Compensatie- en Mitigatieplan 2011 by Provincie Fryslân

b COMPENSATIE-

EN MITIGATIEPLAN

N 381 Drachten - Drentse grens

buro b akker

adviesburo voor ecologie

COMPENSATIE- EN MITIGATIEPLAN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS INCLUSIEF ACTUALISATIE FLORA- EN FAUNAGEGEVENS.

G:\BBPROJECT\Tekst\P09272 Actualisatie floraen faunagegevens N381\Mitigatie en compensatie N381.doc 8 april 2011

ÂŠ Gebruik en overname van gegevens alleen toegestaan met volledige bronvermelding: Buro Bakker (2011); Compensatie- en mitigatieplan N381 Drachten - Drentse grens, inclusief actualisatie floraen faunagegevens. Buro Bakker adviesburo voor ecologie B.V. te Assen, in opdracht van Provincie FryslĂ˘n.

in o p d r a c h t v a n :

PROVINCIE FRYSLAN Contactpersoon:

DHR. A. MEIJER

uitgevoerd door:

BURO BAKKER ADVIESBURO VOOR ECOLOGIE B.V. Weiersloop 9 Postbus 10034 9400 CA Assen tel. 0592-313389 fax. 0592-314643 Projectleiding: Ir. M.S. van Kerkvoorde Veldwerk: Ing. R Zwerver, ing. H.J. Steendam, ing. J.R. Offereins, ing. M. Oudshoorn. Rapportage: Ing. R Zwerver, ing. J.R. Offereins Tekenwerk en GIS: Ing. H.A. Dijkhuizen

________ Inhoud 1

INLEIDING..........................................................................................................................................1 1.1

AANLEIDING EN DOEL .................................................................................................................... 1

1.2

OPZET ECOLOGISCH ONDERZOEK 2007...................................................................................... 1

1.3

ACTUALISATIE 2010.......................................................................................................................... 2

NATUURWETGEVING ...................................................................................................................3 2.1

DE FLORA- EN FAUNAWET ............................................................................................................. 3

2.1.1

Wetsartikelen.............................................................................................................3

2.1.2

Beschermingscategorieën........................................................................................3

2.1.3

Gedragscode Provinciale Infrastructuur...............................................................4

2.2

NATUURBESCHERMINGSWET 1998 EN NATURA 2000 ............................................................... 5

2.3

ECOLOGISCHE HOOFDSTRUCTUUR............................................................................................... 5

2.3.1

Algemeen ...................................................................................................................5

2.3.2

Toetsingskader..........................................................................................................6

2.4

BOSWET............................................................................................................................................... 7

2.5

PROVINCIAAL STREEKPLAN EN WEIDEVOGELS .......................................................................... 7

2.6

RODE LIJSTEN .................................................................................................................................... 7

METHODIEK ACTUALISATIE 2010...........................................................................................9 3.1

ALGEMEEN......................................................................................................................................... 9

3.2

FLORA EN VEGETATIE ................................................................................................................... 11

3.3

FAUNA ............................................................................................................................................... 11

3.3.1

Vogels.......................................................................................................................11

3.3.2

Zoogdieren ..............................................................................................................11

3.3.3

Herpetofauna en vissen.........................................................................................12

3.3.4

Insecten....................................................................................................................13

RESULTATEN ...................................................................................................................................14 4.1

FLORA................................................................................................................................................ 14

4.2

VOGELS ............................................................................................................................................. 15

4.2.1

Algemeen .................................................................................................................15

4.3

ZOOGDIEREN .................................................................................................................................. 16

4.4

HERPETOFAUNA ............................................................................................................................. 22

4.5

VISSEN ............................................................................................................................................... 24

4.6

INSECTEN ......................................................................................................................................... 25

EFFECTEN.........................................................................................................................................29 5.1

5.1.1

Soorten.....................................................................................................................29

5.1.2

beoordeling effecten ..............................................................................................29

5.2

EFFECTEN FLORA ........................................................................................................................... 30

5.3

EFFECTEN VOGELS ........................................................................................................................ 30

5.4

EFFECTEN VLEERMUIZEN ............................................................................................................ 31

5.5

EFFECTEN DAS ................................................................................................................................ 33

5.6

EFFECTEN EEKHOORN ................................................................................................................. 34

5.7

EFFECTEN HERPETOFAUNA.......................................................................................................... 35

5.8

VISSEN ............................................................................................................................................... 36

5.9

EFFECTEN INSECTEN ..................................................................................................................... 37

5.10

OVERIGE SOORTEN ........................................................................................................................ 38

MAATREGELEN MITIGATIE EN COMPENSATIE............................................................39 6.1

MITIGATIE VS COMPENSATIE........................................................................................................ 39

6.2

ALGEMENE MITIGATIE .................................................................................................................. 39

6.3

PLAATSGEBONDEN MITIGATIE .................................................................................................... 41

6.4

ALGEMEEN....................................................................................................................................... 29

6.3.1

Natuurtechnische maatregelen.............................................................................41

6.3.2

Algemene inrichtings- en beheersmaatregelen ..................................................45

COMPENSATIE ................................................................................................................................. 46

UITWERKING COMPENSATIE EN MITIGATIE.................................................................49 7.1

7.2

UITWERKING VANUIT DE FLORA- EN FAUNAWET ................................................................... 49

7.1.1

Overzicht van maatregelen ...................................................................................49

7.1.2

Mitigatie en compensatie per locatie ...................................................................50

COMPENSATIE INGEVOLGE DE ECOLOGISCHE HOOFDSTRUCTUUR ................................... 67

7.3

7.4

7.2.1

Ligging relevante EHS-gebieden en verbindingszones....................................67

7.2.2

Nee, tenzij-principe................................................................................................69

7.2.3

Te beoordelen effecten..........................................................................................69

7.2.4

Effectbeschrijving ..................................................................................................69

7.2.5

Toetsing aan het 'nee, tenzij-principe'.................................................................81

7.2.6

Compensatie............................................................................................................83

UITWERKING COMPENSATIE INGEVOLGE DE BOSWET .......................................................... 87

7.3.1

Uitgangspunten.......................................................................................................87

7.3.2

Gebruik van de omrekenmatrix...........................................................................87

7.3.3

Opzet gegevensvergaring ......................................................................................88

7.3.4

Compensatie inzake Boswet en nota Boscompensatie bij bestemmingsplanwijzigingen................................................................................88

UITWERKING WEIDEVOGELCOMPENSATIE ............................................................................... 89

BENODIGDE ONTHEFFINGEN FLORA- EN FAUNAWET...........................................91 8.1

ONTHEFFINGEN FLORA- EN FAUNAWET ................................................................................... 91

8.2

BENODIGDE ONTHEFFINGEN FLORA ........................................................................................ 92

8.3

BENODIGDE ONTHEFFINGEN JAARROND BESCHERMDE VOGELS ........................................ 92

8.4

BENODIGDE ONTHEFFINGEN VLEERMUIZEN .......................................................................... 93

8.5

BENODIGDE ONTHEFFINGEN DAS ............................................................................................. 93

8.6

BENODIGDE ONTHEFFINGEN EEKHOORN ............................................................................... 94

8.7

BENODIGDE ONTHEFFINGEN AMFIBIEﾃ起 EN REPTIELEN ..................................................... 95

8.8

BENODIGDE ONTHEFFINGEN KLEINE MODDERKRUIPER ..................................................... 96

8.9

BENODIGDE ONTHEFFINGEN HEIDEBLAUWTJE ..................................................................... 96

8.10

BENODIGDE ONTHEFFINGEN GEVLEKTE WITSNUITLIBEL ................................................... 97

8.11

CONCLUSIE ....................................................................................................................................... 98

BRONNEN..........................................................................................................................................99

BIJLAGE 1: SOORTKAARTEN BIJLAGE 2: OVERZICHT LOCATIES MAATREGELEN BIJLAGE 3: MATRIXTABELLEN EN KAARTMATERIAAL BOSWET

INLEIDING

1.1

AANLEIDING EN DOEL De provinciale weg N381 wordt tussen Drachten en de Drentse grens opgewaardeerd tot een stroomweg (100 km/uur en ongelijkvloerse kruisingen). Op 10 februari 2010 hebben Provinciale Staten van Fryslân ingestemd met het Realisatiebesluit N381 Drachten - Drentse grens. Door de provincie Fryslân wordt thans gewerkt aan de totstandkoming van een provinciaal inpassingsplan (PIP) ten behoeve van de opwaardering van de N381. In het kader van een zorgvuldige besluitvorming met betrekking tot het PIP dienen de effecten voor flora en fauna van de opwaardering van de N381 in beeld te worden gebracht. Op basis hiervan dient een compensatie- en mitigatieplan opgesteld te worden. Daarnaast dient de omvorming van de N381 getoetst te worden aan de Boswet en het toetsingskader van de Ecologische Hoofdstructuur. Direct grenzend aan het tracé bevinden zich twee Natura 2000 gebieden, te weten het Wijnjeterper Schar in het noordelijk trajectdeel en het Drents-Friese Wold (officieel: Drents-Friese Wold & Leggelderveld) in het zuidelijk trajectdeel. In het kader van de Natuurbeschermingswet dienen de geplande maatregelen op deze locaties aan deze wet getoetst te worden. Deze toetsing is verwerkt in twee separate rapportages (Buro Bakker in prep.)

1.2

OPZET ECOLOGISCH ONDERZOEK 2007 In het voorjaar, zomer en najaar van 2007 heeft Buro Bakker voor de provincie Fryslân veldonderzoek uitgevoerd langs het huidige tracé van de N381 en langs de beoogde nieuwe tracédelen. Vervolgens zijn compensatie- en mitigatiepakketten opgesteld ten aanzien van de beschermde soorten die werden gevonden. De werkzaamheden bestonden uit de volgende onderdelen: • het in beeld brengen van de aanwezige flora en fauna op en rond het tracé van de N381, met de nadruk op het voorkomen van die soorten waarvoor in het kader van de Flora- en faunawet een ontheffing aangevraagd dient te worden en soorten die zich bevinden op de Rode lijst van bedreigde soorten; • het in beeld brengen van de aard en omvang van de wettelijke, de volledige en de optimale compenserende en mitigerende maatregelen, die voortvloeien uit de toets op de Flora- en faunawet, de Natuurbeschermingswet (inzake Natura 2000 gebieden) en de Boswet; • het in beeld brengen van de 'landschappelijke dan wel ecologisch verantwoorde' invullingsmogelijkheden van de gereserveerde tweede rijbaan tussen Drachten en Donkerbroek en de verhoogde wegdelen (taluds) van de weg; • opstellen van concept vergunningaanvragen inzake de Natuurbeschermingswet, de Flora- en faunawet en een gecombineerde aanvraag inzake de Boswet, kapvergunning en aanlegvergunning. Tenslotte heeft er een toetsing plaatsgevonden van de voorgestelde compenserende en mitigerende maatregelen op eerder uitgewerkte maatregelen en de financiële haalbaarheid. In 2007 was het beoogde tracé van de N381 nog niet definitief vastgesteld. In 2010 heeft deze vaststelling plaatsgevonden en is er een keus gemaakt in de in 2007 voorgestelde compensatie- en mitigatiepakketten. Teneinde uit te kunnen gaan van de meest recente ecologische situatie, heeft in het voorjaar en de zomer van 2010 een actualisatie van het ecologisch onderzoek plaatsgevonden.

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

1.3

ACTUALISATIE 2010 De actualisatie heeft betrekking op: - Vaststelling van veranderingen in het verspreidingsbeeld van beschermde planten en dieren. Zowel een afname als toename van het verspreidingsgebied kan aan de orde zijn; - Verifiëren van nulmetingen, dat wil zeggen het inventariseren van soorten die in 2007 niet zijn vastgesteld, maar waarvoor wel potentieel leefgebied aanwezig is. De selectie van soorten en soortgroepen die geïnventariseerd worden, is dus zowel gericht op de soorten die in 2007 zijn vastgesteld als op soorten die zich in de tussentijd mogelijk in het gebied gevestigd hebben. De afstand tot het tracé waarop geïnventariseerd wordt, verschilt per soort of soortgroep. Deze wordt bepaald door de afstand tot waarop een soort negatieve effecten kan ondervinden van de geplande ingrepen. De bevindingen van de actualisatie 2010 maken onderdeel uit van dit rapport.

Buro Bakker P09272

NATUURWETGEVING

2.1

DE FLORA- EN FAUNAWET

2.1.1 WETSARTIKELEN

Door de in april 2002 in werking getreden Flora- en faunawet is de verplichting ontstaan om ruimtelijke plannen aan deze wet te toetsen. Het doel van de wet is om in het wild levende planten en dieren te beschermen. Voor dit project zijn de volgende artikelen van de wet relevant: • Artikel 2 legt een zorgplicht op. Dat houdt in dat ingrepen zodanig worden uitgevoerd dat de beïnvloeding van de in het wild levende soorten planten en dieren minimaal is; • Artikel 8 verbiedt het plukken, verzamelen, afsnijden, uitsteken, vernielen, beschadigen, ontwortelen of op enigerlei andere wijze van hun groeiplaats te verwijderen van beschermde inheemse planten; • Artikel 9 verbiedt het doden, verwonden, vangen, bemachtigen of met het oog daarop opsporen van beschermde inheemse dieren; • Artikel 10 verbiedt het verontrusten van beschermde dieren; • Artikel 11 verbiedt het beschadigen, vernielen, uithalen, wegnemen of verstoren van nesten of holen van beschermde inheemse dieren; • Artikel 75 biedt de mogelijkheid ontheffing aan te vragen van de verbodsbepalingen. 2.1.2 BESCHERMINGSCATEGORIEËN

De Flora- en faunawet, in samenhang met het Besluit en de Regeling beschermde dieren plantensoorten, biedt de mogelijkheid tot het verkrijgen van vrijstellingen en ontheffingen van die verboden, mits aan voorwaarden wordt voldaan. De volgende beschermingsregimes worden onderscheiden: 1 Licht beschermde soorten: dit betreft een aantal beschermde, maar algemene soorten in Nederland, waarvan de gunstige staat van instandhouding niet in het geding is. Voor deze soorten geldt op voorhand een vrijstelling, mits bij ingrepen sprake is van de uitvoering van bepaalde werkzaamheden in het kader van bestendig beheer en onderhoud, bestendig gebruik of de uitvoering van werkzaamheden in het kader van ruimtelijke ontwikkeling en inrichting. 2 Matig beschermde soorten: dit betreft soorten waarvoor niet op voorhand vrijstelling of ontheffing wordt verleend. Voor deze soorten geldt een vrijstelling, als volgens een door de Minister van LNV (thans EL&I) goedgekeurde gedragscode wordt gewerkt. Als niet volgens een goedgekeurde gedragscode wordt gewerkt, dan zal voor deze soorten een ontheffing aangevraagd moeten worden worden. Deze ontheffing wordt verleend, als geen afbreuk wordt gedaan aan de gunstige staat van instandhouding van de betreffende soorten (de zogenaamde lichte toets). 3 Zwaar beschermde soorten. Dit zijn soorten die vermeld zijn in bijlage 1 van het Besluit vrijstelling beschermde dieren plantensoorten, alsmede soorten die voorkomen op bijlage IV van de Habitatrichtlijn alsmede de van nature binnen de Europese Unie voorkomende vogelsoorten. Een ontheffing met betrekking tot deze soorten wordt verleend, als voldaan wordt aan drie criteria: 1) er wordt geen afbreuk gedaan aan de gunstige staat van instandhouding van de betreffende soorten; 2) er is sprake van een in of bij de wet genoemd belang; 3) er is geen andere bevredigende oplossing. Aan alle drie de criteria moet worden voldaan. Deze vormen gezamenlijk de zogenaamde uitgebreide toets.

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

Vogels: Voor deze groep geldt het zwaardere beschermingsregime. Dit beschermingsregime is aan de orde bij de ontheffingverlening. Werkzaamheden waarbij nesten of vaste rusten verblijfplaatsen worden beschadigd, vernield, uitgehaald, weggenomen of verstoord, zijn op grond van artikel 11 Flora- en faunawet verboden. Voor veel vogels wordt aangenomen dat zij alleen tijdens het broedseizoen een nestplaats respectievelijk een vaste rusten verblijfplaats hebben en buiten deze periode niet. Om te voorkomen dat in strijd wordt gehandeld met het verbod van artikel 11 Flora- en faunawet, dient in dat geval het broedseizoen te worden ontzien. Voor een kleine groep vogels geldt dat zij hun nestplaatsen respectievelijk hun vaste rusten verblijfplaatsen jaarrond in gebruik (kunnen) hebben. Deze plaatsen vallen dan ook jaarrond onder het beschermingsregime van artikel 11. De vogelsoorten waarvoor dit geldt, zijn door de Dienst Regelingen van het Ministerie van ELI vermeld op de "Aangepaste lijst jaarrond beschermde vogelnesten ontheffing Flora- en faunawet ruimtelijke ingreep" van augustus 2009. Door het treffen van mitigerende maatregelen kan worden voorkomen dat in strijd wordt gehandeld met de verbodsbepaling van artikel 11. Indien aantasting of verstoring van de nestplaats of de vaste rusten verblijfplaats niet te voorkomen is, dient een ontheffingsaanvraag te worden ingediend 2.1.3 GEDRAGSCODE PROVINCIALE INFRASTRUCTUUR

De gedragscode ‘Provinciale Infrastructuur’ (BTL Planbureau, 2006) is opgesteld door het Interprovinciaal Overleg (IPO) en is op 8 mei 2007 goedgekeurd door de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. De gedragscode is 5 jaar geldig. Het doel van de gedragscode is om provinciale beheerders gelegenheid te bieden gebruik te maken van de vrijstellingsmogelijkheid die de Flora- en faunawet biedt voor de matig (categorie 2) en zwaar (categorie 3) beschermde soorten. De gedragscode spitst zich daarom toe op werkzaamheden uitgevoerd door of in opdracht van de provincies. Het vrijstellingsbesluit bevat vrijstellingen voor drie categorieën van werkzaamheden: bestendig beheer en onderhoud, bestendig gebruik, ruimtelijke ontwikkelingen en inrichtingen. Bestendig gebruik is niet verder uitgewerkt in deze gedragscode, omdat dit voor provincies niet of nauwelijks van toepassing is. Voor de categorie bestendig beheer en onderhoud is het cruciaal dat de werkzaamheden bestaan uit een voortzetting van een praktijk die is gericht op behoud van de bestaande situatie. De categorie ruimtelijke ontwikkelingen en inrichtingen betreft werkzaamheden die over het algemeen ingrijpende, functionele of ruimtelijke veranderingen met zich mee brengen voor een gebied. Binnen deze gedragscode betreft het de volgende werkzaamheden: voorbereiding van nieuwe werken, vellen en rooien van bomen en beplantingen, graafwerkzaamheden, afdammen, dempen en graven van wateren, sloop van bouw- en kunstwerken, bouwwerkzaamheden en aanleggen wegen en verhardingen. De toepassing van de gedragscode met betrekking tot geldigheid, naleving, handhaving en registratie en onvoorziene omstandigheden is afgekaderd. Zo heeft de gedragscode bijvoorbeeld alleen betrekking op vrijstellingen van artikel 75 van de Flora- en faunawet en vallen verplichtingen voortkomend uit gebiedsbescherming, zoals Natura 2000-gebieden, in beginsel buiten de gedragscode. De gedragscode geldt overigens alleen als deze ook daadwerkelijk per uit te voeren werkzaamheid wordt nageleefd, waarbij ook rekening wordt gehouden met de cumulatie. Bovendien dient de gebruiker aan te kunnen tonen dat hij handelt conform de goedgekeurde gedragscode; verslaglegging en verwoording van de werkwijze in een werkprotocol is zodoende een vereiste. Tot slot gelden er uitzonderingen indien sprake is van onvoorziene omstandigheden: bijvoorbeeld als tijdens het werk, ondanks goede inventarisatie, alsnog beschermde soorten worden aangetroffen of in geval van calamiteiten.

Buro Bakker P09272

De gedragscode beschrijft de wijze waarop bij deze werkzaamheden wordt omgegaan met de (mogelijke) aanwezigheid van beschermde soorten: de gedragsregels. Er gelden algemene gedragsregels voor de voorbereiding (gedegen inventarisatie van aanwezige flora en fauna en registratie en verslaglegging volgens waarnemingenformulier) en de uitvoering van de werkzaamheden (te sparen floraen fauna-elementen). De gedragsregels per werkzaamheid geven aan wanneer die werkzaamheid uitgevoerd mag worden en wat gedaan kan worden om de schade aan beschermde soorten tot een minimum te beperken. Het werken met deze gedragscode zorgt voor een praktische uitvoerbaarheid van werkzaamheden waarbij risico op schade aan beschermde soorten wordt voorkomen of beperkt.

2.2

NATUURBESCHERMINGSWET 1998 EN NATURA 2000 Per 1 oktober 2005 is de Natuurbeschermingswet 1998 in werking getreden. In de Natuurbeschermingswet zijn de verplichtingen vanuit de Europese Vogel- en Habitatrichtlijn voor gebiedsbescherming geïmplementeerd. De verplichtingen voor soortbescherming zijn opgenomen in de Flora- en faunawet. De Natuurbeschermingswet regelt de bescherming van Natura 2000-gebieden, die ten uitvoering van de bovengenoemde Europese richtlijnen zijn of worden aangewezen. Natura 2000 is een samenhangend Europees netwerk van beschermde gebieden, met als doel de waardevolle en gevarieerde Europese natuur te behouden. De Natura 2000-gebieden in Nederland worden op dit moment aangewezen. De N381 doorsnijdt twee Natura 2000-gebieden, te weten Wijnjeterper Schar en DrentsFriese Wold & Leggelderveld. Voor activiteiten in en buiten Natura 2000-gebieden die de kwaliteit van leefgebieden kunnen verslechteren en een significant verstorend effect kunnen hebben op soorten waarvoor het Natura 2000-gebied is aangewezen geldt een vergunningplicht. Hierdoor is in ons land een zorgvuldige afweging rond projecten die gevolgen kunnen hebben voor Natura 2000 gewaarborgd. Deze vergunningen worden verleend door de provincie of door de minister van ELI. Daarnaast zal Nederland in de komende jaren voor alle gebieden die samen Natura 2000 vormen, beheerplannen opstellen. Hiermee wordt duidelijk welke activiteiten wel en niet mogelijk zijn in en om die gebieden. Dergelijke beheerplannen zijn voor het Wijnjeterper Schar en het Drents-Friese Wold in ontwikkeling. De toetsing van de omvorming van de N381 in en nabij beide Natura 2000-gebieden vindt plaats in twee separate rapportages (Buro Bakker in prep.).

2.3

ECOLOGISCHE HOOFDSTRUCTUUR

2.3.1 ALGEMEEN

De Ecologische Hoofdstructuur (EHS) is onderdeel van het rijksbeleid en heeft als doel de versnipperde Nederlandse natuur te vergroten en te verbinden en op die wijze grotere eenheden natuur te realiseren. De EHS bestaat uit natuurgebieden (reservaten, inclusief Natura 2000-gebieden), natuurontwikkelingsgebieden en droge en natte Ecologische Verbindingszones (EVZ; lijnvormige elementen). De Ecologische Hoofdstructuur (EHS) is een netwerk van gebieden in Nederland waar de natuur (plant en dier) in feite voorrang heeft. Het netwerk helpt voorkomen dat planten en dieren in geïsoleerde gebieden uitsterven en dat de natuurgebieden hun waarde verliezen. De EHS kan worden gezien als de ruggengraat van de Nederlandse natuur. De EHS bestaat uit: • Bestaande natuurgebieden, reservaten en natuurontwikkelingsgebieden, robuuste verbindingen en (natte en droge) verbindingszones tussen deze gebieden; • Landbouwgebieden met mogelijkheden voor agrarisch natuurbeheer (beheersgebieden); • Grote wateren (zoals de kustzone van de Noordzee, het IJsselmeer en de Waddenzee).

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

De EHS is geïntroduceerd in het Natuurbeleidsplan (ministerie van LNV, 1990) en is nadien landelijk uitgewerkt in de Nota Ruimte (ministeries van VROM, LNV, V & W en EZ, 2006). De provinciale uitwerking is opgenomen in het Streekplan Fryslân 2007 (provincie Fryslân, 2006c). Voor de aangewezen EHS-gebieden geldt een planologisch beschermingsregime. Het Wijnjeterper Schar, het Drents-Friese Wold en een deel van het Tsjongerdal vallen onder de bestaande natuurgebieden en daarom onder de EHS. Daarnaast vormen de Tsjonger en het Âlddjip een natte ecologische verbindingszone en zijn er enkele droge verbindingszones aanwezig ter hoogte van het Wijnjeterper Schar en in het Drents-Friese Wold. Het uit deze beleidskaders voortvloeiende toetsingskader komt erop neer dat ingrepen in de EHS niet zijn toegestaan, als deze de wezenlijke kenmerken of waarden van het gebied significant aantasten, tenzij er geen reële alternatieven zijn en er sprake is van “redenen van groot openbaar belang” (nee, tenzij-principe). Wordt een ingreep naar aanleiding van deze toets toch toegelaten, dan wordt de schade zoveel mogelijk door mitigerende maatregelen beperkt. Resterende schade wordt gecompenseerd (Streekplan provincie Fryslân, 2007). De genoemde wezenlijke kernmerken en waarden zijn de actuele en potentiële waarden, gebaseerd op de natuurdoelen voor het gebied. De relevante EHS-natuurdoelen en –kwaliteiten zijn beschreven in provinciale natuurdoelkaarten en/of natuurgebiedsplannen. Bevoegd gezag ten aanzien van de Ecologische Hoofdstructuur is de Provincie Fryslân. 2.3.2 TOETSINGSKADER

Voor het toetsingskader van deze EHS-toetsing is met name de provinciale uitwerking in het Streekplan 2007 relevant. Daarnaast dienen de door de ministeries van LNV en VROM en de gezamenlijke provincies afgesproken spelregels EHS (LNV, VROM & provincies, 2007) gevolgd te worden. Uit het Streekplan 2007 volgt dat nieuwe ruimtelijke plannen in of in de nabijheid van de EHS op grond van (inter)nationale regelgeving niet toegestaan zijn als deze de wezenlijke kenmerken of waarden van het gebied significant aantasten, tenzij er geen reële alternatieven zijn én er sprake is van "redenen van groot openbaar belang"(nee, tenzijprincipe) (Provincie Fryslân, 2006c). De wezenlijke kenmerken en waarden zijn de actuele en potentiële waarden, gebaseerd op de natuurdoelen voor het gebied. De relevante EHSnatuurdoelen en -kwaliteit zijn beschreven in provinciale natuurdoelenkaarten en/of natuurgebiedsplannen. Wanneer een nieuw ruimtelijk plan als onontkoombaar kan worden aangemerkt en aantoonbaar aan deze criteria voldoet, wordt schade zoveel mogelijk door mitigerende maatregelen beperkt. Resterende schade wordt gecompenseerd (Provincie Fryslân, 2006c). Wanneer een ingreep onvermijdelijk blijkt, dan is in dat geval de initiatiefnemer van het plan, project of de handeling verantwoordelijk voor realisatie van mitigerende maatregelen om de nadelige effecten weg te nemen of te ondervangen en waar dit niet volstaat, de resterende effecten te compenseren. Het bevoegd gezag dat verantwoordelijk is voor het opleggen van compensatieverplichtingen ziet er op toe dat de initiatiefnemer daadwerkelijk compenseert. Aan compensatie worden krachtens de Spelregels EHS (LNV, VROM & provincies, 2007) de volgende voorwaarden gesteld: • geen nettoverlies aan waarden, voor wat betreft areaal, kwaliteit en samenhang; • compensatie aansluitend of nabij het gebied, onder de voorwaarde dat een duurzame situatie ontstaat. Bij fysieke compensatie kan onteigening aan de orde zijn; • indien fysieke compensatie aansluitend of nabij het gebied onmogelijk is, wordt compensatie gerealiseerd door realisering van kwalitatief gelijkwaardige waarden, dan wel door fysieke compensatie verder weg van het aangetaste gebied; • in het vervangend areaal dient een basisinrichting te worden gerealiseerd, waarbij de verloren gegane waarden weer kunnen worden ontwikkeld, c.q. zich kunnen ontwikkelen; voor bos betekent dit met name de aanplant van jonge bomen; • indien zowel fysieke compensatie als compensatie door kwalitatief gelijkwaardige waarden redelijkerwijs onmogelijk is, wordt financiële compensatie geboden. Deze wordt in

Buro Bakker P09272

• •

2.4

het door rijk en provincies beheerde Nationaal groenfonds gestort, maar blijft gelabeld aan de betrokken ingreep; om in geval van compensatie de samenhang in de EHS te waarborgen en dezelfde ecologische kwaliteit te realiseren, kan het nodig zijn het areaal dat verloren gaat te compenseren met een groter areaal; voor het kwaliteitsverlies van de bestaande natuurwaarden gedurende de ontwikkelingsperiode van het vervangende gebied wordt een toeslag op de fysieke compensatie berekend, zowel in oppervlak, als in extra budget om de extra kosten tijdens de beginjaren van omvormingsbeheer te ondervangen. Hiertoe worden vier categorieën onderscheiden: - natuur met een ontwikkeltijd van 5 jaar of minder: geen toeslag; - tussen 5 en 25 jaar te ontwikkelen natuur: toeslag van 1/3 in oppervlak, plus de gekapitaliseerde kosten van het ontwikkelingsbeheer; - tussen 25 en 100 jaar te ontwikkelen natuur: toeslag van 2/3 in oppervlak, plus de gekapitaliseerde kosten van het ontwikkelingsbeheer; - bij een ontwikkelingsduur van meer dan 100 jaar, is er een grote onzekerheid over het weer ontwikkelen van de verloren gegane kwaliteit. In die situatie moet van geval tot geval worden bekeken of, en zo ja, hoe de zeldzame kwaliteit weer kan worden geregenereerd. het tijdstip van het besluit over de ingreep is ook het tijdstip waarop wordt besloten over aard, wijze en het tijdstip van mitigatie en compensatie; het bevoegd gezag dat verantwoordelijk is voor het opleggen van compensatieverplichtingen staat er voor in dat de initiatiefnemer daadwerkelijk compenseert en dat compensatie correct in de ruimtelijke plannen wordt opgenomen.

BOSWET Bossen en andere terreinen met veel bomen zijn beschermd door de Boswet. Het doel van deze nationale wet is het in stand houden van het bosareaal in Nederland, dat wil zeggen: de letterlijke oppervlakte aan bos. De Boswet geldt alleen voor het buitengebied, niet voor erven en tuinen. Het gaat vooral om bossen, landschappelijke beplantingen en wegbeplantingen. De Boswet kent geen vergunningstelsel, maar een meldingsplicht. Iedereen die in een bos bomen wil gaan kappen, moet dit van te voren melden. Het gekapte bos moet vervolgens binnen drie jaar opnieuw worden ingeplant of op een andere plek worden gecompenseerd. De Dienst Regelingen van het Ministerie van ELI is het bevoegd gezag bij de Boswet, maar de feitelijke beoordeling van verzoeken en het toezicht op de herplant wordt uitgevoerd door de provincie.

2.5

PROVINCIAAL STREEKPLAN EN WEIDEVOGELS Handhaving van voldoende openheid en rust in de voor weidevogels geschikte gebieden is van belang. Dit is benoemd in het Streekplan Fryslân 2007. Hierin is het in het Werkplan Weidevogels in Fryslân 2007-2013 (Provincie Fryslân, 2006b) voorgestelde beleid opgenomen. Verdichting door beplanting en bebouwing is hierbij niet gewenst; het gaat daarbij om niet-agrarische ontwikkelingen, zoals stads- en dorpsuitbreidingen en wegenaanleg. Bij noodzakelijke ruimtelijke ingrepen van openbaar belang, zoals de aanleg en omvorming van de N381 tussen Drachten en de Drentse grens, kan hiervan worden afgeweken. Bij dergelijke ruimtelijke ontwikkelingen dienen weidevogelbelangen als zelfstandig belang in de afweging te worden betrokken. Wanneer na afweging aantasting van de aanwezige weidevogelstand onvermijdelijk blijkt, dragen de initiatiefnemers zorg voor compensatie van de verloren weidevogelbiotoop.

2.6

RODE LIJSTEN Soorten zijn opgenomen in Rode lijsten als ze worden bedreigd in hun voortbestaan. Deze lijsten omvatten verdwenen, ernstig bedreigde, bedreigde, kwetsbare en gevoelige planten en Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

dieren in Nederland, verdeeld over achttien soortgroepen. Maatgevend voor plaatsing op deze lijst is mede de mate van afname van een soort in de afgelopen jaren. De Rode lijst biedt echter geen bescherming zoals de Flora- en faunawet dat doet. Niet elke Rode lijstsoort wordt door de Flora- en faunawet beschermd. Voor het Ministerie van ELI zijn de Rode lijsten mede richtinggevend voor het te voeren natuurbeleid. Het Ministerie streeft ernaar dat een volgende Rode lijst, die per soortgroep elke tien jaar verschijnt, kleiner zal zijn dan de huidige lijst. Hiertoe stimuleert het Ministerie dat bij bescherming en beheer van gebieden rekening wordt gehouden met de Rode lijst-soorten, en dat zo nodig en zo mogelijk aanvullende soortgerichte maatregelen zullen worden genomen. Van de verschillende overheden en terreinbeherende organisaties mag worden verwacht dat zij bij beleid en beheer rekening houden met de Rode lijsten (Ministerie van LNV, 2004). In de Rode lijst worden diverse categorieën onderscheiden: • ernstig bedreigd (EB): zeer sterk afgenomen en nu zeer zeldzaam; • bedreigd (BE): sterk afgenomen en nu zeldzaam tot zeer zeldzaam, of zeer sterk afgenomen en nu zeldzaam; • kwetsbaar (KW): matig afgenomen en nu vrij tot zeer zeldzaam, of sterk tot zeer sterk afgenomen en nu vrij zeldzaam; • gevoelig (GE): stabiel of toegenomen maar zeer zeldzaam, of sterk tot zeer sterk afgenomen maar nog algemeen. Voor alle soortgroepen is er in 2004 een Rode lijst gepubliceerd (Min. van LNV, 2004). Voor zoogdieren, reptielen, amfibieën, dagvlinders en Paddenstoelen is in 2009 een geactualiseerde Rode lijst verschenen (Min. van LNV, 2009a). In dit rapport wordt voor alle soortgroepen de meest actuele Rode lijst gehanteerd.

Buro Bakker P09272

METHODIEK ACTUALISATIE 2010

3.1

ALGEMEEN Soorten

Dit ecologisch onderzoek betreft een actualisatie van de ecologische inventarisatie die is uitgevoerd in 2007. Het veldonderzoek heeft zich toegespitst op het opnieuw vaststellen van de zwaar beschermde soorten (categorie 2 en 3 van de Flora- en faunawet) die in 2007 werden gevonden. Aanvullend hier op is gelet op soorten van de Rode lijst (Ministerie van LNV, 2004 en 2009). De veldonderzoeken zijn uitgevoerd volgens de werkprotocollen die door het netwerk Groene Bureaus zijn opgesteld. Voor de soortgroepen waarvoor dergelijke protocollen nog niet voorhanden zijn, is gebruik gemaakt van de standaardmethoden zoals die door de gezaghebbende Particuliere Gegevensbeherende Organisaties (bijv. SOVON, RAVON, FLORON en VZZ) worden uitgedragen. Onderzoeksgebied

Het onderzoek heeft zich gericht op de invloedsfeer van het tracé. Er is uitgegaan van het tracé zelf, vanuit daar is een zone onderzocht die van invloed kan zijn op de aanwezige zwaar beschermde soorten. De omvang van deze zone is afhankelijk van de soort. Ten aanzien van mobiele dieren als vogels, Dassen en vleermuizen is deze zone erg ruim genomen. Wat bijvoorbeeld flora betreft, hoeft uitsluitend de werkstrook van de werkzaamheden te worden bekeken. Literatuuronderzoek

Afgezien van de onderzoeken in het veld is, met name voorafgaand aan het veldwerk, literatuuronderzoek verricht naar de aanwezigheid van beschermde soorten langs het tracé. Zo kon worden bepaald welke soorten op welke plaatsen konden worden verwacht. Aan de hand hiervan zijn de meest geschikte onderzoeksmomenten bepaald en kon worden bepaald waar de nadrukken bij het onderzoek in het veld moesten liggen. Er werd hierbij gebruik gemaakt van diverse openbare bronnen zoals verspreidingsatlassen en websites (zie literatuurlijst). Doorgaans worden deze gegevens aangegeven door middel van kilometerhokken of atlasblokken *. Deze grove schaal maakt dit soort gegevens slechts beperkt bruikbaar. Bovendien betreft het vaak oudere gegevens en zijn verspreidingskaarten nooit compleet. Literatuurgegevens kunnen wel worden gebruikt als indicatie voor de aanwezigheid van een soort langs het tracé. Inventarisatiegegevens derden

Gegevens over het voorkomen van de Boommarter zijn betrokken van dhr. H. Kleef van de Werkgroep Boommarter Nederland. Dhr. Kleef heeft zich gespecialiseerd in Boommarters in het Drents-Friese Wold. De geleverde gegevens hebben betrekking op de invloedsfeer van de N381 en zijn verzameld in de periode 1996 t/m 2006.

Kilometerhokken zijn denkbeeldige vlakken van 1 bij 1 kilometer die samen vallen met de Amersfoortcoördinaten. Atlasblokken beslaan 5 bij 5 kilometer. Beide liggen als een raster over de kaart van Nederland.

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

Waarnemingsperiode

Het gebied is systematisch onderzocht in de hieronder vermelde perioden, waarbij telkens de voor die bepaalde soortgroep meest geschikte waarnemingsmethode bepaald is. Daarnaast zijn op verschillende momenten aanvullende losse waarnemingen gedaan. Soortgroep

Datum

Flora

23 juni 2010 06 juli 2010 15 april 2010 17 mei 2010 04 juni 2010 23 juni 2010 15 april 2010 07 mei 2010 21 juli 2010 12 aug 2010 06 sep 2010 20 sep 2010 03 sep 2010 07 sep 2010 08 sep 2010 09 sep 2010

Type onderzoek

Weersomstandigheden (indien relevant)

Soorten-inventarisatie Soorten-inventarisatie Vogels Broedvogel inventarisatie Half bew. 13˚C Broedvogel inventarisatie Half bew. 14˚C Broedvogel inventarisatie Onbew. 18˚C Broedvogel inventarisatie Onbew. 23 ˚C * Zoogdieren Boommarter inventarisatie Boommarter inventarisatie Boommarter inventarisatie Dassen inventarisatie Dassen inventarisatie Dassen inventarisatie Vallen onderzoek Vallen uitzetten 18˚C, 0 mm neerslag Vallen scherp 15˚C, 1 mm neerslag Controle 1 en 2 16˚C, 0 mm neerslag Controle 3 19˚C, 0 mm neerslag Inventarisatie verblijfplaatsen Vleermuizen 13 mei 2010 10˚C, 2 Bft NNW en vliegroutes Inventarisatie verblijfplaatsen 19 mei 2010 11˚C, 4 Bft NNW en vliegroutes Inventarisatie verblijfplaatsen 09 juni 2010 16˚C, 2 Bft NO en vliegroutes Inventarisatie verblijfplaatsen 10 juni 2010 19˚C, 2 Bft O en vliegroutes 21 sep 2010 Inv. paarverblijven 13˚C, 2 Bft Z 22 sep 2010 Inv. paarverblijven 13˚C, 2 Bft ZZO ** Herpetofauna 25 mrt 2010 Inv. Heikikker en reptielen Half bew. 20˚C (reptielen en amfibieën) 29 mrt 2010 Inv. Heikikker en reptielen Half bew. 12˚C 20 mei 2010 Inv. Poelkikker Onbew. 20˚C 25 mei 2010 Inv. Poelkikker Half bew. 15˚C Vissen 10 aug 2010 Schepnet inventarisatie 23 sep 2010 Electrovissen Insecten** 23 juni 2010 Soorten-inventarisatie Onbew. 25˚C 06 juli 2010 Soorten-inventarisatie Licht bew. 21˚C 22 juli 2010 Soorten-inventarisatie Half bew. 23˚C Tabel 3.1. Een overzicht van de veldinventarisaties en de gehanteerde methoden met het bijbehorende weertype.

