Η ΥΠΟΣΑΧΑΡΙΑ ΑΦΡΙΚΗ ΣΤΟΝ 21ο ΑΙΩΝΑ: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ – ΑΠΟΔΗΜΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ

ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣΠΡΑΚΤΙΚΑ

«Η ΥΠΟΣΑΧΑΡΙΑ ΑΦΡΙΚΗ ΣΤΟΝ 21Ο ΑΙΩΝΑ: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ – ΑΠΟΔΗΜΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ - ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ»

Τομέας Εξωτερικής Πολιτικής και Άμυνας του Σ.Α.Π.Ε.Δ.Δ.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Ημερίδα Η ΥποσαχΆρια Αφρική στον 21ο Αιώνα: Ελληνική Εξωτερική Πολίτικη-Απόδημος Ελληνισμός-Προκλήσεις και Προοπτικές…..3 Η δημογραφική και αναπτυξιακή πρόκληση του αιώνα…..…..8 Η Ελληνική Ομογένεια στην Υποσαχάρια Αφρική…………...15 Προκλήσεις ασφαλείας στην περιοχή της Υποσαχάριας Αφρικής……………………………………………………………..23 Αισιόδοξοι κατά απαισιόδοξων: Η συζήτηση για το μέλλον της Αφρικής……………………………………………………………35

ΕΚΔΟΤΗΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ www.politikoalumni.gr pspaalumni@yahoo.gr ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ

Μήτση Θεoδώρα (Ειδ. Γραμματέας)

1

ΗΜΕΡΙΔΑ Ο Σύλλογος Αποφοίτων Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης (Σ.Α.Π.Ε.Δ.Δ.) την Παρασκευή 26 Φεβρουαρίου 2016 στην Αίθουσα

«Γιάννος

Κρανιδιώτης»

του

Υπουργείου

Εξωτερικών,

διοργάνωσε μέσω των δράσεων του Τομέα Εξωτερικής Πολιτικής και Άμυνας, Ημερίδα, με θέμα: «Η Υποσαχάρια Αφρική στον 21ο αιώνα: Ελληνική

Εξωτερική

Πολιτική

–

Απόδημος

Ελληνισμός

-

Προκλήσεις και Προοπτικές» υπό την Αιγίδα της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού του Υπουργείου Εξωτερικών, του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας και του Τμήματος Θησέας SHJ-02 των Sons of Pericles, καθώς και με την υποστήριξη του Ινστιτούτου Έρευνας & Κατάρτισης Ευρωπαϊκών Θεμάτων-Ι.Ε.Κ.Ε.Θ. Το πάνελ απαρτίζονταν από τον Μιχάλη Κόκκινο, Γενικό Διευθυντή Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού του Υπουργείου Εξωτερικών, τον Ταξίαρχο Αχιλλέα Ταουξή, Αναπληρωτή Γενικό Διευθυντή Γενικής Διεύθυνσης Πολιτικής Εθνικής Άμυνας & Διεθνών Σχέσεων του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, τον Χάρη Πολιτόπουλο, Οικονομολόγο και τέως Εμπειρογνώμονα του ΟΗΕ και της Ε.Ε., καθώς και τον Αστέρη Χουλιάρα, Καθηγητή Συγκριτικής Πολιτικής και Διεθνών Σχέσεων του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστήμιου Πελοποννήσου. Οι θεματικές των εισηγητών έφεραν τους τίτλους «Η Ελληνική Ομογένεια στην Υποσαχάρια Αφρική», «Προκλήσεις ασφαλείας στην περιοχή

της

αναπτυξιακή

Υποσαχάριας πρόκληση

του

Αφρικής»,

«Η

αιώνα»

και

δημογραφική «Αισιόδοξοι

και κατά

απαισιόδοξων: Η συζήτηση για το μέλλον της Αφρικής», αντιστοίχως. Τέλος, την εκδήλωση συντόνισε ο Τομεάρχης Εξωτερικής Πολιτικής και Άμυνας του Σ.Α.Π.Ε.Δ.Δ, Αθανάσιος Καυκαλίδης.

2

«Η ΥΠΟΣΑΧΑΡΙΑ ΑΦΡΙΚΗ ΣΤΟΝ 21Ο ΑΙΩΝΑ: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ - ΑΠΟΔΗΜΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ» Αθανάσιος Καυκαλίδης

Αξιότιμοι κύριοι Ομιλητές, Κυρίες και κύριοι, Με μεγάλη χαρά σας καλωσορίζω και εγώ στην Τρίτη εκδήλωση του Τομέα Εξωτερικής Πολιτικής και Άμυνας του Συλλόγου μας. Αφού ευχαριστήσω θερμά όλους τους υποστηρικτές μας, Οφείλω ένα ιδιαίτερο ευχαριστώ στον Επικεφαλής της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού (ΓΓΑΕ) του Υπουργείου Εξωτερικών, κύριο Μιχάλη Κόκκινο, ο οποίος υπήρξε ενθουσιώδης υποστηρικτής της ιδέας για τη διοργάνωση του αποψινού γεγονότος. Φιλοδοξία μας κυρίες και κύριοι, είναι να διερευνήσουμε αρχικά τις δυνατότητες που αναδύονται στην Υποσαχάρια Αφρική στον 21ο αιώνα, καθώς και τις αλλαγές που έχουν και πρόκειται να συντελεστούν σε αυτή τη γεωγραφική περιοχή του κόσμου. Στη συνέχεια, θα συζητήσουμε για την ελληνική διασπορά, τον πληθυσμό της, τους κλάδους/τομείς στους οποίους δραστηριοποιείται αλλά και για τις ανάγκες και τα αιτήματά που προβάλει προς το Εθνικό Κέντρο.

3

Θα αναφερθούμε σε πολιτικές που εφαρμόστηκαν και που σχεδιάζονται μέσω της ΓΓΑΕ1 ως επίσημου κρατικού φορέα επιφορτισμένου με τα ζητήματα του Απόδημου Ελληνισμού. Βεβαίως, λαμβάνουμε υπόψη ότι ορισμένα από τα θέματα/ζητήματα που θα τεθούν στο τραπέζι σήμερα, χρήζουν ευρύτερης συνεργασίας μεταξύ φορέων και υπηρεσιών της ελληνικής διοίκησης. Άλλωστε, ας μην ξεχνάμε το Άρθρο 108 του Συντάγματος το οποίο αναφέρει συγκεκριμένα ότι (αρκετά ξεκάθαρο ως προς τη μέριμνα της Ελληνικής Πολιτείας): Το Κράτος μεριμνά για τη ζωή του απόδημου ελληνισμού και τη διατήρηση των δεσμών του με τη μητέρα Πατρίδα. Επίσης, μεριμνά για την παιδεία και την κοινωνική και επαγγελματική προαγωγή των Ελλήνων που εργάζονται έξω από την επικράτεια2. Τα ζητήματα της Ασφάλειας στις χώρες της ΥΣΑ και η σύνδεσή τους με την ελληνική αμυντική και εξωτερική πολιτική κατ’ επέκταση, θα βρεθούν και αυτά στο επίκεντρο των συζητήσεων μας. Κυρίες και κύριοι, τολμώ να πω ότι η αποψινή εκδήλωση ευελπιστεί να συμβάλει στη διασύνδεση της οικονομικής, πολιτιστικής προοπτικής που παρουσιάζεται στην ΥΣΑ και των ελληνικών κοινοτήτων που δραστηριοποιούνται στην εν λόγω περιοχή με την ελληνική εξωτερική πολιτική. Η έμπρακτη υποστήριξη της διασποράς από την Ελληνική Δημοκρατία θα ενισχύσει αναμφίβολα τη θέση και την παρουσία της χώρας μας στο παγκόσμιο γίγνεσθαι. Πριν κλείσω τη σύντομη αυτή εισήγηση, επιτρέψτε μου να απαντήσω συνοπτικά στα παρακάτω ερωτήματα/προβληματισμούς: 1) Γιατί Υποσαχάρια Αφρική στον 21ο αιώνα; Διότι οι εικόνες που μας έρχονται στο μυαλό είναι συνήθως εκείνες της φτώχειας, των εμφυλίων συρράξεων, των ανίατων ασθενειών, της κοινωνικής εξαθλίωσης, των παντοδύναμων δικτατόρων.

1

Γενική Γραμματεία Απόδημου Ελληνισμού. "H Ελληνική Διασπορά και η Γ.Γ.Α.Ε."

Accessed March 3, 2016. http://www.ggae.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=16 2 ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ, Κανονισμός της Βουλής των Ελλήνων & Σύνταγμα της Ελλάδας, Αθήνα, 2002, σελ.479 4

Όμως, υπάρχει προοπτική, υπάρχουν ευκαιρίες όπως η δυνατότητα επενδύσεων σε συγκεκριμένους κλάδους (δυνατότητα συμβολής της Ελλάδας στην ανοικοδόμηση των χωρών) η προώθηση της ανθρωπιστικής συνεργασίας και οι δυνατότητες προαγωγής της ελληνικής γλώσσας και πολιτισμού. Ευκαιρίες προσφέρονται και στον τομέα της Πανεπιστημιακής συνεργασίας, μέσω του Προγράμματος Erasmus+ (Διεθνής Κινητικότητα) που έχει πλέον ανοίξει και για τις χώρες της Αφρικής3. Βεβαίως, οι τρομερών διαστάσεων δυσκολίες και τα προβλήματα (φτώχια, διαφθορά, εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών από εταιρείες ξένων συμφερόντων, κ.ο.κ) συνεχίζουν να υφίστανται. Θα τις συζητήσουμε και αυτές!

