Strategisch Plan Limburg in het Kwadraat (SALK) by Provincie Limburg

SALK eindrapport Overhandiging aan Taskforce voor Limburg op 1 februari 2013

Strategisch Actieplan voor Limburg in het Kwadraat Expertengroep olv Herman Daems

VERTROUWELIJK EN INTELLECTUEEL EIGENDOM VAN DE EXPERTENGROEP Gebruik van dit rapport is enkel toegestaan na overleg met de expertengroep

Voorwoord: werkzaamheden van de expertengroep onder leiding van Herman Daems  Op 24 oktober 2012 heeft Ford de sluiting van de vestiging in Genk aangekondigd, wat een grote economische en sociale impact zal hebben op de Limburgse regio in de nabije toekomst. Daarop stelt de Vlaamse regering een raad van experten (zonder politiek mandaat) aan, onder leiding van Herman Daems  Deze expertengroep heeft de opdracht gekregen om op korte termijn een Strategisch Actieplan voor Limburg in het Kwadraat (SALK) uit te werken, met name een onafhankelijke aanbeveling om duurzame werkgelegenheid te bevorderen en het economisch herstel van de regio op lange termijn te realiseren  De expertengroep heeft gedurende 2 maanden (december 2012 - januari 2013) intensief gewerkt aan de concrete uitwerking van SALK. De groep heeft onder meer … – Een veelheid aan bronnen geraadpleegd – 16 partijen uit het middelveld gehoord tijdens officiële ‘hearings’ – Alle suggesties ingediend door verschillende partijen geanalyseerd De expertengroep is 6 maal samengekomen, en er hebben ook een vijftiental werksessies plaatsgevonden in subgroepen  Het finale SALK rapport wordt overgemaakt aan de Vlaamse regering op 1 februari 2013, die deze voorstellen verder zal moeten laten concretiseren om vervolgens een beslissing te nemen omtrent wat effectief te implementeren. Dit debat zal plaatsvinden in nauw overleg met de Taskforce voor Limburg, een specifiek overlegorgaan samengesteld uit de verschillende politieke niveaus en de sociale partners  De samenstelling van de expertengroep, alsook meer details over de opdrachtstelling, de hearings en de geraadpleegde bronnen zijn opgenomen in bijlage Expertengroep SALK | 1

SALK samenvatting (1/2)  Limburg werd in de jaren ’80 economisch zwaar getroffen door de sluiting van de mijnen. De regio is sindsdien door een reconversie gegaan wat geleid heeft tot een sterke groei in werkgelegenheid. Anno 2013 staat de regio opnieuw onder druk door de sluiting van de Ford vestiging, de grootste werkgever. Limburg moet deze gebeurtenis zo snel mogelijk te boven komen en verder bouwen aan de toekomst. Echter, het Limburgse economische weefsel heeft een aantal belangrijke problemen die een snel herstel bemoeilijken

– Limburgse werkgelegenheid en welvaart staan onder druk: de sluiting van Ford Genk vergroot het reeds bestaande werkgelegenheidsprobleem. Bovendien dreigt er een daling van de Limburgse welvaart. Werkgelegenheid staat onder druk terwijl totale en beroepsbevolking blijven stijgen en productiviteit daalt

– Het beschikbare talent sluit niet aan bij de noden van de markt: de werkloosheidsgraad is structureel hoger dan het Vlaamse gemiddelde en treft vooral laaggeschoolden. Bovendien kent de Limburgse beroepsbevolking een scholingsachterstand

– Limburgse economie mist innovatiekracht en ondernemerschap en de bedrijven zijn onvoldoende exportgericht. Bovendien kent tewerkstelling in Limburg een oververtegenwoordiging in sectoren onder druk (klassieke industrie)

– Limburgse regio is onvoldoende ontsloten (weg / water / spoor) en de ontwikkeling van bedrijventerreinen is niet afgestemd op de vraag

– Gezien het huidige financiële klimaat en mogelijks beperktere privé kapitaal accumulatie, is het voor Limburgse bedrijven niet mogelijk om een inhaalbeweging te financieren  Gezien de specifieke problemen in Limburg, is een strategische aanpak vereist. De doelstelling van het Strategisch Actieplan voor Limburg in het Kwadraat (SALK) is dan ook het economisch weefsel van de regio duurzamer te maken door een vernieuwende strategie. Op die manier kan jobcreatie versterkt en het werkloosheidssurplus weggewerkt worden. Deze strategie zit vervat in “de Limburgse 6-hoek”: meer jobs, marktgericht scholen, sterker ondernemen, krachtiger innoveren, beter exporteren, en gericht ontsluiten. Dit alles moet gebaseerd zijn op 2 basisprincipes

– Interregionale samenwerking: Limburg kan zich het best ontwikkelen in samenwerking met andere regio’s – zo kan het bouwen op de sterktes van die regio’s, en zelf inspelen op hun behoeftes (complementariteit).

– Community formation: het beleid dient gericht te zijn op het creëren van linken tussen mensen: groei wordt gevoed door het samenbrengen van de juiste partijen (bedrijven, kennisinstellingen en overheid) rond de juiste thema’s

Expertengroep SALK | 2

SALK samenvatting (2/2) ▪

De uitvoering van deze strategische visie wordt onderbouwd door 4 pijlers

– Acties op korte termijn, met als doel de impact van de sluiting van Ford op tewerkstelling te temperen. Een concreet engagement van de Federale en Vlaamse regering m.b.t. een aantal lopende dossiers kan een grote en directe impact hebben op werkgelegenheid. Verder kan de vraag naar en aanbod van arbeid snel beter op elkaar worden afgestemd

– Acties op lange termijn gericht op een transformatie van het economisch weefsel, vertrekkend van het huidige portfolio aan activiteiten in de regio. Deze maatregelen zijn afgestemd op de noden van de lokale markt: grote sectoren dienen versterkt (V) te worden, in groeiende sectoren moet het potentieel versneld (V) worden en kiemen voor de toekomst moeten verder worden ontwikkeld (O) (V²O principe)

– Acties op lange termijn gericht op een transformatie van het economisch weefsel, die inspelen op de randvoorwaarden. Deze maatregelen zijn bedoeld om de economie in zijn geheel te versterken (de Limburgse zeshoek). Het beleid moet gericht zijn op het creëren van duurzame jobs, beter opleiden van talent, stimuleren van innovatie, export en ondernemerschap en het verbeteren van de infrastructuur

– Sterke institutionele verankering van het beleid: de aanpak voor Limburg dient te kaderen in het Vlaamse beleid, maar met de nodige bewegingsruimte voor lokale instellingen om specifieke accenten te leggen. Bovendien spelen de lokale sociale partners een cruciale rol

▪

Door het uitvoeren van de SALK aanbevelingen, zal de regio terug kunnen aanknopen bij economische groei. Het zal echter verschillende jaar duren eer de impact van de Ford sluiting gecompenseerd is, en productiviteit moet opnieuw stijgen om de welvaart te kunnen behouden. Vandaar dat het zo belangrijk is om te focussen op het duurzamer maken van het economisch weefsel op lange termijn

▪

Een daadkrachtige implementatie en opvolging van SALK is essentieel om de Limburgse economie te versterken. We raden de Vlaamse Regering dan ook aan een transparante, daadkrachtige en duurzame “governance” structuur uit te tekenen. Dit binnen het kader van het Vlaamse industriële, technologische en arbeidsmarktbeleid en sterk verankerd in de bestaande Vlaamse en Limburgse instellingen

Expertengroep SALK | 3

SALK – Inhoud 1 Inleiding

p. 4

2 Limburgse problemen Diagnose van de specifieke economische uitdagingen van Limburg

p. 7

3 SALK visie & doelstellingen Vernieuwend beleid om te komen tot sterkere Limburgse economie met meer en duurzame tewerkstelling. Netto 10,000 nieuwe jobs en productiviteitsstijging nodig om welvaart te behouden

p. 35

4 Doelgerichte acties in 4 pijlers  Acties op korte termijn met directe impact op tewerkstelling: versnelde uitvoer van bestaande plannen  Acties op lange termijn om het economisch weefsel te transformeren, in functie van de noden van de regionale activiteiten (V²O principe): maatregelen die echt het verschil kunnen maken  Acties op lange termijn om het economisch weefsel te transformeren in functie van de randvoorwaarden van economische groei: maatregelen die het juiste klimaat creëren  Centraal gevoerd beleid met lokale accenten en sterke verankering in lokale instellingen

p. 43

5 Tot slot Door daadkrachtig beleid volgens Limburgse zeshoek met sterke bestuursstructuur kan de provincie uitgroeien tot een sterkere regio

p. 104

6 Bijlagen

p. 108

Expertengroep SALK | 4

Inleiding

Kader voor het Strategisch Actieplan voor Limburg in het Kwadraat SALK kader

Aanleiding / context

▪

De opdracht van de expertengroep is het opstellen van een plan voor de toekomstige economische ontwikkeling van Limburg waarbij de nadruk ligt op het creëren van additionele duurzame werkgelegenheid en het versterken van het economische weefsel in de regio

▪

De expertengroep heeft binnen deze opdrachtstelling in de periode december 2012 januari 2013 een strategisch plan voor Limburg uitgewerkt, en dit binnen het volgende kader

Sluiting van de Ford fabriek

▪

– Het plan heeft voornamelijk een lange termijn focus, en richt zich dus niet uitsluitend op de hertewerkstelling van de werknemers van Ford en toeleveranciers

Nakende ontslag van ±8,000 werknemers in Limburg betrokken bij Ford Genk en zijn toeleveranciers

– Het plan omvat een strategie voor de regio, onderbouwd door een veelheid aan concrete ideeën om deze strategie te realiseren. Deze ideeën zijn vorm gegeven binnen een korte termijn, en op basis van de beschikbare expertise binnen de expertengroep. De betrokken overheden dienen deze ideeën te concretiseren / evalueren en te kiezen welke te implementeren

Geschatte economische impact van 0.3% op het Belgische BBP

– Het plan spreekt zich niet uit over eventuele extra middelen die toegewezen zouden moeten worden aan Limburg. Het is aan de betrokken overheden om uit te maken welke bijkomende budgettaire inspanning zij wensen te leveren voor de regio. De expertengroep is echter van mening dat vele initiatieven kunnen uitgevoerd worden binnen de huidige budgetten, maar door deze anders en efficiënter aan te wenden

▪

De SALK aanbevelingen sluiten aan bij het bestaande kader van Vlaanderen In Actie (ViA) en het Nieuwe Industriële Beleid (NIB). Zij dienen gezien te worden als een verdieping op basis van de specifieke situatie van de Limburgse provincie

Expertengroep SALK | 5

Inleiding

Basisprincipes gehanteerd bij het uitwerken van de SALK aanbevelingen ▪

SALK is gericht op maximale creatie van arbeidsplaatsen, met als toetsstenen – Duurzame en inclusieve jobcreatie – Hoge toegevoegde waarde – Onafhankelijkheid van structurele subsidiëring – Milieuvriendelijkheid

▪

SALK is voornamelijk gebaseerd op creatie van arbeidsplaatsen in de markteconomie, en dit zowel voor loontrekkenden als zelfstandigen

▪

SALK focust op de creatie van nieuwe arbeidsplaatsen (en dus niet op herlokalisatie van bestaande activiteiten in Vlaanderen naar Limburg) zodat de tewerkstelling stijgt, waarmee SALK aansluit bij de Vlaamse strategie om de werkzaamheidsgraad te verhogen

▪

SALK bouwt verder op – Huidige sterktes – Reeds aanwezige kiemen voor de toekomst (“niet het wiel heruitvinden”) – Competenties aanwezig in de regio

▪

SALK initiatieven kaderen in een … – Korte termijn actieplan vs. een lange termijn aanpak – Defensieve vs. offensieve aanpak (jobs beschermen in sectoren onder druk, jobs creëren in groeisectoren)

▪

SALK initiatieven zijn bedoeld om niet-markt verstorend te zijn, bij implementatie mogen ze … – Geen oneerlijke concurrentie veroorzaken binnen de huidige (Limburgse) economie – Geen verdringing met zich meebrengen op de arbeidsmarkt Expertengroep SALK | 6

SALK – Inhoud 1 Inleiding

p. 4

2 Limburgse problemen Diagnose van de specifieke economische uitdagingen van Limburg

p. 7

p. 35

p. 43

5 Tot slot Door daadkrachtig beleid volgens Limburgse zeshoek met sterke bestuursstructuur kan de provincie uitgroeien tot een sterkere regio

p. 104

6 Bijlagen

p. 108

Expertengroep SALK | 7

Limburgse problemen – Samenvatting Limburg werd in de jaren ’80 economisch zwaar getroffen door de sluiting van de mijnen. De regio is sindsdien door een reconversie gegaan wat geleid heeft tot een sterke groei in werkgelegenheid. Anno 2013 staat de regio opnieuw onder druk door de sluiting van de Ford vestiging, de grootste werkgever. Limburg moet deze gebeurtenis zo snel mogelijk te boven komen en verder bouwen aan de toekomst. Echter, Het Limburgse economische weefsel heeft een aantal belangrijke problemen die een snel herstel bemoeilijken A Limburgse werkgelegenheid en welvaart staan onder druk ▪ Sluiting van Ford Genk vergroot het reeds bestaande werkgelegenheidsprobleem en doet de inspanningen van de voorbije jaren teniet ▪ Daling van de Limburgse welvaart dreigt aangezien de werkgelegenheid onder druk staat terwijl de totale en beroepsbevolking blijft stijgen en de productiviteit daalt. Bovendien zet de sluiting van Ford Genk de inkomsten voor de lokale overheden onder druk waardoor hun bestuurskracht verminderd wordt B Beschikbare talent sluit niet aan bij de noden van de markt ▪ Werkloosheidsgraad is structureel hoger dan het Vlaamse gemiddelde en treft vooral laaggeschoolden, jongeren en ouderen ▪ Limburgse beroepsbevolking kent een scholingsachterstand – Er bestaat een aanzienlijke leerachterstand in lager en secundair onderwijs in de mijnregio – Universitair onderwijs is minder uitgebouwd in de regio; hoger onderwijs kan nog beter afgestemd worden op de lokale noden C Limburgse economie mist innovatiekracht, internationalisering en ondernemerschap ▪ Limburgse bedrijven zijn minder innovatief in vergelijking met het Vlaamse gemiddelde ▪ Limburgse bedrijven zijn onvoldoende exportgericht, en de regio slaagt er niet in om meer buitenlandse investeerders aan te trekken ▪ Het aantal starters in Limburg daalt ▪ Tewerkstelling in Limburg kent een oververtegenwoordiging in sectoren onder druk (klassieke industrie); netto nieuwe jobs in afgelopen jaren gecreëerd in diensten en publieke sector D Infrastructuur ondersteunt bedrijven onvoldoende om te groeien ▪ Limburgse regio is gebrekkig ontsloten (weg / water / spoor) ▪ Ontwikkeling van bedrijventerreinen is niet afgestemd op de vraag E De huidige financieringsbronnen zijn ontoereikend voor de Limburgse bedrijven om een inhaalbeweging te kunnen maken ▪ Banken voeren een gevoelig strenger kredietbeleid ▪ Het is waarschijnlijk aan te nemen dat de opbouw van eigen vermogen in Limburgse bedrijven lager is omwille van de meer recente economische evolutie van de regio Expertengroep SALK | 8

Limburgse problemen: Werkgelegenheid & welvaart

A Zonder bijkomende maatregelen, valt tewerkstelling in Limburg door

sluiting Ford Genk terug op het crisisdieptepunt van 2009 Simulatie

279 275.5

276

274.1

273 Werkgelegenheid in Limburg Aantal werknemers

Door sluiting Ford Genk gaan ±8,000 jobs verloren in Limburg

272.5

271.4 269.8

270

268.7

267

262.0

0 2006

268.1 Inspanningen van voorbije jaren worden teniet gedaan; de regio loopt mogelijks een achterstand van 5 jaar op

264 261

276.1

20141

1 Abstractie makend van mogelijke groei in werkgelegenheid 2013-14. Uitsluitend gecorrigeerd voor impact Ford Genk (8K jobs in Limburg): ±2K jobs verloren in 2013, ±6K jobs verloren in 2014 Expertengroep SALK | 9 BRON: VDAB arvastat; RSZ; Impactstudie UHasselt

Limburgse problemen: Werkgelegenheid & welvaart

A Het aantal werkenden daalt als gevolg van de sluiting van Ford Genk,

terwijl de totale Limburgse bevolking aangroeit CAGR t.o.v. 2011 Percent

Verwachte evolutie bevolkingsstructuur Limburg Duizend 880 875 870 865 860 855 850 845

41%

Totale bevolking

0.7

44% Beroepsgeschikte bevolking (15-64 jaar)

570

Beroepsbevolking (Participatiegraad van 69.6% tegen 2017)

400 395 390 385 380 375 370 365 360

Beroepsbevolking (aanhouden huidige participatiegraad)

Werkenden1

0 2011

2017

0.1 0.5

0.1

-0.6

Aandeel werkenden binnen totale bevolking Simulatie

Beroepsgeschikte bevolking groeit niet evenredig met totale bevolking omwille van vergrijzing Beleidsdoelstelling om participatiegraad op te trekken tot 70.3% tegen 2020 door activatie 50+ersÂ˛

Ervan uitgaande dat er geen maatregelen worden genomen om nieuwe werkgelegenheid te creĂŤren

1 Abstractie makend van mogelijke groei in werkgelegenheid 2013-14, uitsluitend gecorrigeerd voor impact Ford Genk (8K jobs in Limburg) 2 De participatiegraad is het aandeel actieve bevolking (werkenden of werkzoekenden) binnen de beroepsgeschikte bevolking (mensen tussen 15-64 jaar); deze bedraagt momenteel 68.2%. Beleidsdoelstelling is om participatiegraad voor 20-64 jarigen op te trekken tot 75% tegen 2020. Inclusief de 15-19 jarigen betekent dit een participatiegraad van 70.3% (veronderstelling dat 15% van de 15-19 jarigen deelneemt aan de arbeidsmarkt). Door extrapolatie van 2020 naar 2017 wordt dit participatiedoel 69.6% voor deze groep in 2017 Expertengroep SALK | 10 BRON: FOD economie

Limburgse problemen: Werkgelegenheid & welvaart

A Na jaren van productiviteitsgroei, daalt deze in Limburg sinds 2008 Limburg

Arbeidsproductiviteit Reëel BBP1 (per werkende)/Gewerkte uren, CAGR2

Vlaanderen

0% p.a.

▪

Stagnering van de productiviteit is een algemene Vlaamse trend

▪

In Limburg neemt de productiviteit zelfs af

48 46 +3% p.a.

– 0% p.a. afgelopen 5 jaar – -2% p.a. afgelopen 3 jaar

44 42

-2% p.a.

▪

2011

Deze daling in Limburg is groter aangezien er verhoudingsgewijs meer jobs zijn verloren gegaan in de industrie in vgl met Vlaanderen. Aangezien jobs in de industrie typisch een hogere toegevoegde waarde hebben, weegt dit sterk door op de productiviteit

1 De reële evolutie van het BBP zonder invloed van inflatie; basisjaar voor de meting is 1999 2 Compound annual growth rate of samengestelde jaarlijkse groei BRON: OECD; FOD economie

Expertengroep SALK | 11

+3% p.a.

38 36 34 0 2001

Limburgse problemen: Werkgelegenheid & welvaart CAGR1 2001-11

A Welvaart in Vlaanderen is hoger en groeit sneller

dan in Limburg, gedreven door hogere productiviteit Creatie van welvaart

BBP

Limburg 2001

2011

Participatie aan de arbeidsmarkt

Werktijd²

Productiviteit

Tewerkstellings graad4

Gewerkte uren

BBP

Capita

Proportie beroepsgeschikte bevolking³

Werkenden

Gewerkte uren

(€)

(Percentage)

(Uren)

(€/uur)

21,255

68.6%

60.3%

1,512

33.9

21,255 +2.0% p.a.

-0.2% p.a.

+0.8% p.a.

0% p.a.

+1.4% p.a.

26,006

67.6%

65.1%

1,512

39.1

24,998

66.1%

63.4%

1,577

37.8

+2.6% p.a.

-0.1% p.a.

+0.5% p.a.

0% p.a.

+2.2% p.a.

32,317

65.7%

66.2%

1,577

47.1

Vlaanderen 2001

2011

1 2 3 4 BRON:

Compound annual growth rate of samengestelde jaarlijkse groei Cijfers op Belgisch niveau aangepast voor Limburg o.b.v. cijfers VDAB; geen evolutie van 2001 naar 2011 Aandeel beroepsgeschikte bevolking (15-64j) binnen totale bevolking Aandeel werkenden binnen beroepsgeschikte bevolking Eurostat; Statbel; OESO; VDAB

Expertengroep SALK | 12

Limburgse problemen: Werkgelegenheid & welvaart CAGR1 2001-11

A Zonder meer werkgelegenheid en hogere productiviteit,

dreigt de welvaart in Limburg te dalen Creatie van welvaart

Participatie aan de arbeidsmarkt

Werktijd

Productiviteit

Tewerkstellingsgraad³

Gewerkte uren

BBP

Capita

Proportie beroepsgeschikte bevolking2

Werkenden

Gewerkte uren

(€)

(Percentage)

(Uren)

(€/uur)

26,006

67.6%

65.1%

1,512

39.1

-1.6% p.a.

-0.6% p.a.

-0.7% p.a.

0% p.a.

24,124

65.3%

62.5%

1,512

39.1

BBP

Limburg 2011

2017

Rekening houdend met impact Ford Genk en zonder maatregelen om nieuwe werkgelegenheid te creëren 1 2 3 BRON:

Compound annual growth rate of samengestelde jaarlijkse groei Aandeel beroepsgeschikte bevolking (15-64j) binnen totale bevolking Aandeel werkenden binnen beroepsgeschikte bevolking Eurostat; Statbel; OESO; VDAB

Extrapolatie productiviteitsgroei van afgelopen 5 jaar

Expertengroep SALK | 13

Limburgse problemen: Werkgelegenheid & welvaart

A Het voorbeeld van de stad Genk toont aan dat de sluiting

ILLUSTRATIEF

van Ford Genk een impact kan hebben op de budgetten van de lokale overheden Onmiddellijk verlies door wegvallen … € mln, stad Genk Onroerende voorheffing gebouwen Onroerende voorheffing outillage1 Motorenbelasting Inkomstenbelastingen werknemers Ford Genk Totaal verlies inkomsten Genk

Genkspecifiek verlies door situering Ford terreinen op grondgebied Genk

▪

€ 10 mln vertegenwoordigt 9% van de stadsbegroting van Stad Genk

▪

Dit is in het bijzonder problematisch aangezien – Genk diverse projecten in stelling heeft staan om de overgang te maken naar innovatieve maak- en kenniseconomie. Deze projecten zijn echter door dit inkomensverlies gehypothekeerd – De huidige situatie bovendien een versnelling en versterking vergt van extra investeringen in toekomstgerichte economische projecten

▪

Deze cijfers houden nog geen rekening met indirecte effecten

1 Outillage: alle toestellen, machines en andere installaties dienstig voor een nijverheids-, handels- of ambachtsbedrijf 2 Indirect verlies aan inkomsten door inkomensverlies ontslagen werknemers waardoor in Genk minder geconsumeerd zal worden. Deze indirecte effecten zullen leiden tot andere ontslagen en dalende belastingen Expertengroep SALK | 14 BRON: Stad Genk

Limburgse problemen: Talent

B Werkloosheid is reeds jaren structureel hoger dan Vlaamse

gemiddelde; sluiting Ford Genk dreigt kloof terug te vergroten Simulatie

11.5 11.0 10.5 2.2%

10.0

Limburg

9.5 Werkloosheid Limburg vs. Vlaamse gemiddelde1 Percentage

Door sluiting Ford Genk gaan ±8,000 jobs verloren in Limburg (+2.0%), ±12,000 jobs in Vlaanderen (+0.4%)

9.0 8.5 8.0

0.6%

1.4%

7.5

Vlaanderen

7.0 6.5 6.0 0 2001 02

13 2014²

1 Data steeds op basis van maand oktober van desbetreffende jaar 2 Assumptie: 2012 werkloosheid aangehouden in 2013 & 2014, uitsluitend gecorrigeerd voor impact Ford Genk (8K jobs in Limburg, 12K jobs in Vlaanderen) BRON: VDAB arvastat; RSZ; Impactstudie UHasselt

Expertengroep SALK | 15

Limburgse problemen: Talent

B Werkloosheid treft vandaag voornamelijk jongeren, 50+ers en

laaggeschoolden. Werkloosheid verschuift meer naar mannen en gemiddelde duurtijd neemt toe Percentage, proportioneel t.o.v. het totaal= 100% Leeftijd <25

Geslacht 25-50

â&#x2030;Ľ50

Mannen

Scholingsgraad Vrouwen

Hoog

Laag

Werkloosheidsduur <1 j

1-2 j

â&#x2030;Ľ2 j

Midden

10 41

51 67 59

2001

2012

6 2001

2012

2001

2012

2001

2012

Daling in proportie van laaggeschoolden; blijft echter hoger dan aandeel laaggeschoolden in beroepsgeschikte bevolking (31%) BRON: VDAB arvastat

Expertengroep SALK | 16

Limburgse problemen: Talent

B Het opleidingsniveau van de beroepsgeschikte bevolking neemt toe,

maar trager dan in de rest van Vlaanderen Opleidingsniveau Percentage van de bevolking tussen 15-64j naar opleidingsniveau, 2011 100% = Universitair Hoger onderwijs niet universitair lang Hoger onderwijs niet universitair kort

Hoger secundair

Lager secundair Lager onderwijs Geen diploma

571 7 3

Hoog geschoolden

CAGR1, 2007-11 Percent Limburg

Midden geschoolden

Vlaanderen

Laag geschoolden

4,136 10 5

+1.7

▪

Het aantal laag en midden geschoolden is hoger in Limburg vs. Vlaanderen, onder meer gedreven door scholingsachterstand in lager en secundair onderwijs in de mijnregio’s

▪

Het aantal hooggeschoolden is lager vs. Vlaanderen en is de afgelopen jaren ook trager aangegroeid

▪

Participatie aan hoger onderwijs van de Limburgse jeugd² is momenteel wel in lijn met het Vlaamse gemiddelde; het zal echter tijd vragen eer de historische achterstand van de Limburgse (beroepsgeschikte) bevolking is bijgebeend en mogelijks dient ook brain drain terug gedrongen te worden

+2.7

1.4

1.5

18 -1.9

6 5

7 4

Limburg

Vlaanderen

1 Compound annual growth rate of samengestelde jaarlijkse groei BRON: FOD Economie

-2.7

Expertengroep SALK | 17

Limburgse problemen: Talent

B De scholingsachterstand in Limburg ligt in lijn met Vlaanderen;

mijngemeenten vormen echter een duidelijke probleemzone Percentage, aandeel leerlingen met schoolse vertraging Schoolse vertraging in het lager onderwijs1

15,5

14,0

15,4

17,5

18,0

20,8

20,9

Schoolse vertraging in het secundair onderwijs1 39,9 29,0

30,2

31,7

Vlaams Gewest

Limburg

Hout-halenHelchteren

29,8

Beringen

Genk

Scholingsachterstand start reeds in het lager onderwijs en groeit aan in het secundair onderwijs

▪

Steden Maasmechelen en Genk zijn het meest geconfronteerd met problematiek

▪

De situatie is nauwelijks verbeterd over de afgelopen jaren

41,0

25,5

HeusdenZolder

▪

Maasmechelen

Limburgse mijnstreek 1 Betreft gewoon onderwijs BRON: Studiedienst Vlaamse regering

Expertengroep SALK | 18

Limburgse problemen: Talent

B Door beperkt universitair aanbod in Limburg, kiezen

universiteitsstudenten vaak om te studeren buiten hun provincie Percentage, studiejaar 2010-11 Locatie Limburgse universiteitsstudenten N = 9,296

Gebrek aan lokale universitaire opleidingen werkt brain drain in de hand

Limburg 24 Limburgse studenten Universiteit N = 24,989

UHasselt 76

Universiteit

UGent

KULeuven

Elders

Aantal faculteiten

Locatie Limburgse hogeschoolstudenten

▪

N = 15,693 Hogeschool

▪ ▪ ▪

Elders 30

Geneeskunde en levenswetenschappen Wetenschappen Rechten Bedrijfseconomische wetenschappen

70 Limburg

BRON: Studiedienst Vlaamse Regering

Expertengroep SALK | 19

Limburgse problemen: Talent

B Limburgse ondernemers ervaren het gebrek aan personeel

met de juiste competenties als grootste groeiremmer Grootste groeiremmers voor eigen sectoren1: gebrek aan … % van de ondernemers (n = 442)

Competente werknemers

Arbeidsmarkt flexibiliteit Ondersteunende maatregelen voor groeiambities

47 39

Overheidsfinanciering

Privé kapitaal Ondersteuning voor innovatie en kennisontwikkeling Ruimte (terreinen, gebouwen, uitrusting) Infrastructuur (e.g., weg, spoor, water)

Sectorspecifieke info

25 12 9

1 Op basis van multiple choice BRON: VKW bevraging december 2012

▪ ▪

Handel, Bouw en Logistiek (>80%) Vrije beroepen en onderzoek (43%)

▪ ▪

Industrie (79%), Logistiek (73%) Inform & Comm (44%), Publieke sector (0%)

Meest frequente antwoorden op de open vraag “Welke boodschap wil u nog meegeven aan de expertengroep om de groei van het aantal arbeidsplaatsen in Limburg te maximaliseren?”