* Aanvullende waarnemingen voor de Eekhoorn zijn gedaan tijdens veldonderzoek naar overige soortgroepen ** Aanvullende waarnemingen zijn gedaan tijdens veldonderzoek naar overige soortgroepen

Buro Bakker P09272

3.2

FLORA EN VEGETATIE Het onderzoek naar beschermde flora heeft zich toegespitst op soorten van categorie 2 waarvoor in de rapportage van 2007 compenserende en/of mitigerende maatregelen zijn geformuleerd. Voor het vaststellen hiervan zijn in juni en juli bezoekrondes uitgevoerd. Speciale aandacht is uitgegaan naar het trajectgedeelte Wijnjewoude-Donkerbroek, wat in 2001 op flora is onderzocht (Tauw, 2001) en in 2007 meer globaal is bekeken. Dit trajectgedeelte is in 2010 volledig onderzocht. Relevante soorten zijn met een GPS ingemeten.

3.3

FAUNA

3.3.1 VOGELS

Voor vogels geldt dat ze alleen in de broedtijd zwaar worden beschermd. Dat betekent dat de broedtijd bij werkzaamheden dan ook ontzien dient te worden. Hiervoor wordt in de regel geen ontheffing verleend. Voor een beperkt aantal soorten geldt echter dat de vaste verblijfplaats (het nest) jaarrond beschermd is, dus ook buiten de broedtijd. Hiervoor kan buiten de broedtijd wel een ontheffing verkregen worden. De lijst met jaarrond beschermde soorten is sinds 2009 gewijzigd. Het is dan ook van belang om de huidige soorten met jaarrond beschermde verblijfplaatsen in beeld te hebben. Het gaat hierbij om Buizerd, Wespendief, Havik, Sperwer, Ransuil, Kerkuil, Roek en Huismus. Bij de uitgevoerde actualisatie zijn in eerste instantie de in 2007 verzamelde gegevens als uitgangspunt gebruikt. Ook hier zijn de invloedsfeer van de ingreep en het later gebruik bepalend geweest voor de grootte van het onderzoeksgebied in 2010; deze was dan ook beperkter dan in 2007, aangezien het tracé en de invulling ervan thans vast ligt. Doel van het veldonderzoek was om de relevante soorten zodanig in beeld te krijgen dat de gegevens voldoen aan de eisen voor een effectbeschrijving en eventuele aanpassingen aan het compensatieplan. Hiervoor zijn twee inventarisatieronden in (half)open gebieden uitgevoerd. In het Drents-Friese Wold zijn drie bezoeken gebracht. Voor de laat broedende en onopvallende soort Wespendief zijn aanvullende gerichte bezoeken gebracht. Vanwege de relatief beperkte ingreep in dit gebied is in het onderzoeksgebied in het Drents-Friese Wold een breedte van ten hoogste 100 m aan weerszijden van de weg aangehouden. Ten aanzien van notatie en interpretatie zijn de BMP-richtlijnen (SOVON) gevolgd. De relevante soorten zijn alle individueel op kaart gezet. Het onderzoek is uitgevoerd in de periode april - juni 2010 wanneer de vogels actief aan het broeden zijn en jongen verzorgen. 3.3.2 ZOOGDIEREN

De zoogdierinventarisatie heeft zich in 2010 gericht op de volgende soorten en soortgroepen: • vleermuizen (inventarisatie met batdetector); • Das; • Boommarter; • Waterspitsmuis (vallenonderzoek); • Eekhoorn. Vleermuizen

Het actualiseren van foerageergebieden, relevante vliegroutes en het lokaliseren van kolonieplaatsen in de in 2007 vastgestelde leefgebieden langs het traject heeft tijdens het vleermuisonderzoek in 2010 centraal gestaan. Hierbij heeft het onderzoek zich toegespitst op die locaties langs de N381 waar in 2007 compensatie- en/of mitigatiemaatregelen zijn geformuleerd. Hiervoor zijn inventarisatieronden in de perioden mei-juni en september uitgevoerd. Er is tijdens het onderzoek gebruik gemaakt van een Petterson D240x batdetector en digitale opCompensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

name apparatuur. Geluiden zijn geanalyseerd in Batsound 4.0. Andere veldmaterialen die zijn gebruikt, zijn een Mag-charger halogeen lantaarn en een boomcamera. Das

Onderzoek naar Dassen heeft plaatsgevonden door middel van sporenonderzoek in de periode augustus-september. Dit onderzoek heeft zich primair gericht op het actualiseren van de in 2007 vastgestelde leefgebieden en de compenserende en/of mitigerende maatregelen die voor deze soort zijn geformuleerd. Rondom deze leefgebieden is geïnventariseerd of er uitbreiding heeft plaatsgevonden. Daarnaast zijn ook andere kansrijke gebieden opnieuw geïnventariseerd op de aanwezigheid van Dassen. Boommarter

Binnen de bekende verspreidingsgebieden (Wijnjeterper Schar en Drents-Friese Wold) zijn Boommarters geïnventariseerd aan de hand van het zoeken naar geschikte boomholtes. Daarnaast is gebruik gemaakt van bestaande gegevens van 1996 t/m 2006 van de Werkgroep Boommarter Nederland, contactpersoon dhr. H. Kleef. Waterspitsmuis

Het voorkomen van de Waterspitsmuis is onderzocht met behulp van inloopvallen op oevers van sloten verspreid over het gebied. Er werden 100 vallen geplaatst, verdeeld over 9 raaien. Voor locaties zie bijlage 1. Bij het vangen zijn de gestandaardiseerde voorschriften van het Netwerk Groen Bureaus voor het vangen van muizen toegepast; op dag 1 worden de vallen geplaatst met hooi en aas (wortel en meelwormen). Het vangmechanisme staat dan op slot en daarmee de val open zodat de muizen vrij in en uit kunnen lopen. Op deze wijze kunnen deze vertrouwd raken met de aanwezigheid van de val en het daarin neergelegde voedsel. Op dag 3 worden de vallen 's middags bijgevuld en het vangmechanisme wordt "op scherp" gezet. Op dag 4 worden de vallen 's ochtends vroeg gecontroleerd. Diezelfde middag worden de vallen weer gecontroleerd en bijgevuld. Op dag 5, vindt 's ochtends weer controle plaats en worden de vallen weggehaald. Deze methode geeft een prebait-periode van 3 dagen en twee vangstrondes. Het vallenonderzoek naar kleine zoogdieren vond plaats in september, de optimale periode voor onderzoek naar muizen. In deze periode zijn de grootste aantallen muizen aanwezig, waardoor de vangkans wordt verhoogd. Eekhoorn

Onderzoek naar de Eekhoorn is gecombineerd met onderzoek naar overige soorten en soortgroepen, met name het broedvogelonderzoek. Hierbij is gelet op de aanwezigheid van nesten van Eekhoorns en zichtwaarnemingen. Waarnemingen van andere, licht beschermde zoogdieren zijn ook bij deze onderzoeken gedaan en eveneens bij de vogelronden, vleermuizenronden en bij het vissen- en amfibieënonderzoek. Tenslotte is op basis van de aanwezige biotopen een inschatting gemaakt over het voorkomen van de minder bijzondere soorten in het gebied. 3.3.3 HERPETOFAUNA EN VISSEN Amfibieën

De inventarisatie van amfibieën heeft zich vooral gericht op de actualisatie van de zwaar beschermde soorten die in 2007 werden gevonden. Dit zijn: • Heikikker; • Poelkikker. In het vroege voorjaar (maart) zijn bezoeken aan de bekende voortplantingslocaties van Heikikkers gebracht om roepende mannetjes op te sporen en vast te leggen. Enkele dagen later (na de piek in de voortplanting) is een bezoek aan dezelfde locaties gebracht om het aantal eiklompen te tellen. Ten behoeve van de Poelkikker zijn inventarisatierondes gehouden in 12

Buro Bakker P09272

mei, met mooi weer wanneer de dieren roepen. Deze inventarisatie is gedeeltelijk 's avonds uitgevoerd omdat de voortplanting dan actiever is en de roepende dieren vanaf grotere afstand kunnen worden gehoord, omdat er minder omgevingsgeluid aanwezig is. Naast de bekende voortplantingslocaties zijn ook enkele andere kansrijke locaties opnieuw op de aanwezigheid van Poelkikkers onderzocht. Reptielen

Het voorkomen van reptielen is onderzocht door de in 2007 vastgestelde leefgebieden in de voor reptielen optimale periode te bezoeken. Het gaat hierbij om de volgende soorten: • Adder; • Ringslang; • Hazelworm; • Levendbarende hagedis. In het voorjaar zonnen reptielen gedurende lange tijd waardoor ze goed waarneembaar zijn. Hetzelfde geldt voor zonnige perioden na langdurige regenval en koele dagen met sluierbewolking. Omdat dit de nodige anticipatie verreist en de bezoeken vaak kort van duur zijn, is het reptielenonderzoek in enkele gevallen gecombineerd met andere veldbezoeken langs de N381. Daarnaast kunnen potentiële verblijfplaatsen onder boomstronken en takken gecontroleerd worden. Tenslotte is gebruik gemaakt van literatuurgegevens. Vissen

Met behulp van een vissen-schepnet (Ravon-type) zijn waterhoudende waterlopen bemonsterd. Hierbij is gericht gevangen om het leefgebied van de beschermde soorten langs de weg in beeld te krijgen, ook andere soorten konden worden gevangen. Per water of sloot(deel) zijn de vangsten van vissen, amfibieën en enkele andere waterdieren genoteerd. De gebruikte methode en schepnet is met name geschikt voor het vaststellen van kleinere vissoorten (bv. Kleine- en Grote Modderkruiper) en de jongere exemplaren van grotere vissen. De kans dat vissen niet worden gevangen is met name in bredere waterlopen groot. Aanvullend hierop zijn grotere waterlopen geïnventariseerd door middel van electro-visserij. Met deze methode van vissen kunnen grotere waterlopen efficiënt worden bemonsterd. 3.3.4 INSECTEN

Tijdens alle bezoeken aan het gebied is gelet op (beschermde) vlinders, bosmieren, waterroofkevers en libellen. Ook de waarnemingen van niet-beschermde vlinders en libellen zijn genoteerd. In het geval van de algemene soorten ging het vooral om de soortensamenstelling en niet om aantallen. Van beschermde soorten en Rode lijst-soorten zijn alle waarnemingen genoteerd. Tijdens overige inventarisaties is gelet op de aanwezigheid van Krabbenscheer, dit kan een indicatie zijn voor de Groene glazenmaker. Gerichte bezoeken zijn gebracht aan heideterreinen (Heideblauwtje e.a.) en vennen (witsnuitlibellen e.a.).

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

RESULTATEN

4.1

FLORA Het onderzoek naar Flora heeft zich specifiek toegespitst op het opnieuw vaststellen van de matig beschermde soorten (categorie 2) langs het tracĂŠ van de N381. Ten aanzien van Rode lijst-soorten wordt verwezen naar het onderzoek van 2007 (Buro Bakker, 2007). Beschermde soorten

De door de Flora- en faunawet beschermde soorten, die binnen de invloedsfeer van de N381 voorkomen, zijn in onderstaande tabel weergegeven, alsmede op de kaart in bijlage 1. Nederlandse naam

Wetenschappelijke naam

Rode lijst

Beschermd

Matig beschermde flora Narthetium ossifragum Beenbreek TNB Categorie 2 Drosera intermedia Kleine zonnedauw GE Categorie 2 Dactylorhiza majalis praetermissa Rietorchis TNB Categorie 2 Drosere rotundifolia Ronde zonnedauw GE Categorie 2 Myrica gale Wilde gagel GE Categorie 2 Menyanthes trifoliata Waterdrieblad GE Categorie 2 Tabel 4.1. Aangetroffen matig beschermde plantensoorten en hun beschermde status. Status Rode lijst, TNB=Thans niet bedreigd, GE=Gevoelig, KW= Kwetsbaar. Waterdrieblad

Een groeiplaats van enkele meters lengte is aangetroffen in de westelijke bermsloot van de N381 in de Appelschase Maden. De soort groeit hier in een matig voedselrijk (mesotroof) milieu dat gestuurd wordt door zowel zuur regenwater als mesotroof regionaal kwelwater. Op de groeiplek komen tevens Holpijp en Moeraswalstro veel voor. De soort handhaaft zich hier, ondanks het jaarlijks schonen van deze sloot. Rietorchis

Deze soort is gevonden in het talud van de noordelijke bermsloot ten noordwesten van de afslag Elsloo/Terwisscha. Hier zijn in 2010 zes exemplaren gevonden. In 2007 waren hier drie exemplaren aanwezig. Het exemplaar bij de verzorgingsplaats Kraaiheidepollen is niet meer aangetroffen. Het exemplaar dat hier in 2007 is aangetroffen is hier naar verwachting terechtgekomen met behulp van hier gedeponeerd maaisel. Beenbreek, Wilde gagel, Kleine zonnedauw, Ronde zonnedauw

Deze soorten bevinden zich alle bij het ven Kraaiheidepollen en komen hier plaatselijk algemeen voor. Beenbreek duidt op lateraal afstromend voedselarm grondwater. Het merendeel van deze planten staat op ruime afstand van de N381. Sommige exemplaren bevinden zich op enkele meters van het asfalt van de verzorgingsplaats. Verschillen ten opzichte van 2007

â&#x20AC;˘

Het aantal Rietorchissen nabij de afslag Elsloo/Terwisscha is toegenomen van drie naar zes bloeiende exemplaren. Dit valt binnen de jaarlijkse schommelingen van deze soort. De groeiplaats bij Kraaiheidepollen was in 2010 niet meer bezet.

Buro Bakker P09272

Figuur 4.1: Kleine zonnedauw met gevangen insecten.

4.2

VOGELS

4.2.1 ALGEMEEN

Het ecologisch onderzoek in 2010 heeft zich toegespitst op de soorten met jaarrond beschermde nestplaatsen en doelsoorten van de Natura 2000-gebieden. Jaarrond beschermde soorten Nederlandse naam

Wetenschappelijke naam

Rode lijst

Beschermd

Jaarrond beschermde vogels Buteo buteo Buizerd TNB jaarrond Passer domesticus Huismus GE jaarrond Tabel 4.2. Jaarrond beschermde vogelsoorten die in de omgeving van de N381 broeden. Status Rode lijst, TNB=Thans niet bedreigd, GE=Gevoelig, KW= Kwetsbaar.,

Buizerd

In het bosje in het Tsjongerdal, dat door het tracé van de N381 doorsneden zal worden, broedt een Buizerd (zie bijlage 1). Het nest bevindt zich vlak naast het tracé en kan in principe behouden blijven. De territoria waar in 2007 werd gebroed, zijn intussen niet meer bewoond. Het is mogelijk dat deze territoria in de toekomst opnieuw zullen worden bezet. Huismus

Broedende Huismussen werden aangetroffen in woningen aan de Opsterlânske Kompanjonsfeart bij Klein Groningen, de Peelrug 10, en de Drie Tolhekken 6 (zie bijlage 1). Deze broedparen bevinden zich binnen de invloedsfeer van de werkzaamheden die ten behoeve van de opwaardering van de N381 plaats zullen vinden. De woningen aan de Peelrug en de Drie Tolhekken zullen daadwerkelijk worden gesloopt.

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

Verschillen ten opzichte van 2007

• •

4.3

Ten aanzien van territoria van de Buizerd zijn wat verschuivingen opgetreden. Een aantal territoria is intussen niet meer bewoond. In het Tsjongerdal heeft zich een broedpaar gevestigd; De Huismus aan de Peelrug is nieuw ten opzichte van 2007. De overige territoria waren in 2007 ook al aanwezig.

ZOOGDIEREN Er komen in het onderzoeksgebied zeven soorten vleermuizen en 22 soorten overige zoogdieren voor. De Boommarter is in 2010 niet waargenomen, maar uit bestaande gegevens (Kleef in litt., 2010, Digitale Natuuratlas (DNA) Fryslân) blijkt dat de soort wel in de omgeving van de weg wordt aangetroffen. Van zeven soorten zoogdieren kon de aanwezigheid niet worden vastgesteld, maar mag op basis van het aanwezige biotoop en hun algemene voorkomen worden aangenomen dat ze wel voorkomen in het gebied. Nederlandse naam

Wetenschappelijke naam

Rode lijst

Beschermd

Waarneming

Zoogdieren Microtus agrestis Aardmuis TNB Categorie 1 1 Apodemus sylvaticus Bosmuis TNB Categorie 1 1 Martes martes Boommarter KW Categorie 3 4 Mustela putorius Bunzing TNB Categorie 1 1 Meles meles Das TNB Categorie 3 1 Micromys minutus Dwergmuis TNB Categorie 1 3 Sorex minutus Dwergspitsmuis TNB Categorie 1 3 Sciurus vulgaris Eekhoorn TNB Categorie 2 1 Erinaceus europeus Egel TNB Categorie 1 1 Sorex araneus Gewone bosspitsmuis TNB Categorie 1 1 Lepus europeus Haas TNB Categorie 1 1 Mustela erminea Hermelijn KW Categorie 1 3 Crocidura russula Huisspitsmuis TNB Categorie 1 1 Oryctolagus cuniculus Konijn TNB Tbael 1 1 Talpa europea Mol TNB Categorie 1 1 Capreolus capreolus Ree TNB Categorie 1 1 Clethrionomys glareolus Rosse woelmuis TNB Categorie 1 3 Martes foina Steenmarter TNB Categorie 2 1 Microtus arvalis Veldmuis TNB Categorie 1 1 Vulpes vulpes Vos TNB Categorie 1 1 Mustela nivalis Wezel KW Categorie 1 3 Arvicola terrestris Woelrat TNB Categorie 1 3 Gewone dwergvleermuis Pippistrellus pippistrellus TNB Categorie 3 1 Gewone grootoorvleermuis Plecotus auritus TNB Categorie 3 3 Eptesicus serotinus Laatvlieger KW Categorie 3 1 Myotis dasycneme Meervleermuis TNB Categorie 3 1 Nyctalus noctula Rosse vleermuis KW Categorie 3 1 Pippistrellus natushii Ruige dwergvleermuis TNB Categorie 3 1 Myotis daubentoni Watervleermuis TNB Categorie 3 1 Tabel 4.4: Beschermde zoogdieren die in de omgeving van de N381 zijn waargenomen en soorten die er voor kunnen komen. Status Rode lijst, TNB=Thans niet bedreigd, KW= Kwetsbaar. Waarneming, 1=soort waargenomen, 2=sporen/holen aanwezig, 3=soort waarschijnlijk aanwezig, 4=gegevens (Kleef in litt, 2010).

Buro Bakker P09272

Grote en middelgrote zoogdieren Das (categorie 3)

In 2007 werden de meeste Dassen aangetroffen rondom Donkerbroek en Moskou. In het Drents-Friese Wold waren lage aantallen aanwezig. Tijdens het ecologisch onderzoek in 2010 konden al deze leefgebieden worden herbevestigd (zie bijlage 1). Zowel bij Donkerbroek als bij Moskou werden uitbreidingen van de leefgebieden vastgesteld. Een bijburcht bleek intussen te zijn uitgegroeid tot hoofdburcht en op meerdere plaatsen werden nieuwe vluchtburchten op grotere afstand van de hoofdburchten aangetroffen. Bij de Mersken werden eveneens Dassenburchten gevonden, met lichte gebruikssporen. Dit betreft een nieuw leefgebied. Tijdens het onderzoek werd op 6 september 2010 een doodgereden Das gevonden, direct ten noorden van het Âlddjip. Onderzoek in de omgeving leverde een aantal nieuwe burchten op aan weerszijden van de N381. Deze burchten liggen op korte afstand van de in 2010 aangetroffen burchten bij de Mersken en kunnen tot hetzelfde leefgebied worden gerekend. De doodgereden Das bevond zich op een plek waar een houtsingel door de weg wordt doorsneden. Aan de hand van de ligging van de burchten en sporen in het veld kan deze houtsingel als wissel/looproute worden aangemerkt. Een hoofdburcht werd in dit gebied niet gevonden, er zijn uitsluitend vluchtburchten aanwezig. Voortplanting vindt hier kennelijk niet plaats, vermoedelijk betrof het een leefgebied van een enkel dier. Het doodgereden dier was van het mannelijke geslacht. In 2007 werden hier nog geen Dassen aangetroffen. Dit alles in ogenschouw nemende gaat het hier kennelijk om een recente (her)kolonisatie van Dassen. Boommarter (categorie 3)

Boommarters komen voor in het Drents- Friese Wold (Kleef, 2010). Deze populatie heeft verbindingen met populaties in Noordwest Drenthe. Samen vormen zij de derde populatie van Nederland, er leven in deze Drentse en Friese wouden naar schatting 40 exemplaren (Achterberg, 2007). Een deel hiervan leeft in het Drents-Friese Wold, in de nabijheid van de N381 vindt op twee locaties voortplanting plaats (Kleef, 2010). Deze territoria liggen direct aan de N381, maar worden niet door de weg doorsneden (zie bijlage 1). Op vijf locaties langs de weg zijn verkeersslachtoffers onder Boommarters aangetroffen in de periode van 1996 t/m 2006. Niet alleen de N381 zelf maar ook de zijwegen, met name die als sluiproute worden gebruikt, leveren veel gevaar op voor Boommarters. Op drie locaties vielen in dezelfde periode verkeersslachtoffers (Kleef, 2010). Hier wordt 's ochtends vroeg met hoge snelheid gereden, waardoor Boommarters relatief vaak (gezien het lage aantal exemplaren in het Nationaal Park) het slachtoffer worden. Er is eveneens een waarneming bekend van een Boommarter bij het Wijnjeterper Schar (telmee.nl). Het gebied is visueel onderzocht op holtes en sporen, dit leverde geen waarnemingen van Boommarters op. Omdat het om slechts één waarneming gaat, wordt er van uit gegaan dat het hier een rondtrekkend dier betrof. Er is in het Wijnjeterper Schar geen populatie aanwezig. Waterspitsmuis (categorie 3)

Het aantal geschikte sloten voor Waterspitsmuizen is beperkt binnen de invloedsfeer van de N381. In het noordelijk deel tussen Drachten en Oosterwolde zijn de meeste geschikte sloten aanwezig. Ten opzichte van 2007 is getracht zoveel mogelijk nog niet bemonsterde slootkanten te inventariseren. Door de beperkte keus van geschikte sloten is een groot deel van de raaien weer op dezelfde locaties uitgezet. Net als in 2007 werden in 2010 geen Waterspitsmuizen gevangen. Uit bestaande gegevens (telmee.nl, DNA-Fryslan) blijkt dat de soort in de omgeving wel voorkomt. Binnen de invloedsfeer van de weg kan er van uit worden gegaan dat de Waterspitsmuis niet aanwezig is (zie ook onderdeel 'muizen en spitsmuizen'). Eekhoorn (categorie 2)

In het uiterste zuiden van het Drents-Friese Wold werd een Eekhoorn waargenomen (zie bijlage 1). Ook op andere locaties in het Drents-Friese Wold zal deze, lastig waar te nemen, soort voorkomen. Uit zowel bestaande gegevens (telmee.nl) als uit de inventarisaties van

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

2007 en 2010 blijkt dat het zwaartepunt van de verspreiding in de zuidelijke helft van dit Nationaal Park ligt. Hier zullen de meeste Eekhoorns de N381 oversteken. Via de boomkronen is de oversteek vrijwel nergens mogelijk, de meeste passages zullen over de grond plaatsvinden. Steenmarter (categorie 2)

In de gebouwen die ten behoeve van de N381 dienen te worden gesloopt, werden geen Steenmarters aangetroffen. In het Tsjongerdal werd tijdens vleermuizenonderzoek een Steenmarter waargenomen die de weg overstak (zie bijlage 1). Deze waarneming vond plaats op enkele honderden meters van het tracé. De soort komt dus zeker voor in het gebied, maar verblijfplaatsen worden niet bedreigd. In 2007 werd eveneens een enkele waarneming gedaan van de Steenmarter. Deze waarneming werd verricht nabij de Peelrug. Verschillen ten opzichte van 2007

• •

De Das heeft zich verder uitgebreid richting het noorden. Er werd een recente gekoloniseerd leefgebied gevonden ten noorden van het Âlddjip; Bestaande leefgebieden van Dassen zijn over het algemeen iets uitgebreid.

Vleermuizen

Alle vleermuizen hebben een hoge beschermingsstatus. De vaste rusten verblijfplaatsen, belangrijke vliegroutes en belangrijke jachtgebieden van vleermuizen zijn beschermd. In het gebied worden zeven soorten waargenomen (zie tabel 4.4). Het betroffen steeds algemene soorten. Van de Gewone dwergvleermuis en Laatvlieger zijn enkele verblijfplaatsen aangetroffen. Tevens is een aantal belangrijke vliegroutes en jachtgebieden aanwezig. Met name op de gedeelten waar het landschap door het nieuwe tracé wordt doorsneden, wordt een aantal vliegroutes doorkruist. Gewone dwergvleermuis (categorie 3)

Deze relatief algemene soort komt ook langs de N381 het meest voor (zie bijlage 1). Langs de Bûtewei in Wijnjewoude werd in tegenstelling tot 2007 geen verblijfplaats van de soort aangetroffen, mogelijk wordt de verblijfplaats op een later tijdstip weer in gebruik genomen. De belangrijke vliegroute langs de Bûtewei is nog steeds aanwezig. Er werden enkele tientallen Gewone dwergvleermuizen op de vliegroute waargenomen. Tot op ongeveer een kilometer van de weg, in westelijke richting, konden dieren worden teruggevolgd. Hier bevindt zich vermoedelijk een grote kraamkolonie van de soort. De meeste dieren buigen af richting het noorden op het punt waar de Bûtewei door de N381 zal worden doorsneden. Vervolgens wordt de route vervolgd via de bomen langs het fietspad ten zuiden van het Wijnjeterper Schar. De volgende belangrijke vliegroute die zal worden doorsneden, bevindt zich langs de bomenrijen op de oever van de Opsterlânske Kompanjonsfeart bij Klein Groningen. Hier is geen duidelijk richting aan te geven waar de dieren vandaan komen. Veel dieren vliegen jagend, heen en weer langs de bomen, het betreft vooral een jacht/vliegroute. De brede houtsingels langs 't Hoogezand bij Donkerbroek worden door een vrij beperkt aantal Gewone dwergvleermuizen als jacht/vliegroute gebruikt. Ook hier is geen duidelijke richting aan te geven. Het kruispunt Balkweg/Tjabbekamp bij Donkerbroek vormt ook een kruispunt van vliegroutes van vleermuizen. Vooral boven de Balkweg worden vrij grote aantallen Gewone dwergvleermuizen aangetroffen, waarbij de meeste dieren vanuit noordelijke richting aan komen vliegen. Mogelijk zijn dit Gewone dwergvleermuizen die verblijven in Boerderij de Russchen. Deze boerderij zal niet worden gesloopt. In de inmiddels gesloopte boerderij aan de Balkweg 10, waarvoor een positieve afwijzing voor de ontheffingsaanvraag Flora- en faunawet is afgegeven, verbleef in 2010 nog steeds een enkel exemplaar van de Gewone dwergvleermuis. Dit betreft een mannetje, er is sprake van een paarverblijf. De bomenrijen tussen afslag Oosterwolde Noord en afslag Venekoten vormen vliegroutes van Gewone dwergvleermuizen, evenwijdig aan de weg. Ook hier werden de meeste dieren jagend en heen en weer vliegend aangetroffen. Vliegroutes die de weg kruisen, werden niet aangetroffen. De 18

Buro Bakker P09272

fietsoversteekplaats nabij Kraaiheidepollen in het Drents-Friese Wold wordt door een laag aantal Gewone dwergvleermuizen gebruikt. Dit dient enigszins in perspectief te worden gezien, de dichtheden vleermuizen zijn altijd lager in natuurgebieden dan in bebouwd of agrarisch gebied. Dit heeft te maken met de relatief voedselarme omstandigheden in natuurgebied en de bijbehorende lagere dichtheden aan insecten. De volgende belangrijke verblijfplaatsen werden nabij de N381 waargenomen (zie bijlage 1): • Boerderij de Russchen (blijft behouden); • Balkweg 10 bij Donkerbroek (positieve afwijzing verleend; gebouw inmiddels gesloopt). De volgende belangrijke vliegroutes van de Gewone dwergvleermuis zullen worden doorsneden (zie bijlage 1): • Bûtewei bij Wijnjewoude; • Opsterlânske Kompanjonsfeart bij Klein Groningen; • 't Hoogezand bij Donkerbroek; • Balkweg bij Donkerbroek; • Bomenrijen langs huidige N381 bij Oosterwolde; • Fietsoversteekplaats nabij Kraaiheidepollen, Drents-Friese Wold. Laatvlieger (categorie 3)

Er werden in het onderzoeksgebied relatief veel Laatvliegers waargenomen (zie bijlage 1). De verblijfplaatsen aan de Opsterlânske Kompanjonsfeart en in een boerderij aan de Weinterp 29 zijn, net als in 2007, nog steeds in gebruik. Beide verblijven liggen op enige afstand van de weg en lopen geen gevaar te worden vernietigd. Boven de Bûtewei bij Wijnjewoude bevindt zich een vliegroute. Net als de Gewone dwergvleermuizen komen de Laatvliegers uit westelijke richting aanvliegen. Hier bevindt zich één of meerdere verblijfplaatsen op ruime afstand van de weg. Langs de Opsterlânske Kompanjonsfeart komt de Laatvlieger vrij veel voor, er wordt vooral op enkele meters hoogte boven de vaart, tussen beide bomenrijen, gefoerageerd. Het betreft hier een jacht/vliegroute. Boven de Balkweg bevindt zich een vliegroute van Laatvliegers. Tijdens de avondschemering werden 10 exemplaren na elkaar waargenomen die uit zuidelijke richting kwamen aanvliegen. De verblijfplaats bevindt zich op ruime afstand van de weg en niet in een van de gebouwen langs de toekomstige N381. Vervolgens werden nabij 't Hoogezand te Donkerbroek meerdere Laatvliegers foeragerend boven de weilanden aangetroffen. Vermoedelijk betrof dit een deel van de dieren die vlak daarvoor op vliegroute werden waargenomen boven de Balkweg. Ten dele zullen de houtsingels langs 't Hoogezand als vliegroute worden gebruikt om vervolgens af te buigen naar het vrije luchtruim boven de weilanden. Bij de fietsoversteekplaats nabij Kraaiheidepollen werden Laatvliegers waargenomen die hier de weg oversteken. De Laatvlieger heeft minder binding met de locatie dan de Gewone dwergvleermuis. Voor een belangrijk deel vliegen de dieren over het bos heen. Mogelijk wordt het fietspad wel gebruikt voor navigatie. Een deel van de Laatvliegers stak niet de weg over, maar bleef foerageren langs de bosranden evenwijdig aan de N381. De volgende belangrijke vliegroutes van de Laatvlieger werden waargenomen (zie bijlage 1): • Bûtewei bij Wijnjewoude; • Opsterlânske Kompanjonsfeart bij Klein Groningen; • 't Hoogezand bij Donkerbroek; • Balkweg bij Donkerbroek; • Fietsoversteekplaats nabij Kraaiheidepollen, Drents-Friese Wold. Gewone grootoorvleermuis (categorie 3)

In 2010 werden geen waarnemingen van de Gewone grootoorvleermuis gedaan. In lage aantallen zal de soort naar verwachting wel voorkomen. Tijdens het onderzoek in 2007 werd de soort tweemaal gehoord. Het Wijnjeterper Schar, Landgoed Ontwijk, omgeving Buttinga bij Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

Oosterwolde en het Drents-Friese Wold zijn kansrijke gebieden voor de Gewone grootoorvleermuis. Vliegroutes en verblijfplaatsen werden niet waargenomen. Ruige dwergvleermuis (categorie 3)

Verspreid over het gebied werden Ruige dwergvleermuizen waargenomen (zie bijlage 1). Verblijfplaatsen en vliegroutes werden niet gevonden. De Ruige dwergvleermuis foerageert in min of meer overeenkomstig habitat als de Gewone dwergvleermuis en maakt eveneens gebruik van vliegroutes. In het najaar betrekken mannetjes hun paarverblijven, deze zijn nabij de weg niet aanwezig. Rosse vleermuis (categorie 3)

De Rosse vleermuis heeft een luide sonar en kan met een batdetector tot op 100 meter afstand worden gehoord. Rosse vleermuizen werden waargenomen nabij landgoed Ontwijk (hier bevinden zich verblijfplaatsen) en in het Drents-Friese Wold. Hier werden ongeveer tien Rosse vleermuizen jagend boven de weg aangetroffen over de gehele lengte van het Nationaal Park. Deze dieren jagen op enkele meters hoogte, vlak boven de onderlangs passerende personenauto's. Opvallend genoeg gingen de dieren hoger vliegen wanneer en een vrachtwagen onderlangs passeerde. Desalniettemin zal deze wijze van foerageren wel eens tot verkeersslachtoffers leiden, een oplossing hiervoor is zo niet voorhanden. Elders in het Drents-Friese Wold zullen zich verblijfplaatsen bevinden. Binnen de invloedsfeer van de weg werden die niet aangetroffen, paarverblijven werden evenmin aangetroffen. Van vliegroutes maken Rosse vleermuizen niet of nauwelijks gebruik. Watervleermuis (categorie 3)

Binnen het onderzoeksgebied werden slechts enkele exemplaren waargenomen. Met name de Opsterlânske Kompanjonsfeart en het Âlddjip zijn foerageergebieden (zie bijlage 1). Boven andere wateren kunnen eveneens lage aantallen voorkomen. Vliegroutes en verblijfplaatsen werden niet aangetroffen. De Watervleermuis komt in het onderzoeksgebied vrij weinig voor. Meervleermuis (categorie 3)

In 2010 werden foeragerende Meervleermuizen waargenomen boven de Opsterlânske Kompanjonsfeart bij Klein Groningen en boven de Tsjonger. Boven de Opsterlânske Kompanjonsfeart werden vooral foeragerende dieren aangetroffen. Boven de Tsjonger bevindt zich een vliegroute, er werden meerdere dieren waargenomen die vanuit de richting van Oosterwolde naar westelijke richting vlogen. Op beide plekken werden in 2007 geen Meervleermuizen vastgesteld. De locatie boven de Opsterlânske Kompanjonsfeart nabij Oosterwolde, waar in 2007 Meervleermuizen werden waargenomen, staat in verbinding met beide nieuwe vindplaatsen. Ergens in Oosterwolde zal zich naar verwachting een of meerdere verblijfplaatsen bevinden. Verschillen ten opzicht van 2007

• • •

De verblijfplaats aan de Bûtewei was tijdens het onderzoek in 2010 niet door Gewone dwergvleermuizen in gebruik; Er werden bij Buttinga te Oosterwolde geen vliegroutes meer aangetroffen die haaks op de weg staan; Zowel de Tsjonger als de Opsterlânske Kompanjonsfeart worden door Meervleermuizen gebruikt als vliegroute en om te foerageren.

Buro Bakker P09272

Muizen en spitsmuizen (vallenonderzoek)

Tijdens het vallenonderzoek werden vijf soorten muizen/spitsmuizen gevangen (zie tabel 4.5 en de locaties van de raaien in bijlage 1). Vallenonderzoek kleine zoogdieren Ronde

Datum Raai

6/9 avond

7/9 ochtend

7/9 avond

8/9 ochtend

vallen

1 10 Nvt 2 Hsm 2 Hsm 2 Hsm 2 15 Nvt 2 Am 1 Hsm, 1 Bsm, 1 Vm 3 15 Nvt 1 Am 2 Am 2 Am, 1 Bsm, 1 Hsm 4 10 Nvt 1 Bsm 2 Vm, Bsm 5 10 Nvt 1 Vm, 1 Bsm 1 Vm, 1 Bsm 1 Vm, 2 Am, 1 Bsm 6 5 Nvt 7 5 Nvt 8 10 Nvt 4 Bsm 3 Bsm 3 Bsm 9 20 Nvt 2 Bsm, 3 Am, 1Bm 3 Bsm, 3 Am, 1 Bm 7 Am, 1 Bsm Tabel 4.5. Resultaten vallen onderzoek kleine zoogdieren. Am=Aardmuis, Vm=Veldmuis, Bm=Bosmuis, Hsm=Huisspitsmuis, Bsm=Bosspitsmuis.

Het onderzoek was geheel gericht op de Waterspitsmuis, deze soort werd niet gevangen. Omdat de vallen voor een groot deel op dezelfde locaties zijn geplaatst als in 2007 (veel meer geschikt biotoop is er niet), kan er vanuit worden gegaan dat de soort niet voorkomt binnen de invloedsfeer van de N381. In de omgeving komt de soort wel voor (www.telmee.nl, DNA). Omdat Waterspitsmuizen grote afstanden kunnen afleggen, zullen sporadisch wel exemplaren de weg passeren. De muizensoorten die tijden het vallenonderzoek werden gevangen zijn: Bosmuis, Veldmuis, Aardmuis, Huisspitsmuis en Bosspitsmuis. Een viertal licht beschermde soorten werd niet gevangen maar komt waarschijnlijk wel voor in het gebied: • Dwergmuis (Micromys minutus); • Dwergspitsmuis (Sorex minutus); • Woelrat (Arvicola terrestris); • Rosse woelmuis (Clethrionomys glareolus). De Dwergmuis leeft in rietkragen. De Dwergspitsmuis komt waarschijnlijk voor in ruigten in het gebied. Deze soort wordt doorgaans in lagere dichtheden aangetroffen dan andere spitsmuizen. De Woelrat wordt met name in slootkanten aangetroffen. Doordat de Rosse woelmuis meestal voorkomt in bebost gebied, wordt de soort bij dit soort onderzoeken gemakkelijk gemist. Uit bestaande gegevens (www.telmee.nl, DNA) blijkt dat deze soorten binnen de kilometerhokken die de weg doorsnijdt voorkomen. Migratieroutes overige fauna

Op meerdere locaties werden aanwijzingen gevonden van veel gebruikte trekroutes (wissels) van met name zoogdieren. In het rapport van 2007 zijn deze uitgebreid behandeld en hebben geresulteerd in een compensatie en mitigatiepakket (zie hoofdstuk 8). In de meeste gevallen betreft het categorie 1-soorten als Ree, Vos of Bunzing die van de routes gebruik maken. Maar ook Dassen en vleermuizen kruisen het huidige of het toekomstige tracé.

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

Verschillen ten opzichte van 2007

•

4.4

Ter hoogte van de aangereden Das, ten noorden van het Âlddjip, bevindt zich een nieuwe passageplaats van Dassen. Omdat het leefgebied zich aan beide zijden van de weg bevindt, zullen Dassen hier regelmatig de weg oversteken.

HERPETOFAUNA Binnen de invloedsfeer van de N381 komen negen soorten amfibieën en reptielen voor. Doordat de weg enkele natte heideterreinen doorsnijdt, is de diversiteit onder herpetofauna hoog te noemen. Nederlandse naam

Wetenschappelijke naam

Rode lijst

Beschermd

Waarneming

Amfibieën en reptielen Vipera berus Adder KW Categorie 3 1 Natrix natrix Ringslang KW Categorie 3 1 Levendbarende hagedis Lacerta vivipara TNB Categorie 2 1 Rana arvalis Heikikker KW Categorie 3 1 Rana temporaria Bruine kikker TNB Categorie 1 1 Rana lessonea Poelkikker KW Categorie 3 1 Rana esculenta Bastaardkikker TNB Categorie 1 1 Rana ridibunda Meerkikker TNB Categorie 1 3 Bufo bufo Gewone pad TNB Categorie 1 1 Kleine watersalamander Triturus vulgaris TNB Categorie 1 1 Tabel 4.6. Beschermde amfibieën en reptielen die in de omgeving van de N381 zijn waargenomen en soorten die er voor kunnen komen (inclusief gegevens en informatie van derden). Status Rode lijst, TNB=Thans niet bedreigd, KW= Kwetsbaar. Waarneming, 1=soort waargenomen, 2=sporen aanwezig, 3=soort waarschijnlijk aanwezig, 4=gegevens derden.