2) Γατί ελληνική εξωτερική πολιτική και Άμυνα; Διότι η παρουσία της χώρας μας έχει σημασία. Όχι μόνο για τον απόδημο ελληνισμό, αλλά και για την ανάπτυξη μιας εξωστρεφούς, πολύπλευρης και πολυδιάστατης διεθνούς πολιτικής, ιδίως σήμερα που η Ελλάδα περνάει μια από τις δυσκολότερες περιόδους της νεότερης ιστορίας της. Μιας και μιλάμε για παρουσία, φανταστείτε ότι η Τουρκία, ανοίγει νέες πρεσβείες στην ΥΣΑ (ενώ παράλληλα καλύπτει τα έξοδα λειτουργίας και συντήρησης νέων Πρεσβειών των αφρικανικών χωρών της ΥΣΑ στο έδαφος της). Επίσης, ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε τα παρακάτω:    

είναι μέλος-παρατηρητής της Αφρικανικής Ένωσης4 διοργανώνει φόρουμ επιχειρηματικά διακήρυξε το 2005 ως έτος της Αφρικής το 2014 έλαβε χώρα η σύνοδος τουρκο-αφρικανικής συνεργασίας5

3

Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών (ΙΚΥ). "Συμπληρωματική Ανακοίνωση: Ανώτατη Εκπαίδευση - IKY - Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών." Συμπληρωματική Ανακοίνωση: Ανώτατη Εκπαίδευση - IKY - Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών. Accessed March 03, 2016. https://www.iky.gr/erasmusplus-vivliothiki/item/2513.

4

Ministère Des Affaires Etrangères De La République De Turquie. " Les Relations Turco-africaines " Accessed March 03, 2016. http://www.mfa.gov.tr/les-relationsentre-la-turquie-et-l_afrique.fr.mfa.

5 Ό.π., σελ. 1 5

 χορηγήθηκαν υποτροφίες σε 1200 Σομαλούς φοιτητές6  καθώς και για το ακαδ.έτος 2012-2013 χορήγησε υποτροφίες σε νέους διπλωμάτες των χωρών της ΥΣΑ για να παρακολουθήσουν σεμινάρια εκπαίδευσης στην Τουρκική Διπλωματική Ακαδημία  χορηγεί τεράστια ποσά ανθρωπιστικής βοήθειας (έχει εγκαταστήσει 3 παραρτήματα/γραφεία της Τουρκικής Υπηρεσίας Αναπτυξιακής Βοήθειας7)  διαθέτει πολυπληθή αριθμό ΜΚΟ στην περιοχή  αναπτύσσει διαρκώς το δίκτυο αεροπορικών συνδέσεων της Turkish Airlines με όλες σχεδόν τις πρωτεύουσες των χωρών ΥΣΑ (38 προορισμοί στην ΥΣΑ) Η Τουρκία είναι παρούσα και δια μέσου του Διεθνούς τηλεοπτικού Προγράμματος της Turkish Radio Television (TRT International) το οποίο είναι προσβάσιμο σχεδόν παντού8! Το αντίστοιχο ελληνικό Πρόγραμμα της ΕΡΤ (ERT WORLD) διέκοψε τη λειτουργία του το 2013. Αναμένεται όμως η επαναλειτουργία του εντός Ευρώπης το επόμενο διάστημα. Τι γίνεται όμως με τις υπόλοιπες Ηπείρους; Εν ολίγοις, η Τουρκία είναι παρούσα, το ίδιο και η Κίνα με τη φρενήρη επιχειρηματική της δραστηριότητα (κατασκευαστικά έργα, φράγματα, δρόμοι, νοσοκομεία, και όχι μόνο … με αμφίβολα καμιά φορά αποτελέσματα όσον αφορά την ποιότητα των έργων9). Μην ξεχνάμε όμως ότι η Ελλάδα από την πλευρά της διαθέτει έναν ανεκτίμητο πλούτο, τις κοινότητες της, μέσω των οποίων μπορούμε να επιτύχουμε ισχυρή παρουσία στην ΥΣΑ και να συμβάλουμε θετικά στην ανάπτυξη της περιοχής.

6

Julia Harte. "Turkey Shocks Africa" Accessed March 03, 2016. http://www.worldpolicy.org/journal/winter2012/turkey-shocks-africa.

7 Ozkan, Mehmet, Turkey's Rising Role in Africa (November 1, 2010). Turkish Policy Quarterly, Vol. 9, No. 4, pp. 93-105, Winter 2010. Available at : http://turkishpolicy.com/Files/ArticlePDF/turkeys-rising-role-in-africa-winter-2010en.pdf 8 Hürriyet Daily News. "TRT Turk Selects SES to Reach Audiences in Sub-Saharan Africa." Hürriyet Daily News | Haber Detay. December 5, 2012. Accessed March 03, 2016. http://www.hurriyetdailynews.com/trt-turk-selects-ses-to-reach-audiences-insub-saharan-africa.aspx?pageID=238.

9 The Economist. "Trying to Pull Together." 2011. Accessed March 03, 2016. http://www.economist.com/node/18586448.

6

Και βεβαίως, ας μην ξεχνάμε τον σπουδαίο ανθρωπιστικό ρόλο της εκκλησίας και των ορθόδοξων ιεραποστολών που συμβάλουν στην παρουσία της χώρας μας στην Αφρικανική Ήπειρο.

3) Γιατί Απόδημος Ελληνισμός; Διότι οι κοινότητες των Ελλήνων είναι ο πλούτος της Ελλάδας. Αποτελούν βασικό πυλώνα της εξωτερικής μας πολιτικής και δράσης. Το εθνικό μας κεφάλαιο. Έχουν μακραίωνη ιστορία (19ο – 20ο αιώνα) και παρουσία στις χώρες αυτές. Οι απόδημοι Έλληνες είναι πολυσχιδείς!       

Επιχειρηματίες Γιατροί Δάσκαλοι καθηγητές πανεπιστημίων έμποροι εργάτες νέοι επιστήμονες..… και τι δεν είναι!

Θέλουμε να συζητήσουμε τους τρόπους με τους οποίους η Ελληνική Πολιτεία θα σταθεί στο πλάι της ομογένειας ως σύμμαχος σε μια προσπάθεια αντιμετώπισης των προβλημάτων της αλλά και συγχρόνως πώς θα συμβάλει σε συνεργασία με την ελληνική διασπορά στο να εκμεταλλευτεί η χώρα τις νέες δυνατότητες που εμφανίζονται στην ΥΣΑ. Για παράδειγμα, η προώθηση τω εθνικών θεμάτων και υποστήριξη τους από αφρικανικές κυβερνήσεις στα διεθνή φόρα (για παράδειγμα στον ΟΗΕ), η επιχειρηματική συνεργασία μεταξύ απόδημων Ελλήνων και ελλαδιτών, η συμβολή στην ανοικοδόμηση των χωρών, η παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας, την παροχή τεχνογνωσίας σε διάφορους κλάδους, η προώθηση της ελληνικής γλώσσας και του ελληνικού πολιτισμού, της Πανεπιστημιακής συνεργασίας, μπορεί να επιτευχθεί μόνο σε συνεργασία και με την υποστήριξη των ελλήνων της διασποράς. Ας ακούσουμε όμως τους αξιότιμους ομιλητές μας.

7

«H ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΤΟΥ ΑΙΩΝΑ» Χάρης Πολιτόπουλος

Θα ξεκινήσουμε από τα βασικά, τα γνωστά και τα προφανή. Η Αφρική είναι μεγάλη σε έκταση. Η επιφάνεια της χωράει την Κίνα, την Ινδία, την Ιαπωνία, τις ΗΠΑ, και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Είναι πλούσια σε φυσικούς πόρους. ΄Εχει το 60% των ακαλλιέργητων καλλιεργήσιμων εκτάσεων του πλανήτη. Πάντα ήταν μεγάλη! Ήτανε όμως άδεια από κόσμο και έχει αρχίσει και γεμίζει. Η ΥΣΑ, η υποσαχάρια Αφρική, καλύπτει περίπου τα τέσσερα πέμπτα της Ηπείρου. Παίζει αυτό γιατί άλλοι περιλαμβάνουν και άλλοι δεν περιλαμβάνουν το βόρειο Σουδάν. Η ΥΣΑ, μαζί με το Σουδάν, είχε λιγότερα από 200 εκατομμύρια κατοίκους το 1950, έχει σήμερα 1 δισεκατομμύριο, και σύμφωνα με τη μεσαία πρόβλεψη του ΟΗΕ, θα έχει περάσει τα δύο δις το 2050 και θα πλησιάσει τα τέσσερα δις το 2100. Σύμφωνα πάντα με την ίδια μεσαία πρόβλεψη του ΟΗΕ το 2100 ο συνολικός πληθυσμός του πλανήτη θα είναι 11 δις. Η ΥΣΑ θα έχει 4 δις, η Ευρώπη μαζί με τη Ρωσία μόνο 650 εκ και η Βόρεια Αμερική, 500 εκ. Ο ένας στους 3 κατοίκους της γης θα είναι υποσαχάριος Αφρικανός και από τον πληθυσμό 15 έως 64 ετών, ο 1 στους 2. Τα έχουν πει πολλοί αυτά, τα λέω και τα γράφω κι εγώ 3-4 χρόνια και συναντάω έκπληξη και δυσπιστία. Δεν μπορείς να ξέρεις τι θα γίνει σε 50 ή 100 χρόνια … Η πρώτη μου αποστολή στην Αφρική ήταν πριν 43 χρόνια, το 1972, στη Ζάμπια. Το λευκό κοριτσάκι, στη φωτογραφία, είναι η κόρη μου, η Γαλάτεια. Η Ζάμπια είχε τότε 4,5 εκ. κατοίκους και η Ελλάδα 9 εκ. Η 8