▪ ▪

Verlagen van de loonkost

▪

Verlagen van de administratieve lasten

Vergroten van de kloof tussen verloning voor werkenden en werkloosheidsuitkeringen

▪ ▪

Industrie (79%), Logistiek (73%) Inform & Comm (44%)

▪

Handel (17%)

▪ ▪

Vrije beroepen en onderzoek (46%) Logistiek (7%)

▪

▪ ▪

Publieke sector (50%) Logistiek (7%)

Stimuleren van ondernemerschap en in het bijzonder bij KMOs

▪

Handel (31%)

Focus op scholing om vraag en aanbod op de arbeidsmarkt beter op elkaar af te stemmen

▪ ▪

Positivisme Innovatie en export

Expertengroep SALK | 20

Limburgse problemen: Innovatiekracht, export & ondernemerschap

C Het Limburgs aandeel binnen de IWT steun is licht toegenomen

maar blijft lager dan het Limburgs aandeel in het Vlaamse BBP Limburg

IWT steun aan bedrijven1 € mln, 2004-11

Vlaanderen

Groei

135

▪

De Limburgse economie is goed voor 11% van het Vlaamse BBP

▪

Limburgse grote ondernemingen en high-tech KMO’s vinden slechts beperkt hun weg naar het IWT: hun aandeel bedraagt 5% (2008-11) van de fondsen van het IWT O&O-programma

▪

Limburgse KMO’s vinden beter hun weg naar IWT: hun aandeel bedraagt 10% binnen het KMO-innovatie programma

+€36 mln (+43%)

120 105 90 75 60 45 30 15

7% van totale IWT steun

6% van totale IWT steun

0 2004

+€3 mln (+64%) 05

1 Gebaseerd op 3 jaar voortschrijdend gemiddelde BRON: IWT via VOKA Barometergegevens

2011

Expertengroep SALK | 21

Limburgse problemen: Innovatiekracht, export & ondernemerschap

C Het aantal patentaanvragen ligt in Limburg lager dan in de rest van

Vlaanderen, ook als men rekening houdt met lager aantal inwoners Totaal aantal, 2008

Aantal patenten per miljoen inwoners

Aantal Europese patentaanvragen

228

Antwerpen

208

Vlaams Brabant

BRON: Eurostat

126

129

West-Vlaanderen

Vlaams Gewest

195

178

Oost-Vlaanderen

Limburg

134

112

99 825

133

Expertengroep SALK | 22

Limburgse problemen: Innovatiekracht, export & ondernemerschap

C De exportgerichtheid van top 500 Limburgse bedrijven neemt af

Prestatie Top 5001 bedrijven in Limburg Omzet & exportpercentage Top 500 in 2011, € mrd, percentage, 2006-11 100% =

Aandeel omzet export

Aandeel omzet binnenlandse markt

▪

In 2006 realiseerde de Top 500 Limburgse bedrijven 52% van hun omzet door export, in 2011 was dit nog slechts 47%

▪

De omzet steeg in dezelfde periode echter van € 27 mrd naar € 31 mrd (+2.7% p.a.). Deze omzetstijging werd haast volledig gerealiseerd op de binnenlandse markt

2006

2011

1 Analyse op basis van database VKW van 500 grootste bedrijven in Limburg (Top 500), exclusief KBC BRON: VKW database top 500

Expertengroep SALK | 23

Limburgse problemen: Innovatiekracht, export & ondernemerschap

C Limburg exporteert nauwelijks buiten Europa,

in schril contrast met het Vlaamse gemiddelde Vlaanderen

CAGR1 2006-11 Procent

Export buiten de Europese Unie Percentage van het BBP

Limburg

+4.3

â&#x2013;Ş

In Vlaanderen wordt 34% van het BBP gegenereerd door export buiten Europa, voor Limburg is dit slechts 3%

â&#x2013;Ş

Ondanks het feit dat het exportaandeel binnen het BBP in Limburg groeit, is de kloof met Vlaanderen nog toegenomen

25 20

30%

25%

10 5

0 2006

1 Compound annual growth rate of samengestelde jaarlijkse groei BRON: VOKA Limburg

+7.4

2011

Expertengroep SALK | 24

Limburgse problemen: Innovatiekracht, export & ondernemerschap

C Hoewel het aantal buitenlandse investeringsprojecten in Vlaanderen

steeg, bleef dit in Limburg stabiel Buitenlandse investeringen in Vlaanderen Aantal projecten/jaar1, 2003-11

Limburg

CAGR² 2003-11 Procent

174

+3.5³

+0.5

Rest van Vlaanderen

132 22

151 110

2003 1 2 3 BRON:

+4.0

▪

Het aantal buitenlandse investeringsprojecten is de afgelopen 8 jaar in Vlaanderen sterk gegroeid

▪

Limburg heeft niet kunnen kapitaliseren op deze positieve evolutie

2011

Op Limburgs niveau zijn geen cijfers beschikbaar omtrent het volume in € van de buitenlandse investeringen Compound annual growth rate of samengestelde jaarlijkse groei CAGR voor Vlaanderen als geheel Expertengroep SALK | 25 FIT

Limburgse problemen: Innovatiekracht, export & ondernemerschap

C Het aantal oprichtingen van vennootschappen in Limburg daalde

de afgelopen jaren t.o.v. een stijging in de rest van Vlaanderen Rest van Vlaanderen

Oprichting vennootschappen volgens regio %, 2009-11

Oprichting vennootschappen volgens regio Aantal, 2009-11

100% = 19,877

20,000

21,518

20,152

Limburg

CAGR %, 2009-11

18,000 86.2

1.3 86.5

87.3

16,000

4,000

13.8

2009

13.5

12.7

2011

-3.3

2,000

0 2009

2010

2011

Het aantal starters in Limburg nam af de afgelopen jaren â&#x2013;Ş Zowel relatief t.o.v. Vlaanderen (van 13.8% van het totaal naar 12.7%) â&#x2013;Ş Als in absoluut aantal oprichtingen (-3.3% p.a.) BRON: RSVZ

Expertengroep SALK | 26

Limburgse problemen: Innovatiekracht, export & ondernemerschap

C Tewerkstelling in Limburg is oververtegenwoordigd door de industrie;

ondervertegenwoordiging van diensten in de privĂŠ sector biedt groeipotentieel Aantal arbeidsplaatsen, duizend, percentage, 2011 100% = Productie

276

Sectoren die oververtegenwoordigd zijn in Limburg t.o.v. Vlaanderen

2,195 24

100% Machinebouw Landbouw, energie en afvalbeheer

76 3

6 6 13

Voeding 14

Metaal Diensten

526 5 7 11 8 6 13

Automotive Petrochemie

Andere productie1

Bouw

Limburg

Vlaanderen

Publieke sector2

Limburg

Vlaanderen

Na de sluiting van Ford Genk, daalt aandeel van productie in Limburg tot 25%; in Vlaanderen tot 23%

Na de sluiting van Ford Genk, daalt aandeel van automotive in Limburg tot 6%; in Vlaanderen tot 4%

1 Delfstoffen, tabak, kleding, leer, houtindustrie, drukkerijen, papier, informatica, elektrisch apparatuur, ander transport, meubelen, overige industrie, reparatie machines 2 Publieke sector omvat tewerkstelling in openbaar bestuur, maatschappelijke dienstverlening en menselijke gezondheidszorg. PrivĂŠ instellingen in dit domein vallen hier ook onder. Voor meer details - zie bijlage Expertengroep SALK | 27 BRON: RSZ

Limburgse problemen: Innovatiekracht, export & ondernemerschap

C Netto nieuwe jobs in Limburg werden afgelopen jaren

gecreëerd in diensten en publieke sector CAGR² Procent

Aandeel in totale groei Procent

76 (28%)

-1.2

-36

103 (37%)

2.0

97 (35%)

1.8

Evolutie arbeidsplaatsen in Limburg naargelang sector (exclusief zelfstandigen) Aantal arbeidsplaatsen, Duizend 262 Productie

276 10

-5

5.1%

81 (31%) Privé sector: +5,100 jobs

Diensten

93 (35%)

Publieke sector

88 (34%)

20061

Productie

Diensten

Publieke sector

20111

▪ De privésector creëerde netto slechts ±5,100 nieuwe jobs; ±4,800 netto arbeidsplaatsen verloren in productie en ±9,900 netto arbeidersplaatsen gecreëerd in diensten

▪ ±8,300 netto arbeidsplaatsen in de publieke sector; creëert verschuiving naar meer niet-markt tewerkstelling 1 2011 data zijn resultaat van simulatie: reële groeivoeten per sector (planbureau) toegepast op 2010 data 2 Compound annual growth rate of samengestelde jaarlijkse groei BRON: Dynam; RSZ; Planbureau

Expertengroep SALK | 28

Limburgse problemen: Innovatiekracht, export & ondernemerschap

C In Limburg verschuift de werkgelegenheid

naar kleinere organisaties Evolutie arbeidsplaatsen bij lokale Limburgse organisaties naargelang bedrijfsgrootte Aantal arbeidsplaatsen, Percentage

CAGRÂł Procent

262

276

<50 werknemers

1.4

50-500 werknemers

1.3

100% =

>500 werknemers

2006

2011

-0.7

Vooral grote interregionale bedrijven reduceren tewerkstelling in Limburg2

1 2011 data zijn resultaat van simulatie: reĂŤle groeivoeten per sector (planbureau) toegepast op 2010 data 2 Interregionale bedrijven zijn bedrijven met maatschappelijke zetel buiten Limburg maar met tewerkstelling binnen Limburg 3 Compound annual growth rate of samengestelde jaarlijkse groei Expertengroep SALK | 29 BRON: RSZ

Limburgse problemen: Infrastructuur

D Limburg is onvoldoende ontsloten, en dit zowel

voor personen- als goederentransport

Kanaal / waterweg SpoortracĂŠ Autosnelweg Gewestweg

Ijzeren Rijn is niet in gebruik

Er is geen NoordZuidverbinding via autosnelweg (N74)

Sluizencomplex De Blauwe Kei in Lommel en De Stop in Lozen verhinderen de toegankelijkheid van grote schepen (>1,350 ton)

Capaciteit E313 is beperkt (slechts 2 baanvakken) Capaciteit E314 tussen Lummen Nederlandse grens is beperkt

Spoorlijn 18 en 20 zijn niet in gebruik

Constructie bruggen over Albertkanaal hindert containerschepen (met 4 lagen aan containers)

Ontsluiting door openbaar vervoer doorheen de regio (trein, bus en tram) is eveneens suboptimaal

Sint-Truiden is niet aangesloten op E40

BRON: POM; Agentschap Ondernemen

Gebrek aan ontsluiting hindert zowel het verkeer met de omliggende regioâ&#x20AC;&#x2122;s als de mobiliteit binnen de Limburgse provincie

Expertengroep SALK | 30

Limburgse problemen: Infrastructuur

D Grote beschikbaarheid aan bedrijventerreinen, maar onvoldoende

afgestemd op de vraag … Oppervlakte Ha, 2012

▪ ▪ ▪ ▪ ▪

Haspengouw / Zuid-Limburg Midden-Limburg Maasland Noord-Limburg West-Limburg

Totaal

Actief aanbod

In ontwikkeling

In planning

86 121 66 333 89

19 22 12 83 166

17 50 104 0 37

122 193 182 416 292

695

302

208

1,206

Totaal1

Gemiddelde vraag is ±80 ha/jaar; reserves lijken dus voldoende voor komende ±15 jaar. Er zijn echter 2 belangrijke knelpunten

▪

Er zijn gebieden binnen Limburg met relatieve of absolute schaarste aan bedrijventerreinen (Houthalen, Hasselt, Tongeren-Oost en Sint-Truiden)

▪

Er is een tekort aan KMO-gronden, voornamelijk in het Maasland , NO-Limburg en Zuid-Limburg

1 Houdt geen rekening met reserves in privéhanden (432 ha) en het mogelijks beschikbaar komen van de Ford Genk terreinen (130 ha) Expertengroep SALK | 31 BRON: Agentschap Ondernemen; POM

Limburgse problemen: Infrastructuur

D â&#x20AC;Ś en vele bedrijventerreinen zijn

onvoldoende ontsloten Bedrijventerreinen met gebrekkige ontsluiting

Neerpelt en Overpelt

Dilsen-Rotem Waterschei Paal-Beringen Maasmechelen

Sint-Truiden

BRON: POM; Agentschap Ondernemen

Expertengroep SALK | 32

Limburgse problemen: Financiering

E Bedrijven raken gevoelig minder makkelijk aan kredieten

maar doen ook minder aanvragen Weigeringsgraad Belgische leningaanvragen door bedrijven Index, 100 = gemiddelde voor aanvragen in eerste 8 maand 2008

103,2

113,6

136,8

118,9 86,4

103,1

115,1

104,4

97,9

108,1

115,0

Problemen financiering in Vlaanderen

Kredietaanvragen Procent, evolutie t.o.v. zelfde trimester jaar voordien 22,8

6,7

15,4

11,3

17,2

15,3

3,8

3,5

▪

Moeilijkere kredietfinanciering

▪

Te weinig kapitaal voor “kleinere” bedrijven (segment €1,5 tot 5 mln)

▪

Onvoldoende “high risk” financiering voor bedrijven in transitiefase

-3,4 -14,2 K1

2010 BRON: Febelfin; Analyse experten

K3 2011

-16,3 K2

2012 Expertengroep SALK | 33

Limburgse problemen: Financiering

E Limburgse ondernemers ondervinden eveneens strenger

bankenbeleid; huidige financieringsmiddelen ontoereikend voor hen om inhaalbeweging te kunnen maken

Huidige financieringsklimaat heeft sterke impact in Limburg in vergelijking met Vlaanderen omdat

▪

Het economisch weefsel zich minder heeft ontwikkeld

▪

De bedrijven veelal nog een te kleine dimensie hebben

▪

De kapitaalaccumulatie binnen de privé sector kleiner is geweest

Bankfinanciering: Limburgse bedrijven ondervinden een stijging van … Percentage van Limburgse bedrijven dat afgelopen kwartaal in contact kwam met de bank en … als reden aangaf, 2012

Kostprijs investeringskrediet Bankeisen voor aanlevering bedrijfsinformatie

Geëiste waarborgen Behandelingstermijn kredietaanvraag

BRON: VKW bevraging POL januari 2012; Analyse experten

Expertengroep SALK | 34

SALK – Inhoud 1 Inleiding

p. 4

2 Limburgse problemen Diagnose van de specifieke economische uitdagingen van Limburg

p. 7

p. 35

p. 43

5 Tot slot Door daadkrachtig beleid volgens Limburgse zeshoek met sterke bestuursstructuur kan de provincie uitgroeien tot een sterkere regio

p. 104

6 Bijlagen

p. 108

Expertengroep SALK | 35

SALK visie & doelstellingen

Limburg heeft een unieke kans om de huidige situatie aan te grijpen als een opportuniteit door in te zetten op vernieuwing

VISIE Duurzame groei door interregionale samenwerking & community formation

 Limburg heeft een unieke en centrale ligging. Door het uitbouwen van samenwerking met de omringende regio’s kan Limburg kapitaliseren op de sterktes en inspelen op de concrete noden van die regio’s – Limburg ligt centraal in West-Europa, en in het bijzonder vlakbij een aantal economische centra zoals de Haven van Antwerpen en het Ruhrgebied. Limburg kan verder aansluiten op de activiteiten in deze centra, zoals logistiek en petrochemie, en zich positioneren als belangrijk knooppunt voor Europese spelers – Limburg is omringd door sterk uitgebouwde kenniscentra, zoals de KULeuven, TU Eindhoven en UMaastricht. De regio kan het lokale opleidingsaanbod versneld uitbouwen in lijn met de lokale noden door o.m. gericht samen te werken met deze instellingen op een aantal fronten. Ook voor de regio relevante onderzoeksactiviteiten kunnen collectief ontwikkeld worden – Limburg heeft een grote troef in vergelijking met andere regio’s, nl. veel ruimte ter beschikking aan een scherpe prijs. Dit moet verder uitgespeeld worden om bedrijven aan te trekken, in het bijzonder activiteiten die veel oppervlakte nodig hebben zoals opslag, productie en recyclage. Veel ruimte betekent in het geval van Limburg ook veel natuur, een strategisch voordeel om de vrijetijdseconomie verder uit te bouwen  Limburg dient een vernieuwend beleid te voeren gebaseerd op community formation1, in navolging van andere succesvolle regio’s – Door een beleid, gericht op het creëren van linken tussen mensen, wordt de uitwisseling van kennis en ervaring gestimuleerd. Door allerhande communities, gaande van officiële partnerships tot virtuele denktanks, worden de juiste mensen rond de juiste topics met elkaar in contact gebracht vanuit de bedrijfswereld, kennisinstellingen en de overheid (“triple helix”) – Het gericht samenbrengen van mensen en uitwisseling van ideeën ligt aan de basis van open innovatie, een kritische succesfactor in de economie van morgen. Het is dan ook de uitgelezen manier om aansluiting te zoeken bij de belangrijkste maatschappelijke en economische trends zoals o.m., globalisering, duurzaam produceren en leven, diversiteit, levenskwaliteit en ouderenzorg 1 Er wordt geopteerd voor de bewoording community formation ipv community vorming omwille van de mogelijke verwarring met onderwijsterminologie

Expertengroep SALK | 36

SALK visie & doelstellingen

“De Limburgse 6-hoek”: bouwstenen voor een sterker economisch weefsel Netto 10,000 nieuwe jobs creëren op 5 jaar of een totaal van 278,000 arbeidsplaatsen in Limburg realiseren tegen 2017

Ambitie om het welvaartsniveau van 2017 te laten aansluiten bij dat van 2011 (€ 26,000 BBP/capita) Duurzame jobs creëren

Gericht ontsluiten

Beter opleiden

Interregionale samenwerking & community formation Evolutie aantal starters opnieuw laten aansluiten bij Vlaamse gemiddelde

Sterker ondernemen

Gemiddelde productiviteitsgroei ambiëren van 1.1% p.a. in de komende 5 jaar

Doelgericht innoveren

Ruimer exporteren

Expertengroep SALK | 37

SALK visie & doelstellingen

Enkel door een gericht beleid, kan de regio terug aanknopen bij economische groei en na 4-5 jaar de impact van Ford Genk compenseren Evolutie Limburgse arbeidsplaatsen o.b.v. 3 scenario’s Aantal arbeidsplaatsen, duizend 285

286 284

283

282

280

278

278 276

276

274

275

272 271

272

270

269

268

0.7

Scenario 2: sluiting Ford wordt gecompenseerd door economische groei1

0.1

Netto +10,000 jobs door gericht beleid

271

268

CAGR2 t.o.v. 2012 Percent

Verloren potentieel voor de regio door sluiting Ford 278

277

Scenario 1: “geen Ford”

Geselecteerd scenario

268

266

Scenario 3: sluiting Ford zonder beleidsacties (0% groei)

-0.4

264 CAGR 2006-11: 1.0%

262 0 2006

2017

1 Groeiprognoses o.b.v. Planbureau met correcties voor gezondheidszorg (±5,000 jobs t.o.v. 2012) en nulgroei voor openbaar bestuur en onderwijs 2 Compound annual growth rate of samengestelde jaarlijkse groei Expertengroep SALK | 38 BRON: RSZ; Team analyse

SALK visie & doelstellingen

Door gericht beleid kan Limburg weer aansluiten bij de economische groei en netto 10,000 jobs creëren Evolutie Limburgse tewerkstelling scenario 2 Aantal arbeidsplaatsen, duizend

▪ Netto kunnen 10,000 278

276 -8

-3

arbeidsplaatsen gecreëerd worden – Netto verlies van 3,000 jobs in krimpende sectoren, voornamelijk in de productiesector – Netto creatie van 13,000 jobs in groeiende sectoren, voornamelijk in diensten en publieke sector

▪ Krimpende sectoren realiseren netto

Netto creatie van 10,000 jobs

jobdestructie, groeiende sectoren netto jobcreatie. Dit is echter in beide gevallen het resultaat van bruto jobcreatie en –destructie binnen elke sector. Dit onderliggend niveau kan niet weergegeven worden

▪ Momenteel staan er ~10,000

Arbeidsplaatsen 2012

Impact Ford

Job-destructie krimpende sectoren

BRON: UHasselt impactstudie; RSZ; Planbureau

Jobcreatie groeiende sectoren

Arbeidsplaatsen 2017

vacatures open in Limburg, dus via beter matching van vraag en aanbod kunnen er ook meer mensen aan het werk gesteld worden zonder dat hiervoor nieuwe arbeidsplaatsen gecreëerd moeten worden

Expertengroep SALK | 39

SALK visie & doelstellingen

Ondanks ±10,000 nieuwe jobs, daalt de tewerkstellingsratio van de Limburgers door de aangroei van de beroepsbevolking

Scenario 2

Tewerkstelling in Limburg

Correctie tewerkstelling niet-Limburgers1

Limburgers werkend in buurregio’s2

Limburgse zelfstandigen³

Tewerkstelling Limburgers 2017

278

369

Aandeel werkenden in beroepsbevolking, Percentage 96 94 92

2011

1 2 3 4

2017, stabiele participatiegraad (68.2%)

2017, verhoging participatiegraad volgens doelstelling regering (69.6%)

Assumptie: actuele trend (2008) aangehouden, namelijk 14% van totaal aantal arbeidsplaatsen in Limburg wordt ingevuld door niet-Limburgers Assumptie: actuele trend (2010) aangehouden, namelijk ±25% van de Limburgers werkt in een andere regio Assumptie: aantal Limburgse zelfstandigen groeit evenredig met tewerkstelling in Limburg Beleidsdoelstelling is om participatiegraad voor 20-64 jarigen op te trekken tot 75% tegen 2020. Inclusief de 15-19 jarigen betekent dit een participatiegraad van 70.3% (veronderstelling dat 15% van de 15-19 jarigen deelneemt aan de arbeidsmarkt). Door extrapolatie van 2020 naar 2017 wordt dit participatiedoel 69.6% voor deze groep in 2017 Expertengroep SALK | 40 BRON: Team analyse

SALK visie & doelstellingen

Limburg zal zijn welvaartsniveau niet op peil kunnen houden Nulgroei zonder productiviteitsverhoging Negatieve groei

Creatie van welvaart BBP Capita (â&#x201A;Ź)

Participatie aan de arbeidsmarkt Proportie beroepsgeschikte bevolking (Percentage)

Tewerkstellingsgraad o.b.v. scenario 2 (Percentage)

Positieve groei

Werktijd1

Productiviteit

Gewerkte uren

BBP

Werkenden

Gewerkte uren

(Uren)

(â&#x201A;Ź/uur)

26,006

2011

2017 op basis van historische productiviteitsgroei

-1.1% p.a.

2017 met productiviteitsverhoging

0% p.a.

-0.6% p.a.

-0.5% p.a.

0% p.a.

-0.6% p.a.

-0.5% p.a.

0% p.a.

1.1% p.a.

24,357

Historische groei van afgelopen 5 jaar

26,006 Het beleid moet zich ook richten op innovatie en export om productiviteit te doen groeien: 1.1% jaarlijkse productiviteitsgroei is vereist om de huidige welvaart aan te houden

1 Werktijd stabiel gehouden o.b.v. van historische cijfers BRON: Team analyse

Expertengroep SALK | 41

SALK visie & doelstellingen

Door jobcreatie en productiviteitsgroei kan het vergroten van de welvaartskloof tussen Limburg en Vlaanderen beperkt worden CAGR² (Procent)

GDP/capita, voortzetting gemiddelde productiviteitsgroei (van 2006-11) € duizend, 2001-2017

Welvaartskloof

34 0.7

Vlaanderen

32 1.3 30

-23%

-20% 28

3.9

-18%

0 0.9

24 -15% 22

-1.1

3.2

Limburg, met productiviteitsgroei Limburg, zonder Productiviteitsgroei (historische prestatie)

0 20011

20061

Stijging in welvaart voornamelijk door sterke productiviteitsgroei (+3.5% p.a. in Vlaanderen, +2.8% in Limburg)

2011 Matigere stijging in welvaart door lagere productiviteitsgroei (+0.9% p.a. in Vlaanderen, 0% in Limburg)

1 Berekeningen aangepast t.o.v. vorige berekeningen omwille van bottom-up calculaties vs. aanwenden gegevens FOD economie (licht verschil in “arbeidstelling”) 2 Compound annual growth rate of samengestelde jaarlijkse groei BRON: Team analyse

2017

▪ ▪

Welvaart in Vlaanderen blijft toenemen door doorzetting productiviteitsgroei en bijkomende werkgelegenheid Zelfs met productiviteitsgroei van 1.1% p.a. en 10,000 nieuwe jobs in Limburg, zal de welvaartskloof vergroten Expertengroep SALK | 42

SALK – Inhoud 1 Inleiding

p. 4

2 Limburgse problemen Diagnose van de specifieke economische uitdagingen van Limburg

p. 7

p. 35

p. 43

5 Tot slot Door daadkrachtig beleid volgens Limburgse zeshoek met sterke bestuursstructuur kan de provincie uitgroeien tot een sterkere regio

p. 104

6 Bijlagen

p. 108

Expertengroep SALK | 43

Doelgerichte acties in 4 pijlers – Samenvatting De uitvoering van deze strategische visie wordt onderbouwd door 4 pijlers

▪

Acties op korte termijn, met als doel de impact van de sluiting van Ford op tewerkstelling te temperen. Een concreet engagement van de Federale en Vlaamse regering m.b.t. een aantal lopende dossiers kan een grote en directe impact hebben op werkgelegenheid. Verder kan de vraag naar en aanbod van arbeid snel beter op elkaar worden afgestemd

▪

Acties op lange termijn gericht op een transformatie van het economisch weefsel, vertrekkend van het huidige portfolio aan activiteiten in de regio. Deze maatregelen zijn afgestemd op de noden van de lokale markt: grote sectoren dienen versterkt (V) te worden, in groeiende sectoren moet het potentieel versneld (V) worden en kiemen voor de toekomst moeten verder worden ontwikkeld (O) (V²O principe)

▪

Acties op lange termijn gericht op een transformatie van het economisch weefsel, die inspelen op de randvoorwaarden. Deze maatregelen zijn bedoeld om de economie in zijn geheel te versterken (de Limburgse zeshoek). Het beleid moet gericht zijn op het creëren van duurzame jobs, beter opleiden van talent, stimuleren van innovatie, export en ondernemerschap en het verbeteren van de infrastructuur

▪

Sterke institutionele verankering van het beleid: de aanpak voor Limburg dient te kaderen in het Vlaamse beleid, maar met de nodige bewegingsruimte voor lokale instellingen om specifieke accenten te leggen. Bovendien spelen de lokale sociale partners een cruciale rol

Expertengroep SALK | 44

Focus volgende sectie

Doelgerichte acties in 4 pijlers

SALK visie & doelstellingen Sterkere Limburgse economie met meer en duurzame tewerkstelling door een vernieuwend beleid

Acties op korte termijn

Acties op lange termijn, inspelend op activiteiten

Acties op lange termijn, inspelend op randvoorwaarden

Verankering in beleid en instellingen

Expertengroep SALK | 45

Doelgerichte acties in 4 pijlers – korte termijn

Twee concrete pistes om werkgelegenheid op korte termijn te stimuleren

Concreet engagement van de Federale en Vlaamse regering in een aantal lopende investeringsdossiers met grote en directe impact op werkgelegenheid

Hertewerkstelling van medewerkers Ford en toeleveranciers versnellen en Limburgse bedrijven ondersteunen

▪

Versneld realiseren van een aantal buitenlandse investeringsdossiers die momenteel in de pipeline zitten, e.g., Ikea

▪

Centraal punt aanduiden voor bedrijven die interesse hebben voor werknemers Ford & toeleveranciers: 1 centrale account manager bij VDAB

▪

(Deel van) grote investeringsprojecten van de overheid / overheidsbedrijven in Limburg realiseren, e.g., realisatie nieuwe gevangenissen, NMBS herstelplaats, renovatie van overheidsbedrijven door Vlaams Energiebedrijf starten in Limburg

▪

Herplaatsingsloket oprichten om werknemers Ford & toeleveranciers te begeleiden naar nieuw werk: 1 centraal punt voor vragen, loopbaangesprekken en opleidingen

▪

Transferonderneming oprichten (privé intermediairs) die groep Ford werknemers vast in dienst neemt en via interim tewerk stelt om zo via heroriëntering en opleiding toe te leiden naar vast werk (cf. Joroca bij sluiting Renault)

▪

Extra inspanning leveren om hindernissen in lopende projecten van Limburgse bedrijven op te heffen

▪

Limburgse projecten in uitvoering verder ondersteunen en uitvoering binnen geplande termijn verzekeren e.g., Be-Mine, C-Mine, THOR-park, Terhills

▪

Subsidieaanvraag bij Europees globalisatiefonds indienen om heroriëntering en herscholing van werknemers van Ford en toeleveranciers mee te financieren

▪

Starten met de bouw van bijkomende sociale woningen om wachtlijsten (deels) weg te werken

▪

Bijkomende starterscoaches aanstellen om medewerkers van Ford en toeleveranciers te begeleiden naar het opstarten van een eigen zaak

Wegwerken knelpunten in aantal infrastructuurdossiers, e.g., Noord-Zuid verbinding; zowel uitvoeren van de werken als het resultaat leiden tot jobcreatie

▪

Meldpunt opstarten & bemiddelaars aanduiden om Limburgse ondernemers te helpen bij het oplossen van specifieke knelpunten zodat ze hun groeiplannen kunnen realiseren

Federale en Vlaamse regeringen kunnen op basis van reeds lopende dossiers 4,000 tot 5,000 jobs creëren in Limburg!

Zie bijlages pg. 144-147 voor uitwerken van concrete initiatieven Expertengroep SALK | 46

Focus volgende sectie

Doelgerichte acties in 4 pijlers

SALK visie & doelstellingen Sterkere Limburgse economie met meer en duurzame tewerkstelling door een vernieuwend beleid

Acties op korte termijn

Acties op lange termijn, inspelend op activiteiten

Acties op lange termijn, inspelend op randvoorwaarden

Verankering in beleid en instellingen

Expertengroep SALK | 47

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, V²O principe

Het beleid dient zich af stemmen op de noden van de regionale activiteiten: Versterk, Versnel en Ontwikkel (V²O)

Jobs

Versterk (V) Versnel (V) Ontwikkelen (O)

Sectoren Expertengroep SALK | 48

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, V²O principe Ontwikkelingscyclus activiteiten

5,000 werknemers1

Hoog

Typologie van activiteiten: introductie van het V²O principe

Jobs binnen sector

Versterk (V)

Versnel (V)

Focus: vernieuwen van (delen van) activiteiten om jobs te behouden en duurzaam te maken; indien mogelijk ook jobs te creëren

Focus: groei versnellen om nieuwe en duurzame jobs te creëren

Ontwikkel (O) Focus: maximaal ontwikkelen om nieuwe en duurzame jobs te creëren op lange termijn

Laag

Stabiel / negatief

Beperkt (1% p.a.)

Groot

Verwachte groei in tewerkstelling binnen sector

1 Komt overeen met ±1.5% van de arbeidsplaatsen in Limburg

Expertengroep SALK | 49

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, V²O principe

V²O principe als leidraad om een gericht beleid uit te werken naargelang het type activiteit

Doelstelling

Activiteiten

Versterk

Versnel

Ontwikkel

Behouden / verder uitbouwen tewerkstelling op basis van creëren juiste randvoorwaarden, in het bijzonder het ondersteunen van innovatie

Uitbouwen tewerkstelling op basis van creëren juiste randvoorwaarden, in het bijzonder stimuleren innovatie & export, oplijnen talent, beschikbaarheid kapitaal, actieve acquisitie en aangepaste infrastructuur

Versneld uitbouwen USP1 en tewerkstelling op basis van creëren juiste randvoorwaarden, in het bijzonder stimuleren ondernemershap, ondersteunen O&O, aangepaste infrastructuur, oplijnen talent, beschikbaarheid kapitaal en actieve acquisitie

“De sector slimmer maken”

“De sectorgroei maximaal benutten”

“Opties op de toekomst creëren”

 Maakindustrie  Logistiek, transport & groothandel  Bouwen  Petrochemie & grondstoffen  Voedsel & dranken

1 Unique Selling Proposal

 Innovatieve zorg  Professionele & financiële diensten  Vrijetijdseconomie

     

ICT & digitale media Green energy Recyclage & cleantech Biotech / medtech Creatieve industrie Innovatieve tuinbouw

Expertengroep SALK | 50

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, V²O principe

V²O principe: criteria

Basiscriteria

Specifieke criteria

Versterk

Versnel

Ontwikkel

 Grote tewerkstelling (>5K)  Beperkt tot negatieve groeiprognose qua tewerkstelling (<1% nieuwe arbeidsplaatsen p.a.)

 Grote tewerkstelling (>5K)  Beperkt tot sterke groeiprognose qua tewerkstelling (>1% nieuwe arbeidsplaatsen p.a.)

