft de prijs op van de binnenvaarttranspor ten in heel de regio Benelux, Frankrijk en Duitsland”, aldus Michel TegelijkSoubry.kampt het bedrijf ook nog met de naweeën van de coronacrisis. De prijsstijgin gen van het transport over de oceaan zijn nog steeds voel baar. De impact op de verpak kingen — folie en kartonnen doosjes — is nog groter.

34 • september • ondernemen 2022 • ETION

Soubry kampt met grote on zekerheden in de aanvoer van tarwe en verpakkingsmidde len. “De zegtmaarvoorziedagingopwarmingvoedingssectorVoorhetgingleidtnietwetenhetzorgdedroogteteitalsnatwasjaar.maardeoogstveroorzaaktklimaatopwarmingnualeenslechtevandehardetarweomvijfjaar.VroegerwasdatomdezeventotnegenDeoogstvanvorigjaarbijzonderslechtdooreenvoorjaarinEuropa,metgevolgeenslechtekwalivandeFransedurum.DeenhitteinCanadavooreenhalveringvanvolumeuitCanada.Wenualdatookditjaardenderendzalzijn.Dathoedanooktoteenstijvandeprijs.Somsgaatomeenverdubbeling.Soubryenvoordeheleisdeklimaatdegrootsteuitvoordetoekomst.Ikdatdiesituatiealleenslechterzalworden”,MichelSoubry,CEOvan

Omgaan met onzekerheid

Diedrijf.klimaatwijzigingen

het gelijknamige familiebe

Sinds TEKST: PETER OOMS FOTO: GF | SOUBRY, CEO VAN SOUBRY

eerste instantie weinig tegen beginnen. Maar straks keert de economische cyclus weer en kunnen wij kiezen met wie we zaken doen en met wie niet”, zegt Michel BijSoubry.nieuwe offertes zal Soubry de prijsver hoging van de grondstoffen en materia len dan weer wel doorrekenen. “Daarbij hebben we nu meer overleg. We hebben nu een beter zicht op de toestand in de hele keten, zodat we hen ook kunnen waarschuwen voor wat er aankomt. Daarnaast hanteren we een heldere com municatie over de echte prijzen die onze leveranciers hanteren. In sommige geval len doen we daarvoor de boeken open. Op basis daarvan kan de onderhandeling starten en daar komt gewoonlijk een eerbaar compromis uit.”◼

tussen het sales departe ment, het planningsteam, de productie en de logistiek kunnen we de problemen veel beter oplossen. Dat is een belangrijke les die we intussen hebben geleerd.” Wanneer het interne huiswerk gemaakt is, blijft nog de heldere communicatie met leveranciers en klanten. “In deze si tuatie houden we ons aan onze principes: we voeren een overeenkomst uit zoals afgesproken. Geen prijsverhogingen, leververtragingen of opzeggingen van contracten; ook als dat in ons nadeel is. We mikken op een langdurige samenwer king met onze klanten en dat kan alleen Soubry koopt elk jaar 180.000 ton tarwe aan, zowel de zachte tarwe die gebruikt wordt voor brood en patisserie, als de harde tarwe of durum die nodig is voor de bereiding van pasta. Daarmee produceert het onder andere 100.000 ton pasta onder het eigen merk, voor de huismerken van supermarktketens en voor andere voedingsbedrijven. Het verkoopt ook bloem aan consumenten onder de merk naam Anco en aan de professionele markt. Soubry heeft 400 medewerkers en behaalde een omzet van zo’n 130 miljoen euro in 2021. Soubry als er wederzijds vertrouwen heerst. Die houding verwachten we ook van onze leveranciers. De landbouwcoöperatieven die ons van tarwe voorzien, werken ook zo. Maar bij de leveranciers van verpak kingen en hulpstoffen zien we er

nenDaartermijn.dewilvoordeeldateentochaantaleenopkortekunwein

ETION • ondernemen 2022 • september • SUPPLYCHAIN35van aardgas. Alternatieven heeft het dus niet. “Klanten uit Duitsland zijn op dat vlak zeer ongerust en komen polsen naar onze leveringsbetrouwbaarheid. We kun nen hen geruststellen door de specifieke Belgische situatie zonder tekorten. Bo vendien rekenen we als voedingsbedrijf op een hoge plaats in de hiërarchie wan neer er toch gerantsoeneerd zou worden.”

Een betere planning

Om het hoofd te kunnen bieden aan de vele onzekerheden heeft Soubry zijn eigen werking op een aantal punten aangepast. “We hadden al lang een een voudige vorm van Sales & Operations Planning in ons ERP-systeem, maar dat hebben we snel verder geoptimaliseerd. De basis van alle planningen is de voor spelling van de vraag van onze klanten. We vragen de verkopers nu om vaker bij hen te informeren naar hun behoefte. Vanuit die accuratere forecast krijgen we ook een correct zicht op onze eigen behoeften aan grondstoffen en verpak kingen. Dan vragen we ook informatie op bij onze leveranciers en intussen doen we ook research naar de leveranciers van die leveranciers. Zo was onlangs een lange staking in Finland de aanleiding voor leveringsvertragingen bij onze Turkse leverancier van doosjes. Op die manier “ In de voedingssector is de klimaatopwarming de grootste uitdaging voor de toekomst. kunnen we scenario’s maken die ons helpen om snel te reageren. Eén resultaat van dat betere inzicht is dat we de veilig heidsvoorraden hebben opgetrokken met zo’n twintig procent.” Intern en extern overleg Het is daarnaast heel belangrijk dat de verschillende teams in eigen huis goed samenwerkinggoede“Doorgevalgerdanveelplegen,overlegmeervroehetwas.een

Werknemers geven eveneens aan dat carrièresuccessen van belang zijn. Kun nen bijleren en doorgroeimogelijkheden krijgen, scoren ook hoog in de bevraging.

De KMO-werkbarometer en de Talent Pulse zijn twee Acerta-bevragingen en tonen twee kanten van dezelfde medaille. In het eerste instrument worden werkge vers bevraagd, in het tweede bevraagt de dienstverlener samen met zijn partners mensen die aan de slag zijn en laat ze hen hun intenties uiten. Annelies Baelus, director Talentontwikkeling en Reward bij Acerta Consult, is goed geplaatst om de resultaten samen te vatten: “KMO’s zijn optimistisch over de economische vooruitzichten en zijn bereid om aan te werven. Hun allergrootste uitdaging is het behouden en aantrekken van mensen. Dat weegt op hun cijfers en op hun organisatie. Anderzijds toont de Talent Pulse dat de voorbije drie jaar de veranderbereidheid bij medewerkers groter is geworden. De intentie om uit te kijken naar ander werk stijgt. Aan elkaar gekoppeld betekent dat voor kmo’s — en bij uitbreiding voor alle ondernemingen — dat je moeilijk talent vindt, terwijl je eigen talent wel eens over het muurtje durft te gaan kijken.”

