Beeldkwaliteitplan kunstwerken N381 - DEFINITIEF RAPPORT - 6 April 2011
BKP KUNSTWERKEN N381 TUSSEN DRACHTEN EN DRENTSE GRENS
N381 - Noordelijk tracé
N381 - Midden tracé 2
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
N381 - Zuidelijk tracé
3
25 25 29 39 51 55 61
Uitwerking naar kunstwerktypologie • Kunstwerktypologieën • Gereedschappen • Onderdoorgangen • Bruggen en viaducten N381 • Viaducten over de N381 • Tunnels Colofon
15
1 14
10 11 11
Visie op hoofdlijnen • Inleiding • Visie • Cultuurhistorische lijnen N381 - Tussen Drachten en de Drentse grens • Ontstaansgeschiedenis van het landschap in Zuidoost Fryslân • Doelstellingen en uitgangspunten voor de beleving van het landschap en de cultuurhistorie hiërarchie van de kunstwerken
7 7 7
PAGINA
Inleiding • Aanleiding • Doel beeldkwaliteitplan • Leeswijzer
HOOFDSTUK
Inhoudsopgave
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
4
5
INLEIDING
Huidige (rood) en nieuwe (oranje) ligging N381
Inleiding
6
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
N381, haaks op de landschappelijke hoofdrichting
technische ontwerpen van de kunstwerken gehanteerd. Op basis van de analyse van en visie op
gerealiseerd.
7
van het technisch ontwerp vergroot kan worden. Als basis voor de beeldkwaliteit zijn de
de regio, de verkeersveiligheid wordt bevorderd en een Duurzaam Veilig wegennet wordt
meer beeldkwaliteit; een hiërarchie is toegekend.
vaandel bij de provincie Fryslân. De N381 ligt in een prachtige omgeving, waar de weg haar
het landschap. In het laatste hoofdstuk wordt er ingezoomd op de kunstwerken tussen Drachten en de Drentse grens.
analyse van en een visie op het landschap en de weg die daar is gelegen. De karakteristieken en
kwaliteiten van het landschap zijn in beeld gebracht en er is nagedacht over de wijze waarop ze
Hoe kan het landschap vanaf de weg optimaal worden beleefd?
Hoe wordt de N381 vanuit de omgeving beleefd?
•
•
Bij het opstellen van het beeldkwaliteitplan stonden vervolgens twee vragen centraal:
grote inspiratiebron voor de vormgeving van de kunstwerken.
versterkt kunnen worden ter plekke van de kunstwerken. Daarnaast vormde het landschap een
hoofdstuk wordt ingegaan op de doelstellingen en uitgangspunten voor de beleving van N381 en
In het eerste hoofdstuk wordt de visie op hoofdlijnen beschreven. In het daarop volgende
Aan de basis van het voorliggende beeldkwaliteitplan voor de kunstwerken in de N381 ligt een
augustus 2009) zijn gedetailleerde uitwerkingen opgesteld voor het tracé van de N381.
Leeswijzer
realisatie van de kunstwerken.
komstige tracé van de N381 in het landschap en de karakteristieken van het landschap worden
versterkt. In de Landschappelijke inpassingvisie N381 Drachten – Drentse Grens (Arcadis, 14
Dit beeldkwaliteitsplan geeft randvoorwaarden voor de verdere uitwerking en uiteindelijke
de volgende titel: N381 Natuurlijk! Er wordt ingezet op een zorgvuldige inpassing van het toe-
identiteit aan kan ontlenen. De visie op de opwaardering van de N381 draagt dus niet voor niets
(minimale) basis beeldkwaliteit en bij welke kunstwerken behoefte is aan het toepassen van
Naast deze verkeerskundige aspecten staan het landschap en de cultuurhistorie hoog in het
het landschap en de weg is een keuze gemaakt bij welke kunstwerken wordt ingezet op een
In dit plan wordt aangegeven op welke wijze de beeldkwaliteit van de kunstwerken ten opzichte
Doel beeldkwaliteitplan
met ongelijkvloerse kruisingen. Deze opwaardering leidt tot een verbeterde bereikbaarheid van
De N381 Drachten – Drentse grens wordt in de toekomst opgewaardeerd tot een stroomweg
Aanleiding
Inleiding
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
8
9
VISIE OP HOOFDLIJNEN
N381 in het landschap
Visie op hoofdlijnen
10
Inleiding
vanuit de omgeving.
versterken. Anderzijds is het van belang aandacht te schenken aan de beleving van de N381
De uitdaging is er dan ook in gelegen de beleefbaarheid van het landschap te behouden en te
afwisseling aan landschappen die deze weg kruist, is uniek! Het geeft identiteit aan de N381.
Haaks op de landschappelijke hoofdrichting staat het tracĂŠ van de N381. De veelzijdigheid en
landschapstypen zijn afgenomen.