 Beperkte tewerkstelling (<5K)  Sterke groeiprognose qua tewerkstelling waardoor grote en duurzame tewerkstelling op lange termijn mogelijk is (“scalable”)

 Basis voor comparatief voordeel  Aantal “trekkers” aanwezig: grote en/of innovatieve koplopers  Opportuniteit tot technologische evolutie / innovatie van (deel van de) activiteiten

 Duidelijk comparatief voordeel / Unique Value Proposition (UVP)  Aantal “trekkers” aanwezig: groot en/of innovatieve koploper  Potentieel voor internationalisatie en export (inclusief inter-regio)  Potentieel tot “spill over effecten” op andere sectoren

 Comparatief voordeel reeds aanwezig of mogelijk te ontwikkelen  “Emerging eco-system” aanwezig met duidelijke “trekkers” op bedrijfs-en academisch vlak  Potentieel voor internationalisatie en export (inclusief inter-regio)  Aansluitend bij de belangrijke economische en maatschappelijke trends, e.g., duurzaam leven en produceren, cradle 2 cradle design, circle economy Expertengroep SALK | 51

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, V²O principe

De V²O activiteiten dekken ±2/3 van de Limburgse werkgelegenheid af

Opdeling Limburgse werkgelegenheid volgens activiteitentype Percent van totale werkgelegenheid1, 2012 Ontwikkel 2

 63% van de arbeidsplaatsen worden afgedekt door de geselecteerde V²O activiteiten Versnel

Andere

35 Versterk

 Meerderheid van de Limburgse arbeidsplaatsen is gesitueerd in activiteiten onder druk of met beperkt groeipotentieel; absolute prioriteit om deze jobs te beschermen  Tewerkstelling in “Ontwikkel” activiteiten is zeer beperkt; enkel op zeer lange termijn kunnen deze activiteiten voor een substantieel aandeel van de werkgelegenheid zorgen. De ontwikkeling ervan is echter van bijzonder belang van de versterking van het economisch weefsel op lange termijn. Daarom moet hier extra op ingezet worden en spill-over effecten gestimuleerd worden

1 Totaal van 268.000 arbeidsplaatsen in Limburg (2012 data, gecorrigeerd voor impact Ford); In de categorie “andere” vallen activiteiten zoals detailhandel, vrije beroepen, interim werk, openbaar bestuur en onderwijs Expertengroep SALK | 52

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, V²O principe

V²O principe: eerste aanzet tot uitwerking van actiefiches voor een selectie van sectoren

Context  Er werden een aantal sectorfiches opgesteld als toepassing van het V²O principe  Elke fiche werd uitgewerkt volgens een standaard set van kenmerken en categorieën van aanbevelingen  Deze fiches werden opgesteld op basis van de aanwezige kennis in de expertengroep, de input verkregen tijdens de hearings en gerichte bronnen. De fiches zijn dan ook slechts een eerste basis voor discussie, en zij dienen verder verfijnd en gevalideerd te worden

Criteria  Kenmerken: “wat is er reeds?” – Activiteit: de te versterken, versnellen of te ontwikkelen activiteit – Competitief voordeel: onderscheidende eigenschap(pen) t.o.v. andere regio’s – reeds aanwezig of versneld verder te ontwikkelen  Aanbevelingen – Scholing en arbeidsmarkt: wat moet er ondernomen worden om de talentvraag – en aanbod op elkaar af te stemmen? – Innovatie, export & ondernemerschap: welke initiatieven zijn nodig om de innovatiekracht te versterken en bedrijven ondernemender en meer exportgericht te maken? – Infrastructuur: hoe kan de infrastructuur verder uitgebouwd worden in functie van de noden van de sector? – Pilootproject: welk project kan een inspirerend voorbeeld zijn? – Owner: wie is er verantwoordelijk om het actieplan verder te verdiepen en uit te voeren? Expertengroep SALK | 53

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, V²O principe

V²O principe: definiëren van actieplan voor “Versterk” activiteiten

Voorzet actieplan

2.1 “De sector slimmer maken”

Jobs

Versterk (V)

Doelstelling: Behouden / verder uitbouwen tewerkstelling op basis van creëren juiste randvoorwaarden, in het bijzonder het ondersteunen van innovatie Activiteiten:

▪ ▪ ▪ ▪ ▪

Maakindustrie Logistiek, transport & groothandel Bouwen Petrochemie & grondstoffen Voedsel & dranken

Sectoren

Expertengroep SALK | 54

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, V²O principe 2.1 Actieplan voor versterken maakindustrie

(1/2)

▪ Door de sterke prijsconcurrentie binnen de maakindustrie moet geëvolueerd worden naar een slimme Innoverende subactiviteit

Competitief voordeel

▪

maakindustrie met hoge toegevoegde waarde waarin elektronica / technologie een belangrijke rol spelen als “enabler” voor de voortdurende ontwikkeling / specialisatie van producten/of productiecompetenties Voorbeelden van de slimme maakindustrie zijn – Precision manufacturing (e.g., VCST en Punch Powertrain in Limburg) – Manufacturing van light weight materials (e.g.,Sabca Limburg) – 3D-printing (e.g., Melotte in Zonhoven) – Mechatronics: “slimme” subsystemen die mechanische componenten intelligent maken via toevoeging van sensoren, elektronica en software controllers (bv. Tenneco, Punch)

▪ Reeds duidelijke industriële trekkers aanwezig in Limburg ▪ Ondersteunende kenniscentra zoals Sirris Limburg en Flanders Drive lokaal aanwezig ▪ Ruime aanwezigheid van KMO’s in maakindustrie die nieuwe “best practices” kunnen implementeren, mits begeleiding en ondersteuning van nieuwe investeringen

▪ Ruim aanbod aan technisch geschoolden en ervaren vaklui f ▪ Mechatronics is de core competence van de maakindustrie in Brainport Eindhoven, maar ook in Vlaanderen is er reeds een kenniscentrum voor slimme subsystemen voor de machinebouw (FMTC) dat verder “geleveraged” kan worden

▪ T2 (Technologie & Talent) campus om meer talent met juiste technologische competenties op de markt te Scholing & arbeidsmarkt

brengen

▪ Stroomlijning en uitbreiding hoger onderwijs ifv de noden van de lokale maakindustrie (e.g., Master Industriële Wetenschappen, Elektromechanica)

▪ Betere samenwerking tussen maakindustrie en onderwijs naar voorbeeld van Maaseik

Expertengroep SALK | 55

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, V²O principe 2.1 Actieplan voor versterken maakindustrie

(2/2)

▪ Strategisch kennis- en onderzoekscentrum (SOC): samenwerking van onderzoekers uit verschillende Innovatie, export & ondernemerschap

▪

bestaande kennisinstellingen en bedrijven rond mechatronics – Doel: optreden als katalysator voor innovatie door ▫ Vergroten van kritische massa (basis)onderzoek en verhogen van de kwaliteit / ambitieniveau in vgl met individuele inspanningen van kleinere onderzoeksinstanties ▫ Versnellen van aansluiting marktonderzoek en bedrijfstoepassing ▫ Permanentie te creëren in de onderzoeksketen (verhoogt kwaliteit en talentretentie) – Reeds permanente onderzoeksgroepen aanwezig, die worden verenigd in 1 samenwerkingsstructuur ▫ Partnership tussen FMTC Leuven (Flanders’ Mechatronics Technology Center) met Flanders’ DRIVE, in samenwerking met Sirris (Agoria) en PMA2 (KUL) ▫ Inschakelen van process engineers van Ford ▫ Uitbouwen internationale connecties (e.g., Duitsland en Nederland) – SOC voorstel dient verder onderzocht en uitgewerkt te worden Begeleiding van innoverende projecten / bedrijven (e.g., innovatie- en vermarktingsstages)

▪ Bevorderen personen- en goederentransport doorf verbeterde ontsluiting (weg, spoor en water) (zie algemene aanbevelingen m.b.t. “gericht ontsluiten”)

Infrastructuur

▪ Strategisch onderzoekscentrum voor slimme maakindustrie Pilootproject

“Owner”

▪ Agoria als centrale actor ▪ Betrokkenen: UHasselt, KULeuven, AUHL, VDAB, provincie Limburg, Innovatiecentrum Limburg, ▪

FMTC Leuven, Flanders’ DRIVE, etc. Specifiek scholingsproblematiek: FTML, LIMOB

Expertengroep SALK | 56

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, V²O principe 2.1 Actieplan voor versterken van logistiek

met hoge toegevoegde

waarde (1/2) ▪ Focus op distributielogistiek met hoge toegevoegde waarde (eerder dan productielogistiek): opslag, transport en logistieke activiteiten met hoge toegevoegde waarde waardoor – Stromen in Limburg worden verankerd – Het inventarismanagement van bedrijven wordt geoptimaliseerd – En bijgevolg supply-chain kosten worden verlaagd (e.g., pick / pack & co-packing diensten, labelling, assemblage, bundelen goederenstromen / modal shift, fiscale vertegenwoordiging, etc.)

Innoverende subactiviteit

▪ Centrale ligging in West-Europa en in de nabijheid van de havens (Antwerpen, Rotterdam, Luik en Genk), grote consumenCompetitief voordeel

▪ ▪ ▪ ▪ ▪

tenmarkten en logistieke centra (Genk, Tongeren-Oost,…) en internationale en regionale luchthavens (Zaventem, Dusseldorf, Budel, Beek, Bierset en Keulen) Veel ruimte aan scherpe prijs beschikbaar Trimodale ontsluiting: infrastructuur is al op vele plaatsen aanwezig (dient verder uitgebreid/verbeterd te worden) Talent aanwezig: grote arbeidsreserve met laaggeschoolde arbeiders en hooggeschoolden in de logistiek Sector is sterk uitgebouwd, zowel binnen Vlaanderen als in Limburg Aanwezigheid grote logistieke spelers, e.g., H. Essers

▪ Betere afstemming arbeidsmarkt op de noden van de logistieke sector vanuit een coördinerend en dienstverlenend platform Scholing & arbeidsmarkt

(olv Logistiek Platform Limburg)

▪ Innovatieve acties naar leerlingen in middelbaar onderwijs en werkzoekenden om de instroom in logistieke opleidingen / beroepen te verhogen

▪ Verder ontwikkelen opleidingen logistiek aan Associatie UH Hasselt (Master TEW / Supply chain - logistiek) en andere onderwijsinstellingen (e.g., PXL)

▪ Versterken opleidingsaanbod om laaggeschoolde werkzoekenden beter toe te leiden naar logistieke beroepen (e.g., magazijnier, inpakker, chauffeur)

Innovatie, export & ondernemerschap

▪ Uitbouwen van een Strategisch Onderzoekscentrum ter ondersteuning van O&O binnen de sector – Gezien het strategisch belang van logistiek in Limburg, en het competitief voordeel van de regio op dit domein, is het aangewezen te opteren voor een Strategisch Onderzoekscentrum (SOC) ▫ Een duidelijke verankering via een SOC van O&O met lange termijn visie en hoge ambities zal de sector versterken en duurzaamheid in de hand werken ▫ Verschillende bestaande kenniscentra kunnen bijdragen tot dit geïntegreerd platform: VIM, VIL, Flanders Drive, onderzoekscentra aan de UA, UHasselt en (kleinere) onderzoekseenheden aan de VUB, UGent en KULeuven ▫ Relevante onderzoeksthema’s kunnen zijn: Smart Handling in logistieke processen, GPRS monitoring in luchtvaart, Rijvaardigheidsanalyse en –instructie, Intelligente transportsystemen ▫ SOC voorstel dient verder onderzocht en uitgewerkt te worden (mogelijks alternatief kan een competentiecentrum zijn dat gebaseerd is op een lichter partnership tussen bestaande spelers) Expertengroep SALK | 57

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, V²O principe 2.1 Actieplan voor versterken van logistiek

met hoge toegevoegde

waarde (2/2) ▪ Duurzaam versterken van de Limburgse positie inzake ketenregie door het opzetten van een regiecentrum van waaruit Innovatie, export & ondernemerschap

▪ ▪ ▪ Infrastructuur

Pilootproject

“Owner”

supply chains gezamenlijk gecoördineerd en geregisseerd kunnen worden met behulp van de modernste technologie, geavanceerde software concepten en supply chain professionals. – Waarom? Ontwikkelen van unieke capaciteiten en tools (ICT, financiën, planning, regie) voor het beheren, modelleren en optimaliseren van supply chains die in Limburg worden verankerd. – Wat? Zowel fysieke goederenstromen, als ook informatie en financiële stromen (zoals “forecasting‟, “financial engineering” en “datamanagement”) Introduceren van een gerichte internationale acquisitiestrategie (in nauwe samenwerking met en door het Logistiek Platform Limburg) om logistieke stromen aan te trekken en te verankeren in Limburg Uitbouwen / versterken van de relaties met nationale, regionale en internationale partners (bv. Haven Antwerpen / Rotterdam, Nederlands Limburg & Nordrhein-Westfalen (Duitsland), China, …) Creatie van een “European Customs Zone” specifiek voor Limburg

▪ Versneld ontwikkelen “state of the art” bedrijventerreinen met specifieke focus op logistiek (in bijzonder ENA zone) ▪ Oplossen multimodale infrastructuurknelpunten – Wegen: verhogen capaciteit E313 en E314, aansluiting op E40 / Ring Brussel, Noord-Zuid verbinding – Spoor: activeren Ijzeren Rijn, spoorlijnen 18 & 20 – Water: versneld verhogen bruggen Albertkanaal en verhelpen Stop van Lozen en De Blauwe Kei in Lomme f – Gerichte ontsluiting van (toekomstige) logistieke bedrijventerreinen ▪ Logistieke poort Genk als Dry Port (actieplan uit te werken voor Logistiek Platform Limburg) ▪ SOC Added Value Logistics ▪ Groot acquisitieproject

▪ Centrale actor: POM, Logistiek Platform Limburg ▪ Betrokkenen: NV De Scheepvaart, LRM Algemene aanbeveling tot versneld realiseren van de voorstellen uit het Economisch Rapport Logistiek (POM Limburg, mei 2012) door het bijkomend inzetten van mensen / middelen. In dit kader dient er te worden gewerkt rond 4 pijlers ▪ Internationale Acquisitie ▪ Opleiding – Kennis – Arbeidsmarkt ▪ Bundelen goederenstromen / modal shift ▪ Ruimte – infrastructuur

Expertengroep SALK | 58

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, V²O principe 2.1 Actieplan voor versterken van de bouw

(1/2)

▪ De activiteiten in de bouwsector situeren zich tot op heden vooral op het vlak van de eenvoudige handenarbeid Innoverende subactiviteit

Competitief voordeel

▪

(metselen, …). De bouwbedrijven zullen enkel kunnen standhouden wanneer ze zich specialiseren en inspelen op innovatie, door verbetering van hun productieprocessen en het maximaal inzetten op menselijk kapitaal Voorbeelden van Limburgse bedrijven die op dit vlak excelleren – Houben / Airdeck: lage energiegebouwen met betonkern activering – CVR: innovatie funderingstechnieken – CKS: domotica, specifieke zonne-energie installaties en hoogspanningstechnieken – Glas Ceyssens: verwarmd glas en creatieve toepassingen van heating via glas in de bouwsector – Isolair: specifieke isolatietechnieken met innovatieve producten

▪ Bouwsector is relatief groot in de regio ▪ Kenniscentra zijn aanwezig in Limburg (Cedubo, WTCB, Betonica) ▪ Bedrijven uit de bouwsector hebben een prima reputatie op het vlak van vakmanschap ▪ De betonindustrie is sterk aanwezig, ook hier kan innovatie een rol spelen ▪ Grote hoeveelheid KMO’s is actief in de Limburgse bouwsector. Zij kunnen innovatieve toepassingen op ▪

f voorwaarde dat ze voldoende ondersteund en begeleid worden Aanwezigheid van vele laaggeschoolde werknemers die naar deze sector toegeleid kunnen worden

▪ Technische competenties moeten worden verbeterd met het oog op de duurzaam bouwen technieken en de Scholing & arbeidsmarkt

Europese doelstelling op het vlak van energie

▪ Om de specifieke noden (ten gevolge van nieuw toe te passen technieken) te implementeren in de diverse opleidingen en/of bijscholingen, moet gepeild worden naar de reële behoeften (e.g., expertenmeetings met diverse actoren zoals werkgevers, opzoekingscentra, fabrikanten en productontwikkelaars, via enquêtes bij Limburgse bouwbedrijven)

Expertengroep SALK | 59

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, V²O principe 2.1 Actieplan voor versterken van de bouw

(2/2)

▪ Samenwerking tussen de kennis- en onderzoekscentra UHasselt, PXL (Xios), Architecten opleiding, WTCB, Innovatie, export & ondernemerschap

▪ ▪

Betonica & Cedubo Onderzoek moet worden geconcretiseerd en leiden tot bedrijfstoepassingen door de relatie onderzoek / innovatie enerzijds en bedrijven anderzijds. Daarom is er nood aan een interface die effectief werkt Uitbouw van innovatie knooppunten met andere sectoren zoals cleantech – Building integrated manufacturing van PV zonnecellen: grote opportuniteit om met Imec / Energyville naar verticale integratie van zonnecellen te gaan, e.g., dakpannen, bakstenen, ramen met geïntegreerde PV functionaliteit – Isolatie op basis van de nieuwste technieken: PUR, minerale wol in spouwmuren en buitengevel isolatie – Bouw sociale woningen met laatste nieuwe technieken naar energie efficiëntie

▪ Creatie van een betonlabo. Dit moet een brug vormen tussen de kennis voorhanden in al de kenniscentra en de Infrastructuur

concrete bedrijven

▪ Een beter ontsluiting van weg, spoor en water zou ook de bouwindustrie ten goede komen (zowel door de tewerkstelling van de realisatie zelf als voor het vlottere transport achteraf) f

▪ Energie efficiënt maken van overheidsgebouwen: start van geplande renovaties door “Vlaams Energiebedrijf” in Pilootproject

“Owner”

Limburg

▪ Centrale actor: Confederatie Bouw Limburg ▪ Betrokken partners: UHasselt, WTCB, PXL (Xios), Architecten opleiding, Cedubo, Betonica, Innovatiecentrum Limburg, Fonds Vakbondsopleidingen Bouwnijverheid, Competentiecentrum Bouw Genk-Zuid

▪ Dit alles in nauw overleg met de Provincie Limburg en de Vlaamse Overheid

Expertengroep SALK | 60

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, V²O principe

Het beleid dient zich af stemmen op de noden van de regionale activiteiten: Versterk, Versnel en Ontwikkel (V²O)

Voorzet actieplan

“De sectorgroei maximaal benutten”

2.2

Doelstelling:

Jobs Versnel (V)

▪ ▪ ▪

Curatieve en innovatieve zorg Professionele & financiële diensten Vrijetijdseconomie

Sectoren

Expertengroep SALK | 61

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, V²O principe 2.2 Actieplan voor versnellen innovatieve

zorg (1/2)

▪ De toenemende vergrijzing en frequentie van chronische ziekten, het waarborgen van kwaliteit en de economische context en Activiteit(en)

budgettaire beperkingen geven aanleiding tot de behoefte aan nieuwe zorgmodellen

▪ Innovatie op elk niveau, het centraal stellen van de patiënt en ondernemerschap zijn de aandrijvers voor het waarborgen van een kwaliteitsvolle en betaalbare zorg.

▪ Zorg is een belangrijke opportuniteit voor onderzoek, innovatie, ondernemerschap en jobcreatie Competitief voordeel

▪ Zorgeconomie en daarmee verbonden arbeidsmarktbeleid en talent is als speerpuntsector uitgebouwd bij POM-Limburg. ▪ Hospilim als samenwerkingsverband van de 13 Limburgse ziekenhuizen en psychiatrische centra heeft de structuur en de ▪

kennis om als zorgvernieuwingsplatform te fungeren. Om de economische finaliteit van kostenreductie verder uit te bouwen dient Hospilim versterkt te worden door het betrekken van andere zorgsectoren zoals ouderenzorg en thuiszorg Het “Limburg Clinical Research Programma” aan UHasselt en KULeuven ( UZ Gasthuisberg) omvat het relevante wetenschappelijk onderzoeksprogramma versterken

▪ Zorg voor Talent: aansluitend op het opleidingsprogramma “Zorgen voor Morgen” van Flanders Care (FC) versnelt POMLimburg de projecten voor scholing en arbeidsorganisatie – Brede publieksgerichte acties “Werkgoesting in de Zorg” – Impulsprogramma stageplaatsen f – Satelliet opleidingen verpleegkunde in Limburgse regio’s (niveau HBO5 en Bachelors verpleegkunde) – Uitrol traject werkplekleren in meer ziekenhuizen en psychiatrische centra – Implementatie van de scenario’s uit de Z³ zoekconferentie van FC omtrent organisatieontwikkeling – Versterken van de labofunctie van POM-Limburg voor het uitwerken van nieuwe arbeidsformules

Scholing & arbeidsmarkt

Innovatie, export & ondernemerschap

▪ Versterken accreditering van de Limburgse Ziekenhuizen en psychiatrische centra ▪ Versterken expertise van UHasselt inzake gezondheidseconomie en patient safety ▪ Uitbouw expertise centrum in de gezondheidszorg (ICT4HI) gericht op de omkadering van ondernemingen ▪ Uitbouw van een proeftuin in het kader van zorginnovatieruimte Vlaanderen (IWT en Flanders Care), gericht op ouderenzorg ▪ Realisatie van een SBO-project (IWT) met focus op innovatie van zorg en de uitdagingen van chronische ziekten in partnerschap met KULeuven, UGent, VUB,UA en TNO

▪ Internationale valorisatie van zorgtechnologie van Limburgse bedrijven door deelname aan netwerken van FC , FIT en IWT ▪

(CORAL netwerk en deelname via IWT aan de AAL-oproepen). In overleg en met steun van FC verkennen van nieuwe businessmodellen in het hulpmiddelenbeleid Wetgevend initiatief om Reproductieve B activiteit in Jessa en ZOL te erkennen om uit te groeien tot een Limburgs Fertiliteitscentrum. Op die manier kan de kennis in beide centra gebundeld worden met kwaliteitsuitstraling in de Euregio en internationaal Expertengroep SALK | 62

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, V²O principe 2.2 Actieplan voor versnellen innovatieve

zorg (2/2)

▪ Versnellen van het grensoverschrijdend patiëntenverkeer middels convenanten tussen Vesalius Tongeren, ZOL Genk en Infrastructuur

Ziekenhuis Bree-Maaseik met UZMaastricht en ZHWeert.

▪ Uitbouw zorglogistiek platform (Clean room, warehousing, data en call centrum) (Cf. Added value logistics) ▪ ICT4HI infrastructuur geraamd op € 3 miljoen ▪ Verdere uitbouw van VITALINK, in samenwerking met zorgpartners, gekaderd in het e-health platform en tevens gekaderd in

Pilootproject

“Owner”

de e-zorgzame samenleving van Vlaanderen.

▪ Ontwikkeling van één EPD (Elektronisch Patiënten Dossier). ICT in de zorg ▪ ICT4HI: UHasselt met iMinds in steun. Voor medische technologie samenwerking met IMEC en NERF ▪ Projectfinanciering via IWT ▪ Hospilim voor zorglogistiek platform en E-Healthplatform met EPD ▪ UHasselt voor gezondheidseconomie en patient safety. UHasselt met co-owner KULeuven voor Clinical Research Programma ▪ POM Limburg en Hogescholen voor het traject opleiding en arbeidsmarkt in samenspraak met Flanders Care ▪ Steden Genk en Hasselt in samenwerking met UHasselt en Life Tech Limburg voor proeftuin zorginnovatie met steun van IWT en FC

Expertengroep SALK | 63

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, V²O principe 2.2 Actieplan voor versnellen professionele

dienstverlening (1/2)

▪ Versterken van professionele dienstverlening in het kader van decentralisatie (weg van de grote steden omwille Activiteit(en)

Competitief voordeel

Scholing & arbeidsmarkt

▪

van fileproblematiek en plaatsgebrek) Dit actieplan beoogt voornamelijk volgende subsectoren – Financiële diensten en verzekeringen – Consulting en marktonderzoek – Juridische diensten – Architecten en studiebureaus – Call centers en office support

▪ Veel kantoorruimte aan (relatief) lage prijs ▪ Beperktere fileproblematiek; snel bereikbaar overdag vanuit centrumsteden ▪ Voldoende lokaal beschikbaar talent met zowel beperkte als hogere opleiding

▪ Vorming van managers en ondernemers met focusf op beheren van diensten voor derden ▪ Voldoende aanbod verzekeren van mensen met dienstverleningsprofiel door gepast middelbaar en hoge school ▪

opleidingsaanbod Heroriëntering, inclusief herscholing, van laaggeschoolde werknemers naar dienstenjobs met beperkte opleidingsvereisten

▪ Versterkt beleid om bijkantoren van grote ondernemingen in Limburg te openen i.p.v. in andere regio’s. Innovatie, export & ondernemerschap

Eventueel binnen PPS structuur

▪ Innovatie in business / service models door delen van best practices en uitbouwen van netwerkplatforms door o.a. werkgroepen en netwerkevents

Expertengroep SALK | 64

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, V²O principe 2.2 Actieplan voor versnellen professionele

Infrastructuur

dienstverlening (2/2)

▪ Ontwikkeling van meer bedrijventerreinen (dienstenzones) en kantoorgebouwen in specifieke regio’s ▪ Uitvoering Spartacus 1 & 2 om mobiliteit van werknemers te bevorderen

▪ Aantrekken van een regionaal administratief centrum van een grote Belgische speler Pilootproject

“Owner”

▪ PPS als centrale actor die publieke en privé sector samenbrengt ▪ Met betrokkenen: UHasselt, AUHL, provincie Limburg, Vlaamse regering, Syntra f

Expertengroep SALK | 65

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, V²O principe 2.2 Actieplan voor versnellen vrijetijdseconomie

(1/2)

▪ Met 4 miljoen overnachtingen en €1,1 miljard omzet heeft het toerisme voor de provincie Limburg een groot Activiteit(en)

▪ ▪

Competitief voordeel

Scholing & arbeidsmarkt

▪ Mooie uitgestrekte ongerepte natuur en groengebieden ▪ Geografische ligging t.a.v. doelmarkten (Euregio met koopkracht t.a.v.

toerisme) en potentieel voor

zorgtoerisme

▪ Zeer kwalitatief fietsroutenetwerk ▪ Beschikbare terreinen voor nieuwe toeristische infrastructuur grenzend aan Nationaal Park Hoge Kempen ▪ Bokrijk: hoge bekendheid met hoog potentieel voor herhalingsbezoek ▪ Recente aanwezigheid op de Duitse markt (Nord-Rhein Westfalen) ▪ Nood aan bijkomende opleidingsinfrastructuur: tophotelschool & hospitality-opleiding, toerisme en toeristische ▪ ▪ ▪

Innovatie, export & ondernemerschap

economisch potentieel. Toerisme is bovendien duurzaam, arbeidsintensief en ruimtelijk relevant Toeristische verblijfsrecreatie in Limburg dominant ingevuld door CenterParcs (gevolgd door kleinschaliger initiatieven zoals Molenheide, Schoon Zutendaal, etc.) Limburg scoort vooral met ééndagsbezoek / kortverblijven; uitdaging is gemiddelde verblijfsduur te verlengen

f marketing inbouwen als mogelijke specialisatie in masters TEW en handelswetenschappen Nood aan bedrijfsgerichte consultancy in één toeristisch expertisecentrum (financieel, marketing, positionering, organisatie, marktkennis, …) dat een strategie kan ontwikkelen m.b.t. de toeristische assets en aan product management kan doen Uitbouw toegepast onderzoek bij PXL en KHLim Ontwikkelen van een leerhotel/-restaurant gekoppeld aan de master Hospitality Academy

▪ Thematische productontwikkeling: overkoepelende visie gebaseerd op onderscheidende USPs, e.g., – Erfgoed: mijnpatrimonium, religieus patrimonium – Rond natuur: “50 tinten groen” – Ontwikkelen nieuwe niche zorgtoerisme ▪ Product management: toeristische aantrekkingspolen meer internationaal promoten (Bokrijk, shopping Value ▪

Retail) → mijnpatrimonium als erfgoed met nieuwe invulling ervan toeristisch internationaal valoriseren Uitbouw van toeristische e-shop: nood aan een one-stop boekingssysteem voor attracties, verblijfsaccomodatie, seminarie-infrastructuur

Expertengroep SALK | 66

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, V²O principe 2.2 Actieplan voor versnellen vrijetijdseconomie

Infrastructuur

Pilootproject

(2/2)

▪ Uitbouw van toeristische “slechtweeralternatieven” complementair aan het huidig toeristisch aanbod ▪ Spartacus 1 & 2 ▪ Aantrekken van projecten die ruimte nodig hebben (e.g., thematische leisureparken, grote evenementen) ▪ Ontsluiting naar regionale en nationale luchthavens ▪ Bokrijk: investeringen voor verlevendigen van museum voor 365-dagen exploitatie ▪ Realisatie Connecterra als toeristisch versterkend project ▪ Fietsroutenetwerk: concept transponeren naar andere doelgroepen (e.g.,paardenroutenetwerk, Vespanetwerk ) ▪ Kin-Joy: innovatieproject voor zorgtoerisme (voeding – gezondheid – water) ▪ Bosland: ANBos-project met 3 Noord-Limburgse gemeenten ▪ Business hotels in Hasselt en Genk voor zakentoerisme ▪ Investeren in optimalisering van het toeristisch potentieel van het NPHK door doorontwikkeling van toegangspoorten f ▪ Toerisme Limburg, Toerisme Vlaanderen, LRM, provincie Limburg

“Owner”

Expertengroep SALK | 67

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, V²O principe

Het beleid dient zich af stemmen op de noden van de regionale activiteiten: Versterk, Versnel en Ontwikkel (V²O)

2.3

Voorzet actieplan

“Opties op de toekomst creëren” Doelstelling:

Jobs

Ontwikkelen (O)

Versneld uitbouwen USP en tewerkstelling op basis van creëren juiste randvoorwaarden, in het bijzonder stimuleren ondernemershap, ondersteunen O&O, aangepaste infrastructuur, oplijnen talent, beschikbaarheid kapitaal en actieve acquisitie Activiteiten:

Sectoren

▪ ▪ ▪ ▪ ▪ ▪

ICT & media Green energy Recyclage & cleantech Biotech / medtech Creatieve industrie Innovatieve fruitteelt

Expertengroep SALK | 68

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, V²O principe 2.3 Actieplan voor ontwikkelen ICT & digitale

Activiteit(en)

Competitief voordeel

media (1/2)

▪ ICT dienstenbedrijven ▪ Software ontwikkelingsbedrijven in niche applicaties

▪ Aanwezigheid early stage risicokapitaal met focus op ICT & Media (LRM) ▪ Aanwezigheid grote speler in ICT (Cegeka) en in Media (Concentra) ▪ Aanwezigheid kenniscentra: UHasselt – iMinds – Microsoft Innovation Centre ▪ Ligging in middelpunt van ELAt driehoek ▪ Oprichten opleiding internationale productmarketing in ICT (gebruik makend van opgebouwde ervaring); dit

Scholing & arbeidsmarkt

kan een ManaMa zijn of georganiseerd worden in het kader van de business school opleidingen

▪ Opleiding Gaming aan de MAD faculty

▪ Verder uitbouw van RCH tot een nternationaal toonaangevende campus op gebied van technologie, hightech, Innovatie, export & ondernemerschap

ICT & Media. RCH dient als een magneet te fungeren voor innovatieve ondernemingen en instellingen

▪ Brug voorzien naar andere regio’s met focus op ICT & digitale media door samenwerkingen met incubatoren en ▪ ▪

expertise centra e.g., samenwerking met Plug-and-Play Tech Center in Silicon Valley (e.g., stages voor Limburgse ICT ondernemers) Inzetten op strategische tendensen: cross-overs met Zorg (Ehealth), Logistiek (E-commerce), Life Science (biometrics), Cleantech & Energy (smart grids) Aantrekken investeringen in Datacenters

Expertengroep SALK | 69

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, V²O principe 2.3 Actieplan voor ontwikkelen ICT & digitale

media (2/2)

▪ Verdere uitbouw van C-Mine Crib als een dienstencentrum voor creatieve en innovatieve jonge en startende Infrastructuur

▪

bedrijven Glasvezelvoorzieningen: inventarisatie van bestaande infrastructuur, uitwerking en uitvoering van actieplan

▪ LRM, iMinds Pilootproject

en RCH/C-Mine Crib zetten samenwerking op met andere ICT & Media regio’s (Silicon Valley – London) waardoor de brug voor bedrijven tussen Limburg en die regio’s makkelijk overbrugbaar wordt

▪ LRM, iMinds “Owner” f

Expertengroep SALK | 70

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, V²O principe 2.3 Actieplan voor ontwikkelen green energy

(1/2)

▪ Energie-onderzoek en energie-innovatie zijn een centraal gegeven voor de competitieve toekomst van onze Vlaamse, Activiteit(en)

Belgische en Europese industrie

▪ Populaire thema’s in het energiebeleid van de toekomst: groene energiebronnen, ontwikkeling van nieuwe netwerkconcepten, intelligent beheer van energienetwerken, efficiënte productie en distributie van energie, ontwikkelingen van nieuwe innovatieve diensten op energievlak naar gebouwen en stedelijke omgevingen toe

▪ EnergyVille, het state-of-the-art onderzoeks- en innovatiecentrum voor Energie speelt als strategische kernpartner in de Competitief voordeel

▪ ▪

KIC InnoEnergy van het European Institute of Technology (EIT) een leidende rol op Europees vlak. EnergyVille is een Limburgs speerpunt van economische ontwikkeling in de energiesector door de unieke combinatie van opleiding, onderzoek en innovatie Limburg heeft een sterke Vlaamse positie rond fot.o.v.oltaïsche technologie-ontwikkeling met belangrijke spelers in de verschillende onderdelen van de waardeketen - ondersteund door R&D netwerk Er groeit bovendien een internationaal netwerk van hoogwaardige bedrijvigheid rond EnergyVille dat wordt ingebed in een ecosysteem van lokale bedrijvigheid en spin-off activiteiten

▪ EnergyVille ontwikkelt en ondersteunt samen met een breed netwerk van geaffilieerde partners (technische scholen, Scholing & arbeidsmarkt

▪

hogescholen, universiteiten – nationaal en internationaal, onderzoekscentra en bedrijven), een brede talentbasis voor f energie-onderzoek en de economische exploitatie van energie-innovaties, inclusief de nodige opleidingen en ondersteuning voor ondernemerschap. De partners rond EnergyVille tonen een breed portfolio aan activiteiten op de diverse dimensies van opleiding en talentontwikkeling: – Technische opleidingen in het secundair onderwijs – HBO5 technische opleidingen – Industriële ingenieurswetenschappen – Ingenieurswetenschappen – Innovatiestages – Internationale Masterclasses – Opleidingen ondernemerschap en innovatie, lokaal en internationaal, met focus op energie-innovatie

▪ Uitbouw van een economische “hub” met betrekking tot energie-innovatie vanuit en rond EnergyVille. Het EnergyVille Innovatie, export & ondernemerschap

▪

ecosysteem is ingebed in en bouwt rond de activiteiten op het THOR-park en zal een versterking vormen voor het Vlaamse en Limburgse industriële weefsel De verdere uitbouw van dergelijke “center of excellence” schept een omgeving waarin cross-overs met andere sectoren mogelijk worden, e.g., de bouwsector, met een bijzondere aandacht voor gebouw-geïntegreerde PV-toepassingen (BIPV) Expertengroep SALK | 71

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, V²O principe 2.3 Actieplan voor ontwikkelen green energy

(2/2)

▪ Het huidige industrieel weefsel is klaar om in te spelen op de aanwezigheid van een “center of excellence” in de sector Innovatie, export & ondernemerschap

▪

Infrastructuur

van energietoepassingen en hun verschillende dimensies (materialen, equipment, diensten …) door aanwezigheid van enkele duidelijke trekkers in volgende activiteiten – Materiaalproducenten met oog op o.a. PV-toepassingen voor hoogwaardig zand, actieve materialen, glas, encapsulatie, metallisatie – Equipment leveranciers – Cel- en moduleproducenten – Systeemleveranciers – Componentenleveranciers (sensoren, vermogencomponenten, driver circuits, ...) – Dienstenbedrijven – Netwerkbeheerders – BIPV Gekoppeld aan EnergyVille de realisatie van een Imec PV innovatiecentrum: uitbouw van een geïntegreerde O&O benadering tussen de spelers Imec, Vito, KULeuven en UHasselt waardoor totaaloplossingen mogelijk worden

▪ Uitbouw van de EnergyVille infrastructuur op THOR-park in Waterschei ▪ Gemeenschappelijke faculteit Industriële Ingenieurswetenschappen KULeuven – UHasselt ▪ Incubatie-activiteiten rond ondernemerschap & nieuwe fbedrijvigheid op vlak van energie rond de incubator in Waterschei.