Ζάμπια έχει σήμερα 18 εκ. (έχει τετραπλασιάσει τον πληθυσμό της) και η Ελλάδα 11 εκ. Η Γαλάτεια δεν έχει κάνει παιδί. Οι φίλοι της σε στη φωτογραφία έχουν κάνει 3-4 ο καθένας και καμιά φορά 5, 6 και 7 Η δημογραφική συμπεριφορά των παιδιών, αυτών των παιδιών θα είναι διαφορετική. Αυτό το παίρνουν υπόψη τους οι προβλέψεις που κάνει ο ΟΗΕ. Κάνει 3 εύλογες παραδοχές, για την κάμψη της δημογραφικής ανόδου, μικρή, μεσαία και μεγάλη κάμψη. Χρησιμοποιούμε την πιο πιθανή, τη μεσαία. Πάντως είναι αλήθεια, ότι όταν μιλάμε για τον πληθυσμό του 2100, μιλάμε για αγέννητους, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, ανθρώπους. Μόνον όσοι θα είναι τότε, από 85 χρονώ και πάνω, έχουν ήδη γεννηθεί. Όταν μιλάμε για το 2050, έχουν ήδη γεννηθεί, όσοι θα είναι τότε 35 και πάνω. Η πρόβλεψη είναι πολύ πιο ασφαλής, η διαφορά των σεναρίων, πολύ μικρότερη. Όταν μιλάμε για τον πληθυσμό, 15-64 ετών, το έτος 2035, 19 χρόνια από τώρα, δεν κάνουμε πρόβλεψη. Περιγράφουμε την πραγματικότητα, τουλάχιστον στο σκέλος των γεννήσεων. Λείπουν μόνον αυτοί που θα γεννηθούν τα επόμενα 4 χρόνια. Το 2035 η υποσαχάρια Αφρική, όχι ολόκληρη η Αφρική, μόνον η υποσαχάρια, θα προσθέσει στον πληθυσμό της, περισσότερους ανθρώπους 15-64 ετών, από όλο τον υπόλοιπο πλανήτη μαζί! Πόσους ; 9

100 εκατομμύρια ! Και εκείνη τη χρονιά ο υπόλοιπος κόσμος θα προσθέσει μόνο 50. Να το ξαναπούμε : δεν είναι πρόβλεψη αυτό. Είναι η πραγματικότητα. Ο Θάνος Καυκαλίδης θα είναι 44 ετών. Είκοσι χρόνια αργότερα, το έτος 2055, η ΥΣΑ θα προσθέσει 130 εκ. και ο υπόλοιπος κόσμος θα χάσει 50 εκ. Αυτό ΕΙΝΑΙ πρόβλεψη - κοντινή, ασφαλής πρόβλεψη.

Το σχεδιάγραμμα αυτό του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου δείχνει την ετήσια μεταβολή στο μέγεθος του πληθυσμού ηλικίας 15-64, από το 1950 μέχρι το 2100. Η ΥΣΑ είναι κόκκινη, ο υπόλοιπος κόσμος πράσινος. Μετά το 2050 η μεταβολή στον υπόλοιπο κόσμο είναι αρνητική. Στην ΥΣΑ είναι θετική μέχρι το τέλος του αιώνα. Βλέπουμε τι σημαίνει Η ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΤΟΥ ΑΙΩΝΑ! Και περνάμε τώρα στο δεύτερο σκέλος: Η ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΤΟΥ ΑΙΩΝΑ. Που θα βρει δουλειά όλος αυτός ο κόσμος; Τι θα βρει να φάει; Για καμιά εικοσιπενταριά χρόνια μετά το τέλος της αποικιοκρατίας, χοντρικά από το 1970 μέχρι το 1995, η ΥΣΑ φτώχαινε! Το εθνικό προϊόν συνολικά, και η παραγωγή τροφίμων ειδικά, αυξάνονταν αργότερα από τον πληθυσμό. Μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου, γύρω στο 1995, η ΥΣΑ μπήκε σε μια εικοσαετία ανάπτυξης, με μέσο ρυθμό της τάξης του 5% το χρόνο, σχεδόν διπλάσιο από την αύξηση του πληθυσμού. Στη γεωργία, η ετήσια αύξηση της παραγωγής τροφίμων ήταν μεγαλύτερη

10

από την αύξηση του πληθυσμού. Η κατά κεφαλή παραγωγή τροφίμων ανέβαινε. Η ΥΣΑ παραμένει η πιο φτωχή περιοχή του πλανήτη αλλά έχει κάνει σημαντική πρόοδο την τελευταία εικοσαετία. Ο απόλυτος αριθμός των πολύ φτωχών (που έχουν προβλήματα διατροφής) συνεχίζει δυστυχώς να αυξάνει, αλλά το ποσοστό τους, στο συνολικό πληθυσμό, πέφτει. Εφόσον συνεχίσει η ανάπτυξη, σύντομα θα αρχίσει να μειώνεται και ο απόλυτος αριθμός. Παρομοίως η ΥΣΑ συνεχίζει να εισάγει τρόφιμα και να ζητάει επισιτιστική βοήθεια, αλλά αν συνεχίσει η πρόοδος στη γεωργία, αυτό θα σταματήσει. Η ΥΣΑ θα γίνει αυτάρκης. Αυτά τα τελευταία 20 χρόνια παρουσιάζουν βελτίωση όλοι οι δείκτες. Μειώνεται ο αναλφαβητισμός και οι αρρώστιες, μειώνεται η παιδική και μητρική θνησιμότητα, μακραίνει η ζωή και όλο και μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού κατοικεί σε πόλεις, όπου περισσότεροι έχουν ηλεκτρικό, βλέπουν τηλεόραση, κάνουν εμβόλια κ.λ.π. Για όσους είναι εξοικειωμένοι με το Human Development Index, τον δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης, του ΟΗΕ, που συνδυάζει μαζί με το γνωστό κατά κεφαλή εισόδημα, δείκτες για την υγεία και την παιδεία, η Υποσαχάρια Αφρική είχε δείκτη 0,400 το 1990 και 0,518 το 2014. Άνοδος 30%. Η καλύτερη χώρα στον κόσμο, η Νορβηγία, είχε δείκτη 0.849 το 1990 και 0.944 το 2014. Άνοδος 11%. Η ΥΣΑ είναι πολύ πιο φτωχή από την Νορβηγία, αλλά αναπτύσσεται γρηγορότερα από την Νορβηγία και εφόσον αυτό συνεχίσει η απόσταση θα κλείσει. Θα συνεχίσει; Ο τίτλος της ομιλίας του καθηγητή Χουλιάρα "Αισιόδοξοι κατά απαισιόδοξων: Η συζήτηση για το μέλλον της Αφρικής"υποδηλώνει ότι θα ασχοληθεί με αυτό το ερώτημα. Εγώ θα κάνω μερικές γενικές σκέψεις: Τα περιθώρια ανάπτυξης είναι τεράστια. Πολύ χαρακτηριστικά, στην τρίτη μεγαλύτερη χώρα της ΥΣΑ, το Κογκό-Κινσάσα, 90% του πληθυσμού δεν έχει ηλεκτρικό. Στη μεγαλύτερη χώρα και οικονομία της 11

ΥΣΑ, τη Νιγηρία, οι στρεμματικές αποδόσεις στο καλαμπόκι είναι το 1/10 των Γαλλικών. Λείπουν οι αρδεύσεις, τα φυτοφάρμακα τα λιπάσματα, και πολλά ακόμη. Η χώρα εξάγει πετρέλαιο και εισάγει βενζίνη και λιπάσματα. Οι επενδύσεις που θα λύσουν αυτά τα κραυγαλέα προβλήματα έχουν προγραμματιστεί ή και έχουν ξεκινήσει. Θα συνεχίσουν κανονικά;10 Η οικονομική κρίση έφερε ενισχύσεις, στο στρατόπεδο των απαισιόδοξων. Η πτώση των τιμών των πρώτων υλών και η φυγή κεφαλαίων, πλήττουν την ΥΣΑ. Το πως θα καταλήξει η παγκόσμια κρίση, δεν μπορούμε να το ερευνήσουμε απόψε. Πάντως δεν θα κρατήσει 84 χρόνια και τα βασικά της ΥΣΑ τα λεγόμενα fundamentals παραμένουν πολύ ισχυρά. Αντίθετα από την Ευρώπη! Ο Τομά Πικετί στο περίφημο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΟΝ 21ο ΑΙΩΝΑ προβλέπει ότι η γερασμένη, δημογραφικά φθίνουσα, Ευρώπη, δεν θα έχει μακροπρόθεσμο μέσο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης πάνω από 1% το πολύ 1,5%. Και εγώ θα τολμήσω να προβλέψω ότι στον αιώνα μας, η ΥΣΑ, θα έχει μακροπρόθεσμο μέσο ρυθμό ανάπτυξης 4% και πάνω. Γιατί; Επειδή η ΥΣΑ θα κερδίζει παραγωγικό πληθυσμό (15-64) ενώ η Ευρώπη θα χάνει. Επειδή υπάρχουν ανεκμετάλλευτοι φυσικοί πόροι. Επειδή υπάρχουν τόσες ανάγκες, τόσα βασικά πράγματα να γίνουν που έχουν γίνει στην Ευρώπη. Επειδή υπάρχουν τόσο μεγάλα περιθώρια βελτίωσης της παραγωγικότητας. Από τέτοιες - κατά τη γνώμη μου - πολύ εύλογες παραδοχές, προκύπτουν οι γνωστές εκτιμήσεις, ότι η Νιγηρία θα περάσει την Γερμανία σε συνολικό εισόδημα, κάπου στα μέσα του αιώνα, και ότι οι αγορές των πόλεων της Αφρικής, θα είναι διπλάσιες από τις Ευρωπαϊκές 10

ΣΗΜΕΙΩΣΗ : Η εν λόγω παράγραφος δεν εκφωνήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου αλλά περιλαμβάνεται στο σχετικό βίντεο.