Adder (Categorie 3)

Het voorkomen van de Adder langs de N381 is geheel beperkt tot de heideterreinen Kraaiheidepollen en Hildenberg (zie bijlage 1). Opvallend is dat bij Hildenberg wederom uitsluitend Adders werden aangetroffen aan de westzijde van de weg. Ten oosten van de weg lijkt de Adder hier afwezig te zijn. De meeste exemplaren werden waargenomen tijdens een ochtend met gunstig weer nabij de verzorgingsplaats ter hoogte van Hildenberg. Ter hoogte van de afslag Hildenberg werden in 2010 geen Adders gezien. Er dient vanuit te worden gegaan dat de soort hier nog steeds voor komt, maar hij werd tijdens het veldwerk niet waargenomen. Hetzelfde geldt voor de lagere aantallen op de Kraaiheidepollen. Het merendeel van de waarnemingen werd in 2007 gedaan tijdens één veldbezoek onder zeer gunstige omstandigheden. In 2010 werden hier twee exemplaren gezien. Het merendeel van de waarnemingen in 2007 werd gedaan in een kort tijdsbestek onder zeer gunstige omstandigheden. Dergelijke gunstige omstandigheden werden in 2010 niet aangetroffen. De aantallen zijn naar verwachting nog min of meer gelijk. Ringslang (Categorie 3)

Ook het voorkomen van de Ringslang beperkt zich tot de twee heideterreinen Kraaiheidepollen en Hildenberg (zie bijlage 1). De meeste waarnemingen werden verricht bij de afslag Hildenberg. Hier werden tijdens meerdere bezoeken Ringslangen waargenomen. Op de Kraaiheidepollen werd de Ringslang in 2010 niet waargenomen. De soort komt hier naar verwachting, net als in 2007, nog steeds voor, met name rond het ven en de nattere delen ten westen van de N381. Op basis van eerdere waarnemingen dienen ook het Âlddjip en de Tsjonger/Boven Tsjonger tot het leefgebied te worden gerekend (Bogert, 2002). De Ringslang komt naar verwachting ook voor in het Wijnjeterper Schar (telmee.nl), buiten de invloedsfeer van de weg. Ter hoogte van dit natuurgebied zullen dieren wel sporadisch de weg oversteken.

Buro Bakker P09272

Levendbarende hagedis (Categorie 2)

Er werden in 2010 Levendbarende hagedissen waargenomen in het Wijnjeterper Schar (zie bijlage 1). Ondanks intensief onderzoek werd de soort hier in 2007 niet gezien. In 2010 werden twee exemplaren aangetroffen, dit is gezien de intensiteit van het onderzoek (in 2007 en 2010) een laag aantal. Het gaat vermoedelijk om een kleine populatie. Voor het overige komt de Levenbarende hagedis alleen voor op de heideterreinen Kraaiheidepollen en Hildenberg, hier werd de soort eveneens regelmatig in de wegberm aangetroffen (overgang heide naar gras). Op beide terreinen werd het dier meerdere malen op verschillende locaties waargenomen. Heikikker (Categorie 3)

Langs de N381 wordt de Heikikker uitsluitend aangetroffen op de Kraaiheidepollen en Hildenberg. De aantallen bij Hildenberg waren in 2010 lager dan in 2007. Veruit de meeste voortplanting vindt plaats ter hoogte van afslag Hildenberg (zie bijlage 1). Dit was ook in 2007 het geval. Er werden op deze locatie ongeveer 130 eiklompen geteld. Er was in 2007 echter ook sprake van voortplanting op andere locaties in het heideterrein, in 2010 werden op deze locaties niet of nauwelijks nog voortplantende dieren of eiklompen gezien. De locaties leken geschikt, er was op de meeste plekken meer water aanwezig dan in 2007. Mogelijk is dit toeval. Uit de meerjarige monitoringsgegevens van de Hildenberg in de periode 20002007 blijkt echter een neergaande trend (J. Mulder, medewerker Werkgroep AmfibieĂŤn en Reptielen FryslĂ˘n in litt.). De Heikikkers die zich voortplanten op Hildenberg overwinteren in het zuidelijk gelegen bosgebied. Tijdens de voor- en najaarstrek vallen er veel verkeersslachtoffers op de weg Oude Willem. Op de Kraaiheidepollen kon een dergelijk verschil in aantallen niet worden vastgesteld. Het feit dat Bruine kikker en Heikikker hier samen voortplanten, waarbij Bruine kikkers duidelijk in de meerheid zijn (3/5 deel), is voor een heideterrein op zâ&#x20AC;&#x2122;n minst opvallend te noemen. Dit kan er op duiden dat de natte delen op het heideterrein eerder een eutroof of mesotroof (voedselrijk) dan een oligotroof (voedselarm) karakter hebben. Er werden ongeveer 150 roepende mannetjes Heikikker geteld.

Figuur 4.2: Mannetje Heikikker in paartenue.

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

Poelkikker (categorie 3)

Langs de N381 wordt de Poelkikker op verschillende plaatsen langs het tracé aangetroffen (zie bijlage 1). Het merendeel van de populaties ligt op ruime afstand van het tracé. De populaties op Kraaiheidepollen en Hildenberg liggen wel binnen de invloedsfeer van de weg. In 2010 werden flinke aantallen voortplantende Poelkikkers waargenomen in het Tsjongerdal in een sloot evenwijdig aan de Tsjonger. Ook deze populatie ligt binnen de invloedsfeer van de weg. In 2007 werden hier geen Poelkikkers waargenomen. Het betreft een vrij jonge sloot die mogelijk in de afgelopen jaren voor deze soort geschikt is geworden. Op overige locaties in het Tsjongerdal komen soorten van het groene kikkercomplex nauwelijks voor, de aanwezige sloten bevatten te weinig water. Ten noorden van de Tsjongerdal richting Drachten heersen veelal voedselrijke omstandigheden, ongeschikt voor Poelkikkers. Ten zuiden van het Tsjongerdal, richting Drentse grens komen voedselarme omstandigheden meer voor, maar zijn er weinig watervoerende sloten, en daardoor weinig geschikte voortplantingslocaties. Hierdoor beperkt voorkomen van de Poelkikker zich tot de beide heideterreinen en het Tsjongerdal. Overige soorten

De Hazelworm (bekend uit het Drents-Friese Wold) is tijdens het veldwerk niet aangetroffen en komt in het onderzoeksgebied niet voor. Verschillen ten opzichte van 2007

• • •

4.5

Er werd voortplanting van Poelkikkers vastgesteld in een sloot evenwijdig aan de Tsjonger. Tijdens onderzoek naar Poelkikkers in het Tsjongerdal werden hier in 2007 geen exemplaren waargenomen; Er werden twee Levenbarende hagedissen waargenomen in het Wijnjeterper Schar. Gezien de intensiteit waarmee dit terrein zowel in 2007 als in 2010 is onderzocht, gaat het hier om een kleine populatie en lage aantallen; De aantallen voortplantende Heikikkers bij Hildenberg waren in 2010 lager dan in 2007. Ook werden minder eiklompen gevonden. Op een aantal locaties waar in 2007 nog voortplanting was, werden nu niet of nauwelijks nog eiklompen aangetroffen.

VISSEN In tegenstelling tot 2007 werd in 2010 een beschermde vissoort aangetroffen (zie tabel 4.7). Nederlandse naam

Wetenschappelijke naam

Rode lijst

Beschermd

Waarneming

Vissen Cobitis taenia Kleine modderkruiper TNB Categorie 2 1/2 Leuciscus idus Winde GE 2 Tabel 4.7. Beschermde vissen die in de omgeving van de N381 zijn waargenomen. Status Rode lijst, TNB=Thans niet bedreigd, KW= Kwetsbaar. Waarneming, 1= vangst (schepnet), 2 = vangst (electro).

Kleine modderkruiper

Vlakbij de brug over het Âlddjip werd een volwassen exemplaar van de Kleine modderkruiper gevangen met het schepnet (zie bijlage 1). Deze soort werd hier in 2007 niet aangetroffen. Tijdens electro-vissen werden respectievelijk twee en zes Kleine modderkruipers gevangen in het Âlddjip en de Tjabbekampster waterlossing. De Kleine modderkruiper is in Nederland niet zeldzaam en wordt vaak aangetroffen in stromende wateren. In de Tsjonger werd de Winde gevangen, deze soort is niet beschermd maar staat op de Rode lijst als gevoelig. De Winde vertoont trekgedrag. Voor de voortplanting is de soort afhankelijk van stromend water.

Buro Bakker P09272

Verschillen ten opzichte van 2007

â&#x20AC;˘

4.6

De Kleine modderkruiper werd aangetroffen in het Ă&#x201A;lddjip en de Tjabbekampster waterlossing. In 2007 werd de soort niet aangetroffen in het onderzoeksgebied.

INSECTEN Libellen

Vanwege het ruime aanbod van verschillende biotopen is er een grote verscheidenheid aan libellen langs de N381 aanwezig. Tabel 4.8 geeft een overzicht van de aangetroffen beschermde en bedreigde libellen. Nederlandse naam

Wetenschappelijke naam Voorkomen in NL Rode lijst Beschermd

Libellen Gevlekte witsnuitlibel Leucorrhinia pectoralis zeldzaam BE Categorie 3 Brachytron pratense Glassnijder vrij algemeen KW Noordse witsnuitlibel Leucorrhinia rubicunda vrij algemeen BE Tengere pantserjuffer Lestes virens vrij zeldzaam KW Vroege glazenmaker Aeshna isosceles vrij algemeen KW Tabel 4.8: Waargenomen beschermde en bedreigde libellen langs de N381. Status Rode lijst, GE= Gevoelig, KW= Kwetsbaar, BE=Bedreigd.

Gevlekte witsnuitlibel (categorie 3)

In de bermsloot bij afslag Hildenberg werden twee territoriale mannetjes van de Gevlekte witsnuitlibel waargenomen (zie bijlage 1). In 2007 is de soort hier niet aangetroffen. De soort staat bekend om zijn zwervend bestaan (Bouwman et al., 2008). De Gevlekte witsnuitlibel staat bekend om zijn vaak tijdelijke populaties. Plotseling gevestigde populaties kunnen na enkele jaren weer verdwijnen. Mogelijk heeft dit te maken met successiestadia van het voortplantingswater (Dijkstra, 2008). Omdat het in de toekomst wel kan gebeuren, wordt als 'worst-case' ingeschat dat de locatie een vaste verblijfplaats betreft. Of het hier om een tijdelijke of een permanente populatie gaat, zal in de toekomst moeten blijken. De Gevlekte witsnuitlibel wordt zwaar beschermd door de Flora- en faunawet en staat op de Rode lijst als bedreigd.

Figuur 4.3: De bermsloot (geel) waar zich voortplantingsbiotoop van de Gevlekte witsnuitlibel bevindt.

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

Figuur 4.4: Gevlekte witsnuitlibel langs de N381.

In de Weerribben bevindt zich de grootste populatie van Nederland. Ook op Europese schaal is deze populatie van groot belang (Dijkstra, 2008). Ten noordoosten van deze kernpopulatie (met de overheersende windrichting mee) worden talloze kleinere, vaak tijdelijke populaties aangetroffen (zie figuur 4.5).

Figuur 4.5: Links: De verspreiding van de Gevlekte witsnuitlibel in Nederland. Rechts: Verspreiding rond het onderzoeksgebied. Bron: Databank NDFF.

Noordse witsnuitlibel

In dezelfde bermsloot werd de Noordse witsnuitlibel waargenomen. Deze soort wordt aangemerkt als begeleider van de Gevlekte witsnuitlibel bij vennen. De Noordse witsnuitlibel is een stuk algemener maar staat eveneens op de Rode lijst als bedreigd, wegens een sterke terugloop in de aantallen. In 2007 werd de soort hier niet waargenomen. Op overige locaties in het plangebied komt de soort niet voor. Glassnijder

In het Tsjongerdal werd een Glassnijder waargenomen. De Glassnijder komt vrij algemeen voor in Nederland en is vooral gebonden aan laagveenvegetaties (Dijkstra, 2008). De laatste jaren neemt de soort toe in Nederland (Bouwman et al., 2008). De Glassnijder werd aangetroffen boven een nieuw gegraven sloot evenwijdig aan de Tsjonger, waar een aantal vegetaties met dergelijke plantensoorten voorkomen. De Glassnijder wordt vermeld op de Rode lijst als Kwetsbaar. In 2007 is de soort niet aangetroffen. 26

Buro Bakker P09272

Vroege glazenmaker

Net als de Glassnijder heeft ook de Vroege glazenmaker een sterke binding met laagveen met een goede waterkwaliteit. Er werden Vroege glazenmakers aangetroffen in het Wijnjeterper Schar. Op overige locaties werd de soort niet waargenomen. De Vroege glazenmaker staat op de Rode lijst als Kwetsbaar. In 2007 is de soort niet aangetroffen. Tengere pantserjuffer

Bij de Kraaiheidepollen werd, evenals in 2007, de Tengere pantserjuffer waargenomen. Deze kleine juffer komt in Nederland plaatselijk voor en is gebonden aan verzurende heidevennen waardoor de soort vooral wordt aangetroffen in natuurgebieden. De soort kan hier plaatselijk erg algemeen zijn (Dijkstra, 2008; Bouwman et al., 2008). Op andere locaties langs de N381 werd de soort niet aangetroffen. De Tengere pantserjuffer wordt vermeld op de Rode lijst als Kwetsbaar. Verschillen ten opzichte van 2007

• •

In 2010 werd de zwaar beschermde Gevlekte Witsnuitlibel waargenomen in de bermsloot bij afslag Hildenberg. Deze soort was in 2007 niet vastgesteld; De Rode lijst soorten Noordse witsnuitlibel, Vroege glazenmaker en Glassnijder werden in 2010 voor het eerst vastgesteld.

Vlinders

Er komen veel vlindersoorten voor langs de N381. Een aantal hiervan is bijzonder te noemen. Tabel 4.9 geeft een overzicht van de aangetroffen beschermde en bedreigde soorten vlinders. Nederlandse naam

Wetenschappelijke naam Voorkomen in NL Waarneming Rode lijst Beschermd

Vlinders Pyrgus malvae Aarbeivlinder zeer zeldzaam 1 BE Lycaena tityrus Bruine vuurvlinder zeldzaam 2 KW Ochlodes faunus Groot dikkopje vrij algemeen 1 GE Plebeius argus Heideblauwtje vrij zeldzaam 1 GE Categorie 3 Hipparchia semele Heivlinder vrij zeldzaam 1 GE Tabel 4.9: Waargenomen beschermde en bedreigde vlinders langs de N381. Status Rode lijst, TNB=Thans niet bedreigd, GE= Gevoelig, KW= Kwetsbaar, BE=Bedreigd. Waarneming, 1=soort waargenomen, 2= soort waarschijnlijk aanwezig op basis van bestaande gegevens.

Heideblauwtje (categorie 3)

2010 was een goed jaar voor het Heideblauwtje (waarneming.nl). In heel Nederland werden hoge aantallen aangetroffen. Ook langs de N381 werden veel Heideblauwtjes waargenomen (zie bijlage 1). Met name in het Wijnjeterper Schar werden honderden exemplaren gezien. Bij de Kraaiheidepollen en een aantal kleine heideterreintjes werden enkele tientallen vlinders waargenomen. Bij Hildenberg werden slechts enkele exemplaren vastgesteld aan de westkant van de weg. Langs de oostkant van de weg werden (net als in 2007) geen Heideblauwtjes waargenomen. Het Heideblauwtje wordt zwaar beschermd door de Flora- en faunawet en staat op de Rode lijst als gevoelig. Aardbeivlinder

De Aardbeivlinder is in Fryslân een zeer zeldzame soort (Vlinderwerkgroep Fryslân, 2000). In het Wijnjeterper Schar leeft een populatie van enige omvang, het heeft er alle schijn van dat dit de enige nog overgebleven populatie is op het vaste land van Fryslân (telmee.nl). Op de Waddeneilanden komt de Aardbeivlinder alleen op Schiermonnikoog nog voor. Ook landelijk gaat het erg slecht met de soort. In het Bargerveen bevindt zich de grootste populatie van ons land, elders komt de soort zeer lokaal en in lage dichtheden voor. Ook in het Wijnjeterper Schar gaat het om relatief lage dichtheden. Op een schraal grasland ten oosten

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

van de N381 werden na intensief onderzoek twee exemplaren aangetroffen. Deze locatie bevindt zich hemelsbreed op ongeveer 100 meter van de N381. Aan de westzijde bevindt zich op ongeveer 200 meter van de weg een bekende vliegplaats (Vlinderwerkgroep Fryslân, 2000). Hier werden tijdens een beperkt onderzoek geen Aardbeivlinders gezien. In een ander deel van het Wijnjeterper Schar, op ongeveer 1 kilometer van de weg, werden vrij gemakkelijk drie exemplaren gevonden. De Aardbeivlinder staat op de Rode lijst als bedreigd. In 2007 is de soort niet aangetroffen. Heivlinder

Alleen bij de Kraaiheidepollen werden, evenals in 2007, Heivlinders aangetroffen. Hier werden enkele tientallen exemplaren gezien. Op overige locaties ontbreekt de soort, vermoedelijk vanwege het ontbreken van geschikt biotoop. Het betreft een vrij mobiele soort die in staat zou moeten zijn geschikte heideterreinen te herkoloniseren (vlinderwerkgroep Fryslân, 2000). De Heivlinder staat op de Rode lijst als gevoelig. Groot dikkopje

Er werd een waarneming van Groot dikkopje verricht op een heideterreintje ten noordoosten van de N381 ter hoogte van het Drents-Friese Wold (zie bijlage 1). Het Groot dikkopje is in Nederland nog steeds een betrekkelijk algemene soort waarvan de aantallen wel sterk terug lopen. Daarom is de soort in 2009 op de vernieuwde Rode lijst geplaatst. De soort is in 2007 eveneens vastgesteld, maar bevond zich toen nog niet op de Rode lijst. Bruine vuurvlinder

Op een aantal terreinen in het Wijnjeterper Schar komt de Bruine vuurvlinder voor (Vlinderwerkgroep Fryslân, www.telmee.nl). Tijdens het veldonderzoek werd de soort echter niet aangetroffen. Er dient van uit te worden gegaan dat de soort op geruime afstand (ongeveer 200 meter) van de N381 wel voor komt. De Bruine vuurvlinder staat op de Rode lijst als Kwetsbaar. Verschillen ten opzichte van 2007

•

Aardbeivlinder en Bruine vuurvlinder zijn Rode lijst-soorten die in 2010 voor het eerst zijn vastgesteld.

Buro Bakker P09272

EFFECTEN

5.1

ALGEMEEN

5.1.1 SOORTEN

Uit het ecologisch onderzoek in 2007 en 2010 blijkt dat langs het tracé van de N381 verschillende door de Flora- en faunawet matig tot zwaar beschermde soorten voorkomen. Relevante soorten of soortgroepen die werden aangetroffen zijn: • Beschermde vogelsoorten (jaarrond beschermde- en overige soorten); • vleermuizen (diverse soorten, alle zwaar beschermd); • Eekhoorn (matig beschermd); • Das (zwaar beschermd); • Steenmarter (matig beschermd); • Adder (zwaar beschermd); • Ringslang (zwaar beschermd); • Heikikker (zwaar beschermd); • Poelkikker (zwaar beschermd); • Levendbarende hagedis (matig beschermd); • Kleine modderkruiper (matig beschermd); • Heideblauwtje (zwaar beschermd); • Gevlekte witsnuitlibel (zwaar beschermd); • en diverse beschermde plantensoorten (alle matig beschermd). De Waterspitsmuis en Boommarter werden tijdens de onderzoeken niet aangetroffen, maar zijn wel relevant omdat beide soorten in de omgeving voorkomen (Kleef 2010, Vos 2007, Heijden 2006, Digitale Natuuratlas (DNA) Fryslân 2010). Effecten op beide soorten zullen nader worden uitgewerkt in § 5.10. In 2009 is de aangepaste lijst van jaarrond beschermde vogels beschikbaar gekomen (Min. LNV, 2009). Hierdoor zijn een aantal veranderingen doorgevoerd. Zo is de Boerenzwaluw niet langer jaarrond beschermd en komt Huismus nu wel voor op de lijst. 5.1.2 BEOORDELING EFFECTEN

Ten aanzien van de beoordeling van de effecten, wordt in de eerste plaats nagegaan in welke mate, de functionaliteit van leefgebied van beschermde soorten zal worden aangetast. Daarbij wordt in de eerste plaats gekeken of er negatieve effecten op de verblijfplaatsen of groeiplaatsen zijn te onderscheiden. Dit zijn doorgaans de belangrijkste elementen binnen een leefgebied. Vervolgens worden belangrijke migratieroutes en foerageergebieden in acht genomen. Negatieve effecten op deze elementen kunnen er eveneens voor zorgen dat de functionaliteit van een leefgebied wordt aangetast. Indien er negatieve effecten op beschermde soorten worden vastgesteld kan het nodig zijn een ontheffing van de Flora- en faunawet aan te vragen. Meestal kan mitigatie plaats vinden waardoor negatieve effecten zijn te voorkomen. Soms is dit niet mogelijk en wordt er overgegaan tot compensatie. Er is eveneens een onderscheid te maken tussen tijdelijke effecten en permanente effecten. Negatieve effecten van een permanente aard zullen de huidige situatie blijvend veranderen. Dit kan dus een blijvend (positief of negatief) effect op aanwezige beschermde soorten hebben. Bij effecten van tijdelijke aard (doorgaans de feitelijke uitvoering van de werkzaamheden) is er sprake van een relatief kortdurend effect, na deze periode kunnen populaties zich herstellen tot de oorspronkelijke situatie, mits de populatie niet lokaal is verdwenen, als gevolg van deze tijdelijke effecten. Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

Bij de beoordeling van deze effecten wegen de permanente effecten duidelijk zwaarder dan de tijdelijke effecten, mits de tijdelijke effecten geen blijvende schade aanrichten.

5.2

EFFECTEN FLORA Binnen de invloedsfeer van het tracĂŠ werden de volgende soorten aangetroffen: Nederlandse naam

Latijnse naam

Type biotoop

Effecten

Flora Narthetium ossifragum Groeiplaats Drosera intermedia Groeiplaats Dactylorhiza majalis praetermissa Groeiplaats Drosere rotundifolia Ronde zonnedauw Groeiplaats Myrica gale Wilde gagel Groeiplaats Menyanthes trifoliata Waterdrieblad Groeiplaats Tabel 5.1: . Matig beschermde flora die in de omgeving van de N381 groeien. Beenbreek Kleine zonnedauw Rietorchis

Geen Geen Verlies groeiplaats Geen Geen Verlies groeiplaats

Bovenstaande soorten genieten een middelzware bescherming krachtens de Flora- en faunawet. Zwaar beschermde soorten zijn niet aangetroffen en komen hier niet voor. Effecten op groeiplaatsen

De Groeiplaatsen van Rietorchis ten noordwesten van de afslag Elsloo/Terwisscha en Waterdrieblad in de Appelschase Maden, zullen verloren gaan. Deze planten groeien in de berm en de bermsloot die binnen de directe invloedsfeer van de weg liggen. Door het verdwijnen van deze groeiplaatsen vindt habitatverlies plaats. Voor de overige soorten geldt dat enkele exemplaren van de soort verloren kunnen gaan door verbreding van de weg. In alle gevallen is dit een zeer klein deel van de lokale populatie. De lokale gunstige staat van instandhouding van deze soorten is niet in het geding. Omdat de verzorgingsplaats nabij de groeiplaats van deze soorten zal worden opgeheven (Kraaiheidepollen) is er sprake van mitigatie van het verloren oppervlak en is er geen blijvend habitatverlies. Uiteindelijk zullen de populaties zich tot hun oude omvang herstellen. Tijdelijk effecten op flora

Door schommelingen in de grondwaterstand tijdens de werkzaamheden, kunnen tijdelijk negatieve effecten optreden voor beschermde planten. Vooral wanneer deze schommelingen plaats vinden in het voorjaar kan dit negatieve gevolgen hebben voor de aanwezige planten. Tijdens de omvorming van de N381 zullen dergelijke effecten op de waterhuishouding en de matig beschermde soorten Beenbreek, Kleine zonnedauw, Ronde zonnedauw en Wilde gagel echter niet optreden (Buro Bakker, in prep.).

5.3

EFFECTEN VOGELS Bij de beoordeling van de effecten zijn soorten met een jaarrond beschermde nestplaats relevant. Nederlandse naam

Wetenschappelijke naam

Type biotoop

Effecten

Vogels met jaarrond beschermde nestplaatsen Buteo buteo Buizerd Broedlocatie Verlies van broedbiotoop Passer domesticus Huismus Broedlocatie Verlies van broedbiotoop Tabel 5.2. Vogelsoorten met een jaarrond beschermde nestplaats die in de directe omgeving van de N381 broeden.

Buro Bakker P09272

Effecten op broedplaatsen

Broedlocaties van Huismussen aan de Peelrug 10 en de Drie Tolhekken 6 zullen verloren gaan. Voor de Huismus geldt dat twee woonhuizen waar zich meerdere nestlocaties bevinden, zal worden gesloopt, waardoor deze nestlocaties verloren gaan. In beide gevallen is er sprake van verlies van broedbiotoop. De nestlocatie van een Buizerd in het Tsjongerdal zal worden verstoord. De nestboom zelf blijft behouden. Tijdelijk effecten op broedvogels

Tijdens het broedseizoen van vogels kunnen negatieve effecten optreden doordat broedvogels worden verstoord. In het ernstigste geval kunnen vogels hun broedsel verlaten of verliezen als gevolg van de werkzaamheden. Dit geldt niet alleen voor de in tabel 5.2 genoemde soorten, maar voor alle broedvogels. Verstoring in het broedseizoen dient derhalve te worden voorkomen (zie ยง6.2).

5.4

EFFECTEN VLEERMUIZEN Alle vleermuizen zijn vermeld op Bijlage IV van de Habitatrichtlijn, en hebben daarmee een hoge beschermingsstatus. Het zijn met name de vaste verblijfplaatsen die zijn beschermd, maar ook de belangrijke vliegroutes en foerageergebieden die noodzakelijk zijn voor het voortbestaan van de lokale populatie worden door de Flora- en faunawet beschermd. Nederlandse naam

Gewone vleermuis

dwerg-

Wetenschappelijke naam

Type biotoop

Vleermuizen Pipistrellus pipistrellus Verblijfplaatsen, tes

vliegrou-

Gewone grootoorvleermuis Laatvlieger

Plecotus auritus

Marginaal foerageergebied

Eptesicus serotinus

Verblijfplaatsen, tes

Meervleermuis

Myotis dasycneme

vliegroutes

Rosse vleermuis Ruige dwergvleermuis Watervleermuis

Nyctalus noctula Pippistrellus natushii

Marginaal foerageergebied Marginaal foerageergebied

Myotis daubentonii

vliegroutes

vliegrou-

Effecten

Verlies verblijfplaats en doorsnijding vliegroutes Verlies verblijfplaats en doorsnijding vliegroutes Doorsnijding vliegroutes Doorsnijding vliegroutes

Tabel 5.3: De soorten vleermuizen, gebiedsgebruik en effecten.

Effecten

Het onderbreken van vliegroutes van vleermuizen kan, zonder maatregelen, leiden tot versnippering van het leefgebied. Deze onderbrekingen kunnen zowel ontstaan door fysieke oorzaken als door kunstlicht op de oversteekplaats. Op de plekken waar verblijfplaatsen van vleermuizen verloren gaan, ontstaat habitatverlies. Effecten op vliegroutes

Vliegroutes worden gevormd door lijnvormige structuren in het landschap zoals houtsingels, rietkragen, vaarten ed. De vliegroutes verbinden de verblijfplaatsen met de foerageergebieden en de foerageergebieden onderling. De vliegroutes nabij kolonieplaatsen worden het meest intensief gebruikt. Verder van de kolonieplaats vliegen de dieren allemaal hun eigen kant op, gebruik makend van vliegroutes, waardoor een steeds meer diffuus beeld ontstaat. Verder van de kolonieplaats worden vliegroutes steeds minder belangrijk, omdat ze steeds minder intensief worden gebruikt en er meestal voldoende alternatieven beschikbaar zijn. In de gevallen waar vliegroutes worden afgesneden, kunnen foerageergebieden onbereikbaar worden.

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

Dit leidt tot een lagere voedselvoorziening en kan uiteindelijk leiden tot minder vleermuizen in het gebied. Knelpunten ten aanzien van doorsnijding van vliegroutes van vleermuizen liggen met name op de nieuw aan te leggen tracés ter hoogte van Wijnjewoude en ten westen van landgoed Ontwijk. Hier worden delen van de N381 nieuw aangelegd waarbij bestaande vliegroutes worden doorsneden waardoor er sprake is van verslechtering ten opzichte van de huidige situatie. In het Drents-Friese Wold gebruiken de vleermuizen de fietsoversteekplaats ten noorden van de Kraaiheidepollen als hop-over. Op deze plek zal enige verslechtering optreden doordat de weg iets zal worden verbreed. In alle gevallen gaat het om vliegroutes van Gewone dwergvleermuis en/of Laatvlieger: • • • • • • •

Bûtewei bij Wijnjewoude (Laatvlieger en Gewone dwergvleermuis); Opsterlânske Kompanjonsfeart bij Klein Groningen (Laatvlieger en Gewone dwergvleermuis); Boerderij de Russchen, parallel aan het tracé (Gewone dwergvleermuis, geen doorsnijding); 't Hoogezand bij Donkerbroek (Laatvlieger en Gewone dwergvleermuis); Balkweg bij Donkerbroek (Laatvlieger en Gewone dwergvleermuis); Bomenrijen langs huidige N381 bij Duistereweg (Laatvlieger en Gewone dwergvleermuis); Fietsoversteekplaats nabij Kraaiheidepollen, Drents-Friese Wold (Laatvlieger en Gewone dwergvleermuis).

Vliegroutes van Watervleermuis en Meervleermuis bevinden zich boven de Opsterlânske Kompanjonsfeart en de Tsjonger. Ook hier bevinden de belangrijkste knelpunten zich op de nieuw aan te leggen delen ter hoogte van Wijnjewoude en ten westen van Ontwijk. Hier worden bestaande vliegroutes door de nieuwe weg doorsneden. Omdat de geplande bruggen ruim zijn bemeten zullen Meervleermuis en Watervleermuis hier geen hinder van ondervinden. Er is sprake van doorsnijding van vliegroutes van Watervleermuis en Meervleermuis op de volgende locaties: • Opsterlânske Kompanjonsfeart; • De Tsjonger. Effecten op verblijfplaatsen

Ten behoeve van de nieuwe delen van het tracé dienen enkele gebouwen te worden gesloopt. In het pand aan de Balkweg 10* dat dient te worden gesloopt bevindt zich een verblijfplaats van vleermuizen. Dit betreft geen kraamkolonie. Door het verdwijnen van deze verblijfplaatsen vindt habitatverlies plaats, door het verdwijnen van deze verblijfplaatsen kunnen nabij gelegen foerageergebieden moeilijker bereikbaar worden. Dit zal uiteindelijk leiden tot vermindering van het geschikte leefgebied en lagere aantallen vleermuizen. Verblijfplaatsen van vleermuizen bevinden zich op de volgende locaties: • Woonhuis Bûtewei 50, Wijnjewoude (Gewone dwergvleermuis); • Woonhuis Weinterp 27/29, Wijnjewoude (Laatvlieger); • Woonhuis Tjalling Harkeswei 99, Wijnjewoude (Laatvlieger); • Boerderij de Russchen (Gewone dwergvleermuis); • Woonhuis Balkweg 10, Donkerbroek (Gewone dwergvleermuis). In landgoed Ontwijk komen verblijfplaatsen van vleermuizen in boomholtes voor. Deze bomen blijven behouden waardoor er geen negatieve effecten voor deze vleermuizen optreden. Tijdelijk effecten vleermuizen

Indien er 's nachts wordt doorgewerkt met verlichting kunnen vleermuizen worden verstoord. Door de verlichting worden de vleermuizen verjaagd waardoor jachtgebieden onbereikbaar kunnen worden. * Voor het pand aan de Balkweg 10 is een positieve afwijzing van de Flora- en faunawet verleend. Het pand is inmiddels gesloopt.

Buro Bakker P09272

Vliegroutes kunnen tijdelijk onderbroken raken. Hierdoor is het mogelijk dat de vliegroutes geheel in onbruik raken.

5.5

EFFECTEN DAS De Das geniet zware bescherming. Met name de vaste verblijfplaatsen (burchten) van Dassen worden beschermd. Vaste looproutes (wissels) en belangrijke foerageergebieden genieten eveneens bescherming krachtens de Flora- en faunawet. Nederlandse naam

Das

Wetenschappelijke naam

Meles meles

Type biotoop

Das Verblijfplaatsen, looproutes en foerageergebieden

Effecten

Verlies verblijfplaatsen, doorsnijding looproutes, verlies foerageergebied

Tabel 5.4: Effecten op leefgebieden van de Das binnen de invloedsfeer van de N381.

Effecten

Het onderbreken van looproutes van de Das kan, zonder maatregelen, leiden tot versnippering van het leefgebied. Deze onderbrekingen kunnen zowel ontstaan door fysieke oorzaken als door verstoring en gevaar op de oversteekplaats. Op de plekken waar verblijfplaatsen van Dassen verloren gaan, ontstaat habitatverlies. Effecten op looproutes

Looproutes van Dassen volgen vaak lijnvormige elementen zoals bosranden, houtsingels, sloten ed (Neal, 1996). De looproutes vormen verbindingen tussen de verschillende burchten en de foerageergebieden en worden vaak door meerdere Dassen per nacht gebruikt. In de gevallen waar looproutes worden doorsneden, wordt de weerstand tussen foerageergebieden vergroot en kunnen bepaalde delen onbereikbaar worden. Dit leidt tot een lagere voedselvoorziening en kan uiteindelijk leiden tot minder Dassen in het gebied. Dassen kunnen tijdens het oversteken van wegen worden aangereden, waardoor dieren worden gedood. Dit heeft directe gevolgen op het aantal Dassen in het gebied. Knelpunten ten aanzien van doorsnijding van looproutes van Dassen liggen ter hoogte van het Âlddjip/de Mersken, Wijnjewoude maar met name op het nieuw aan te leggen tracé ter hoogte van Moskou en ten westen van landgoed Ontwijk. Hier worden delen van de N381 nieuw aangelegd, waarbij bestaande looproutes worden doorsneden waardoor er sprake is van verslechtering ten opzichte van de huidige situatie. Dergelijke doorsnijdingen bevinden zich op de volgende locaties: • Houtsingel ten noorden van Âlddjip; • Ten zuiden van de Peelrug nabij het gehucht Moskou; • Houtwal ten zuiden van boerderij de Russchen, ten noorden van 't Hoogezand bij Donkerbroek; • Nabij bosje ten noorden van de Tsjonger. Van de locatie bij de Mersken kan nog opgemerkt worden dat deze locatie onderdeel uitmaakt van de in het Streekplan 2007 benoemde Landschapszone. Dit betreft een stelsel van verspreid liggende bosjes, kleinere natuurgebiedjes en landschapselementen. De Das is een doelsoort voor deze landschapszone. Effecten op verblijfplaatsen

Ten behoeve van de nieuwe tracédelen worden enkele bosjes doorsneden. In een aantal bosjes bevinden zich vluchtburchten. Er zullen geen hoofdburchten worden doorsneden maar er licht wel een tweetal vluchtburchten onder het tracé (zie bijlage 1). Door het verdwijnen

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

van deze verblijfplaatsen vindt habitatverlies plaats, hierdoor kunnen nabij gelegen looproutes en foerageergebieden in onbruik raken doordat ze moeilijker bereikbaar worden. Dit kan uiteindelijk leiden tot lagere aantallen Dassen. Omdat Dassen (in Nederland) in lage dichtheden voorkomen, kan daardoor de (lokale en landelijke) gunstige staat van instandhouding in het geding komen. Verblijfplaatsen van Dassen, die zich in het tracégebied bevinden, liggen op de volgende locaties: • Bosje ten noorden van 't Hoogezand bij Donkerbroek (vluchtburcht); • Bosje ten noorden van Tsjonger (vluchtburcht). Tijdelijke effecten

Tijdens de aanlegfase van de N381 kunnen negatieve effecten optreden, omdat Dassen worden verstoord. Dit zal met name plaats vinden als er 's nachts wordt gewerkt.

5.6

EFFECTEN EEKHOORN De Eekhoorn wordt matig beschermd door de Flora- en faunawet. Het zijn vooral de vaste verblijfplaatsen (nesten) van Eekhoorn die worden beschermd. Belangrijke foerageergebieden genieten eveneens bescherming krachtens de Flora- en faunawet. Nederlandse naam

Wetenschappelijke naam

Type biotoop

Eekhoorn Sciurus vulgaris Eekhoorn Verblijfplaatsen en foerageergebieden Tabel 5.5: Effecten op leefgebieden van de Eekhoorn binnen de invloedsfeer van de N381.

Effecten

Versnippering

Effecten

Door de geringe wegverbreding in het Drents-Friese Wold zal er een iets hogere barrièrewerking uitgaan van de weg. Effecten op migratieroutes

Wegen worden door Eekhoorns het liefst via boomkronen overgestoken. Op plekken waar dat niet mogelijk is, wordt er voor gekozen de weg via de grond over te steken of de weg niet over te steken. Op geen enkele locatie langs in het tracégebied is de afstand tussen boomkronen klein genoeg om deze over te steken. Migratiebewegingen over de weg zullen dus altijd via de grond plaats moeten vinden. Derhalve heeft de weg voor Eekhoorns, reeds in de huidige situatie, een barrièrewerking. Met het verbreden van de weg zal die barrièrewerking nog iets toenemen. Er zal genoeg migratie plaats vinden om genetische verarming tegen te gaan, maar er is niet sprake van een ideale situatie. Verplaatsingen over de weg zullen leiden tot verkeersslachtoffers. Temeer daar de Eekhoorn (in tegenstelling tot de meeste zoogdieren) dagactief is, de weg zal dus worden overgestoken tijdens de grootste verkeersdrukte. De locatie waar barrièrewerking plaats vindt: •

Drents-Friese Wold (over de gehele lengte).

Effecten op verblijfplaatsen

In de nabijheid van de N381 werden geen Eekhoorns of nesten van Eekhoorns aangetroffen. Binnen de invloedsfeer van de N381 bevinden zich geen verblijfplaatsen van de Eekhoorn. Negatieve effecten op verblijfplaatsen kunnen worden uitgesloten. Tijdelijke effecten

Omdat zich binnen de invloedsfeer van de N381 geen verblijfplaatsen bevinden, zijn er geen tijdelijke effecten op Eekhoorns te verwachten.

Buro Bakker P09272

5.7

EFFECTEN HERPETOFAUNA Een aantal inheemse reptielen en amfibieën geniet middelzware of zware bescherming. Soorten die in het tracégebied van de N381 verblijfplaatsen hebben zijn: Adder, Ringslang, Poelkikker, Heikikker (alle zwaar beschermd) en Levendbarende hagedis (matig beschermd). Zowel de voortplantingslocaties, overwinteringslocaties als het landbiotoop van deze soorten gelden als verblijfplaats en genieten daarmee bescherming krachtens de Flora- en faunawet. Nederlandse naam

Wetenschappelijke naam

Type biotoop

Effecten

Herpetofauna Vipera berus Adder Verblijfplaatsen Verlies verblijfplaatsen Natrix natrix Ringslang Verblijfplaatsen Verlies verblijfplaatsen Pelophylax lessonae Poelkikker Verblijfplaatsen Verlies verblijfplaatsen Rana arvalis Heikikker Verblijfplaatsen Verlies verblijfplaatsen Zootoca vivipara Levendbarende hagedis Verblijfplaatsen Verlies verblijfplaatsen Tabel 5.6: Matig en zwaar beschermde amfibieën en reptielen binnen de invloedsfeer van de N381.