▪ Met investeringen in proeftuininfrastructuur en pilootlijnen rond EnergyVille op het THOR-park in Waterschei (o.a. Pilootproject

“Owner”

geothermie, PV, slimme netwerken, etc.)

▪ ImecPVv innovatiecentrum

▪ Centrale actor: EnergyVille ▪ Betrokken actoren: IMEC, VITO, KULeuven - ESAT, Associatie KULeuven en AUHL en LRM

Expertengroep SALK | 72

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, V²O principe 2.3 Actieplan voor ontwikkelen cleantech

& recycling (1/2)

▪ Elke activiteit of business die de duurzame productie, aan lage kost of het efficiënt beheer van essentiële Activiteit(en)

▪

Competitief voordeel

basisproducten nastreeft, met een verlaagde impact op de leefwereld. Dit omvat o.a. een focus op voedsel, energie, grondstoffen en alle andere essentiële basisproducten Limburg heeft reeds spelers in afval en recyclage en een historiek van ontginning van natuurlijke rijkdommen

▪ Ruimte en natuurlijke rijkdommen ▪ “Emerging eco-systeem” (politiek, industrieel en maatschappelijk draagvlak in de provincie) onder impuls van “Limburg gaat klimaatneutraal”

▪ Wereldspeler aanwezig in de regio (Umicore) ▪ Integratie en uitbouw van de ingenieursopleidingen (industrieel ing.) bij KHLim en PXLin de universitaire

Scholing & arbeidsmarkt

structuren (UHasselt & KULeuven)

▪ Opstart / uitbouw van opleiding “milieu-economie” ▪ Specifieke “cleantech”-opleidingen (universiteitenf & hogescholen en via Syntra of gelijkaardige initiatieven) ▪ Versterking van de kennisontwikkeling & ontwikkeling van een top-expertisecentrum door clustering van

Innovatie, export & ondernemerschap

academische en industriële know-how

▪ Ontwikkeling van real-life pilootprojecten binnen de regio ter voorbereiding van een industriële uitrol buiten de regio

Expertengroep SALK | 73

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, V²O principe 2.3 Actieplan voor ontwikkelen cleantech

& recycling (2/2)

Infrastructuur

▪ Uitbouw van GreenVille tot een incubator met een focus op materialen en recyclage ▪ Verdere uitbouw cleantech campus (KMO-zone) in Houthalen-Helchteren ▪ Ontwikkeling van het project Agropolis tot een cluster rond “nieuwe landbouw”

Pilootproject

▪ Enhanced Landfill Mining-project, met als eerste pilootproject de REMO-site in Houthalen-Hechteren ▪ Waterstof netwerk in Limburg ▪ Pilootprojecten rond algen en aquacultuur in Agropolis

▪ LRM, VITO, I-cleantech Vlaanderen en antenne Limburg “Owner” f

Expertengroep SALK | 74

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, V²O principe 2.3 Actieplan voor ontwikkelen biotech &

medtech (1/2)

▪ Reeds een tiental early-stage biotechbedrijven ontstaan in Limburg de laatste jaren, voornamelijk gehuisvest in BioVille

Activiteit(en)

▪ Combinatie van risicokapitaal, infrastructuur en humaan kapitaal in de vorm van een virtueel drug Competitief voordeel

▪ ▪

Scholing & arbeidsmarkt

development team Ruimte: mogelijkheid tot bouwen van flexibele productieruimtes (dewelke niet beschikbaar zijn in de nabije omgeving) Aanwezigheid zachte factoren zoals: ligging in sterke regio, netwerk, ….

▪ Handhaving opleidingsaanbod geneeskunde (bachelor) en biomedische wetenschappen (master) ▪ Versterking alumniwerking om ‘reverse brain drain’ te ondersteunen ▪ Ondersteuning regionale HR projecten (vividlinks) en aansluiting (inter)nationale portals (eg. FlandersBio) f ▪ Continue aandacht voor versterking netwerk van professionals (biotech, farma, CRO) ▪ Uitbouw kennisnetwerk door aansluiting met topinstituten en klinische centra, zowel nationaal als

Innovatie, export & ondernemerschap

internationaal

▪ Gerichte acquisitiestrategie in samenwerking met FlandersBio, FIT en VIB ▪ Profilering als hub van de sterke Vlaamse biotech scene ▪ Creatie lokale VIB unit via UHasselt-BIOMED

Expertengroep SALK | 75

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, V²O principe 2.3 Actieplan voor ontwikkelen biotech &

medtech (2/2)

▪ Uitbreiding infrastructuur en dienstenaanbod (inclusief shared facilities) via BioVille om bedrijven met R&DInfrastructuur

▪

activiteiten aan te trekken en groeipotentieel te bieden; verder uitbouw wetenschapspark UHasselt Realisatie infrastructuuraanbod om bedrijven met productieactiviteiten aan te trekken en zo volledige ontwikkelingstraject “from lab-to-fab” te ondersteunen

▪ Creatie en uitrollen van overkoepelend incubatorennetwerk in Vlaanderen (KULeuven en VIB) Pilootproject

▪ LRM, VIB, Biomed “Owner” f

Expertengroep SALK | 76

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, V²O principe 2.3 Actieplan voor ontwikkelen van de creatieve

Activiteit(en)

Competitief voordeel

industrie (1/2)

▪ Het uitbouwen van een ecosysteem creatief ondernemerschap in de stedelijke regio Hasselt-Genk ▪ Het versterken van het innovatievermogen van traditionele bedrijven door het inbrengen van creativiteit

▪ MAD faculty in Hasselt en Genk: opleiding en kennisontwikkeling in creatieve disciplines – EDM verbonden aan UHasselt. ▪ Creatieve bedrijvigheid en netwerken/creatieve community ▪ Creatieve sites in Genk (C-mine) en Hasselt (Quartier Canal en Z33) ▪ Microsoft Innovation Center (MIC) en iMinds ▪ Versterking van de werking Hoezo Design waarbij designers worden ingeschakeld in het TSO en BSO met het oog op het zelf

Scholing & arbeidsmarkt

leren ontwerpen van oplossingen, producten,…: verhoging van het aantal designers in scholen

▪ Organisatie van opleidingen designmanagement voor designcoaches die ingezet worden in bedrijven – te financieren vanuit Design Platform Vlaanderen

▪ Opleiding ondernemerschap voor creatieven in samenwerking met bestaande instanties: Innovatiecentrum – UHasselt – f FDC – Design Hub Limburg

▪ Integratie van creatief ondernemerschap in opleiding handelswetenschappen ▪ Versterking van de opleiding productdesign MAD/KHLim-Luca ▪ Uitbouw van opleiding mode & accessoire ontwerpers – kenniscentrum aan de PHL ▪ Organisatie van summer schools – bv sustainable summer school met ingenieurs – creatieven, … ▪ Opleiding binnen ICT & media: uitbouw opleiding Gaming aan de MAD faculty Innovatie, export & ondernemerschap

Afstemming – ontwikkeling van een gecoördineerde strategie creatieve industrie en innovatie in Limburg ▪ versterking van de werking van Design Hub Limburg ( partners steden Hasselt –Genk – UHasselt – MAD faculty): verruiming van de middelen mhoo inzet van ervaren medewerkers en prototype-ontwikkeling ▪ Oprichting van een Limburgse Innovatieraad (cf. de Kempen) waarin de Limburgse actoren actief op gebied van innovatie elkaar ontmoeten om te komen tot een gecoördineerd aanbod

Expertengroep SALK | 77

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, V²O principe 2.3 Actieplan voor ontwikkelen van de creatieve

Innovatie, export & ondernemerschap

industrie (2/2)

Creatief ondernemerschap vergroten: incubatoren voor creatieve business ▪ Uitbouw business development gekoppeld aan creatieve-economie-incubatoren: inzet van minimaal één BDM per incubator (Genk: C-mine accent op gaming / natural user inferfaces, Hasselt focus op mode en accessoires) ▪ Ontwikkeling van co-creatie plekken en projecten vanuit de creatieve incubatoren ▪ Ontwikkeling van systemen gericht op nieuwe ondernemingsmodellen gebaseerd op het gezamenlijk inschrijven op offertes door creatieve bedrijven met verschillende expertise ▪ Inzet van creatieven bij productinnovatietrajecten van traditionele bedrijven ▪ Uitbouw van de werking van het fablab als werkplek waar creatieve ondernemers prototypes kunnen ontwikkelen. ▪ Verbreding van de werking van het Microsoft Innovation Center: verruiming naar andere sectoren bv energie ▪ Tax shelter voor gaming Creatieve innovatie in traditionele ondernemingen verhogen ▪ Realisatie van het Innovation & Design Euregio-businessplan waarbij jaarlijks 5 (per sector) creatieve innovatieprojecten worden opgestart in de sectoren maakeconomie – zorg – mode ▪ Verhoging van de capaciteit van Flanders DC en Flanders InShape met het oog op het uitrollen van acties in Limburgse bedrijven- oprichting van hubs in Limburg gekoppeld aan de werking van Design Platform Limburg ▪ Optimaal inspelen op Vlaamse calls zoals CICI (koppeling traditionele bedrijven aan creatieven) – call m.b.t. innovatiemanagers in KMO’s: facilitering door Innovatiecentrum, Design Hub Limburg, etc. f Ondersteunend: organisatie van exposure-projecten – branding van Limburg als creatieve regio / niches te ontwikkelen

Infrastructuur

▪ Ontwikkeling van de creatieve site Quartier Canal Hasselt en C-mine ▪ Realisatie van de mode-incubator in Hasselt ▪ Verdere uitbouw van het Fablab van de MAD faculty op C-mine ▪ Verdere ontwikkeling van Z33 vanuit de invalshoek kunst-design

Pilootproject

▪ Realisatie van het Innovation & Design Euregio-plan als co-creatie trajecten tussen creatieven en traditionele bedrijven ▪ Realisatie gaming platform C-mine Crib en mode platform Hasselt ▪ Ontwikkeling van een crowd sourcing platform als basis voor co-creatie

▪ Design Hub Limburg en steden Genk en Hasselt “Owner”

Expertengroep SALK | 78

Doelgerichte acties in 3 pijlers – lange termijn, V²O principe 2.3 Actieplan voor ontwikkelen van de innovatieve

Activiteit(en)

tuinbouw (1/2)

▪ Optimalisering en valorisatie van het exportpotentieel van het Limburgs fruit (China, India, …) ▪ Ontwikkeling van nieuwe niches van tuinbouwproducten met een hoge(re) toegevoegde waarde (glastuinbouw, functional food / brainfood)

▪ Versterking van het Limburgs businesscomplex rond tuinbouw door betere kennisopbouw en clustering van onderzoek en verder aansluiting realiseren bij de verwerking van versproducten

▪ Limburg is kernfruitteeltgebied inzake fruitproductie met sterk uitgebouwde keten gaande van boomkwekerijen, Competitief voordeel

▪ ▪ ▪ ▪

onderzoek, productie, logistiek en vermarkting via coöperatieven (veilingen) Pcfruit is ontwikkeld tot sterke Vlaamse en internationale onderzoekscluster Voldoende ruimte voor ontwikkeling van nieuwe niches Innovatief ondernemerschap in de tuinbouw Sterke subregionale specialisatiegraad (Zuid-Limburg: fruitteelt; Noord-Oost-Limburg: groententeelt, …)

▪ Stimuleren vast personeel via bedrijfs- en trajectbegeleiding, gerichte individuele beroepsopleiding IBO Scholing & arbeidsmarkt

Innovatie, export & ondernemerschap

▪ ▪

(samenwerking VDAB, POM-ERSV, tuinbouwsector) f (seizoenspersoneel) i.s.m. de Fruitcel Betere match van vraag en aanbod op piekmomenten Versterking van het ondernemerschap (management ifv volatiliteit markt – duurzaamheid – innovatie)

(Verre) Exportstimulering fruit ▪ Afbakening bacterievrije zones (provincie Limburg / VLM / FAVV / veilingen) ▪ GMO-inzet via coöperatieven/veilingen en nieuwe vermarktingacties i.s.m. VLAM ▪ Exportstimulering Versterking kennisopbouw en clustering van tuinbouwonderzoek ▪ Uitbouw en financiering ruggengraatstructuur pcfruit (financiering senior-onderzoekers), samenwerking pcfruit met KULeuven ▪ Link uitbouwen tussen toegepast wetenschappelijk en demonstratief onderzoek enerzijds en academisch onderzoek anderzijds

Expertengroep SALK | 79

Doelgerichte acties in 3 pijlers – lange termijn, V²O principe 2.3 Actieplan voor ontwikkelen van de innovatieve

Innovatie, export & ondernemerschap

tuinbouw (2/2)

Uitbouw van innovatieve Food-cluster(Food4Health&Care) ▪ Greenhouse-cluster (duurzame productie in glastuinbouw): Ontwikkeling van glastuinbouwcluster met toepassing van duurzame technieken (WKK, geothermie, …) voor de productie van functional Food / brainfood Potentiële innovatieve knooppunten (cross-overs met andere sectoren): ▪ Uitbouw kenniscluster duurzame landbouw (bodem, energie en water) door herbestemming proeftuin Tongeren en inhoudelijke opschaling PIBO (Tongeren) en PVL (Bocholt) ▪ Uitbouw van Agro-Polis voor cultivatie en verwerking van algen (cross-over tussen landbouw en chemische industrie) ▪ Linken met Limburg, klimaatneutraal: inzet van reststromen en linken met uitbouw serrecluster

Infrastructuur

▪ Greenhousecluster ▪ Kenniscentrum duurzame landbouw ▪ Agro-bedrijventerrein Agropolis ▪ Realisatie ruilverkaveling Noord-Oost Limburg VLM – uitbreiding irrigatie Ciro ter ondersteuning van de ▪

Pilootproject

groententeelt Irrigatieprojecten Noord-Limburg

▪ Serrecluster op terreinen Ford Genk ▪ Pilotcase algenproductie

▪ Provincie Limburg, POM, pcfruit, fruit- en groenteveilingen “Owner”

Expertengroep SALK | 80

Focus volgende sectie

Doelgerichte acties in 4 pijlers

SALK visie & doelstellingen Sterkere Limburgse economie met meer en duurzame tewerkstelling door een vernieuwend beleid

Acties op korte termijn

Acties op lange termijn, inspelend op activiteiten

Acties op lange termijn, inspelend op randvoorwaarden

Verankering in beleid en instellingen

Expertengroep SALK | 81

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, randvoorwaarden

Het beleid moet ook inzetten op transversale acties om via de randvoorwaarden een optimaal economisch klimaat te creëren

Context

Duurzame jobs creëren

Gericht ontsluiten

▪

Er werden een aantal initiatieven uitgewerkt per randvoorwaarde

Beter opleiden

▪

Deze initiatieven werden opgesteld op basis van de aanwezige kennis in de expertengroep, de input verkregen tijdens de hearings en gerichte bronnen. De initiatieven zijn dan ook slechts een eerste basis voor discussie, en zij dienen verder verfijnd en gevalideerd te worden

Doelgericht innoveren

▪

Volgende sectie geeft een overzicht van de initiatieven, meer gedetailleerde uitwerking kan geraadpleegd worden in bijlage (pg. 151-166)

Interregionale samenwerking & community formation

Sterker ondernemen

Ruimer exporteren

Expertengroep SALK | 82

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, randvoorwaarden: scholing & arbeidsmarkt 3.1 Doelstellingen op het gebied van Scholing & Arbeidsmarkt

 De ongekwalificeerde uitstroom terugdringen

Duurzame jobs creëren

Gericht ontsluiten

Beter opleiden

 Limburgs talent beter opleiden door toonaangevend hoger en universitair onderwijs

Interregionale samenwerking & community formation

Sterker ondernemen

 Meer Limburgse jongeren motiveren voor een technische opleiding

Doelgericht innoveren

 De acties inzake opleiding, vorming en arbeidsmarktregulering laten aansluiten bij de concrete behoeften van de Limburgse markt

Ruimer exporteren

Expertengroep SALK | 83

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, randvoorwaarden: scholing & arbeidsmarkt 3.1 De ongekwalificeerde uitstroom terugdringen

▪

Organiseren van specifieke preventie acties in het kleuter en lager onderwijs om taalachterstand bij aanvang van het onderwijs terug te dringen (in het bijzonder van toepassing in de mijnregio) – Instapje initiatief – Pedagogische trainers – Expertise centrum

▪

Verbeteren / versterken van de begeleiding van leer- en beroepskeuze, alsook leerloopbaanbegeleiding door middel van doedagen, workshops i.s.m. onderwijs, “Elke week ander werk”, campusacties, …

▪

Uitbreiden van stageaanbod in samenwerking met de bedrijfswereld, waaronder IBO, inleefstages, instapstages en werkplekleren

▪

Uitbreiden van werkinlevingsprojecten (WIJ; speciale werkateliers voor jongeren om afstand tot arbeidsmarkt te verkleinen)

▪

Versterken van onderwijskwalificerende en beroepskwalificerende trajecten (volwassenenonderwijs) met focus op specifieke beroepen, e.g., kok, hovenier, procesoperator, PC technicus, elektricien

▪

Intensifiëren van “School's out, work's in”, een campagne en coachingprogramma om de sollicitatievaardigheden van jongeren te verbeteren

▪

Opzetten van duurzaamheidstrajecten voor werkloze jongeren i.s.m. uitzendsector: activatie door uitzendwerk

Preventie

Remediëren

Expertengroep SALK | 84

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, randvoorwaarden: scholing & arbeidsmarkt 3.1 Meer Limburgse jongeren motiveren voor

een technische opleiding ▪

T2 (Technologie & Talent) campus: technologie & talent worden samengebracht in innovatief onderwijsconcept

▪

Concept: introductie van “technologie onderwijs” – Hervormen van deel van het aanbod van ASO, TSO & BSO tot technologierichtingen – Gedeelde campus om maximaal kruisbestuivingen te realiseren ▫ Technologie gerelateerde opleidingen in het hoger onderwijs ▫ Volwassenenonderwijs ▫ Spin-offs – In nauwe samenwerking met bedrijfswereld om opleidingsaanbod maximaal af te stemmen op de noden van de markt en opportuniteiten te benutten e.g., uitbouwen van stage aanbod, introduceren van business plan competities – Deze kan deels geïnspireerd worden op de campus in Maaseik

▪

THOR-park

Wat?

Concept

Piloot

Expertengroep SALK | 85

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, randvoorwaarden: scholing & arbeidsmarkt 3.1 Limburgs talent beter opleiden door toonaangevend hoger

en universitair onderwijs Lokale vraag

Implicatie opleidingsaanbod

▪

Talent met algemene economische vorming, in lijn met realiteit van KMOs

▪

Introductie Bachelor & Master Handelswetenschappen

▪

Goed geschoolde industrieel ingenieurs voor de industrie

▪

Uitbreiding van Master industrieel ingenieur tot 2 jaar

▪

Talent geschoold in supply chain & logistiek, zowel op lager als hoger niveau

▪

Introductie HBO5 logistiek, bachelor warehouse management en Master Handelswetenschappen (of TEW), specialisatie Supply Chain & logistiek

▪

Hoger geschoold personeel in de vrijetijdseconomie

▪

“Upgrade” van de bestaande bachelor in toerisme om beter aan te sluiten bij de Limburgse realiteit Opstarten van Internationale Summer Schools voor Sustainable Tourism

Meer lokale competenties op het gebied van cleantech

▪

Ondersteuning voor lokale ondernemers en managers om competenties verder te ontwikkelen, in het bijzonder m.b.t. innovatie, export en groei

▪

Algemeen

Specifieke activiteiten

▪

Management & ondernemerschap

▪

▪ ▪

“Upgrade” van de master handelsingenieur technologie, innovatie & milieu Introductie Master Industriële Wetenschappen, specialisatie cleantech Opzetten van permanente vorming voor managers en ondernemers op 3 niveaus: van idee naar innovatief ondernemerschap Via professionalisering naar duurzame groei Van Vlaanderen naar de wereld Expertengroep SALK | 86

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, randvoorwaarden: scholing & arbeidsmarkt 3.1 De acties inzake opleiding, vorming en arbeidsmarktregulering

laten aansluiten bij de concrete behoeften van de Limburgse markt

Arbeidsmarktbeleid

Opleiding, vorming & begeleiding

▪

Co-sourcen faciliteren door opzetten van juridisch kader zodat bedrijven medewerkers kunnen “delen”

▪

Engagement van sociale partners om tijdelijke werkeloosheid aan te wenden voor opleidingen om competenties te versterken – ofwel met het oog op concreet veranderen van werk (e.g., situatie Ford), ofwel in het kader van levenslang leren

▪

Praktijklabo inrichten voor het toepassen van inzichten van integrale arbeidsorganisatie-vernieuwing op bedrijfscases

▪

Matching van openstaande vacatures verbeteren door gerichte bemiddelingsacties i.f.v. beschikbaar aanbod aan openstaande vacatures

▪

LABs infrastructuur uitbreiden om mobiele opleidingen te kunnen aanbieden m.b.t. technische en generieke competenties op basis van simulaties

▪

Laaggeschoolde 50+ers, in het bijzonder mannen door opleiding en begeleidingen toeleiden naar food, bouw & toerisme gezien grote vraag naar laaggeschoolden

▪

Ondersteuning uitbouwen voor levenslang leren door uitbreiden toegang loopbaanadvies / begeleiding

Expertengroep SALK | 87

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, randvoorwaarden: innovatie & export 3.2 Doelstellingen op het gebied van Innovatie & Export

 De huidige grote sectoren in stand houden en uitbreiden door middel van innovatie en export

Duurzame jobs creëren

Gericht ontsluiten

Beter opleiden

 Limburg laten inzetten op de groeisectoren van morgen (zie V²O: te ontwikkelen activiteiten)

Interregionale samenwerking & community formation

Sterker ondernemen

 Bedrijven, groot en klein, sensibiliseren en mobiliseren tot innovatie en export

Doelgericht innoveren

Ruimer exporteren

Expertengroep SALK | 88

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, randvoorwaarden: innovatie & export 3.2 De huidige grote sectoren in stand houden en uitbreiden

door middel van innovatie en export ▪

Strategisch Onderzoekscentrum (SOC) “Slimme Maakindustrie” oprichten voor productontwikkeling en procesoptimalisatie in de maakindustrie, in het bijzonder m.b.t. mechatronica – Concept: samenwerkingsstructuur in de vorm van een SOC voor volgende partijen: FMTC, Flanders’ Drive, Sirris (Agoria) en PMA divisie KULeuven – Doel: door gericht ondersteunen van O&O, innovatie stimuleren en de sector competitiever / duurzamer maken

▪

Zorginnovatie en -projecten rond wonen voor ouderen uitbouwen in nauwe samenwerking met de privésector Inzetten op curatieve zorg door o.a. upgrading afdelingen van Limburgse ziekenhuis tot universitaire afdelingen Ontwikkeling van Biotech / Medtech versnellen ter ondersteuning van de zorgindustrie

Slimme maakindustrie

Innovatie in de zorgketen

▪ ▪

▪ Slimme logistiek

▪

Strategisch Onderzoekscentrum (SOC) voor “Added Value Logistics” met het oog op meer innovatie binnen de sector, in het bijzonder specifieke logistieke activiteiten met hoge toegevoegde waarde – Concept: samenwerkingsstructuur in de vorm van een SOC voor volgende partijen: VIL, VIM en IMOB (verder uit te bouwen en te versterken) – Doel: door gericht ondersteunen van O&O, zo Limburg te positioneren als ‘slimme schakel in de logistiek’ Indien een SOC niet mogelijk blijkt te zijn na verder onderzoek, is het aangewezen om competentiecentrum uit te bouwen voor logistiek & mobiliteit als lichtere O&O structuur Expertengroep SALK | 89

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, randvoorwaarden: innovatie & export 3.2 Bedrijven, groot en klein, sensibiliseren en mobiliseren

tot innovatie en export ▪

Vergroten van de capaciteit van het innovatiecentrum Limburg om meer bedrijven op individuele basis te kunnen begeleiden m.b.t. innovatie & export door … – Meer subsidiebegeleiding – Stimuleren van grote bedrijven zonder O&O afdeling om alsnog aan O&O te doen (nieuwe subsidieformule IWT) – Begeleiden van “vermarkten” bij spin-offs en KMOs door business development experten – Subsidies voor incrementele innovaties met hoog valorisatiepotentieel – Verder uitbouwen van investeringsfonds ter ondersteuning van exportambities van bedrijven, in samenwerking met Nederland en Duitsland – Stimuleren van open innovatie

▪

Uitbouwen van 2 specifieke communities in samenwerking met de KULeuven – Leuven.Inc Limburg, de Limburgse divisie van Leuven.Inc als ondersteuning van het groeimanagement van “born globals” – LRD Kwadraat, de Limburgse divisie van LRD als interactie platform voor de academische en bedrijfswereld

▪

Uitbreiden van de werkgroepen binnen de werkgeversorganisaties tot “lerende netwerken tussen bedrijven” – Door verruimen van de participanten en aantrekken van externe input wordt een bredere basis van ervaring en kennis opgebouwd

▪

FIT verhoogt zijn focus en optimaliseert werking rond export en acquisitie voor Limburg – Specifieke taskforce voor Limburg & aanstellen 3 “Limburg investment traders”

▪

Partijen betrokken bij acquisitie / “Locate in Limburg” (POM, AO, kennisinstellingen, werkgevers, FIT, …) worden samengebracht in 1 ploeg. Deze ploeg treedt op als 1 “Promotion Agency for Limburg”

Bedrijven begeleiden

Communities vormen

Export & acquisitie ondersteunen

Expertengroep SALK | 90

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, randvoorwaarden: ondernemerschap 3.3 Doelstellingen op het gebied van Ondernemerschap

▪ Ondersteunen en stimuleren van ondernemerschap in de regio, inclusief in de sociale sector en bij de allochtone gemeenschap

▪ Bieden van aangepaste

Duurzame jobs creëren

Gericht ontsluiten

ondersteuning aan Limburgse bedrijven, binnen de bestaande Europese regelgeving en budgettaire mogelijkheden door aangepaste …

Beter opleiden

Interregionale samenwerking & community formation

– Financiële instrumenten – Fiscale maatregelen Sterker ondernemen

Doelgericht innoveren

Ruimer exporteren

Expertengroep SALK | 91

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, randvoorwaarden: ondernemerschap 3.3 Ondersteunen en stimuleren van ondernemerschap in

▪

Opzetten van op maat gemaakte ondersteuningstrajecten voor (innovatieve) starters en bedrijven in de groeifase door werkgeversorganisaties om – Ondernemerschap te stimuleren (zowel private als publieke sectoren, e.g., zorg) – Slaagkansen van starters en bedrijven met groeiambities te verhogen – Peer-to-peer learning te faciliteren

▪

Voor starters – “Raad der Wijzen” als klankbord en strategisch adviseur – “Bootcamp”: 3-daags trainingsprogramma voor ondernemers – 1 jaar begeleiding en coaching

▪

Voor bedrijven in groeifase – “Raad der Wijzen” als klankbord en strategisch adviseur – Begeleidingstraject i.s.m. andere bedrijven – Nazorg door oprichting “Adviesraad” binnen groeibedrijf

▪

Meldpunt & bemiddelaars om Limburgse ondernemers te helpen bij het oplossen van knelpunten zodat ze hun groeiplannen kunnen realiseren – Centraal meldpunt registreert de problemen (+ inventariseert en rapporteert) en verwijst door naar bemiddelaars – De bemiddelaars brengen betrokken personen rond te tafel om knelpunten op te heffen (e.g., problemen met vergunningen, subsidiedossiers)

Begeleiden

Obstakels wegnemen

de regio

Expertengroep SALK | 92

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, randvoorwaarden: ondernemerschap 3.3 Bieden van aangepaste ondersteuning aan Limburgse

bedrijven, door aangepaste financiële instrumenten ▪ Introduceren van de KLIM-OP lening (voluntaristisch) voor kleine bedrijven – Dit is een aantrekkelijke lening formule (van maximum 250K) voor kleine bedrijven – Moet lokaal aangeboden worden om doelpubliek te bereiken (e.g., via LRM) – Inschatting van het geschatte tekort aan middelen (om te voldoen aan de behoefte, die niet / onvoldoende wordt aangeboden door de makt) voor Limburg: €20 mln op 10 jaar