Inzetten Als werkgevers zich van het bovenstaan de bewust zijn, zouden ze erop moeten inzetten, vindt Annelies Baelus. Een en ander zorgt ervoor dat werkgevers bij vacatures eerst moeten gaan kijken naar het eigen talent. “Stoelen opvullen met nieuwe medewerkers is zinloos als het eigen bestaande talent er de zinnen op heeft gezet. Dat is niet steeds gemakke lijk, want het gooit de organisatie over hoop. Het kan aanleiding zijn tot stages, opleidingen en dus beweging — en vertraging — in de organisatie. Werkge vers willen vaak sneller vooruit. Het kan “ Stoelen opvullen met nieuwe medewer kers is zinloos als het eigen talent er de zin nen op heeft gezet.

In tijden van arbeidskrapte heeft het geen zin om mensen aan te werven, als uw eigen talent uw onderneming verlaat. Het is daarom aangeraden even uw organisatie te vertragen om uw eigen talent in huis te houden.

36 • september • ondernemen 2022 • ETION HR-MANAGEMENT

TEKST: VERHOEST STOCK

PATRICK

| ILLUSTRATIE: ADOBE

Duurzame loopbaan Annelies Baelus stelt vast dat er een groot verschil is in gedrag tussen werk nemers die vinden dat ze een duurzame loopbaan hebben en diegenen die dat niet vinden. Wie zichzelf een duurzame loopbaan toeschrijft, vertoont geen grote veranderbereidheid. Een duurzame loop baan blijkt voor medewerkers te bete kenen dat ze vooral een goede mentale gezondheid hebben. “Daarnaast geven die werknemers aan een goede werk-le venbalans te kennen. Ze voelen zich goed beloond en weten zich fysiek gezond.”

onderorganisatieNeembehoudenTalent?jedeloep!

Terechte laureaten

ETION • ondernemen 2022 • september • 37 ETION NIEUWS echter lonen even te vertra gen en de organisatie aan te passen aan het eigen talent.”

TEKST: NATHAN VAN CAMP FOTO: CELINE KUYSTERS De begeleiders van beide projecten — Louis Behaegel van The Harbour en Casimir Morobé van Toqua — waren onder de indruk van de we tenschappelijke kwaliteit van het project, de gedrevenheid van de studenten en van de concrete impact die het project heeft gehad op hun bedrijfsprocessen. In beide gevallen gaan ze er dan ook concreet mee aan de slag. Amber en Nick zijn dan ook de terechte laureaten van van2022ETION-Ondernemersprijsdewaaraaneengeldprijs750euroverbondenis.◼

Ex aequo Dit jaar sprongen er twee projecten uit en had de jury de luxe om de prijs ex aequo toe te kennen aan Amber De Smit (TEW) en Nick Verhaege Amber(Handelsingenieur).werktesamen met The Harbour, een funding agency voor kmo’s en start-ups. Zij evalueerde het screeningpro ces dat bedrijven die bij The Harbour aankloppen voor Zelf een case indienen?

Leidinggevende

tweeETION-Ondernemersprijs:laureatenditjaar Amber De Smit en Nick Verhaege ontvingen bourrespectievelijkpraktijkprojectenprijsETION-Ondernemersde2022voorhunbijTheHarenToqua.

De ETION-Ondernemersprijs is een initiatief in het kader van de nauwe samenwerking tussen ETION en de ofstageproject,lessenpakketeconomieAntwerpen.EconomieBedrijfswetenschappenFaculteitenvandeUniversiteitMasterstudentenkunneninhunkiezenvooreenpraktijkprojectpraktijkgerichtemasterproef.HiervoorgaatETIONbijbedrijveninzijnnetwerkopzoeknaargeschiktecasesenuitdagingen.DeETION-Ondernemersprijswordtjaarlijksuitgereiktaandestudentdiehetmeestkwaliteits-enimpactvolleprojectafleverde.

Wens jij een bepaalde topic in jouw bedrijf ook eens grondig te laten onderzoeken of evalueren door een stu dent economie van de Universiteit Antwerpen? Bezorg ons dan zeker jouw aanvraag voor projecten die mogen uitgevoerd worden in het academiejaar 2022-2023. Meer info via nathan.van.camp@etion.be begeleiding in het ophalen van financiering, dienen te doorlopen. Na een grondige doorlichting van de huidige tools ontwikkelde Amber een nieuwe screeningsfiche die het proces sneller en efficiën ter laat verlopen. Nick werkte samen met ma chine learning start-up Toqua dat grote maritieme rederijen met behulp van AI-tools bijstaat in hun transitie naar koolstofarm zeetransport. Hij onderzocht welke datapro viders Toqua kunnen helpen om hun machine learning modellen te optimaliseren.

Toch ligt volgens haar daar een deel van de oplossing van het krapteprobleem. Ook opvallend is de rol die de leidinggevende in dit alles wordt toebeedeeld, zo stelt Annelies Baelus: “Bij het duurzaam maken van de loopbaan, acht de werknemer zichzelf verantwoordelijk, evenals de werkgever. Heel vaak wordt ook naar de lei dinggevende gekeken. De lei dinggevende moet als eerste de problematiek kennen en dus bij een vacature eerst met het eigen team gaan spreken, alvorens te gaan aanwerven.” De bevraagden zien vaak het gedrag van de leidinggeven de wat dit betreft te weinig veranderen. Tot slot merken medewerkers vaak op dat ze te weinig zicht hebben op hun loopbaanmogelijkheden. De werkgever brengt het niet genoeg in kaart of commu niceert er onvoldoende over. Annelies Baelus ziet ook bij Acerta dat jongeren die sollici teren, graag al van bij de start een beeld krijgen van hun loopbaanpad: “Nieuwe werk nemers komen immers niet meer bij u werken om tien jaar hetzelfde te doen…”◼

Dat lijkt voor Annelies Baelus de grote uitdaging, zeker voor kmo’s, waar de speelruimte vaak minder groot is en de problematiek des te groter.

In een wereld vol onzekerheid moeten on dernemingen wendbaar kunnen zijn. Je vlot aanpassen aan onverwachte verandering is essentieel. En daarom is het belangrijk om voor uit te kijken. In de Workshop Toekomstdenken laat Hans Diels je in twee dagsessies zien hoe je je optimaal leert voorbereiden op verschillen de toekomstbeelden. Een hands-on workshopreeks waarmee je alle tools in handen krijgt om zelf actief de toekomst te gaan verkennen.

Workshop Werken met waarden

Maandag 3 oktober, 16.00 uur Leuven geopolitiekPanelgesprek

slag kan met waarden op de Ditwerkvloer.programma bestaat uit twee dagtrainingen. Op dag 1 ligt de focus op het verkrijgen van helderheid en betrok kenheid in het werken met waarden. Dag 2 focust op het vertalen van de waarden naar actie en gedrag doorheen de organisatie. We hanteren een groepsdynamische aanpak waarin we zoveel mogelijk met de praktijkervaringen van de deelnemers werken. Een verhelderend begrippen kader en flexibele werkvor men doen de rest.