Dat heeft ertoe geleid dat de leesbaarheid en de verschillen tussen de verschillende
landschap plaatsgevonden. Veel landschapselementen, zoals bosjes en singels, zijn verdwenen.
kleinschaliger karakter. In de afgelopen decennia heeft echter een verschraling van het
relatieve openheid en rechtlijnige verkaveling. De woudontginningen hebben een
selen elkaar af. Met name de hoogveen- en heideontginningen worden gekenmerkt door een
selend een meer open of besloten karakter; bosjes, singels, landbouw- en natuurgronden wis-
schalig landschap, evenals het Drents-Friese Wold. De ontginningslandschappen hebben afwis-
open landschappen wisselen elkaar af. Het essenlandschap rond Oosterwolde vormt een klein-
noordoost-zuidwest. Beekdalen en ontginningslinten liggen parallel aan elkaar en besloten en
landschapstypen en het kent een rijke historie. De hoofdrichting van het landschap is
Het landschap van Zuidoost Fryslân wordt gekenmerkt door een grote afwisseling aan
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
bijvoorbeeld het karakter van het Drents-Friesewold bij de Hildenberg versterkt.
te zijn voor de ‘ontmoeting’ van het landschap en de N381. De N381 zal als een horizontale
11
van de plek. Door taluds glooiend en met een natuurlijke begroeiing door te zetten wordt
bij de kruising van landschappelijke en cultuurhistorische lijnen met de N381 – dient er aandacht
De cultuurhistorische lijnen lopen zo ver mogelijk door tot de N381. Door afwijkend materiaal en kleurgebruik toe te passen in de kunstwerken van de cultuurhistorische lijnen, worden deze lijnen herkenbaar onderscheidend weergegeven. Door de roestige uitstraling en de bruinrode kleur sluit cortenstaal goed aan bij zowel de historische als natuurlijke uitstraling. Daarnaast contrasteert de kleur van cortenstaal goed met het beton en asfalt van de N381. In het cortenstaal kan een beeldmerk of tekst worden gegraveerd, waardoor bijvoorbeeld de namen van de cultuurhistorische lijnen zichtbaar gemaakt kunnen worden vanaf de N381.
beeld nagestreefd om de nadruk op het landschap te leggen. Om te weten waar je je als
weggebruiker bevindt, worden aanknopingspunten uit de omgeving gebruikt bij de vormgeving
van de kunstwerken. Hierbij kan gedacht worden aan het versterken van de oude
ontginningslinten of het toepassen van fraai glooiende taluds met heide in het Drents-Friese
Wold.
Samen met de gebiedsontwikkeling zal de opwaardering van de N381 tot een versterking van
het landschap gaan leiden. Door herplant van karakteristieke landschapselementen kunnen de
beleven, wordt het landschap zoveel mogelijk geïntegreerd in de kunstwerken. Hierbij kan
te verkleinen en daarmee het unieke en afwisselende landschap zo optimaal mogelijk te
het landschap en de rijke historie vanaf de N381. Om het contrast tussen landschap en techniek
Naast een minimale aantasting van het landschap wordt ingezet op een maximale beleving van
een passend beeld ontstaat.
gebiedspecifieke beplanting het zicht op de N381 wegnemen, waardoor ook vanuit de omgeving
landschapsstructuur en de kernkwaliteiten worden versterkt. Hier en daar kan de
Niet alleen het landschap, maar ook de cultuurhistorische lijnen zijn uniek.
benadrukken en de visuele hinder zoveel mogelijk te voorkomen. Kortom, er wordt een rustig
functie herleden. Het doel hiervan is om het contrast tussen techniek en landschap niet te
zullen bescheiden worden vormgegeven; ze worden tot hun eenvoudigste vorm, karakter en Cultuurhistorische lijnen
kunstwerken en het landschap aan elkaar te verbinden verbeelden ze gezamenlijk de identiteit
het landschap beschouwd. Daar waar het landschap en de N381 elkaar fysiek raken – dit is vooral
eenduidige en doorgaande lijn in het landschap aanwezig zijn. De kunstwerken van de N381
Met de vormgeving van de kunstwerken kan deze beleving worden versterkt. Door de
hoogwaardige leuningen die passen in het landschap.
Door verschillen in snelheid, functie en beleving wordt de N381 als eigenstandige structuur in
Visie
worden gedacht aan het toepassen van flauwe groene taluds in plaats van rechte wanden en
Visie op hoofdlijnen
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
12
13
N381 TUSSEN DRACHTEN EN DRENTSE GRENS
voorkomende boerderijen zijn kenmerkend in dit landschap.
Hoger gelegen essen met beplante perceelsranden (houtsingels en houtwallen) en verspreid
Beeklopen maken hier dikwijls abrupte wendingen of er vindt een splitsing van beken plaats.
verkaveling komt voor rond Oosterwolde en bij Appelscha en heeft een kleinschalig karakter.
De verkaveling in het essenlandschap heeft een geheel andere verschijningsvorm. Deze
haaks erop opstrekkende verkavelingen.
Hierdoor zijn de karakteristieke ontginningslinten parallel aan de beekdalen ontstaan, met
boerderijenreeksen van de beek af opgeschoven het veen op, hun recht van opstrek volgend.
Nadat de ontginning van de gronden vanuit de beken tot vernatting leiden, zijn veel
beken in het gebied werden de ontginningsbasis voor de verkaveling van Zuidoost Fryslân.
de beken werden sloten gegraven om het veen te ontwateren en te ontginnen. De grotere
beken, omdat vervoer hier waarschijnlijk verzekerd was en het er relatief droog was. Haaks op
De eerste bewoners vestigden zich op de hoger gelegen gebieden en op de randen van de
beekdalen met veenkussens werden bedekt.
stagnerende afvoer zette de veengroei zich voort, waardoor ook de dekzandruggen tussen de
leidde tot veenvorming. In eerste instantie werden de beekdalen gevuld met veen. Door een
zeespiegel sterk. De afvoer van het water uit Zuidoost Fryslân werd daardoor bemoeilijkt. Dat
Door het natter en warmer wordende klimaat steeg in de daaropvolgende periode de
keileem brede geulen uitgeschuurd. In die geulen zijn de beekdalen ontstaan.