12

το 2050 και πενταπλάσιες το 2100. Μιλάμε για τεκτονικές μετατοπίσεις στις παγκόσμιες ισορροπίες. Η ανάπτυξη της ΥΣΑ θα ορίσει σε μεγάλο βαθμό τον 21ο αιώνα, θετικά ή αρνητικά, επειδή θα πετύχει ή θα αποτύχει! Δεν θέλω να φανταστώ τι θα γίνει αν στρατιωτικές ή πολιτικές ή χρηματοπιστωτικές, εσωτερικές ή εξωτερικές, εκτροπές και επεμβάσεις, γυρίσουν την ΥΣΑ πίσω στις δεκαετίες του 70 και του 80. Αν τα 100 εκ καινούργιοι εργάτες του 2035 δεν βρίσκουν δουλειά … Η ΥΣΑ χρειάζεται ειρήνη και σταθερότητα. Μπορεί να αξιοποιήσει το τεράστιο εργατικό δυναμικό της αν περισσότερα κεφάλαια έρχονται αντί να φεύγουν. Και μπορεί να στηρίξει την ειρήνη και την ευημερία ολόκληρου του πλανήτη.

Η

οικονομία της, τόσο μικρή σήμερα, μπορεί να είναι μεγαλύτερη από την Αμερικάνικη και την Ευρωπαϊκή μαζί! Από την Αμερικάνικη και την Ευρωπαϊκή μαζί ;;;;!!!@&^%$#@!!! Μα τι λέει ο παππούς; Τα ’χει χάσει! Συγκρίνει ένα αλαλούμ από 49 χώρες με την Αμερικάνικη Δημοκρατία που έχει σταθερούς θεσμούς 200 ετών και με την Ευρώπη που έχει περάσει διά πυρός και σιδήρου, για να φτάσει εδώ που έφτασε. Κάντε τη σύγκριση του κόσμου των αρχών του 20ου αιώνα με τον σημερινό κόσμο. Αν σας έλεγε κάποιος παππούς τότε, ότι σε 100 χρόνια, η οικονομία της Κίνας, θα ήταν πολύ μεγαλύτερη από της Μεγάλης Βρετανίας, που κυβερνούσε το μισό πλανήτη, τι θα του λέγατε; Να πάρει τα χάπια του;

13

Αν σας έλεγε ότι οι μουζίκοι θα έχτιζαν μια κοινωνία πρωταγωνιστή του 20ου αιώνα; Αν σας έλεγε ότι οι πρωταγωνίστριες, σε δύο παγκόσμιους πολέμους Ευρωπαϊκές χώρες θα σχημάτιζαν μιαν ένωση που θα μπορούσες να πας να δουλέψεις και να ζήσεις όπου θες; Δεν λέω ότι θα είναι μέχρι το 2100 η οικονομία της ΥΣΑ μεγαλύτερη από την Ευρωπαϊκή και την Αμερικάνικη μαζί, λέω ότι με τριπλάσια γη και τετραπλάσιο πληθυσμό αυτό είναι τουλάχιστον εφικτό. Ένα πράγμα λέω ουσιαστικά: Οι άνθρωποι - το ανθρώπινο δυναμικό - έχει αποφασιστική σημασία - η ποσότητα και βέβαια η ποιότητα. Η ΥΣΑ θα είναι η πλουσιότερη περιοχή του πλανήτη σε νέους ανθρώπους, ανθρώπους σε ηλικία για δουλειά. Πλουσιότερη από την Κίνα και την Ινδία μαζί, πολύ πλουσιότερη από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ μαζί!!! Η ποιότητα του ανθρώπινου δυναμικού αλλάζει ήδη και θα αλλάξει με την αστικοποίηση και τον εξηλεκτρισμό. Αν όχι ολόκληρη η ΥΣΑ, τουλάχιστον κάποιες χώρες της, θα είναι στους κορυφαίους νέους πρωταγωνιστές του 21ου αιώνα. Η ΥΣΑ ΕΙΝΑΙ το μεγάλο στοίχημα του 21ου αιώνα! Μην το χάσουμε! Η Ελλάδα και ο Ελληνισμός, οφείλουν να στηρίξουν με τις μικρές τους δυνάμεις, την ειρήνη και την ανάπτυξη στην ΥΣΑ, και να διεκδικήσουν το μερίδιο που τους αναλογεί σε αυτήν την κοσμογονία … Μπορούμε να δώσουμε και να πάρουμε πολύ περισσότερα.

14

«Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΜΟΓΕΝΕΙΑ ΣΤΗΝ ΥΠΟΣΑΧΑΡΙΑ ΑΦΡΙΚΗ» Μιχάλης Κόκκινος

Από ιστορικές πηγές11 και αναφορές μαθαίνουμε ότι οι Έλληνες ήδη από τα τέλη του 1800 άρχισαν να μεταναστεύουν σε χώρες της Υποσαχάριας Αφρικής, ακολουθώντας ιδίως στα πρώτα μεταναστευτικά ρεύματα προς την Ανατολική Αφρική, τους Γερμανούς και αργότερα τους Άγγλους στις αποικιοκρατούμενες χώρες, με κύρια απασχόληση την εργασία στην κατασκευή σιδηροδρόμων και λιμανιών. Παρέμειναν έκτοτε πολλοί στις χώρες αυτές αγοράζοντας παράλληλα εκτάσεις για καλλιέργεια. Η μεταναστευτική ροή συνεχίστηκε τόσο κατά τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο, όσο και μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο. Για παράδειγμα μέχρι και τη δεκαετία του 1960 περισσότεροι από 2.500 Έλληνες ζούσαν στις Κένυα και Τανζανία.

Άλλοι τόσοι περίπου ήταν οι Έλληνες στη Ζιμπάμπουε την δεκαετία του 1950. Οι κύριες ασχολίες των ομογενών μας ήταν στους τομείς της γεωργίας, του ορυκτού πλούτου και των τεχνικών έργων. Αργότερα, και ιδιαίτερα μετά τις εθνικοποιήσεις, λόγω της ανεξαρτητοποίησης των χωρών από του Ευρωπαίους, αναγκάστηκε ένα μεγάλο ποσοστό Ελλήνων να εγκαταλείψει τις πρώην αποικίες και είτε 11

Ψηφιακή έκδοση της Βουλής των Ελλήνων 2006 με τίτλο «Οι Έλληνες στη Διασπορά. 15ος-21ος αιώνας»

15

να παλιννοστήσει στην Ελλάδα, είτε να κατευθυνθεί προς άλλες χώρες, κυρίως στη Νότιο Αφρική, που παρουσίαζε τότε ραγδαία οικονομική ανάπτυξη. Στην μεγάλη του ακμή το μεταναστευτικό ρεύμα των ομογενών μας προερχόταν ως επί το πλείστον από τα νησιά του Αιγαίου (30%), την Ηπειρωτική Ελλάδα (30%) και την Μικρά Ασία (15%). Λόγω των ειδικών συνθηκών οι Έλληνες οργανώθηκαν σε Κοινότητες και για λόγους συνεργασίας και αλληλοϋποστήριξης, αλλά και για λόγους ασφάλειας. Παράδειγμα μεγάλης διακύμανσης των μεταναστευτικών ροών από Έλληνες αποτελεί το Κονγκό. Έτσι κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου προστέθηκαν στους ήδη 1.000 εγκατεστημένους ομογενείς μας και άλλοι 2.000 που ήλθαν από την Αίγυπτο. Και κατά την ακμή της δεκαετίας του 1950 είχαμε περί τους 7.000 Έλληνες σε διάφορες πόλεις του Κονγκό (Ζαΐρ), οι οποίοι έχτισαν τότε και αρκετά σχολεία και εκκλησίες. Παρά την ύπαρξη καλών σχέσεων των Ελλήνων με τους ντόπιους κατά τα χρόνια της αποικιοκρατίας στις χώρες της Υποσαχάριας Αφρικής, δεν μπορεί κανείς να μιλήσει για πλήρη κοινωνική ενσωμάτωση αυτών στις εκεί κοινωνίες. Οι Έλληνες ακολούθησαν αναπόφευκτα τη μοίρα των λευκών Ευρωπαίων. Εξαιρέσεις επ’ αυτού υπάρχουν, όπως π.χ. στην Ζιμπάμπουε και στην Κένυα, όπου οι Έλληνες γίνονται αποδεκτοί και συμμετέχουν πιο ενεργά στα κοινωνικά δρώμενα των χωρών αυτών. Η ενασχόληση των Ελλήνων με το εμπόριο εξηγείται αρκετά γλαφυρά στο βιβλίο του Γιάννη Μαρκάκη «Έλληνες στη μαύρη Αφρική 1890-1990», όπου αναφέρεται ότι στον καταμερισμό των αποικιοκρατών οι τελευταίοι κρατούσαν για τον εαυτό τους την διαχείριση της οικονομίας και την Διοίκηση, για δε τους ντόπιους πληθυσμούς επεφύλασσαν τις χειρωνακτικές και βοηθητικές εργασίες.