Effecten

Levendbarende hagedissen, die leefgebieden hebben in het Wijnjeterper Schar, bevinden zich op ruime afstand van de weg (ongeveer 150 meter). Hierdoor zullen deze niet worden geschaad. Er zal geen biotoop verdwijnen. De voortplantingslocatie van Poelkikker langs de Tsjonger zal deels worden doorsneden, waardoor er negatieve gevolgen voor deze voortplantingslocatie op zullen treden. De delen die niet worden doorsneden, zullen behouden blijven. Verder zal er een aantal nieuwe watergangen worden aangelegd, deze zullen geschikt worden gemaakt voor de voortplanting van Poelkikkers. Door de verbreding van de weg in het Drents-Friese Wold ter hoogte van de Hildenberg zal geen (voortplantings)biotoop van Poelkikker, Heikikker, Adder, Ringslang en Levendbarende hagedis verloren gaan. Bovendien zal de huidige verzorgingsplaats bij de Kraaiheidepollen worden opgeheven, waardoor extra ruimte vrij komt. Ten zuiden van de afslag Hildenberg bevindt zich een zeer waardevol heideterrein. In deze natte hoek vindt voortplanting plaats van Heikikker en Poelkikker en er zijn verblijfplaatsen aanwezig van Adder, Ringslang en Levendbarende hagedis. Naar aanleiding van het ecologisch onderzoek van 2007 is het ontwerp voor de aansluiting Hildenberg aangepast zodat deze soorten op deze locatie op een gunstige wijze zullen worden ontzien. De populaties op landgoed Ontwijk lopen geen gevaar. Alle hier aanwezige verblijfplaatsen van herpetofauna zullen onaangetast blijven. Effecten op migratieroutes

Poelkikkers die zich voortplanten in de sloot in het Tsjongerdal zullen grotendeels overwinteren in de hellingbosjes, evenwijdig aan de Tsjonger. Een klein gedeelte zal echter wel de weg over willen steken richting het open landbouwgebied ten noorden van de weg. Afgezien van de barrièrewerking die de nieuwe weg op amfibieën zal hebben, zullen deze passages ook leiden tot verkeersslachtoffers. De huidige N381 verdeelt de volgende natuurterreinen in tweeën: • Kraaiheidepollen; • Hildenberg. Voor alle soorten, maar met name de Adder, geldt dat ze hier in (zeer) beperkte mate de weg over zullen steken, waardoor een aantal lokale populaties uit twee deelpopulaties bestaan. Tussen deze deelpopulaties is naar verwachting weinig tot geen uitwisseling. Op termijn kan dit leiden tot genetische verarming, waardoor een gehele populatie lokaal kan uitsterven. Dit effect wordt versterkt door de lichte verbreding van de weg.

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

Effecten op verblijfplaatsen

Door het verlies van oppervlak dat gepaard gaat met nieuw aan te leggen delen zullen verblijfplaatsen (voortplantingslocaties, overwinteringslocaties en landbiotoop) ten dele verloren gaan. Dit leidt tot het verlies aan habitat en op termijn tot verkleining van de lokale populatie. Een dergelijk verlies van oppervlak vindt alleen plaats met betrekking tot de Poelkikker in het Tsjongerdal. Ter hoogte van Hildenberg wordt grootschalig verlies aan biotoop van herpetofauna voorkomen doordat het ontwerp van de aansluiting Hildenberg is aangepast. Hierdoor blijft leefgebied van herpetofauna behouden. Door het gebruik van waterdichte damwanden blijft de grondwaterstand in dit kwetsbare gebied tijdens de aanleg en het latere gebruik van de weg onveranderd. Tijdelijke effecten

Tijdens de aanlegfase van de N381 kunnen negatieve effecten optreden doordat leefgebieden met verblijfplaatsen van beschermde herpetofauna worden betreden, waardoor dieren worden verstoord. Indien tijdens de voortplantingsperiode van amfibieën de grondwaterstand (tijdelijk) wordt beïnvloed, kan de voortplanting in dat voorjaar mislukken. Door het niet betreden van de kwetsbare heidegebieden en het gebruik van waterdichte damwanden worden dergelijke effecten voorkomen.

5.8

VISSEN De aangetroffen Kleine modderkruiper geniet middelhoge bescherming (categorie 2) onder de Flora- en faunawet. Het zijn de verblijfplaatsen die worden beschermd, daaronder valt het eigenlijke water waarin de vissen leven maar ook de aangrenzende oevervegetatie. Nederlandse naam

Wetenschappelijke naam

Type biotoop

Effecten

Kleine modderkruiper Kleine modderkruiper Cobitis taenia Verblijfplaatsen Verlies verblijfplaatsen Tabel 5.7: Effecten op leefgebieden van de Kleine modderkruiper binnen de invloedsfeer van de N381.

Effecten

Ter hoogte van het Âlddjip zal de huidige brug worden vervangen door een groter exemplaar. Doordat de huidige brug (zonder doorlopende oever) zal worden vervangen door een brug met doorlopende oevers, is er sprake van een toename van geschikt leefgebied voor de Kleine modderkruiper. Door het nieuw aan te leggen deel van de N381 zal de Tjabbekampster waterlossing worden doorsneden, wat leidt tot habitatverlies. Er zullen op deze locatie nieuwe bermsloten worden aangelegd die in verbinding komen te staan met de Tjabbekampster waterlossing, waardoor de totale hoeveelheid watergangen zal toenemen. In beide gevallen wordt het verlies aan habitat ruimschoots gemitigeerd. Effecten op migratieroutes

Over het Âlddjip zal een hoge brug met veel lichtinval worden gerealiseerd. Deze zijn goed passeerbaar voor vissen. In vergelijking met de huidige situatie is hier sprake van een verbetering. Het deel van de Tjabbekampster waterlossing dat door de N381 wordt afgesneden, zal door een omleiding weer worden verbonden. Ook hier worden geen negatieve gevolgen op migratieroutes verwacht. Effecten op verblijfplaatsen

Eventueel verlies aan habitat wordt bij het Âlddjip gecompenseerd door de aanleg van een Natuurbrug met doorlopende oevers. Ter hoogte van de Tjabbekampster waterlossing wordt het verlies aan habitat gecompenseerd door de aanleg van nieuwe watergangen.

Buro Bakker P09272

Tijdelijke effecten

Tijdens de aanleg van de brug bij het Âlddjip en de doorsnijding van de Tjabbekampster waterlossing zal een deel van het leefgebied tijdelijk ongeschikt raken. Bovendien kan het water door de werkzaamheden vertroebelen wat een negatief effect heeft op de zuurstofhuishouding in het water. De effecten zijn van tijdelijk aard en zullen na het afronden van de werkzaamheden snel herstellen. De gunstige staat van instandhouding van de lokale populaties is niet in het geding.

5.9

EFFECTEN INSECTEN In het projectgebied hebben het Heideblauwtje en de Gevlekte witsnuitlibel verblijfplaatsen. De vlindersoort Heideblauwtje is een zwaar beschermde soort. De vlinder is honkvast, verplaatsingen zijn meestal kleiner dan twintig meter. Het Heideblauwtje heeft een voorkeur voor grote heideterreinen, waarbij het de natte delen van die terreinen kiest als leefgebied (Bos, 2006). Deze leefgebieden gelden als verblijfplaats volgens de Flora- en faunawet. Hier bevinden zich zowel voortplantingsbiotopen als foerageergebieden. Van het Heideblauwtje is in Nederland een matige afname geconstateerd die wordt veroorzaakt door vermesting en het verdwijnen van jonge successiestadia van heide (Bos, 2006). De Gevlekte witsnuitlibel is eveneens zwaar beschermd. Deze libel wordt vaak aangetroffen in verlandingszones van laagveenmoerassen en heidevennen. In Nederland leven de belangrijkste populaties in Noordwest Overijssel. Daarbuiten komt de soort verspreid over het land voor, vaak in kleine populaties. In vergelijking met de ons omringende landen bevinden zich in Nederland enkele grote, stabiele populaties. De grootste bedreiging op de hogere zandgronden wordt gevormd door toenemende vermesting en verzuring van de voortplantingswateren (Dijkstra, 2002). De trend van deze soort is licht stijgend (Bouwman et al., 2007). Nederlandse naam

Wetenschappelijke naam

Type biotoop

Effecten

Insecten Plebeius argus Heideblauwtje Verblijfplaatsen Leucorrhinia pectoralis Gevlekte witsnuitlibel Verblijfplaatsen Tabel 5.8: Zwaar beschermde insecten binnen de invloedsfeer van de N381.

Verlies verblijfplaatsen Verlies verblijfplaatsen

Effecten

Door de (geringe) verbreding van de weg zal geen leefgebied van Heideblauwtje en Gevlekte witsnuitlibel verloren gaan. Het Heideblauwtje kiest doorgaans de natte delen van heideterreinen als leefgebied, de Gevlekte witsnuitlibel is hiervan afhankelijk voor de voortplanting. Dergelijke natte gebiedsdelen worden niet negatief beïnvloed. De populaties Heideblauwtjes op landgoed Ontwijk en het Wijnjeterper Schar lopen eveneens geen gevaar. De hier aanwezige verblijfplaatsen zullen onaangetast blijven. Ten aanzien van het Wijnjeterper Schar kan nog worden opgemerkt dat de ontwikkeling van heide langs de bermen van de N381 een gunstig effect kan hebben op het Heideblauwtje. Ook de Rode lijst-soorten Aardbeivlinder en Bruine vuurvlinder zullen hier van profiteren. Naast het gunstige effect van een toename van biotoop geldt voor alle drie soorten dat het gemakkelijker zal worden de weg over te steken en populaties aan de andere kant van de weg te bereiken. Effecten op migratieroutes

De huidige N381 vormt een barrière voor het Heideblauwtje. In beperkte mate zal uitwisseling tussen deelpopulaties aan weerszijden van de weg plaats vinden. De uitwisseling die momenteel plaats vindt, is naar verwachting voldoende om de deelpopulaties duurzaam in stand te houden. De huidige N381 verdeelt de volgende locaties in tweeën. • Kraaiheidepollen; • Hildenberg.

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

De Gevlekte witsnuitlibel is een zeer mobiele soort die niet door de weg wordt gehinderd. De soort is een goede vlieger die gemakkelijk grote stukken ongeschikt biotoop oversteekt. Bovendien is de soort niet honkvast, een klein deel van de populatie zal altijd op zoek gaan naar soortgenoten bij andere voortplantingswateren. Effecten op verblijfplaatsen

Tijdens de aanlegfase van de N381 kunnen negatieve effecten optreden, doordat de grondwaterstand (tijdelijk) wordt beïnvloed waardoor de voortplanting van Heideblauwtje en Gevlekte witsnuitlibel kan mislukken. Door het niet betreden van de kwetsbare heidegebieden en het gebruik van waterdichte damwanden worden dergelijke effecten voorkomen.

5.10 OVERIGE SOORTEN Steenmarter

Van de Steenmarter werden tijdens het veldonderzoek in 2007 foerageersporen gevonden, in 2010 werd een zichtwaarneming verricht op enkele honderden meters van het toekomstige tracé. Verblijfplaatsen werden niet aangetroffen. In de gebouwen die ten behoeve van de aanleg van de weg dienen te worden gesloopt, komt de Steenmarter niet voor, er zijn derhalve geen negatieve effecten voor deze soort te onderscheiden. Waterspitsmuis

De Waterspitsmuis werd ondanks intensief onderzoek in 2007 en 2010 niet aangetroffen. Uit de omgeving van de N381 zijn wel waarnemingen van de soort bekend. Binnen de invloedsfeer van de weg komt de soort echter niet voor. Negatieve effecten op de Waterspitsmuis kunnen daardoor worden uitgesloten. Boommarter

In het Drents-Friese Wold leven Boommarters (Kleef in litt., 2010). In de nabijheid van de N381 bevinden zich twee voortplantingsterritoria. Deze territoria worden niet door de N381 doorsneden. Ten opzichte van de huidige situatie vinden er als gevolg van de opwaardering van de N381 geen toegevoegde negatieve effecten plaats. Omdat er toch vrij veel Boommarters worden doodgereden, zijn faunapassages wel gewenst.

Buro Bakker P09272

MAATREGELEN MITIGATIE EN COMPENSATIE

6.1

MITIGATIE VS COMPENSATIE In dit rapport wordt onderscheid gemaakt tussen mitigerende en compenserende maatregelen. Algemene mitigatie

Mitigerende (verzachtende) maatregelen worden getroffen om negatieve effecten tijdens de werkzaamheden tot een minimum te beperken. Tijdens de aanlegfase van de N381 zullen te allen tijde een aantal algemene mitigerende maatregelen in acht worden genomen, ook ten aanzien van niet-beschermde dieren. Dit valt onder de zorgplicht. Deze verzachtende maatregelen zijn op alle voorgenomen werkzaamheden van toepassing. Plaatsgebonden mitigatie

Mitigatie kan ook aan de orde zijn op specifieke locaties. In dat geval gaat het om plaatsgebonden maatregelen die negatieve effecten op bepaalde beschermde soorten kunnen voorkomen. Deze maatregelen zijn bedoeld om populaties van (beschermde) soorten in de nieuwe situatie te behouden en waar mogelijk te versterken. Aanvullende mitigatie

Zowel de huidige N381 als de nieuw aan te leggen delen van de weg hebben een barrièrewerking voor allerlei diersoorten, ook voor soorten die licht worden beschermd door de Flora- en faunawet, of niet worden beschermd. Om de barrièrewerking van de weg voor deze soorten te verlagen, zijn op verschillende plaatsen faunapassages voorzien, zoals dat gebeurt bij plaatgebonden mitigatie. De aanvullende mitigerende maatregelen hebben echter geen verplicht karakter en betreffen extra voorzieningen. Wanneer het gaat om dergelijke 'extra' maatregelen is dit aangegeven (zie tabel 7.1). Compensatie

Wanneer door middel van mitigatie negatieve effecten niet voorkomen kunnen worden, maar het maatschappelijk belang van de ruimtelijke inrichting zo groot is dat effecten gerechtvaardigd kunnen worden, is compensatie een manier om de ‘gunstige staat van instandhouding’ van beschermde soorten te waarborgen en de staat van instandhouding van zwaar beschermde soorten niet verder te verslechteren. Het gaat dan om het verlies van vaste rusten verblijfplaatsen en het bijbehorende functionele leefgebied. De Flora- en faunawet kent geen compensatieplicht. Toch kan compensatie van negatieve effecten op beschermde soorten noodzakelijk zijn om ervoor te zorgen dat de gunstige staat van instandhouding kan worden gewaarborgd. De Boswet, Natuurbeschermingswet en de EHS kennen deze compensatieplicht wel. De in dit rapport vermelde compenserende maatregelen zullen leiden tot een betere ecologische inpassing van de N381.

6.2

ALGEMENE MITIGATIE De hier genoemde mitigerende maatregelen gelden voor het gehele tracé, op de locaties die van toepassing zijn. Omdat deze mitigerende maatregelen voortkomen uit de zorgplicht zijn ze van toepassing op alle soorten planten en dieren, ook niet-beschermde soorten: • enkele dagen voorafgaand aan de werkzaamheden wordt de vegetatie in de werkstrook kort afgemaaid. Hierdoor zullen de meeste diersoorten een gebied met meer dekking opzoeken waardoor tijdens de bouwfase minder slachtoffers zullen vallen;

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

•

• •

•

alle vogels zijn gelijk beschermd. Werkzaamheden of gebruik van ruimte waarbij vogels worden gedood of verontrust, of waardoor hun nesten of vaste rust- of verblijfplaatsen worden verstoord, zijn verboden. Met de verbodsbepalingen wordt niet in strijd gehandeld, als het broedseizoen ontzien wordt Dit broedseizoen beslaat voor een meerderheid van de langs het tracé voorkomende vogelsoorten de periode maart tot en met juli. Een soort als de Houtduif, die ook in het onderzoeksgebied voorkomt, kan ook buiten deze periode tot broeden komen; broedgevallen in oktober zijn voor deze soorten geen uitzondering. Voorafgaand aan de werkzaamheden zal een controle op de eventuele aanwezigheid van broedgevallen van deze soort plaatsvinden. Indien de werkzaamheden eenmaal buiten de broedperiode zijn gestart mogen deze vervolgens doorlopen tot in het broedseizoen, op voorwaarde dat zich dan geen broedende vogels in het werkgebied vestigen. Wanneer er echter continu activiteit op het werkterrein is, zal dit niet snel gebeuren; de kap van bomen zal altijd buiten het broedseizoen plaatsvinden. Bomen waarvoor kap in het broedseizoen noodzakelijk is, zullen voorafgaand aan de kap door een deskundige op de aanwezigheid van broedvogels worden onderzocht; het dempen van waterhoudende sloten zal worden uitgevoerd vanaf het doodlopende einde naar het open einde toe. Dit om te voorkomen dat vissen en andere waterdieren worden ingesloten en zo geen kans krijgen te ontsnappen. Enkele dagen voorafgaand aan het dempen wordt de oevervegetatie kort afgemaaid en het water geschoond. Voor waterhoudende sloten geldt dat dempen plaats zal vinden in de periode van september tot en met oktober. Dat is na de voortplantingstijd van amfibieën en voorafgaand aan de winterrust van vissen en amfibieën. Voor sloten die op het moment van dempen geen water bevatten geldt dat alleen de taluds enkele dagen voorafgaand aan het dempen wordt gemaaid; op de plekken waar vliegroutes van vleermuizen lopen zal 's zomers in de duisternis niet worden doorgewerkt. Vleermuizen zijn traditioneel, bij te veel verstoring kan de traditie van het gebruik van een vliegroute of bepaalde jachtgebieden voor de gehele kolonie verloren gaan. Wanneer de dieren in winterslaap zijn (half oktober tot half maart) is doorwerken in het donker geen probleem; het gebruik van verlichting langs de weg wordt zoveel mogelijk beperkt tot de plaatsen waar dit in verband met de verkeersveiligheid noodzakelijk is. Vleermuizen, en ook ander (zoog)dieren, kunnen veel hinder van verlichting ondervinden. Op de plaatsen waar zich oversteekplaatsen van vleermuizen bevinden, zal zeer nauwkeurig met verlichting worden omgegaan. Soms is verlichting juist noodzakelijk om de dieren in goede banen te leiden. Bij locaties waar dit van toepassing is, wordt dit in hoofdstuk 7 nauwkeurig beschreven. Op plaatsen waar verlichting noodzakelijk is, zal worden gekozen voor lantaarns die uitsluitend het wegdek verlichten en geen licht naar boven verstrooien zodat 'lichtvervuiling' wordt tegengegaan. Zie figuur 6.1.

Buro Bakker P09272

Figuur 6.1 Straatlantaarns die weinig licht naar de omgeving verstrooien. Uit: Limpens et al. (2004).

6.3

PLAATSGEBONDEN MITIGATIE Plaatsgebonden mitigerende maatregelen bestaan voor een belangrijk deel uit natuurtechnische maatregelen (hardware) die er doorgaans voor zorgen dat dieren gemakkelijker de weg over kunnen steken. Voor het overige kan een aantal inrichtings- en beheersmaatregelen (software) worden getroffen waardoor geschikt biotoop voor soorten ontstaat of slimmer gebruik wordt gemaakt van het beschikbare oppervlak.

6.3.1 NATUURTECHNISCHE MAATREGELEN

Er wordt in de mitigatiepakketten gebruik gemaakt van een aantal standaard faunavoorzieningen welke hieronder worden besproken. Ecologische brug

Figuur 6.2. Een impressie van een ecologische brug

Deze voorziening is vooral toepasbaar op plekken waar een laagte moet worden gekruist zoals een beekdal of rivierdal. De minimumhoogte bedraagt 2,5 meter (Altenburg, 2005). Voor de Ree, de grootste diersoort in het gebied, geldt voor de maatvoering van de faunapassage de volgende formule: breedte van de passage maal de hoogte, gedeeld door de lengte = ongeveer 1 (b * h/l â&#x2030;&#x2C6; 1) (Kruidering et al., 2005). Dit type voorziening is voor alle dieren passeerbaar en vormt daardoor een ideale faunapassage.

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

Brug met doorlopende oever

Figuur 6.3: Een brug met doorlopende oever.

Toepasbaar bij kruising van watergangen. Dit type faunapassage is geschikt voor zoogdieren vanaf kleine zoogdieren tot en met de Das. Amfibieën en reptielen maken eveneens gebruik van dit type passage en voor vissen levert een dergelijke brug geen verlies aan leefgebied op. De vrije doorloophoogte van de loopstrook (op circa 50 centimeter van de oever) is minstens een meter hoog. Ten aanzien van watergebonden vleermuizen (Meervleermuis en Watervleermuis) wordt doorgaans een minimumhoogte van 1,5 meter boven het wateroppervlak aangehouden. Bij deze minimumafmetingen is een lengte van de gehele overspanning van 6 meter genoeg om voldoende openheid te creëren. Ecoduiker

Op de plek waar een weg een kleine watergang passeert, is een ecoduiker geschikt. Met name kleine zoogdieren (Bunzing tot muizen) en amfibieën maken gebruik van dit type passage. Ecoduikers zijn doorgaans uitgerust met een loopstrook die kan bestaan uit een betonnen loopstrook boven het waterniveau of uit houten of kunststof Figuur 6.4: Een ruime ecoduiker. loopplanken die boven het waterniveau zijn verbonden aan de wand. De doorloophoogte tussen de loopstrook en de bovenkant van de duiker bedraagt minimaal 60 centimeter. De breedte van de loopstrook bedraagt 70 centimeter om de passage van marters mogelijk te maken (Kruidering et al., 2005). Belangrijk is dat de loopstroken goed zijn aangesloten op de oever (zie figuur 6.5). Indien de ecoduiker uitkomt in een bermsloot zullen loopplanken over deze bermsloot worden gelegd zodat de ecoduiker beter toegankelijk wordt. Kleine faunatunnel

Figuur 6.5: Kleine faunatunnel.

Hieronder worden rechthoekige duikers verstaan die zijn bedoeld voor de passage. Voor een optimaal gebruik van deze duikers door kleine dieren bedragen de afmetingen van de duiker bij enkelbaans wegen 1 meter breed en 0,75 meter hoog. Bij dubbelbaans wegen wordt een breedte van 1,5 meter en een hoogte van een meter aangehouden (Kruidering et al., 2005). Dit type duiker is passeerbaar voor muizen tot en met Vos en Das. Amfibieën maken eveneens gebruik van deze passage.

Buro Bakker P09272

Dassentunnel

Dassentunnels lijken veel op kleine faunatunnels maar zijn doorgaans rond van vorm (buis) en hebben een kleinere diameter (0,3 tot 0,5 meter) waardoor de aanlegkosten lager zijn (Kruidering et al., 2005). Voor de passeerbaarheid voor de Das maakt dit geen verschil. Afgezien van de Das is dit type buis uitsluitend voor muizen goed passeerbaar. Sporadisch zullen Konijn, marters en Vos van de voorziening gebruik maken. Figuur 6.6: Dassentunnel. Het schuine uiteinde voorkomt inregenen.

Hop-over

Waar belangrijke vliegroutes van vleermuizen worden doorsneden, worden hop-overs aangelegd. Deze bestaan uit twee hoge bomen direct naast de weg en een bestaande of aangeplantte aanvliegroute aan weerszijden van de weg. Doordat de bomen direct langs de weg tot circa 4 meter hoog worden opgekroond, worden vleermuizen naar grotere hoogte gebracht, waardoor op veilige hoogte de weg kan worden over gestoken (Limpens et al., 2004). Indien voldoende grote bomen niet aanwezig zijn, worden deze aangeplant, zo nodig op een verhoging. Het te overbruggen gat mag voor algemene soorten ten hoogste 15 meter tussen de boomkronen bedragen. Afhankelijk van de grootte van de boomkronen kunnen bomen tenminste 25 meter uit elkaar staan. Bij een dubbelbaans weg is de vereiste maximale afstand van 15 meter tussen de boomkronen niet haalbaar. In dit geval zal een kunstwerk in de middenberm geplaatst worden, zoals schematisch is weergegeven in figuur 6.7. De basis van dit kunstwerk, bestaande uit twee metalen palen en een nader in te vullen vorm, wordt voorzien van een starre betonnen barriĂ¨re. Daarmee voldoet deze aan de verkeerstechnische eisen. Het kunstwerk bovenop de paal zal parallel aan de weg geplaatst worden en ten minste twee meter hoog zijn. Dit om te voorkomen dat de vleermuizen er onderdoor vliegen en kans lopen om aangereden te worden. Het geheel (paal en kunstwerk) zal maximaal 5 meter hoog zijn, even breed als de beplanting ter plekke van de oversteek- locatie. Omdat er beperkingen aan de breedte zijn vanwege de verkeersveiligheid zal het kunstwerk niet breder dan 6 meter zijn. De beplanting aan weerszijden zal dan ook ongeveer tot deze breedte gebracht worden. De vleermuizen zullen vanaf de boomkronen via dit kunstwerk (die ze met hun sonar detecteren) de weg oversteken (pers. med. H. Limpens Zoogdiervereniging, 2011). Indien gebruik wordt gemaakt van een bestaande singel zal tot 25 meter van de oversteekplaats alle ondergroei worden verwijderd, zodat vleermuizen omhoog worden geleid. De voorziening zal 's nachts niet worden verlicht.

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

Figuur 6.7: Schematische weergave van een hop-over over een dubbelbaans weg. Links van de weg wordt gebruik gemaakt van een reeds bestaande singel, rechts van de weg is een aanvliegroute aangeplant. In de middenberm wordt een metalen constructie geplaatst.

Rasters

Figuur 6.8: Rasters en hun afmetingen.

Rasters zijn nodig om overstekende dieren naar de passages toe te geleiden en er voor te zorgen dat ze niet op andere plaatsen de weg oversteken. Tevens kunnen ze gevaarlijke situaties (bv. aanrijdingen met ReeĂŤn) voorkomen. Bij faunavoorzieningen zijn korte rasters in principe altijd nodig. Het gebruik van rasters kan beter tot een minimum worden beperkt. Rasters hebben namelijk ook nadelen, ze geven een zeer hoge barriĂ¨rewerking en dienen daarom te allen tijde in combinatie met een ruim aanbod aan faunapassages te worden gebruikt. Dieren kunnen opgesloten raken aan de wegzijde van het raster. Zelfs als gebruik wordt gemaakt van terugkeervoorzieningen leidt dit toch vaak tot de dood. Bovendien zijn rasters landschappelijk gezien niet erg fraai.

Afhankelijk van de beoogde diergroep worden verschillende rasters gebruikt (zie figuur 6.8). Voor grote zoogdieren als de Ree is een raster met een hoogte van tenminste 1,80 meter noodzakelijk. Deze rasters mogen een grove maaswijdte (15 tot 20 cm) hebben. Middelgrote zoogdieren vereisen een Dassenrasters met een hoogte van een meter en een maaswijdte van ongeveer 5 cm. Omdat het grootste aantal aanrijdingen van Dassen plaatsvindt binnen twee kilometer van de burcht, is de inzet van rasters, terugkeervoorzieningen en tunnels met name 44

Buro Bakker P09272

daar van belang (Berendsen, 1986). Voor amfibieën en reptielen zijn 30 centimeter hoge kunststof schermen het meest geschikt (Kruidering et al., 2005). Een raster is voor deze soortgroepen minder geschikt, omdat ze hier in kunnen klimmen. Om dieren die aan de wegzijde van het raster terecht komen terug te laten keren, zullen ten alle tijde terugkeervoorzieningen worden aangebracht (zie figuur 6.9). In combinatie met een raster voor grote zoogdieren zal een grote inspringvoorziening (Ree-insprong) worden aangebracht. Bij middelhoge rasters worden terugkeerluikjes gebruikt, terwijl bij een op zichzelf staand amfibieënscherm een aarden inspringvoorziening van 30 centimeter hoog aan de wegzijde wordt toegepast.

Figuur 6.9: Terugkeervoorzieningen; links een inspringvoorziening bij een Reeënraster (Reeinsprong), rechts een terugkeerluik voor in een Dassenraster.

6.3.2 ALGEMENE INRICHTINGS- EN BEHEERSMAATREGELEN Mitigatie door ecologisch bermbeheer

Ecologisch bermbeheer houdt in dat er geen kunstmest en bestrijdingsmiddelen worden gebruikt en dat er niet meer dan noodzakelijk wordt gemaaid en het maaisel wordt afgevoerd. Afhankelijk van de vegetatie die men wil bereiken, wordt twee keer per jaar gemaaid (juni en september), om voorjaarsbloeiers te stimuleren, de zomerbloeiers worden in juni immers kort gemaaid. Eenmaal per jaar maaien in september leidt tot een uitgebalanceerde vegetatie van voorjaars- en zomerbloeiers. Indien minder dan eenmaal per jaar wordt gemaaid, zullen zich bomen en struwelen in de berm vestigen, wat eveneens interessant kan zijn voor tal van diersoorten. Uiteraard dient de verkeersveiligheid hierbij in acht te worden genomen. Mitigatie natuurvriendelijke bermsloten

Waterhoudende sloten hebben doorgaans meer natuurwaarde dan niet-waterhoudende sloten. In de gedeeltes met een relatief hoge grondwaterstand worden sloten dusdanig diep gegraven dat ze het gehele jaar (of tenminste een groot gedeelte van het jaar) water bevatten. Daarbij hebben de oevers (of één van de oevers) een zo flauw mogelijk (natuurvriendelijk) talud. Een talud met een verhang van 1:2 is reeds winst ten opzicht van een conventioneel talud. Ideaal is een verhang van 1:5, dit is echter in principe alleen mogelijk bij de Tjabbekampster waterlossing en in de noordelijke bermsloot in het Tsjongerdal. In het geval van één conventioneel talud en een natuurvriendelijke oever zal de natuurvriendelijke op de meest zonnige kant worden aangelegd. Het schonen van de sloten zal zo beperkt mogelijk plaatsvinden, hooguit 1 maal per jaar. Hierbij wordt gefaseerd te werk gegaan. Het niet schonen lijdt tot verlanding van de sloot waardoor de watervoerende functie verloren gaat. Vanuit natuurlijk oogpunt is verlanding een zeer interessant proces, daarom zal in het geval van waterlichamen die geen watervoerende functie hebben, worden gekozen niet te schonen maar de waterpartijen eens in de circa tien jaar (gefaseerd) te baggeren.

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

Mitigatie door reliëf

Door reliëf aan te brengen in de wegberm wordt gezorgd voor microgradiënten in temperatuur, vochtigheid, bodemsoort en voedselrijkdom. Deze microgradiënten leiden tot variatie in de vegetatie die weer leiden tot een hogere soortenrijkdom onder dieren. Droge zandwallen bieden uitstekende verblijfplaatsen voor zowel zoogdieren als amfibieën. Mitigatie door mantel-zoom vegetaties

In het Drents-Friese Wold zal een mantel-zoom vegetatie worden gerealiseerd (zie §7.1.2). De ideale bosrand bestaat uit opgaand bos, een mantel van kleinere bomen en struiken en een zoom van ruigte en kruiden (zie figuur 6.10). Bosranden worden aantrekkelijker als ze niet recht zijn, variëren in breedte en als er verschillen zijn in vochttoestand. Dergelijke bosranden behoren tot de soortenrijkste levensgemeenschappen (Uchelen, 2006). Figuur 6.10: Dwarsdoorsnede van een mantel-zoom vegetatie. Bron: Groenendijk et al., 2001.

6.4

COMPENSATIE Compensatie Das Peelrug

Het verlies aan verblijfplaatsen en foerageergebied van Dassen zal worden gecompenseerd door de aanleg van compensatienatuur en zandwallen in nieuw aan te planten bos ten zuiden van de weg Peelrug. De compensatienatuur zal geschikt worden gemaakt als foerageergebied voor Dassen en zal het verlies aan foerageergebied ruimschoots compenseren. In de aan te leggen zandwallen kunnen Dassen nieuwe verblijfplaatsen maken. 't Hoogezand

In het bosje ten noorden van 't Hoogezand hebben zich sinds 2007 Dassen gevestigd. Er bevindt zich op deze locatie een vluchtburcht die door de aanleg van de weg verloren zal gaan. Het verlies van een verblijfplaats zal worden gecompenseerd door de aanleg van vervangend biotoop, in bestaand bos aan de oostzijde van de weg en in de nabijheid van het huidige territorium. Een aantal Dassentunnels en geleidende raster zorgen er voor dat dieren de weg kunnen passeren. Het verlies van een verblijfplaats zal hierdoor worden gecompenseerd. Tsjongerdal

In het bosje dat doorsneden zal worden door de N381 zal een vluchtburcht van Dassen verloren gaan. Dit verlies van een verblijfplaats zal worden gecompenseerd door de aanleg van compensatienatuur met bosjes aan de zuidzijde van de nieuwe weg, in het Tsjongerdal. Op dit traject zullen zes Dassentunnels worden aangelegd, waardoor beide zijden van de weg goed op elkaar zullen zijn aangesloten. Het verlies zal hierdoor ruimschoots worden gecompenseerd.

Buro Bakker P09272

Compensatie ingevolge de Ecologische Hoofdstructuur

In het najaar van 2010 heeft er een toetsing van de omvorming van de N381 aan het toetsingskader van de Ecologische Hoofdstructuur plaatsgevonden. Hierbij is getoetst aan het nee, tenzij-principe (zie §2.3). Een nadere uitwerking van deze toetsing en de benodigde compensatieverplichting is weergegeven in §7.2. Compensatie ingevolge de Boswet

In het najaar van 2010 is er, op basis van de PIP-grenzen een inventarisatie uitgevoerd van beplantingen (solitaire bomen, singels, houtwallen en bos), die als gevolg van de omvorming van de N381 gerooid zullen worden. Hierbij zijn de op basis van het definitieve wegontwerp te rooien beplantingen in kaart gebracht, waarbij aantallen, lengtes en oppervlaktes zijn bepaald. In overleg met de provincie Fryslân is er een voorstel voor compensatie gemaakt. Dit voorstel sluit aan op Landschappelijke Inpassingsvisie van de N381. Voor de waardering van kap en herplant is gebruik gemaakt van een omrekenmatrix. In deze matrix wordt alles wat in het kader van de herstructurering van de N381 aan houtopstanden verdwijnt, alsmede wat wordt gecompenseerd op punten gezet. Door te werken met de omrekenmatrix wordt aan de verplichte compensatie vanuit de diverse wettelijke regelingen en bestuurlijke toezeggingen (nota 'Bos en boscompensatie bij bestemmingsplanwijziging', Boswet en de gemeentelijke kapvergunningen) voldaan. Een nadere uitwerking van bovenstaande is weergegeven in §7.3. Compensatie verstoring weidevogels

Het belang van het compenseren van de benodigde en rust in de voor weidevogels geschikte gebieden is benoemd in het Streekplan Fryslân 2007. Hierin is het in het Werkplan Weidevogels in Fryslân 2007-2013 (Provincie Fryslân, 2006b) voorgestelde beleid opgenomen. Bij ruimtelijke ontwikkelingen dienen weidevogelbelangen als zelfstandig belang in de afweging te worden betrokken. Wanneer na afweging aantasting van de aanwezige weidevogelstand onvermijdelijk blijkt, dragen de initiatiefnemers zorg voor compensatie van het verloren gegane weidevogelbiotoop. Een nadere uitwerking van bovenstaande is weergegeven in §7.4. Verdere natuurontwikkeling De Marschen

Ten zuiden van het Âlddjip loopt het tracé van de N381 tussen de natuurgebieden Wijnjeterper Schar en De Marschen door. Deze gebieden vormen samen het Natura 2000-gebied Wijnjeterper Schar. Direct ten oosten van het tracé bevindt zich een strook agrarisch gebruikt grasland. Deze strook is aangewezen als 'compensatiegrond' voor natuur die elders wordt aangetast door de wegaanpassing. In 2009 is door het ecologisch adviesbureau Altenburg & Wymenga een inrichtingsplan voor deze graslandstrook en De Marschen opgesteld (Van Belle & Brongers, 2009). Het plan beoogd in het kort een zodanige inrichting dat de graslandstrook tussen De Marschen en de N381, De Marschen zelf en het Wijnjeterper Schar ecologisch op elkaar aansluiten. Hierbij wordt rekening gehouden met de eisen van de weg. De inrichtingsmaatregelen zullen bestaan uit het dempen van sloten binnen de graslandstrook en aan de oostrand ervan en het afplaggen van de bovengrond van de graslandstrook. Hierna zal, met behulp van extensief maaibeheer, de ontwikkeling van heide en schraallanden mogelijk gemaakt worden.

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

Beekdal Tsjonger

Tussen de Tsjonger en de N381 is een natuurlijke inrichting van het beekdal van de Tsjonger gepland. Nu het definitieve tracĂŠ van de N381 tussen Donkerbroek en Oosterwolde in dit beekdal is geprojecteerd, zal er een strook grond overblijven tussen de beoogde natuurbouw en de N381. Deze strook zal alsnog natuurlijk ingericht worden. Hiertoe wordt in het kader van de Gebiedsontwikkeling een inrichtingsplan opgesteld, waarbij rekening wordt gehouden met ecologische randvoorwaarden en een verantwoorde landschappelijke inpassing. Vlinderberm Tilgrupsweg

Langs de Tilgrupsweg, tussen de N381 en de afslag Hildenberg, zal aan beide zijden van de weg een vlinderberm gecreĂŤerd worden. Dit door middel van het inzaaien van een kruidenrijk zaadmengsel.