landijsgletsjer een pakket keileem en stenen afgezet. Toen het iets warmer werd, werden in het
dalen zijn ontstaan tijdens de ijstijden. In de voorlaatste ijstijd ‘het Saaliën’ heeft een grote
noordoost-zuidwest. De vele beekdalen in het gebied lopen allemaal in deze richting. Deze
Zuidoost Fryslân is een uitloper van het Drents plateau. De hoofdrichting in het gebied is
Ontstaansgeschiedenis van het landschap in Zuidoost Fryslân
N381 - Tussen Drachten en de Drentse grens
14
Landschapstype
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
uitzicht op en de beleving van het omliggende landschap. Daarnaast beperkt dit de visuele hinder van de N381 vanuit de omgeving. Voor alle kunstwerken wordt ernaar gestreefd de vormgeving zo duidelijk en minimaal mogelijk te houden. Dit betekent dat er zo weinig mogelijk kleine elementen te onderscheiden zijn. Verlichtingen: Voor de N381 wordt alleen de verkeerskundig noodzakelijke verlichting toegepast.
geëxploiteerd. Hierbij werden kanalen gegraven, waaronder de Opsterlânske Kompanjonsfeart.
In eerste instantie werden deze kanalen evenwijdig aan de beekdalen gegraven. De Opsterlânske
Kompanjonsfeart buigt ter hoogte van Klein Groningen echter af in zuidoostelijke richting, dwars
door bestaande verkavelingen. Bij herbouw op landgoed Ontwijk zijn het huis en koetshuis op de
vaart georiënteerd.
sociale veiligheid vergroot.
N381 een bescheiden autonoom element in het landschap gaat vormen en gaat reageren op het
Het besloten bos- en heidegebied van Nationaal Park het Drents-Friese Wold
Het kleinschalige essenlandschap rond Oosterwolde en de woudontginningen
Overige (half)open ontginningsgebieden
•
•
•
belemmerd.
het uitzicht op en de beleving van het omliggende landschap zo weinig mogelijk moet worden
en de cultuurhistorische lijnen worden hieronder beschreven. Algemeen kan worden gesteld dat
De doelstellingen en bijbehorende uitgangspunten voor de versterking van deze landschappen
Daarnaast wordt er speciale aandacht geschonken aan de kruisende cultuurhistorische lijnen.
De open en lager gelegen beekdalen
•
hoofdgroepen:
kunstwerken en de N381. Hierbij wordt onderscheid gemaakt in 4 landschappelijke
landschap. De verschillende landschappen vragen een specifieke vormgeving van de
schilderd en als vlak aangelicht. Hierdoor ontstaat er een aangenaam diffuus licht en wordt de
handhaafd en doorgezet. Bij de onderdoorgangen en de tunnels worden de plafonds wit ge-
de cultuurhistorie
De N381 doorsnijdt diverse landschappen. In de visie op hoofdlijnen is reeds aangegeven dat de
rische lijnen wordt de bestaande verlichting van de cultuurhistorische lijn zover mogelijk ge-
Doelstellingen en uitgangspunten voor de beleving van het landschap en
15
worden bij voorkeur zo laag mogelijk gehouden en geïntegreerd. Dit bevordert eveneens het
hiervoor was de toegenomen brandstofbehoefte. Het nog aanwezige hoogveenturf werd
De kunstwerken zijn onopvallend en worden niet afzonderlijk aangelicht. Bij de cultuurhisto-
Geluidschermen: In dat opzicht zijn geluidschermen niet wenselijk. Leuningen en geleiderails
In de 17e tot en met de 18e eeuw heeft het gebied grote veranderingen ondergaan. Aanleiding
N381 - Tussen Drachten en de Drentse grens
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
Koningsdiep vanaf N381
Koningsdiep bij Lippenhuisterheide zuidelijk van Beetsterszwaag
N381 - Tussen Drachten en de Drentse grens
16
Landschappen
Het kunstwerk zo open, smal en eenvoudig mogelijk vormgeven, zodat deze een
•
Op de overgang van het beekdal naar het aangrenzende hoger gelegen landschap
•
wordt beleefd.
groene koppen’ realiseren, waardoor het lager gelegen en meer open beekdal beter
Leuningen en geleiderails integreren en zo laag mogelijk houden.
•
minimale verstoring vanuit de omgeving oplevert.
De overspanning over de beek zo lang en hoog mogelijk maken.
geleiderail niet nodig, welke het uitzicht onnodig zou kunnen belemmeren.
uitgevoerd (minimaal 1:3). Door een bermbreedte van 8 meter te hanteren is een
Daar waar de N381 op een grondlichaam ligt, wordt het talud zo steil mogelijk
lijn het beekdal.
De N381 komt in het beekdal los van het landschap, de weg doorsnijdt als horizontale
•
•
•
vormgegeven. Om dit te bereiken worden de volgende uitgangspunten gehanteerd:
gelijk te houden, worden de kunstwerken in het beekdal zo bescheiden mogelijk
beekdal optimaal beleefd. Om de verstorende werking vanuit de omgeving zo minimaal mo-
mogelijk uitgevoerd, zodat het zicht op het beekdal maximaal blijft. Op de brug wordt het
relatie aangaan met de onderliggende watergang. De bruggen van de N381 worden zo smal
N381. Bij het kruisen van de watergangen is het dan ook van belang dat de kunstwerken een
verkaveling. Daarom wordt er gestreefd naar maximale beleving van de beekdalen vanaf de
vormen de ruggengraten van het landschap; ze vormden de ontginningsbasis voor de
De beekdalen liggen lager in het landschap en hebben een open karakter. De beekdalen
Beekdalen
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
Drents-Friese Wold
Drents-Friese Wold
17
•
•
•
dit in de natuurlijke bosrijke omgeving en het versterkt de natuurlijke uitstraling.
is een geschikt materiaal voor de brugranden. Qua kleur, materiaal en uitstraling past
dienen af te wijken van de materialen en kleuren van de N381 (asfalt en beton). Hout
de bos- en natuurbeleving te versterken. Het materiaal en de kleur van het kunstwerk
lokale weg bovenlangs kruist en de N381 op maaiveld blijft, biedt dit de mogelijkheid
N381 blijft op maaiveld. Deze kruising ligt middenin het Drents-Friese Wold. Doordat de
een ongelijkvloerse kruising, waarbij de lokale wegen bovenlangs de N381 kruisen. De
Natuurlijke materialen toepassen bij de Hildenberg. Ter plekke van de Hildenberg komt
wijken van de N381.