▪ Lanceren van equity participatie voor KMOs met groeipotentieel – Deelname van €1.5-5 mln in groeiende KMOs; 50-tal participaties in Limburg – Inschatting van het geschatte tekort aan middelen (om te voldoen aan de behoefte, die niet / onvoldoende wordt aangeboden door de markt) voor Limburg: €40 mln

▪ Introduceren van high risk mezzanine voor middelgrote bedrijven, in bijzonder in de maakindustrie – Leningverstrekking voor middelgrote bedrijven in de maakindustrie (leningen van € 1-10 mln) – Inschatting van het geschatte tekort aan middelen (om te voldoen aan de behoefte, die niet / onvoldoende wordt aangeboden door de markt) voor Limburg”: €50-70 mln op 10 jaar

▪ Oprichten van PPS investeringsfonds voor publieke financiering infrastructuurprojecten (met eventueel fiscale hefboom)

Expertengroep SALK | 93

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, randvoorwaarden: ondernemerschap 3.3 Bieden van aangepaste ondersteuning aan Limburgse

bedrijven, door aangepaste fiscale instrumenten

▪

Invoeren van aangepaste fiscale maatregelen voor innovatie en versterken eigen vermogen

– Fiscaal gunstig regime m.b.t. kosten / inkomsten van innovatieve bedrijven of uit specifieke innovatieve activiteiten om zo innovatie en ondernemerschap te bevorderen in België ▫ Cf. regeling voor inkomsten uit octrooien

– Fiscaal gunstig regime voor de “reconversiemaatschappij” onder de vorm van kapitaalinjectie ▫ Dossier wordt verder onderzocht door AO

▪

Introduceren van tax shelter voor creatieve industrie

– Fiscaal gunstig regime om ontwikkeling van concrete projecten in de creatieve industrie te stimuleren in België (e.g., cutting edge software simulatie, modecollectie)

– Cf. tax shelter filmindustrie Bijkomende versterking van AO nodig om (Limburgse) bedrijven optimaal te leiden naar de verschillende financieringsbronnen

Expertengroep SALK | 94

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, randvoorwaarden: infrastructuur 3.4 Doelstellingen op het gebied van Bedrijventerreinen

& Infrastructuur  Aanbod aan bedrijventerreinen en specifieke bedrijfsinfrastructuur optimaal afstemmen op de noden van de bedrijven  Limburgse regio beter ontsluiten, zowel voor goederen-als personenverkeer

Duurzame jobs creëren

Gericht ontsluiten

Beter opleiden

Interregionale samenwerking & community formation

Sterker ondernemen

Doelgericht innoveren

Ruimer exporteren

Expertengroep SALK | 95

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, randvoorwaarden: infrastructuur 3.4 Aanbod aan bedrijventerreinen en specifieke bedrijfsinfra-

structuur optimaal afstemmen op de noden van de bedrijven Kwantiteit verhogen

▪ Ontwikkelen van bijkomende (lokale) bedrijventerreinen in regio's met terrein schaarste, e.g., Hasselt, Sint-Truiden

▪ Afronden van het planproces van de ENA bedrijventerreinen – (Selectie van) geïdentificeerde gronden in de regio rond Genk worden finaal aangeduid als bedrijventerrein en ontwikkeling start – In bijzonder van belang voor uitbreiding van logistieke activiteiten / aansluiting bij de Haven van Antwerpen

▪ Inschakelen van onbenutte bedrijventerreinen in privé handen dmv activeringsteams – Doel: ca. 400 ha vrijmaken tegen 2020 – Deze percelen zijn vaak zeer goed gelegen, vandaar belang van herinschakeling ▪ Verwerven, saneren en herbestemmen van Ford terreinen gezien de strategische waarde (grootte, trimodale ontsluiting, afgescheiden van woongebied, …) Kwaliteit verhogen

▪ Opwaarderen van de kwaliteit van bestaande bedrijventerreinen: uitvoeren van infrastructuurwerken op 7 regionale bedrijventerreinen e.g., Opglabbeek

▪ Uitbreiden van het aandeel voor lokale bedrijven binnen het bestaande aanbod aan bedrijventerreinen om aan de noden van KMOs tegemoet te komen: voornamelijk te realiseren door het effectief uitvoeren van de gemeentelijke structuurplannen

▪ Oprichten van incubator / kenniscentrum voor fruit & voeding om O&O in de fruitteelt te ondersteunen

▪ Verkorten van de RUP procedure met 50 dagen: bestaande juridische onduidelijkheid uitklaren om reductie van 410 naar 360 dagen mogelijk te maken

Expertengroep SALK | 96

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, randvoorwaarden: infrastructuur 3.4 Limburgse regio beter ontsluiten, zowel

voor goederen-als personenverkeer

Weg

▪ ▪ ▪

INDIVIDUELE BUSINESS CASES PER INFRASTRUCTUUR DOSSIER TE VALIDEREN

Aanleggen van de Noord-Zuid verbinding (autostrade) Creëren van aansluiting aan de E40 in Sint-Truiden Verhogen wegcapaciteit rond Neerpelt & Overpelt (ontsluiten desbetreffende bedrijventerreinen)

▪

Verhogen en verbreden van de bruggen over het Albertkanaal Water om 4-lagen containertransport mogelijk te maken ▪ Verplaatsen van de sluis aan de Mondeolaan naar achter de Ebema Zone Aanleggen vanvan deSluizencomplex Noord-Zuid De verbinding ▪ Verdiepen Blauwe Kei (autostrade) in Lommel en De Stopvan in Lozen Creëren aansluiting aan de E40 in Sint-Truiden

Verhogen wegcapaciteit rond Neerpelt & Overpelt (onsluiten ▪ Onderzoeken of er een concrete “business case” is voor het desbetreffende bedrijventerreinen) heractiveren van bepaalde spoorlijnen met het oog op vlotter Spoor goederenverkeer

▪ Tram

Verhogen van mobiliteit van de Limburgers in eigen regio via tram / openbaar vervoer in het algemeen – te analyseren opties – Uitvoeren van Spartacus 1 & 2 (opheffen van barrières) om betere ontsluiting via sneltram (en –bus) mogelijk te maken – Uitvoering Limburgs mobiliteitsplan Expertengroep SALK | 97

Focus volgende sectie

Doelgerichte acties in 4 pijlers

SALK visie & doelstellingen Sterkere Limburgse economie met meer en duurzame tewerkstelling door een vernieuwend beleid

Acties op korte termijn

Acties op lange termijn, inspelend op activiteiten

Acties op lange termijn, inspelend op randvoorwaarden

Verankering in beleid en instellingen

Expertengroep SALK | 98

Doelgerichte acties in 4 pijlers â&#x20AC;&#x201C; verankering in beleid en instellingen

Vernieuwing van het economische weefsel vereist een duidelijke verankering in het beleid, instellingen en middenveld

Centraal aangestuurd beleid met ruimte voor lokale invulling

4.1

Uitvoering van de SALK initiatieven impliceert meer slagkracht voor de betrokken Limburgse instellingen

4.2

Ondersteuning van de implementatie sociale partners

4.3

Expertengroep SALK | 99

Doelgerichte acties in 4 pijlers â&#x20AC;&#x201C; verankering in beleid en instellingen 4.1 SALK kadert binnen een regionaal aangestuurd

beleid

met ruimte voor lokale invulling

Regionaal beleid

Strategisch Actieplan voor Limburg in het Kwadraat

Lokaal beleid

Vlaamse overheid stippelt het regionale beleid uit en implementeert dit doorheen Vlaanderen (Vlaanderen in Actie, Nieuwe IndustriĂŤle Beleid)

SALK situeert zich op de intersectie van regionaal en lokaal beleid: SALK kadert binnen het algemene Vlaamse beleid, maar geeft specifieke invulling in functie van de Limburgse noden

Lokale overheden stippelen het puur lokale beleid uit en implementeren dit in hun specifieke gemeente / stad / provincie. Dit gebeurt binnen het algemene Vlaamse beleidskader

Expertengroep SALK | 100

Doelgerichte acties in 4 pijlers – verankering in beleid en instellingen 4.2 Uitvoering van de SALK initiatieven impliceert

meer slagkracht voor de betrokken Limburgse instellingen (1/2)

LRM

 LRM zal, als belangrijke speler in het economische landschap in Limburg en vanuit de doelstelling van de organisatie, een vooraanstaande rol spelen in de implementatie van SALK  De organisatie is immers rechtstreeks betrokken bij vele initiatieven die opgenomen zijn in dit Actieplan (e.g., Locate in Limburg, uitbouwen van een aantal ‘ontwikkel’ sectoren in de regio). LRM kan ook bijkomend als “owner” geïdentificeerd worden voor een aantal initiatieven (e.g., KMO equity initiatief, uitbreiden van ondersteuning naar andere sectoren toe zoals vrijetijdseconomie en logistiek) omdat deze in het verlengde liggen van LRM’s doelstelling of bij gebrek aan een alternatieve organisatie die dit kan opnemen

 De waarin LRMverbinding bijkomende activiteiten toegewezen krijgt in het kader van SALK, zal Aanleggen van demate Noord-Zuid (autostrade) weerspiegeld moeten worden in de budgettaire middelen en beheersovereenkomst van de Creëren van aansluiting aan deverder E40bepaald in Sint-Truiden organisatie. Dit dient te worden door de Vlaamse regering Verhogen wegcapaciteit bedrijventerreinen)

 Bij het uitrollen van bijkomende financieringsinstrumenten, kan ook een XL-structuur overwogen worden (cf. GIMV) waar LRM dan aan participeert, samen met andere publieke en privé partijen

Expertengroep SALK | 101

Doelgerichte acties in 4 pijlers – verankering in beleid en instellingen 4.2 Uitvoering van de SALK initiatieven impliceert

meer slagkracht voor de betrokken Limburgse instellingen (2/2)

Innovatiecentrum Limburg

 Innovatiecentrum Limburg speelt een belangrijke faciliterende rol in de regio op het gebied van innovatie en exportgerichtheid. Beide aspecten dienen verder gestimuleerd te worden in Limburg zoals ook gestaafd in het rapport  Dit impliceert een verhoging van de middelen van het Innovatiecentrum. Op die manier kan het centrum de individuele begeleiding van bedrijven opdrijven alsook de creatie en stimulatie van innovatieve clusters verbeteren  Het Innovatiecentrum heeft een concreet voorstel uitgewerkt op het gebied van bijkomende activiteiten en vereiste middelen. De concrete beslissing hieromtrent dient genomen te worden door de Vlaamse overheid

MeerNoord-Zuid export, alsook een gerichtere acquisitie aanpak, zijn naar voren geschoven als Aanleggen van de verbinding (autostrade) Flanders prioritaire initiatieven in SALK. Dit impliceert een bijgestelde werking voor FIT, met meer Creëren van aansluiting aan de E40noden in Sint-Truiden Investment aandacht voor de regionale binnen Vlaanderen, en in het bijzonder deze van Limburg & Trade  Deze aangepaste werking, en meer intense focus op Limburg (e.g., door aanstellen van Verhogen wegcapaciteit bedrijventerreinen)

Limburg Investment Traders) vereist naar alle waarschijnlijkheid bijkomende middelen. Het is dan ook aangewezen dat FIT een voorstel uitwerkt hoe dit gerealiseerd kan worden, dat dan voorgelegd kan worden aan de Vlaamse regering

Agenschap ondernemen

 AO kan op korte termijn een rol spelen bij het begeleiden van Limburgse ondernemers m.b.t. van hun knelpuntdossiers d.m.v. een meldpunt en bemiddelaars. Daarenboven vereist de implementatie van het SALK plan eveneens een verhoogde inspanning van AO om Limburgse ondernemers toe te leiden tot de verschillende (nieuwe) beleidsinstrumenten  Concrete toewijzing van bijkomende middelen dient besproken te worden met de Vlaamse regering Expertengroep SALK | 102

Doelgerichte acties in 4 pijlers – verankering in beleid en instellingen 4.3 Ondersteunen van de implementatie

door sociale partners Werkgevers- en werknemersorganisaties hebben een cruciale rol in de uitvoering van vele initiatieven

Werkgeversorganisaties

▪

Begeleiden van werknemers van Ford en toeleveranciers naar het opstarten van een eigen zaak

Werknemersorganisaties

▪

Ondersteunen van centraal herplaatsingsloket om werknemers van Ford en toeleveranciers te begeleiden naar nieuwe tewerkstelling

Verbreden en versterken van de werkgroepen om te komen tot lerende netwerken tussen bedrijven om zo peer learning en open innovatie te stimuleren

▪

Aanbieden van meer stage opportuniteiten, zowel voor studenten in het middelbaar als hoger onderwijs, en in het kader van werkplekleren voor schoolverlaters / werklozen

▪

Opstarten en versterken van begeleidingstrajecten voor innovatieve starters en bedrijven met groei ambities

▪

Duidelijk engagement aangaan om periodes van tijdelijke werkloosheid voor herscholing / permanente vorming van werknemers aan te willen wenden; dit alzo meenemen in het sociale overleg

Steunen van de verdere concretisering en organisatie van co-sourcing, alsook ander initiatieven om de arbeidsmarkt te moderniseren en de afstand tussen werklozen en de arbeidsmarkt te verkleinen

…

Het is van cruciaal belang dat werkgevers en werknemers goed SAMEN werken om acties te realiseren, alsook onderling vlot overeenkomen Expertengroep SALK | 103

SALK – Inhoud 1 Inleiding

p. 4

2 Limburgse problemen Diagnose van de specifieke economische uitdagingen van Limburg

p. 7

p. 35

p. 43

5 Tot slot Door daadkrachtig beleid volgens Limburgse zeshoek met sterke bestuursstructuur kan de provincie uitgroeien tot een sterkere regio

p. 104

6 Bijlagen

p. 108

Expertengroep SALK | 104

Tot slot

Vervolgstappen

Verdiepen van het plan

Beslissen over de uitvoering

Uitvoeren van de beslissing

Superviseren van de vooruitgang

• De strategische voorstellen moeten verdiept en omgezet worden in concrete uitvoeringsplannen

• Op basis van de uitvoeringsplannen, moeten beslissingen genomen worden door de juiste organen m.b.t. de effectieve implementatie en toe te wijzen budgetten • Dat zal ook moeten leiden tot een toewijzing van de uitvoeringsopdrachten en bijhorende middelen aan de bevoegde instellingen

• De opdrachten zullen door de bevoegde instellingen uitgevoerd moeten worden, wat kan leiden tot aanpassingen in decreten en beheersovereenkomsten • Een centraal uitvoeringsorgaan zal nodig zijn om de coördinatie te regelen

• Monitoring is fundamenteel voor het welslagen. Daarom is het is essentieel dat er om de zes maanden een voortgangsrapport gemaakt wordt, zodat de realisatie van de doelstellingen van SALK kan opgevolgd worden

Expertengroep SALK | 105

Tot slot

Aanbevolen principes voor het opstellen van een bestuursstructuur voor de implementatie van SALK (“governance”)  Maak zoveel mogelijk gebruik van bestaande instellingen en organen  Zorg voor gestructureerd overleg tussen betrokken instellingen  Betrek alle stakeholders om een draagvlak te creëren voor de implementatie, en vraag hen een duidelijk engagement te nemen  Focus en creëer synergieën. Vermeid versnippering van het beleid  Veranker bepaalde beslissingen in decreten om uitvoering te vergemakkelijken / versnellen  Stel Key Performance Indicators (KPIs) op, formuleer concrete doelstellingen in functie van de Limburgse zeshoek en ontwikkel een projectplanning met duidelijke “milestones”  Implementeer een strakke opvolging van de vooruitgang en communiceer regelmatig over de resultaten  Laat de monitoring van de KPIs uitvoeren door een onafhankelijke expert Expertengroep SALK | 106

Conclusie Limburg staat voor een hele uitdaging: de sluiting van Ford Genk is een harde dobber en de lokale economie vertoont een aantal zwakheden. De regio heeft echter ook een unieke kans om de huidige situatie om te buigen tot een opportuniteit.

Duurzame jobs creëren

Gericht ontsluiten

Beter opleiden

Interregionale community formation

Sterker ondernemen

Doelgericht innoveren

Ruimer exporteren

Via een gerichte en vernieuwende aanpak kan Limburg terug aanknopen bij de economische groei en op lange termijn een duurzamer economisch weefsel uitbouwen. Dit is moment bij uitstek om aansluiting te zoeken bij de nieuwste economische en maatschappelijke trends, iets waar de SALK strategie ook duidelijk op aanstuurt. Limburg moet haar troeven waaronder de centrale ligging en de beschikbaarheid aan ruimte gericht uitspelen. Door meer samenwerking met andere regio’s op vele fronten, creëert Limburg nieuwe groeiopportuniteiten voor zichzelf, kan het kapitaliseren op synergieën evenals voorbouwen op de sterktes van anderen om zelf snel vooruitgang te boeken. Tijdens dit traject van verandering, is het ook belangrijk dat Limburg het juiste imago uitdraagt, zowel binnen de eigen provincie als naar de andere regio’s toe. Limburg Sterk Merk, dat staat onder meer voor gastvrijheid, lekker fruit en mooie natuur… In de toekomst moet Limburg ook een synoniem zijn voor innovatie en vernieuwing … een goede regio om in te werken en te wonen! Expertengroep SALK | 107

SALK – Inhoud 1 Inleiding

p. 4

2 Limburgse problemen Diagnose van de specifieke economische uitdagingen van Limburg

p. 7

p. 35

p. 43

5 Tot slot Door daadkrachtig beleid volgens Limburgse zeshoek met sterke bestuursstructuur kan de provincie uitgroeien tot een sterkere regio

p. 104

6 Bijlagen

p. 108

Expertengroep SALK | 108

Bijlage – Inhoud

▪ Diagnose Limburgse problemen ▪ Toekomstprognose voor Limburg ▪ Details initiatieven ▪ Details VKW bevraging Limburgse ondernemers

▪ Samenstelling expertengroep ▪ Overzicht hearings ▪ Lexicon ▪ Bronnen ▪ SALK opdrachtstelling

Expertengroep SALK | 109

Diagnose Limburgse problemen

Specifiek beleid gericht op randvoorwaarden is noodzakelijk om tewerkstelling te optimaliseren

Vraag naar arbeidskrachten

Tewerkstelling: hoe maximale overeenstemming bereiken?

Aanbod aan arbeidskrachten

Randvoorwaarden D

E Scholing & arbeidsmarkt beleid

F Innovatie, export & ondernemerschap

G Infrastructuur

Financieringsinstrumenten

Expertengroep SALK | 110

Diagnose Limburgse problemen A Verhouding kleine

Grote bedrijven (>500 werknemers)

bedrijven in Limburg is vergelijkbaar met het Vlaamse gemiddelde

Middelgrote bedrijven (50-500 werknemers) Kleine bedrijven (<50 werknemers) Gemiddeld aantal werknemers per bedrijf

Bedrijven volgens grootte Percentage bedrijven naar grootte, 2010

Bedrijven volgens grootte Werknemers naar bedrijfsgrootte, 2010

100% =

20,900 0.2

4.8

95.0

Limburg

BRON: RSZ

159,356 0.2

4.9

94.9

Vlaanderen

864

272,445

2,170,097

12.4

14.9

966

42.8

42.0

117

44.8

43.1

Limburg

Vlaanderen

116

Expertengroep SALK | 111

Diagnose Limburgse problemen A Aantal bedrijven in

Limburg nam sterker toe dan in Vlaanderen, grootste absolute aangroei bij kleine bedrijven

Vlaanderen evolutie aantal bedrijven Aantal bedrijven naar grootte, 2006-10 4,434 685 154,956 352

159,356 335

Kleine bedrijven (<50 werknemers) CAGR1 2006-10 (Procent)

840 3 70

0.7 -1.2

767 7,763

2.3

7,078

20,060 36

20,900 39

1.0

999

1.8

19,862

1.0

2.0

929

151,258

147,526

2006

Middelgrote bedrijven (50-500 werknemers)

Limburg evolutie aantal bedrijven Aantal bedrijven naar grootte, 2006-10

3,732 -17

Grote bedrijven (>500 werknemers)

Delta

0.6

2010

1 Compound annual growth rate of samengestelde jaarlijkse groei BRON: RSZ

19,095

2006

Delta

2010

Expertengroep SALK | 112

Diagnose Limburgse problemen A Net als op Vlaams

niveau, telt Limburg de meeste bedrijven in handel, bouw, industrie en horeca

Sector1

CAGR2 2008-10 Procent

2010 Bouwnijverheid

2,690

Industrie Productie

1,790

2.2

Water-, afval en afvalwaterbeheer

106

3.5

Winning van delfstoffen

-7.4

Energie

6.9 5,212

Verschaffen van accommodatie en maaltijden (horeca)

1,680

Professionele dienstverlening

1,239

Overige diensten

1,058

-0.2 1.2 2.6 -0.8

Administratieve en ondersteunende diensten

875

-4.1

Financiële activiteiten en verzekeringen

874

-1.5

704

Logistiek

467

Kunst, amusement en recreatie

-3.1 3.4

Exploitatie van en handel in onroerend goed

287

26.6

Informatie & communicatie

251

-2.3

Huishoudens als werkgever van huishoudelijk personeel

191

8.6

Extraterritoriale organisaties en lichamen

Menselijke zorg en maatschappelijke dienstverlening Publieke sector

-1.3

669

Landbouw, bosbouw en visserij

Groot- en detailhandel

Diensten

1.7

1,296

Onderwijs

1,072

Openbaar bestuur en defensie; verplichte sociale verzeker

Totaal 1 NACE 2008 BRON: RSZ

0.2

groot aantal bedrijven in de handel, bouw, industrie en horeca (zelfde trend als Vlaams gemiddelde)

▪ Het aantal bedrijven in Limburg is in de periode 2008-2010 met 0.7% per jaar toegenomen

▪ Belangrijke groeisectoren zijn o.m. landbouw, professionele dienstverlening, kunst en recreatie, immo

2.7

412

16.0

20,900

0.7

2 Compound annual growth rate of samengestelde jaarlijkse groei

▪ Limburg kent een

Expertengroep SALK | 113

Diagnose Limburgse problemen A Bedrijfsinvesteringen

in Limburg namen de afgelopen jaren met 5% p.a. toe; meeste investeringen in industrie en handel CAGR² 2005-11 (tenzij anders aangegeven) Procent

Investeringsvolume1 Duizend €, 2011

Sector

Industrie

408,137 248,780

Bouw Productie

Energie

82,812

Water & Afval Winning van delfstoffen

-0.1 7.2

▪

Naar totaal volume werden vooral investeringen gerealiseerd in de industrie, bouw, handel en logistiek

▪

Het volume aan investeringen in Limburg steeg de afgelopen jaren met 5% per jaar met als voornaamste groeisectoren: energie, bouw , kunst & cultuur, ICT en logistiek

▪

Ondanks druk op industrie sector, is het investeringsniveau grotendeels op peil gebleven

16.5 2009-11

29,893

3.0

–

Groot- en detailhandel

375,009

Logistiek

182,350

5.2 7.5

Vrije beroepen en wetenschap

135,997

6.6

Administratieve en ondersteunende diensten

135,596

4.2

Diensten

Horeca

64,587

-0.4

Kunst, amusement en recreatie

55,838

17.7

Informatie en communicatie Overige diensten Totaal

8.0

2006-11

25,087

8.5

2005-10

1,780,868

5.0

36,782

1 Investeringen volgens BTW aangiften aangegeven bij de overheid 2 Compound annual growth rate of samengestelde jaarlijkse groei BRON: RSZ

Expertengroep SALK | 114

Diagnose Limburgse problemen A Vooral de industrie,

horeca en handel kennen vele faillissementen; in relatieve termen zijn ICT en logistiek eveneens aandachtspunten

Sector1

Absoluut aantal faillissementen Energie

12.5 139

Bouw Productie

Industrie

1.5

Distributie van water, afvalbeheer

1.9

Winning van delfstoffen

N/A

N/A 113

Verschaffen van accommodatie en maaltijden (horeca)

5.6 36

Logistiek

4.2 35

Administratieve en ondersteunende diensten

4.0 134

Groot- en detailhandel 26

Vrije beroepen en wetenschappelijke en technische activit

Publieke sector

5.1

Exploitatie van en handel in onroerend goed

Kunst, amusement en recreatie

6.7

Informatie en communicatie

Diensten

5.2 2.8

Landbouw, bosbouw en visserij

Aantal faillissementen, 20122 Aantal faillissementen/ 100 bestaande ondernemingen

N/A

2.6 2.1 1.7

Financiële activiteiten en verzekeringen

1.1

Overige Diensten

1.1

Menselijke gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverl

Openbaar bestuur en defensie; verplichte sociale verzeker

Onderwijs

Totaal 1 NACE 2008 2 Laatst bijgewerkt op 21 november 2012 BRON: FOD Economie

▪ Voor 2012 bedraagt het totaal aantal faillissementen 603 in Limburg (midden November)

▪ Relatief naar het aantal bedrijven in de sector komen het vaakst faillissementen voor in: energie, horeca, ICT, logistiek en bouw

603 Expertengroep SALK | 115

Diagnose Limburgse problemen A Het aantal zelfstandigen

in Limburg groeide tussen 2003 en 2010 met gemiddeld 1% per jaar gedreven door dienstverlening, bouw en horeca

Evolutie zelfstandigen naar activiteit in Limburg Totaal aantal zelfstandigen in hoofdberoep, 2003 & 2010 4.039 Financiën Industrie Gezondheidszorg

51.367 985 2.542 3.432

Horeca

5.215

Bouw

5.158

Landbouw

55.406 847 2.259 3.111

1 -2

-2

▪

Het aantal zelfstandigen in Limburg groeide van 51k naar 55k in 2010, oftewel + 1 p. a. (aangroei vergelijkbaar met stijging tewerkstelling in loonverband)

▪

De groei werd gerealiseerd in de dienstverlening, bouw en horeca

▪

Er was een belangrijke afname van het aantal zelfstandigen in de landbouw en industrie

▪

In grote lijnen komt de sectorspreiding van zelfstandigen in Limburg overeen met die van Vlaandern

-1

5.580

6.521

5.119

-3

8.873

8.350

6.185

Zakelijke diensten

5.959

Overige diensten1

6.564

Groot- & Detailhandel

CAGR² 2003-10 %

15.327

2003

14.746

Verschil 2003-10

-1

2010

1 Vervoer, opslag, communicatie, publieke sector en overige diensten 2 Compound annual growth rate of samengestelde jaarlijkse groei BRON: RSVZ

Expertengroep SALK | 116

Diagnose Limburgse problemen C Tewerkstellingspiramide 2011

Limburg in lijn met Vlaamse situatie Proportie t.o.v. totale bevolking (%)

Tewerkstelling Vlamingen Aantal, duizend

Tewerkstelling Limburgers Aantal, duizend

2,738

372

Werkenden

Beroepsbevolking1

95.6%

95.7%

2,860

389 46

68.2%

69.1%

Beroepsgeschikte bevolking

4,136 68

Totale bevolking

571

6,298

845

1 Bevolking: totaal aantal inwoners binnen de regio; beroepsgeschikte bevolking: totaal aantal inwoners tussen 15 en 64 jaar; beroepsbevolking: totaal aantal inwoners dat werkzaam of werkloos is (volgens definitie van het internationaal Arbeidsbureau, dus niet volgens de werkzoekende definitie zoals bij vdab); inactieven: deel van de beroepsgeschikte bevolking dat niet actief is op de arbeidsmarkt (e.g., student, invalide, bruggepensioneerde) Expertengroep SALK | 117 BRON: FOD Economie; Federaal Planbureau

Diagnose Limburgse problemen C Bevolking wordt verwacht

verder te stijgen; aandeel beroepsgeschikte Proportie t.o.v. bevolking daalt proportioneel door vergrijzing totale bevolking (%) 2017, verhoogde participatiegraad volgens beleidsdoelstelling³ Tewerkstelling Vlamingen Aantal, duizend

382 (+2.6%)

2791 (+1.9%)

Werkenden

95.7%²

Hoewel de bevolking met ± 4% stijgt, is de aangroei in aantal werkenden slechts de helft (uitgaande van eenzelfde werkloosheidsgraad)

▪

Door verhoging van de participatiegraad³ stijgt het aandeel werkenden echter wel sneller dan de beroepsgeschikte bevolking

▪

De stijging in werkenden ligt hoger in Limburg dan in Vlaanderen vermits de participatiegraad daar meer moet stijgen tov 2011 (68.2% in Limburg, 69.1% in Vlaanderen)

▪

Indien de participatiegraad echter dezelfde blijft als in 2011, stijgt het aandeel werkenden in Limburg slechts 0.5% t.o.v. 1.5% in Vlaanderen

69.6%³

69.6%³ 574 (+0.5%)

4,190 (+1.3%)

Beroepsgeschikte bevolking

▪

95.6%²

400 (+2.8%)

2,916 (+2.0%)

Beroepsbevolking

Totale bevolking

Tewerkstelling Limburgers Aantal, duizend

6,569 (+4.3% tov 2011)

880 (+4.1% tov 2011)

1 Bevolking: totaal aantal inwoners binnen de regio; beroepsgeschikte bevolking: totaal aantal inwoners tussen 15 en 64 jaar; beroepsbevolking: totaal aantal inwoners dat werkzaam of werkloos is (volgens definitie van het internationaal Arbeidsbureau, dus niet volgens de werkzoekende definitie zoals bij vdab); inactieven: deel van de beroepsgeschikte bevolking dat niet actief is op de arbeidsmarkt (e.g., student, invalide, bruggepensioneerde) 2 Activiteitsgraad gelijk verondersteld tov 2011 3 Werkloosheids-en activiteitsgraad in lijn met doelstelling van de regering om tegen 2020 75% actieven te hebben onder de 20-64 jarigen Expertengroep SALK | 118 BRON: FOD Economie; Planbureau

Diagnose Limburgse problemen C In Limburg vallen de

kernen van tewerkstelling niet samen met de kernen van bewoning

<150

Bevolking per km2, 2011

301-450

151-300 >450 Steden

Lommel

Maaseik

▪

Grootste kernen van tewerkstelling zijn Hasselt en Genk, verder wordt de regio gekenmerkt door kleine arbeidsmarkten

▪

Bepaalde regio’s in het Oosten (e.g., bij Maaseik en Maasmechelen) zijn dichtbevolkt en sluiten niet aan bij de locatie van beschikbare jobs

▪

Tewerkstellings- en bewoningskernen vallen dus niet altijd samen wat erop wijst dat een goede ontsluiting voor vlot woon-werkverkeer belangrijk is

Maasmechelen Hasselt

Genk

Sint-Truiden Tongeren

BRON: Analyse expertenteam SALK

Expertengroep SALK | 119

Diagnose Limburgse problemen C Aantal werkende Limburgers

steeg met 1.2% p.a. afgelopen decennium, sterker dan het Vlaamse gemiddelde

Tewerkgestelde populatie1 in Vlaanderen Aantal werkenden

CAGR² 2001-11 Percentage

750,000

Antwerpenaren

1.0

Oost-Vlamingen

0.9

West-Vlamingen

0.8

Vlaams-Brabanders

0.8

Limburgers

1.2

700,000 650,000

550,000 500,000 450,000

350,000 300,000 2001

0.93 02

2011

Arbeidsplaatsen op het Limburgs grondgebied stegen van ±262,000 (2006) naar ±277,000 (2011), (excl. zelfstandigen), ofwel 1.0% p.a 1 2 3 BRON:

Aantal arbeidsplaatsen bekleed door Limburgers, zowel in Limburg als andere regio's (inclusief zelfstandigen) Compound annual growth rate of samengestelde jaarlijkse groei CAGR voor Vlaanderen als geheel Expertengroep SALK | 120 FOD Economie

Diagnose Limburgse problemen C De werkloosheid in

Limburg is structureel hoger dan het Vlaamse

gemiddelde Werkloosheid per provincie Percentage, 10/2008-10/2012 9.0

Antwerpen

8.5 8.0 7.5

Limburg

7.0

Vlaanderen Oost Vlaanderen

6.5 6.0

Vlaams Brabant West Vlaanderen

5.5 5.0 0 Okt 2008

BRON: Eurostat

Okt 2009

Okt 2010

Okt 2011

Okt 2012

Expertengroep SALK | 121

Diagnose Limburgse problemen C Werkloosheid bij 50+

is afgelopen jaren zowel relatief als absoluut

sterk gestegen

CAGR続 obv absolute aantallen tov 2001 (%)