16

Το κενό που δημιουργούνταν μεταξύ αποικιοκρατών και ντόπιων, το κάλυψαν κυρίως Έλληνες, Εβραίοι, Λιβανέζοι, Ινδοί και Κινέζοι. Έπαιζαν έτσι το ρόλο του εμπόρου-μεσάζοντα με κύρια ασχολία την εξαγωγή των προϊόντων, που συλλέγονταν από τους ιθαγενείς, και τη διάθεση τους σε μεγάλες εταιρίες τόσο εντός όσο και στο εξωτερικό, και συγχρόνως πουλούσαν στους ιθαγενείς τα εισαγόμενα ευρωπαϊκά προϊόντα. Σήμερα έχουμε ελληνικές κοινότητες σε 14 από τις 20 χώρες της Υποσαχάριας Αφρικής. Σύμφωνα με στοιχεία των διπλωματικών μας Αρχών ο συνολικός αριθμός των Ελλήνων στην Υποσαχάρια Αφρική υπολογίζεται στα 58.000 άτομα, εκ των οποίων τα 50.000 βρίσκονται στη Νότιο Αφρική. Η παρουσία ομογενών μας στις ως άνω χώρες της Υποσαχάριας Αφρικής, εκτός του γεγονότος της ανάπτυξης επαγγελματικών, εμπορικών, αλλά κοινωνικών δεσμών με τους κατοίκους, είχε σαν αποτέλεσμα να αναπτυχθούν και διακρατικές συνεργασίες. 12

Έτσι έχουμε μια σειρά από διμερείς συμβάσεις που υπογράφησαν διαχρονικά μεταξύ της Ελλάδος και των χωρών αυτών και που αφορούν οικονομικές, μορφωτικές, τεχνολογικές, εμπορικές και πολιτιστικές συνεργασίες.

Η Ελληνική Πολιτεία, δια μέσου της Γενικής Γραμματείας Αποδήμου Ελληνισμού, ανταποκρινόμενη σε αιτήματα ομογενειακών οργανώσεων ξεκίνησε και εγκαινίασε από τη δεκαετία του ’80, μια πιο ενεργή επαφή και συνεργασία με τους φορείς του Απόδημου Ελληνισμού. Έτσι άρχισε να λαμβάνει μέτρα και να νομοθετεί σε τομείς της κοινωνικο-οικονομικής ζωής των Αποδήμων.

12

«Έλληνες στη μαύρη Αφρική 1890-1990», Γ. Μαρκάκη, εκδ.Τροχαλία, Αθήνα, 1998.

17

Μεταξύ των άλλων νομοθετήθηκε η εκπαίδευση των ομογενών και τέθηκαν κανόνες για τους αποσπασμένους εκπαιδευτικούς σε σχολεία του εξωτερικού. Για την Υποσαχάρια Αφρική έχουμε αποσπασμένους σε διάφορα σχολεία (αμιγή, δίγλωσσα και ενταγμένα) στη Νότιο Αφρική (20), στη Ζιμπάμπουε (2), στην Αιθιοπία (6), στο Κονγκό (10), στο Μαλάουι (1) και στην Τανζανία (1). Έδρα Νεοελληνικών Σπουδών έχουμε μία στο Πανεπιστήμιο του Γιοχάννεσμπουργκ, με έναν αποσπασμένο καθηγητή και τρεις ερευνητές.

Ψηφίστηκε ο Νόμος 1469 του 1984 για την αυτασφάλιση των ομογενών μας, που αφορούσε και αυτούς από την Υποσαχάρια Αφρική.

Καθιερώθηκαν κίνητρα για την παλιννόστηση (τελωνιακές και άλλες διευκολύνσεις) και ο θεσμός των ειδικών εξετάσεων για παιδιά αποδήμων για την εισαγωγή τους στα ελληνικά πανεπιστήμια.

Υλοποιήθηκαν προγράμματα φιλοξενίας παιδιών (8-13 ετών) από όλο τον κόσμο, στις δύο κατασκηνώσεις της ΓΓΑΕ στην Επανομή Θεσσαλονίκης και την Μαλεσίνα Φθιώτιδος, όπως και προγράμματα φιλοξενίας στην Ελλάδα νέων (18-25 ετών) και εφήβων (15-17). Στα προγράμματα αυτά είχαμε πάντοτε συμμετοχές παιδιών και από χώρες της Υποσαχάριας Αφρικής.

18

Η Γενική Γραμματεία Απόδημου Ελληνισμού άρχισε να καταγράφει στοιχεία επικοινωνίας με τις οργανώσεις, δημιουργώντας έτσι μια βάση δεδομένων. Χρηματοδότησε πολλές δραστηριότητες των Κοινοτήτων, Συλλόγων, Ομοσπονδιών και ενίσχυσε οικονομικά την υλικοτεχνική υποδομή σε Ελληνικές Κοινότητες, σχολεία, αθλητικούς χώρους και Μητροπόλεις στο εξωτερικό.

19

Συμμετείχε σε κοινές εκδηλώσεις στις χώρες υποδοχής. Διοργάνωσε και συνδιοργάνωσε Συνέδρια και Ημερίδες με φορείς των Αποδήμων για θέματα που τους αφορούν.

Στη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών πολλοί Απόδημοι Έλληνες επαναπατρίσθηκαν και ίδρυσαν Συλλόγους παλιννοστούντων, κυρίως στην Αθήνα. Με τους συλλόγους αυτούς η ΓΓΑΕ βρίσκεται σε επικοινωνία, συνεργάζεται και συμμετέχει σε εκδηλώσεις τους, αλλά και προσπαθεί να τους ενισχύει ποικιλοτρόπως. Από την Υποσαχάρια Αφρική έχουμε τους παρακάτω Συλλόγους Παλιννοστούντων: - Ένωση Ελλήνων Ανατολικής Αφρικής (Κένυα-Τανζανία-Ουγκάντα) - Ένωση των εκ Σουδάν Ελλήνων - Πανελλήνιος Σύνδεσμος Ομογενών Κονγκό- Ρουάντα -Μπουρουντί - Πανελλήνιος Σύνδεσμος Ομογενών Ζιμπάμπουε- Ζάμπια-ΜαλάουιΜοζαμβίκης - Σύλλογος Ελλήνων Καμερούν - Σύλλογος Ελλήνων Αιθιοπίας - Σύνδεσμος Ελλήνων Δυτικής Αφρικής και την ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΣΩΜΑΤΕΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΦΡΙΚΗΣ της οποίας βεβαίως μέλη είναι οι Σύλλογοι και των υπολοίπων αφρικανικών χωρών.

Ένα από τα θέματα που απασχολούν και σήμερα τους Συλλόγους παλιννοστούντων είναι οι αποζημιώσεις από κατασχεθείσες περιουσίες τους στις χώρες που έζησαν κι εργάστηκαν.

20

Σύμφωνα με σχετική ενημέρωση από το Υπουργείο Εξωτερικών, τέτοιες εκκρεμότητες, που δεν έχουν επιλυθεί ακόμη, υπάρχουν για ομογενείς και από το Κονγκό και την Αιθιοπία, για τις οποίες υπάρχουν σχετικές αιτήσεις σε εκκρεμότητα.

Υπάρχουν και άλλες χώρες της Βορείου Αφρικής (όπως Αλγερία, Αίγυπτος, Λιβύη, Ισραήλ) για τις οποίες ναι μεν δεν υπάρχουν σχετικά αιτήματα από ιδιώτες, ωστόσο απομένει να ρυθμισθούν νομικά και οικονομικά ζητήματα για τις απολεσθείσες περιουσίες ελληνικών συμφερόντων.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ Ο Ελληνισμός στις υποσαχάριες χώρες της Αφρικής έχει συρρικνωθεί κατά το παρελθόν λόγω των εθνικοποιήσεων και κρατικοποιήσεων πολλών επιχειρήσεων. Πολλοί ομογενείς επέστρεψαν στην Ελλάδα, ενώ μια μερίδα εξ αυτών μετεγκαταστάθηκε στη Νότιο Αφρική.

Ο Ελληνισμός στην Υποσαχάρια Αφρική δεν είναι ούτε ισομερώς κατανεμημένος, ούτε παρουσιάζει τα ίδια χαρακτηριστικά. Στην Νότιο Αφρική έχουμε οικονομικά ανεπτυγμένη παροικία, όπου οι ομογενείς μας είναι περισσότεροι (50 χιλιάδες περίπου), και συνολικά σε καλύτερη οικονομική και κοινωνική κατάσταση, και σε άλλες χώρες, που ο αριθμός είναι ελάχιστος, (20 έως 150 άτομα ανά χώρα), όπου οι συνθήκες παραμένουν δύσκολες.

21

Τίθενται ερωτήματα: - Μπορούμε και πως να αναστρέψουμε αυτό το κλίμα και να συμβάλλουμε ώστε να αναθερμανθεί το ομογενειακό μας στοιχείο; - Θέλουμε να ενισχύσουμε την παρουσία Ελλήνων σε αυτές τις χώρες; - Τι μπορούμε να προσφέρουμε στους εναπομείναντες ομογενείς μας στις χώρες αυτές; - Με δεδομένο τις εμφύλιες συρράξεις και τον αυξανόμενο κίνδυνο ασφάλειας από την τρομοκρατία σε κάποιες χώρες μήπως θα πρέπει να θέσουμε προτεραιότητες και ιεράρχηση σε στόχους;

Από την απάντηση στα ως άνω ερωτήματα θα διαμορφώναμε πιθανά την εικόνα για το μέλλον του Ελληνισμού στις Υποσαχάριες χώρες της Αφρικής.