Glooiende taluds met natuurlijke begroeiing (bijv. heide) toepassen (maximaal 1:3) die
mogelijk worden beleefd vanaf zowel de N381 als de kruisende wegen.
Kunstwerken zo klein mogelijk vormgeven, zodat de landschappelijke waarden zoveel
bos- en natuurbeleving. De volgende uitgangspunten worden gehanteerd:
Wold. Daarom wordt ingezet op het behoud van de kwaliteiten en het optimaliseren van de
binatie met de grote bos- en natuurbeleving zijn van grote betekenis voor het Drents-Friese
afgewisseld met open plekken met heide en vennen en microreliëf. Deze kwaliteiten in com-
door een afwisseling tussen gemengd half open bos en donker systematisch aangeplant bos,
Dit Nationale Park heeft hoge landschappelijke en natuurwaarden. Het wordt gekenmerkt
Bos- en heidegebied Drents-Friese Wold
N381 - Tussen Drachten en de Drentse grens
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
Woudontginning
Essenlandschap rond Oosterwolde
N381 - Tussen Drachten en de Drentse grens
18
•
Bij de kruisende wegen auwe taluds (1:1 tot 1:3) toepassen in plaats van rechte wanden.
volgende uitgangspunt gehanteerd:
sterken. Daarnaast wordt een optimale beleving van het landschap nagestreefd. Hiertoe wordt het
landschap naar de open beekdalen te versterken en daarmee de verschillende landschappen te ver-
meer open landschappen. De uitdaging is er dan ook in gelegen de overgangen van het kleinschalige
Het kleinschalige karakter van deze landschappen wordt optimaal beleefd bij de overgangen naar de
planting vooral uit houtwallen en elzensingels die de opstrekkende verkavelingsrichting begeleiden.
schaligheid gevormd door de veelal beplante perceelsranden. In de woudontginningen bestaat de be-
Deze landschappen hebben beide een kleinschalig karakter. In het essenlandschap wordt deze klein-
Essenlandschap en woudontginningen
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
Heideontginning
Hoogveenontginning
19
•
Kunstwerken zo eenvoudig mogelijk vormgeven.
functie herleden.
N381 worden hier bescheiden vormgegeven; ze worden tot hun eenvoudigste vorm, karakter en
doordat de kruisende structuren minder historische betekenis hebben. De kunstwerken in de
omliggende landschap. Dit heeft te maken met de openheid en eenvoud van het gebied en
ningen is minder aanleiding om een sterke relatie te realiseren tussen de kunstwerken en het
de kleinschalige landschappen dienen versterkt te worden. In de hoogveen- en heideontgin-
gewisseld met de meer besloten woudontginningen. De overgangen van deze gebieden naar
rechtlijnige verkaveling. Het zijn de jongere en armere gronden. Deze gebieden worden af-
De hoogveen- en heideontginningen worden gekenmerkt door een relatieve openheid en een
Overige ontginningsgebieden
N381 - Tussen Drachten en de Drentse grens
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
Opsterlânske Kompanjonsfeart
Langedijke Terwisscha
N381 - Tussen Drachten en de Drentse grens
20
•
•
Om te refereren aan de historie wordt een afwijkend materiaal- en kleurgebruik toegepast
•
Menselijke maat en schaal.
lijnen in verband met rust en herkenbaarheid.
Eenduidige beeldkwaliteit en vormgeving van de kunstwerken bij de cultuurhistorische
namen van de cultuurhistorische lijnen zichtbaar gemaakt kunnen worden vanaf de N381.
cortenstaal kan een beeldmerk of tekst worden gegraveerd, waardoor bijvoorbeeld de
contrasteert de kleur van cortenstaal goed met het beton en asfalt van de N381. In het
in de kunstwerken. Cortenstaal sluit goed aan bij de historische uitstraling. Daarnaast
De kunstwerken worden zo klein mogelijk vormgegeven.
zoveel mogelijk op maaiveld te houden en de N381 als een onderdoorgang te ontwerpen.
typologie van de kunstwerken is er dan ook voor gekozen om de cultuurhistorische lijnen
bijbehorende elementen zoals bebouwing, bomen en verlichting. Bij de keuze voor de
De ontginningslijnen worden zo ver mogelijk doorgetrokken tot de N381, inclusief
•
•
De volgende uitgangspunten worden gehanteerd:
De relatie met de kruisende historische lijnen wordt gezocht in onderscheidend materiaalgebruik.
den gekruist. Deze ontginningslijnen vertellen namelijk veel over het ontstaan van het landschap.
Er wordt ingezet op een maximale beleving van de cultuurhistorische lijnen, die door de N381 wor-
Kruisende cultuurhistorische lijnen
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
• • • •
volle landschappen. De beekdalen vormen de ruggengraten van het landschap; ze vormden de
ontginningsbasis voor de verkaveling. Het Drents-Friese Wold heeft grote landschappelijke en
natuurwaarden. Het gebied heeft niet voor niets een nationale status als Nationaal Park. Daar-
naast hebben de cultuurhistorische lijnen een belangrijke betekenis in het gebied.