Scholingsgraad2

Leeftijdscategorie1

Relatieve werkloosheidsgraad, Percentage

25 20

<25 jaar

-0.4

15 10

13.9 >= 50 jaar 25 tot 50 jaar -0.7

5 0 2001

14 12 10 8 6 4 2 0 2001

1 Werkloosheid zoals gedefinieerd volgens vdab (Niet-Werkende Werkzoekenden) 2 Werklozen volgens de definitie van het Internationaal Arbeidsbureau, verschilt van definitie van VDAB en geeft op geaggregeerd niveau steeds lagere werkloosheidspercentages 3 Compound annual growth rate of samengestelde jaarlijkse groei BRON: FOD Economie; VDAB

2012

Laag

0.3

Midden Hoog

0.1 8.4

2011

Expertengroep SALK | 122

Diagnose Limburgse problemen D Limburgse hoger onderwijsinstellingen:

Totaal aantal studenten 2011

geconcentreerd rond Hasselt-Genk UHasselt

Aantal studenten

Top 3 opleidingen ▪ TEW ▪ Handelsingenieur ▪ Geneeskunde (bachelor)

Katholieke Hogeschool Limburg1

563 324 184

Top 3 opleidingen ▪ Leraar secundair onderwijs ▪ Orthopedagogie ▪ Bedrijfsmanagement

Aantal studenten 1167 788 752

1,498 Genk

6,560

Hasselt Diepenbeek

Transnationale universiteit Limburg1 Top 3 opleidingen ▪ Biomedische wetenschappen ▪ Informatica ▪ Statistiek

Aantal studenten

420 222 96

PXL (Xios & Provinciale Hogeschool Limburg) 1 Top 3 opleidingen ▪ Bedrijfsmanagement ▪ Industriele Wetenschappen ▪ Sociaal werk 7,802

Aantal studenten 1173 772 604

1,544

1 Cijfers telling oktober 2011 BRON: Regiograph; Rijksdienst; McKinsey analyse

Expertengroep SALK | 123

Diagnose Limburgse problemen D Sterke aangroei studenten

aan UHasselt is voornamelijk gedreven door stijging studenten afkomstig uit Limburg

Studenten aan de Limburgse hogescholen Aantal studenten

13,180 338(2%) 1,828(14%)

Limburgse studenten

CAGR³ 2005-11 Percentage 2,775 77(3%)

22.8

452(16%)

5.3

1,411(12%)

Vlaamse (excl. Limburg)

Studenten aan de Limburgse universiteit1 Aantal studenten

CAGR³ 2005-11 Percentage 11,745 121(1%)

Andere studenten

7.4 6.1

1,815 54(3%) 336(19%) 10,213(87%)

11,014(84%)

1.5

2,246(81)

9.5

1,425(78%)

2.3² 2005-06

2010-11

Groei beneden algemene toename Limburgse hogeschoolstudenten (2.8% CAGR³). Limburgse hogeschoolstudenten kiezen dus gradueel meer voor niet-Limburgse hogescholen 1 2 3 BRON:

8.7² 2005-06

2010-11

Groei sterker dan algemene toename Limburgse universiteitsstudenten (6.8%). Limburgse universiteitsstudenten kiezen dus gradueel meer voor de Limburgse universiteit

Inclusief Transnationale universiteit Limburg Totale CAGR rekening houdend met alle studenten aan de Limburgse hogeschool / universiteit Compound annual growth rate of samengestelde jaarlijkse groei Studiedienst Vlaamse Regering

Expertengroep SALK | 124

Diagnose Limburgse problemen D UHasselt heeft een

sterke financieringsband met het bedrijfsleven

Financiering uit Industrieel Onderzoeksfonds % van het Vlaamse totaal, 2008-12

Financiering uit het bedrijfsleven % 3de en 4de geldstroom van het totaal, 2008

4.0

3.6

3.5 2.8

2.3

2.0

1.0 0.5

BRON: UHasselt; IOF

â&#x2013;Ş

Aandeel van de doctoraats financiering uit Industrieel Onderzoeksfonds stijgt (fonds voor toegepast onderzoek ter ondersteuning van het bedrijfslevel)

2.6

1.5

De UHasselt haalt een groot deel van haar financiering op bij het bedrijfsleven

3.0

3.0 2.5

â&#x2013;Ş

0 2008

2012

Expertengroep SALK | 125

Diagnose Limburgse problemen D Laag aantal spin-offs

UHasselt, echter wel hoog proportioneel tot academisch personeel Spin-off creatie Aantal/1000 ZAP2, 2007-09

Aantal Spin-offs Totaal, 2011-121

â&#x2013;Ş Het totaal aantal spin11

12.3

6.6

offs aan de UHasselt is laag in vergelijking met andere universiteiten

â&#x2013;Ş Spin-off creatie per 23

5.3

3.2

1 Meest recente beschikbare cijfers per universiteit 2 Zelfstandig Academisch Personeel BRON: Websites Universiteiten; Transparantieproject Umap / URank

5.0

ZAP2 aan UHasselt is opvallend hoger dan aan andere universiteiten, wijzend op ondernemend karakter van de universiteit en een goede relatie tussen industrie en universiteit

Expertengroep SALK | 126

Diagnose Limburgse problemen E Limburg kent relatief

veel starters, de overlevingsgraad is echter lager dan in de rest van Vlaanderen

Overlevingsgraad %, overlevingsgraad na 5j, 2011

Starters Aantal inwoners/starter, 2011 Antwerpen

143

Limburg

149

West-Vlaanderen

149

Oost-Vlaanderen Vlaams Brabant

BRON: Unizo Startersatlas 2012

157

71 163

Expertengroep SALK | 127

Diagnose Limburgse problemen E Limburg kent minder

snelle groeiers in vergelijking met de rest van Vlaanderen

West-Vlaanderen Vlaams- Brabant Oost-Vlaanderen Limburg

Snelle groeiers1 in Vlaanderen Percent, 2006-09

Antwerpen

Onderzoek wijst uit dat snelle groeiers verantwoordelijk zijn voor meer dan 95% van de netto jobcreatie in Vlaanderen (2006-09) 100% =

13,295

489

13 20 25

30 Aantal bedrijven (met meer dan 10 werknemers in 2006)

16 19 11

Slechts 1.8% van de Limburgse bedrijven evolueert tot â&#x20AC;&#x153;snelle groeier1â&#x20AC;? tov 3.7% als Vlaams gemiddelde

Aantal snelle groeiers (>20% groei per jaar van 2006-09))

1 Een onderneming die gedurende een driejarige periode jaarlijks minimaal een groei van 20% kent in termen van tewerkstelling, waarbij de onderneming in kwestie in het eerste jaar van de periode minimaal een werknemersbestand van 10 werknemers dient te hebben Expertengroep SALK | 128 BRON: Dillen, Laveren & Martens (Snelgroeiende ondernemingen als motor van de Vlaamse jobcreatie)

Diagnose Limburgse problemen F Met het Ford bedrijventerrein

heeft Limburg een extra troef; het terrein heeft echter ook beperkingen

Voordelen

Beperkingen

▪ ▪

Groot terrein van 130ha

▪ ▪

Eigendom van Ford Motor Company

▪

Relatief lage geschatte grondprijs van € 40 miljoen of € 30/m2

▪

Gezien industriële activiteiten in het verleden is totaal nieuwe bestemming van de gronden onwaarschijnlijk

▪

Nieuwe traditionele assemblage activiteiten onwaarschijnlijk gezien sectorsituatie

▪

Ligging relatief ver van bepaalde economische centra

▪

Al dan niet verder zetten van persactiviteiten zal herbestemming sterk beïnvloeden omwille van centrale ligging perserij op terrein

▪

Waterwegbeheerder De Scheepvaart pleitbezorger van watergebonden activiteiten

▪

Logistiek ontsloten door E313/E314, Spoor en het Albertkanaal

Geen aansluiting met woongebieden of stadskernen

BRON: Press search

Hergebruik huidige infrastructuur onwaarschijnlijk gezien ouderdom van gebouwen

Expertengroep SALK | 129

Diagnose Limburgse problemen G De verschillende steunmaatregelen

voor ondernemingen zijn erg gefragmenteerd; lacune in aanbod voor doorgroei van bedrijven Start-up

Menselijk kapitaal

Financieel kapitaal

▪ Voka-project Bryo ▪ Wedstrijden (bv. Battle of talents, entreprize)

▪ PMV (win-win, VINNOF, ▪ ▪

Toegang tot de markt

Initiële groei

waarborgregeling, innovatie mezzaine, …) Participatiefonds (Starteo, Initio) Business Angels Network

▪ KMO Haalbaarheids-studie (IWT) ▪ KMO Portefeuille (AO) ▪ FIT ▪ Ondernemersloket ▪ Kruispuntbank ▪ IWT (haalbaarheidsstudie, O&O)

Business omgeving

▪ ▪ ▪ ▪ ▪ ▪

KMO Portefeuille (AO) PLATO SYNTRA DHO – Lerende netwerken BMI Gazellensprong (nieuw)

▪ PMV (VINNOF, GIGARANT, ▪ ▪

▪ ▪ ▪ ▪ ▪ ▪ ▪ ▪ ▪

waarborgregeling, …) Participatiefonds (Optimeo) Vlaams Waarborgfonds

Transitie

▪ VON, KMO Portefeuille (AO) ▪ Strategische investerings- en ▪ ▪ ▪ ▪ ▪ ▪

▪ BMI ▪ Strategische investerings- en

opleidingssteun overnamemarkt.be Vlerick (KMO-Excellence) Guberna BMI Gazellensprong (nieuw) KMO in actie (nieuw)

▪ PMV (ARKImedes, GIGARANT,

▪ ▪ ▪ ▪ ▪ ▪

Continue groei

VINNOF, groei-mezzanine, waarborg-regeling, Fonds Vlaanderen internationaal, …) Vlaams Waarborgfonds IWT (KMO) GIMV XL LRM BMI Strategische investerings- en opleidingssteun

Agentschap Ondernemen (oa EEN) FIT KMO innovatieproject (IWT) Gazellensprong Delcredere Globus Landenclubs IWT Clusterinitiatieven

Globale leider

▪ Young President Organization ▪ BAKERMAT / TERTIO

opleidingssteun

▪ ▪ ▪ ▪ ▪

GIMV XL LRM BMI Strategische investerings- en opleidingssteun PMV (Arkimedes, groeimezzanine, gigarant, …)

▪ FIT ▪ Agentschap Ondernemen (site

▪ GIMV XL ▪ LRM ▪ Strategische investerings- en opleidingssteun

▪ FTA’s ▪ Investeringsakkoorden

visits)

▪ Ministriële handelsmissies ▪ Clustersinitiatieven

▪ Milieuchecklijst ▪ Fiscale rulings ▪ FOD Financiën (notionele interest aftrek, investeringsaftrek, belastingskrediet, investeringsreserve)

▪ IWT subsidies ▪ Agentschap Ondernemen

▪ Gefragmenteerd aanbod van steunmaatregelen ▪ Met weinig aandacht voor internationalisering & management expertise om doorgroei van ondernemingen te realiseren ▪ Gebrek aan doorgroeikapitaal

BRON: Team analyse

Expertengroep SALK | 130

Diagnose Limburgse problemen G Limburgse bedrijven

ontvangen een evenredig deel van de Vlaamse subsidies binnen de KMO portefeuille en het Hermes fonds Subsidies aan Limburgse bedrijven Percent, 2012 100% =

€33 mln

€202 mln1

87 89

11% Aandeel in Vlaams BBP

Subsidies via KMO portefeuille2

▪

Limburg vertegenwoordigt 11% van het Vlaamse BBP

▪

Limburgse bedrijven ontvangen 13% van de Vlaamse steun aan KMO’s via de KMO-portefeuille. En 11% van de totale steun uit het Hermes fonds

Subsidies via Hermes fonds3

1 Incluis €84.5 mln voor Vlaamse bedrijven met maatschappelijke zetel in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest 2 De KMO-portefeuille is een laagdrempelige en interactieve webtoepassing waarlangs ondernemers / KMOs jaarlijks tot €15,000 subsidies kunnen bekomen voor ondersteuning in hun processen van ondernemen, innoveren en internationaliseren 3 Fonds voor flankerend economisch beleid met in het bijzonder aandacht voor het creëren van een gunstig ondernemerschapsklimaat, ruimtelijk economisch beleid en het stimuleren van ondernemerschap Expertengroep SALK | 131 BRON: Agentschap Ondernemen

Toelichting met betrekking tot de gebruikte sectoropdeling o.b.v. NACE; publieke sector in de ruime betekenis Activiteiten binnen de publieke sector

NACE 1

Productie

0 Openbaar bestuur en defensie; verplichte sociale verzekeringen

NACE 2

Tewerkstelling per sector, % 2010

84 Openbaar bestuur en defensie; verplichte sociale verzekeringen 24

85 Onderwijs P Onderwijs 31

Diensten Q Menselijke gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening Publieke sector

86 Menselijke gezondheidszorg 16 87 Maatschappelijke dienstverlening met huisvesting (e.g., rusthuizen, tehuizen) 88 Maatschappelijke dienstverlening zonder huisvesting, (e.g. dagcentra voor gehandicapten & ouderen)

Expertengroep SALK | 132

Bijlage – Inhoud

▪ Diagnose Limburgse problemen ▪ Toekomstprognose voor Limburg ▪ Details initiatieven ▪ Details VKW bevraging Limburgse ondernemers

▪ Samenstelling expertengroep ▪ Overzicht hearings ▪ Lexicon ▪ Bronnen ▪ SALK opdrachtstelling

Expertengroep SALK | 133

Diagnose Limburgse problemen – Tewerkstelling

Focus van het SALK rapport: maximaliseren van arbeidsplaatsen in Limburg, als belangrijkste hefboom van tewerkstelling Limburgers Relatie tussen tewerkstelling op Limburgs grondgebied en tewerkstelling Limburgse bevolking Aantal arbeidsplaatsen, duizend

Focus SALK

372 327

57 51

276 40

Tewerkstelling Limburg 2011

Zelfstandigen in Limburg

▪

Arbeidsplaatsen Limburg

Arbeidsplaatsen Limburg ingevuld door niet-Limburgers

Limburgers in arbeidsplaatsen buurregio’s

Limburgse zelfstandigen

Tewerstelling Limburgers 2011

Het aantal arbeidsplaatsen in Limburg is de belangrijkste hefboom voor de tewerkstelling van Limburgers (goed voor 74% van de tewerkstelling bij Limburgers in 2012). Er dient echter ook rekening gehouden te worden met een aantal andere factoren – 14% of ±40,000 arbeidsplaatsen in Limburg worden ingevuld door niet-Limburgers1 – 29% of ±80,000 Limburgers werken in de buurregio’s – ±57,000 Limburgers werken als zelfstandigen Dit betekent dat 372,000 Limburgers tewerkgesteld zijn in 2012, resulterend in een Limburgse tewerkstellingsgraad van 65% (of 55%, exclusief zelfstandigen)

1 Op basis van pendelarbeid data in 2008; verondersteld stabiel gebleven over tijd als % van totaal aantal arbeidsplaatsen (tbc) BRON: RVA; FOD economie; Team analysis

Expertengroep SALK | 134

Toekomstprognose voor Limburg

Welvaartscreatie wordt gedreven door arbeidsmarktparticipatie, werktijd en productiviteitsgraad Creatie van welvaart BBP

Participatie aan de arbeidsmarkt

Werktijd1

Productiviteit

Tewerkstellings graad

Gewerkte uren

BBP

Capita

Proportie beroepsgeschikte bevolking³

Werkenden

Gewerkte uren

(€)

(Percentage)

(Uren)

(€/uur)

Welvaart wordt uitgedrukt als de geproduceerde toegevoegde waarde per inwoner (nominatieve waarde1). Hoe hoger het BBP per inwoner, hoe rijker een regio/land is (ervan uitgaande dat factoren zoals de ‘cost of living’ gelijk zijn)

Aandeel inwoners op een beroeps-geschikte leeftijd (tussen 15 en 64 jaar) versus totale populatie. Hoe hoger de proportie beroepsgeschikten, hoe hoger het aandeel van mensen dat mogelijks kan deelnemen aan de arbeidsmarkt en dus de totale populatie financieel kan dragen

Aandeel binnen arbeidsgeschikten groep die ook daadwerkelijk werken

Aantal uren de werkenden gemiddeld werken per jaar

Welvaartscreatie per gewerkt uur

Door het verhogen van een of meer van deze factoren (ervan uitgaand dat andere factoren gelijk blijven), kan de welvaartscreatie verhoogd worden 1 Cijfers zonder invloed inflatie

Expertengroep SALK | 135

Toekomstprognose voor Limburg

Jobcreatie voor Limburgers evolueerde sneller dan het lokale BBP, resulterend in tragere evolutie in BBP per capita vs. Vlaanderen

CAGR1 2001-11 Percentage

Evolutie van BBP en werkgelegenheid Percentage, index 100 = 2001 132,0 130,0 128,0 126,0 124,0 122,0 120,0 118,0 116,0 114,0 112,0 110,0 108,0 106,0 104,0 102,0 100,0 4,0 2001

Vlaanderen BBP/capita

+2.6

Limburg BBP/capita

+2.0

Limburg tewerkstelling

+1.2

Vlaanderen tewerkstelling

+0.9

â&#x2013;Ş

Het aantal Limburgse arbeidsplaatsen is proportioneel sneller gestegen dan het Vlaamse gemiddelde

â&#x2013;Ş

Bruto binnenlands product per capita is echter trager gegroeid dan Vlaamse gemiddelde door lagere productiviteit

2011

1 Compound annual growth rate of samengestelde jaarlijkse groei BRON: Eurostat, Planbureau; Statbel

Expertengroep SALK | 136

Toekomstprognose voor Limburg

Het Limburgse binnenlands product per capita is Âą20% lager dan het Vlaamse gemiddelde CAGR1 2005-09 Percentage

Bruto Binnenlands Product â&#x201A;Ź/capita, 2009

36,100

Antwerpen

33,900

Vlaams-Brabant

31,400

Vlaams Gewest

West-Vlaanderen

Oost-Vlaanderen

Limburg

29,600 28,500

25,400

1.1

2.3

1.7

1.9

2.1

1.7

-19%

1 Compound annual growth rate of samengestelde jaarlijkse groei BRON: Eurostat

Expertengroep SALK | 137

Toekomstprognose voor Limburg

In de toekomst zal het aandeel van industriële jobs verder verminderen Evolutie Limburgse tewerkstelling per sector prognose Aantal arbeidsplaatsen, duizend 276

CAGR² ‘11-’17 Procent 278

262 76 (28%) Productie

66 (24%)

-2.3

81(31%)

103 (37%)

Diensten

93 (35%)

Publieke sector

88 (34%)

97 (35%)

2006

20111

1 Berekend door extrapolatie van evolutie 2006-10 naar 2011 2 Compound annual growth rate of samengestelde jaarlijkse groei BRON: RSZ, planbureau, team analyse

109 (39%)

-7,000 jobs door sluiting Ford Genk (en -1,000 door indirect effect in de dienstensector) 0.9

103 (37%)

2017 prognose

1.1

Sterke aangroei in de zorgsector

Expertengroep SALK | 138

Toekomstprognose voor Limburg

Door gericht beleid kan aantal arbeidsplaatsen in Limburg 278,000 bedragen in 2017, in lijn met huidige situatie

Productie Diensten Publieke sector

Evolutie Limburgse tewerkstelling prognose Aantal arbeidsplaatsen, Duizend 276

103

4 1

268

278 7

Impact Ford bedraagt ±8,000 arbeidsplaatsen in Limburg (studie UHasselt) – ±4,500 rechtstreeks bij Ford – ±2,500 bij toeleveranciers – ±1,000 als gevolg van verlies aan koopkracht

▪

Door gericht beleid kan aantal arbeidsplaatsen toenemen: 0.8% p.a. (exclusief impact Ford), of 0.2% p.a. (inclusief impact Ford)

109

102

103

Primaire Secundaire Subtotaal Arbeidsplaatsen impact Ford & tertiaire impact Ford 2012

▪

Productie

Diensten

Publieke sector

Arbeidsplaatsen 2017

Verschuiving naar arbeidsplaatsen buiten de markteconomie

BRON: UHasselt impactstudie; RSZ; Planbureau; Team analyse,

Expertengroep SALK | 139

Toekomstprognose voor Limburg

Evolutie Limburgse tewerkstelling per sector volgens geselecteerde scenario Aantal arbeidsplaatsen, duizend 1 Industrie

278

276

268

10 41

-3 1

20 Bouwnijverheid

Andere productie

Groot- en detailhandel

Vervoer en opslag Vrije beroepen en onderzoek

15 6

Administratieve diensten

Kunst, amus en recr

Andere diensten

Openbaar bestuur en defensie

32 0 16 7

0 0

Onderwijs

Zorg

1 1

2012, pre-Ford

Ford

2012, Evolutie post-Ford 2012-17

BRON: UHasselt impactstudie, RSZ, planbureau, team analyse,

2017, scen 2 Expertengroep SALK | 140

Toekomstprognose voor Limburg

Prognose per sector: grootste jobdestructie in industrie, grootste jobcreatie in gezondheidzorg en professionele diensten “Base case” per sector o.b.v. prognose Aantal arbeidsplaatsen, duizend Grootte sector 2012 # arbeidsplaatsen

Productie

Diensten

Publieke sector

50,000 45,000

Gezondheidzorg

Industrie Handel en horeca

40,000 35,000 30,000

Maatschappelijke dienstverlening

25,000

Openbaar bestuur

20,000

Bouw

15,000

Vervoer en opslag

10,000 5,000 0 -3,000

Professionele diensten²

Financiële diensten Energie, water & afval Landbouw -2,000 -1,000 0

Overige diensten

Informatie en communicatie 1,000

2,000

3,000

4,000

5,000

6,000

Geschatte arbeidscreatie tegen 20171 # additionele arbeidsplaatsen (netto) 1 Creatie scenario 2 t.o.v. 2012, post Ford, dus reeds – 7,000 arbeidsplaatsen in de industrie -1,000 in handel 2 Brede definitie van professionele diensten: immo, vrije beroepen en onderzoek en administratieve en ondersteunende diensten Expertengroep SALK | 141 BRON: RSZ, planbureau , team analysis

Toekomstprognose voor Limburg

Groeiprognose planbureau verschilt van historische prestatie 2007-10 m.b.t. een paar specifieke sectoren Sector (Nace)

2012 start-basis, met impact Ford # duizend werknemers

A Landbouw B Winning van delfstoffen C Industrie D Energie E Ditributie van water, afvalbeheer F Bouwnijverheid

PRODUCTIE G Groot‐ en detailhandel; H Vervoer en opslag I Horeca J Informatie & communicatie K Financiële activiteiten & verzekeringen L Immobiliën M Vrije beroepen en wetenschapp en techn activ N Administratieve diensten R Kunst, etc. S Overige Diensten T Huishoudens als werkgever DIENSTENSECTOR O Openbaar bestuur en defensie P Onderwijs Q Menselijke gezondheidszorg en maatsch dienstverl PUBLIEKE SECTOR TOTAAL

1.5 0.1 43.9 1.5 1.5 19.7 68.2 31.7 14.5 8.6 3.3 4.5 0.8 6.2 24.0 3.7 4.8 0.2 102.4 23.3 29.2 44.9 97.4 268.1

Scenario 2 CAGR1, (prognose Planbureau)

Scenario 2 2017 tewerkstelling # duizend werknemers

% ‐1.5% ‐1.4% ‐1.2% ‐0.1% ‐0.1% 0.6%

‐0.7% 0.1% 1.3% 0.1% 1.3% ‐0.5% 2.6% 2.6% 2.6% 2.6% 2.6% ‐14.7% 1.2% 0.0%² 0.0%² 2.3%² 1.1% 0.7%

Verschil in groeiprognose (positief vs. Negatief)

Historische groei ‘07-’10 (inclusief crisis) %

1.4 0.1 41.2 1.5 1.5 20.3 66.0 31.8 15.5 8.7 3.5 4.4 1.0

0.8% ‐8.0% ‐3.5% 3.2% ‐1.4% 0.7% ‐1.9% 1.1% ‐1.6% 0.0% 3.2% 0.9% 9.6%

7.0 27.3 4.2 5.5 0.1 108.9 23.3 29.2

1.5%

50.4 102.9 277.8

1.4% 2.4% 1.4% 7.6% 0.9% ‐0.1% 1.2% 3.6% 1.1%

1 Compound annual growth rate of samengestelde jaarlijkse groei 2 Aangepast t.o.v. planbureau/historische groei: +5500 jobs in de dienstensector (pers), overheid wil aantal werknemers gelijk houden Expertengroep SALK | 142 BRON: Team analyse

Bijlage – Inhoud

▪ Diagnose Limburgse problemen ▪ Toekomstprognose voor Limburg ▪ Details initiatieven ▪ Details VKW bevraging Limburgse ondernemers

▪ Samenstelling expertengroep ▪ Overzicht hearings ▪ Lexicon ▪ Bronnen ▪ SALK opdrachtstelling

Expertengroep SALK | 143

Acties op korte termijn – Lopende dossiers – Details (1/2)

TE VERFIJNEN EN TE VALIDEREN

Initiatief  Buitenlandse projecten, momenteel in de pipeline, versneld realiseren

Wat? ▪ Versneld concretiseren van aantal industriële en commerciële projecten; 4 concrete investeringsdossiers in de pipeline

Waarom? ▪ Snel groot aantal arbeidsplaatsen creëren in de regio (direct & indirect)

Wie? ▪ Extra inspanning te leveren door Vlaamse regering, samen met betrokken instellingen (FIT, LRM, …)

Gevraagd engagement ▪ 2 van de 4 projecten binnenhalen in de komende 12 maanden; directe impact van ±1,000 jobs in komende jaren

 Overheidsinitiatieven

▪ (Deel van) grote

▪ Snel groot aantal

▪ Extra inspanning te

▪ 2 projecten toewijzen

concreet ontwikkelen in Limburg

 Hindernissen in lopende projecten van Limburgse bedrijven opheffen

investeringsprojecten van overheid / overheidsbedrijven in Limburg realiseren, e.g., realisatie nieuwe gevangenissen, NMBS herstelplaats

▪ Extra inspanning om huidige knelpunten in projecten van Limburgse bedrijven versneld op te heffen e.g., Closing the Circle project op REMO (Groep Machiels)

arbeidsplaatsen creëren in de regio (direct & indirect)

▪ Snel groot aantal arbeidsplaatsen creëren in de regio (direct & indirect)

leveren door Federale en Vlaamse regering

▪ Extra inspanning te leveren door Federale en Vlaamse regering

aan Limburg in komende 12 maanden; mogelijks directe impact van ±1,000 jobs in de komende jaren

▪ 5 grootste kneldossiers deblokkeren in komende 12 maanden

Expertengroep SALK | 144

Acties op korte termijn – Lopende dossiers – Details (2/2) Initiatief

Wat?

Waarom?

 Limburgse projecten ▪ Huidige projecten in in uitvoering verder ondersteunen en uitvoering binnen geplande termijn verzekeren

▪ Geplande creatie van ontwikkeling (Be-Mine, arbeidsplaatsen in C-Mine, THOR-park, Terhills) tewerkstelling veilig uitvoeren zoals reeds gepland stellen (budget, timing); potentiële toekomstige obstakels worden meteen opgelost ▪ In het bijzonder voor THORpark: toekenning middelen onroerend erfgoed voor de renovatie van het hoofdgebouw (2013)

 Starten met de bouw ▪ Groot aantal bijkomende van bijkomende sociale woningen (bijzondere nood in de mijnregio)

▪ ▪

sociale woningen bouwen (energie efficiënt & eventueel zelfs op innovatieve manier e.g., volledig passief, innovatieve houtskeletbouw) ▪ Werklozen en medewerkers Ford & toeleveranciers omscholen naar bouwberoepen

▪ Dubbel effect: – Tegemoetkomen

–

aan grote en groeiende nood aan sociale woningen Creëren van bijkomende werkgelegenheid voor lager geschoolden

TE VERFIJNEN EN TE VALIDEREN Wie?

Gevraagd engagement

▪ Vlaamse regering

▪ Maximaal ondersteunen van geplande jobcreatie van ±2,500 jobs in de komende jaren

▪ Vlaamse regering

▪ Versneld vrijmaken van budget voor 700 bijkomende sociale woningen nodig per jaar in de komende 10 jaar om wachtlijsten deels weg te werken

Federale en Vlaamse regering kan op basis van reeds lopende dossiers 4,000-5,000 jobs creëren in Limburg! Federale en Vlaamse regering hebben bovendien ook de mogelijkheid om een aantal aanslepende infrastructuurdossiers te deblokkeren, wat een lange termijn impact zal hebben op economische ontwikkeling in de regio, b.v.b., Noord-Zuid verbinding Expertengroep SALK | 145

Acties op korte termijn – Verbeterde matching vraag & aanbod – Details (1/2)

TE VERFIJNEN EN TE VALIDEREN

Initiatief

Wat?

Waarom?

Wie?

Hoeveel?

▪ Centraal loket voor

▪ 1 centrale account

▪ Snelle

▪ VDAB

▪ Kan gefinancierd

▪ VDAB als centrale

▪ Kan deels gefinancierd

bedrijven die interesse hebben voor werknemers Ford & toeleveranciers

▪ Herplaatsingsloket om werknemers Ford & toeleveranciers te begeleiden naar nieuw werk

▪ Meldpunt & bemiddelaars om Limburgse ondernemers te helpen bij het oplossen van knelpunten zodat ze hun groeiplannen kunnen realiseren

manager voor alle aanvragen + centrale databank met gegevens betrokken werknemers

▪ 1 centraal punt voor vragen, loopbaangesprekken en opleidingen

▪ Centraal meldpunt registreert de problemen (+ inventariseert en rapporteert) en verwijst door naar bemiddelaars ▪ De bemiddelaars brengen betrokken personen rond te tafel om knelpunten op te heffen (e.g., problemen met vergunningen, subsidiedossiers)

hertewerkstelling bevorderen voor de werknemers van Ford & toeleveranciers

▪ Snelle hertewerkstelling bevorderen voor de werknemers van Ford & toeleveranciers

▪ Limburgse ondernemers met concrete groeiplannen ondersteunen in de realisatie

actor, in samenwerking met o.a., uitzendsector alsook Syntra en sectorfederaties voor opleidingen

▪ Agentschap Ondernemen

worden met reguliere middelen VDAB

worden met reguliere middelen VDAB, aangevuld met middelen die normaliter deel uitmaken van sociaal begeleidingsplan

▪ 2 bijkomende FTE in initiële fase binnen onthaalstructuur van AO ▪ Binnen duidelijk kader (significante dossiers, geen injuctie recht, wel mogelijkheid tot bewaken redelijke termijn voorstellen van dadingen)

Expertengroep SALK | 146

Acties op korte termijn – Verbeterde matching vraag & aanbod – Details (2/2) Initiatief

Wat?

▪ Transferonderneming

▪ Deel van werknemers van ▪ Snelle

die werknemers Ford & toeleveranciers aanneemt en via interim tewerkstelt

▪ Subsidieaanvraag indienen bij Europees globalisatiefond

▪ Bijkomende starterscoaches om medewerkers Ford te heroriënteren naar een eigen zaak

Ford & toeleveranciers worden vast aangenomen door interimkantoor en via interimwerk en opleiding toegeleid naar nieuw werk

▪ Steun vragen voor heroriëntering & -scholing van werknemers van Ford en toeleveranciers

▪-

Waarom? hertewerkstelling bevorderen voor werknemers Ford en toeleveranciers

▪ Snelle

TE VERFIJNEN EN TE VALIDEREN Wie?