38 • september • ondernemen 2022 • ETION agenda ETION info & www.etion.beinschrijven

• Scenariodenken (di. 18/10): Trends geven dan wel een richting aan, de toekomst blijft fundamenteel onzeker. In dit tweede deel krijg je de hulpmiddelen om vanuit de grote onzekerheden die we identificeren, scenario’s te bouwen. Hoe haal jij als leider de waar den in je team naar boven en hoe laat je die waarden leven in de organisatie? In dit unie ke ETION-programma leer je hoe je, als bedrijfsleider ookoporganisatieverantwoordelijke,ofeenfundamentelemaarconcretemanieraande

ToekomstdenkenWorkshop

Woensdagen 12 & 19 oktober, 9.00 uur Lochristi Dinsdagen 11 & 18 oktober, 9.00 uur Gent Het rommelt in de wereld en onze economie voelt de gevolgen. Chi nakenner Stefan Blommaert (VRT), Amerika-expert prof. dr. Bart Ker remans (KU Leuven) en  Rusland specialist prof. dr. Lien Verpoest (KU Leuven) gaan in gesprek met expert geopolitiek Hans Diels (ETION) over actuele trends in het geopolitieke landschap. Krijgen we meer politieke disruptie of vinden we een nieuw geopolitiek evenwicht? En hoe zal Europa zich in de nieuwe wereld positioneren?

• Trendanalyse (di. 11/10): In een reeks praktische oefeningen leer je trends van hypes onderscheiden. Hoe je belangrijke signalen zo vroeg mogelijk kan oppikken. En hoe je snel kan anticiperen op nieuwe ontwikkelingen.

Nickex-gedetineerdemetDeRidder

Van buzz naar blijver: circulariteit in de praktijk - voor kmo’s

ETION • ondernemen 2022 • september • 39 ETION AGENDA

Bij Wannes Cappelle

Tijdens 4 sessies (aftrap op 18/10) ga je sa men met collega-ondernemers en exper ten concreet aan de slag. Een inspirerend bedrijfsbezoek, diepgaande uitwisseling met collega’s, een gesprek met een ex pert in de specifieke materie… We zetten verschillende methodieken in om je con creet en hands-on te laten inspireren en volgende stappen te bepalen.

thuis op café Dinsdag 18 oktober, 20.00 uur Zwevegem De gevolgen van de klimaatverandering en regelgeving zoals die rond CO2-uit stoot, laten er geen twijfel over bestaan: de toekomst is circulair. Wie morgen nog een rol wil spelen, ambities heeft en futureproof wil werken, belandt vanzelf bij circulair ondernemen. Maar hoe zet je als kmo concrete stappen, op welke domeinen realiseer je impact en hoe til je circulair ondernemen in je bedrijf naar een hoger niveau? Vanaf 18 oktober, 8.30 uur Roeselare

Wie vroeger naar een optreden van Wannes ging, hoorde er enkel liedjes in het Engels, want hij wilde de wereld veroveren. Het succes volgde echter pas toen hij met Het Zesde Metaal in het WestVlaams, de taal van de underdog, begon te zingen. In 2017 verhuisde Wannes Cappelle van Antwerpen naar Zwevegem. Hij kocht er een voormalig dorpscafé, en verbouwde het samen met zijn vrouw Alda Berglind Egilsdot tir tot gezinswoning. Op dinsdagavond 18 oktober zetten ze de deuren van hun huiskamercafé voor ons open. Hij blikt er terug op de weg die hij heeft afgelegd en filosofeert over zijn haat-lief deverhouding met zijn dialect, de opgang van de underdog en de kwetsbaarheid van dominantie. Het wordt een inspirerende avond over succes, authenticiteit en nederig heid. Uiteraard met enkele intimistische muzikale intermezzo’s.

FOTO’S & ILLUSTRATIE: 123RF, ISTOCK BY GETTY IMAGES, KATTOO HILLEWAERE & GF

Ex-gedetineerde Nick neemt ons mee in zijn levensverhaal en vertelt waarom hij zich met Rebron actief inzet voor jon geren met een problematische (thuis)situatie. Hij wil hen laten herbronnen door te focussen op hun talenten en kwalitei ten. En pleit voor structurele veranderingen in de bijzondere Directeurjeugdzorg.Hans Claus (ook wel bekend als de meest eigen zinnige gevangenisdirecteur van België) ontvangt ons in de 100-jaar oude gevangenis van Oudenaarde. Dinsdag 25 oktober, 17.45 Oudenaardeuur UnpluggedETION

“De meeste concurrenten kijken niet ver der dan de CSR-pagina op de website van het merk. Wij daarentegen controleren of de informatie van die pagina overeen komt met de materialen die op de web shop geafficheerd staan. We checken dit ook in de winkels. Mijn productiekennis en database van duurzame leveranciers komen hier goed van pas, om onjuisthe den of greenwashing te spotten.”

technologiedankzijmode-industriede

Duurzame mode maakt amper 1 procent van de mode-industrie uit. Vaak hebben consumenten geen idee van de ethische of ecologische impact van hun kleding keuze. “Het is moeilijk om het kaf van het koren te scheiden”, zegt Niki De Schryver, oprichtster van COSH!, een online plat form dat het de consument makkelijker maakt om duurzame mode bij lokale handelaars te vinden. “Consumenten weten niet in welke werkomstandighe den kleding gemaakt is en hebben amper zicht op de supplychain. Certificaten of labels zeggen meestal alleen iets over de laatste stap in de keten. ‘Made in Portu gal’ betekent alleen dat de finale stiksels daar plaatsvonden. Je weet niet waar de materialen vandaan komen, laat staan wie eraan gewerkt heeft. Er gebeurt nog veel onder de radar.”

Kritische blik COSH! moedigt mensen aan om te ko pen in een winkel om de hoek, om het vervuilende aspect van online shoppen te vermijden. Het online platform lijst niet alleen de kledingmerken op, maar onderzoekt ook de toeleveringsketen van de merken bij hun fysieke retailers. Niki en haar team kijken met een kritische blik naar meer dan 250 kenmerken in zeven categorieën: ecologische materi alen, circulaire economie, korte keten, diervriendelijkheid, transparantie en het ‘slow fashion’ businessmodel om zo greenwashing tegen te gaan. Na twee jaar dekt het platform tachtig procent van de duurzame Belgische modemarkt en telt het 375.000 gebruikers. Objectieve door lichting van de merken staat centraal.

40 • september • ondernemen 2022 • ETION

TEKST: MELANIE DE VRIEZE

Niki De Schryver en haar team gaan ook in gesprek met de merken. “In veel gevallen heeft het kledingmerk soms niet door dat er hiaten in hun verhaal

Duurzaamheid in

ILLUSTRATIES: ADOBE STOCK & SHUTTERSTOCK FOTO’S: FRANK TOUSSAINT (DE SCHRYVER) & GF

De modesector is een van de vervuilendste industrieën ter wereld. Ondanks mooie ver halen over duurzaamheid en MVO-rappor ten is er nog veel greenwashing. Toch zijn er tal van inspanningen om de modesector duurzamer te maken. Een daarvan is tech nologie.

