PRZEGLĄD RUSYCYSTYCZNY 2019, nr 3(167)
GRZEGORZ PRZEBINDA Uniwersytet Jagielloński
MOGARYCZ I INNI. DRAMATYCZNE LOSY KANONU TEKSTOWEGO MISTRZA I MAŁGORZATY Każdy badacz literatury musi mieć zdolności śledcze1. Józef Hen, Bruliony Profesora T.
1. COŚ TY MOGARYCZOWI UCZYNIŁ, DRAWICZU? (1995)
Gdy w 1995 roku wrocławskie Wydawnictwo Dolnośląskie opublikowało przekład Mistrza i Małgorzaty autorstwa Andrzeja Drawicza, krytyk i tłumacz Jan Gondowicz pytał na łamach warszawskiego pisma „Ex Libris”, dlaczego w przekładzie owym — w rozdziale trzynastym pierwszej części powieści — brakuje dwustronicowego mniej więcej fragmentu o Alojzym Mogaryczu, donosicielu, który zdradził Mistrza za mieszkanie: Ale czemu właściwie Mistrz trafił najprzód do więzienia, a później do domu wariatów? Z edycji Wydawnictwa Dolnośląskiego się tego nie dowiemy. Czytelnicy docierający do zakończenia, natrafią tam na nieznaną postać, której Woland wymierza karę nie wiadomo za co. Jest to niejaki Alojzy Mogarycz, który — jak opisuje (ale nie w tym wydaniu) Bułhakow — spłodził donos na Mistrza, by zająć jego suterenę. Historia ta jednak, zawarta w rozdziale nie przypadkiem trzynastym, gdzieś się zapodziała. W relacji Mistrza o jego literackiej karierze (strona 213 i dalsze) brak akapitu o przyczynie ataków krytyki — gazetowej wkładce z fragmentem powieści o Piłacie, potem o depresji, jaka ogarnęła kochanków, a dalej całego epizodu fatalnej znajomości z niegodziwym dziennikarzem. W sumie znikły ze dwie strony maszynopisu, dość znaczące w fabule utworu2.
Podkreślmy, że uwaga ta, cenna dla opisu losów kanonu tekstowego Mistrza i Małgorzaty i to nie tylko w polszczyźnie, nie uzy J. Hen, Bruliony Profesora T., Wydawnictwo Sonia Draga, Katowice 2016, s. 83. J. Gondowicz, Czekając na Wolanda, „Ex Libris”, kwiecień 1996, nr 94, s. 15. Por. M. Bułhakow, Mistrz i Małgorzata, przeł. A. Drawicz, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 1995, s. 213–215.
1
2
36