Hoeveel?

▪ Privé intermediairs

▪ TBD

(oproep)

▪ Vlaamse regering

▪ TBD

▪ TBD (eventueel Unizo)

▪ TBD

hertewerkstelling bevorderen voor werknemers Ford en toeleveranciers

▪ Snelle hertewerkstelling bevorderen voor werknemers Ford en toeleveranciers

Expertengroep SALK | 147

Acties op lange termijn – Details activiteiten in kwadrant “Versterk” Activiteit

Tewerkstelling # arbeidsplaatsen

Groeiprognose1 % stijging p.a.

Comparatief voordeel

Mogelijke Trekkers³

±33,000 (post-Ford)

±(-1) - (-2%)

▪ Grote beschikbaarheid

▪ Agoria, Sirris, ▪ Technologie gedre-

activiteiten2

▪ Groothandel,

±26,000

±0 - 1%

Details

▪ Maakindustrie ▪ Vervaardigings-

▪ Logistiek, transport & groothandel

▪ Bouwen

arbeidskrachten; expertise in automotive; aandeel sector groter dan Vlaamse gemiddelde

vervoer, opslag, koeriers

▪ Aanleg van wegen

±19,000

±0 - 1%

en (ver)bouwen van gebouwen

▪ Petrochemie & grondstoffen

▪ Voedsel & dranken

TE VERFIJNEN EN TE VALIDEREN

▪ Productie rubber,

±11,000

±(-1) - (-3%)

voedsel en dranken

Ewals Intermodal, Scania, SKF, haven Genk

▪ Grote beschikbaarheid

▪ Confederatie

±(-1) - 1%

Bouw, Cordeel, FVB

▪ Jarenlange ervaring in de ▪ Tessenderlo sector, logistieke aansluiting op activiteiten in Antwerpen; aandeel sector groter dan Vlaamse gemiddelde

±6,000

▪ H.Essers,

strategische ligging vs. Haven Antwerpen, Nederland & Duitsland, ligging in centrum van West-Europa toeleidbare arbeidskrachten

mineralen, chemische & farmaceutische grondstoffen

▪ Verwerking van

▪ Beschikbare ruimte,

Flanders Drive, Sabca Limburg, VCST, Melotte

Chemie, DSM

▪ Jarenlange ervaring in de ▪ Campinasector (expertise)

Friesland, Coninckx, Damhert, Nolika

Innoverende subactiviteit

ven maakindustrie (werk-en voertuigen, informatica & elektronica)

▪ Value added logistics; green mobility

▪ Duurzaam bouwen en renoveren

▪ High tech en groene materialen (recycleerbaar, produceerbaar met minder energie)

▪ Functional & convenience food & beverages

1 Uitgedrukt in aantal arbeidsplaatsen, gebaseerd op prognose planbureau gecorrigeerd voor specifieke situatie van Limburg waar aangewezen 2 Vervaardiging van tabak, textiel, leder, papier, houtbewerking, metaal, drukkerij, meubelen, werk-en voertuigen, informatica & elektronica, installatie & herstelling Expertengroep SALK | 148 3 Gebaseerd op 1e scan van de markt, dient verder verfijnd/gevalideerd te worden

Acties op lange termijn – Details activiteiten in kwadrant “Versnel” Activiteit

Details

▪ Innovatieve

▪ Medische en

▪ Professionele ▪ Administratieve en & financiële diensten

economie

±43,000

Groeiprognose1 Mogelijke % stijging p.a. Comparatief voordeel trekkers² ±3%

ondersteunende (e.g., huisvesting) dienstverlening hulpbehoevenden

zorg

▪ Vrijetijds-

Tewerkstelling # arbeidsplaatsen

±2-3%

ondersteunende diensten, bankieren & verzekeren

▪ Horeca, korte termijntoerisme, recreatie

▪ Snel vergrijzende populatie, sterk ontwikkelde ziekenhuizen, draagvlak voor Limburg als proeftuin

±13,000

▪ Goedkopere werkkrachten, beschikbare en goedkopere ruimte, beperkte file problematiek vs. grootsteden

±15,000

TE VERFIJNEN EN TE VALIDEREN

>1%

▪ Sterke horeca infrastructuur, natuur en recreatie attracties, ecotoerisme, korte termijn toerisme

Internationaliseer- Mogelijke spillbaar? over effecten

▪ ZOL, Virga Jessa, Flanders’ care, LRM

▪ Ethias,

▪ E.g., Zorgtoerisme, ICT (beperkt)

▪ E.g., bouw

Mensura

▪ Bokrijk,

▪ E.g., detailhandel

Federatie toerisme Limburg, Park Midden Limburg, Different Hotel Group, Molenheide, Centerparks

1 Uitgedrukt in aantal arbeidsplaatsen, gebaseerd op prognose planbureau gecorrigeerd voor specifieke situatie van Limburg waar aangewezen 2 Gebaseerd op 1e scan van de markt, dient verder verfijnd/gevalideerd te worden

Expertengroep SALK | 149

Acties op lange termijn – Details activiteiten in kwadrant “Ontwikkel” Tewerkstelling Groeiprognose 1

Activiteit

Details

▪ ICT & media ▪ Informatie-

# arbeidsplaatsen

% stijging p.a.

3-4,000

>1%

verstrekking, programmatie, film, tv, video

▪ Green energy

▪ Alternatieve

cleantech

▪ Biotech & Medtech

▪ Creatieve

<1,000

>5%

<1,000

>5%

<1,000

>5%

<1,000

>2%

tuinbouw

vermarkting nieuwe fruitsoorten

<1,000

>1%

Concentra

Limburg win(d)t

Vysis, Greenville, Agropolis

▪ Comparatief voordeel ▪ Promethera, LifeTech Limburg, Complix, Amakem

▪ Comparatief voordeel ▪ Quartier Canal – nog niet aanwezig, maar platform aanwezig om het uit te bouwen

▪ Innovatieve ▪ Ontwikkeling &

▪ Cegeka,

▪ Comparatief voordeel ▪ Groep Machiels,

nog niet aanwezig, maar platform aanwezig om het uit te bouwen

industrie

Internationaliseer- Eco. / maatsch. baar? trend?

▪ Comparatief voordeel ▪ EnergyVille,

nog niet aanwezig, maar platform aanwezig om het uit te bouwen

productie medicatie en biotechnologie

▪ Design & mode

▪ Eco-systeem in

nog niet aanwezig, maar platform aanwezig om het uit te bouwen

technologieën, o.m. voor afvalverwerking

▪ Onderzoek &

Mogelijke Comparatief voordeel trekkers² ontwikkeling met groeiende spelers

energiewinning & gebruik

▪ Recyclage & ▪ Milieuvriendelijke

TE VERFIJNEN EN TE VALIDEREN

▪ Hoge kwaliteit &

modeincubator, C-mine crib, MIC, RCA, Groep C, Z33

▪ PC fruit, VLAM

▪ Groeiend belang van technologie en automatisering

▪ Groeiend belang van ecologie

▪ Vergrijzing; focus op levenskwaliteit

▪ Groeiend belang van symbolisch toegevoegde waarde, personalisering en user centered design

▪ Gezonde voeding

vermarkting peren, onderzoekscentrum

Expertengroep SALK | 150

Acties op lange termijn mbt randvoorwaarden: scholing & arbeidsmarkt

TE VERFIJNEN EN TE VALIDEREN

Initiatieven gericht op het terugdringen en remediëren van de ongekwalificeerde uitstroom uit het onderwijs (1/2) Initiatief

Wat?

Waarom?

Wie?

Hoeveel

Wanneer? Waar?

▪ Specifieke

▪ “Instapje‘ initiatief

▪ Mogelijke

▪ Te ont-

▪ 60

▪ MT/LT

▪ **

▪ KT

▪*

preventie acties organiseren in het lager onderwijs, in het bijzonder in de mijnregio

▪ Begeleiding van leer- en beroepskeuze wordt verbeterd / versterkt, alsook leerloopbaanbegeleiding

▪ Stageaanbod wordt sterk uitgebreid in samenwerking met de bedrijfswereld

wordt uitgebreid, aangevuld door pedagogische trainers die begeleiding aanbieden en het uitbouwen van een expertise centrum

▪ Veelheid aan initiatieven e.g., doedagen, workshops ism onderwijs, “Elke week ander werk”, SID-in beurzen, campusacties

▪ Verschillende formules: IBO, inleefstages, instapstages, werkplekleren etc.

scholingsachterstand ondervangen in een zo vroeg mogelijk stadium

▪ Preventie mbt scholingsachterstand en ongekwalificeerde uitstroom in het middelbaar onderwijs

▪ Competenties van jongeren op arbeidsmarkt versterken en zo jeugdwerkloosheid verminderen

▪ Werkinlevingspro- ▪ Speciale werkateliers ▪ Competenties van jecten (WIJ) worden uitbreid

voor jongeren om de afstand tot de arbeidsmarkt te verkleinen

jongeren op arbeidsmarkt versterken en zo jeugdwerkloosheid verminderen

wikkelen structuur

▪ VDAB1, RTCLimburg

Prioritering?

instapmedewerkers, 150 kleutertrainers, 2 conceptontwikkelaars voor het expertise centrum alsook omkadering

▪ Te financieren uit reguliere middelen departementen onderwijs & werk (tbc)

(Onderdeel Vlaams beleid met specifieke toepassing Limburg)

▪ VDAB1,

▪ Deels te financieren

ERSV

met reguliere middelen VDAB, bijkomend budget nodig voor 7 FTE (€420K / jaar)

▪ VDAB1,

▪ €2.820K / jaar

▪ KT

▪ ***

(Onderdeel Vlaams beleid met specifieke toepassing Limburg)

▪ KT

▪ ***

ERSV

1 VDAB als arbeidsmarktregisseur. De acties worden uitgevoerd door de actoren die volgens VDAB hiervoor het meest aangewezen zijn

(Onderdeel Vlaams beleid met specifieke toepassing Limburg) Expertengroep SALK | 151

Acties op lange termijn mbt randvoorwaarden: scholing & arbeidsmarkt

TE VERFIJNEN EN TE VALIDEREN

Initiatieven gericht op het terugdringen en remediëren van de ongekwalificeerde uitstroom uit het onderwijs (2/2) Initiatief

Wat?

Waarom?

Wie?

Hoeveel

Wanneer? Waar?

▪ Onderwijskwalifi-

▪ Modulair

▪ Competenties van

▪ VDAB1,

▪ Te financieren uit

▪ MT

cerende trajecten worden versterkt (volwassenonderwijs)

▪ Beroepskwalificerende trajecten worden versterkt (volwassenonderwijs)

▪ School's out, work's in

▪ Duurzaamheidstrajecten jongeren ism uitzendsector

volwassenonderwijs gericht op specifieke beroepen e.g., logistiek, procesoperator, PC technicus

▪ Modulair volwassenonderwijs e.g., elektricien, kok, hovenier

jongeren op arbeidsmarkt versterken en zo jeugdwerkloosheid verminderen (ook van toepassing voor ouderen)

▪ Competenties van jongeren (en ouderen) op arbeidsmarkt versterken en zo jeugdwerkloosheid verminderen( ook van toepassing voor ouderen)

▪ Campagne gericht op ▪ Competenties van schoolverlaters om sollicitatievaardigheden te verbeteren

▪ Activatie van werkloze jongeren door uitzendwerk

jongeren op arbeidsmarkt versterken en zo jeugdwerkloosheid verminderen

▪ Jeugdwerkloosheid verminderen

ERSV, uitvoering i.s.m. hogescholen en Syntra

▪ VDAB1, ERSV

Prioritering?

▪ ***

reguliere middelen provinciale contingent OKOT (Onderdeel Vlaams beleid met specifieke toepassing Limburg)

▪ 200 trajecten op

▪ MT

▪ ***

jaarbasis; 330 K / jaar via kabinet Onderwijs / Limburgse CVOs (Onderdeel Vlaams beleid met specifieke toepassing Limburg)

▪ VDAB1, ERSV (& privé intermediairen)

▪ VDAB1 & Federgon

▪ Te financieren uit

▪ KT

reguliere middelen VDAB (cf. Provinciaal VDAB ondernemingsplan 2013)

▪ Te financieren uit

▪ **

(Onderdeel Vlaams beleid met specifieke toepassing Limburg)

▪ KT

▪ **

reguliere middelen VDAB (Onderdeel Vlaams beleid met specifieke toepassing Limburg)

1 VDAB als arbeidsmarktregisseur. De acties worden uitgevoerd door de actoren die volgens VDAB hiervoor het meest aangewezen zijn

Expertengroep SALK | 152

Acties op lange termijn mbt randvoorwaarden: scholing & arbeidsmarkt

Initiatieven gericht op versterken van technisch en hoger onderwijs Initiatief

Wat?

Waarom?

▪ T2 campus:

▪ Nieuw concept van

▪ Beantwoorden aan de ▪ High level

technologie & talent worden samengebracht in innovatief onderwijsconcept

▪ Associatie KULeuven en Associatie UH Limburg verdiepen het interassociatie akkoord

technologie onderwijs (doorbreekt schotten ASO-TSO-BSO) – In combinatie met technologie gericht hoger onderwijs – In nauwe samenwerking met bedrijfswereld Piloot op THOR-park

▪

vraag naar meer en beter technologisch geschoold personeel Aantrekkelijker maken van technisch/ technologisch onderwijs

gezamenlijk versterken – Onderzoeksactiviteiten & innovatiebeleid coördineren aanbod hoger onderwijs met specifieke opleidingen: BA & MA Handelswet., MA TEW / Supply chain Logistiek

▪ Verder uitbouwen ▪ Uitbouwen aanbod van permanente vorming voor managers en ondernemers in de regio

conceptgroep (verder te verfijnen); implementatie in samenspraak met RTCLimburg

Hoeveel

Wanneer? Waar?

▪ Conceptontwikkeling:

▪ MT

▪

€150K / jaar; infrastructuurbudget van €2.5 mln; opzetten opleidingsinfrastructuur door reguliere middelen

▪ ▪ Doelen: ▪ Scholing, ▪ Associatie ▪ TBD kennisontwikkeling en KULeuven ▪ Opmerking: vereist – Opleidingsaanbod innovatie versterken in Limburg en VlaamsBrabant door het beleid af te stemmen en elkaars sterktes te benutten

▪ Verder uitbouwen ▪ Uitbreiden opleidings- ▪ “Brain drain hoger onderwijs in de regio, afgestemd op noden van lokale economie

Wie?

TE VERFIJNEN EN TE VALIDEREN

'management classes' met focus op starters, groeiers en internationale expansie

tegengaan”; talent vormen in functie van de noden van de lokale economie

▪ Competenties van lokale ondernemers en managers versterken; ondernemerschap stimuleren

en Associatie UH Limburg

▪ *** (Als piloot mogelijks latere uitbreiding tot Vlaanderen)

▪ KT

▪ ***

lange termijn engagement van beide partijen mbt concrete thema’s op lange termijn

▪ Associatie ▪ TBD

▪ MT/LT

UH Limburg

▪ Associatie ▪ €1 mln als UH Limburg

Prioritering?

▪ MT/LT

▪ * tot *** (Afhankelijk van de richting)

▪ ***

opstartbudget (cf. opstart VAMS & Vlerick)

Expertengroep SALK | 153

Acties op lange termijn mbt randvoorwaarden: scholing & arbeidsmarkt

Initiatieven gericht op moderniseren van de arbeidsmarkt (1/2) Initiatief

Wat?

▪ LABs

▪ Mobiele infrastructuur ▪ Beroepskeuze voor voor opleidingen mbt technische en generieke competenties op basis van simulaties

infrastructuur wordt uitgebreid

▪ Co-sourcen wordt ▪ Eventueel kan ook kader wordt gecreeerd om co-sourcen te vergemakkelijken

ondersteund en uitgevoerd door werkgevers en werknemers

▪ Periodes van tijdelijke werkloosheid aanwenden voor opleidingen

▪ Laaggeschoolde 50+ ers, in het bijzonder mannen

▪ Engagement van

▪

sociale partners om dit in praktijk toe te passen Wettelijk kader te voorzien

Waarom? jongeren en werkzoekenden begeleiden om zo werkloosheid te verminderen

▪ Vraag en aanbod op

Wie?

Hoeveel

Wanneer? Waar?

▪ VDAB1,

▪ TBD

▪ KT

▪ Competenties van

▪*

(Onderdeel Vlaams beleid met specifieke toepassing Limburg)

▪ SERR

▪ N/A; Federale regering ▪ KT

▪ **

dient dit wettelijk te regelen

▪ SERR

werknemers op permanente basis versterken; transitie ‘werk naar werk’ versnellen terugdringen

Prioritering?

ERSV

de arbeidsmarkt beter op elkaar afstemmen

▪ Toeleiden naar food, ▪ Werkloosheid bij 50+ bouw & toerisme;

TE VERFIJNEN EN TE VALIDEREN

▪ 2.160 K / jaar voor het ▪ KT ▪

▪ ERSV

▪ ***

opleidingsaanbod Opmerking: belang van engagement van sociale partners!

▪ Kan deels gefinancierd ▪ KT

▪ **

worden met reguliere middelen VDAB (Onderdeel Vlaams beleid met specifieke toepassing Limburg)

1 VDAB als arbeidsmarktregisseur. De acties worden uitgevoerd door de actoren die volgens VDAB hiervoor het meest aangewezen zijn

Expertengroep SALK | 154

Acties op lange termijn mbt randvoorwaarden: scholing & arbeidsmarkt

Initiatieven gericht op moderniseren van de arbeidsmarkt (2/2)

TE VERFIJNEN EN TE VALIDEREN

Initiatief

Wat?

Waarom?

Wie?

Hoeveel

Wanneer? Waar?

▪ Ondersteuning

▪ Uitbreiden toegang

▪ Vraag en aanbod op

▪ VDAB1,

▪ Te financieren uit

▪ MT

▪*

▪ KT

▪ ***

uitbouwen voor levenslang leren

▪ Matching van openstaande vacatures verbeteren

▪ Oprichting van een transferonderneming

▪ Inrichting praktijklabo

loopbaanadvies / begeleiding

▪ Gerichte bemiddelingsacties i.f.v. beschikbaar aanbod aan openstaande vacatures

de arbeidsmarkt beter op elkaar afstemmen

▪ Doelgerichter werklozen toeleiden naar vacatures: gemiddeld staan er ±10,000 vacatures open in de provincie Limburg

▪ Neemt (boventallige) ▪ Personeelscapaciteit werknemers in dienst; op voorwaarde dat ze ingaan op acties inzake heroriëntering, profilering, opleiding en plaatsing

▪ Toepassen van inzichten van integrale arbeidsorganisatievernieuwing op bedrijfscases

flexibeler afstemmen op conjunctuurschommelingen zonder risico op transitie naar werkloosheid

▪ Wendbaarheid van KMO’s waarborgen ifv groei

sectorfondsen

▪ VDAB1 &

reguliere middelen VDAB

▪ Kan gefinancierd

uitzendsec tor

▪

worden met reguliere middelen VDAB voor eigen acitviteiten Uitzendsector als autonome partner

(Onderdeel Vlaams beleid met specifieke toepassing Limburg)

▪ Call private ▪ N/A; Federale regering ▪ MT intermediairen

Prioritering?

▪ **

dient wettelijk kader te vergemakkelijken Opmerking: opgenomen bij de korte termijnacties in de hoofdpresentatie, kan echter ook toepast worden in andere situaties

▪ Flanders

▪ Cofinanciering via

Synergy

budget Flanders Synergy

1 VDAB als arbeidsmarktregisseur. De acties worden uitgevoerd door de actoren die volgens VDAB hiervoor het meest aangewezen zijn

▪ KT

▪ **

Expertengroep SALK | 155

Acties op lange termijn mbt randvoorwaarden: innovatie & export

Initiatieven gericht op ondersteunen van grote sectoren

TE VERFIJNEN EN TE VALIDEREN

Initiatief

Wat?

Waarom?

Wie?

Hoeveel

Wanneer? Waar?

▪ SOC “Slimme

▪ Een strategisch

▪ Ondersteunen van

▪ Agoria

▪ TBD (cf wetgeving

▪ MT

Maakindustrie” oprichten voor productontwikkeling en procesoptimalisatie mbt mechatronica

▪ Innovatie in de zorg, met diverse subthema’s – Innovaties in de zorg – Topspecialisaties in curatieve behandelingen – Biotech/ medtech

▪ SOC value added

▪

onderzoekscentrum (SOC) voor mechatronica Samenvoegen FMTC, Flanders’ Drive, Siris (Agoria) en PMA divisie KULeuven

▪ Zorginnovatie en -

▪

projecten rond wonen voor ouderen uitbouwen in nauwe samenwerking met de privésector Topspecialisatie in curatieve zorg door o.a. upgrading van afdelingen in Limburgse ziekenhuis tot universitaire afdelingen

▪ Strategisch

logistics

▪

onderzoekcentrum als O&O ondersteuning van het uitbouwen van Limburg als 'slimme schakel in de logistiek‘ Samenvoegen en verder uitbouwen van partnership tussen VIM, VIL en IMOB

onderzoek & ontwikkeling (O&O) in de maakindustrie om werkgelegenheid duurzaam te maken / te verhogen

▪ Ondersteunen van O&O in de zorg om de vergrijzingsuitdaging op innovatieve manier aan te gaan o.a. door ondersteuning van Biotech/Medtech

▪ Ondersteunen van onderzoek & ontwikkeling (O&O) in de logistiek om werkgelegenheid duurzaam te maken / te verhogen

Prioritering?

▪ ***

oprichting SOC) SOC voor Vlaanderen, echter gelegen in Limburg

▪ Flanders’ care, ZOL & Virga Jessa, LRM, UHasselt, Hospilim

▪ Logistiek Platform Limburg (POM)

▪ TBD op basis van – Ingediend dossier – Via LSM – LRM beleid

▪ MT - LT

▪ **

Limburg als proeftuin; ‘best practice’ ontwikkelen voor Vlaanderen

▪ POM dient studie uit te ▪ MT

▪ ***

voeren om plan en kostenraming uit te werken

Expertengroep SALK | 156

Acties op lange termijn mbt randvoorwaarden: innovatie & export

Initiatieven gericht op ondersteunen van bedrijven op het gebied van innovatie en internationalisatie (1/2) Initiatief

Wat?

▪ Capaciteit van het ▪ “Manpower” uitbreiding om – Meer bedrijven te begeleiden mbt innovatie & export – De vorming en begeleiding van clusters van bedrijven en actoren rond bep. thema’s te bevorderen

innovatiecentrum Limburg wordt vergroot

▪ Limburgse devisie ▪ Ondersteunen van van Leuven.Inc en LRD in het kader van een intensievere en structurele samenwerking tussen UHasselt en KULeuven

▪ De werkgroepen binnen de werkgeversorganisaties worden uitgebreid om meer input te kunnen delen

▪

groeimanagament voor Born Globals door oprichting Limburgse afdeling Leuven. Inc Bevorderen interactie tussen de academische en bedrijfswereld door Limburgse afdeling LRD (netwerking)

Waarom?

Wie?

▪ De innovatiekracht en ▪ Innovatieexportgerichtheid van Limburgse bedrijven verhogen door concrete begeleiding en ‘networking’

▪ Versnelde doorgroei van innovatieve en exportgerichte spinoffs en andere kennisintensieve groeibedrijven door binnen een win-win kader meer intensieve samenwerking, zowel op het vlak van technologievalorisatie als op het vlak van implementatie van best-practices

centrum Limburg

▪ LRD, Leuven.Inc & AO

▪ Delen van ervaringen ▪ De innovatiekracht en ▪ Werkgebinnen bredere werkgroepen van werkgeversorganisaties, alsook aantrekken externe input

exportgerichtheid van Limburgse bedrijven verhogen door verbeterde ‘networking’ en delen van best practices tussen bedrijven

versorganisaties

TE VERFIJNEN EN TE VALIDEREN

Hoeveel

Wanneer? Waar?

Prioritering?

▪ 10 extra FTE's en

▪ KT

▪ ***

▪ KT

▪ **

▪ KT

▪ **

bijkomend budget voor co-financiering (e.g., €2 mln co-financiering voor internationalisatie fonds vanuit Limburg)

▪ Concrete toepassing en kostenraming uit te werken door LRD, Leuven.Inc en Agentschap Ondernemen

▪ Binnen werkingsmiddelen werkgeversorganisaties?

Expertengroep SALK | 157

Acties op lange termijn mbt randvoorwaarden: innovatie & export

Initiatieven gericht op ondersteunen van bedrijven op het gebied van innovatie en internationalisatie (2/2)

TE VERFIJNEN EN TE VALIDEREN

Initiatief

Wat?

Waarom?

Wie?

Hoeveel

Wanneer? Waar?

▪ FIT verhoogt zijn

▪ Werking FIT

▪ Limburgse bedrijven

▪ FIT

▪ Concrete toepassing

▪ KT

▪ ***

▪ KT

▪ ***

▪ KT

▪ **

optimaliseren met o.m. specifieke taskforce voor Limburg & aanstellen 3 ‘Limburg Investment traders’

focus en optimaliseert werking rond export en acquisitie voor Limburg

▪ Werking van

meer gericht ondersteunen in hun exportplannen; gerichter acquisities aantrekken naar Limburg

▪ Betrokken partijen

“Locate in Limburg” wordt verder versterkt

▪

▪ Gerichter acquisities (POM, AO, werkgevers, aantrekker naar FIT, …) worden Limburg samengebracht in 1 ploeg Deze ploeg treedt op als 1 “Promotion Agency for Limburg”

▪ Capaciteit van AO ▪ AO speelt belangrijke ▪ Optimale voor toeleiding naar FIT, innovatiecentrum e.d. te verhogen

toeleidende rol. Indien de bevoegdheden en capaciteit van bep. organen vergroot wordt, dient ook de toeleidende capaciteit van AO verhoogt te worden

doorverwijzing van Limburgse bedrijven naar beleidsinstrumenten verzekeren

Prioritering?

uit te werken door FIT. Te coveren binnen huidige werkingsmiddelen FIT (tbd)

▪ LRM

▪ €330K bijkomende middelen per jaar (eventueel via LSM)

▪ AO

▪ 3 voltijdse account manager

Expertengroep SALK | 158

Acties op lange termijn mbt randvoorwaarden: innovatie & export

Initiatieven gericht op ondersteunen van innovatieve sectoren in de regio

Initiatief

Wat?

Waarom?

Wie?

▪ Clusters worden

▪ Versneld ontwikkelen

▪ Uitvoering ▪ Innovatiecentrum

gevormd rond innovatieve thema’s, relevant voor de regio

▪

samengesteld met verschillende partijen: bedrijven, onderzoekers, experten, potentiële investeerders etc. Clusters worden gevormd rond relevante thema’s voor de toekomst e.g., ICT, voeding, cleantech, clean & smart energy, biotech &medtech Begeleiding door de innovatiemanagers van het Innovatiecentrum Limburg

van de sectoren met groot potentieel voor de toekomst door de juiste netwerken op te zetten (‘innovation webs’) om kruisbestuivingen te bevorderen

door UHasselt, LRM en Innovatiecentrum Limburg

Hoeveel

▪ ▪

TE VERFIJNEN EN TE VALIDEREN

Wanneer? Waar?

▪ KT

Prioritering?

▪ **

Limburg - zie eerdere actie +10 FTEs voor totale versterking van organisatie LRM tbd UHasselt als reflectiepartner

Expertengroep SALK | 159

Acties op lange termijn mbt randvoorwaarden: infrastructuur

TE VERFIJNEN EN TE VALIDEREN

Initiatieven om het aanbod aan bedrijventerreinen en specifieke infrastructuur beter af te stemmen op de noden (1/2) Initiatief

Wat?

Waarom?

Wie?

▪ Het planproces

▪ (Selectie van)

▪ Tegemoetkomen aan

▪ RWO

geïdentificeerde gronden in de regio rond Genk worden aangeduid als bedrijventerrein en ontwikkeling start

van de ENA bedrijventerreinen afronden

▪ Bijkomende (lokale) bedrijventerreinen in regio's met terrein schaarste ontwikkelen

▪ Onbenutte bedrijventerreinen opnieuw ingeschakelen dmv activeringsteams

▪ De kwaliteit van bestaande bedrijventerreinen opwaarderen

de vraag naar bijkomende terreinen in de regio rond Genk, in het bijzonder voor logistieke activiteiten

▪ Bijkomende gronden ▪ Tegemoetkomen aan

▪

worden vrijgemaakt, , e.g., Hasselt, SintTruiden Significant aandeel dient naar KMOs te gaan

▪ Gerichte acties om onbenutte percelen te activeren voor verkoop: 400 ha tegen 2020

▪ Uitvoeren van infrastructuurwerken op 7 regionale bedrijventerreinen e.g., Opglabbeek

de vraag naar bijkomende terreinen in specifieke regio’s, in het bijzonder voor KMOs

▪ Tegemoetkomen aan de vraag naar bijkomende terreinen, in het bijzonder in de grensgebieden met Antwerpen (grootste schaarste en grootste privé reserves)

▪ Kwaliteit van de bestaande terreinen laten aansluiten bij de verwachtingen van bedrijven inzake e.g., glasvezel, riolering

Hoeveel

▪ Financiering regulier (+ regiovia POM Antwerpen, nale actoren POM Limburg en NV zoals LRM, Scheepvaart AWV, POM, NV Scheepvaart)

Wanneer? Waar?

Prioritering?

▪ MT

▪ ***

▪ TBD

▪ LT

▪*

▪ AO, POM, ▪ TBD

▪ LT

▪ **

▪ POM (+gemeentes, LRM, NV De Scheepvaart)

LRM

▪ AO, POM, ▪ TBD

▪ MT

▪ **

LRM, gemeentes

Expertengroep SALK | 160

Acties op lange termijn mbt randvoorwaarden: infrastructuur

TE VERFIJNEN EN TE VALIDEREN

Initiatieven om het aanbod aan bedrijventerreinen en specifieke infrastructuur beter af te stemmen op de noden (2/2) Initiatief

Wat?

Waarom?

Wie?

▪ Dienstenzones

▪ Meer terreinen voor

▪ Tegemoetkomen aan

▪ LRM, Stad ▪ TBD

uitbreiden

▪ Incubator / kenniscentrum voor fruit & voeding in SintTruiden oprichten

▪ Het aandeel voor lokale bedrijven uitbreiden binnen het bestaande aanbod aan bedrijventerreinen

▪ RUP procedure wordt verkort met 50 dagen

▪ Ford terreinen worden verworven, gesaneerd en herbestemd

dienstenactiviteiten ontwikkelen, gericht op specifieke sectoren (e.g. ICT) en locaties (e.g. Hasselt RCH, Xentro Genk)

▪ Specifieke infrastructuur om O&O in de fruitteelt te ondersteunen

▪ Meer bedrijventerreinen voorzien voor KMOs, voornamelijk te realiseren door het effectief uitvoeren van de gemeentelijke Structuurplannen

▪ Juridische onduidelijkheid ophelderen om reductie van 410 naar 360 dagen mogelijk te maken

▪ Terreinen herbruikbaar maken en laten aansluiten bij bedrijventerrein Genk Zuid

de vraag naar bijkomende terreinen en kantoren in specifieke regio’s voor de dienstensector

▪ Inspelen op het groeipotentieel op basis van innovatie in de fruitteelt (en in de voedingsindustrie in het algemeen)

▪ Op korte termijn tegemoetkomen aan de sterke vraag naar kleine percelen binnen het huidige aanbod

▪ Versnellen van de procedure om nieuwe bedrijventerreinen vrij te maken

▪ Vrijgekomen terrein opnieuw beschikbaar maken voor economische activiteit,e.g., trimodale logistiek

Hoeveel

Wanneer? Waar?

Prioritering?