Om duidelijk te maken wat de ecologische voetafdruk is van een product en door wie het gemaakt is, richtte Mathias Slabbinck Quifactum op. Hij werkte vroeger bij Kunstateliers Slabbinck, het familiebedrijf dat actief is in de productie en verkoop van liturgische gewaden en huis linnen. De volledige productie gebeurde in Brugge. “Onze afgewerkte producten waren duurder dan de concurrentie die in het buitenland produ ceerde, maar dat was geen probleem, omdat we in het atelier aan de klant uitlegden hoe het gemaakt werd. Het prijsnadeel viel toen weg. Het was duurzaamheid avant la lettre, omdat we minder trans portkosten hadden, de men sen beter betaalden en alleen maar op bestelling werkten”, legt Mathias Slabbinck uit. Toen in 2013 het Rana Pla za-gebouw in Bangladesh instortte en het jaar daarop de Fashion Revolution #who mademyclothes lanceerde, ging bij Mathias Slabbinck het spreekwoordelijke licht aan. “Voor veel merken is dat een retorische vraag, maar wij wisten dat omdat alles in onze computer zat.” Het idee werd toen niet uitgewerkt en Slabbinck verliet in 2018 het familiebedrijf. Hij ging studeren, maar het idee bleef gisten. “Elke kmo die nog in Europa produceert, heeft een kostennadeel dat wel door transparantie gecompenseerd kan worden. Zo is het idee ontstaan van Quifactum, dat van het Latijnse Quis factum komt: wie gemaakt?” Alleen naar de prijs kijken, is niet duurzaam Samen met CTO Kristof Ameye programmeerde hij een platform, waarbij merken via een QR-code aangeven “ Door het scannen van de QR-code kijken ze niet alleen naar het prijskaartje, maar ook naar de duurzaamheid van het product. -Mathias Slabbinckdoor wie het product ge maakt is en wat de ecologi sche voetafdruk is. “We kozen voor een QR-code omdat het niet duur is en makkelijk te printen, maar op zich is dat maar een medium om de informatie over te brengen en een manier om de prijs en de waarde in evenwicht te brengen. Nu kijkt de klant of consument eerst en vooral naar de prijs. Dat verklaart ook de populariteit van ‘fast fashion’-labels zoals Shein. Maar dat leidt tot toestanden zoals Rana Plaza. Door de klant te informeren, stijgt de gepercipieerde waarde en zijn de bedrijven die hier nog pro duceren competitiever. Door het scannen van de QR-code kijken ze niet alleen naar het prijskaartje, maar ook naar de duurzaamheid van het pro duct. In hun hoofd maken ze dan de afrekening of dat de prijs waard is en of ze bereid zijn die te betalen. Ze beseffen dat alleen naar de prijs kijken, niet duurzaam is.” Stok achter de deur Quifactum heeft twee types klanten. Aan de ene kant is er de artisanale kmo die kwa liteitsproducten maakt en een beperkte productie heeft. ››

#whomademyclothes

ETION • ondernemen 2022 • september • 41 DUURZAAM ONDERNEMEN

zitten. Door gerichte vragen te stellen, creëren we impact, want we sporen merken aan om na te denken over waar ze mee bezig zijn. Ze voeren ook veranderingen door. De con sumenten appreciëren dat we onze uitgebreidduurzaamheidsscoresstaven.”

42 • september • ondernemen 2022 • ETION “Handmade in Belgium is een lijst van bedrijven die we zelf contacteren. Die kleinere merken zijn makkelijker voor ons om te overtuigen, omdat ze een prijs nadeel hebben. Maar omdat ze kleiner zijn, hebben ze ook meestal een kortere keten die makkelijker in kaart te brengen is. Sommige hebben een eigen atelier, niet langer een persoonlijke missie van DoorQuifactum.”diewetgeving zijn veel modemer ken plots wakker geschoten, zegt Ma thias Slabbinck. Het vereist een enorme mentaliteitsverandering. “Soms is het Welk type informatie vinden zij relevant? Wanneer delen ze het op hun sociale me dia? De informatie mag bijvoorbeeld niet te uitgebreid zijn of ze lezen niet verder.” Quifactum investeert verder in het plat form zodat ze een kant-en-klare oplos sing hebben wanneer merken door de wetgeving verplicht worden om de eco logische voetafdruk te vermelden. Daar naast wil het bedrijf nog meer data en er AI op loslaten. “Op die manier creëren we voor onze klanten een bepaalde waarde.

Dat ze via Quifactum hun klanten beter leren kennen en weten wat deze belang rijk vinden. Maar daarvoor moet je sta tistieken hebben. Dankzij AI kunnen we bijna voorspellen wat Europese merken met artisanale kwaliteit moeten doen om dat prijsnadeel te laten verdwijnen. Om dat dat veel tijd en geld vraagt, zijn we nu op zoek naar kapitaal in een zaaironde.”

Trage evolutie “Ondanks mooie verhalen over duur zaamheid en MVO-rapporten zie je in de Business of Fashion Sustainability Index dat er in de textielindustrie nog veel green en purpose washing is”, zegt Isabel Verstraete. Zij is de auteur van The Care Principles en helpt met haar strategische model om bedrijven duurzaam en zorg zaam te laten groeien. “De stappen die de industrie zet, verlopen traag. Toch produ ceren grote denimfabrieken vandaag al “ Door gerichte vragen te stellen, creëren we impact want we sporen merken aan om na te denken over waar ze mee bezig zijn. -Niki De Schryverwaardoor ze een deel van de productie onder controle hebben.” De tweede soort klanten — de modemer ken — zijn iets moeilijker te overtuigen, maar daar helpt de wetgeving een hand je. Vanaf 2023 treedt een Europese richt lijn in werking die bedrijven verplicht om hun supplychain in kaart te brengen en een zorgplicht om aan de consumenten over de duurzaamheid ervan te commu niceren. “De meeste doen dit door een rapport te bestellen bij consultants en een verslag op hun website te plaatsen. Onze aanpak is om erover te rapporteren op het niveau van elk artikel. Ik vergelijk de wetgeving altijd met de stok achter de deur terwijl wij de wortel geven. Als het dan toch moet gebeuren, gebruik die plicht dan als een marketing- en salestool om de duurzaam gemaakte producten weer competitiever te maken en de klanten niet alleen te informeren, maar hen ook effectief aan te zetten tot beter en minder consumeren. Het is goed dat die wetgeving er komt, want dan is het ook moeilijk voor die merken om hun leveranciers te overtuigen die informatie door te geven. Bij vele is dat nog een taboe. Voor de grote merken is het een uitdaging om naar oplossingen te zoe ken.” Relevante informatie De wetgeving is bewust vaag geschreven. Het is geen resultaatsverbintenis, maar een inspanningsverbintenis. Het plat form heeft intussen een aantal betalende klanten. Zij gebruiken de QR-code om hun klant duidelijk te maken wat de nenWanneerdeconsumentreageertmenteren.nogonsproduct.isvoetafdrukecologischevanhet“VoorishetookexperiHoedeopQR-code?scanzedecode?