22

«ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΥΠΟΣΑΧΑΡΙΑ ΑΦΡΙΚΗ» Ταξίαρχος Αχιλλεύς Ταουξής

Αξιότιμες κυρίες και κύριοι, Αγαπητοί σύνεδροι, Αισθάνομαι ιδιαίτερα ευτυχής για την ευκαιρία που μου δίνεται να ανταλλάξουμε μαζί απόψεις και προβληματισμούς. Είμαι πεπεισμένος ότι πρωτοβουλίες σαν αυτή συμβάλλουν στην ενίσχυση της επιστημονικής γνώσης, προάγουν τη σύνθεση ιδεών και καλλιεργούν την κριτική σκέψη. Επιτρέψτε μου να συγχαρώ τους διοργανωτές του όλου εγχειρήματος και να εκφράσω την εκτίμησή μου για το έργο που επιτελείται σε συλλογικό επίπεδο. Η εισήγησή μου θα επικεντρωθεί στις προσκλήσεις ασφαλείας που αντιμετωπίζει η Υποσαχάρια Αφρική, αλλά και στις δράσεις που αναλαμβάνονται για την αντιμετώπισή τους. Λόγω του περιορισμένου χρόνου, θα επικεντρωθώ στις δράσεις που γίνονται στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το ρόλο που καλείται να διαδραματίσει η ίδια στο συγκεκριμένο τομέα.

23

Τα τελευταία χρόνια διαμορφώνονται οι συνθήκες ενός νέου, εξαιρετικά αβέβαιου διεθνούς περιβάλλοντος, το οποίο χαρακτηρίζεται από την ανάκαμψη παλαιών και την ανάδυση νέων απειλών. Η έννοια της κλασικής απειλής μεταλλάσσεται και συμπεριλαμβάνει πλέον ασύμμετρες και υβριδικές απειλές. Το περιβάλλον ασφαλείας επιδεινώνεται από την εμφάνιση των «μη κρατικών δρώντων», την έξαρση της τρομοκρατίας, τα κοινωνικά, τα πολιτικά και τα προβλήματα ασφάλειας που δημιουργούνται από την παράνομη μετανάστευση, την ανισότητα στην κατανομή του πλούτου και βέβαια την οικονομική κρίση. Όλα τα παραπάνω συνδέονται και αλληλεπιδρούν. Η διεθνής οικονομική κρίση που γνωρίζουμε σήμερα είναι από τις μεγαλύτερες που έχει βιώσει η διεθνής κοινότητα τις τελευταίες δεκαετίες και συνιστά παράμετρο που τροφοδοτεί την αστάθεια και επηρεάζει αρνητικά την παγκόσμια ασφάλεια. Οι προκλήσεις ασφαλείας κατατάσσονται σε δύο κύριες κατηγορίες: Από τη μια πλευρά τα παραδοσιακά προβλήματα ασφαλείας, τα οποία αν και υψηλής επικινδυνότητας από τη φύση της στρατιωτικής απειλής που εμπεριέχουν, βρίσκουν βαλβίδες εκτόνωσης μέσα από το ισχύον θεσμικό πλαίσιο της διεθνούς κοινότητας. Από την άλλη πλευρά, έχουν ανακύψει στο προσκήνιο, μια κατηγορία απειλών που μέχρι πρόσφατα δεν αποτελούσαν μέρος του παραδοσιακού ορισμού των απειλών ασφαλείας. Στην κατηγορία των απειλών αυτών εντάσσονται σαφώς οι εθνοτικές και θρησκευτικές συγκρούσεις, οι επιθέσεις φανατικών ισλαμιστών, οι μαζικές μεταναστευτικές ροές ως συνέπεια εμφύλιων συρράξεων όπως για παράδειγμα στη Σύρια και τη Λιβύη, η διασπορά μεγάλων ποσοτήτων οπλισμού και πυρομαχικών σε μη κυβερνητικές δυνάμεις, μετά την κατάρρευση των κρατικών δομών στις χώρες αυτές, και η δημιουργία θυλάκων υπανάπτυξης και ανομίας σε περιοχές των χωρών της ευρύτερης περιοχής που ευνοούν τον εξτρεμισμό, την τρομοκρατία και την πειρατεία. (Λιβύη, υποσαχάρια Αφρική, Συρία).

24

Η αιματηρή και χρονίζουσα κρίση στη Συρία, σε συνδυασμό με αμφιταλαντεύσεις της διεθνούς κοινότητας και τα συγκρουόμενα συμφέροντα των κρατών της ευρύτερης περιοχής, γέννησε νέες, πιο ριζοσπαστικές, εστίες θρησκευτικού και εθνοτικού φονταμενταλισμού, οι οποίες απειλούν πλέον με αποδιοργάνωση και κατάρρευση μεγάλου μέρους της Μέσης Ανατολής, αλλά και της Βόρειας Αφρικής, με άμεσο, προφανώς αντίκτυπο και στις περιοχές της Υποσαχάριας Αφρικής. Η τρομοκρατία παραμένει η σημαντικότερη απειλή της διεθνής κοινότητας, καθώς τα τελευταία χρόνια συνεχώς μετεξελίσσεται. Οι τρομοκρατικές οργανώσεις δεν εντοπίζονται αποκλειστικά στην ύπαρξη μιας κεντρικής ηγετικής ομάδας, αλλά σε ένα αποκεντρωμένο δίκτυο οργανώσεων. Οι υπό-ομάδες αυτές συνδέονται με την ηγέτιδα και συχνά έχουν δυνάμεις εσωτερικά σε διάφορες χώρες. Στη Δυτική Αφρική το 2015, είδαμε την εξάπλωση της απειλής των Ισλαμικών εξτρεμιστικών ομάδων σε ολόκληρη την περιοχή. Αυτό επιβεβαιώνεται και από τις εξελίξεις που σχετίζονται με την εξάπλωση της Boko Haram, η οποία επαναβεβαίωσε την υποταγή της στο αυτοαποκαλούμενο «Ισλαμικό Κράτος» και ως γνήσια θυγατρική του, επέκτεινε τη δράση της και πέραν των συνόρων της Νιγηρίας. Η τρομοκρατική δράση της οργάνωσης αναμένεται να συνεχισθεί και να ενταθεί το τρέχον έτος, τόσο στη Νιγηρία, αλλά πιθανότητα και σε περιοχές του Καμερούν, του Τσάντ και αλλού. Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί η πιθανότητα η Boko Haram να συντονίσει τις δράσεις τις με άλλες οργανώσεις που ελέγχονται από το ISIS.

25

Κυρίες και Κύριοι, Ξεχωριστή σημασία για την Ευρώπη έχει η περιοχή του Σαχέλ (Sahel), που καλύπτει το νότιο όριο της ερήμου της Σαχάρας και εκτείνεται εγκάρσια προς την αφρικανική ήπειρο, από τον Ατλαντικό έως την Ερυθρά Θάλασσα. Η ζώνη αυτή έχει εξαιρετικό ενεργειακό ενδιαφέρον για την Ευρώπη. Εννέα από τις χώρες που βρίσκονται στην περιοχή του Σαχέλ, με περίπου 50 εκατομμύρια κατοίκους περιλαμβάνονται μεταξύ των φτωχότερων στον κόσμο. Ενώ παρουσιάζει ταχεία δημογραφική αύξηση, έχει ιδιαίτερα χαμηλούς δείκτες προσδόκιμου ζωής, από τους χαμηλότερους παγκοσμίως. Από τις χώρες αυτές προέρχονται μεγάλες μεταναστευτικές ροές προς Ευρώπη. Παράλληλα υφίσταται διείσδυση Ισλαμιστών, οι οποίοι επιδιώκουν να τη μετατρέψουν σε βάση της διεθνούς τρομοκρατίας, κατά το πρότυπο του Αφγανιστάν.

Προκλήσεις ασφαλείας συμπεριλαμβανομένων της πειρατείας και της θαλάσσιας ασφάλειας, της εμπορίας ανθρώπων, προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών, τρομοκρατίας, διάδοση όπλων και ασύμμετρων απειλών κλπ, απασχολούν άμεσα την ΕΕ. Συγκεκριμένα: Το Σουδάν αντιμετωπίζει σοβαρές οικονομικές, οι οποίες οξύνθηκαν ακόμα περισσότερο όταν, μετά την ανεξαρτησία του Νοτίου Σουδάν, έχασε το 75% της παραγωγής πετρελαίου, ενώ βρίσκεται αντιμέτωπο με ένοπλες εξεγέρσεις σε διάφορες περιοχές του (Darfour, Kordofan, Blue Nile).

26

Το Νότιο Σουδάν βρίσκεται αντιμέτωπο με τον εμφύλιο πόλεμο που ξέσπασε στα τέλη του 2013, μεταξύ των φυλών Ντίνκα και Νουέρ. Αυτή τη στιγμή «σχεδόν το 25% του πληθυσμού της χώρας συνεχίζει να έχει ανάγκη από επισιτιστική βοήθεια κατεπειγόντως. Η Ερυθραία κυβερνάται τα τελευταία 22 χρόνια από δικτατορικό καθεστώς. Σύμφωνα με έκθεση του ΟΗΕ, σχεδόν 5.000 κάτοικοί της την εγκαταλείπουν κάθε μήνα, με κύριο λόγο την υποχρεωτική θητεία στον στρατό και την καταναγκαστική εργασία που αυτή συνεπάγεται, χωρίς κανένα χρονικό όριο. Οι κάτοικοι της Ερυθραίας αποτελούν πια τη δεύτερη μεγαλύτερη αριθμητικά ομάδα προσφύγων που επιχειρούν τον επικίνδυνο διάπλου της Μεσογείου μέσα σε δουλεμπορικά σκάφη μετά τους Σύριους. Η Αιθιοπία ταλανίζεται από εθνοτικές συγκρούσεις και εξεγέρσεις, υπάρχει περιορισμένη εκπροσώπηση από τις μεγαλύτερες εθνοτικές ομάδες (ιδιαίτερα οι Ορόμο και οι Σομάλι). Σημειώνεται η βίαιη καταστολή διαδηλώσεων, και oi κατηγορίες για παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων των αντιφρονούντων μέσω της αντιτρομοκρατικής νομοθεσίας κ.α. Η Αιθιοπία είναι η δεύτερη πιο πυκνοκατοικημένη χώρα της Αφρικής, μία από τις ταχύτερες αναπτυσσόμενες οικονομίες της ηπείρου, με μέσο ρυθμό ανάπτυξης 10% κατά την τελευταία δεκαετία, ωστόσο, παραμένει μία από τις φτωχότερες χώρες, με κατά κεφαλήν ΑΕΕ ύψους 643 USD λαμβάνοντας υπόψη ότι κατατάσσεται στις χαμηλότερες θέσεις στον Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης. Επίσης, η Αιθιοπία βιώνει την χειρότερη ξηρασία των τελευταίων δεκαετιών, με σοβαρότατες συνέπειες, όπως επισιτιστική ανασφάλεια, πρωτοφανείς θανάτους ζώων, εκτοπισμό εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων (560.000 έχουν ήδη εκτοπιστεί στο εσωτερικό της χώρας). Παράλληλα, η χώρα είναι χώρα υποδοχής προσφύγων (κατά προσέγγιση 700.000) κυρίως από το Νότιο Σουδάν, την Ερυθραία και τη Σομαλία.