Buro Bakker P09272

UITWERKING COMPENSATIE EN MITIGATIE

7.1

UITWERKING VANUIT DE FLORA- EN FAUNAWET

7.1.1 OVERZICHT VAN MAATREGELEN

Onderstaande tabel biedt een overzicht van de voorgenomen mitigerende (en compenserende) maatregelen. In bijlage 2 zijn onderstaande locaties op kaart weergegeven. Nr

Naam locatie

Mate van mitigatie

Grondslag

Duiker Opperhaudmare

100%

Extra

Oversteekplaats hmp 28.7

100%

Dassenwissels de Mersken

100%

Extra FFwet/PEHS

Brug Âlddjip

Wettelijk/100% FF-wet/EHS

Wijnjeterper Schar

100%

EVZ

Wijnjeterper Schar

100%

EVZ

Wijnjeterper Schar

100%

EVZ

Onderdoorgang Butewei zuid

100%

FF-wet

Opsterlânske Kompanjonsfeart

wettelijk

FF-wet

Wijk bij Heechfeanswei

100%

FF-wet

Heechfeanswei

100%

FF-wet

Heechfeanswei

optimaal

Extra

Onderdoorgang Peelrug

100%

Extra

11a

Dassenburcht Peelrug

100%

FF-wet

11b

Dassenburcht Peelrug

100%

FF-wet

12a

Houtsingel Moskoureed

100%

Extra

Bestaande duiker vervangen door ecoduiker en aanleg Dassenraster Aanleg ecoduiker en Dassenraster Aanleg Dassentunnels en Dassenraster Aanleg natuurbrug met plasdrasoevers en passagemogelijkheid voor Ree Aanleg ecoduiker en Dassenraster met amfibieënscherm. Aanleg ecoduiker en Dassenraster met amfibieënscherm. Aanleg ecoduiker en Dassenraster met amfibieënscherm Hop-over voor vleermuizen inrichten Vleermuispassage onderlangs brug inrichten, geen verlichting. Uittredeplaatsen aanbrengen in vaart. Aanleg ecoduiker en loopplanken over bermsloten Hop-over voor vleermuizen inrichten Aanleg ecoduiker en loopplanken over bermsloten Tunnel onverlicht ivm vleermuizen Aanleg kleine faunatunnel en Dassenraster + natuurcompensatie Aanleg kleine faunatunnel en Dassenraster + natuurcompensatie Aanleg Dassentunnel

12b

Houtsingel Moskoureed

100%

Extra

Hop-over voor vleermuizen inrichten

Tjabbekampster waterlossing optimaal

FF-wet

Dassenwissel

100%

FF-wet

Bosje ‘t Hoogezand

100%

FF-wet

Houtsingel 't Hoogezand

optimaal

FF-wet

't Hoogezand

optimaal

FF-wet

Boerderij Balkweg

100%

FF-wet

Vliegroutes kruising Balkweg

100%

FF-wet

20a

Tsjongerdal

optimaal

FF-wet

20b

Tsjongerdal

optimaal

FF-wet

20c

Tsjongerdal

optimaal

FF-wet

20d

Tsjongerdal

optimaal

FF-wet

20e

Tsjongerdal

optimaal

FF-wet

Aanleg natuurvriendelijke oevers Aanleg twee Dassentunnels en rasters en kleine faunatunnel Aanleg Dassenrasters en natuurcompensatie. Hop-over voor vleermuizen inrichten en aanleg houtsingels Aanleg Dassentunnel met rasters Inrichten vervangende verblijfplaatsen en aanleg struweel Inrichten hop-over, faunapassage en vleermuizenverblijf in tunnel Aanleg Dassentunnel, Dassenrasters en natuurcompensatie Aanleg Dassentunnel, Dassenrasters en natuurcompensatie Aanleg Dassentunnel, Dassenrasters en natuurcompensatie Aanleg kleine faunatunnel, Dassenrasters, amfibieënschermen en natuurcompensatie Aanleg kleine faunatunnel, Dassenrasters, amfibieënschermen en natuurcompensatie

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

Maatregelen

Naam locatie

Mate van mitigatie

Grondslag

20f

Tsjongerdal

optimaal

FF-wet

Brug over Tsjonger

optimaal

FF-wet/EVZ

Bomenrijen Kleindiep Kruising Duistereweg/Kleindiep Buttinga Duiker Appelschase maden

wettelijk

FF-wet

Aanleg kleine faunatunnel, Dassenrasters, amfibieënschermen en natuurcompensatie Aanleg natuurbrug met passagemogelijkheid voor Ree Behoud vliegroutes langs bomenrijen

100%

Extra

Aanleg 2 ecoduikers in het Kleindiep

100%

Extra

Aanleg ecoduiker

optimaal

Extra

Aanleg ecoduiker

23 24 25

Maatregelen

Aanleg ecoduiker en loopplanken over bermsloot Aanleg Dassentunnel en loopplanken over bermsloot Aanleg Dassentunnel Aanleg mantelzoom vegetatie tussen bosrand en N381 Inrichten faunastrook door fietstunnel

Houtwal Broodhoek

100%

Extra

Bosje Terwisscha

100%

Extra

Bosrand DF Wold

100%

Extra

Bosgebied DF Wold

100%

Extra

30a

Fietstunnel Kraaiheidepollen

optimaal

Extra

30b

Fietstunnel Kraaiheidepollen

optimaal

FF-wet

Kraaiheidepollen

100%

FF-wet

100%

FF-wet/EVZ

Verlengen bestaande buis

100%

Extra/EVZ

Aanleg Dassentunnel Heidegebied ongemoeid laten. Geleidende Dassenrasters. Faunatunnel onderlangs Oude Willem Aanleg 3 kleine faunatunnels en Dassenraster met amfibieënschermen tbv zoogdieren en herpetofauna Aanleg grote faunabuis met geleidende geul

Aanleg hop-over voor vleermuizen Aanleg 3 kleine faunatunnels en Dassenraster met amfibieënschermen tbv zoogdieren en herpetofauna

Afwateringsbuis Kraaiheidepollen Zuid Bungalowpark Hildenberg

Aansluiting Hildenberg

100%

FF-wet/EVZ

Hildenberg

100%

FF-wet/EVZ

Bos bij Oude Willem

100%

Extra/EVZ

100%

Extra

Aanleg grote faunabuis

optimaal

Extra

Aanleg ecoduiker

37 38

Verzorgingsplaats Oude Willem Provinciegrens

Tabel 7.1: Overzicht compensatie en mitigatie op locaties langs de N381. Vereist / Extra.

7.1.2 MITIGATIE EN COMPENSATIE PER LOCATIE

In hoofdstuk 5 zijn per soort(groep) de effecten beschreven. In dit hoofdstuk worden per locatie de compenserende en mitigerende maatregelen beschreven die hier uit voortvloeien en die tijdens de omvorming van de N381 uitgevoerd zullen worden. Hierbij wordt de in bovenstaande tabel aangegeven nummering aangehouden. De locaties zijn weergegeven in bijlage 2. 1 Duiker Opper Haudmare Extra mitigatie

De bestaande duiker zal worden vervangen door een zogenaamde ecoduiker (zie figuur 7.1), waarbij een horizontale opening naar het maaiveld (de middenberm) halverwege de duiker zal worden gerealiseerd. Dit zorgt voor lichtinval in de buis waardoor de voorziening beter passeerbaar wordt. De geplande locatie van de buis bij hectometer 27,5 in het verlengde van een brede sloot aan de noordzijde is gunstig. Aan de zuidzijde van de weg zal een ondiepe greppel of een singel van struweel worden aangelegd in het verlengde van de passage zodat dieren naar de passage toe worden geleid. Aan weerszijden van de passage zal over 50 meter een geleidend dassenraster aangebracht worden.

Buro Bakker P09272

Figuur 7.1: Voorbeeld van een klein type ecoduiker met loopstrook. Bron: Frans Paalman/www.destentor.nl

2 Oversteekplaats watergang hmp 28.7 Extra mitigatie

Om deze duiker voor zoveel mogelijk diergroepen passeerbaar te maken dient de duiker een zo groot mogelijke doorsnee te hebben (Kruidering et al., 2005; zie figuur 7.2) Daarom zal de open ruimte tussen het loopgedeelte en de bovenkant van de duiker minimaal 60 centimeter bedragen. Ten aanzien van de lengte van de duiker geldt juist hoe korter hoe beter. Aangezien de weg hier 2 x 2-baans wordt aangelegd zullen in de middenberm van de weg lichtgaten in de bovenkant van de duiker worden gemaakt. Dit zal voor een zo groot mogelijke instraling van licht zorgen, waardoor de duiker beter passeerbaar wordt.

Figuur 7.2: Voorbeeld van een ecoduiker met veel lichtinval. Bron: www.mjpo.nl

3 Dassenleefgebied de Mersken Mitigatie FF-wet (Das)

Op verschillende plekken wordt de N381 door Dassen overgestoken in dit leefgebied, dat zich bevindt rondom de kruising van de Mersken en de N381. Op vier locaties in dit leefgebied worden Dassentunnels onder de weg aangelegd om overstekende Dassen te faciliteren. De meest noordelijke locatie bevindt zich bij hectometer 29,0 waar de houtsingel wordt doorsneden door de N381. De tweede en derde tunnel liggen ten noorden en zuiden van de kruising de Mersken met de N381. De fietstunnel zelf is ongeschikt als passeermogelijkheid voor Dassen. De meest zuidelijk tunnel wordt aangelegd bij hectometer 29,8, waar de N381

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

houtsingels aan weerszijden van de weg doorsnijdt. De gehele weg wordt afgezet door rasters, ook de kruising de Mersken - N381 wordt uitgerasterd (zie figuur 7.3).

Figuur 7.3: De ligging van Dassentunnels en rasters bij de Mersken ___ Dassentunnel ___ Raster

4 Brug Âlddjip Mitigatie FF-wet/EHS (Kleine modderkruiper, vleermuizen, Ringslang)

Een ecologische brug met een brede natte faunapassage op de oever van het Âlddjip is de meest effectieve vorm van mitigatie op deze plek. Zie figuur 7.4.

Figuur 7.4: Impressie van een brug (fly-over) met een brede natte faunapassage.

Een brede groenzone van circa 15 meter, die op de zuidelijke oever van het Âlddjip onder de brug zal worden aangelegd, is gunstig. Op de noordoever is een 5 meter brede groenzone aanwezig. De brug heeft een doorloophoogte van 2,5 meter (cf Altenburg, 2005). Op de zuidoever wordt een plasdras situatie of poelen aangelegd. Een vrij grote lichtinval zorgt ervoor dat vegetatie zich onder de brug kan ontwikkelen. Een brug van dit type is in het oorspronkelijke voorontwerp opgenomen. Het splitsen van de rijbanen en de aanleg van afzonderlijke bruggen met daartussen 5 meter ruimte bevordert de lichtinval. Hierdoor zal de brug voor een groot scala aan algemene beschermde soorten (waaronder Ree) passeerbaar zijn. Tevens kunnen Kleine modderkruiper, Waterspitsmuis, Ringslang en in de toekomst wellicht Otter en Bever gebruik maken van deze passage. Vanwege vleermuizen wordt de brug niet verlicht. Indien verlichting noodzakelijk is, zal worden gekozen voor verlichting die 52

Buro Bakker P09272

uitsluitend het wegdek verlicht. Geleidende rasters worden over de gehele lengte aangebracht, met name voor de Otter. 5a t/m 5c Wijnjeterper Schar Mitigatie Ecologische verbindingszone (EVZ)

Doordat de weg wordt verbreed, is er sprake van verslechtering ten opzichte van de huidige situatie, het wordt moeilijker en gevaarlijker de weg over te steken. Door faunapassages aan te leggen wordt de situatie aanmerkelijk verbeterd. Een drietal grote ecoduikers zijn gepland op plaatsen die nu al in gebruik zijn als oversteekplaats (zie figuur 7.5). De noordelijke passage ligt in het verlengde van de fietseroversteekplaats. Dit fietspad komt te vervallen. De naast het fietspad gelegen sloot vormt een goede geleiding aan de oostzijde. Aan de westzijde wordt geleiding in de vorm van een singel van struweel en/of een sloot aangelegd. Indien dit type geleiding niet inpaspaar is in de recente natuurontwikkeling, zal worden gekozen voor een greppel. De centrale passage komt te liggen ter hoogte van hectometer 31,53 in het verlengde van de sloot aan de oostzijde. Deze sloot biedt voldoende geleiding naar de passage. Aan de westzijde zal de reeds aanwezige sloot iets naar het zuiden worden verlegd, zodat deze eveneens in het verlengde van de sloot komt te liggen. De zuidelijke passage komt op de plaats van een huidige buis. Aan de oostzijde zal geleiding op het huidige tracé van de N381 in de vorm van een sloot en/of een singel worden aangebracht.

Figuur 7.5: Faunavoorzieningen ter hoogte van Wijnjeterper Schar. Bron: Google Earth. ___ Dassentunnel/bij Âlddjip grote faunapassage ___ Geleiding

Daarnaast worden dassenrasters aan weerszijden van de tunnels aangebracht om dieren naar de tunnels te geleiden. De dassenrasters zullen worden voorzien van amfibieënschermen, zodat reptielen en amfibieën naar de ecoduikers worden geleid en hier gebruik van kunnen maken.

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

6 Onderdoorgang Bรปtewei zuid Mitigatie FF-wet (vleermuizen)

Figuur 7.6: De N381 zal de Bรปtewei haaks doorsnijden. Op de achtergrond is de oostelijke singel zichtbaar, op de voorgrond links de westelijke.

De N381 zal de Bรปtewei haaks doorsnijden. Ten behoeve van vleermuizen zal een vervangende boomwal aan de westzijde, evenwijdig aan de nieuwe weg aangebracht worden. Langs de Bรปtewei zullen zoveel mogelijk grote bomen worden gespaard. Daar waar te grote gaten in de singels ontstaan, zullen grote bomen worden aangeplant. Zo zal een hop-over voor vleermuizen worden gerealiseerd. Aan de westzijde zijn oude bomen aanwezig, de oostzijde bestaat uit jongere aanplant (zie figuur 7.6).

Hierdoor zal de oostelijke singel lager zijn dan de bestaande singel aan de westzijde. Door direct aan de oostzijde van de weg een grote boom te planten waarvan de stam door dicht struweel wordt geflankeerd, worden vleermuizen gedwongen snel hoogte te winnen en op veilige hoogte de weg over te steken (zie figuur 7.7 en 7.8). In de middenberm zal een stalen kunstwerk worden gerealiseerd, zoals schematisch is weergegeven in figuur 7.7. De vleermuizen kunnen vanaf de boomkronen via dit kunstwerk, die ze met hun sonar detecteren, de weg oversteken (pers. med. H. Limpens Zoogdiervereniging, 2011). Zie ook ยง6.3.1.

Figuur 7.7: Schematische weergave van een hop-over over een dubbelbaans weg. Links van de weg wordt gebruik gemaakt van een reeds bestaande singel, rechts van de weg is een aanvliegroute aangeplant. In de middenberm wordt een metalen constructie geplaatst.

Figuur 7.8: Bovenaanzicht hop-over. Het struweel langs de rechterkant van de weg is zo dicht dat vleermuizen worden gedwongen hier bovenlangs te vliegen.

Buro Bakker P09272

7 Opsterlânske Kompanjonsfeart mitigatie FF-wet (vleermuizen)

Om de vliegroute van Laatvliegers en Gewone dwergvleermuis, zal de geplande brug op vijf meter hoogte het water passeren. Zo veel mogelijk bomen langs de vaart worden gespaard, zodat deze vliegroutes intact blijven. De kronen van de bomen ter plaatse van de passage van de Opsterlânske Kompanjonsfeart zullen naar beneden worden geleid, zodat de vleermuizen onder de brug door kunnen vliegen.

Figuur 7.9: Een visuele impressie van het viaduct over de Opsterlânske Kompanjonsfeart. Bron: website N381.

8 Wijk bij Heechfeanswei Mitigatie FF-wet (Das)

Om passage voor Dassen mogelijk te maken zal een ecoduiker met loopstroken worden aangelegd (bij Amersfoortse coördinaten 209.4, 561.4). Loopplanken over de bermsloten moeten deze loopstroken gemakkelijk bereikbaar maken. Een Dassenraster zal langs de weg worden geplaatst tot ongeveer 100 meter naar het noorden. In zuidelijke richting zal dit Dassenraster aansluiten op andere Dassenraster bij de Peelrug (zie Dassenburcht Peelrug). 9a & 9b Heechfeanswei Mitigatie FF-wet (Das)

Op deze plek zal eveneens een kleine ecoduiker worden aangelegd zodat dat dieren van zowel natte als droge biotopen (waaronder Dassen) de weg kunnen passeren. De ecoduiker zal worden uitgerasterd om te voorkomen dat op andere locaties de weg wordt gepasseerd. Extra mitigatie

Omdat de bomenrijen langs de Heechfeanswei door vleermuizen worden gebruikt als vliegroute zal ter hoogte van de doorsnijding van deze bomenrijen een hop-over voor vleermuizen worden gerealiseerd. Hiervoor dienen zoveel mogelijk van de huidige bomen te worden gespaard. Zie voor een verdere uitwerking bij punt 6 (onderdoorgang Bûtewei zuid) en figuur 7.7.

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

10 Onderdoorgang Peelrug Extra mitigatie

In verband met een vliegroute van vleermuizen zal de nieuw aan te leggen tunnel bij de Peelrug onverlicht blijven. Met name de kleinere soorten vleermuizen verkiezen passages door tunnels boven passages bovenlangs wegen. De bestaande vliegroutes zullen worden aangesloten op de vleermuispassage door de tunnel 11 Dassenburcht Peelrug Mitigatie FF-wet (Das)

Dit deel van nieuw aan te leggen trac茅 doorsnijdt Dassenleefgebied en migratieroutes van Dassen. Er worden geen Dassenburcht vernietigd. Ter hoogte van de Peelrug zal een tweetal grote ecoduikers worden aangelegd (zie figuur 7.10). Naast Dassen kunnen ook andere diersoorten hier van gebruik maken. De loopplanken van deze ecoduikers zijn breed genoeg om passage door Dassen mogelijk te maken (minimaal 30 centimeter). De overige twee ecoduikers die zijn aangegeven op figuur 7.10 werden reeds beschreven bij nummer 9, Heechfeanswei. Op enkele voormalig landbouwpercelen zal natuurcompensatie worden gerealiseerd. Hier zullen zandwallen met daarop struweel worden aangelegd om aanvullende locaties voor burchten aan Dassen aan te bieden.

Figuur 7.10: Compensatie bij de Dassenburcht Peelrug. ___ Ecoduiker ___ Raster ___ Natuurcompensatie ___ Onverlichte tunnel met vliesconstructie

12a & 12b Houtsingel Moskoureed Extra mitigatie

Op de locatie waar een brede houtsingel wordt doorsneden, zal een hop-over voor vleermuizen worden aangelegd. Zie voor een verdere uitwerking bij punt 6 (onderdoorgang B没tewei zuid) en figuur 7.7.

Buro Bakker P09272

Direct hiernaast wordt een Dassentunnel gerealiseerd. De randen van de houtsingel vormen geleidende elementen naar de Dassentunnel toe. Behalve door Dassen zal de tunnel ook door andere diersoorten kunnen worden gebruikt, zoals marterachtigen en muizen. 13 Tjabbekampster waterlossing Mitigatie FF-wet (Kleine modderkruiper)

Op de plekken waar deze watergang zal worden gedempt en opnieuw zal worden gegraven, zal deze op natuurvriendelijke wijze worden aangelegd met een taludverhouding van 1:2. De Kleine modderkruiper zal hierdoor in ruime mate worden gemitigeerd. Doordat de waterlossing wordt omgeleid zal er meer open water ontstaan, met een betere kwaliteit dan in de huidige situatie. 14 Dassenwissel Mitigatie FF-wet (Das)

Bij een houtsingel (Amersfoortse coördinaten 211,5 – 558,3) ten noorden van 't Hoogezand en ter hoogte van landgoed Ontwijk, wordt een migratieroute van Dassen doorsneden door de N381. Hier wordt een Dassentunnel (doorsnede 50 centimeter) aangelegd zodat de migratieroute gehandhaafd kan blijven. Dassenrasters zorgen er voor dat dieren niet op ander locaties de weg passeren. Ten noorden van deze locatie wordt een tweede Dassentunnel aangelegd om te voorkomen dat dieren hier alsnog de weg oversteken (zie figuur 7.11). 15 Bosje ’t Hoogezand Mitigatie FF-wet (Das)

Een vluchtburcht van Dassen ligt onder het tracé (rood kruis in figuur 7.11). Ter compensatie van het verlies van een vluchtburcht zal nieuw geschikt biotoop worden aangelegd aan de oostzijde van het tracé. Dit biotoop zal bestaan uit een in bestaand bos te creëren zandrug waarin burchten gemaakt kunnen worden (groene stippen in figuur 7.11). Een aan te leggen houtsingel, alsmede zal het netwerk van looproutes voor deze soort versterken.

Figuur 7.11: Overzicht van maatregelen die zullen worden getroffen ter hoogte van de Russchen. ___ Dassentunnel (noordelijke twee)/ kleine faunatunnel (zuid) ___ Raster (gedeeltelijk met amfibieënscherm) ___ Natuurcompensatie

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

Dassen zijn erg gevoelig voor verstoring, de regelmatige aanwezigheid van recreanten en honden is niet wenselijk. Het monotone en voorspelbare geluid van gemotoriseerd verkeer, zonder dat hier verdere dreiging vanuit gaat wordt door Dassen als minder verstorend ervaren; regelmatig worden er dassenburchten aangetroffen in bermen van rijks- en provinciale wegen. Het is belangrijk dat er tijdens de aanlegfase onder Dassen geen slachtoffers vallen. Daarom zal rondom de te vernietigen bewoonde vluchtburcht (zuid) een 1,5 meter hoog Dassenraster worden geplaatst dat diep (50 centimeter) wordt ingegraven. Hierin bevinden zich klaphekjes, zodat de Das de burcht wel kan verlaten, maar niet weer terug kan keren. In eerste instantie staan deze klaphekjes altijd open. Zodra de Das aan het hekwerk gewend is, worden de klaphekjes geactiveerd waardoor het dier de burcht zal verlaten. Het activeren van de klaphekjes zal pas plaats vinden nadat het nieuwe Dassenbosje en eventuele houtwallen zijn aangelegd. Zodra de vluchtburcht is verlaten, wordt het tracé vrij gemaakt van bomen en geëgaliseerd om te voorkomen dat de Das zich wederom vestigt op het tracé. Hierbij zal rekening worden gehouden met het broedseizoen van vogels. Uiteraard zal de vluchtburcht voorzichtig worden ontmanteld. Het gehele proces zal onder begeleiding van een deskundige plaatsvinden. 16 Houtsingel 't Hoogezand mitigatie FF-wet (vleermuizen)

Deze houtwal zal zoveel mogelijk worden ontzien en er zullen zo weinig mogelijk bomen worden gekapt. Grote bomen, dicht langs de weg, zullen zoveel mogelijk behouden blijven zodat de boomkronen de weg overspannen en de vliegroute behouden blijft. Figuur 7.12 geeft een beeld van de situatie. De boomhoogte wordt nabij de weg steeds hoger of blijft minimaal gelijk. De bomen direct naast de weg zullen tenminste acht meter hoog zijn. Vanaf 25 meter van het asfalt zal geen ondergroei meer aanwezig zijn (Limpens, 2004). Op de plek waar de houtsingel wordt doorsneden wordt geen verlichting geplaatst. Indien verlichting noodzakelijk is, wordt gekozen voor straatverlichting op 3,5 meter boven het wegdek die uitsluitend het wegdek verlicht, naar beneden schijnt en geen licht naar boven verstrooid (zie figuur 6.1).

Figuur 7.12: Een schematische weergave van een oversteekplaats voor vleermuizen. De vliegroute van vleermuizen is met rode pijlen aangegeven

17 ’t Hoogezand Mitigatie FF-wet (Das)

In het verlengde van de ’t Hoogezand wordt op deze locatie een Dassentunnel aangelegd onderlangs de N381, zodat Dassen en kleine en middelgrote zoogdieren de N381 onderlangs kunnen passeren. De weg zal hier worden voorzien van een Dassenraster waardoor deze niet op andere locatie kan worden gepasseerd. 58

Buro Bakker P09272

18 Boerderij Balkweg Mitigatie FF-wet (Gewone dwergvleermuis)

De boerderij met een verblijfplaats van Gewone dwergvleermuis is inmiddels op vleermuisvriendelijke wijze gesloopt. Het ministerie van LNV (Dienst Landelijk Gebied) heeft hiervoor een positieve afwijzing van de ontheffing Flora- en faunawet afgegeven. Voorafgaand aan de sloop zijn vervangende verblijfplaatsen (vleermuizenkasten) opgehangen op de boerderij aan Tjabbekamp 5. In de aan te leggen tunnel in de Balkweg zal duurzaam een verblijf voor vleermuizen worden ingericht. 19 Vliegroutes kruising Balkweg Mitigatie FF-wet (vleermuizen)

De Balkweg en Tjabbekamp vormen beide belangrijke vliegroutes van Laatvlieger en Gewone dwergvleermuis. De kruising van beide wegen vormt ook voor vleermuizen een knooppunt van vliegroutes. Op deze plek zullen deze vliegroutes worden doorsneden door het nieuwe tracé. Ter mitigatie worden aan weerszijden van de weg brede bossages aangeplant, zodat een soort brede hop-over ontstaat (zie figuur 7.13). Ter mitigatie van de verblijfplaats in de nabijgelegen boerderij aan de Balkweg 10, zal in de aan te leggen tunnel een verblijf van vleermuizen worden aangelegd. Deze verblijfplaats zal onderdeel uitmaken van de constructie waardoor deze een permanent karakter krijgt.

Figuur 7.13: De toekomstige situatie bij de kruising Balkweg - Tjabbekamp.

20a t/m 20f Tsjongerdal Mitigatie FF-wet (Das, Poelkikker en Buizerd)

Compensatie Das Compensatie van het verloren gaan van een verblijfplaats van de Das zal plaats vinden door de aanleg van een droog bosje ten zuiden van het geplande tracé. Rust is in deze omgeving zeer belangrijk. De op de wal gelegen oude bosjes direct ten noorden van de Tsjonger en het fietspad lijken geschikt als verblijfplaats voor de Das, maar worden niet als zodanig gebruikt. Naar verwachting is er weinig ondergroei en dus weinig dekking in deze bosjes aanwezig. Bovendien vindt hier te veel verstoring plaats door recreanten en hun honden. Het gebruik van geluidsarm asfalt op het nieuwe tracé en het uit gebruik nemen van het fietspad tussen Tjabbekamp en de Tsjonger zal de relatieve rust in dit gebiedsdeel bevorderen, waarbij aangetekend dat recreanten en honden beduidend meer verstoren dan (constant) autoverkeer.

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

Voor het ontmantelen van de Dassenburcht wordt dezelfde werkwijze gebruikt als beschreven bij punt 15 (Bosje ’t Hoogezand). Er zullen rasters worden geplaatst aan beide zijden van de weg vanaf de kruising met de Balkweg tot en met de brug over de Tsjonger. Dit betreffen Dassenrasters van één meter hoog. De totale lengte van de rasters bedraagt ongeveer 1900 meter. Een zestal faunapassages verbindt de beide zijden met elkaar. De zes faunapassages worden aangelegd in het verlengde van reeds aanwezige geleidende elementen in het landschap (zie figuur 7.14).

Figuur 7.14: Een overzicht van de Tsjongerdal met de voorgenomen maatregelen. ___ Dassentunnel (west)/ kleine faunatunnel (oost) ___ Raster (gedeeltelijk met amfibieënscherm) ___ Natuurcompensatie ___ Ecologische brug

Mitigatie Poelkikker De drie westelijke passages worden uitgevoerd als Dassentunnel. De drie oostelijke passages bestaan uit kleine faunatunnels (zie figuur 6.7) zodat de daar aanwezige Poelkikkers ook gebruik kunnen maken van de passages. Hiervoor wordt de onderkant van de rasters in de oostelijke helft van het Tsjongerdal, voorzien van een amfibieënscherm. Met het oog op mitigatie van Poelkikkers zullen de sloten die voor de voortplanting worden gebruikt, worden gedempt in de periode van half september tot en met half november. Nieuw aan te leggen sloten worden geschikt gemaakt voor de voortplanting van Poelkikkers door ze te voorzien van een flauw talud (1:2). De hoeveelheid open water zal toenemen. Mitigatie Buizerd Ter mitigatie van een jaarrond beschermde broedlocatie van de Buizerd zullen er tijdens het broedseizoen voor deze soort (half maart t/m half juli) geen bomen worden gekapt en zal er geen struweel worden verwijderd. De Buizerd hoeft niet te worden gecompenseerd aangezien de nestboom behouden blijft en er tijdens de werkzaamheden er in de (directe) omgeving voldoende alternatief broedbiotoop voorhanden is. De Buizerd broedt in Nederland regelmatig op locaties die (zeer) dicht bij rijks- of provinciale wegen liggen. Het is dan ook aannemelijk dat de broedplaats na uitvoering van werkzaamheden weer zal worden betrokken. 60

Buro Bakker P09272

21 Brug over Tsjonger Mitigatie FF-wet (vleermuizen)

Omdat de Tsjonger door enkele vleermuissoorten wordt gebruikt als vliegen foerageerroute, zal de brug over de Tsjonger dusdanige afmetingen krijgen dat deze voor de relevante soorten goed onderlangs passeerbaar is. De afstand tussen het wateroppervlak en de onderkant van de brug zal ongeveer 3,80 meter bedragen. Dit is hoog genoeg voor Meervleermuis en Watervleermuis om de brug onderlangs te passeren. De Laatvlieger zal de brug zowel onderlangs als bovenlangs passeren terwijl de Rosse vleermuis altijd bovenlangs zal gaan. Voor de Gewone dwergvleermuis vormt de locatie een marginale vliegroute en is de brug in de huidige en toekomstige situatie te laag. Op de noordoever blijft een zone van 5 meter vrij die als faunapassage kan dienen voor talloze soorten, waaronder Ree (zie figuur 7.15).

Figuur 7.15: Impressie van een grote natte faunapassage. Bron: Opdam et al. (2001).

22 Bomenrijen Kleindiep Mitigatie FF-wet (vleermuizen)

Figuur 7.16: Een knooppunt van singels bij hmp 41,9. De rode lijnen geven de momenteel aanwezige vliegroutes aan die na aanleg van de weg weer worden hersteld.

Bij de aanleg van de weg zullen zoveel mogelijk bomen worden gespaard. Bomen waarvan het noodzakelijk is dat ze worden gekapt, worden na aanleg van de weg opnieuw aangeplant. De momenteel aanwezige gaten in de beplanting zullen zoveel mogelijk worden gedicht. Tijdens de aanlegfase zal in de zomer hier niet tijdens de duisternis worden doorgewerkt. Voor het overige hoeven geen extra maatregelen te worden genomen. Er zijn voldoende overige vliegroutes en jachtgebieden in de omgeving aanwezig.

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

23 Kruising Duistereweg - Kleindiep Extra mitigatie

Er zullen twee ecoduikers worden aangelegd om passage onderlangs de N381 mogelijk te maken. Een ecoduiker wordt geplaatst op het punt waar het Kleindiep door de N381 wordt doorsneden. De andere wordt geplaatst op de plek waar het Kleindiep wordt doorsneden door de Duistereweg. Door de aanleg van deze voorzieningen wordt migratie langs het Kleindiep mogelijk voor zowel land- als waterdieren. 24 Buttinga Extra mitigatie

De duiker bij hectometerpaal 43 is momenteel nauwelijks voor dieren passeerbaar. Er zal op deze plek een ecoduiker worden aangelegd. Omdat de weg hier vrij hoog ligt, is er voldoende ruimte aanwezig voor een groot type ecoduiker (zie figuur 7.17). Door de aanleg van planken over de bermsloot aan de noordzijde zal de bereikbaarheid voor dieren verhoogd worden.

Figuur 7.17: Groot type ecoduiker.

25 Duiker Appelschase maden Extra mitigatie

Momenteel is de duiker nauwelijks passeerbaar voor dieren. Door de aanleg van een kleine ecoduiker wordt de duiker voor kleine zoogdieren bruikbaar. Door aan weerszijden van de ecoduiker planken over de bermsloot te leggen wordt de duiker beter bereikbaar. 26 Houtwal Broodhoek Extra mitigatie

Ten behoeve van dieren die de houtwal volgen, zal een faunapassage onder de weg worden aangelegd in de vorm van een ecoduiker. Loopplanken over de bermsloot maken de ingang van de ecoduiker bereikbaar. De houtwal aan beide zijden van de weg werkt als geleiding. 27 Bosje Terwisscha Extra mitigatie

Op deze locatie zal een Dassentunnel worden aangelegd om de N381 voor kleine en middelgrote zoogdieren passeerbaar te maken. Loopplanken over de bermsloot zullen de ingang van de tunnel bereikbaar maken. 28 Bosrand Drents-Friese Wold Extra mitigatie

In het verlengde van de bosrand van het Drents-Friese Wold zal een Dassentunnel worden aangelegd om de weg op deze locatie passeerbaar te maken voor middelgrote en kleine zoogdieren. 62

Buro Bakker P09272

29 Bosgebied Drents-Friese Wold Extra mitigatie

Over de gehele lengte van het bosgebied dat doorsneden wordt door de N381, wordt een mantel-zoomvegetatie (zie figuur 6.11) aangelegd, waardoor een natuurlijke bosrand ontstaat. Omdat er in het Drents-Friese Wold geen ruimte aanwezig is tussen het opgaande bos en de weg, zal een zone van maximaal 20 meter breed (cf Groenloket.nl; Groenendijk et al.; 2001, Stortelder et al., 1999) worden gekapt, in wisselende breedte. Het vrijkomende hout kan in de zone achterblijven om schuilplaatsen te bieden en struweelvorming te stimuleren. Vervolgens kan de zone worden aangeplant met struikvormende soorten. Een en ander zal in overleg met Staatsbosbeheer uitgevoerd worden. 30a & 30b Fietstunnel Kraaiheidepollen Mitigatie FF-wet (vleermuizen)

Omdat er sprake is van een belangrijke vliegroute voor vleermuizen, zal deze in de toekomst worden behouden. Direct naast de geplande fietstunnel zal een hop-over worden gerealiseerd (zie figuur 7.18). Hiervoor zullen zoveel mogelijk hoge bomen nabij de weg worden behouden. Bij de aanleg van de mantelzoom vegetatie zal hiermee rekening gehouden worden.

Figuur 7.18: Schematische weergave van een hop-over voor vleermuizen over een enkelbaans weg.

Extra mitigatie

In de aan te leggen fietstunnel zal aan een zijde twee meter ruimte worden gereserveerd voor een faunapassage. Door de passage in te richten met een stobbenwal wordt deze beter passeerbaar. 31 Kraaiheidepollen Mitigatie FF-wet (Adder, Ringslang, Heikikker, Poelkikker, Levendbarende hagedis en Heideblauwtje)

Dit kleine natuurgebied heeft grote natuurwaarden. De combinatie van een nat heideterrein en een ven zorgt voor een grote soortenrijkdom. Doordat de huidige verzorgingsplaats zal worden opgeheven, zal er extra ruimte vrijkomen voor de verdere ontwikkeling van natuurwaarden. Aanvullend hierop zal een drietal kleine faunatunnels worden aangelegd onderlangs de N381 (zie figuur 7.19). Dit type faunapassage is voor zowel amfibieĂŤn als zoogdieren goed passeerbaar. Reptielen maken tot op zekere hoogte ook gebruik van kleine faunatunnels. De aanleg van deze tunnels zal de grondwaterstand niet verstoren. De berm van de weg zal over de gehele lengte van het heideterrein worden voorzien van Dassenrasters die zijn voorzien van amfibieĂŤnschermen van ca. 30 centimeter hoog (HDPE platen), zodat de weg niet op andere plaatsen wordt overgestoken. Deze rasters lopen zo'n 50 meter door in het bos (zie figuur 7.19). Verdere geleiding is niet nodig. De werkzaamheden vinden plaats in de huidige berm van de N381 en zullen buiten het gevoelige voortplantingsseizoen (maart tot en met juni) aanvangen. Er zal op worden toegezien dat de grondwaterstand stabiel blijft tijdens de werkzaamheden. Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

32 Afwateringsbuis Kraaiheidepollen Zuid Mitigatie FF-wet (Das, Steenmarter)

Deze grote betonnen rioleringsbuis met een doorsnee van circa een meter staat bijna altijd droog. Aan beide zijden van de weg is uitstekende geleiding aanwezig in de vorm van een diepe geul. Hierdoor vormt de buis onbedoeld een uitstekende faunapassage voor tal van diersoorten. Deze buis zal verlengd worden, zodat de faunapassage behouden kan blijven. 33 Bungalowpark Hildenberg Extra mitigatie

In het verlengde van het hekwerk rondom het bungalowpark bij Hildenberg zal een Dassentunnel worden aangelegd om passage van de N381 door kleine en middelgrote zoogdieren mogelijk te maken.

Figuur 7.19: Locaties van de kleine faunatunnels ter hoogte van Kraaiheidepollen. . ___ Kleine faunatunnels ___ Dassenraster voorzien van amfibieĂŤnschermen.

34 Aansluiting Hildenberg Mitigatie FF-wet (Adder, Ringslang, Levendbarende hagedis, Poelkikker, Heikikker, Heideblauwtje en Gevlekte witsnuitlibel)

Naar aanleiding van de hoge soortenrijkdom van het heideterrein bij aansluiting Hildenberg is het ontwerp van de N381 op deze locatie aangepast. Hierdoor zal het meest waardevolle deel van het heideterrein waar zich de voortplantingslocaties van de meeste soorten bevinden, worden ontzien (mitigatie). Omdat de weg Oude Willem jaarlijks wordt gepasseerd door de vele duizenden Heikikkers en Poelkikkers die tijdens het voorjaar migreren tussen winterbiotoop en zomerbiotoop, zal onder de Oude Willem een kleine faunatunnel worden aangelegd. Het geheel zal worden afgezet met een Dassenraster dat is voorzien van amfibieĂŤnschermen, zodat dieren de weg niet op ander locaties over kunnen steken (zie figuur 7.20).

Buro Bakker P09272

35 Hildenberg Mitigatie FF-wet (Adder, Ringslang, Levendbarende hagedis, Poelkikker, Heikikker, Heideblauwtje en Gevlekte witsnuitlibel)

Over de gehele lengte van de Hildenberg zal een viertal kleine faunatunnels worden aangelegd onderlangs de N381 (zie figuur 7.20). Dit type faunapassage is voor zowel amfibieën als zoogdieren goed passeerbaar. Reptielen maken tot op zekere hoogte ook gebruik van kleine faunatunnels. De aanleg van deze tunnels zal de grondwaterstand niet verstoren. De berm van de weg zal over de gehele lengte van het heideterrein worden voorzien van Dassenrasters die zijn voorzien van amfibieënschermen van ca. 30 centimeter hoog (HDPE platen), zodat de weg niet op andere plaatsen wordt overgestoken. Verdere geleiding is niet nodig. De werkzaamheden zullen buiten het gevoelige voortplantingsseizoen (maart tot en met juni) aanvangen. De grondwaterstand zal stabiel blijven tijdens de werkzaamheden.

Figuur 7.20: Locaties van de kleine faunatunnels ter hoogte van de Hildenberg. ___ Kleine faunatunnels ___ Dassenraster voorzien van amfibieënschermen.

36 Bos bij Oude Willem Extra mitigatie

Als aanvullende maatregel zal op deze locatie (Amersfoortse coördinaten 220,3 - 549,5) een grote faunabuis worden aangelegd, naar het voorbeeld van de afwateringsbuis bij Kraaiheidepollen Zuid. Op de laatstgenoemde locatie wordt dit type faunapassage intensief gebruikt door tal van dieren, onder andere marterachtigen en Vossen. In het verlengde van de buis zal een geul worden aangelegd zodat dieren naar de buis toe worden geleid.

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

37 Verzorgingsplaats Oude Willem Extra mitigatie

Om het voor dieren gemakkelijker te maken de weg over te steken zal op deze locatie (Amersfoortse coĂśrdinaten 220,8 - 549,0) een grote faunabuis worden aangelegd. Hierbij zal gebruik worden gemaakt van dezelfde maatvoering als de faunapassage bij Kraaiheidepollen Zuid, die zeer goed voldoet. 38 Provinciegrens Extra mitigatie

In het verlengde van de watergang Tilgrup, die de grens vormt tussen de Provincies Fryslan en Drenthe, zal een ecoduiker worden aangelegd. Het betreft een groot type ecoduiker met een vrij hoge doorgang waardoor deze goed passeerbaar zal zijn voor middelgrote zoogdieren, reptielen en amfibieĂŤn.

Buro Bakker P09272

7.2

COMPENSATIE INGEVOLGE DE ECOLOGISCHE HOOFDSTRUCTUUR

7.2.1 LIGGING RELEVANTE EHS-GEBIEDEN EN VERBINDINGSZONES

De EHS-gebieden en verbindingszones die door de N381 worden gekruist zijn weergegeven in tabel 7.2.1 en figuur 7.2.1. In figuur 7.2.1 is de begrenzing van een EHS-gebied een vast gegeven, terwijl de ligging van de Ecologische verbindingszones meer indicatief is aangegeven. Nr.

Naam

Type

Ă&#x201A;lddjip

Natte EVZ

Beekdal Ă&#x201A;lddjip incl. Wijnjeterper Schar

Bestaande en in te richten natuur

Wijnjeterper Schar zuid

Droge EVZ

Beekdal Tsjonger

Bestaande natuur

Tsjonger

Natte EVZ

Drents-Friese Wold

Bestaande en in te richten natuur

Drents-Friese Wold Hildenberg

Droge EVZ

Doelsoorten en Beheertypen nabij N381 - Otter - Grote vuurvlinder - Zilveren maan - Nog om te vormen naar natuur - Zoete plas - Vochtige heide - Nat schraalland - Vochtig hooiland - Kruiden- en faunarijk grasland - Droog bos met productie - Dennen-, eiken- en beukenbos - heidesoorten - reptielen - Zoete plas - Moeras - Kruiden- en faunarijk grasland - Dennen-, eiken- en beuken bos - Ringslang - Grote vuurvlinder - Zilveren maan - Nog om te vormen naar natuur - Vochtige heide - Droge heide - Zandverstuiving - Droog bos met productie - Dennen-, eiken- en beukenbos - heidesoorten - reptielen

Tabel 7.2.1. Overzicht Ecologische Hoofdstructuur ter plekke van de N381 (zie ook figuur 7.2.1).