ETION • ondernemen 2022 • september • 43 DUURZAAM ONDERNEMEN een jeansbroek met tien liter water terwijl dat er vroeger honderd waren. Ze innoveren en investeren in nieuwe ma chines om het met één liter te doen. Soms is het ook niet eenvoudig. Onlangs sprak ik twee Belgische merken. Om een mooie zachte katoenen stof te krijgen, kunnen ze vandaag nog altijd niet an ders dan die met chemicaliën te bewerken.“ Er is dus nog een lange weg af te leggen. De opkomst van ‘fast fashion’-labels zoals Shein helpt daar niet bij. Het Chinese kledingbedrijf bouw de in een paar jaar een waar dering van honderd miljard dollar op, heeft 4,5 miljoen volgers op TikTok en meer dan 25 miljoen op Instagram. Maar het bedrijf is allesbehal ve duurzaam bezig. Er is spra ke van uitbuiting en erbarme lijke arbeidsomstandigheden. De Zwitserse ngo PublicEye beschuldigde de kledingapp vorig jaar nog van moderne slavernij. Werknemers in Chinese fabrieken doen werk weken van 75 uur tegen een loon.honger Greenwashing “Laat het duidelijk zijn dat Shein geen zorgzaam bedrijf is”, benadrukt Isabel Ver straete. “Ze geven niet om de planeet en zijn koning in greenwashing. Ze hebben succes op wereldwijde schaal. Spotgoedkope producten zijn natuurlijk aantrekkelijk voor de massa, maar dat is niet de enige reden. Ze komen ook tegemoet aan de emotionele behoeften van jonge meisjes. Daarnaast maken ze gebruik van slimme en wendbare digi tale marketing. Ze moedigen micro-influencers aan om contact met hen op te nemen. Welk jong meisje wil nu geen gratis kleding ontvangen en er ook nog wat geld mee Eenverdienen?”andere reden voor hun succes is hun datagedreven werkwijze. “Shein is geen modebedrijf, maar techonderneming”,eenlegt ze uit. “Het bedrijf kijkt niet zoals modemerkenanderenaartrendsinkleuren,stoffenofpatronen,maaranalyseertopsocialemediahetgedragvanmensenenwaarzijnaarkijken.Elkstukdatzeproduceren,isgebaseerdopdatagedreveninzichten.Sheininvesteertevenminindepreproductie

“Ze beginnen meestal met kleine bestellingen van een kledingstuk en pas als ze zien dat de consument het leuk vindt, voeren ze de productie op. Verkoopt het kledingstuk niet, dan doen ze de prijs dalen. Zulke kleine voorraden zijn nooit een bedreiging voor hun cashflowsituatie en ze hoeven geen radicale handelingen te verrichten zoals het verbranden van hun producten om de markt waarde hoog te houden. ‘Fast fashion’-merken als H&M en luxemerken als Louis Vuitton vernietigen wel onverkochte voorraden. Elk seizoen blijft ongeveer dertig procent van de geproduceerde kleding stukken onverkocht. Ecologie is niet een insteek van het concept of de businessstrate gie van Shein, maar het is wel een gevolg ervan”, zegt Isabel KVerstraete.antechnologie een stap richting duurzaamheid zijn? Volgens Isabel Verstraete kan de mode-industrie meerdere pistes bewandelen. “Een daar van is inderdaad om minder stock te produceren door meer datagedreven te werken en pas te produceren wat aan slaat bij de consument. Ui teraard betekent dat wel dat mensen wat langer op hun goederen moeten wachten, maar ook dat is een kwestie van opvoeding van een klant. Maar als je open en trans parant communiceert dat ze moeten wachten omdat je het nog moet produceren om overproductie uit de weg te gaan, dan denk ik dat een bepaalde doelgroep daar wel gevoelig voor kan zijn.” Een andere piste is wat Lee Cooper doet met hun ‘noos’-principe of never out of stock. “Het zijn tijdloze klas siekers, waar altijd vraag naar is. Dat is ecologisch interes sant omdat die basisstukken nooit uit de collectie verdwij nen en altijd beschikbaar zijn. Zij richten zich meer op duurzaamheid dan op kort stondige trends.”◼

“ Ecologie is niet een insteek van het concept of de busi nessstrategie van Shein, maar het is wel een gevolg ervan. -Isabel Verstraetevan kledingstukken met het risico op resterende voorra den. Ze zijn een techbedrijf dat dagelijks nieuwe produc ten lanceert en toevallig is dat in de mode.” Kleine voorraden Door de relaties met duizen den fabrieken in China produ ceert Shein nieuwe producten gemiddeld in vijf tot zeven dagen. Elke dag voegen zij tussen vijf en vijfduizend ver schillende nieuwe items toe op hun site en wachten ze om te zien hoe klanten reageren.

Het begon allemaal toen Iben Braecke velt, eerstejaars Master Biomedical En gineering aan de UGent, bij een groeps project de opdracht kreeg bedplassen bij kinderen te onderzoeken. Het grootste probleem was dat van de laattijdige opsporing, weet Iben: “Alarmen bij bed plassen maken gebruik van gingensteedsplassenhetheteruitstuurt,datsor.vochtigheidsseneenHetsignaaldiesensorkomtpaswanneerkindalinbedaanhetis,dustelaat.Wevoordetijdige opsporing van het fenomeen. Na heel wat gesprekken met dokters, besloten we de doelgroep te ver ruimen naar iedereen met incontinentie.” Breed publiek Daardoor kwam de nadruk naast kin deren ook te liggen op iedereen met een neurogene blaas. Het betreft patiënten die — omwille van bv. een hersenbloe ding, een verlamming of dementie — het gevoel en de controle over de blaas of de desbetreffende spieren verloren zijn. Die doelgroep kan dus van alle leeftijden zijn. Iben Braeckevelt werkte het idee verder uit. Hij richtte het bedrijf Blaere op, dat een draagbare sensor ontwikkelde die kan vertellen hoe vol de blaas is. Via een app wordt een notificatie gegeven aan de persoon in kwestie om tijdig naar het toi let te gaan. Iben werkte het idee verder uit tot een prototype en trok ermee naar de Start Academy, een wedstrijd die hij meteen won: “Ik kon via een proof of concept bewijzen dat het verband tussen onze meting en de volle blaas kan aangetoond worden. Met een testbord en onze sensor kon ik de jury overtuigen dat het idee verder kan wor den ontwikkeld.” Verfijning Vandaag is het meetbord tamelijk groot. Dat moet later verkleind worden tot een

We willen evolueren naar een sensor die geruisloos via bluetooth werkt en verbonden kan worden met een horloge of een telefoon die het signaal krijgt dat plassen aangewezen is. De minimale grootte van het gadget dat we voor ogen hebben, moet kinderen en jonge mensen toelaten ermee te lopen en te fietsen.”

44 • september • ondernemen 2022 • ETION ONDERWIJS & ONDERNEMERSCHAP

Voor die realisatie kan Iben Braeckevelt gebruik maken van de 1500 euro startka pitaal en de 15.000 euro aan consultancy die hij won bij de Start Academy: “Blaere telt ondertussen een tweede persoon.