27

Οι εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή, όπως στις θαλάσσιες οδούς στον Κόλπο του Άντεν και στην Ερυθρά Θάλασσα, επηρεάζουν την ασφάλεια, τόσο της Ευρώπης, όσο και της ίδιας της περιοχής. Δεν θα πρέπει να αγνοείται, ακόμα, ο ανταγωνισμός μεταξύ των κρατών του Κόλπου, της Αιγύπτου και της Τουρκίας για την επιρροή των μουσουλμανικών πληθυσμών. Κυρίες και Κύριοι, Δράσεις και προτεραιότητες της ΕΕ Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δύο βασικές προτεραιότητες σε σχέση με την Αφρική: να ενθαρρύνει την ειρήνη, μέσω της πρόληψης των συγκρούσεων και της τρομοκρατίας και τη δημιουργία ευημερίας μέσω της επιτάχυνσης της βιώσιμης οικονομικής μεγέθυνσης και ανάπτυξης. Η αντιμετώπιση αυτών των δύο θα συμβάλει επίσης στην αντιμετώπιση άλλων προκλήσεων που αντιμετωπίζουμε όπως της μετανάστευσης και των προσφυγικών ροών. Οι δράσεις της ΕΕ έχουν συμβάλει αποφασιστικά στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας και της πειρατείας, οι οποίες υποχωρούν αργά στη μία πλευρά της ηπείρου (στη Σομαλία και το Κέρας της Αφρικής). Εξακολουθεί, ωστόσο, να εξαπλώνεται στην άλλη πλευρά, στο Σαχέλ, γύρω από τη λίμνη του Τσαντ και του Κόλπου της Γουινέας, συμπεριλαμβανομένης φυσικά και της Boko Haram. Όλα αυτά δημιουργούν αλληλένδετους κινδύνους για την ΕΕ: από τις μετακινήσεις πληθυσμών και τις εγκληματικές και τρομοκρατικές δραστηριότητες σε «ακυβέρνητες περιοχές» έως τις απειλές για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα μέσα διαβίωσης πολλών από τους φτωχότερους ανθρώπους στον κόσμο.

28

Δράσεις ΕΕ Ο πρωταρχικός στόχος της αναπτυξιακής πολιτικής της ΕΕ είναι η μείωση και, μακροπρόθεσμα, η εξάλειψη της φτώχειας13. Η αναπτυξιακή πολιτική, ωστόσο, αφορά επίσης την αειφόρο ανάπτυξη, τις ανισότητες, την κοινωνική αδικία και τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτό είναι ουσιώδους σημασίας για την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων της ανασφάλειας και των συγκρούσεων. Η ανάγκη για την αμοιβαία ενίσχυση των παρεμβάσεων στους τομείς της ασφάλειας και της ανάπτυξης είναι σαφής. Η ΕΕ έχει τονίσει επανειλημμένως ότι «η ασφάλεια αποτελεί προϋπόθεση για την ανάπτυξη»14 και ότι «χωρίς ανάπτυξη και εξάλειψη της φτώχειας δεν μπορεί να υπάρξει βιώσιμη ειρήνη»15. Η δημιουργία και η προώθηση των πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών με στόχο τη σταθερότητα είναι ουσιαστικής σημασίας για την ασφάλεια μιας χώρας και προϋπόθεση για την ανάπτυξή της. Αυτή η συνάρτηση ασφάλειαςανάπτυξης είναι καίριας σημασίας για τη μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητας της εξωτερικής δράσης της ΕΕ. Ως μέρος της ευρύτερης προσέγγισης της ΕΕ για το Σαχέλ, ένα συνολικό πρόγραμμα του Μηχανισμού Σταθερότητας (IfS) παράσχει βασικό εξοπλισμό και υποστήριξη (κατάρτιση και καθοδήγηση) για την ανάπτυξη των ικανοτήτων των αστυνομικών δυνάμεων στον Νίγηρα, παρέχοντάς τους τη δυνατότητα να λειτουργούν ανεξάρτητα. Αυτό αποτελεί μέρος ενός συνολικού προγράμματος στήριξης, στο οποίο περιλαμβάνεται και η προώθηση πρωτοβουλιών ειρήνης και συμφιλίωσης, η αποναρκοθέτηση και η κοινωνικοοικονομική επανένταξη.

13

Άρθρο 208 της ΣΛΕΕ Συμβούλιο 15895/03, Ευρωπαϊκή Στρατηγική Ασφάλειας, της 8.12.2003 15 Συμβούλιο 15097/07, Ασφάλεια και ανάπτυξη - Συμπεράσματα του Συμβουλίου και των αντιπροσώπων των κυβερνήσεων των κρατών μελών που συνήλθαν στο πλαίσιο του Συμβουλίου, της 20.11.2007. Έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (A8-0039/2015) σχετικά με την ετήσια έκθεση της Ύπατης Εκπροσώπου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (2014/2219(INI)) της 3.3.2015 14

29

Κυρίες και Κύριοι, Επιχειρήσεις ΕΕ Η ΕΕ είναι επίσης αρμόδια για τη χάραξη και την εφαρμογή της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας, (ΚΕΠΠΑ). Σε αυτό το πλαίσιο η ΕΕ κάνει χρήση των μέσων της Κοινής Πολιτικής Άμυνας και Ασφάλειας (ΚΠΑΑ) για αποστολές εκτός του εδάφους της για τη διατήρηση της ειρήνης, την πρόληψη των συγκρούσεων και την ενίσχυση της διεθνούς ασφάλειας16 σύμφωνα με τις αρχές του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών.

EUTM Mali Η επιχείρηση της ΕΕ στο Μάλι είναι μια εκπαιδευτική στρατιωτική αποστολή η οποία συστάθηκε και αναπτύχθηκε το 2013, σε συνέχεια αιτήματος των Αρχών της χώρας. Κύριο έργο της αποστολής είναι η παροχή πρακτική στρατιωτικής εκπαίδευσης και συνδρομής για την αναδιοργάνωση των Ενόπλων Δυνάμεων του Μάλι, χωρίς να προβλέπεται εμπλοκή της σε επιχειρησιακές δράσεις επί του εδάφους. Στόχος, δηλαδή, είναι να βοηθηθούν οι Αρχές του Μάλι ώστε να διασφαλίσουν τη συνταγματική και δημοκρατική τάξη και τις προϋποθέσεις για βιώσιμη ειρήνη με δικά τους μέσα.

EUMAM RCA Η στρατιωτική επιχείρηση της ΕΕ στην Κεντροαφρικάνική Δημοκρατία ξεκίνησε τον Μάρτιο 2015, με συμβουλευτικές αρμοδιότητες στο πλαίσιο της αναδιοργάνωσης των Ενόπλων Δυνάμεων της χώρας, με σκοπό την αναμόρφωση του Τομέα Ασφάλειας. Η εν λόγω επιχείρηση αποτελεί το διάδοχο σχήμα της προηγούμενης Επιχείρησης της ΕΕ στη χώρα (EUFOR RCA), η οποία αποσκοπούσε στην αντιμετώπιση της δυσμενούς κατάστασης ασφαλείας στην πρωτεύουσα Bangui. Στόχος αυτής της επιχείρησης ήταν η διευκόλυνση της ειρηνευτικής αποστολής των Η.Ε. (MINUSCA). Επιχειρησιακό Στρατηγείο είχε ορισθεί για εκείνη την αποστολή το Στρατηγείο της Λάρισας, με Γάλλο Διοικητή και Έλληνα Επιτελάρχη.

16

Άρθρο 42 της ΣΕΕ

30

Οι συζητήσεις για το μέλλον της Αποστολής επί του παρόντος είναι προς την κατεύθυνση σύστασης μιας νέας εκπαιδευτικής αποστολής, κατά το πρότυπο αυτής στο Μάλι.

Capacity Building for Security and Development (CBSD) Η πρωτοβουλία Ανάπτυξης Δυνατοτήτων για την Υποστήριξη της Ασφάλειας και της Ανάπτυξης της ΕΕ προβλέπει τη συμπλήρωση της παρεχόμενης εκπαίδευσης και συμβουλών με παροχή πρόσθετη, υλικής, συνδρομής, ούτως ώστε να καταστούν λειτουργικές οι δομές ασφαλείας της χώρας, καθιστώντας τις λήπτριες χώρες ικανές να προλαμβάνουν και να αντιμετωπίζουν αυτοδυνάμως τις κρίσεις που ενδέχεται να ξεσπάσουν. Ως χώρες πιλοτικής εφαρμογής του εγχειρήματος είναι το Μάλι και η Σομαλία.