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

Figuur 7.2.1. Ligging EHS-gebieden en verbindingszones. De nummering correspondeert met tabel 7.2.l. De omcirkelde nummers betreffen EHS-gebieden, de overige zijn lijnvormige verbindingszones (EVZ). Het toekomstige tracĂŠ van de N381 is met een blauwe lijn aangeduid.

Buro Bakker P09272

7.2.2 NEE, TENZIJ-PRINCIPE

Zoals hierboven is beschreven, geldt bij een toetsing aan de EHS dat ingrepen in de EHS niet toegestaan zijn als deze de wezenlijke kenmerken of waarden van het gebied significant aantasten, tenzij er geen reële alternatieven zijn én er sprake is van "redenen van groot openbaar belang" (nee, tenzij-principe). In deze toetsing zal daarom in eerste instantie aangetoond worden of de bestaande EHS-gebieden al dan niet significant worden aangetast. Wanneer significantie aan de orde is, zal het groot openbaar belang en de aanwezigheid van reële alternatieven behandeld worden. Hieruit volgt dan de noodzaak tot mitigatie en compensatie. 7.2.3 TE BEOORDELEN EFFECTEN

Om een zorgvuldige afweging met betrekking tot de significantie van effecten te kunnen maken, worden de te beschermen en te behouden wezenlijke kenmerken en waarden per gebied gespecificeerd. Het gaat daarbij om de bij het gebied behorende natuurdoelen en kwaliteit, geomorfologische en aardkundige waarden en processen, de waterhuishouding, de kwaliteit van bodem, water en lucht, rust, stilte, donkerte en openheid, de landschapsstructuur en de belevingswaarde (Nota Ruimte, 2006). 7.2.4 EFFECTBESCHRIJVING Âlddjip (EVZ) Beschrijving natuurwaarden

Het Âlddjip is een niet gekanaliseerde beek met een enigszins slingerend verloop. De EVZ is hier beoogd ten behoeve van Otter, Zilveren maan en Grote vuurvlinder. In de huidige situatie wordt de watergang door de N381 met een brug gekruist (zie foto 7.2.1). Slechts weinig diersoorten zijn in staat deze brug over het Âlddjip onderlangs te passeren (Buro Bakker, 2007). Voor zwaar beschermde diersoorten als Waterspitsmuis, Ringslang en Otter vormt de brug een onneembare barrière. Het opheffen van deze barrière is een voorwaarde voor het goed functioneren van de provinciale verbindingszone (Buro Bakker, 2007). Beschrijving ingreep en effecten

Met de omvorming van de N381 wordt ter plaatse van het Âlddjip een brug aangelegd met een overspanning (lengte) van ca. 25 meter. Hierdoor kunnen onder de brug aan weerszijden van het Âlddjip brede oevers worden gemaakt, die als ecologische verbindingszone worden ingericht (zie figuur 7.2.1). Hiertoe wordt aan de noordzijde van de brug een 5 meter brede strook ingericht en aan de zuidzijde een 15 meter brede strook. Er komen geen voet- en fietspaden onder de brug. Met een doorloophoogte van 2,5 meter is de nieuwe brug voor alle fauna passeerbaar. Dit ontwerp is een zeer sterke verbetering ten opzichte van de huidige situatie. Beoordeling significantie

Doordat de mogelijkheden voor fauna om de brug over het Âlddjip onderlangs te passeren sterk zullen toenemen, is er geen sprake van negatieve effecten op de EHS.

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

Foto 7.2.1. De brug over het Ă&#x201A;lddjip in de huidige situatie

Figuur 7.2.2. Globale visualisatie van de brug over het Ă&#x201A;lddjip in de toekomstige situatie. Bron: www.n381.nl, geraadpleegd september 2010

Buro Bakker P09272

Beekdal Âlddjip inclusief het Wijnjeterper Schar Beschrijving natuurwaarden

De door de provincie Fryslân aangegeven natuurwaarden binnen het beekdal van het Âlddjip zijn in onderstaande figuur weergegeven.

Figuur 7.2.3. Natuurwaarden binnen het EHS-gebied beekdal Âlddjip, incl. Wijnjeterper Schar. De in roze weergegeven terreindelen aan weerszijden van het Âlddjip betreft "nog in te richten als Natuur". Hiervoor zijn geen natuurwaarden beschreven. Bron: www.fryslan.nl/binfo4/natuurbeheer_inspraak/, geraadpleegd september 2010.

Beschrijving ingreep en effecten

Ingreep Ter hoogte van het EHS-gebied wordt de weg opgewaardeerd van een enkelbaansweg naar een dubbelbaansweg en wordt de snelheidslimiet verhoogd van 80 km/h naar 100 km/h. De weg zal worden geasfalteerd met dubbellaags ZOAB, of een vergelijkbaar asfalttype. Met de omvorming van de N381 wordt ter plaatse van het Âlddjip een nieuwe en langere brug aangelegd (zie vorige paragraaf). Met de aanleg van de nieuwe brug over het Âlddjip ontstaat er een overlap tussen het talud van de N381 en het EHS-areaal op deze locatie. Deze overlap bedraagt 1700 m2 (Buro Bakker in prep. (2), zie ook figuur 7.2.4). De nieuwe brug wordt breder en komt daardoor voor een deel binnen de begrenzing van de EHS te vallen. De verbreding is noodzakelijk vanwege de verdubbeling van het aantal rijbanen en faciliteert daarnaast de aanleg van een faunapassage. De opwaardering naar een dubbelbaans autoweg vindt plaats aan de oostzijde van de huidige N381. Dit houdt in dat één rijstrook van 7,25 meter breed over een lengte van 910 meter volledig in de EHS wordt aangelegd. Het EHS areaal dat hiermee verloren gaat bedraagt daarmee circa 6600 m2. De vegetatie op deze locatie bestaat uit intensief gebruikt, voedselrijk grasland en betreft daarmee geen waardevol vegetatietype.

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

Figuur 7.2.1. Overlap tussen de PIP-grens en de EHS-begrenzing ten westen van het tracé (gearceerde gebied). Bron: Buro Bakker in prep. (2)

De graslandstrook tussen De Marschen en de N381 zal in het kader van de aanpassing van de N381 worden omgevormd tot natuur. Deze strook valt momenteel buiten de EHSbegrenzing. In de huidige situatie is dit gebied een intensief gebruikt en voedselrijk grasland. Het uitgangspunt van de inrichting van het gebied is dat de inrichting aansluit op het landschap en de natuurwaarden die kenmerkend zijn voor het naastgelegen Natura 2000-gebied Wijnjeterper Schar, tevens onderdeel uitmakend van de EHS. Het streefbeeld bestaat uit de versterking en ontwikkeling van een kleinschalig landschap, met een afwisseling van bos, natte en droge heiden op de hogere delen en vochtig heischraal grasland, blauwgrasland en kleine zeggenvegetaties op de lagere delen. Daarnaast gaat het om delen dotterbloemhooiland en open water. De inrichting van de graslandstrook zal leiden tot een toename van het areaal vochtige heiden en in mindere mate droge heiden en blauwgrasland in dit gebied en in De Marschen (Van Belle & Brongers, 2009). De oppervlakte van het in te richten gebied bedraagt ongeveer 8,5 hectare. Effecten als gevolg van oppervlakteverlies Voor een groot deel van de overlap tussen de omgevormde N381 en het EHS-areaal is er in feite geen sprake van een afname van het areaal, maar van een omvorming van de ter plaatse aanwezige natuurwaarden van relatief vochtige graslanden met Engels raaigras naar relatief droge graslandtypen (taluds en bermen). Het beoogde beheertype aan de westzijde van het tracé betreft kruiden- en faunarijk grasland (zie figuur 7.2.3). Hieronder vallen onder andere nat, matig voedselrijk grasland en relatief drogere Kamgrasweiden van het zand- en veengebied (Bal et al., 2001). De hierboven beschreven omvorming is hiermee niet strijdig, aangezien bermen en taluds van wegen erg kruidenrijk kunnen zijn. De ambitie voor het perceel ten westen van het tracé betreft Vochtig hooiland (www.fryslan.nl, natuurbeheerplan 2011). Dit zijn in de regel Dotterbloemhooilanden (cf Bal et al., 2001). Voor een deel kunnen deze ook in de bermen gerealiseerd worden, al zal het dan een soortenarme vorm betreffen met meest Echte koekoeksbloem. Grotere kansen voor realisatie zijn er onder de brug, waar aan beide zijden van het Âlddjip vochtige tot drassige oevers gerealiseerd worden. Vanwege de grote mate van lichtinval is een vegetatieontwikkeling hier gegarandeerd. De ambitie tot het realiseren van Dotterbloemhooilanden op deze locatie is daarom niet uitgesloten. Voor het EHS-gebied aan de oostzijde van het tracé zijn nog geen beheertypen geformuleerd waarop getoetst kan worden ("nog om te vormen tot natuur"). Alleen waar binnen de EHSbegrenzing een tweede rijstrook wordt aangelegd, is er sprake van een daadwerkelijk oppervlakteverlies van ca 6600 m2 aan niet-ingerichte EHS. Overige effecten Afgezien van het verlies aan oppervlakte als gevolg van de extra rijbaan blijft het tracé van de N381 op deze locatie ongewijzigd. De effecten van de weg die in de huidige situatie spelen op het gebied van rust, landschapsstructuur en belevingswaarde blijven daarmee eveneens 72

Buro Bakker P09272

onveranderd. Omdat er geen andere natuurwaarden voor dit EHS-gebied beschreven zijn dan beheertypen (vegetatietypen) kan gesteld worden dat er geen effecten zijn als gevolg van licht en geluid aangezien vegetatietypen hier ongevoelig voor zijn. Ten aanzien van het aspect bodem en water kan nog vermeld worden dat als gevolg van het toepassen van dubbellaags ZOAB, of een vergelijkbaar asfalttype, de kans op eventuele verontreiniging van bodem, gronden oppervlaktewater als gevolg van het gebruik van de weg wordt geminimaliseerd. Een gedeelte van de verontreinigende stoffen zal in de bovenste laag van de wegberm infiltreren. Indien uit monitoring blijkt dat er toch sprake is van een te sterke accumulatie van verontreinigende stoffen, hetgeen onwaarschijnlijk is, kunnen maatregelen worden getroffen om negatieve effecten op het EHS-gebied te voorkomen. Hierbij kan gedacht worden aan het verwijderen van de bovenlaag van de wegberm. Hiermee wordt de verontreiniging meegenomen (Buro Baker in prep. (2)). Beoordeling significantie

Het verlies aan areaal in het EHS-gebied Beekdal Âlddjip betreft 0,66 ha. Dit verlies van waarden in areaal is binnen het toetsingskader van de EHS niet toegestaan. Omdat binnen de planvorming niet wordt voorzien in compensatie van deze oppervlakte, wordt het verlies ervan als significant negatief beschouwd. Voor overige effecten geldt dat deze niet (significant) negatief zijn. Wijnjeterper Schar Zuid (EVZ) Beschrijving natuurwaarden

Een droge EVZ wordt voorzien tussen het Wijnjeterper Schar en De Marschen, min of meer parallel aan het Âlddjip en haaks op de N381. Als doelsoorten voor deze verbindingszone worden heidesoorten (zoals heikikker, zandloopkever en gentiaanblauwtje) en reptielen genoemd (Provinciale Staten Fryslân, 2006dc, zie tabel 7.2.1). In de huidige situatie bestaat het terrein ter plekke van deze EVZ uit recent geplagd grasland ten westen van de N381 en intensief gebruikt grasland ten oosten ervan. Beschrijving ingreep en effecten

Met de omvorming van de N381 op deze locatie zullen drie faunapassages worden aangelegd, inclusief dassenrasters en amfibieënschermen (zie figuur 7.2.4). Daarnaast zal de graslandstrook ten oosten van de N381 (De Marschen) worden ingericht ten behoeve van de versterking en ontwikkeling van een kleinschalig landschap met een afwisseling van bos, natte en droge heiden op de hogere delen en vochtig heischraal grasland, blauwgrasland en kleine zeggenvegetaties op de lagere delen. Daarnaast gaat het om delen dotterbloemhooiland en open water (Van Belle & Brongers, 2009). De combinatie van de aanleg van faunapassages en de inrichting van De Marschen zorgt voor een sterke verbetering van zowel de passeerbaarheid van de N381 als de kwaliteit van de aangrenzende gebiedsdelen voor de beoogde doelsoorten.

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

Figuur 7.2.4. Ligging aan te leggen faunapassages Wijnjeterper Schar-Zuid (rood). De groene lijn geeft de globale ligging van de EVZ weer. Bron: Google Earth Pro.

Beoordeling significantie

Doordat de mogelijkheden voor doelsoorten om de N381 te passeren en de kwaliteit van het gebied ten oosten van de N381 met de uitvoering van dit project sterk zullen verbeteren, is er geen sprake van negatieve effecten op de EHS. Beekdal Tsjonger Beschrijving natuurwaarden

De door de provincie Frysl창n aangegeven natuurwaarden binnen het beekdal van de Tsjonger zijn in onderstaande figuur weergegeven. Waar de Tsjonger door de N381 wordt gekruist, bevinden zich de beheertypen Moeras (strook ten noorden van de Tsjonger), Kruiden- en faunarijk grasland (smalle zone aan weerszijden van de Tsjonger) en Zoete plas (de Tsjonger zelf).

Buro Bakker P09272

Figuur 7.2.5. Natuurwaarden binnen het EHS-gebied beekdal Tsjonger. De in donkergroen weergegeven terreindelen aan weerszijden van de Tsjonger betreft "Dennen-, eiken- en beukenbos". Bron: www.fryslan.nl/binfo4/natuurbeheer_inspraak/, geraadpleegd september 2010.

Beschrijving ingreep en effecten

Ingreep Het bestaande tracé van de N381 (met een oranje lijn aangegeven in figuur 7.2.5) vormt de oostgrens van dit deel van de EHS. De EHS zal ongeveer 100 meter ten westen van het bestaande tracé schuin worden gekruist door het nieuwe tracé (zie figuur 7.2.1 en 7.2.6), waarbij de weg verhoogd wordt aangelegd. Door de ruime lengte van de brug zal er voldoende lichtinval zijn om het beheertype Kruiden- en faunarijk grasland onder de brug voort te zetten. Voor dit beheertype vindt er dan ook geen verlies aan oppervlakte plaats, dit geldt eveneens voor het beheertype Zoete plas (de Tsjonger zelf). Voor de realisatie van de weg en de benodigde taluds wordt beslag gelegd op 8670 m2 aan Moeras binnen het EHS-gebied.

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

Figuur 7.2.6. Visualisatie brug Tsjonger in de toekomstige situatie. Bron: www.n381.nl, geraadpleegd september 2010.

Effecten als gevolg van oppervlakteverlies Voor de realisatie van de weg en de benodigde taluds wordt beslag gelegd op 8670 m2 aan EHS-gebied. Het thans daar voorkomende vegetatietype bestaat uit een verruigd vochtig tot nat voedselrijk grasland, waarin Brandnetel, distels, Rietgras en grassen van een voedselrijk milieu domineren. Een dergelijk vegetatietype voldoet niet aan het hier beoogde en geambieerde beheertype Moeras (Bal et al., 2001). Omdat echter met de aanleg van het tracĂŠ het niet meer mogelijk is het beoogde en geambieerde beheertype Moeras hier te realiseren, wordt er uitgegaan van een oppervlakteverlies van 8670 m2 aan EHS-areaal. Dit betreft inmiddels ingerichte EHS. Overige effecten Omdat er door de provincie FryslĂ˘n geen andere natuurwaarden voor dit EHS-gebied beschreven zijn dan beheertypen (vegetatietypen), kan gesteld worden dat er geen effecten zijn als gevolg van licht en geluid aangezien vegetatietypen hier ongevoelig voor zijn. Beoordeling significantie

Het verlies aan areaal in het EHS-gebied Beekdal Tsjonger betreft 0,867 ha. Dit verlies van waarden in areaal is binnen het toetsingskader van de EHS niet toegestaan. Omdat binnen de planvorming niet wordt voorzien in compensatie van deze oppervlakte, wordt het verlies ervan als significant negatief beschouwd. Voor overige effecten geldt dat deze niet (significant) negatief zijn. Tsjonger (EVZ) Beschrijving natuurwaarden

De Tsjonger vormt een natte EVZ, die in oostelijke richting wordt vervolgd in de Kuunder. De EVZ wordt beoogd voor de doelsoorten Ringslang, Zilveren maan en Grote vuurvlinder.

Buro Bakker P09272

Beschrijving ingreep en effecten

De EVZ zal op deze locatie worden gekruist door middel van een lange brug. Onder de brug wordt dermate veel ruimte gecreëerd dat de brug passeerbaar blijft voor alle fauna. Per saldo vindt er dan ook geen verslechtering plaats ten opzichte van de huidige situatie. Beoordeling significantie

Doordat de mogelijkheden voor doelsoorten om de Tsjonger te volgen met de aanleg van de brug gehandhaafd blijft, is er geen sprake van negatieve effecten op de EHS. Drents-Friese Wold Beschrijving natuurwaarden

De door de provincie Fryslân aangegeven natuurwaarden langs het tracé van de N381 door het Drents-Friese Wold zijn in onderstaande figuur weergegeven. Direct grenzend aan het tracé bevinden zich Dennen-, eiken en beukenbossen (donkergroen), Droog bos met productie (licht bruingrijs), Droge hei (paars) en Vochtige hei (roze). Het gebiedsdeel Oude Willem (zalmkleurig) moet nog ingericht worden en heeft geen beheertype. Opgemerkt moet worden dat het ven Kraaiheidepollen op deze kaart als bos is aangegeven, terwijl dit een zuur ven betreft.

Figuur 7.2.7. Natuurwaarden binnen het EHS-gebied Drents-Friese Wold. Donkergroen: Dennen-, eiken en beukenbossen, Licht bruingrijs: Droog bos met productie, paars:Droge hei, roze: Vochtige hei, zalmkleurig: nog in te richten als natuur. Bron: www.fryslan.nl/binfo4/natuurbeheer_inspraak/, geraadpleegd september 2010.

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

Beschrijving ingreep en effecten

Ingreep De N381 zal ter hoogte van het Drents-Friese Wold het bestaande tracé volgen en de maximumsnelheid zal 100 km/u blijven bedragen. De rijbaan zal in beperkte mate worden verbreed en aan weerszijden van de weg zullen plaatselijk aarden walletjes van ca. 1,5 meter hoog worden aangelegd. Het doel van deze walletjes is drieledig: het vergroten van de verkeersveiligheid, het beperken van geluidshinder en het creëren van een mantelzoomvegetatie. Over de gehele lengte van het bosgebied dat doorsneden wordt door de N381, zal Maximaal drie meter bos verdwijnen om de wettelijk vereiste vrije ruimte langs de vernieuwde N381 te realiseren. Achter deze drie meter wordt een mantel-zoomvegetatie (zie figuur 6.11) tussen de weg en het bos aangelegd, waardoor een natuurlijke bosrand ontstaat. Omdat er in het Drents-Friese Wold geen ruimte aanwezig is tussen het opgaande bos en de weg, zal een zone van maximaal 20 meter breed worden gekapt, in wisselde breedte. Het vrijkomende hout kan in de zone achterblijven om schuilplaatsen te bieden en struweelvorming te stimuleren. Vervolgens kan de zone worden aangeplant met struikvormende soorten. Op drie locaties worden de bestaande verzorgingsplaatsen opgeheven, onder andere bij Kraaiheidepollen. Ter hoogte van de kruising Wester Es - Terwisscha wordt de N381 verdiept aangelegd. De Wester Es blijft op het bestaande niveau. Bij Kraaiheidepollen wordt een tunnel voor fietsers en voetgangers aangelegd. Langs het fietspad komt een doorlopende berm, zodat de tunnel tevens dienst kan doen als faunapassage. Bij Hildenberg wordt een ongelijkvloerse aansluiting gerealiseerd met een binnenlus aan de zuidwestzijde. De N381 blijft op maaiveldniveau en Oude Willem en de Bosberg kruisen bovenlangs. Deze constructie is noodzakelijk om een ten zuidoosten van deze kruising gelegen gebied met natte heide te ontzien. In dit heideterrein zijn diverse zwaar beschermde en bedreigde amfibieën en reptielen aangetroffen (Buro Bakker, 2007). Bij de kruising met Oude Willem/Tilgrupsweg wordt een tunnel voor fietsers en voetgangers aangelegd.

In onderstaand figuur zijn de belangrijkste wijzigingen ten opzichte van de bestaande situatie weergegeven.

Figuur 7.2.8. Overzicht belangrijkste wijzigingen door opwaardering N381 ter hoogte van het Drents-Friese Wold. Opgemerkt dient te worden dat bij maatregel 33 er geen doorlopende berm wordt gerealiseerd. Ontleend aan: Projectbureau N381, 2010.

Buro Bakker P09272

Effecten als gevolg van oppervlakteverlies Het realiseren van een mantel zoom-vegetatie zal niet leiden tot afname van het EHS-areaal in het Drents-Friese Wold, omdat er na uitvoering nog steeds opgaande beplanting aanwezig zal zijn. De vergroting van de vrije ruimte langs het tracĂŠ met drie meter leidt wel tot een afname van bos en dus ook het areaal. De oppervlakte die hiermee gemoeid is bedraagt 17154 m2. Onderdeel van de opwaardering van de N381 is daarnaast het verwijderen van drie verzorgingsplaatsen en het aanleggen van toe- en afritten ter hoogte van de Hildenberg. Het ligt voor de hand om de EHS-begrenzing na het verwijderen van de verzorgingsplaatsen aan te passen aan de wegberm van de N381. Ter hoogte van de Hildenberg wordt een ongelijkvloerse aansluiting gerealiseerd: de N381 blijft op het maaiveld en de Bosberg en Oude Willem kruisen bovenlangs. Tevens worden toe- en afritten aangelegd. Door de aanleg van de toe- en afritten is er eveneens sprake van areaalverlies van het EHS-gebied. Deze oppervlakte bedraagt 24638 m2.

In figuur 7.2.9 is aangegeven op welke locaties sprake is van een toename of afname van het areaal van het EHS-gebied. Hierbij is de huidige ligging van de weg als uitgangspunt genomen. In tabel 7.2.2 staat een overzicht van de resultaten. De ingrepen leiden tot een netto verlies van 3,28 ha aan ingerichte EHS. Wanneer de verzorgingsplaatsen niet worden toegevoegd aan het EHS-areaal bedraagt de afname 4,18 ha. In de verdere berekeningen wordt van deze laatste situatie uitgegaan.

Figuur 7.2.9. Locaties in het EHS-gebied Drents-Friese Wold waar door het verwijderen van verzorgingsplaatsen (in lichtgroen weergegeven) sprake is van toename van het areaal. Op de in donkerrood weergegeven locaties is er sprake van areaalverlies.

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

Ingreep

Areaalwinst/-verlies (+ of -)

Aanleg toe- en afritten

- 2,46 ha

Realiseren vrije ruimte langs tracé

- 1,72 ha

Totaal verlies

- 4,18 ha

Verwijderen verzorgingplaatsen

+ 0,9 ha

Netto verlies

- 3,28 ha

Tabel 7.2.2. Overzicht ingrepen (zie figuur 7.2.9) en omvang areaalwinst of -verlies voor het EHS-gebied Drents-Friese Wold.

De te kappen bosbestanden bestaan uit een Eiken-Berkenbos, met in het noordelijke deel een groot aandeel van Grove den. In het zuidelijke deel is het bosbestand meer divers met onder andere Zilverspar, Larix en Amerikaanse eik. Overige effecten Voor het overige geldt dat zowel het tracé als de maximumsnelheid op dit tracé identiek blijft aan de huidige situatie. De effecten van de weg die in de huidige situatie spelen op het gebied van rust, landschapsstructuur en belevingswaarde blijven daarmee eveneens onveranderd. Omdat er geen andere natuurwaarden voor dit EHS-gebied beschreven zijn dan beheertypen (vegetatietypen), kan gesteld worden dat er geen effecten zijn als gevolg van licht en geluid aangezien vegetatietypen hier ongevoelig voor zijn. Ten aanzien van het aspect bodem en water kan nog vermeld worden dat als gevolg van het toepassen van dubbellaags ZOAB, of een vergelijkbaar asfalttype, de kans op eventuele verontreiniging van bodem, gronden oppervlaktewater als gevolg van het gebruik van de weg wordt geminimaliseerd. Een gedeelte van de verontreinigende stoffen zal in de bovenste laag van de wegberm infiltreren. Indien uit monitoring blijkt dat er toch sprake is van een te sterke accumulatie van verontreinigende stoffen, hetgeen onwaarschijnlijk is, kunnen maatregelen worden getroffen om negatieve effecten op het EHS-gebied te voorkomen. Hierbij kan gedacht worden aan het verwijderen van de bovenlaag van de wegberm. Hiermee wordt de verontreiniging meegenomen (Buro Bakker in prep.). Beoordeling significantie

De omvorming van de N381 in het Drents-Friese Wold leidt tot een afname van het EHSareaal van 4,18 hectare. Dit verlies van waarden is binnen het toetsingskader van de EHS niet toegestaan. Omdat binnen de planvorming niet wordt voorzien in compensatie van deze oppervlakte, wordt het verlies ervan als significant negatief beschouwd. Overige negatieve effecten zijn niet aan de orde. Drents-Friese Wold - Fochteloërveen (EVZ) Beschrijving natuurwaarden

In het Drents-Friese Wold is een droge EVZ voorzien die het gebied moet verbinden met het Fochteloërveen. De voorziening wordt beoogd voor heidesoorten (zoals heikikker, zandloopkever en gentiaanblauwtje) en reptielen (Provinciale Staten Fryslân, 2006d). Beschrijving ingreep en effecten

Zowel het tracé als de maximumsnelheid op dit tracé blijft identiek aan de huidige situatie. Met de omvorming worden er tussen de afrit Hildenberg en de Tilgrupsweg in totaal zes faunapassages aangelegd. Deze passages zijn weergegeven in figuur 7.2.10. Daarnaast wordt de weg voorzien van rasters die de aanwezige fauna naar de passages geleid en de weg afschermen. Met de aanleg van deze passages en geleiding wordt de passeerbaarheid van de N381 in dit deel van het Drents-Friese Wold sterk verbeterd ten opzichte van de huidige situatie. 80

Buro Bakker P09272

Figuur 7.2.10. Ligging toekomstige faunavoorzieningen Drents-Friese Wold. 1 = viaduct met faunastrook aan beide zijden, inclusief geleidende dassenrasters; 2 tot en met 5 = vier kleine faunatunnels en dassenraster met amfibieĂŤnschermen ten behoeve van zoogdieren en herpetofauna; 6 = grote faunabuis met geleidende geul. De globale ligging van de EVZ is met een groene lijn aangegeven. Bron: Google Earth Pro.

Beoordeling significantie

Met de aanleg van de diverse faunavoorzieningen wordt de passeerbaarheid van de N381 voor heidesoorten en reptielen sterk vergroot ten opzichte van de huidige situatie. Significante effecten zijn dan ook niet aan de orde. 7.2.5 TOETSING AAN HET 'NEE, TENZIJ-PRINCIPE' Significantie

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

Groot openbaar belang en reële alternatieven

Met het vaststellen van het tracé door Provinciale Staten op 10 februari 2010 is tevens het groot openbaar belang van dit project uitgesproken. De onderbouwing hiervan is weergegeven in het VO-PIP (BügelHajema, 2010) en is in onderstaand kader overgenomen. De feitelijke ligging van het tracé van de N381 blijft zowel in het beekdal van het Âlddjip als in het Drents-Friese Wold onveranderd. Alleen in het beekdal van de Tsjonger is er sprake van een minieme afname van het areaal als gevolg van de realisatie van een nieuw tracé. Het oppervlakteverlies bij de toe- en afritten bij de kruising Hildenberg in het Drents-Friese Wold vloeit voort uit het ontzien van een zeer kwetsbare gebied met natte heide ten zuidoosten van deze kruising ten koste van een minder waardevol bosperceel. De kap van een strook van drie meter bos langs het tracé in het Drents-Friese Wold vloeit voort uit wettelijke vereisten ten aanzien van stroomwegen met een maximumsnelheid van 100 km/u. Gezien voorgaande en het feit dat de afname van het EHS-areaal relatief beperkt is, kan gesteld worden dat er geen reële alternatieven zijn met betrekking tot de planvorming op deze locatie. Fryslân beschikt over goede verbindingen met aangrenzende provincies: Noord-Holland, Groningen, Flevoland en Overijssel zijn goed ontsloten vanuit Fryslân. De verbinding met Drenthe is echter minder goed en het ontbreken van een adequate verbinding veroorzaakt verkeersproblemen. De doorgaande verkeersfunctie en de inrichting van de N381 zijn in de huidige situatie niet goed op elkaar afgestemd: • De functie ‘stroomweg’ die in het PVVP aan de N381 is toegekend komt niet tot zijn recht vanwege de gelijkvloerse kruisingen en de maximumsnelheid van 80 km/uur (tussen Drachten en Oosterwolde; daarna 100 km/uur); • In tegenstelling tot het verwachtingspatroon van de weggebruiker kent de N381 verschillende kruisingen, oversteekvoorzieningen en dergelijke, die onzeker rijgedrag kunnen veroorzaken en daardoor het risico op ongevallen doen toenemen en waardoor de trajectsnelheid van 80 km/uur niet gehaald kan worden. Het gevolg is dat zich op en rondom de weg allerlei verkeersproblemen voordoen. Deze lopen uiteen van een relatief hoge verkeersdruk, met name tijdens de spits, ernstige ongevallen tot een onprettig woon- en leefklimaat: • De N381 is een weg met een belangrijke netwerkfunctie. Het hoge aandeel vrachtverkeer laat dit ook duidelijk zien. Van het verkeer dat over de N381 rijdt, bestaat circa 20% uit vrachtverkeer. Op een gemiddelde provinciale weg bedraagt dit percentage circa 12,5%; • Door de hoge verkeersdruk kiezen automobilisten voor routes door verschillende kernen, die niet geschikt zijn als doorgaande route. Dit komt de leefbaarheid van deze kernen niet ten goede; • De verkeersveiligheid van de N381 is verontrustend. Ieder jaar vinden er op het Friese deel van de N381 gemiddeld 48 ongevallen plaats, waarbij gemiddeld 7 à 8 ernstige verkeersslachtoffers vallen, waarvan gemiddeld 1,4 dodelijk; • Ook geeft de N381 problemen wat betreft geluidshinder voor aanwonenden en wordt de oversteekbaarheid en de barrièrewerking als een probleem ervaren. Wanneer er niets gedaan wordt, zullen de problemen in de toekomst groter worden: • De doorstroming, met name bij de kruispunten, zal verder verminderen, waardoor de gewenste trajectsnelheid van 80 kilometer per uur bij lange na niet gehaald wordt; • Ook zal de nu al hoge verkeersonveiligheid verslechteren; • Tevens zal de barrièrewerking van de weg, met name voor het landbouwverkeer, toenemen. De doelen van het opwaarderen van de N381 zijn dan ook: • Betere bereikbaarheid van Drenthe en Duitsland; • Een veilig wegennetwerk in Zuidoost-Fryslân; • Verbetering van de veiligheid op en om de N381; • Verbetering van de leefbaarheid in het gebied rond de N381; • Tenslotte: een betere verbinding tussen economische kernzones

Buro Bakker P09272

Noodzaak tot compensatie

Uit bovenstaand afwegingskader volgt dat er sprake is van èn significante effecten, èn een groot openbaar belang én geen reële alternatieven. Omdat oppervlakteverlies niet te mitigeren valt, volgt hieruit dat er compensatie vereist is. Deze is in de volgende paragraaf verder uitgewerkt. 7.2.6 COMPENSATIE Netto-compensatie

In drie EHS-gebieden die door de N381 worden gekruist, is er sprake van verlies aan areaal zonder dat deze in de planvorming gecompenseerd wordt. Het gaat hierbij om 0,66 ha aan niet-ingericht EHS-gebied in het Âlddjip en in totaal 5,05 ha aan ingericht EHS-gebied. In dit kader is het van belang dat de graslandstrook tussen De Marschen en de N381 voor een oppervlakte van ca 8,5 hectare in het kader van de omvorming van de N381 wordt ingericht als natuurgebied. In de huidige situatie is dit gebied een intensief gebruikt en voedselrijk grasland. Het uitgangspunt van de inrichting van het gebied is dat de inrichting aansluit op het landschap en de natuurwaarden die kenmerkend zijn voor het Natura 2000-gebied Wijnjeterper Schar. Daarnaast dienen de knelpunten in De Marschen zo goed mogelijk te worden aangepakt. Het streefbeeld bestaat uit de versterking en ontwikkeling van een kleinschalig landschap, met een afwisseling van bos, natte en droge heiden op de hogere delen en vochtig heischraal grasland, blauwgrasland en kleine zeggenvegetaties op de lagere delen. Daarnaast gaat het om delen dotterbloemhooiland en open water. In figuur 7.2.11 zijn het streefbeeld en de natuurdoelen voor de graslandstrook en De Marschen weergegeven. Ten behoeve van de inrichting van de graslandstrook en de aanpak van knelpunten in De Marschen zullen de volgende maatregelen worden genomen: • dempen of verondiepen van sloten; • creëren van slenkjes; • lokaal peil verhogen; • herstel van reliëf; • weghalen weg in het zuiden; • plaggen; • kappen en omvormen bos. In figuur 7.2.12 zijn deze maatregelen en het landschapsbeeld op hoofdlijnen weergegeven. Voor gedetailleerdere informatie over de inrichting van de graslandstrook en de maatregelen in De Marschen wordt verwezen naar het rapport "Inrichtingsplan graslandstrook N381 en De Marschen"(Van Belle & Brongers, 2009). De inrichting van de graslandstrook zal een sterke verbetering betekenen ten opzichte van de huidige situatie en past binnen de beoogde invulling van de EHS in het beekdal van het Âlddjip. De graslandstrook tussen De Marschen en de N381 valt momenteel echter buiten de EHSbegrenzing. In dit gebied kan echter zowel de één op één areaalcompensatie, de kwaliteitscompensatie als de overcompensatie neergelegd worden. Voor de netto-compensatie zal 5,71 ha van de in te richten 8,5 ha worden aangewezen als EHS-gebied. Deze gronden krijgen daarmee de EHS status. Daarmee zijn de kosten voor het beheer geregeld via het Subsidiestelsel natuur- en landschapsbeheer (SNL).

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

Figuur 7.2.11. Streefbeeld en natuurdoelen graslandstrook en De Marschen. Ontleend aan Van Belle & Brongers, 2009

Buro Bakker P09272

Figuur 7.2.12. Landschapsbeeld en hoofdlijnen van de inrichting. Ontleend aan Van Belle & Brongers, 2009

Invulling fysieke toeslag

Uit de spelregels van de EHS volgt echter dat er ten opzichte van deze netto-compensatie een toeslag op de fysieke compensatie van toepassing kan zijn (zie Â§2.3.2). Deze toeslag is niet van toepassing op de 0,66 ha in het beekdal Ă&#x201A;lddjip, omdat deze oppervlakte nog ingericht moet worden en hiervoor nog geen natuurdoelen zijn beschreven. Ook voor het areaalverlies in het beekdal van de Tsjonger geldt geen toeslag, omdat het beheertype dat hier verloren gaat (moeras) binnen 5 jaar (opnieuw) ontwikkeld kan worden (cf Bal et al., 2001).

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

Voor de oppervlakte aan bos in het Drents-Friese Wold (4,18 ha) is wel een toeslag van toepassing. De ontwikkelingstijd voor dit beheertype is 25-100 jaar, de toeslag beslaat daarmee 2/3 van deze oppervlakte (2,79 ha). Er wordt voor gekozen om de vereiste toeslag van 2,79 ha voor de 4,18 ha te rooien bos in het Drents-Friese Wold in te vullen door middel van het leveren van een 'plus' op de Ecologische Hoofdstructuur langs de N381 tussen Drachten en de Drentse grens. Deze plus wordt als volgt geleverd: • de inrichting van het gehele gebied tussen De Marschen en de N381, dus ook het deel wat buiten de toekomstige EHS-begrenzing gaat vallen. Deze inrichting zal plaatsvinden conform het “Inrichtingsplan graslandstrook N381 en de Marschen” (Van Belle & Brongers, 2009); • de afkoop van het beheer van het ingerichte deel van de graslandstrook tussen De Marschen en de N381 dat buiten de EHS zal vallen. Deze afkoop geldt voor een periode van 30 jaar (zie onder); • de inrichting van de beoogde Ecologische Verbindingszones bij het Âlddjip, Wijnjeterper Schar-Zuid, Tsjonger en Drents-Friese Wold. Deze inrichting betekent en sterke verbetering ten opzichte van de huidige situatie; • kwalitatieve verbetering van het Drents-Friese Wold door middel van het opheffen van drie verzorgingsplaatsen met een gezamenlijke oppervlakte van 0,9 ha. De parkeerplaatsen zullen gesaneerd worden. Het beheer wordt meegenomen met de aangrenzende EHS. Met name bij het ven Kraaiheidepollen biedt dit goede kansen voor de uitbreiding van soortenrijke natte heide. Omdat de overcompensatie niet onder de EHS-status valt, dient ook het beheer afgekocht te worden. Hiervoor zijn immers geen beheersgelden via het SNL geregeld. Het gaat hier dan om de oplevering (via aankoop en inrichting) van 2,79 ha natuurgrond, afgerond 3 ha. De afkoop van beheer wordt als volgt berekend: Voor 3 ha wordt uitgegaan van onderstaande invulling en kosten: oppervlak 0, 5 ha 1,0 ha 0,5 ha 1,0 ha Totaal

doeltype schraalland (vochtig-droog) Dennen-,eiken-, beukenbos Vochtige heide Kruiden- en faunarijk grasland

Beheerskosten/ha/jaar (€) 1.708,11 87,79 171,92 252,87

Kosten/jaar (€) 854 88 86 253 1.281

Tabel 7.2.3. Overzicht van de benodigde kosten overcompensatie, gebaseerd op tarieven voor SNL 2011

Aangezien het beheer voor een periode van 30 jaar moet worden afgekocht, gaat het om een bedrag van € 38.430,-

Buro Bakker P09272

7.3

UITWERKING COMPENSATIE INGEVOLGE DE BOSWET

7.3.1 UITGANGSPUNTEN

Bij de bepaling van de benodigde compensatie van te kappen houtopstanden op en langs het nieuwe tracé van de N381 is inzake de Boswet uitgegaan van een één op één compensatie. Dit is de minimale compensatie die door de Boswet wordt verlangd (zie echter ook de volgende paragraaf). Daarnaast bestaat er een compensatiebehoefte vanuit de provinciale nota 'Bos en boscompensatie bij bestemmingsplanwijziging'. Deze nota hanteert een waardering van de vervangbaarheid van de te kappen houtopstanden, afhankelijk van de leeftijd van de houtopstanden. Tevens is hieraan een overcompensatie van het kwaliteitsverlies gekoppeld (Folder Boswet, 2007). Deze overcompensatie wordt in het kader van de omvorming N381 gerealiseerd in de vorm van natuurcompensatie, die aansluit bij de kernkwaliteiten van het landschap. Deze werkwijze sluit aan bij de wijze van overcompenseren zoals deze bij de aanleg van de rondweg van Sneek is gehanteerd. 7.3.2 GEBRUIK VAN DE OMREKENMATRIX

Voor de waardering van rooi/kap en herplant alsmede de natuurcompensatie is gebruik gemaakt van een omrekenmatrix. Door te werken met deze matrix wordt aan de verplichte compensatie vanuit de diverse wettelijke regelingen en bestuurlijke toezeggingen (nota “Bos en Boscompensatie bij Bestemmingsplanwijziging ”, Boswet en de gemeentelijke kapvergunningen) voldaan. In de omrekenmatrix (zie bijlage 3) wordt alles wat in het kader van de omvorming van de N381 aan houtopstanden verdwijnt op punten gezet. Kroonprojectie, landschappelijke- en ecologische waarde en de onderlinge verhoudingen van de verschillende beplantingstypen zijn bepalend geweest voor de waardering. Er is bij de huidige opzet geen onderscheid in snelle en langzame groeiers of soorten die onder de Boswet vallen en soorten die niet onder de Boswet vallen maar wel weer onder een gemeentelijke kapverordening. Uitgangspunt is een boom voor een boom. In overleg met diverse partijen is uiteindelijk een waardering per type beplanting, landschappelijke waarde en leeftijd vastgesteld. Hierbij scoort een beplanting op een wallichaam hoger dan een enkele rij elzen zonder wallichaam en een beplanting bestaande uit meerdere rijen hoger dan een beplanting bestaande uit één rij. Uiteindelijk is per categorie een waardering in 'natuurpunten' vastgesteld. Met dit puntensysteem kunnen bomen ingewisseld worden voor singels of houtwallen, singels voor solitaire bomen etc. Het aantal natuurpunten dat verdwijnt en terugkomt dient bij de eindafrekening van de compensatie minimaal op 0 uit te komen De Dienst Regelingen van het Ministerie van LNV heeft te kennen gegeven in te kunnen stemmen met melding via de voorliggende matrix in combinatie met een digitale kaart (GIS- kaart) waarop alle voorgenomen vellingen voor de duur van 1 jaar zijn verwerkt (maximale geldigheidstermijn van een kapmelding in het kader van de Boswet). Ten behoeve van het onderhavige project zijn twee matrixen gebruikt (zie bijlage 3). De eerste matrix betreft de benodigde compensatie inzake de Boswet, alsmede de gemeentelijke verordeningen, aanlegvergunningen, landschapsplannen en bestemmingsplannen. Binnen deze matrix is ingestoken op een één op één compensatie, zoals deze inzake de Boswet wordt verlangd, met inachtneming van de hierboven beschreven puntenwaardering per type beplanting, landschappelijke waarde en leeftijd. De tweede matrix betreft de berekende compensatie volgend uit de nota Bos en boscompensatie bij bestemmingsplanwijziging. Deze nota hanteert een waardering van de te kappen houtopstanden van 1,5, 2 of 3 punten, afhankelijk van de leeftijd van de houtopstanden. Aangezien de houtopstanden ter plekke van het vastgestelde nieuwe tracé een gemiddelde leeftijd van ca 50 jaar hebben, zijn alle te kappen elementen op 2 punten gezet. De herplant, alsmede de overcompensatie in de vorm van natuurontwikkeling heeft dan 1 punt per eenheid.