21
•
Landschappelijk gezien vormen de beekdalen en het Drents Friese Wold de meest waarde-
100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000 1100 1200 1300 1400 1500 1600 1700 1800 1900
•
dat er een basiskwaliteit wordt nagestreefd.
Enige prioriteit Hoge prioriteit Zeer hoge prioriteit
Cultuurhistorische lijn
Begin/einde Drents Friese Wold Drents Friese Wold Drents Friese Wold Begin/einde Drents Friese Wold
Watergang
Watergang
Beekdal en watergang
Watergang Drents Friese Wold
Tunnel Butewei (Ureterp) Tunnel Mersken Brug Koningsdiep Tunnel Butewei (zuid) Onderdoorgang De Weinterp Brug Opsterlânske Kompanjonsfeart Tunnel De Peelrug Tunnel Moskoureed Onderdoorgang ‘t West Tunnel ‘t Hoogezand Tunnel Balkweg Brug Tsjonger Viaduct Nanningaweg Tunnel Duistereweg Viaduct Venekoten Onderdoorgang Terwisscha Tunnel Kraaiheidepollen Viaduct Hildenberg Tunnel Oude Willem
PRIORITEIT
•
teit. Sober betekent niet dat er geen beeldkwaliteit gerealiseerd hoeft te worden; het betekent
CULTUURHISTORISCHE LIJN
liteit:
ingezet op een hoge beeldkwaliteit en waar kan worden volstaan met een sobere beeldkwali-
LIGGING
Dat leidt ertoe dat bij de volgende kunstwerken meer eisen worden gesteld aan de beeldkwa-
mee. Daarom is er een hiërarchie aangebracht in de kunstwerken; bij welke kunstwerken wordt
KUNSTWERK
nen bovenlangs kruisen, liggen mogelijkheden om de verwijzing naar de historie te vergroten.
Drentse grens, een optimale beeldkwaliteit gerealiseerd. Dit brengt echter hoge kosten met zich
Onderdoorgang Terwisscha
Onderdoorgang ’t West
Onderdoorgang De Weinterp
Viaduct Hildenberg
Brug Tsjonger
Brug Opsterlânske Kompanjonsfeart
Brug Koningsdiep
zijn het dikwijls belangrijke verbindingen tussen kernen. Daar waar de cultuurhistorische lij-
Ze zeggen veel over de ingebruikname en ontginning van het gebied door de mens. Daarnaast
In de meest ideale situatie wordt langs het hele tracé van de N381, tussen Drachten en de
Hiërarchie van de kunstwerken
N381 - Tussen Drachten en de Drentse grens
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
22
23
UITWERKING NAAR KUNSTWERKTYPOLOGIE
plattegrond begane grond
betonkleuren
N381
Uitwerking naar kunstwerktypologie
24
Cortenstaal
Hout, verduurzaamd onbehandeld naaldhout (Accoya hout)
Staal RAL 7016
Beton antraciet grijs
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
Viaducten: Kruisende weg kruist bovenlangs
Bruggen en viaducten: N381 kruist bovenlangs
25
Tunnels: Kruisende wegen kruist onderlangs
Onderdoorgangen: N381 kruist onderlangs
De bruggen en viaducten: de kruisende weg of watergang blijft op maaiveld, de N381
•
De tunnels: de N381 blijft op maaiveld, de kruisende weg kruist onderlangs.
•
landschap.
rijke historie wordt gemaximaliseerd. De N381 vormt een bescheiden autonoom element in het
landschap minimaal wordt aangetast en dat de beleving van het omliggende landschap en de
Bij de keuze voor de verschillende gereedschappen is het uitgangspunt gehanteerd dat het
‘gereedschappen’ hebben invloed op de beleving van zowel de kunstwerken als de omgeving.
(tunnelwanden, landhoofden, brugranden en leuningen) van invloed op de beeldkwaliteit. Deze
planting wordt omgegaan. Daarnaast zijn de elementen waaruit een kunstwerk is opgebouwd
beslag dat een kunstwerk inneemt, de hellingshoek van de taluds of de wijze waarop met be-
ingezet. Hierbij kunt u denken aan het kleur- en materiaalgebruik, maar ook aan het ruimte-
Om de gewenste beeldkwaliteit te realiseren, kunnen verschillende ‘gereedschappen’ worden
Gereedschappen
De viaducten: de N381 blijft op maaiveld, de kruisende weg kruist bovenlangs.
•
kruist bovenlangs.
De onderdoorgangen: de kruisende weg blijft op maaiveld, de N381 kruist onderlangs.
•
De kruispunten zijn onder te verdelen in vier kunstwerktypologieën:
Kunstwerktypologieën
randvoorwaarden als obstakelvrije zones, maatvoering, afscherming/brugranden, etc.
dit beeldkwaliteitplan passen de kunstwerken binnen de geldende veiligheidsvoorschriften en
De visie op hoofdlijnen wordt uitgewerkt naar kunstwerktypologieën. Naast de voorstellen in
Inleiding
Uitwerking naar kunstwerktypologie
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
Wel visuele rust
Wel minimalistisch, detailloos
Geen aandachtvragende elementen
Geen aandachtvragende details
Wel beleving van het landschap
Wel herkenbaar als autonoom element
Geen beleving van de weg
Geen onherkenbaar ruimtebeslag
26
Wel één element
Geen losse elementen
wel bescheiden
Geen icoon
Uitwerking naar kunstwerktypologie
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
op het landschap vanaf de N381 te blokkeren – wordt de geleiderail weggewerkt en het beeld van de N381 rustiger. Door de leuning als doorlopende horizontale grijze platte metalen strip vorm te geven, wordt deze vanuit de omgeving nauwelijks ervaren.