▪ MT

▪ **

▪ TBD

▪ MT

▪ **

▪ TBD

▪ KT

▪ **

Genk, Stad Hasselt

▪ PC Fruit, LRM, NV bedrijvencentra, POMStad Sint-Truiden

▪ AO, POM, LRM

▪ Provincie-

▪ TBD

▪ KT

▪ ***

bestuur

▪ AO, Stad

▪ Brownfield financiering ▪ KT/MT

▪ ***

Genk, NV De Scheepvaart

Expertengroep SALK | 161

Acties op lange termijn mbt randvoorwaarden: infrastructuur

Initiatieven om de regio beter te ontsluiten (1/2) Initiatief

Wat?

▪ De bruggen over ▪ Heraanleg van de het Albertkanaal verhogen en verbreden

bruggen om vervoer met 4-lagen containerschepen mogelijk te maken

▪ Verplaatsing van ▪ TBD

Waarom?

▪ Provincie beter ontsluiten via het water met de haven van Antwerpen, vooral van belang voor de petrochemie, maakindustrie en logistiek

▪ Idem

▪ TBD

▪ Provincie beter ontsluiten via het water met Nederland

sluizencomplex De Blauwe Kei in Lommel en de Stop van Lozen in Bocholt

▪ Heractivering van ▪ Kosten-baten analyse Ijzeren Rijn onderzoeken

uitvoeren

▪ Provincie beter ontsluiten via het spoor met het oog op efficiënter en meer handel voeren met Duitsland

▪ Heractivering van ▪ Kosten-baten analyse ▪ Provincie beter spoorlijnen 18 & 20 onderzoeken

▪ Dienst voor de scheepvaart

▪ Dienst

Hoeveel

Wanneer? Waar?

▪ € 234 mln (prijsniveau ▪ MT tot schatting 2012 voor projectvoltooiing tegen 2030 – moet mogelijks geaccelereerd worden)

Prioritering?

▪ **

▪ € 250 mln

▪ LT

▪ **

▪ € 450 mln

▪ MT

▪*

▪ TBD

▪ MT

▪ **

▪ TBD

▪ LT

▪*

voor de scheepvaart

de sluis aan de Mondeolaan naar achter de Ebema Zone

▪ Verdiepen

Wie?

TE VERFIJNEN EN TE VALIDEREN

uitvoeren

ontsluiten via het spoor met het oog op betere ontsluiting tussen het noorden en zuiden van de provincie, en met Duitsland

▪ Dienst voor de scheepvaart

▪ NMBS, Infrabel

Expertengroep SALK | 162

Acties op lange termijn mbt randvoorwaarden: infrastructuur

Initiatieven om de regio beter te ontsluiten (2/2)

TE VERFIJNEN EN TE VALIDEREN

Initiatief

Wat?

Waarom?

Wie?

Hoeveel

Wanneer? Waar?

 Noord-Zuid

▪ Effectieve uitvoering

▪ Provincie beter

▪ TBD

▪ Omleidingstracé:

▪ MT

verbinding aanleggen (autostrade)

van de plannen om vlot verkeer van het noorden naar het zuiden mogelijk te maken

▪ De provincie

▪ Verlengen van E40

wordt aangesloten op de E40 via SintTruiden

▪ Door verhoging

tot in Sint-Truiden

▪ TBD

▪ Provincie beter

▪ TBD

▪ Studiekosten: € 480K

ontsluiten via de weg, in bijzonder verbinding met Brussel

▪ Provincie beter

▪ ***

€ 300 mln

▪ Studie

▪ **

op KT, realisatie op LT

▪ TBD

▪ € 15 mln

▪ LT

▪*

▪ TBD

▪ KT

▪ ***

ontsluiten via de weg, in bijzonder de noordelijke bedrijventerreinen die aansluiten op de Ijzeren Rijn

van de wegcapaciteit, bedrijventerreinen in Neerpelt & Overpelt (N71) ontsluiten

▪ Openbaar vervoer ▪ Huidige barrières in de regio verbeteren, eventueel door uitvoering van Spartacus 1 & 2

ontsluiten via de weg, in het bijzonder ook de aansluiting met Nederland

Prioritering?

opheffen en starten met voorziene investeringen in openbaar vervoer

▪ Provincie beter ontsluiten via het openbaar vervoer

Expertengroep SALK | 163

Acties op lange termijn mbt randvoorwaarden: ondernemerschap

Initiatieven gericht op het stimuleren van ondernemerschap

TE VERFIJNEN EN TE VALIDEREN

Initiatief

Wat?

Waarom?

Wie?

Hoeveel

Wanneer? Waar?

▪ Uitbreiden

▪ Stimuleren en

▪ Stimuleren

▪ UNIZO-

▪ TBD

▪ KT

ondersteunen van werkzoekenden voor het opstarten van een eigen zaak via een integrale aanpak

startersservice met focus op exFord werknemers en werkzoekenden

▪ Opzetten ondersteuningstraject voor (innovatieve) starters

▪ “Raad der Wijzen” als ▪ Ondernemerschap ▪ ▪

▪ Opzetten ondersteuningstraject voor bedrijven in de groeifase

ondernemerschap

klankbord en strategisch adviseur ‘Bootcamp’: 3-daags trainingsprogramma voor ondernemers 1 jaar begeleiding en coaching

▪

stimuleren en slaagkansen van starters verhogen Stimuleert eveneens peer-to-peer learning

▪ “Raad der Wijzen” als ▪ Ondernemingen met ▪ ▪

klankbord en strategisch adviseur Begeleidingstraject ism andere bedrijven Nazorg door oprichting ‘Adviesraad’ binnen groeibedrijf

▪

groei ambities ondersteunen en slaagkansen verhogen Stimuleert eveneens peer-to-peer learning

Limburg ism VDAB Syntra en beroepsfed eraties

▪ Werkgeversorganisatie(s)

Prioritering?

▪ **

(201314) Opmerking: opgenomen bij de korte termijnacties in de hoofdpresentatie, kan echter ook toepast worden in andere situaties

▪ €200.000 (initiële schatting voor personeelskosten en werkingsmiddelen)

▪ KT

▪ ***

(201314)

▪ KT

▪ ***

(201314)

Expertengroep SALK | 164

Acties op lange termijn mbt randvoorwaarden: ondernemerschap

Initiatieven gericht op het financieren van ondernemerschap (1/2)

Initiatief

Wat?

▪ KLIM-OP lening

▪ Aantrekkelijke lening ▪ Ondersteunen van de

introduceren

▪

▪ High risk mezzanine introduceren

▪ KMO equity participatie lanceren

▪ PPS Investeringsfonds oprichten

formule kleine bedrijven (leningen van max 200 K) (Geformuleerd als Limburgs initiatief, maar kan ook toegepast worden in heel Vlaanderen)

▪ Leningverstrekking voor middelgrote bedrijven in de maakindustrie (leningen van €1-10 mln)

Waarom? ontwikkeling van kleine bedrijven (voluntaristisch)

Wie?

Hoeveel

▪ LRM,

▪ Fonds van € 20 mln op ▪ KT

werkgeversorganisaties

▪ Ondersteunen van de

▪ PMV –

ontwikkeling van middelgrote bedrijven, in bijzonder in maakindustrie

VPM – LRM

▪ Deelname van € 1.5- ▪ Ondersteunen van de 5 mln in groeiende KMOs; 50-tal participaties in Limburg

TE VERFIJNEN EN TE VALIDEREN

ontwikkeling van KMOs met groeipotentieel

▪ LRM – VPM – PMV

▪ Publieke financiering ▪ Aantrekken spaargeld ▪ TBD infrastructuurprojecten (met eventueel fiscale hefboom)

om strategische ontwikkeling te financieren

Wanneer? Waar?

Prioritering?

▪ ***

10 jaar + werkingskosten, gefinancierd door de overheid

▪ Fonds van € 50-70

▪ KT

▪ **

▪ KT

▪ ***

▪ MT

▪*

mln op 10 jaar+ werkingskosten, gefinancierd door de overheid

▪ Limburgse enveloppe van € 40 mln + werkingskosten, gefinancierd door privé & overheid

▪ TBD

Expertengroep SALK | 165

Acties op lange termijn mbt randvoorwaarden: ondernemerschap

Initiatieven gericht op het financieren van ondernemerschap (2/2)

TE VERFIJNEN EN TE VALIDEREN

Initiatief

Wat?

Waarom?

Wie?

Hoeveel

Wanneer? Waar?

▪ Aangepaste

▪ Bijzondere fiscale

▪ Bedrijven financieel

▪ Federale

▪ Voorstel verder uit te

▪ MT

fiscale maatregelen voor innovatieve bedrijven/ activiteiten introduceren

▪ Tax shelter voor creatieve industrie introduceren

▪ Verbeterde informatieverstrekking mbt financieringsmogelijkheden door AO

▪

maatregel voor kosten voor innovatie / inkomsten uit innovatie (cf. regeling voor inkomsten uit octrooien) Alternatief voor het statuut van reconversiemaatschappij?

▪ Fiscale gunstmaatregel voor de ontwikkeling van concrete projecten in de creatieve industrie (naar analogie met de filmindustrie)

▪-

ondersteunen en innovatie stimuleren

regering

▪ Stimuleren van groei in ▪ AO, de creatieve industrie door gerichte fiscale maatregel

▪ Kanalisering van informatie verbeteren

werkgeversorganisaties

▪ AO,

Prioritering?

▪ **

werken door AO

▪ Voorstel verder uit te

▪ KT

▪*

▪ Uit te werken door AO ▪ KT

▪*

werken door AO

werkgeversorganisaties

Expertengroep SALK | 166

Bijlage – Inhoud

▪ Diagnose Limburgse problemen ▪ Toekomstprognose voor Limburg ▪ Details initiatieven ▪ Details VKW bevraging Limburgse ondernemers

▪ Samenstelling expertengroep ▪ Overzicht hearings ▪ Lexicon ▪ Bronnen ▪ SALK opdrachtstelling

Expertengroep SALK | 167

Detail VKW bevraging Limburgse ondernemers

±2/3 van de ondernemers verwacht een vermindering aan arbeidsplaatsen in zijn sector de komende 3 jaar

Aantal respondenten <-3% (-2%)-(-1%) 0%

Verwachting evolutie arbeidsplaatsen in eigen sector op middellange termijn (komende 3 jaar) Percentage van de ondernemers (n = 425)

1-2% >3%

Bouwnijverheid

Productie

Handel

Financ act 10

Publieke sector

Totaal

50 29

62%

BRON: VKW bevraging; Team analyse

119 44

4 4

3 1

Vrije beroepen en onderzoek

Inform & Comm

Logistiek

Andere

12 1

6 2

425

▪

Gelijkaardige bevragingen hebben aangetoond dat ondernemers pessimistischer zijn over hun eigen sector dan de werkelijkheid Deze resultaten zijn niet significant afhankelijk van de grootte van de onderneming

100% Expertengroep SALK | 168

Detail VKW bevraging Limburgse ondernemers

1 op 4 ondernemers geeft aan dat er nog steeds groeipotentieel is in de industriële sectoren Populairste subsectoren % van de ondernemers die groeisector aanduidde, die deze subsector specifieerde

Groeisectoren voor de toekomst % van de ondernemers (n = 439) 51

Gezondheidszorg 35

Logistiek 30

Informatie & Communicatie 24

Industrie

Vrije beroepen en onderzoek

▪

Computer (70%), Informatie (48%), Telecom (37%) Voeding (38%), Machines (28%), Chemie (27%)

▪

Onderzoekers (44%)

▪

Inzameling van afval (68%)

Bouwnijverheid 15

Water & afval

Horeca

Onderwijs

BRON: VKW bevraging; Team analyse

Opslag (76%), Vervoer over water (44%)

Energie

Administratieve diensten

▪

Expertengroep SALK | 169

Detail VKW bevraging Limburgse ondernemers

Kwalitatieve input van respondenten is gericht op beperkt aantal thema’s, in het bijzonder de loonkost Populairste thema’s in de kwalitatieve boodschappen voor de experten groep om de groei van te maximaliseren

Quote

Verlagen van de loonkost

“Na Zweden is binnen onze internationale groep België het land met veruit de hoogste loonkosten. In onze activiteit waar arbeid zeer belangrijk is, is dit nefast voor onze concurrentiepositie. Verlaging van loonkosten blijft daarom primordiaal”

Vergroten van de kloof tussen verloning voor werkenden en werkloosheidsuitkeringen

“Er moet dringend een wezenlijk verschil komen tussen een werkloosheidsuitkering en een werknemer met een "laag" inkomen; dit verschil is zo klein dat veel vacatures niet ingevuld geraken”

Verlagen van de administratieve lasten voor ondernemers

“Tegengaan van over reglementering vereenvoudiging en vermindering van administratieve lasten”

Stimuleren van ondernemerschap en in het bijzonder bij KMOs

“Uitgaan van eigen kracht gecombineerd met wijziging ondernemersklimaat. De ondernemers moeten het tenslotte zelf doen, maar overheid, pers, ... moeten wel positief klimaat voor ondernemers creëren”

Focussen op scholing om vraag en aanbod op de arbeidsmarkt beter op elkaar af te stemmen

“Omscholing van arbeiders om de inzetbaarheid te verhogen zal een belangrijk aandachtspunt moeten worden”

Positivisme

“Een halt roepen aan de negatieve berichtgevingen in de media. (…) Er heerst zo een negatieve geest onder de mensen; wie wil er zo nog ondernemen, investeren, consumeren, ... ”

Stimuleren en ondersteunen van innovatie en export

“In de huidige marktomstandigheden zijn er slechts enkele maatregelen mogelijk: flexibiliteit (zie Duits systeem), innovatie-ondersteuning, export stimuleren & ondersteunen”

BRON: VKW bevraging; Team analyse

Expertengroep SALK | 170

Bijlage – Inhoud

▪ Diagnose Limburgse problemen ▪ Toekomstprognose voor Limburg ▪ Details initiatieven ▪ Details VKW bevraging Limburgse ondernemers

▪ Samenstelling expertengroep ▪ Overzicht hearings ▪ Lexicon ▪ Bronnen ▪ SALK opdrachtstelling

Expertengroep SALK | 171

Samenstelling expertengroep Naam

Functie

Rol

Herman Daems

Voorzitter van de raad van bestuur van BNP Paribas Fortis, KULeuven, Barco en Lannoo en bestuurder bij andere bedrijven

Voorzitter

Stijn Bijnens

Algemeen Directeur LRM

Expert

Luc Cardinaels

Voorzitter van VKW Limburg en bestuurder in diverse Limburgse familiebedrijven

Expert

Jean-Paul Coenen

Secretaris-opdrachthouder van de Stichting van openbaar nut Limburg Sterk Merk

Expert

Jan Denys

Manager Corporate Communication and Public Affairs/Labour market expert bij Randstad Belgium

Expert

Wouter De Ploey

Director bij McKinsey

Expert

Fons Leroy

Hoofd Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB)

Expert

Piet Pauwels

Decaan economie aan de Uhasselt

Expert

Francine Quanten

Directeur economische zaken en toerisme â&#x20AC;&#x201C; strategisch stadsbeleid en communicatie bij Stad Gen

Expert

Monique Ramioul

Hoofd onderzoeksgroep Arbeid en Organisatie van het Onderzoeksinstituut voor Arbeid en Samenleving (HIVA) aan de KULeuven

Expert

Rudi Roux

Managing Director Logistics van Steinhoff International

Expert

Francis Vanderhoydonck

Onafhankelijk bestuurder in enkele beursgenoteerde en private ondernemingen (o.a. GIMV)

Expert

Urbain Vandeurzen

Voorzitter van de raad van bestuur van GIMV

Expert

Bernard De Potter

Hoofd van Agentschap Ondernemen

Secretaris

Expertengroep SALK | 172

Bijlage – Inhoud

▪ Diagnose Limburgse problemen ▪ Toekomstprognose voor Limburg ▪ Details initiatieven ▪ Details VKW bevraging Limburgse ondernemers

▪ Samenstelling expertengroep ▪ Overzicht hearings ▪ Lexicon ▪ Bronnen ▪ SALK opdrachtstelling

Expertengroep SALK | 173

Hearings – Overzicht participanten ▪ ▪

VOKA VKW

▪ ▪ ▪

ABVV ACLBV ACV

▪ ▪

Associatie Universiteit Hogescholen Hasselt / UHasselt Associatie KULeuven / KULeuven

Lokale overheden

▪ ▪ ▪

Provincie Limburg Stad Hasselt Stad Genk

Instanties belast met uitvoeren economisch beleid / reconversie

▪ ▪ ▪

LRM POM / ERSV FIT

Sectoren

▪

Zorgsector / Flanders’ care

Werkgeversorganisaties

Werknemers-organisaties

Onderwijs

▪ ▪

UNIZO Boerenbond

Expertengroep SALK | 174

Bijlage – Inhoud

▪ Diagnose Limburgse problemen ▪ Toekomstprognose voor Limburg ▪ Details initiatieven ▪ Details VKW bevraging Limburgse ondernemers

▪ Samenstelling expertengroep ▪ Overzicht hearings ▪ Lexicon ▪ Bronnen ▪ SALK opdrachtstelling

Expertengroep SALK | 175

Lexicon (1/2) AAL

Ambient Assisted Living

FIT

Flanders Investment & Trade

Agentschap Ondernemen

FMTC

Flanders' Mechatronics Technology Centre

AUHL

Associatie Universiteit Hogescholen Limburg

FOD

Federale Overheidsdienst

Bachelor

FPIM

Federale Participatie- en Investeringsmaatschappij

BBP

Bruto Binnenland Product

FTE

Full time Equivalent

BDM

Business Development Manager

FWO

Fonds Wetenschappelijk Onderzoek

Biomed

Biomedisch Onderzoeksinstituut

Hospilim

CAGR

Compounded Annual Growth Rate (samengestelde jaarlijkse groei)

VZW HospiLim, bestaande Limburg Sterk Merk (LSM), de 9 Limburgse ziekenhuizen en 3 psychiatrische centra

IBO

Individuele Beroepsopleiding

CICI

Creative Inner City Initiative

IDE-plan

Innovation & Design Euregio-plan

Ciro

CoĂśperatieve Irrigatie Ruilverkaveling Ophoven CVBA

IWT

Agentschap voor Innovatie door Wetenschap en Technologie

CORAL-netwerk

Community of Regions for Assisted Living

IWT

agentschap voor Innovatie door Wetenschap en Technologie

CVO

Centrum voor Volwassenenonderwijs

KHLim

Katholieke Hogeschool Limburg

DHL

Design Hub Limburg

KMO

Kleine en Middelgrote Ondernemingen

DPV

Design Platform Vlaanderen

Korte termijn

EFRO

Europees Fond voor Regionale Ontwikkeling

KUL

Katholieke Universiteit Leuven

ELAt

Eindhoven-Leuven-Aken triangle

LRD

Leuven Research & Development

ENA

Economisch Netwerk Albertkanaal

LRM

Limburgse Reconversiemaatschappij

EPD

Elektronisch PatiĂŤnten Dossier

LSM

Limburg Sterk Merk

ERSV

Erkend Regionaal SamenwerkingsVerband

Luca

School of arts

Fablab

Fabrication Laboratory

Lange termijn

FAVV

Federaal Agentschap voor Veiligheid van de Voedselketen

Master

Flanders Care

MAD faculty

Media, Art and Design faculty

FDC

Flanders District of Creativity

MIC

Microsoft Innovation Center

FIS

Flanders InShape

Middellange termijn

Expertengroep SALK | 176

Lexicon (2/2) NERF

Neuro Electronics Research Flanders

UGent

Universiteit Gent

OKOT

Onderwijs Kwalificerende Opleidingstrajecten

USP

Unique Selling Proposition

PHL

Provinciale Hogeschool Limburg

UVP

Unique Value Proposition

PIBO

Provinciaal Instituut voor Biotechnisch Onderwijs

VÂ˛O

Versterk, Versnel, Ontwikkel

PMA

Production engineering, Machine design en Automation (KULeuven)

VAP

Vlaams Algenplatform

VDAB

Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding

PMV

Participatiemaatschappij Vlaanderen

ViA

Vlaanderen in Actie

POM

Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij

VIB

Vlaams Instituut voor Biotechnologie

PPS

Publiek Private Samenwerking

Vitalink

PVL

Proef- en vormingscentrum Landbouw

Vitalink is het nieuwe, digitale platform van de Vlaamse overheid voor het veilig delen van zorgen welzijnsgegevens.

RCH

Research Campus Hasselt

VITO

Vlaams Instituut voor Technologisch Onderzoek

REMO

Afvalverwerkingsbedrijf, onderdeel van de groep Machiels

VLAM

Vlaamse Centrum voor Agro- en Visserijmarketing

RSZ

Rijksdienst voor Sociale Zekerheid

VLM

Vlaamse Landmaatschappij

RTC

Regionaal Technologisch Centrum

VPM

Vlaamse Participatie Maatschappij

RUP

Ruimtelijk uitvoeringsplan

WKK

Warmte krachtkoppeling

RWO

Dienst Ruimtelijke ordening, Woonbeleid en Onroerend erfgoed

SALK

Strategisch Actieplan Limburg in het Kwadraat

XIOS hogeschool Vlaamse Autonome Hogeschool in Limburg met vestigingen in Diepenbeek en Hasselt, eXpertisecentrum voor Innovatie, Industrie, Onderwijs, Onderzoek en Samenleving

SBO-project

Strategisch Basisonderzoek project

ZOL

Ziekenhuis Oost-Limburg

SERR

Sociaal Economisch Raden van de Regio

Z33

Z33 is een huis voor actuele kunst op zuivelmarkt 33 in Hasselt

SOC

Strategisch Onderzoekscentrum

TBD

To be determined

TEW

Toegepaste Economische Wetenschappen

TNO

Toegepast Natuurlijkwetenschappelijk Onderzoek

Universiteit Antwerpen

Expertengroep SALK | 177

Terminologie arbeidsmarkt Niet-beroepsgeschikte bevolking

Inactieven (zieken, studenten, etc.)

Bevolking

(4)

Beroepsgeschikte bevolking (15-64j)

(2) Werkenden

(3)

Beroepsbevolking

(1)

Werklozen

Belangrijke ratioâ&#x20AC;&#x2122;s: (1) Aandeel werkenden in beroepsbevolking = werkenden / beroepsbevolking (2) Tewerkstellingsgraad = werkenden / beroepsgeschikte bevolking (3) Activiteitsgraad = beroepsbevolking / beroepsgeschikte bevolking (4) Aandeel beroepsgeschikte bevolking = beroepsgeschikte bevolking / bevolking Expertengroep SALK | 178

Bijlage – Inhoud

▪ Diagnose Limburgse problemen ▪ Toekomstprognose voor Limburg ▪ Details initiatieven ▪ Details VKW bevraging Limburgse ondernemers

▪ Samenstelling expertengroep ▪ Overzicht hearings ▪ Lexicon ▪ Bronnen ▪ SALK opdrachtstelling

Expertengroep SALK | 179

Rapporten (1/3)

NIET EXHAUSTIEF

Auteur / uitgevende instantie

Titel

Datum

▪ Stijn Bijnens, Jean Paul Coenen, Ronald

▪ Limburg 2.24: een contract met de Limburgers

▪ Sep-11

▪ Vlaamse regering & provincie Limburg

▪ Limburgplan

▪ Jul-05

▪ Vlaamse regering

▪ Limburgplan - projectmonitorfiches

▪ Jul-12

▪ Vlaamse regering

▪ Limburgplan - evaluatie

▪ Aug-12

▪ VDAB

▪ Cosourcing

▪ Sep-09

▪ LRM

▪ LRM strategie 2012-2015

▪ Nov-12

▪ VIL; Buck Consultants International; POM

▪ Masterplan Alberthaven- definitief eindrapport

▪ Jun-11

▪ LRM

▪ Reconversiestructuren Limburg

▪ 2012

▪ VIM/Propeller

▪ Draft document ter ondersteuning van de opmaak van een business plan

▪ 2011

Hoebers, Herman Reynders, Marc Vandeput

Limburg

▪ The port of Antwerp and its extended gateway Limburg ▪ Project verhoging bruggen Albertkanaal

▪ 2012

▪ Toelichting rond het belang van de 'sluis van Lozen' ▪ Provincie Limburg

▪ Uitvoeringsagenda Havenbeheer Limburg

▪ 2010/2011

▪ Nv scheepvaart

▪ Ruimte voor nieuwe bedrijventerreinen Plan-MER economisch netwerk van het Albertkanaal

▪ Verhoging bruggen Albertkanaal-strategisch belang Expertengroep SALK | 180

Rapporten (2/3)

NIET EXHAUSTIEF

Auteur / uitgevende instantie

Titel

Datum

▪ LMT

▪ Stimuleren van sociale innovatie in de 'low-tech en medium-low tech' maakindustrie ▪ 2009

▪ VIA, Agentschap ondernemen

▪ Subsidieleidraad voor het bedrijfsleven- U denkt innovatief

▪ 2011

▪ VRWI

▪ Advies 160 - Kernindicatoren 2011

▪ Sep-11

▪ VKW & Unizo Limburg

▪ Internationaal zakendoen vanuit Limburg

▪ Apr-12

▪ FNV

▪ Arbeidsmarkt & Economische structuur

▪ Sep-05

▪ Planbureau

▪ HEMREG model 2012-2017

▪ Resoc

▪ Streekpact Limburg 2008-2013

▪ Feb-08

▪ Studiebureau van de Vlaamse regering

▪ Socio-economische situatie van de provincie Limburg binnen Vlaanderen

▪ Sep-12

▪ POM-ERSV

▪ Socio-economische analyse van Limburg en haar 5 streken

▪ Nov-11

▪ McKinsey & Company

▪ Prospero: a new momentum to economic prosperity in Belgium

▪ 2004

▪ Kamer van Koophandel

▪ Routeplan 2020

▪ 2012

▪ VIA

▪ Een verdere invulling van de ViA Doorbraak 'Innovatiecentrum Vlaanderen

▪ 2011

▪ Dillen, Laveren & Martens

▪ Snelgroeiende ondernemingen als motor van de Vlaamse jobcreatie : analyse van

▪ 2011

de tewerkstellingsbijdrage en profielkenmerken van Vlaamse snelle groeiers Over.werk : tijdschrift van het Steunpunt WSE / Steunpunt Werkgelegenheid, Arbeid en Vorming [Leuven] - ISSN 1379-7034 - 2(2011), p. 75-80

▪ Febelfin

▪ Economische context weegt op kredietverlening aan ondernemingen

▪ Sep-12

▪ Febelfin

▪ Kredietvolume blijft op hoog niveau, kredietaanvraag stokt

▪ Dec-12 Expertengroep SALK | 181

Rapporten (3/3)

NIET EXHAUSTIEF

Auteur / uitgevende instantie

Titel

Datum

▪ Universiteit Hasselt

▪ Studie van de economische impact van de sluiting van Ford Genk

▪–

▪ VR Studiedienst

▪ Limburgse gemeenten met sociaaleconomisch zwakke positie

▪–

▪ Flanders' Care

▪ Jaarplan 2013 - juni 2014

▪–

▪ Planbureau

▪ Regionale economische vooruitzichten 2012-2017

▪ Mei-12

▪ Universiteit Hasselt Magazine

▪ Samen een nieuw verhaal voor Limburg schrijven

▪ Dec 12

▪ Roger Mucken e.a.

▪ Limburg en het Europees belied in de jaren 1987-1991

▪ 1994

▪ Universiteit Hasselt, Voka Limburg

▪ Toekomstindicatoren

▪–

▪ Febelfin

▪ Rapport bijzondere bancaire werkgroep

▪ Nov-12

Expertengroep SALK | 182

Data

NIET EXHAUSTIEF

Bron

Gebruikte data

▪ ERSV

▪ Zelfstandigen

▪ Eurostat

▪ Patentaanvragen, BBP

▪ Febelfin

▪ Kredietaanvragen en weigeringsgraad

▪ FIT

▪ Buitenlandse investeringsprojecten

▪ FOD economie

▪ (Arbeids)structuur van de bevolking

▪ HIVA

▪ Tewerkstelling bij lokale bedrijven

▪ IWT

▪ Subsidies Limburgse en Vlaamse bedrijven

▪ OESO

▪ Aantal gewerkte uren

▪ RSZ/RSVZ

▪ Werknemers Vlaanderen en Limburg 2007- 2010, ramingen

▪ Studiedienst Vlaamse Regering

▪ Scholing

▪ vdab - arvastat

▪ Werkloosheid

▪ VKW

▪ Database top 500 grootste bedrijven in Limburg, bevraging ondernemers

▪ Werk.be

▪ Werkgelegenheid Expertengroep SALK | 183

Nota’s – Suggesties toegezonden naar expertengroep

NIET EXHAUSTIEF

Auteur / uitgevende instantie

Titel

Datum

▪

Agoria

▪

Made Different

▪

–

▪

Altran-Circuit Zolder

▪

Clean Mobility hub - Zolder Circuit

▪

Dec-12

▪

Belbag

▪

Grind in Strategisch Actieplan Limburg²

▪

Jan-12

▪

Claire Tilkaers

▪

Strategische adviesraad Limburg Kwadraat – overzicht

▪

Jan-12

▪

Innovatiecentrum Limburg

▪

Innovatie in Limburg na Ford

▪

Dec-12

▪

Limburg Stand-up

▪

En de toekomst kan weer beginnen

▪

–

▪

Louis Machiels

▪

Projecten voor Limburg

▪

Dec-12

▪

Provincie Limburg, Dienst Economie

▪

Startnota voor een strategische aanpak van de Limburgse arbeidsmarkt 2024

▪

Aug-12

▪

Regionaal Technisch Centrum Limburg

▪

Nota samenwerking onderwijs - bedrijven, Good practices in Limburg

▪

Syntra Limburg

▪

Actieplan Ford medewerkers en medewerkers toeleveringsbedrijven

▪

Dec-12

▪

Toeristische actoren en partners Limburg

▪

Zoveel redenen om te investeren in het toerisme in Limburg: Visienota over kansen en uitdagingen voor het toerisme in Limburg

▪

Jan-13

▪

Victor Billen e.a.

▪

Behoud automotive functie en equivalente tewerkstelling in Genk na Ford

▪

–

▪

Voorzitter LifeTechLimburg

▪

Life sciences in Limburg

▪

Jan-13

▪

XIAO, PHL, KHLim en Uhasselt

▪

Overzicht van mogelijke wijzigingen in Limburgse opleidingsaanbod

▪

Jan-13

Expertengroep SALK | 184

Nota’s ingezonden voor hearings Auteur / uitgevende instantie

Titel

Datum

▪

ACV ABVV ACLVB

▪

Nota hearing expertengroep

▪

Dec-12

▪

Boerenbond

▪

Land- en tuinbouw, grenzen verleggen

▪

Dec-12

▪

Flanders Care

▪

Enkele uitdagingen en opportuniteiten in de organisatie van toekomstige zorg

▪

Dec-12

▪

LRM

▪

Zuurstof voor groei

▪

Dec-12

▪

POM

▪

Een blik op het economisch beleid van de provincie Limburg

▪

Dec-12

▪

Stad Genk

▪

Hearing SALK

▪

Dec-12

▪

Stad Hasselt

▪

Advies stadsbestuur Hasselt in het kader van het strategisch actieplan Limburg Kwadraat (SALK)

▪

Dec-12

▪

Uhasselt

▪

Blauwdruk voor een innovatie gedreven actieplan voor Limburg

▪

Dec-12

▪

UNIZO

▪

KMO² Plan

▪

Dec-12

▪

Platform Zorglandschap Limburg

▪

Speerpunt zorgeconomie

▪

Dec-12

▪

VKW

▪

Nota: toekomst voor Limburg n.a.v. sluiting Ford Genk

▪

Dec-12

▪

VOKA

▪

E= TI³

▪

Dec-12

Expertengroep SALK | 185

Bijlage – Inhoud

▪ Diagnose Limburgse problemen ▪ Toekomstprognose voor Limburg ▪ Details initiatieven ▪ Details VKW bevraging Limburgse ondernemers

▪ Samenstelling expertengroep ▪ Overzicht hearings ▪ Lexicon ▪ Bronnen ▪ SALK opdrachtstelling

Expertengroep SALK | 186