PATRICK VERHOEST FOTO: BRUNO DE KEYSER

Student incontinentiepaktprobleem aan Met zijn bedrijf Blaere won student Iben Braeckevelt de Start Academy 2022. Hij bedacht een geweldige op lossing voor incontinentie.

Het project zal verder deel uitmaken van het onderzoek van mijn masterthesis. We gaan nog dieper in het onderzoek. Het gewonnen geld zal gebruikt worden voor de ontwikkeling van een beter prototype.

IBEN BRAECKEVELT IS MET ZIJN BEDRIJF BLAERE DE WINNAAR VAN START ACADEMY 2022.

IBEN BRAECKEVELT, BLAERE

formaat dat kan weggeborgen worden in een onderbroek. Zo wordt het toestel discreet en voor niemand zichtbaar: “Incontinentie ligt immers heel gevoelig.

De consultancybudgetten komen goed van pas voor o.a. het patenteren van de uitvinding. Aangezien het een medisch product is, moet het ook voldoen aan heel wat regels en wetten.”◼

“ Ik kon via een proof of concept bewijzen dat het verband tussen onze meting en de volle blaas kan aangetoond worden.

TEKST:

Kempenaar 2022: stem voor jouw favoriet!

ETION • ondernemen 2022 • september • 45 ETION NIEUWS

Ooms Woonrealisaties uit Rijkevorsel is een rasecht Kempisch familiebedrijf. Gestart als eenmanszaak door Jan Ooms senior in 1954, telt het bouwbedrijf nu 120 mede werkers uit de buurt die met passie en plezier meewerken aan nieuwbouw-, renovatie- en interieurprojecten. Met intussen de derde generatie aan het hoofd, is Ooms een gevestigde waar de voor kwalitatief wonen. De belangrijkste erfenis die Ooms senior het bedrijf schonk, was een simpele les: ‘Soigneer de mannen op de werf, want zij zorgen ervoor dat we bestaan’. Lease a bike, fruit op het werk, een fietsploeg, tal van ergonomische hulp middelen, elektrische transpallets, geluiddempende vloertegels, grote werkruimtes,… Ooms soigneert z’n mensen nog altijd goed. Het lijkt wel één grote familie. Met een feestcomité dat graag en veel viert. Een plek waar iedereen werkt zoals KRIS. Die staat voor Kwaliteit, Respect, Inzet en Samenwerking. Renotec Renotec startte in 1985 als een tijdelijke vereniging voor asbestsanering van de Warande in Turnhout. Intussen is het innovatieve bouwbedrijf uitgegroeid tot een groep van 6 divisies en 3 studiebureaus met bijna 900 medewerkers. Een klasse 8 aannemer die start waar andere stoppen. Het maakt van Renotec marktleider in de meest uitdagende renovatiepro jecten. Conform hun missie ‘Renovating for the future’ geven ze kunstwerken, gebouwen, monumenten en ondergrondse leidingen opnieuw een toekomst met ambachtelijke kennis en innovatieve technieken. En dat vraagt talent! In een innovatieve setting boordevol knowhow krijgt elk individu een groeiplan waarop men zijn professionele scenario kan bouwen. Renotec wil alle medewer kers kansen geven, laten leren en samen innoveren. Resultaat: gemotiveerde en betrokken mensen die elke dag het verschil maken. En die er tegelijk een geheel eigen Renotec-woorden

Ooms Woonrealisaties

schat op nahouden: Soignaal (respectvol voor elkaar), Cliëntaal (respectvol in dialoog met de klant), ASAP (niet rap-rap, wel as safe as possible) en Ma’Chique (orde en netheid op de werf). Schoonmaak Kempen Het verhaal van Schoonmaak Kempen begon in 2017 in de garage van Kim Bogaerts met een schamel startkapitaal van 250 euro. Amper 5 jaar later staat er een flinke kmo met meer dan 30 medewerkers die in 2022 mikt op een omzet van 2 miljoen Maareuro. meer nog dan een bedrijf met een ratio voor cijfers, is Schoonmaak Kempen een plek met een hart voor mensen! Die gaat voor een professionele dienstverlening, respectvolle samenwerking en open communicatie met alle stakeholders, verantwoord ergonomisch werk en een minimale milieu-im pact. Getuige hun laatste boreling: Lucka, een bio-neutrale desinfectievloeistof. Van meet af aan werd gekozen om ethisch te ondernemen als tegengewicht voor het negatieve imago van de schoonmaaksector. En omdat het gewoon ook zo hoort! Medewerkers komen er terecht in een familiale sfeer, waarin ze respectvol met elkaar omgaan. Taallessen verbeteren de inte gratie en diepgaand investeren in persoonlijke groei helpt er verbondenheid creëren. Stemmen Wie de prijs mee naar huis neemt, bepaal jij mee in een online stemronde en op de avond van de uitreiking zelf (6 oktober). Online stemmen kan t.e.m. 2 oktober via de QR-code of op etion.be.

Focus op duurzame groei. Aandacht voor medewerkers en omge ving. Dat zijn de kwaliteiten van een ETION Kempenaar. Dit jaar zijn genomineerd: Ooms Woonrealisaties, Renotec en Schoon maak Kempen. En ook jij kan mee stemmen voor jouw favoriet.

46 • september • ondernemen 2022 • ETION Op 22 juni nam theatermaker Pascale Platel ons mee in haar verwonderde wereld vol verhalen. Het werd daar een zalige zomeravond in Le Ground in Drongen. Zomerfeest met FOTO’S: JOHAN MARTENS Pascale Platel VLNR.: NANCY DE BONTE (INTRODUCE) , HANS HUYGHE (EMINO), JOS VAN DE WIELLE (ODISEE HOGESCHOOL) EN GRIET VAN DEN BERGHE (M4 ARCHITECTEN & INGENIEURS) VLNR.: PIET VERHOEVE (ORIGANIUS) EN ARTHUR VAN BELLE (BURO PROJECT)

ETION • ondernemen 2022 • september • COCKTAIL47In het weelderige groen van de pas ver nieuwde Plantentuin van Meise vertelde Leen Gorissen, stichter Center4NI, op 16 juni wat organisaties kunnen leren van de bvba Natuur en haar overlevingsstrate gieën (lees ook pag; 20). bvbalessenZomerfeest:vandeNatuur FOTO’S: ID/IVAN PUT VLNR.: ANOUK RENIER (ETION), MIEKE D’HANIS (ALTIUS), BOB BUELENS (ETION) EN EMMA VAN CAENEGEM (ALTIUS) VLNR.: JAN VAN STEEN (OMNIA TRAVEL), GEERT JANSSENS (ETION), HANS BINGÉ (VAN LANSCHOT BANKIERS), SABINE LOOTS (OMNIA TRAVEL) EN STEFAAN BOTERBERG (DURACELL BATTERIES) VLNR.: MICHAËL JORIS (ETAP LIGHTING INT.) EN GUY GILLIJNS (WILLEMEN CONSTRUCT)

“De weg bescheidenheid”zelfverzekerdenaar

Heroverwegen is een cruciale eigenschap bij ondernemen en innoveren. Daarom loopt Kurt Peys hoog op met de lec tuur van ‘Weten wat je niet weet’ van Adam Grant.