De andere elementen horende bij de N381 (vb. de stalen leuningen etc.) worden ook uitgevoerd
in antracietgrijs (RAL 7016). De plafonds van de onderdoorgangen worden in papyrus wit uit-
gevoerd (RAL 9018). Bij bijzondere kruisingen (cultuurhistorische lijnen en in het Drents Friese
27
geleiderails tot een minimum beperkt. Door de brugrand iets te verhogen – zonder het zicht
nomen in de omgeving in plaats van dat ze gaan afsteken tegen het omliggende landschap.
rand die als horizontale lijn in het landschap ligt. De brugranden van de cultuurhistorische lijnen worden bij voorkeur uitgevoerd in cortenstaal, de brugrand van viaduct Hildenberg in hout.
Verlichting: De kunstwerken worden bewust niet kunstmatig aangelicht en hebben slechts alleen de noodzakelijke sociaal veilige en verkeerskundige verlichting. Bij de cultuurhistorische lijnen wordt de verlichting zover mogelijk doorgezet. In de onderdoorgangen en tunnels wordt verlichting aangebracht. De plafonds van deze kunstwerken worden wit geschil-
geschikte keuze vanwege de natuurlijke uitstraling en de hoge duurzaamheid. Deze materialen
zijn onderscheidend qua kleur en hebben een sterke verwijzing naar de historische respectieve-
lijk natuurlijke omgeving.
Beplanting: de beplanting langs de kruisende wegen of in het omliggende landschap wordt zo
ver mogelijk doorgetrokken tot de N381, rekening houdend met de benodigde obstakelvrije zone.
Hierdoor blijft de leesbaarheid van het landschap zo groot mogelijk en de doorsnijding van de
cultuurhistorische lijnen zo klein mogelijk.
toegepast. In de beekdalen wordt gewerkt met zo steil mogelijke taluds (minimaal 1:3).
Talud: om het landschap zo lang en optimaal mogelijk te beleven, worden natuurlijke taluds
worden strak en minimaal vormgegeven. Dit leidt tot een bescheiden vormgegeven brug-
Friese Wold. Er dient hier te worden gekozen voor een duurzame houtsoort. Accoya hout is een
diffuus licht.
derd (RAL 9018) en als vlak aangelicht. Hierdoor ontstaat er een aangenaam en sociaal veilig
Brugrand: de brugrand vormt het aanzicht van de N381 vanuit het landschap. De brugranden
de cultuurhistorische lijnen. Cortenstaal bij de cultuurhistorische lijnen en hout bij het Drents
Wold) worden onderscheidende materialen toegepast ter versterking van het landschap en
Leuning en geleiderail: om zoveel mogelijk visuele rust te realiseren worden leuningen en
sterke verbinding met de brugrand.
steunpunten horen nadrukkelijk bij het kunstwerk en niet bij het grondvlak. Ze vormen een
tionele uitstraling. Door een antracietgrijze tint toe te passen worden de kunstwerken opge-
Kleur en materiaal: de kunstwerken bestaan voor het grootste deel uit beton. Dit heeft een func-
uitstraling bij de kunstwerken.
ook bij voorkeur uit één element en er worden zo min mogelijk details toegepast. Tussen-
De kunstwerken worden niet iconisch vormgegeven, evenmin past
aandachtvragende
visuele rust uit zich vooral in het aanzicht van de kunstwerken. Het kunstwerk bestaat dan
element realiseren, vraagt een minimale en heldere vormgeving van de kunstwerken en de N381. een
Landhoofd en tunnelwand: er wordt vanuit de omgeving gestreefd naar visuele rust. Deze
Ruimtebeslag: optimale beleving van het landschap en de N381 als bescheiden en autonoom
Uitwerking naar kunstwerktypologie
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
Weinterp
28
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
Cortenstaal
Referentie Cortenstaal
Antracietgrijs beton
Referentie antracietgrijs beton
Impressie overzicht onderdoorgang
29
wordt gehandhaafd tot de N381.
werk. Dit betekent onder andere dat de beplanting langs de kruisende wegen zover mogelijk
Het karakter van de kruisende wegen wordt zoveel mogelijk doorgezet tot en over het kunst-
historische weg worden opgenomen.
spijlen van cortenstaal. In de brugrand kan de naam of het beeldmerk van de kruisende cultuur-
De brugranden en leuningen van de kruisende wegen worden uitgevoerd in verticale platte
lijn in het landschap ligt.
lijnen. De tunnelbak steekt iets boven het maaiveld uit (400 mm.), zodat de N381 als horizontale
aangename diffuse verlichting. De vormgeving van de N381 is strak met heldere doorlopende
onderdoorgang wordt wit (RAL 9018) gemaakt en wordt aangelicht. Hierdoor ontstaat er een
de drie onderdoorgangen bestaan de tunnelwanden uit donkergrijs beton. Het plafond van de
de kruisende cultuurhistorische lijnen. De tunnelbak wordt zo smal mogelijk vormgegeven. Bij
en visuele doorsnijding dient zo minimaal mogelijk te zijn. De N381 is dus ondergeschikt aan
Als doel is gesteld de cultuurhistorische lijnen maximaal te beleven vanaf de N381. De fysieke
gelegd.