EUNAVFOR Atalanta H Επιχείρηση EUNAVFOR ATALANTA αποτελεί την πρώτη ναυτική Επιχείρηση της ΕΕ, η οποία ξεκίνησε στις 8 Δεκεμβρίου 2008 και διεξάγεται στο πλαίσιο αποφάσεων του ΣΑΗΕ για την καταπολέμηση της πειρατείας στο Κέρας της Αφρικής. Στα καθήκοντά της περιλαμβάνονται: (i) η προστασία πλοίων του Παγκοσμίου Προγράμματος Τροφίμων (WFP) και της Αποστολής της Αφρικανικής Ένωσης στη Σομαλία (AMISOM), (ii) η -κατά περίπτωση- προστασία ευπαθών εμπορικών και λοιπών πλοίων και (iii) η επιτήρηση θαλασσίων ζωνών στα ανοικτά των ακτών της Σομαλίας

EUTM Somalia H EUTM Somalia αναπτύχθηκε τον Ιανουάριο του 2010, στο πλαίσιο της γενικότερης προσπάθειας της ΕΕ να συμβάλει στη βελτίωση της κατάστασης ασφαλείας στη Σομαλία. Πρόκειται για Αποστολή ΚΠΑΑ, με μη εκτελεστικό χαρακτήρα, με σκοπό την εκπαίδευση των σομαλικών δυνάμεων ασφαλείας. Η εκπαιδευτική αυτή δράση υλοποιείται σε συνεργασία με την Αποστολή της Αφρικανικής Ένωσης στη Σομαλία (AMISOM), τις ΗΠΑ και τη σομαλική Κυβέρνηση, κυρίως σε ανώτατα στελέχη Υπουργείου Αμύνης και Στρατιωτικού Επιτελείου.

31

Παράλληλα, η Αποστολή παρέχει συμβουλές/εκπαίδευση καθώς την υποστήριξή της στη διαδικασία προώθησης των μεταρρυθμίσεων στον τομέα της ασφαλείας, με στόχο να αναπτυχθεί ένα ολοκληρωμένο σύστημα στρατιωτικής εκπαίδευσης. Η EUTM έχει μέχρι στιγμής επιτελέσει σημαντικό έργο, έχοντας ήδη εκπαιδεύσει πάνω από 4600 στρατιώτες.

32

EUCAP Nestor Σκοπός της Αποστολής είναι η ενδυνάμωση των ναυτικών δομών των χωρών δραστηριοποίησής της17 και ως κύριο έργο της ορίζεται η παροχή εξειδικευμένων συμβουλών επί νομικών, διοικητικών, πολιτικών και επιχειρησιακών θεμάτων που συνδέονται με τη θαλάσσια ασφάλεια. Επιπροσθέτως, η Αποστολή αναλαμβάνει και την εκπαίδευση στελεχών της ακτοφυλακής/ναυτικού των χωρών της περιοχής, καθώς και την προμήθεια εξοπλισμού ασφάλειας προσωπικού. Σημειώνεται ότι έμφαση δίδεται στην περαιτέρω ενίσχυση και εκπαίδευση της παράκτιας αστυνομίας, αλλά και των δικαστικών αρχών της Σομαλίας. Συνεκτική ή Ολοκληρωμένη Προσέγγιση Εν λόγω δράσεις, οι οποίες εντάσσονται στο γενικότερο πλαίσιο της Στρατηγικής της ΕΕ για το Κέρας της Αφρικής, αποτελούν άριστο παράδειγμα έμπρακτης εφαρμογής της ολοκληρωμένης/συνεκτικής προσέγγισης της ΕΕ για την αντιμετώπιση κρίσεων. Έγινε σαφές, και μέσω από της επιχειρήσεις της ΕΕ, ότι τα στρατιωτικά μέσα από μόνα τους δεν αρκούν για την εδραίωση της ειρήνης, της ασφάλειας και της σταθερότητας, ακόμη και αν διαδραματίζει βασικό ρόλο. Η ΕΕ αντιλήφτηκε πως τα πολιτικά μέσα είναι εξίσου απαραίτητα για την ανοικοδόμηση κρατικών δομών, δημοκρατικών θεσμών, ανάπτυξη κλπ, και επιπλέον, ότι η ειρήνη, η ασφάλεια και η σταθερότητα, δεν μπορεί είναι δυνατόν να διατηρηθούν χωρίς να υπάρχει ο σεβασμός ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δημοκρατίας, θεμελιωδών ελευθεριών και βέβαια η απουσία της οικονομικής ανάπτυξης.

17

Επισημαίνεται ότι, αρχικώς, η Αποστολή δραστηριοποιούταν σε πέντε χώρες (ήτοι Σομαλία, Κένυα, Τανζανία, Σεϋχέλλες, Τζιμπουτί), ενώ βάσει της πρόσφατης ‘Ενδιάμεσης Στρατηγικής Αναθεώρησης’ (Μάιος 2015) προβλέπεται περιορισμός της περιφερειακής δραστηριότητας και μετατόπιση του κέντρου βάρους στη Σομαλία.

33

Η σφαιρική προσέγγιση αποσκοπεί λοιπόν στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των δράσεων της ΕΕ μέσω της αξιοποίησης του συνόλου των διαθέσιμων μέσων και εργαλείων της ΕΕ, της ενίσχυσης των συνεργειών μεταξύ των συναφών δράσεων της ΕΕ, συγκεντρώνει, αν θέλετε, ένα φάσμα στρατιωτικών και πολιτικών δυνατοτήτων, (διπλωματία, ανάπτυξη, άμυνα και ασφάλεια, κλπ) σε μία ενιαία προσέγγιση. Η Υποσαχάρια Αφρική αποτελεί χώρο ιδιαίτερης σημασίας για την Ευρώπη, παρά το γεγονός ότι στην πράξη δεν βρίσκεται ψηλά στις προτεραιότητες των περισσότερων κρατών της ΕΕ. Ωστόσο, η εμπλοκή της ΕΕ, αλλά και μεμονωμένα ευρωπαϊκών χωρών, σε κρίσεις χωρών όπως στο Σουδάν, στο Τσαντ, στο Μαλί και στη Δημοκρατία της Κεντρικής Αφρικής, αποτυπώνουν τη σημασία που προσδίδει η ΕΕ στην περιοχή. Στο σημείο αυτό ολοκληρώθηκε η εισήγησή μου. Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.

34

|«Αισιόδοξοι κατά απαισιόδοξων: Η συζήτηση για το μέλλον της Αφρικής» Αστέρης Χουλιάρας Η Υποσαχάρια Αφρική έχει προκαλέσει διεθνή ενθουσιασμό τόνισε από την πλευρά του ο κ. Αστέρης Χουλιάρας, αναλύοντας τις αιτίες και τις συνέπειες. Πράγματι, αιτίες των «καλών και αισιόδοξων νέων» για την ΥΣΑ, είναι μεταξύ άλλων:

η εξάπλωση της ειρήνης και της δημοκρατίας

η διαγραφή του αφρικανικού χρέους

η αύξηση της χρήσης κινητών τηλεφώνων

Οι συνέπειες της ανάπτυξης, ακολούθως, είναι ορατές και έχει δημιουργηθεί μια μικρή μεσαία τάξη υπογράμμισε. Από την άλλη, υπάρχει ακόμα δρόμος που πρέπει να διανυθεί, καθώς τα αποτυχημένα κράτη (failed states) όπως η Σομαλία, δεν έχουν μπει σε τροχιά σταθερότητας και ανάπτυξης.

35

Υπάρχουν πλούσιες και φτωχές σε φυσικούς πόρους χώρες, οι οποίες δεν έχουν όλες τις ίδιες δυνατότητες ανάπτυξης και προσφοράς ευκαιριών.

Ολοκλήρωσε, τέλος, την τοποθέτηση του θίγοντας το ζήτημα ότι εάν η Ελλάδα επιθυμεί πράγματι να διαδραματίσει ενεργό ρόλο στην εν λόγω περιοχή, θα πρέπει ο πρωθυπουργός να διοργανώσει άμεσα ένα ταξίδι στις χώρες αυτές και να τον ακολουθήσουν επιχειρηματίες και όχι μόνο.

36

Δημοσιεύθηκε στο Νέο Κόσμο, έντυπη εφημερίδα της Ομογένειας στην Αυστραλία, άρθρο του Τομεάρχη Εξωτερικής Πολιτικής & Άμυνας του Σ.Α.Π.Ε.Δ.Δ., Αθανάσιου Καυκαλίδη

37

Την πρωτοβουλία του Τομεάρχη Εξωτερικής Πολιτικής & Άμυνας του Σ.Α.Π.Ε.Δ.Δ., Αθανάσιου Καυκαλίδη, στήριξαν συμμετέχοντας στην Γραμματεία και στα Διαδικαστικά κατά την διάρκεια την Ημερίδας, αλφαβητικά οι ακόλουθοι:  Γαλεράκης Πολύτιμος  Γεωργίου Πάνος  Κάργα Μαρία  Κωσταρέλος Κυριάκος  Μήτση Θεοδώρα  Πρωιτσάκη Νιόβη  Συλίκου Άννα  Χαιρετάκης Μάριος-Γεώργιος

38

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Πρόεδρος Ιωάννης Κουτρουμπής Αντιπρόεδρος και Πρόεδρος Επιτροπής Ερευνών και Νομικών Υποθέσεων Σοφία Κατσούλα Γενική Γραμματέας Άννα Συλίκου Ειδική Γραμματέας Θεοδώρα Μήτση Ταμίας Νικόλαος - Αλέξανδρος Συνοδινός Μέλος Όμηρος Τσάπαλος Μέλος και Πρόεδρος Επιτροπής Επικοινωνίας και Εκδηλώσεων Φανή Παγώνα

39