“ onzekerheid.nietwaardevindBescheidenheidikeenmooiemaarzemagdooslaannaar

Ik lees over drijfseconomiebemanagement,enmaarookmeerenmeerovergedragswetenschappen,denatuurennatuurlijk

TEKST: PATRICK VERHOEST | FOTO’S: GF

ook graag over innovatie: “Niet op mijn ééntje, trouwens. Ik maak ook deel uit van ‘ETION boekt’, waar we met een aantal ondernemers samen boeken lezen en bespreken. Dat is een fijn initiatief. Boeken inspireren me, brengen me nieu we inzichten en er samen over praten versterkt dat nog.

ook over innovatie. Ik lees veel over de huidige uitdagingen van onze maatschappij, om beter te begrijpen hoe het men selijk brein werkt en daardoor gedrag mee aanstuurt. Gedragswijziging is trouwens een belangrijk element voor bedrijven die innoveren en bijdragen tot een beter klimaat en meer duurzaamheid.”

Ondernemen en innoveren is de profes sionele reden van bestaan van Kurt Peys. Als algemeen directeur bij VLAIO Team Bedrijfstrajecten leidt hij een team van bedrijfsadviseurs dat Vlaamse bedrijven die willen inzetten op groei en innovatie, ondersteunt en begeleidt. Hij leest dan Think Again Recent las de groep ‘Think Again’, het nieuwste werk van Adam Grant. Grant is van opleiding organisatiepsycholoog, een profiel dat Kurt Peys sterk aanspreekt: “Het gaat hier om een auteur die vanuit zowel de psycholo gische als de socio logische invalshoek denkt. Adam Grant schrijft over de organisatie — per definitie een vorm van gemeenschap — en werkt heel sterk op motivatie en zingeving. Als je kijkt naar ons gedrag en de uitdagingen waar we op maat schappelijk vlak voor staan, dan is dat een heel belangrijke invalshoek.” ‘Think Again’ is het eerste boek van Adam Grant dat Kurt las: “Toevallig beluisterde ik een interessante podcast van hem en die boeide me meteen. Verder zag ik dat zijn boek een aanbeveling bevat van Nobel prijswinnaar Daniël Kahneman. Dat trok me over de streep om het werk te lezen.

KURT PEYS, ALGEMEEN DIRECTEUR BIJ VLAIO TEAM BEDRIJFSTRAJECTEN, LAS RECENT HET BOEK ‘THINK AGAIN’ VAN ADAM GRANT.

ETION • ondernemen 2022 • september • LEESTIP49

Kahnemans boek ‘Onfeilbaar Denken’ was me sterk bijge bleven.” Weten wat je niet weet In het boek van Grant komt vooral aan bod dat we ons bewust moeten zijn van wat we niet weten. Voor oude problemen moeten we steeds opnieuw op zoek gaan naar nieuwe oplossingen. Verder moeten we leren om te den ken als een wetenschapper. Kurt Peys: “Weten wat je niet weet — overigens de Neder landstalige titel van het boek — toont aan dat we vaak op basis van weinig gegevens en onze ervaring snel een conclusie vormen. Dat leidt al snel tot polarisering. We komen te snel tot besluiten en staan daarmee vaak rechtover andere meningen zonder te nuanceren. Grant pleit voor heroverwegen, je eigen stand punten in vraag durven te stellen. Het is een uitdaging om ons open te zetten voor andere ideeën. Dat lijkt me belangrijk, ook in de context van innovatie, en is de reden waarom ik het boek las.”

“ We komen te snel tot besluiten en staan daarmee vaak rechtover andere meningen zonder te nuanceren. niet te snel tot beslissingen of conclusies.”

Zelfreflectie Het boek zet dus aan tot zelfreflectie en dat is de be langrijkste reden waarom Kurt Peys het graag las. “Ik vind mezelf meestal ook een rationeel mens die de emoti onele uitersten niet opzoekt, maar dat betekent blijkbaar niet altijd dat ik rationeel handel. Deze zelfreflectie doet me weer eens beseffen dat ik soms zelf in de valkuilen dreig te stappen die de auteur aan haalt. Beseffen en weten wat je niet weet, is dus een extra belangrijke troef voor mij.”◼

Simplificatie Nog een belangrijk inzicht dat de lectuur van Adam Grant opleverde, is dat je niet te snel mag simplificeren. “Ook ik heb de neiging zaken simpel voor te stellen, om ze begrij pelijker te maken. Je riskeert dan echter te snel naar pola risatie en zwart-witdenken af te glijden. Dan staan mensen tegenover elkaar met ge simplificeerde standpunten. De oplossing is soms om de zaken complexer te maken door meer perspectieven in te brengen. Hoe grijzer, hoe beter je moet nadenken over de zaken. Te simpel de zaken voorstellen, leidt tot de valkuil van polarisering.”

Grant, Adam, Think Again. The Power of Knowing What You Don’t Know, Viking Books USA, 2021, 320 blz., EAN Meer9780753553893.infoover ETION boekt via nathan.van.camp@etion.be.

Hersenen Wat Peys sterk boeide, is het inzicht over hoe onze herse nen een bepalende factor zijn in het gedrag dat we tonen. We baseren ons te vaak op ervaring en intuïtie, en — zo zegt ook Kahneman — ons brein is van nature gericht op energiebesparing. “Denk aan ons reptielenbrein dat ra zendsnel beslist hoe met een situatie om te gaan, gebaseerd op instinct en ervaring. Het is onze eerste natuur en die werkwijze verbruikt weinig energie. Maar rationeel be slissen vraagt een moderner brein en dat vergt veel ener gie. We moeten daar dus soms ook wat meer tijd voor nemen en dat is niet zo evident in de overprikkelde wereld waarin we vandaag leven en waar alles snel moet gaan.”

Leren innoveren Voor Kurt Peys blijft inno vatie het vertrekpunt van zijn lectuur: “Bij vernieuwing vertrek je van assumpties. Dus moet je kritisch blijven kijken naar je overtuiging en steeds weer onderzoeken of wat je denkt, nog wel klopt. Wat is nodig om je mening te weerleggen? Daar bestaan trucjes voor. Om te leren je opinie bij te stellen, maar ook om te leren onderhandelen. Daarbij wordt aangeleerd je in te leven in de standpunten van een ander en er argumen ten voor te zoeken, zodat ook je eigen standpunt sterker wordt.” Zelfverzekerde bescheiden heid Het meest bijgebleven, mooi en nuttig concept voor de lezer is volgens Kurt Peys het idee van de concept:Endoorslaanwaardedenheidbescheidenheid:zelfverzekerde“Bescheivindikeenmooiemaarzemagnietnaaronzekerheid.daarkomtGrantmetzijnjekaninallebescheidenheidvoldoendezelfvertrouwenhebben.Jeweetdatjejedoelkanbereiken,maarjemoetinvraagstellenofjeopdejuistemanierbezigbent.Grantsteltdatookexpertenhuntwijfelmogentoegevenentochzelfverzekerdzijnoverdeargumentenwaarmeezehunstandpuntmaken.Hetiseendenkbeelddatikgraagaanondernemerswilvoorstellen.Hethoortbijhetideedatjemoetbeseffendatjenietallesweet,terwijljewelzelfverzekerdmagzijnoverhetfeitdatjejedoelkanbereiken.Wiedatdoet,komt