dat ze op maaiveld blijven liggen. De N381 is ondergeschikt en wordt verdiept in het landschap
historische lijn. Deze lijnen zijn historisch en landschappelijk van een dusdanig groot belang
terp, bij ’t West en bij Terwisscha. De N381 kruist in alle drie de situaties een belangrijke cultuur-
Er zijn drie onderdoorgangen in de N381 Drachten - Drentse grens; de onderdoorgang bij Wein-
Onderdoorgangen
Onderdoorgangen
Uitwerking naar kunstwerktypologie
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
30
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
31
Weinterp
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
Langsdoorsnede N381
500 De Weinterp
Onderdoorgangen - technisch ontwerp
Uitwerking naar kunstwerktypologie
32
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
Bovenaanzicht
33
500 De Weinterp
Onderdoorgangen - technisch ontwerp
Uitwerking naar kunstwerktypologie
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
500 De Weinterp 34
Langsdoorsnede - lange horizontale lijn in het landschap
Kunstwerk wordt landschappelijk element
Onderdoorgangen - volgens BKP
Uitwerking naar kunstwerktypologie
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
Bovenaanzicht Bovenaanzicht -- smalle smalle bak bak ligt ligt als als lijn lijn in in het het landschap landschap
35
De Weinterp wordt uitgevoerd met steunpunten met gelijke vormgeving als de steunpunten bij de bruggen. Het heeft de voorkeur de Weinterp uit te voeren zonder tussensteunpunten. Dit is een BKP ++ variant.
Doorzetten van kleinschalig karakter van de kruisende weg
500 De Weinterp
Cultuurhistorische lijn zichtbaar maken
Onderdoorgangen - volgens BKP
Uitwerking naar kunstwerktypologie
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
1600 Terwisscha
Het kunstwerk reageert op de overgang van open naar geslotenheid van het bos
Onderdoorgangen - volgens BKP
Uitwerking naar kunstwerktypologie
36
Doorzetten van kleinschalig karakter van de kruisende weg
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
Cultuurhistorische lijn zichtbaar maken
37
1600 Terwisscha
Onderdoorgangen - volgens BKP
Uitwerking naar kunstwerktypologie
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
Bruggen en viaducten over kruisende structuur
Brug Opsterl창nske Kompanjonsfeart
38
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
van deze bruggen worden uitgevoerd in natuurlijk taluds. Dit geeft visuele ruimte en ‘lucht onder de brug en past goed in het natuurlijke landschap. De Opsterlânske Kompanjonsfeart de Nanningaweg en Venekoten bevinden zich in de overige landschappen. Hier wordt er ingezet op het eenvoudigste beeld, de eenvoudigste vorm, karakter en functie. De bruggen worden hier
watergangen (Koningsdiep, de Opsterlânske Kompanjonsfeart en de Tsjonger), twee viaducten
kruisen de N381 boven de kruisende weg. Dit is het viaduct over de Nanningaweg, een
cultuurhistorische route, en het viaduct over de Venekoten. De Venekoten is van minder
landschappelijke en cultuurhistorische betekenis.
39
overige landschappen. Koningsdiep en Tsjonger bevinden zich in de beekdalen. De landhoofden
waarbij de N381 over een kruisende structuur heengaat. Drie bruggen gaan over belangrijke
Er wordt tevens een onderscheidt gemaakt tussen enerzijds de Opsterlânske Kompanjonsfeart en de Nanningaweg en anderzijds de Venekoten. De Opsterlânske Kompanjonsfeart en de Nanningaweg zijn cultuurhistorische lijnen. Om dit cultuurhistorische karakter te versterken gaan we hier ook Cortenstaal toepassen. De Nanningaweg heeft een kleinschalig karakter. De verbijzondering, het Cortenstaal, moet zodaning worden toegepast dat dit niet alleen het cultuurhistorische, maar ook het kleinschalige karakter versterkt. Bij de Opsterlânske Kompanjonsfeart dienen de wanden zodanig te worden gepostioneerd dat de bomenrijen langs de Opsterlânske Kompanjonsfeart ruim binnen de wanden vallen. Hierdoor ontstaat een optimale beleving en relatie van de Opsterlânske Kompanjonsfeart aan weerszijden van de N381. De Venekoten heeft geen bijzondere waarde en kan dus in zijn eenvoudigste vorm worden vormgegeven, als omgekeerde U-vorm.
aangaan met de onderliggende watergang. De bruggen van de N381 worden zo smal mogelijk
uitgevoerd, zodat het zicht op het beekdal maximaal blijft. Om de verstorende werking vanuit
de omgeving zo minimaal mogelijk te houden, worden de kunstwerken in het beekdal zo
ondergeschikt mogelijk vormgegeven. Cultuurhistorische lijnen dienen maximaal beleefd te
worden vanaf de N381. Om dit te versterken zou een opdracht kunnen worden uitgeschreven
voor kunstenaars om een echt kunstwerk te maken, die vanaf de N381 zichtbaar is en een
sterke verwijzing geeft naar de cultuurhistorische lijn. Er zou bijvoorbeeld aan weerszijden van
de N381, in de directe omgeving van de cultuurhistorische lijn een cortenstalen paal geplaatst
kunnen worden met daarop gebiedseigen verwijzing.
Om de continuïteit van de watergangen en cultuurhistorische lijnen te versterken, is het door-
zicht onder de brug door naar de andere kant belangrijk. De fysieke en visuele barrièrewerking
materiaalgebruik.
Dit geldt voor bijvoorbeeld de natuur, begeleidende beplanting, bebouwing en het
kruisende watergang of cultuurhistorische lijn wordt onder de brug zoveel mogelijk doorgezet.
als een bescheiden, autonome horizontale lijn in het landschap ervaren. Het karakter van de
uit; de brug bestaat nadrukkelijk niet uit losse elementen. Vanuit de omgeving wordt de N381
van de brug moet tot een minimum worden beperkt. De brug vormt een eenheid en straalt rust
geheel met het brugdek en de brugrand. Visueel vormt het dus één onderdeel.