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

Overcompensatie in de vorm van natuurcompensatie is niet in deze twee matrixen te vatten, aangezien het geen houtopstanden betreft. Deze overcompensatie is pas aan het eind in de berekening van de totale compensatie meegenomen (zie bijlage 3 en §7.3.4). 7.3.3 OPZET GEGEVENSVERGARING

Om de te kappen hoeveelheid bomen en bebossing in beeld te krijgen zijn deze, met behulp van het kaartmateriaal van het Provinciale Inpassingsplan (PIP-begrenzing), in het veld nagelopen en in kaart gebracht met behulp van een GPS. Solitaire bomen zijn in het veld geteld. De oppervlaktes van te rooien bossen zijn met behulp van GIS bepaald. Er is hierbij telkens vanuit gegaan dat alle beplanting binnen de PIP-begrenzing zal worden gekapt en/of gerooid. In het Drents-Friese Wold is er vanuit gegaan dat er een strook van drie meter bos aan weerszijden van het nieuwe tracé verwijderd zal worden ten behoeve van de wettelijke vereiste obstakelvrije zone langs de nieuwe weg. Hierachter wordt een mantel-zoom-vegetatie gecreëerd van gemiddeld 15 meter breed. Deze zone zal worden gekapt en worden ingeplant met struikvormers. De kap van de totale breedte van de strook van 18 meter valt onder de boswet en de inplant van 15 meter hiervan valt onder compensatiebeplanting. Op deze wijze zijn aantallen, lengtes en oppervlaktes in beeld gebracht. Deze zijn op kaart weergegeven in bijlage 3. Vervolgens is de maatvoering van de in het PIP voorgestane beplanting bepaald. Deze compensatiebeplanting is op het kaartmateriaal van het PIP als 'Bos' weergegeven, maar betreft daarnaast ook singels en laanbeplanting (lijnvormige rij van solitaire bomen). Ook deze is op een kaart weergegeven (bijlage 3). Wanneer er in het VO-PIP 'Bos' wordt voorgestaan waar al beplanting aanwezig is wordt deze op nul gesteld of, in het geval van lijnvormige beplanting, aangevuld tot tweerijige singels. Alle op deze wijze verkregen getallen zijn ingevoerd in de matrixen en de achterliggende tabbladen (zie bijlage 3). Naast compensatie door aanplant vindt er (over)compensatie door natuurontwikkeling plaats. De volgende locaties zijn als natuurcompensatie meegenomen (zie ook kaartmateriaal bijlage 3): • het Tsjongerdal, waar 12,6 ha landbouwgrond tussen de N381 en de reeds ingerichte EHS langs de Tsjonger natuurlijk zal worden ingericht; • de Tilgrupsweg, waar voor een oppervlakte van 1,2 ha een vlinderberm zal worden gerealiseerd door middel van het inzaaien van een kruidenrijk mengsel. Hierbij wordt uitgegaan van een breedte van de in te zaaien berm van gemiddeld 2,5 meter over een lengte van 3000 meter, met aftrek van inritten en smallere stukken. De totale oppervlakte van bovengenoemde natuurcompensatie (138000 m2) is gewaardeerd als 1 punt per m2. 7.3.4 COMPENSATIE INZAKE BOSWET EN NOTA BOSCOMPENSATIE BIJ BESTEMMINGSPLANWIJZIGINGEN

Uit de in bijlage 3 weergegeven matrixen en het puntentotaal van de natuurcompensatie volgt de in onderstaande tabel weergegeven eindberekening. Uitkomst Uitkomst matrix Boswet Uitkomst matrix bestemmingsplanwijzigingen Natuurcompensatie (overcompensatie) Eindscore

Punten + 52842 - 111840 + 138000 + 79002

Tabel 7.3.1. Eindberekening boscompensatie

Buro Bakker P09272

7.4

UITWERKING WEIDEVOGELCOMPENSATIE Om aan provinciaal beleid te voldoen is er een mogelijkheid tot compensatie in de vorm van een financiële bijdrage aan een provinciaal fonds voor investeringen in weidevogelbeheer. Met dit fonds kan invulling worden gegeven aan weidevogelbeheer om het verlies aan weidevogelbiotoop te compenseren. In het Werkplan Weidevogels (Provincie Fryslân, 2006b) is aangegeven dat de hoogte van het compensatiebedrag kan worden bepaald aan de hand van de provinciale kaart 'openheid en rust'. Wanneer een provinciale weg dergelijke gebieden doorsnijdt, kan er vanuit gegaan worden dat er 150 meter aan weerszijden verstoord wordt. Langs het toekomstige tracé van de N381 is slechts op beperkte schaal sprake van gebieden met openheid en rust. Dit is alleen het geval in de polders ten westen van Donkerbroek (zie figuur 7.4.1 en 7.4.2). De oppervlakte aan verstoord gebied is door de provincie op 2,62 ha bepaald. Dit zijn gebieden die momenteel vrij zijn van verstorende elementen en in principe geschikt zijn voor weidevogels. Vanwege de geringe oppervlakte van de in rood weergegeven gebiedsdelen in figuur 7.4.1 kan gesteld worden dat het hier geen waardevolle weidevogelgebieden betreft.

Figuur 7.4.1. Provinciale kaart met gebieden met voldoende openheid en rust op en langs het toekomstige tracé van de N381. De reeds verstoorde gebieden zijn in roze weergegeven. De nietverstoorde gebieden zijn niet ingekleurd. De als gevolg van de omvorming van de N381 verstoorde gebieden zijn in rood weergegeven. De gezamenlijke oppervlakte van de rode gebieden bedraagt 2,62 ha.

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

Figuur 7.4.2. Detail van de provinciale kaart met gebieden met voldoende openheid en rust op en langs het toekomstige tracé van de N381.

Uitgangspunt van de compensatieregeling is dat het aantal hectares met voldoende openheid en rust dat verloren gaat, gecompenseerd wordt door elders naar rato van het verlies in oppervlakte in weidevogelbeheer te investeren. De compensatie krijgt vorm door verloren gaande oppervlakte te verrekenen met de kosten voor het weidevogelpakket 'weidevogelgrasland met een rustperiode 1 april tot 15 jun' voor twee beheersperioden (totaal 12 jaar). De vergoeding bedraagt thans € 7.252,80 per ha (€ 604,40 per jaar) voor een periode van 12 jaar. Aangezien compensatie binnen het eigen grondgebied niet mogelijk is vanwege het ontbreken van kerngebieden voor weidevogels heeft de initiatiefnemer gekozen voor een bijdrage aan het provinciale Weidevogelfonds. In geld uitgedrukt komt een en ander neer op (2,62 (ha) x € 604,40 x 12 (jr)) = € 19.002,34. Dit bedrag zal gestort worden in het weidevogelcompensatiefonds. Met het storten van de compensatiebijdrage in het Weidevogelfonds is aan de verplichtingen voor de compensatie voldaan. De provincie Fryslân is nu verantwoordelijk voor de realisatie van de compensatie. Anticiperend op bovengenoemde bijdrage aan het Weidevogelfonds is gestart met het zoeken van een geschikt gebied voor de weidevogelcompensatie. De focus ligt daarbij op het gebied waar momenteel de weidevogelcompensatie voor de Haak bij Leeuwarden wordt gerealiseerd. Hier zijn al contracten getekend met boeren en er is reeds een weidevogelcompensatieplan uitgewerkt. Aansluitend aan, dan wel in de directe omgeving van, deze gronden zijn voldoende mogelijkheden en kansen om de compensatieopgaaf van de N381 te realiseren. In de komende maanden zullen naar verwachting de contracten hiervoor worden afgesloten.

Buro Bakker P09272

BENODIGDE ONTHEFFINGEN FLORA- EN FAUNAWET

8.1

ONTHEFFINGEN FLORA- EN FAUNAWET Op 26 augustus 2009 is door het toenmalige ministerie van LNV een aangepast beoordelingsschema voor de ontheffingsplicht bij ruimtelijke ingrepen gepubliceerd (Dienst Regelingen, 2009). Centraal in deze beoordelingswijze staan de mitigerende maatregelen waarmee de functionele leefomgeving van beschermde planten en dieren behouden moet blijven. Pas als de effecten van ruimtelijke ingrepen op beschermde soorten niet gemitigeerd kunnen worden is er sprake van een ontheffingsplicht. In het stroomschema in figuur 8.1 is de beoordelingswijze voor soorten met een verschillend beschermingsregime uitgewerkt.

Figuur 8.1 Stroomschema van de werking van de Flora- en faunawet bij ruimtelijke ingrepen (ontleend aan: Dienst Regelingen, 2009).

Mitigatie als uitgangspunt

Als er bij de effectenbeoordeling van een activiteit is vastgesteld dat negatieve gevolgen op beschermde soorten kunnen optreden (dat wil zeggen: overtreding van de verbodsbepalingen in de Flora- en faunawet), zijn vervolgstappen aan de orde. Met uitzondering van de categorie 1 soorten, waarvoor een vrijstelling geldt, staat het treffen van mitigerende maatregelen hierbij steeds centraal. Mitigerende maatregelen zijn gericht op het voorkomen van negatieve gevolgen van een activiteit. Onder mitigatie valt bijvoorbeeld het aanpassen van de planning van de werkzaamheden op de aanwezigheid van beschermde soorten, het wegvangen van dieren voorafgaand aan werkzaamheden of het aanbieden van alternatieve verblijf- en foerageerplekken. De mitigerende maatregelen zijn voldoende als de functionaliteit van het leefgebied continu behouden blijft. Belangrijke aspecten hierbij zijn: â&#x20AC;˘ Het leefgebied omvat naast een voortplantings- en/of vaste rusten verblijfplaats ook de foerageergebieden en de migratieroutes die nodig zijn om de verblijfplaats te gebruiken. â&#x20AC;˘ Ook een tijdelijke achteruitgang als gevolg van de activiteit is niet toegestaan. De mitigatie moet dus al werken op het moment dat het negatieve effect van de activiteit optreedt. Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

•

Over het succes van de mitigerende maatregel dient een hoge mate van zekerheid te bestaan. Deze zekerheid kan bijvoorbeeld verkregen worden door wetenschappelijk onderzoek of aantoonbare praktijkervaringen.

Ten aanzien van de aanwezige beschermde soorten langs het tracé, zal in de volgende paragrafen worden beoordeeld voor welke soorten een ontheffing moet worden aangevraagd. Ontheffingen worden volgens de nieuwe werkwijze niet meer verleend, maar zullen resulteren in een positieve afwijzing, zolang aannemelijk kan worden gemaakt dat door het uitvoeren van mitigerende en compenserende maatregelen de functionaliteit van het leefgebied van deze soorten, en daarmee de gunstige staat van instandhouding, behouden blijft. Indien schade aan beschermde soorten kan worden voorkomen door middel van mitigatie en de functionaliteit van de voortplantings- en/of vaste rusten verblijfplaats kan worden gegarandeerd, is het aanvragen van een ontheffing niet nodig (Dienst Regelingen, 2009). De in het vorige hoofdstuk uitgewerkte mitigerende maatregelen dienen dan vooraf door de Dienst Regelingen te worden beoordeeld. Wanneer schade aan zwaar beschermde soorten niet kan worden voorkomen, dient wel een ontheffing afgegeven te worden. Zoals vermeld in § 5.10 is voor Steenmarter, Boommarter en Waterspitsmuis geen ontheffing van de Flora- en faunawet benodigd.

8.2

BENODIGDE ONTHEFFINGEN FLORA Verlies van groeiplaatsen

Groeiplaatsen van Rietorchis zijn aanwezig bij de aansluiting Terwisscha (Amersfoort coördinaten 217,2 -552,4). Een groeiplaats van Waterdrieblad bevindt zich in de Appelschaster maden (216,7 - 553,6). De groeiplaatsen van beide soorten liggen binnen begrenzing van het PIP van de toekomstige N381. Het betreft in beide gevallen categorie 2-soorten, deze soorten zijn matig beschermd. De groeiplaatsen zullen als gevolg van de omvorming van de weg (tijdelijk) verdwijnen. Mitigatie hiervan is niet mogelijk. Tijdens de werkzaamheden zal er gewerkt worden volgens de goedgekeurde gedragscode Provinciale Infrastructuur. Uitgangspunt in deze gedragscode is dat voorafgaand aan de geplande graafwerkzaamheden op de groeiplaatsen deze, onder deskundige begeleiding, worden uitgestoken en op een geschikte locatie zo dicht mogelijk bij het huidige leefgebied worden teruggeplaatst. Er hoeft voor bovengenoemde soorten dan geen ontheffing te worden aangevraagd.

•

8.3

Omdat er wordt gewerkt volgens een goedgekeurde gedragscode is het aanvragen van een ontheffing niet nodig.

BENODIGDE ONTHEFFINGEN JAARROND BESCHERMDE VOGELS Buizerd

In een bosje in het Tsjongerdal, dat zal worden doorsneden door het tracé (Amersfoortcoördinaten 212,7-557,0), bevindt zich een nest van Buizerd. Als mitigerende maatregel zal de beplanting in dit bosje uitsluitend buiten het broedseizoen worden verwijderd. De Buizerd is geen zeldzame broedvogel in de streek en ook de landelijke trend is een stijgende (SOVON, 2002). Omdat de lokale gunstige staat van instandhouding niet in het geding komt en de nestboom zelf behouden blijft, is compensatie én het aanvragen van een ontheffing niet nodig. • Een ontheffing is niet nodig. Huismus

In een woning aan de Peelrug 10 en in de boerderij aan de Drie Tolhekken 6 komen broedende Huismussen voor, deze broedlocaties liggen onder het tracé en zullen verdwijnen. Voorafgaand hieraan zullen in de omgeving van de nestlocaties vervangende nestkasten ge92

Buro Bakker P09272

plaatst worden. De functionele leefomgeving blijft op deze wijze behouden. De huidige nestplaatsen worden buiten het broedseizoen verwijderd. De overige broedlocaties van Huismus (zie bijlage 1) zullen behouden blijven. • Er is geen ontheffing nodig voor het verwijderen van meerdere jaarrond beschermde nesten van de Huismus. De functionele leefomgeving voor deze soort blijft behouden.

8.4

BENODIGDE ONTHEFFINGEN VLEERMUIZEN Tijdelijke effecten

Er zal in de zomerperiode niet in het donker worden gewerkt, verstoring van vleermuizen wordt daarmee voorkomen. Vliegroutes zullen in de periode van half maart t/m half november niet worden onderbroken. Indien gaten in de vliegroutes vallen doordat bomen (tijdelijk) worden verwijderd, zullen deze gaten worden gedicht met behulp van hekwerken. Een metalen hek van ongeveer 2 meter hoog dat is dichtgemaakt met zeil, zal hiervoor worden gebruikt. • Het aanvragen van een ontheffing is niet nodig. Doorsnijding vliegroutes

Tijdens de aanlegfase kunnen vleermuizen worden verstoord, doordat vliegroutes worden verstoord of onderbroken. Gewone dwergvleermuis, Laatvlieger, Watervleermuis en Meervleermuis hebben vliegroutes die het tracé kruisen. Voor de doorsnijding van vliegroutes van Watervleermuis en Meervleermuis is geen ontheffing benodigd. De overspanning van de geplande bruggen is dermate hoog dat deze laagvliegende soorten geen hinder ondervinden. De negatieve effecten als gevolg van de doorsnijding van vliegroutes van Laatvlieger en Gewone dwergvleermuis zullen alle worden gemitigeerd. In het geval van nieuw aan te leggen bruggen zijn deze hoog genoeg voor beide soorten om onderlangs te passeren (met behulp van geleiding), ten aanzien van de doorsnijding van houtsingels en bomenrijen zullen deze op alle locaties worden gemitigeerd. Voor alle soorten geldt dat negatieve effecten door middel van mitigerende maatregelen (hop-overs en omleidingen) zullen worden weggenomen. • Een ontheffing is niet nodig. Verlies van verblijfplaatsen

De verblijfplaats van een klein aantal Gewone dwergvleermuizen in de woning aan de Balkweg 10 zal door de werkzaamheden verloren gaan. Hiervoor is vervangende ruimte gereserveerd op de naastgelegen boerderij aan de Tjabbekamp en is in augustus 2010 een positieve afwijzing van een ontheffing van de Flora- en faunawet afgegeven. Alle overige gevonden verblijfplaatsen bevinden zich op voldoende afstand van de (toekomstige) N381. • Nadere ontheffingen ten aanzien van verlies van verblijfplaatsen zijn niet nodig.

8.5

BENODIGDE ONTHEFFINGEN DAS Tijdelijke effecten

Tijdens de aanlegfase zullen Dassen in beperkte mate worden verstoord als gevolg van onder andere geluid, en aanwezigheid van mensen. Mitigatie hiervan is niet mogelijk. Verstoring zal vooral plaatsvinden bij de locaties bij de Mersken, de Peelrug, boerderij de Russchen, 't Hoogezand en het Tsjongerdal (zie kaartmateriaal in bijlage 1).

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

•

Voor verstoring tijdens de aanlegfase is een ontheffing noodzakelijk.

Doorsnijding looproutes

Belangrijke looproutes van Dassen worden doorsneden op de locaties bij de Mersken (Amersfoortcoördinaten 206,4-564,9), ten zuiden van de Peelrug (209,8-560,8), boerderij de Russchen (211,5-558,3) en ten noorden van de Tsjonger (212,7-557,0). De negatieve effecten op al deze looproutes worden gemitigeerd met behulp van Dassentunnels en geleidende rasters. De functionele leefomgeving blijft hierdoor behouden en wordt zelfs verbeterd. • Voor doorsnijding van looproutes is op alle vier locaties geen ontheffing van de Flora- en faunawet nodig. Verlies van verblijfplaatsen

Een recent gegraven vluchtburcht (Amersfoort coördinaten 211,5-558,1) bevindt zich onder het tracé in een bosje ten noorden van 't Hoogezand. Een tweede vluchtburcht in het bosje ten noorden van de Tsjonger (Amersfoort coördinaten 212,7-557,0) zal eveneens door de aanleg van de N381 verloren gaan. Deze burchten zullen met zorg ontmanteld worden en er zullen nieuwe geschikte vestigingsplaatsen in de directe omgeving gecreëerd worden. Een tijdelijk effect op de functionele leefomgeving is niet te vermijden. Zie verder ook 'Gunstige staat van instanhouding', hieronder. • Voor beide locaties zijn ontheffingen nodig, omdat verblijfplaatsen (vluchtburchten) verdwijnen. De hoofdburcht die zich bevindt langs de Peelrug, zal gespaard blijven en de beplanting rondom de burchtlocatie zal worden uitgebreid. Ook zullen er dassenrasters en -tunnels worden aangebracht langs en onder het tracé op deze locatie. Op termijn zullen de Dassen gewend zijn aan de aanwezigheid van de weg. Hierdoor zal de hoofdburcht als verblijfplaats niet ongeschikt worden. • Een ontheffing voor verslechtering van het functionele leefgebied is op deze locatie niet nodig. Gunstige staat van instandhouding

Ten opzichte van het in 2007 uitgevoerde ecologische onderzoek (Buro Bakker, 2007) heeft de Das zich in het onderzoeksgebied uitgebreid. Ook landelijk nemen de aantallen toe (zoogdiervereniging.nl) en de soort bevindt zich niet op de Rode lijst van bedreigde soorten (Ministerie van LNV, 2009). Ten aanzien van deze soort zullen diverse dassentunnels en begeleidende rasters geplaatst worden zodat de situatie langs de N381 voor deze soort na uitvoering van werkzaamheden beduidend gunstiger zal zijn dan in de huidige situatie. De gunstige staat van instandhouding als gevolg van de geplande ingrepen is daarom zowel landelijk als regionaal niet in het geding.

8.6

BENODIGDE ONTHEFFINGEN EEKHOORN Doorsnijding looproutes

Migratieroutes van Eekhoorn (categorie 2) worden nu al doorsneden in het Drents-Friese Wold. Vooral in het zuidelijk deel van het tracé werden Eekhoorns aangetroffen (kilometerhokken 218-550 en 220-549). Door de beperkte wegverbreding is er sprake van een te verwaarlozen verslechtering ten opzichte van de huidige situatie. Vaste verblijfplaatsen worden niet vernietigd. Hiervoor is geen ontheffing van de Flora- en faunawet noodzakelijk. • Een ontheffing is niet nodig.

Buro Bakker P09272

8.7

BENODIGDE ONTHEFFINGEN AMFIBIEËN EN REPTIELEN Tijdelijke effecten

Tijdens de aanlegfase kunnen amfibieën en reptielen in beperkte mate worden verstoord. Verstoring van de zwaar beschermde Heikikker, Poelkikker, Adder en Ringslang zal plaatsvinden bij de Hildenberg. De voortplantingsgebieden (natste delen in de heide) worden echter niet betreden. Daarnaast zal de situatie na uitvoering van werken voor deze soorten beduidend beter zijn dan de huidige. Dit omdat er amfibieënschermen en faunapassages worden geplaatst, waardoor het aantal verkeersslachtoffers zal afnemen. Verstoring van de matig beschermde Levendbarende hagedis zal plaatsvinden bij de Hildenberg en het ven Kraaiheidepollen. Er zal echter uitsluitend in de huidige bermen worden gewerkt en er zal aangevangen worden buiten de kwetsbare voortplantingsperiode van deze soort. Door het plaatsen van faunapassages en amfibieënschermen zal het gebied na uitvoering van werken er voor deze soort op vooruitgaan ten opzichte van de huidige situatie. Ten aanzien van de Levenbarende hagedis zal er worden gewerkt volgens de Gedragscode Provinciale Infrastructuur. Uitgangspunt in deze gedragscode is dat op plaatsen waar zich matig en zwaar beschermde amfibieën, reptielen en zoogdieren bevinden, het verwijderen van vegetatie buiten de overwinteringsperiode (1 november - 1 april) van deze soorten geschiedt. De Poelkikker zal eveneens worden verstoord in het Tsjongerdal. Dempingen van sloten worden buiten de voortplantingsperiode uitgevoerd. • Omdat op geen van de bovengenoemde locaties geheel kan worden voorkomen dat er slachtoffers vallen tijdens de werkzaamheden, is een ontheffing benodigd. • Ten aanzien van de Levenbarende hagedis zal er worden gewerkt volgens een gedragscode. Voor deze soort hoeft dan geen ontheffing te worden aangevraagd. Verlies van verblijfplaatsen

Dankzij de aanpassingen aan het ontwerp van de N381 ter hoogte van Hildenberg zal hier geen verlies aan leefgebied van enkele zwaar beschermde amfibieën en reptielen plaatsvinden. Deze aanpassing vloeide voort uit de resultaten van het floraen faunaonderzoek uit 2007. Door het verwijderen van de verzorgingsplaats Kraaiheidepollen en de aanleg van mantelzoom-vegetaties zal de functionele leefomgeving worden verbeterd. Verdere mitigatie zal plaats vinden door de aanleg van faunapassages waardoor genetische uitwisseling plaats kan vinden en de deelpopulaties zullen worden versterkt. Nieuw te graven sloten in het Tsjongerdal worden geschikt gemaakt voor voortplanting van Poelkikker door gebruik te maken van flauwe taluds (1:2). De totale hoeveelheid open water zal toenemen, waardoor de negatieve effecten op de Poelkikker ruimschoots zullen worden gemitigeerd. • Voor geen van de hierboven genoemde locaties hoeft een ontheffing te worden aangevraagd. Negatieve effecten op zwaar beschermde soorten zullen ruimschoots worden gemitigeerd. Gunstige staat van instandhouding

Hoewel tijdens de aanleg van de N381 het niet geheel uitgesloten kan worden dat er slachtoffers vallen, zal er met betrekking tot bovengenoemde soorten met zorg gehandeld worden. Bovendien zal de situatie rond de N381 na uitvoering van werken er voor alle genoemde soorten op vooruitgaan. Dit omdat er geen leefgebied verdwijnt en er diverse faunapassages en schermen worden geplaatst, zodat er migratie kan plaatsvinden zonder dat er verkeerslachtoffers vallen. De gunstige staat van instandhouding is voor alle genoemde soorten langs de Tsjonger, de Kraaiheidepollen en de Hildenberg als gevolg van de geplande ingrepen dan ook niet in het geding.

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

8.8

BENODIGDE ONTHEFFINGEN KLEINE MODDERKRUIPER Tijdelijke effecten

Tijdens de aanlegfase kunnen Kleine modderkruipers in beperkte mate worden verstoord in het Âlddjip en de Tjabbekampster waterlossing. De verstoring zal bij het Âlddjip verwaarloosbaar klein zijn. Bij de Tjabbekampster waterlossing zal wel verstoring ontstaan doordat leefgebied zal verdwijnen. Ten aanzien van deze matig beschermde soort zal er worden gewerkt volgens de Gedragscode Provinciale Infrastructuur. Uitgangspunt in deze gedragscode is dat werkzaamheden als het afdammen, leegpompen en dempen of graven van watergangen op plaatsen waar matig en zwaar beschermde soorten aanwezig zijn, worden uitgevoerd in de periode van 15 juli tot 1 november. Dat wil zeggen na de voortplantingsperiode. In aanvulling op bovenstaande fasering in de tijd, wordt bij het dempen van een watergang het water één richting uitgedreven naar een naastliggende sloot, opdat aanwezige vissen, amfibieën en libellenlarven kunnen ontsnappen. Wanneer zich matig en zwaar beschermde soorten bevinden in watergangen, worden voor aanvang van de werkzaamheden ten behoeve van het dempen ervan eerst de nieuwe watergangen gegraven, opdat soorten meteen kunnen uitwijken naar deze nieuwe plek. Bij leegpompen van een watergang- of waterpartij worden matig beschermde vissen, amfibieën en libellenlarven tijdig weggevangen en in de directe omgeving in een geschikt biotoop uitgezet. • Omdat er wordt gewerkt volgens een goedgekeurde gedragscode, hoeft er voor deze soort geen ontheffing te worden aangevraagd. Verlies van verblijfplaatsen

Bij het Âlddjip is geen sprake van verlies van verblijfplaatsen. Doordat de huidige brug wordt vervangen door een ecologische brug, is er sprake van verbetering van de passeerbaarheid van de N381, ten opzichte van de huidige situatie. Eventuele negatieve effecten op Kleine modderkruipers worden op deze locatie ruimschoots gecompenseerd. Ter hoogte van de Tjabbekampster waterlossing gaat in eerste instantie leefgebied verloren. Dit wordt ruimschoots gecompenseerd door de aanleg van nieuwe sloten met natuurvriendelijke oevers. Het totale oppervlak aan open water zal hierdoor toenemen. • Er is geen ontheffing benodigd Gunstige staat van instandhouding

Hoewel er nog geen trends voorhanden zijn is de Kleine modderkruiper een wijd verspreide soorten die op steeds meer plekken wordt gevangen. Het is echter onduidelijk of de soort toeneemt of de vangintensiteit (www.ravon.nl, 2011). De werkzaamheden ten behoeve van de aanleg van de N381 zullen voor deze soort met zorg worden uitgevoerd en na uitvoering van werken zal het leefgebied vergroot en verbeterd zijn. Gezien bovenstaande is de gunstige staat van instandhouding als gevolg van de geplande ingrepen dan ook niet in het geding.

8.9

BENODIGDE ONTHEFFINGEN HEIDEBLAUWTJE Tijdelijke effecten

Tijdens de aanlegfase kan Heideblauwtje worden verstoord doordat de grondwaterstand kan worden beïnvloed. Mitigatie zal bestaan uit het handhaven van een stabiele grondwaterstand tijdens de werkzaamheden. • Er is geen ontheffing van de Flora- en faunawet nodig.

Buro Bakker P09272

Verlies van verblijfplaatsen

Dankzij het aangepaste ontwerp bij de aansluiting Hildenberg, blijft het leefgebied gespaard. In de wegberm ter hoogte van de Hildenberg zal een schrale-/heidevegetatie worden ontwikkeld, waardoor er geen leefgebied verloren zal gaan en de barrièrewerking van de N381 voor Heideblauwtje iets vermindert. • Voor deze aanpassingen is geen ontheffing benodigd.

8.10 BENODIGDE ONTHEFFINGEN GEVLEKTE WITSNUITLIBEL Tijdelijke effecten

Tijdens de aanlegfase kan Gevlekte witsnuitlibel worden verstoord wanneer de waterstand in het voortplantingsbiotoop wordt beïnvloed. Mitigatie zal bestaan uit het handhaven van een stabiele grondwaterstand tijdens de werkzaamheden. • Er is geen ontheffing van de Flora- en faunawet nodig. Verlies van verblijfplaatsen

Dankzij het aangepaste ontwerp blijft het leefgebied in de bermsloot van de aansluiting Oude Willem - N381, ter hoogte van Hildenberg, gespaard. • Er is geen ontheffing van de Flora- en faunawet nodig.

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

8.11 CONCLUSIE Onderstaande tabel geeft een overzicht van de soorten en locaties waarvoor een ontheffing van de Flora- en faunawet dient te worden aangevraagd. Voor soorten uit categorie 2 geldt een vrijstelling indien wordt gewerkt volgens de Gedragscode Provinciale Infrastructuur. Zie hiervoor de soortbesprekingen in voorgaande paragrafen.

Soortnaam

Rietorchis Dactylorhiza majalis praetermissa (categorie 2) Waterdrieblad Menyanthes trifoliata (categorie 2)

Das Meles meles (categorie 3)

Poelkikker Pelophylax lessonae (categorie 3)

Ontheffing en wetsartikel Verlies verblijfplaats (art. 8). Ontheffing niet nodig nu gewerkt volgens gedragscode. Verlies verblijfplaats (art. 8). Ontheffing niet nodig nu gewerkt volgens gedragscode. Tijdelijke verstoring tijdens werkzaamheden (art. 10)

Verlies verblijfplaats en tijdelijke verstoring tijdens werkzaamheden (art. 10, 11). Tijdelijke verstoring tijdens werkzaamheden (art. 10) Tijdelijke verstoring tijdens werkzaamheden (art. 10)

Locatie

Ontheffing o.b.v. gunstige staat van instandhouding nvt

Aansluiting Terwisscha (217,2 -552,4) nvt Appelschaster maden (216,7 - 553,6) De Mersken (206,4 564,9) Boerderij de Russchen (211,5-558,3) Bosje ten noorden van 't Hoogezand (211,5558,1) Bosje ten noorden van de Tsjonger (212,7557,0) Ten zuiden van de Peelrug (209,8-560,8). Tsjongerdal (213,3 556,8) Hildenberg (219,3 550,0)

Ja Ja Ja

Ja Ja

Tijdelijke verstoring Ja Hildenberg (219,3 tijdens werkzaamhe550,0) den (art. 10) Tijdelijke verstoring Ja Adder Vipera berus (cateHildenberg (219,3 tijdens werkzaamhegorie 3) 550,0) den (art. 10) Tijdelijke verstoring Ja Ringslang Natrix natrix Hildenberg (219,3 tijdens werkzaamhede (categorie 3) 550,0) (art. 10)n Tijdelijke verstoring nvt tijdens werkzaamheLevenbarende hagedis den (art. 10). Onthef- Hildenberg (219,3 Zootoca vivipara (categorie fing niet nodig nu ge- 550,0) 2) werkt volgens gedragscode. Tijdelijke verstoring nvt tijdens werkzaamheKleine modderkruiper Cobi- den (art. 10). Onthef- Tjabbekampster watertis taenia (categorie 2) fing niet nodig nu ge- lossing (211,4 - 559,4) werkt volgens gedragscode. Tabel 8.1: De soorten en locaties waarvoor een ontheffing dient te worden aangevraagd. In de laatste kolom wordt aangegeven of een ontheffing verleend zal worden op basis van de gunstige staat van instandhouding van de betreffende soort (zie tekst ยง8.2 t/m 8.10). Heikikker Rana arvalis (categorie 3)

Buro Bakker P09272

BRONNEN Literatuur

Achterberg C. (2007); Handleiding Boommarters inventariseren, Werkgroep Boommarter Nederland, Rapport Zoogdiervereniging VZZ, Arnhem, 2007. Bal, D., Beije, H.M., Fellinger, M., Haveman, R., Van Opstal, A.J.F.M. & Van Zadelhoff, F.J. (2001); Handboek Natuurdoeltypen. Ministerie van LNV, Den Haag Bekker, H & M. Vastenhout (1995); Natuur over wegen, Rijkswaterstaat, Dienst wegen waterbouw, Delft. Berendsen, G. (1986). De Das (Meles meles L.) als verkeersslachtoffer. Studentenverslag. RIN, Arnhem. Bogert, H. v.d. (2002); Geef de Ringslang in Fryslân een kans, Provincie Fryslân, Leeuwarden. Bos, F, M. Bosveld, D. Groenendijk, C. van Swaay & I. Wynhoff (2006); De dagvlinders van Nederland, verspreiding en bescherming, KNNV Uitgeverij, Utrecht. Bos, F & M Wasscher (1997); Veldgids Libellen, KNNV Uitgeverij, Utrecht. Bouwman, J.H., V.J. Kalkman, G. Abbingh, E.P. de Boer, R.P.G. Geraeds, D. Groenendijk, R. Ketelaar, R. Manger & T. Termaat (2008); Een actualisatie van de verspreiding van de Nederlandse libellen. Brachytron 11(2). BTL Planbureau (2006); Gedragscode Provinciale Infrastructuur. Definitieve versie dd. 22 februari 2006. Opgesteld in opdracht van het Interprovinciaal Overleg (IPO) Vakberaad Beheer. BügelHajema (2010); Provinciaal Inpassingsplan N381. Voorontwerp 14 september 2010. Projectnummer 550 11 50 00 01. In opdracht van Provincie Fryslân. Buro Bakker (in prep.); Passende Beoordeling in verband met de omvorming van de N381 ter hoogte van Natura 2000-gebied Drents-Friese Wold & Leggelderveld. Buro Bakker adviesburo voor ecologie B.V. te Assen, in opdracht van provincie Fryslân Buro Bakker (in prep.); Passende Beoordeling in verband met de omvorming van de N381 ter hoogte van Natura 2000-gebied Wijnjeterper Schar. Buro Bakker adviesburo voor ecologie B.V. te Assen, in opdracht van provincie Fryslân Buro Bakker (2007); Onderzoek flora en fauna en opstellen compensatie- en mitigatiepakketten naar aanleiding van de omvorming van de N381 Drachten-Drentse grens. In opdracht van Provincie Fryslân. Dienst regelingen (2009); Uitleg aangepaste beoordeling ontheffing ruimtelijke ingrepen Floraen faunawet, Ministerie van Landbouw, natuur en voedselkwaliteit, Den Haag. Diepenbeek, A. van & R. Creemers (2006); Herkenning amfibieën en reptielen, Stichting RAVON, Nijmegen. Dijkstra, K.D.B, 2008; Libellen van Europa, Tirion uitgevers, Baarn. ETI (1999); Heukels' Interactieve Flora van Nederland. Cd-rom. Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

Groenendijk, D. & T. Wolterbeek (2001); Praktisch natuurbeheer: Vlinders en libellen, wegwijzer voor natuurprojecten. KNNV Uitgeverij, Utrecht. Haarsma et. al. (2003) Vleermuizen, bomen en bos, Bomenbrochure 10, Vereniging voor zoogdierkunde en zoogdierbescherming (VZZ), Deventer. Heijden, E. van der. (2006); Ecologische voortoets van de effecten van recreatie in en rondom het Drents-Friese Wold. A&W - rapport 718. Altenburg & Wymenga ecologisch onderzoek, Veenwouden. Kalkman, V.J. (2004); Gevlekte witsnuitlibel Leucorrhinia pectoralis (Charpentier,1825). â&#x20AC;&#x201C; EIS â&#x20AC;&#x201C; Nederland Kruidering et al. A.M, G. Veenbaas, R. Kleijberg, G, Koot, Y. Rosloot, E. van Jaarsveld (2005). Leidraad faunavoorzieningen bij wegen. Rijkswaterstaat, Dienst Weg- en Waterbouwkunde, Delft. Lange R, P. Twisk. A. van Winden & A. van Diepenbeek (1994); Zoogdieren van West-Europa, KNNV Uitgeverij, Utrecht. Limpens, H.J.G.A. , P. Twisk & G. Veenbaas (2004); Met vleermuizen overweg. Uitgave Dienst Weg- en Waterbouwkunde, Delft en de vereniging voor Zoogdierkunde en Zoogdierbescherming. Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij (1990); Nota Natuurbeleidsplan Ministeries van VROM, LNV, V&W en EZ (2006); Nota Ruimte, ruimte voor ontwikkeling. Deel vier. Den Haag. Ministeries van LNV, VROM en provincies (2007); Spelregels EHS. Beleidskader voor compensatiebeginsel, EHS-saldobenadering en herbegrenzen EHS. Een gezamenlijke uitwerking van rijk en provincies. Versie 29 mei 2007. Ministerie van LNV (2004); Besluit Rode lijsten flora en fauna. Ministerie van LNV (2009); Aangepaste lijst jaarrond beschermde vogelnesten ontheffing Flora- en faunawet, Den Haag. Ministerie van LNV (2009); Besluit Geactualiseerde Rode lijsten flora en fauna. 28 augustus 2009 Natuurloket (2003); Ondernemen en de Flora- en faunawet, Ministerie van LNV, Den Haag Neal, E. & C. Cheeseman (1996); Badgers. T & AD Poyser Ltd, London. Opdam, P, C.C. Vos & M. van der Veen (2001); Ecologische verbindingszone bij randweg 's Hertogenbosch, analyse van nut en noodzaak. Alterra rapport 215, Wageningen. Oranjewoud (in prep 2007); Eco- en geohydrologisch onderzoek van het wegenproject N381 Drachten - Drentse grens; Rapportage (2e concept). Ouden, J.B. den & A.A.G. Piepers (2006); Richtlijnen voor inspectie en onderhoud van faunavoorzieningen langs wegen. Nieuwland, Wageningen; Rijkswaterstaat, Dienst Wegen Waterbouwkunde, Delft.