TEKST: HANS DIELS, TOEKOMSTDENKER EN EXPERT GEOPOLITIEK BIJ ETION FOTO: JAN LOCUS A

ntivaxers rekenen op hun eigen lichaam om ernstige ziek ten te bestrijden. Biolandbouw boomt; het verzet tegen genetisch gemodificeerde organismen (GGO’s) leeft. Kernenergie moet verboden worden. De terug-naar-de-natuurbeweging is zeer actief in haar weerstand tegen een resem technologische Somsinnovaties.gaattechnologische innovatie effectief in de verkeerde richting. Zo ontwikkelde Monsanto granen die resistent zijn tegen Roundup, een onkruidverdelger die ook door Monsanto wordt geproduceerd. Zo kon er massaal onkruidverdelger ge sproeid worden dankzij GGO’s. Intensieve landbouw en veeteelt hebben overduidelijk negatieve bijwerkingen en kernenergie is uiter aard ook niet perfect. Maar het idee dat een terugkeer naar de natuur ons leven zal verbeteren, is een illusie. Nature kills 2000 jaar geleden, toen we nog veel meer in de natuur leefden, was de gemiddelde levensverwach ting 25 jaar. In de natuur zouden de meesten onder ons al lang dood zijn! De vaccinatie tegen polio zorgde ervoor dat 1,5 miljoen kinderen niet verlamd raakten. En de COVID-vaccinatiecampag ne voorkwam in haar eerste jaar alleen al 20 miljoen doden. Wat is de natuur? We kunnen ons afvragen wat ‘natuurlijk’ is. GGO’s zijn uiteinde lijk niet meer dan een verderzetting van de technologische inno vatie in de landbouw waarbij planten- en dierensoorten telkens opnieuw op bepaalde eigenschappen worden geselecteerd en gecombineerd. De gemiddelde Neanderthaler zou maar weinig van het voedsel in de biowinkel herkennen. Vaccins werken juist door ons eigen immuunsysteem optimaal voor te bereiden in een gecontroleerde (en dus veiligere) omgeving dan bij het oplopen van een ‘natuurlijk’ virus. En ook heel natuurlijke op lossingen zoals wind- en zonne-energie, hebben negatieve ne veneffecten. Bij hun productie zijn immers heel wat materialen nodig die niet altijd even milieuvriendelijk worden ontgonnen en geraffineerd.

50 • september • ondernemen 2022 • ETION DOORDENKER

We moeten ons ook afvragen welke natuur we willen bescher men. Zo neemt biolandbouw, in tegenstelling tot industriële landbouw, veel meer ruimte in. Intensieve landbouw produceert per definitie meer op eenzelfde oppervlakte. Dus hoe meer bio landbouw, hoe minder plaats voor wilde natuur en bossen. Dat we de natuur manipuleren in ons voordeel onderscheidt ons als mens van andere dieren. Dat dat negatieve neveneffec ten veroorzaakt, is een feit. Dat we die zoveel mogelijk moeten vermijden ook, maar dat betekent niet dat we in de illusie moeten verkeren dat de natuur steeds beter is. Technologie kan positief of negatief ingezet worden. De keuze is steeds aan ons. Maar kiezen voor de natuurlijke oplossing in plaats van de tech nologische oplossing kan evengoed negatief zijn.◼

De natuurillusie

“ We moeten ons ook afvragen welke natuur we willen beschermen.

‘De natuur’ bestaat niet, onze leefomgeving is een dynamisch systeem dat permanent op zoek gaat naar nieuwe evenwichten. Als mens zijn wij een element met een grote impact, maar ook daar reageert het systeem op. In die zin is de klimaatverande ring ook een herbalancering die niet per se nefast is voor ‘de natuur’, maar wel voor het op dit moment dominante ras (wij dus). Valse tegenstelling De tegenstelling tussen natuur en technologie is ook gedeeltelijk vals. Ja, technologie verandert onze natuurlijke omgeving. Maar technologische inno vatie zorgt soms juist voor een beter evenwicht met onze leefomgeving.

GGO-bedrijven ontwikkelen planten die weerbaarder zijn tegen bepaalde ziekten en dus minder pesti- en herbiciden nodig heb ben. Precisielandbouw met robots doet dat ook. Kernenergie kan onze CO2-uitstoot drastisch terugdringen en een van de oplossingen zijn voor ons klimaatprobleem. En als bioreactoren in de toekomst vlees kweken, moeten we niet langer ‘natuurlijke’ dieren slachten. Meer bio, minder bossen?

Reeds deelgenomen: Inschrijven van 1 september tot 15 oktober via de link in de persoonlijke mail die je ontvangt op 1, 15 en 30 september 2022. Als spreker hoef je geen beschikbare data op te geven. De leerkracht/docent doet een voorstel ter overleg.

Voor het eerst gastspreker Schrijf je in via www.vlajo-ovk.be

Word één dag Ondernemer voor de Klas 16 januari tot 10 maart 2023 Meer dan 600 gastsprekers namen in 2022 deel.

“Vertel je ondernemersverhaal aan de huidige generatie jongeren, je eerlijkheid en openheid kan hen inspireren tot het nemen van initiatief. Investeer 2u van je tijd in Vlajo, je gaat jongeren met je verhaal ongetwijfeld stimuleren om zich als ondernemer te engageren, niet alleen als zelfstandige starter maar ook binnen grotere organisaties. Er is zoveel talent bij de jeugd maar het is ook van belang dat dat talent de kans krijgt om zich te ontbolsteren. Bedankt voor je inspanning!”

Jan Van Esbroeck, CEO Sportpaleis Group, Boegbeeld Ondernemers voor de Klas 2022

Meld je dan aan om voor één dag Ondernemer voor de Klas te worden. We gaan op zoek naar gepassioneerde ondernemers, young potentials en ondernemende werknemers om in dialoog te treden met jongeren uit de eerste, tweede en derde graad secundair onderwijs en hoger onderwijs

Talent ontbolstert zelden spontaan. En dat is met ondernemingszin net zo. Word één dag Ondernemer voor de Klas en inspireer de ondernemers/ intrapreneurs van morgen. Wil jij ook met je expertise, passie en energie vonkjes van ondernemingszin of gewenste attitudes aanwakkeren bij jongeren?

YOUNGBOOSTINGENTREPRENEURSHIP

Ondernemers Durven voor de Klas/ in de Aula INVESTEER IN DE TOEKOMST

DE BMW X5 PLUG­IN HYBRIDE. NIET VOLGENS HET BOEKJE.PERFECT VOLGENS UW 100%BOEKHOUDER.FISCAALAFTREKBAAR. 1,2-1,7 L/100 KM • 27-39 G/KM CO2 (WLTP) Milieu­informatie (KB 19/03/04): bmw.be #joyelectrified by