opgepikt door een speciale sensor, het AIM2 inflammasoom. Vrij DNA in de cel is een teken van gevaar; het eigen DNA zit namelijk netjes in de kern verpakt. Dus wat daar niet in zit, zou wel eens afkomstig kunnen zijn van virussen of bacteriën. AIM2 merkt dit gevaar op en zorgt voor de productie van cytokines als interleukine 1β, die een ontstekingsreactie in gang zetten waardoor het vreemde DNA, afkomstig van bacterie of virus, wordt opgeruimd. Uit het Duitse onderzoek blijkt dat in door psoriasis aangedane huidcellen veel meer los DNA en actief AIM2 te vinden is dan in normale huid. Het DNA is van de huidcel zelf en is waarschijnlijk vrijgekomen door ontsteking of beschadiging. De toename van AIM2 veroorzaakt ontsteking en draagt zo bij aan het ontstaan en in stand houden van de psoriasis. Dit AIM2-afhankelijke ontstekingsmechanisme blijkt te kunnen worden geremd door vitamine D. Hiermee is dus een mogelijk extra werkingsmechanisme voor vitamine D preparaten gevonden. Het zou ook een reden zijn om zulke preparaten verder te ontwikkelen. Uiteindelijke proces Uit dit alles beginnen we nu in grote lijnen te begrijpen welke processen tot psoriasis leiden. Het proces dat uiteindelijk tot psoriasis leidt zou er als volgt kunnen uitzien. Een micro-organisme op de huid dringt naar binnen door de defecte hoornlaag en infecteert een huidcel. Deze kan ook beschadigd worden door verwonding, zoals bij het Koebner fenomeen, waarbij psoriasis bijvoorbeeld verschijnt in een operatielitteken of door de inwerking van bepaalde geneesmiddelen, zoals ß-blokkers voor hoge bloeddruk. Ze gaat dan een overmaat aan ß-defensin produceren. ß-defensin dient niet alleen voor afweer tegen bacte-
riën. Het is ook een signaalmolecule dat afweercellen in de buurt van de huid kan alarmeren en aanzetten tot het produceren van cytokines, waaronder interleukine-1, -12/23 en TNFα. Tegelijkertijd worden onderdelen van de bacterie verwerkt door antigen presenterende Langerhans cellen, die op weg naar de lymfklieren gaan om daar T-lymfocyten te alarmeren. De T-lymfocyten worden blootgesteld aan de stukken bacterie, leren deze herkennen en begeven zich vervolgens naar de huid. Daar verzorgen ze vervolgens de afweer tegen de bacterie die de ontsteking in gang heeft gezet. Omdat bij mensen met aanleg voor psoriasis gevaarsignalen, zoals vrij DNA in de cel, te sterk worden doorgegeven door AIM2, schiet de afweerreactie door. De T-cellen houden mede de ontsteking in stand en de huidcellen blijven de verschillende cytokines produceren waardoor de Tcellen en andere ontstekingscellen steeds opnieuw worden gestimuleerd. Daardoor onstaan uiteindelijk de zichtbare huidafwijkingen die we kennen als psoriasis.
ontstekingscellen worden gegeven. Op dit moment worden ze getest voor psoriasis, met bemoedigende resultaten. Deze ontwikkelingen laten zien hoe belangrijk het is om aandoeningen als psoriasis tot in moleculair detail te begrijpen. Moderne biologie en geneeskunde gaan zo hand in hand om patiënten te helpen.
Gevolg De biologicals zijn het meest zichtbare resultaat van de nieuwe inzichten. Deze ontwikkeling zal zich verder versnellen en we kunnen nieuwe biologicals verwachten, gericht tegen de verschillende signaalmoleculen die nu worden gevonden. Het toenemend inzicht in wat er precies in de huidcellen gebeurt bij psoriasis, zal ook leiden tot de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen in tabletvorm of voor lokale toediening. Een mooi voorbeeld zijn de Janus kinase remmers, die naar verwachting in de komende jaren op de markt komen. Deze middelen remmen Janus kinases; dit zijn eiwitten die nodig zijn voor het doorgeven van signalen die door cytokines aan
Contactgegevens Prof. dr. M.A.M. van Steensel, dermatoloog Afdeling Dermatologie en lab experimentele dermatologie Maastricht Universitair Medisch Centrum
Verder lezen Het is taaie kost voor leken, maar de volgende wetenschappelijke publicaties zijn interessant voor lezers die echt alles willen weten. • De Cid R et al. Deletion of the late cornified envelope LCE3B and LCE 3C genes as a susceptibility factor for psoriasis. Nat Genet. 2009;41:211-5. • Dombrowski Y et al. Cytosolic DNA triggers inflammasome activation in keratinocytes in psoriatic lesions. Sci Transl Med. 2011;3:82ra38. • Hollox EJ et al. Psoriasis is associated with increased beta-defensin genomic copy number. Nat Genet. 2008;40:23-5.
Verklarende woordenlijst Antigen: in principe iedere vreemde stof waartegen een afweerreactie kan worden opgewekt. Bèta-defensin: een eiwit dat afweer tegen bacteriën verzorgt. Biologicals: anti-lichamen die zijn gemaakt tegen cellulaire signaalsystemen die bij psoriasis ontregeld zijn. Copy number variation: het fenomeen dat het aantal van een bepaald gen kan verschillen van mens tot mens. Cytokine: signaalstoffen die vaak betrokken zijn bij ontstekingsreacties en bijvoorbeeld dienen om bepaalde afweercellen aan te trekken. Voorbeelden: interleukines en TNFa. Deletie: het ontbreken van een stuk DNA. DNA: de drager van erfelijke informatie, aanwezig in iedere cel van het lichaam.
Gen: eenheid van erfelijke informatie. In het algemeen geldt dat genen de instructies zijn hoe eiwitten te maken. Inflammasoom: een eiwitcomplex dat alarmsignalen uit de omgeving van de cel oppikt en deze vertaalt naar een ontstekingsreactie. Janus kinase: een eiwit dat cytokine-signalen kan doorgeven. Remming ervan kan gebruikt worden om psoriasis te behandelen. Langerhans cel: een gespecialiseerde cel in de opperhuid, die in staat is om antigenen te presenteren aan het immuunsysteem zodat er een afweerreactie tegen kan worden opgewekt. LCE3B/C: Late cornified envelope 3B/C; als deze eiwitten ontbreken in de hoornlaag is de kans groter om psoriasis te krijgen. Psoriasis arthropathica: psoriasis met gewrichtsontsteking. PSO–Nieuws
|
11