100

Buro Bakker P09272

Provincie Fryslân (1999); Provinciaal Verkeer en Vervoer Plan. Provincie Fryslân, Leeuwarden Provincie Fryslân (2003a); Projectnota/MER N381 Drachten- Drentse grens; Inventarisatie en probleemanalyse. Provincie Fryslân, Leeuwarden Provincie Fryslân (2003b); Projectnota/MER N381 Drachten- Drentse grens; Effectbeschrijving. Provincie Fryslân, Leeuwarden Provincie Fryslân, Staatsbosbeheer Fryslân, It Fryske Gea (2006); Inventarisatie Dassenburchten in Fryslân 2005. Leeuwarden. Provincie Fryslân (2006); Aanvulling op de projectnota N381. Provincie Fryslân, Leeuwarden Provincie Fryslân (2006a); Uitgangspunten voor het ontwerp van de N381. Provincie Fryslân, Donkerbroek. Provincie Fryslân (2006b); Werkplan Weidevogels in Fryslân 2007-2013. GS Provincie Fryslân, Leeuwarden Provincie Fryslân (2006c); Streekplan Fryslân 2007. Om de kwaliteit fan de romte. Provincie Fryslân, Leeuwarden. Provinciale Staten Fryslân (2006d); Ecologische verbindingszones in Fryslân. SOVON (2002); Atlas van de Nederlandse broedvogels 1998-2000. Nederlandse Fauna 5. Nationaal Natuurhistorisch Museum Naturalis, KNNV Uitgeverij & European Invertebrate Survey Nederland, Leiden. Stortelder, A.H.F., K.W. van Dort, J.H.J. Schaminée & N.A.C. Smits (1999); Beheer van bosranden. Stichting KNNV Uitgeverij Utrecht. Stumpel, T. & H. Strijbosch (2006); Veldgids amfibieën en reptielen, KNNV uitgeverij, Utrecht. Tauw (2001); Floristische inventarisatie Donkerbroek-Wijnjewoude (N381). In opdracht van provincie Fryslân Uchelen E. van. (2006); Praktisch natuurbeheer: amfibieën en reptielen. KNNV uitgeverij, Utrecht. Van Belle, J. & Brongers, M. (2009); Inrichtingsplan graslandstrook N381 en de Marschen. A&W-rapport 1224. Altenburg & Wymenga ecologisch onderzoek, Veenwouden. Vlinderwerkgroep Fryslan, 2000; Dagvlinders in Fryslan, het vluchtige vastgelegd, Friese Pers Boekerij, Leeuwarden; KNNV, Utrecht. Vos, S. (2007); Werkatlas Zoogdieren in Fryslân - verspreiding 1990 - 2006. Provincie Fryslân, Leeuwarden. Weeda, E.J. et al. (1985, 1987, 1988, 1991, 1994); Nederlandse oecologische flora. Delen 1 t/m 5. IVN, VARA en VEWIN, Amsterdam. Wynhoff. I, C. van Swaay & J. van der Made (1999); Veldgids Dagvlinders, KNNV Uitgeverij, Utrecht.

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie floraen faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens

101

Websites

- www.fryslan.nl/binfo4/natuurbeheer_inspraak/, geraadpleegd september 2010 (beheertypen in EHS-gebieden) - http://www.fryslan.nl/binfo4/atlasnatuur/geoportaal.html?atlas=milieu&kaart=dna (Digitale NatuurAtlas (DNA) Fryslân, in concept) - http://www.groenloket.nl/index.php?309 (inrichting mantel-zoomvegetatie) - http://www.hynstebiter.nl (werkatlas libellen in Fryslân) - www.minlnv.nl; hulpmiddelen natuurwetgeving; effectenindicator - www.n381.nl (visualisaties N381) - www.ravon.nl/soorten (verspreidingsgegevens en trends herpetofauna) - www.telmee.nl - www.waarneming.nl - www.zoogdiervereniging.nl (verspreidingsgegevens en trends) Overige

-Ontwerptekeningen N381 (DHV BV) -Folder tracébesluit N381, Projectbureau N381 -Folder De Boswet, een handleiding voor beheerders en vergunningverleners 2007 -Mededeling en inventarisatiegegevens H. Kleef, contactpersoon Werkgroep Boommarters, 2010 -Mededeling H. Limpens, Zoogdiervereniging, 2011 -Mededeling J. Mulder, medewerker Werkgroep Amfibieën en Reptielen Fryslân -Mededeling en inventarisatiegegevens W. de Vlieger, inventarisatiemedewerker Staatsbosbeheer 2007.

102

Buro Bakker P09272

Bijlage 1 Soortkaarten • • • • • • •

Flora Vogels Vleermuizen Overige zoogdieren Herpetofauna (reptielen en amfibieën) en vissen Insecten Locaties vangmiddelen

P09272

速 1:30.000

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens Beschermd Kleine zonnedauw

P09272

速 1:30.000

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens Beschermd Kleine zonnedauw

P09272

速 1:30.000

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens Beschermd Kleine zonnedauw

P09272

速 1:30.000

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens Beschermd Rietorchis

P09272

速 1:30.000

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens Beschermd Ronde zonnedauw

P09272

速 1:30.000

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens Beschermd Waterdrieblad

P09272

速 1:30.000

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens Beschermd Wilde gagel

1:30.000

Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens

Beschermd

P09272

速

Actualisatie floraen faunagegevens N381

Buizerd, nest

Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens Beschermd

Buizerd, nest

1:30.000

Verspreiding van soorten

P09272

速

Actualisatie floraen faunagegevens N381

P09272

速 1:30.000

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens Beschermd Huismus

P09272

速 1:30.000

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens Beschermd Huismus

P09272

速

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

1:30.000

PIP-grens Beschermd

_ ^

Gewone dwergvleermuis, verblijfplaats

Gewone dwergvleermuis, belangrijke vliegroute Gewone dwergvleermuis, marginale vliegroute Gewone dwergvleermuis, fouragerend

P09272

速

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

1:30.000

PIP-grens Beschermd

_ ^

Gewone dwergvleermuis, verblijfplaats

Gewone dwergvleermuis, belangrijke vliegroute Gewone dwergvleermuis, marginale vliegroute Gewone dwergvleermuis, fouragerend

_ ^

P09272

速

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

1:30.000

PIP-grens Beschermd

_ ^

Gewone dwergvleermuis, verblijfplaats

Gewone dwergvleermuis, belangrijke vliegroute Gewone dwergvleermuis, marginale vliegroute Gewone dwergvleermuis, fouragerend

P09272

速 1:30.000

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens Beschermd Laatvlieger, belangrijke vliegroute Laatvlieger, marginale vliegroute Laatvlieger, vermoedelijke vliegroute Laatvlieger, fouragerend

P09272

速 1:30.000

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens Beschermd Laatvlieger, belangrijke vliegroute Laatvlieger, marginale vliegroute Laatvlieger, vermoedelijke vliegroute Laatvlieger, fouragerend

P09272

速 1:30.000

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens Beschermd

Meervleermuis, vliegroute

Meervleermuis, vermoedelijke vliegroute Meervleermuis, fouragerend

P09272

速 1:30.000

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens Beschermd

Meervleermuis, vliegroute

Meervleermuis, vermoedelijke vliegroute Meervleermuis, fouragerend

P09272

速 1:30.000

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens Beschermd Rosse vleermuis, fouragerend

P09272

速 1:30.000

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens Beschermd Rosse vleermuis, fouragerend

P09272

速 1:30.000

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens Beschermd Ruige dwergvleermuis, vliegroute

Ruige dwergvleermuis, fouragerend

P09272

速 1:30.000

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens Beschermd Ruige dwergvleermuis, vliegroute

Ruige dwergvleermuis, fouragerend

P09272

速 1:30.000

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens Beschermd Ruige dwergvleermuis, vliegroute

Ruige dwergvleermuis, fouragerend

P09272

速 1:30.000

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens Beschermd Watervleermuis, vliegroute

Watervleermuis, fouragerend

P09272

速

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

1:30.000

PIP-grens Beschermd G Boommarter, verkeersslachtoffer 1996-2006 Boommarter, territorium

G G G GG G

P09272

速 1:30.000

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens

Beschermd Das, Das, Das, Das, Das, Das,

hoofdburcht hoofdburcht oud bijburcht vluchtburcht vluchtburcht oud sporen

Das, verkeersslachtoffer

Das, looproute Das, vermoedelijke looproute

1:30.000

Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens Beschermd Das, Das, Das, Das, Das, Das,

P09272

速

Actualisatie floraen faunagegevens N381

hoofdburcht hoofdburcht oud bijburcht vluchtburcht vluchtburcht oud sporen

Das, verkeersslachtoffer

Das, looproute Das, vermoedelijke looproute

1:30.000

Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens Beschermd Das, Das, Das, Das, Das, Das,

P09272

速

Actualisatie floraen faunagegevens N381

hoofdburcht hoofdburcht oud bijburcht vluchtburcht vluchtburcht oud sporen

Das, verkeersslachtoffer

Das, looproute Das, vermoedelijke looproute

P09272

速 1:30.000

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens Beschermd Eekhoorn

P09272

速 1:30.000

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens Beschermd Adder

P09272

速 1:30.000

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens Beschermd Voortplanting Heikikker

P09272

速 1:30.000

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens Beschermd Kleine modderkruiper

P09272

速 1:30.000

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens Beschermd Kleine modderkruiper

P09272

速 1:30.000

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens Beschermd Levendbarende hagedis

P09272

速 1:30.000

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens Beschermd Levendbarende hagedis

P09272

速 1:30.000

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens Beschermd Voorplanting Poelkikker

P09272

速 1:30.000

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens Beschermd Voorplanting Poelkikker

P09272

速 1:30.000

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens Beschermd Ringslang

P09272

速 1:30.000

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens Beschermd

# *

Gevlekte witsnuitlibel

Rode lijst

Glassnijder

Noorse witsnuitlibel

Tengere pantserjuffer Vroege glazenmaker

P09272

速 1:30.000

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens Beschermd

# *

Gevlekte witsnuitlibel

Rode lijst

Glassnijder

Noorse witsnuitlibel

Tengere pantserjuffer Vroege glazenmaker

P09272

速

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

1:30.000

PIP-grens Beschermd

# *

Gevlekte witsnuitlibel

Rode lijst

Glassnijder

Noorse witsnuitlibel

Tengere pantserjuffer Vroege glazenmaker

# *

P09272

速 1:30.000

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens Beschermd # * Heideblauwtje

Rode lijst Aardbeivlinder Bruine vuurvlinder Groot dikkopje Heivlinder

# *

# * # * # * # *# # *# *# # * * * # * # *

P09272

速 1:30.000

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens Beschermd # * Heideblauwtje

Rode lijst Aardbeivlinder Bruine vuurvlinder Groot dikkopje Heivlinder

# *

P09272

速 1:30.000

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Verspreiding van soorten Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens Beschermd # * Heideblauwtje

Rode lijst Aardbeivlinder Bruine vuurvlinder Groot dikkopje Heivlinder

# * # * # * # # * * # * * # *# # *# * ## * * *#

# * # * # * # *

# * # * # *

P09272

速 1:30.000

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Ligging raaien muizenonderzoek Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens Ligging raaien muizenonderzoek

raai nr. 9

raai nr. 8

raai nr. 7

raai nr. 6

P09272

速

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Ligging raaien muizenonderzoek Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

1:30.000

PIP-grens Ligging raaien muizenonderzoek

raai nr. 5

raai nr. 4

raai nr. 3 raai nr. 1

raai nr. 2

P09272

速 1:30.000

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Locaties vissenonderzoek Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens locatie vissenonderzoek, schepnet locatie vissenonderzoek, electrovissen

P09272

速 1:30.000

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Locaties vissenonderzoek Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens locatie vissenonderzoek, schepnet locatie vissenonderzoek, electrovissen

P09272

速 1:30.000

Actualisatie floraen faunagegevens N381 Locaties vissenonderzoek Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

PIP-grens locatie vissenonderzoek, schepnet locatie vissenonderzoek, electrovissen

Bijlage 2: Overzicht locaties maatregelen

P09272/p10197

Drachten

速

Overzicht locaties maatregelen

Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie, 2010

1:85.000

)1 )2 )3 )4

5a )

5b )

))6 )7

)8 9a,9b )10 11a )) ) 11b )

12a,12b 13 )

18,19

) ) ) 17 ) )

Donkerbroek 15

) ))))

20a t/m 20f

)) 21 22 )

Oosterwolde 23 ) 24 )

25 ) 26 ) 27 )

30a,30b

28 ) )

Appelscha hele groene vlak: 29

31 ) 32 ) 33 )

34 35 ) ) 36 )

37 ) 38 )

Bijlage 3 Omrekenmatrix, tabellen en kaarten inzake boscompensatie • • • • • •

Matrix Boswet Matrix nota Boscompensatie bij bestemmingsplanwijzigingen Eindberekening boscompensatie Achterliggende tabbladen matrixen met maatvoering en aantallen Kaarten te kappen houtopstanden Kaarten bos- en natuurcompensatie

REKENMODEL VOOR DE BEREKENING VAN NATUURCOMPENSATIE INZAKE BOSWET VOOR DE OMVORMING N381 Tab blad

1-2 3-4 5-6 7-8 9-10 11-12 13-14 15-16 17-18

Totaal gerooid Totale Totale lengte / waardering oppervlakte / per aantal categorie

Omschrijving

Specificatie

Uitgangspunt

Elzensingel Elzensingel Houtwal met wallichaam Houtwal met wallichaam Gemengd struweel / landschappelijke beplanting Gemengd struweel / landschappelijke beplanting Landschappelijke beplanting Solitaire bomen (inclusief hulst) Solitaire bomen (inclusief hulst)

1 rijig 2 rijig 0 - 5 meter 5 - 10 meter lijnvormig met 1 rij lijnvormig met 2 rijen meer dan 2 rijen 0 - 15 jaar 15 - 50 jaar

1 punt per m1 2 punten per m1 5 punten per m1 10 punten per m1 1 punt per m1

1 2 5 10 1

3812 0 0 329 6819

2 punten per m1

1 punt per m2 6 punten per stuk 10 punten per stuk

1 6 10

156340 0 858

50 jaar en ouder 25 punten per stuk

0 Totaal:

19-20 Solitaire bomen (inclusief hulst)

21-22 Bijzondere soorten heesters per stuk Beplanting verwijderd in punten

Totaal verloren gegane houtopstanden Totaal gecompenseerde houtopstanden Verschil

1 punt per stuk

180116 232958 52842

Waar dering

Totaal geherplant / gecompenseerd Geherplant / Uitgangspunt gecompenseerd in Aantal / m1 / m2

Waardering Totale waardering geherplant of gecompenseerd

3812 0 0 3290 6819

0 0 0 590 650

1 punt per m1 2 punten per m1 5 punten per m1 10 punten per m1 1 punt per m1

1 2 5 10 1

0 0 0 5900 650

2530

2 punten per m1

5060

1 6 10

220628 720 0

0 232958

156340 0 8580 1275

220628 120 0 0

0 0 180116 Beplanting

1 punt per m2 Herplant nieuw Verplaatsen bomen 3-15 jaar Verplaatsen bomen 15 jaar e.o. 1 punt per stuk Totaal:

REKENMODEL VOOR BEREKENING NATUURCOMPENSATIE INZAKE BESTEMMINGSPLANWIJZIGINGEN VOOR DE OMVORMING N381

Tab blad Omschrijving

Totaal gerooid Waar - Totale Totale dering lengte / waardering oppervlakte / per aantal categorie

Specificatie

Uitgangspunt

1 rijig 2 rijig 0 - 5 meter 5 - 10 meter lijnvormig met 1 rij

2 punt per m1 2 punten per m1 2 punten per m1 2 punten per m1 2 punten per m1

2 2 2 2 2

3812 0 0 329 6819

lijnvormig met 2 rijen meer dan 2 rijen 0 - 15 jaar 15 - 50 jaar

2 punten per m1

11-12 13-14 15-16 17-18

2 punten per m2 2 punten per stuk 2 punten per stuk

2 2 2

156340 0 858

19-20

Solitaire bomen (inclusief hulst)

50 jaar en ouder

2 punten per stuk

21-22

Bijzondere soorten heesters per stuk Beplanting verwijderd in punten

2 punt per stuk

0 Totaal:

1-2 3-4 5-6 7-8 9-10

Totaal verloren gegane houtopstanden Totaal compensatie houtopstanden/natuurontw. Verschil

336418 224578 -111840

Totaal geherplant / gecompenseerd Geherplant / gecompenseerd in Aantal / m1 / m2

Uitgangspunt

Waardering Totale waardering geherplant of gecompenseerd

7624 0 0 658 13638

0 0 0 590 650

1 punt per m1 2 punten per m1 5 punten per m1 10 punten per m1 1 punt per m1

1 1 1 1 1

0 0 0 590 650

2530

2 punten per m1

2530

1 punt per m2 Herplant nieuw Verplaatsen bomen 3-15 jaar Verplaatsen bomen 15 jaar e.o. 1 punt per stuk

1 1 1

220628 120 60

0 224578

312680 0 1716 102

220628 120 60 0

0 0 336418 Beplanting

Totaal:

Compensatie inzake Boswet en nota Boscompensatie bij bestemmingsplanwijzigingen

Uit de in deze bijlage weergegeven matrixen inzake de Boswet en de nota Boscompensatie bij Bestemmingsplanwijzigingen alsmede het puntentotaal van de natuurcompensatie (overcompensatie volgend uit de nota Boscompensatie) volgt de in onderstaande tabel weergegeven eindberekening. Voor een verdere uitwerking wordt verwezen naar ยง7.3 van dit rapport. Uitkomst Uitkomst matrix Boswet Uitkomst matrix bestemmingsplanwijzigingen Natuurcompensatie (overcompensatie) Eindscore

Punten + 52842 - 111840 + 138000 + 79002

Elzensingel 1 rijig gekapt / gerooid Wegvak / deel trace N381 Drachten-Koningsdiep N381 Drachten-Koningsdiep N381 Drachten-Koningsdiep N381 Koningsdiep-OCV N381 Koningsdiep-OCV N381 Koningsdiep-OCV N381 Koningsdiep-OCV N381 Koningsdiep-OCV N381 Koningsdiep-OCV N381 Oosterwolde N381 Oosterwolde N381 Oosterwolde

TOTAAL

Aantal meters1

gelegen in de gemeente 464 751 164 1432 280 145 91 153 64 115 86 67

3812

Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf

Coรถrdinaten

Plaatselijk bekend Volgnummer als in GIS 6 9 14 15 16 19 20 23 26 48 139 140

Ligging coordinaat 205989 206312 206489 207279 206945 207746 207706 207981 208493 214633 214678 214706

566137 565287 564830 563934 564347 563307 563244 563183 562537 555851 555853 555832

Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn

Houtwal breder dan 5 meter gekapt / gerooid Wegvak / deel trace Koningsdiep-OCV OCV-Donkerbroek OCV-Donkerbroek Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Oosterwolde

TOTAAL

Aantal meters1

gelegen in de gemeente 173 11 58 32 25 30

329

Opsterland Heerenveen Heerenveen Oostellingwerf Oostellingwerf Oostellingwerf

Coรถrdinaten

Plaatselijk bekend Volgnummer als in GIS Peelrug Peelrug

21 28 29 33 45 138

207893 209858 209856 211516 214230 214238

563245 560905 560858 558280 556147 556095

Ligging coordinaat Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn

Houtwal tot 5 meter geherplant Wegvak / deel trace Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde

TOTAAL

Aantal meters1

gelegen in de gemeente

390 Ooststellingwerf 185 Ooststellingwerf 15 Ooststellingwerf

590

Plaatselijk bekend als

Coรถrdinaten Volgnummer GIS

in X 35 40 41

Y 211526 214174 214318

557872 556114 556118

Lijnvormig struweel 1 rij gekapt / gerooid Wegvak / deel trace Drachten-Koningsdiep Drachten-Koningsdiep Drachten-Koningsdiep Drachten-Koningsdiep Drachten-Koningsdiep Drachten-Koningsdiep Drachten-Koningsdiep Koningsdiep-Donkerbroek Koningsdiep-Donkerbroek Koningsdiep-Donkerbroek Koningsdiep-Donkerbroek Koningsdiep-Donkerbroek Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Oosterwolde-Drentse grens Oosterwolde-Drentse grens Oosterwolde-Drentse grens Oosterwolde-Drentse grens Oosterwolde-Drentse grens Oosterwolde-Drentse grens Oosterwolde-Drentse grens Oosterwolde-Drentse grens Oosterwolde-Drentse grens

TOTAAL

Aantal meters1

gelegen in de gemeente 398 251 499 302 52 24 31 21 247 53 74 162 35 240 60 157 564 297 391 582 233 85 141 117 928 875

6819

Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf

Coรถrdinaten

Plaatselijk bekend Volgnummer als in GIS

205653 205855 205819 206126 206316 206399 206463 207500 207937 208426 208987 211498 211508 214134 214489 214522 214928 215953 216957 217355 217313 217409 217939 217913 219589 219592

567028 566875 566587 565779 565220 565096 564941 563737 563167 562657 561973 559241 557710 556205 555976 555929 555638 554698 553080 552066 552104 551839 550595 550597 549934 549902

Ligging coordinaat 1 3 4 7 10 12 13 17 22 24 27 32 36 44 46 47 49 54 55 58 59 60 63 64 69 70

Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn

Lijnvormig struweel 1 rij geherplant Wegvak / deel trace Drachten-Koningsdiep Drachten-Koningsdiep Drachten-Koningsdiep Drachten-Koningsdiep Koningsdiep-OCV Koningsdiep-OCV Koningsdiep-OCV Koningsdiep-OCV Oosterwolde-Drentse grens Oosterwolde-Drentse grens

TOTAAL

Aantal meters1 130 90 165 20 35 20 50 140 0 0

650

gelegen in de gemeente Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Ooststellingwerf Ooststellingwerf

Plaatselijk bekend als

Coรถrdinaten Volgnummer GIS

in X 1 2 3 5 9 10 11 12 44 45

Opmerking

Y 205724 206352 206495 206407 208098 207933 208151 208177 216916 216962

567063 565495 565067 564934 563298 563180 563118 562811 553102 553124

Voor c 130 m al eenr bepl aanw Voor c 90 m al eenr bepl aanw Al eenr bepl aanw over gehele lengte Al eenr bepl aanw over gehele lengte Voor c 35 m al eenr aanw Eenrijige singel onder bestaande bomenrij Voor c 50 m al eenr aanw Voor c 140 m al eenr aanw Al beplanting aanwezig Al beplanting aanwezig

Lijnvormig struweel 2 rijen geherplant Wegvak / deel trace Drachten-Koningsdiep Drachten-Koningsdiep Drachten-Koningsdiep Koningsdiep-OCV Koningsdiep-OCV Koningsdiep-OCV Koningsdiep-OCV Koningsdiep-OCV Koningsdiep-OCV Koningsdiep-OCV OCV-Donkerbroek Oosterwolde-Drentse grens Oosterwolde-Drentse grens

TOTAAL

Aantal meters1 235 280 20 20 160 260 685 140 200 310 190 15 15

2530

gelegen in de gemeente Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf

Plaatselijk bekend als

Coรถrdinaten Volgnummer GIS

in X 1 2 4 6 9 11 12 13 15 16 61 42 43

Opmerking

Y 205724 206352 206480 207020 208098 208151 208177 208517 208634 208912 210355 216184 216235

567063 565495 564961 564209 563298 563118 562811 562643 562281 562126 560453 554327 554357

Voor c 130 m al eenr bepl aanw Voor c 90 m al eenr bepl aanw

Voor c 35 m al eenr aanw Voor c 50 m al eenr aanw Voor c 140 m al eenr aanw

Landschappelijke beplanting meer dan 2 rijen gekapt / gerooid

Coรถrdinaten

Wegvak / deel trace

207824 208498 209971 210939 211511 211508 211623 212722 213435 213497 213875 213820 213871 215749 215762 215231 215914 217089 217129 217610 217586 218466 218345 219111 219014 220317 220294

563349 562606 560749 559850 558128 558019 557252 556966 556745 556748 556437 556402 556357 554779 554769 555381 554828 552783 552765 551292 551304 550234 550263 550143 550013 549493 549482

Koningsdiep-Wijnjewoude Koningsdiep-Wijnjewoude Wijnjewoude-Donkerbroek Wijnjewoude-Donkerbroek Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Oosterwolde-Drentse grens Oosterwolde-Drentse grens Oosterwolde Oosterwolde-Drentse grens Oosterwolde-Drentse grens Oosterwolde-Drentse grens Oosterwolde-Drentse grens Oosterwolde-Drentse grens Oosterwolde-Drentse grens Oosterwolde-Drentse grens Oosterwolde-Drentse grens Oosterwolde-Drentse grens Oosterwolde-Drentse grens Oosterwolde-Drentse grens

TOTAAL

Aantal meters1

gelegen in de gemeente 1994 4303 782 1359 1445 505 1343 4340 918 196 389 140 1475 152 152 928 1493 1050 772 18846 18774 20754 17748 7280 24638 11190 13374

156340

Opsterland Opsterland Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf

Plaatselijk bekend Volgnummer als in GIS

Peelrug

Drents-Friese Wold Drents-Friese Wold Drents-Friese Wold Drents-Friese Wold Drents-Friese Wold Drents-Friese Wold Drents-Friese Wold Drents-Friese Wold

18 25 30 31 34 35 37 38 39 40 41 42 43 51 52 141 53 56 57 61 62 65 66 67 68 71 72

Landschappelijke beplanting meer dan 2 rijen geherplant Wegvak / deel trace Koningsdiep-OCV Koningsdiep-OCV Koningsdiep-OCV Koningsdiep-OCV OCV-Donkerbroek OCV-Donkerbroek OCV-Donkerbroek OCV-Donkerbroek OCV-Donkerbroek OCV-Donkerbroek OCV-Donkerbroek OCV-Donkerbroek Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Oosterwolde-Drentse grens Oosterwolde-Drentse grens Oosterwolde-Drentse grens Oosterwolde-Drentse grens Oosterwolde-Drentse grens Oosterwolde-Drentse grens Oosterwolde-Drentse grens Oosterwolde-Drentse grens Donkerbroek-Oosterwolde

TOTAAL

Aantal meters2 3662 5492 4623 4806 13430 6044 2069 9711 34924 22070 0 0 123 1374 0 0 0 2626 1600 5912 13202 0 0 15705 15645 17295 14520 11190 11145 3460

220628

gelegen in de gemeente Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf

Plaatselijk bekend als

Peelrug Peelrug Peelrug Peelrug

Coรถrdinaten Volgnummer GIS 7 8 14 60 20 21 57 58 59 24 26 27 30 31 32 33 34 36 37 38 39 46 47 48 49 50 51 52 53 54

in X

Opmerking

Y 207396 207708 208625 208532 209345 209257 209938 210080 209932 210170 210938 210936 211500 211555 211490 211541 211481 211685 211633 211609 211727 217517 217564 217610 217586 218466 218345 220317 220294 211683

563916 563567 562504 562430 561607 561600 560835 560685 560641 560683 559890 559814 558651 558616 558274 558273 558023 557487 557431 557318 557171 551471 551472 551292 551304 550234 550263 549493 549482 557378

Al bepl aanw Al bepl aanw

Al bepl aanw Al bepl aanw Al bepl aanw

Al bepl aanw Al bepl aanw Mantel-zoom Mantel-zoom Mantel-zoom Mantel-zoom Mantel-zoom Mantel-zoom

Solitaire boom 0 - 15 jaar herplant Wegvak / deel trace Koningsdiep-OCV Koningsdiep-OCV OCV-Donkerbroek OCV-Donkerbroek Oosterwolde-Drentse grens

TOTAAL

Soort boom Eik Eik Eik Eik Berk

Aantal

gelegen in de gemeente 0 0 0 0 120

120

Opsterland Opsterland Heerenveen Heerenveen Ooststellingwerf

Coรถrdinaten Plaatselijk bekend Volgnummer als in GIS

Tilgrupsweg

17 18 22 23 55

208919 208944 209671 209629 221086

561978 561954 561171 561119 549617

Opmerking

Al eenr wegbepl aanw Al eenr wegbepl aanw Al eenr wegbepl aanw Al eenr wegbepl aanw Tweerijige aanplant

Solitaire boom 15 - 50 jaar gekapt / gerooid Wegvak / deel trace Drachten-Koningsdiep Drachten-Koningsdiep Drachten-Koningsdiep Drachten-Koningsdiep Drachten-Koningsdiep Drachten-Koningsdiep Drachten-Koningsdiep Drachten-Koningsdiep Koningsdiep-OCV Koningsdiep-OCV Koningsdiep-OCV Koningsdiep-OCV Koningsdiep-OCV Koningsdiep-OCV Koningsdiep-OCV Koningsdiep-OCV Koningsdiep-OCV OVC-Donkerbroek OVC-Donkerbroek OVC-Donkerbroek OVC-Donkerbroek OVC-Donkerbroek OVC-Donkerbroek OVC-Donkerbroek Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Oosterwolde-Drentse grens Oosterwolde-Drentse grens Oosterwolde-Drentse grens Oosterwolde-Drentse grens Oosterwolde-Drentse grens Oosterwolde-Drentse grens Oosterwolde-Drentse grens Oosterwolde-Drentse grens Oosterwolde-Drentse grens Oosterwolde-Drentse grens

TOTAAL

Soort boom Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik/Berk/wilg Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Kastanje Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik Zomereik

Aantal

gelegen in de gemeente Plaatselijk bekend als 30 1 1 1 16 80 13 1 2 44 54 14 32 35 1 12 15 9 9 16 16 7 11 1 13 21 1 1 1 7 3 2 1 1 3 59 61 5 9 3 9 2 1 10 1 1 81 1 3 2 48 1 1 31 1 1 39 10 3

858

Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Heerenveen Heerenveen Heerenveen/Oostellingwerf Heerenveen/Oostellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf

Opmerking

Coรถrdinaten Volgnummer in GIS 73 75 76 77 78 79 80 82 83 84 85 86 87 89 90 93 95 96 97 98 99 100 101 102 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 142 143 144 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 135 136

205653 205686 205628 205683 205855 206020 206390 206616 206663 207279 207329 207807 207751 207937 207942 208528 208979 209649 209656 209826 209831 211380 211498 211581 211644 211657 211715 211930 212000 213782 213802 213805 213822 213783 213786 214235 214284 214168 214179 214658 214256 214278 214665 214706 214673 214667 215250 215525 215618 215836 216099 215982 216011 216132 216246 216523 217068 217355 217274

567028 566830 566774 566798 566875 566059 565086 564684 564631 563934 563894 563345 563295 563167 563151 562539 561982 561147 561138 560901 560889 559229 559241 559190 557370 557369 557294 557066 557032 556494 556454 556423 556417 556375 556341 556133 556074 556138 556131 555805 556132 556118 555871 555832 555756 555737 555365 555099 555006 554808 554549 554667 554632 554456 554261 553801 552898 552066 552208

Ligging coordinaat Midden lijn Punt Punt Punt Midden lijn Midden lijn Midden lijn Punt Punt Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn Punt Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn Punt Midden lijn Midden lijn Punt Punt Punt Midden lijn Midden lijn Punt Punt Punt Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn Midden lijn Punt Midden lijn Midden lijn Punt Midden lijn Punt Punt Midden lijn Punt Punt Punt Midden lijn Punt Punt Midden lijn Punt Punt Midden lijn Midden lijn Punt

wv 4 in gem O-werf wv 7 in gem O-werf

Solitaire boom 50 jaar e.o. gekapt - gerooid Wegvak / deel trace Drachten-Koningsdiep Drachten-Koningsdiep Koningsdiep-OCV Koningsdiep-OCV Koningsdiep-OCV OCV-Donkerbroek OCV-Donkerbroek Donkerbroek-Oosterwolde Donkerbroek-Oosterwolde Oosterwolde-Drentse grens Oosterwolde-Drentse grens

TOTAAL

Soort boom Zomereik Zomereik Zomereik Populier Populier Zomereik Zomereik Zomereik Populier Zomereik Zomereik

Aantal

gelegen in de gemeente 9 1 8 1 1 9 11 6 1 3 1

Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Opsterland Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf Ooststellingwerf

Coรถrdinaten

Plaatselijk bekend Volgnummer als in GIS 74 81 88 91 92 94 101 103 106 134 137

205637 206464 207758 208502 208520 208964 211498 211596 211715 217213 219211

566800 564940 563184 562596 562574 562000 559241 557426 557294 552341 550081

Ligging coordinaat Midden lijn Punt Midden lijn Punt Punt Midden lijn Midden lijn Midden lijn Punt Punt Punt

1 3 4

9 10

13 14

p10197

速 1:15.000

Te rooien beplanting binnen de PIP-begrenzing Te rooien lijnvormige beplanting Te rooien bos PIP-begrenzing N381

Lijnvormige beplanting en bos

Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie BV / 1-12-2010

13 14

18 19

24 26

p10197

速 1:15.000

Te rooien beplanting binnen de PIP-begrenzing Te rooien lijnvormige beplanting Te rooien bos PIP-begrenzing N381

Lijnvormige beplanting en bos Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie BV / 1-12-2010

p10197

速 1:15.000

Te rooien beplanting binnen de PIP-begrenzing Te rooien lijnvormige beplanting Te rooien bos PIP-begrenzing N381

Lijnvormige beplanting en bos Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie BV / 1-12-2010

33 34 35 36

37 38 40 39

p10197

速 1:15.000

Te rooien beplanting binnen de PIP-begrenzing Te rooien lijnvormige beplanting Te rooien bos PIP-begrenzing N381

Lijnvormige beplanting en bos Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie BV / 1-12-2010

44 138

46 47

139

140

49 141

51 52

p10197

速 1:15.000

Te rooien beplanting binnen de PIP-begrenzing Te rooien lijnvormige beplanting Te rooien bos PIP-begrenzing N381

Lijnvormige beplanting en bos Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie BV / 1-12-2010

58 59 60

p10197

速 1:15.000

65 67

Te rooien beplanting binnen de PIP-begrenzing Te rooien lijnvormige beplanting Te rooien bos PIP-begrenzing N381

Lijnvormige beplanting en bos Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie BV / 1-12-2010

67 68 70

71 72

p10197

速 1:15.000

Te rooien beplanting binnen de PIP-begrenzing Te rooien lijnvormige beplanting Te rooien bos PIP-begrenzing N381

Lijnvormige beplanting en bos Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie BV / 1-12-2010

73 74

75 ( ! ! ( ( !

80 81 ( !

( !

Te rooien solitaire bomen

( ! ( !

Te rooien solitaire bomen in lijnvormig verband PIP-begrenzing N381

p10197

速 1:15.000

Te rooien beplanting binnen de PIP-begrenzing

Solitaire bomen en solitaire bomen in lijnvormig verband Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie BV / 1-12-2010

80 81 ( !

( ! ( !

( !

90 91 !! ( (

( !

Te rooien solitaire bomen

Te rooien solitaire bomen in lijnvormig verband PIP-begrenzing N381

p10197

速 1:15.000

Te rooien beplanting binnen de PIP-begrenzing Solitaire bomen en solitaire bomen in lijnvormig verband Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie BV / 1-12-2010

91 !! ( (

97 98

( !

Te rooien solitaire bomen

Te rooien solitaire bomen in lijnvormig verband

101

PIP-begrenzing N381

( !

p10197

速 1:15.000

100 Te rooien beplanting binnen de PIP-begrenzing Solitaire bomen en solitaire bomen in lijnvormig verband Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie BV / 1-12-2010

101 ( !

100

103 104

102

105 ( !

106

107

( !

Te rooien solitaire bomen

( !

108

Te rooien solitaire bomen in lijnvormig verband PIP-begrenzing N381

p10197

速 1:15.000

110 113 114

109

111

(! ! ( ! (

Te rooien beplanting binnen de PIP-begrenzing142 Solitaire bomen en solitaire bomen in lijnvormig verband Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie BV / 1-12-2010

143

109

111 112

(! ! ( ! (

115 142 143

117 118 119

116

( ! ! ( ( ! ( !

144 121

120

122 123

( 124 !

125

( !

126

( !

128

! ( ( !

129

130

127

131

( !

Te rooien solitaire bomen

( !

132

Te rooien solitaire bomen in lijnvormig verband PIP-begrenzing N381

速

p10197

1:15.000

Te rooien beplanting binnen de PIP-begrenzing Solitaire bomen en solitaire bomen in lijnvormig verband Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie BV / 1-12-2010

( !

132

133

134 ! ( 136

( !

135

( !

Te rooien solitaire bomen

Te rooien solitaire bomen in lijnvormig verband PIP-begrenzing N381

p10197

速 1:15.000

137

( ! Te rooien beplanting binnen de PIP-begrenzing

Solitaire bomen en solitaire bomen in lijnvormig verband Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie BV / 1-12-2010

( !

137

Te rooien solitaire bomen

Te rooien solitaire bomen in lijnvormig verband PIP-begrenzing N381

p10197

速 1:15.000

Te rooien beplanting binnen de PIP-begrenzing Solitaire bomen en solitaire bomen in lijnvormig verband Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie BV / 1-12-2010

3 5

p10197

速 1:15.000

Compensatie beplanting

Compensatie beplanting binnen 7 PIP-grens

Compensatie door natuurontwikkeling PIP-begrenzing N381

Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie BV / 5-4-2011

3 4

6 7

9 10

13 14 60 15

16 17 18

p10197

速 1:15.000

Compensatie beplanting

Compensatie door natuurontwikkeling PIP-begrenzing N381

Compensatie beplanting binnen PIP-grens 20

Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie BV / 5-4-2011

13 14

16 17

19 18

22 23 57

24 61

26 27

p10197

速 1:15.000

Compensatie beplanting

Compensatie beplanting binnen PIP-grens

Compensatie door natuurontwikkeling PIP-begrenzing N381

Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie BV / 5-4-2011

37 38

p10197

速 1:15.000

Tsjongerdal

Compensatie beplanting

Compensatie beplanting binnen PIP-grens

Compensatie door natuurontwikkeling PIP-begrenzing N381

Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie BV / 5-4-2011

p10197

速 1:15.000

Compensatie beplanting

Compensatie beplanting binnen PIP-grens

Compensatie door natuurontwikkeling PIP-begrenzing N381

Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie BV / 5-4-2011

p10197

速 1:15.000

Compensatie beplanting

51 binnen PIP-grens Compensatie beplanting

Compensatie door natuurontwikkeling PIP-begrenzing N381

Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie BV / 5-4-2011

Tilgrupsweg

p10197

速 1:15.000

Compensatie beplanting

Compensatie beplanting binnen PIP-grens

Compensatie door natuurontwikkeling PIP-begrenzing N381

Buro Bakker - Adviesburo voor Ecologie BV / 5-4-2011

april 2011 Fotografie: Rudmer Zwerver en Rudy Offereins Foto voorzijde: Aardbeivlinder in het Wijnjeterper Schar (Rudmer Zwerver) Vormgeving: Joop Striker, Assen