Bij het kruisen van een watergang of beekdal is het van belang dat de kunstwerken een relatie
beëindigd door het landhoofd vorm te geven als een verticale schijf. Deze schijf vormt één
Bij de bruggen wordt een onderscheidt gemaakt in de kunstwerken in de beekdalen en in de
Er zijn drie bruggen en twee viaducten in de N381 Drachten – Drentse grens opgenomen,
Bruggen en viaducten over kruisende structuur
Bruggen en viaducten over kruisende structuur
Uitwerking naar kunstwerktypologie
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
Brug Opsterl창nske Kompanjonsfeart
40
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
41
Overige landschappen en cultuurhistorische lijn: Naast eenvoudigste vorm toevoegen Cortenstaal. +versterking van kleinschalige karakter +optimale beleving doorgaande bomenrijen
Overige landschappen: Eenvoudigste vorm: omgekeerde U. Landhoofd als verticale schijf.
Beekdalen: Natuurlijke taluds
sober wordt vormgegeven.
platte metalen strip. Voor de verbinding van de brugrand met de leuning geldt ook dat deze
gehandhaafd. De leuning op de brug wordt vormgegeven als een horizontale antracietgrijze
van de brug vanuit de omgeving. Het zicht vanaf de N381 op het omliggende landschap blijft
brugrand 400 mm te laten uitsteken boven het brugdek. Dit draagt bij een aan een rustig beeld
verbonden met brugdek en steunpunten. De geleiderail wordt aan het zicht onttrokken door de
De brugrand wordt rechthoekig en horizontaal vormgegeven. De brugrand is detailloos
water.
wordt de aandacht niet op de schijven en de brug gericht, maar juist op de omgeving en het
openwerkingen is 5. Hoe minder openingen, hoe meer rust in het beeld. Door het oneven aantal,
Het aantal openwerkingen is minimaal en altijd oneven in getal. Het maximaal toegestane
zodat de transparantie onder de brug en het contact met het water zo groot mogelijk wordt.
De schijven zijn zo opgewerkt mogelijk. De schijven worden zoveel mogelijk opengewerkt,
brug.
verbinding aangaan met de brugrand. De steunpunten zijn opengewerkte schijven onder de
van de brug. De tussensteunpunten van de bruggen zijn schijven die voortvloeien uit en de
De tussensteunpunten krijgen dezelfde uitstraling als de eventuele aanwezige landhoofden
bij de andere bruggen zijn 1:3 en liggen herkenbaar in het landschap.
Hiermee wordt het hoogteverschil in het beekdal vanaf de N381 nog sterker ervaren. De taluds
In de beekdalen worden de taluds van de N381 zo steil mogelijk uitgevoerd (1:2 of steiler).
Uitwerking naar kunstwerktypologie
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
300 Brug Koningsdiep
Bovenaanzicht
Aanzicht, De N381 ligt tussen twee landhoofden
Bruggen - technisch ontwerp
Uitwerking naar kunstwerktypologie
42
Doorsnede, De landhoofden landen in het beekdal en kaderen het doorzicht
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
Bovenaanzicht, Taluds openen zich
Aanzicht, De N381 als horzontale lijn - helder en bescheiden
43
300 Brug Koningsdiep
Het groen doorzetten onder de brug. Onder het brugdek op het talud komt basaltsteen
Bruggen - volgens BKP
Uitwerking naar kunstwerktypologie
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
wel open, rustig vormgegeven vangrails
Het aantal kolommen is zo groot dat ze als één dichte wand worden ervaren
44
600 Brug Opsterlânske Kompanjonsfeart
De rechte taluds volgen de richting van de watergang
Aanzicht - Brug is opgebouwd uit allerlei verschillende elementen
Bruggen - technisch ontwerp
Uitwerking naar kunstwerktypologie
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
Het kleinschalige karakter wordt zoveel mogelijk doorgezet
De vormgeving van het dek wordt doorgezet in de steunpunten. Cortenstaal als beĂŤindiging van talud als indicatie cultuurhistorische lijn.
45
600 Brug Opsterlânske Kompanjonsfeart
Taluds openen zich - ruimer doorzicht
Optioneel voor verticaal kunstwerk ter indicatie van cultuurhistorische route
Aanzicht - N381 als horizontale lijn - helder en bescheiden. Eenvoudige vormgeving. Bomen staan ruim binnen de landhoofden.
Bruggen - volgens BKP
Uitwerking naar kunstwerktypologie
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
1300 Nanningaweg
Bovenaanzicht - strakke taluds, brug hangt tussen taluds, geen doorgaande lijn
Viaducten - technisch ontwerp
Uitwerking naar kunstwerktypologie
46
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
Aanzicht
Bovenaanzicht - taluds openbuigend voor een beter doorzicht en continu誰teit tussen beide kanten van de N381.
47
principe aanzicht viaduct Venekoten: omgekeerde U-vorm/ dubbele U vorm. groene verticale taluds van bv. Terre Armee. Terra trel green.
Taluds worden doorsneden door Cortenstaal verwijzend naar de cultuurhistorische betekenis van de Nanningaweg. Hierin kunnen teksten / beelden worden verwerkt. Het Cortenstaal moet bijdragen aan de kleinschaligheid van de Nannigaweg.
1300 Nanningaweg
Optioneel voor verticaal kunstwerk ter indicatie van cultuurhistorische route
Viaducten - volgens BKP
Uitwerking naar kunstwerktypologie
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
1200 Brug Tsjonger
Bovenaanzicht
Tsjonger is een belangrijk landschappelijk kruispunt. Hier komen veel lijnen bij elkaar. Door de grote schuine oversteek is er weinig ruimte en vormt de brug een barrière.
Bruggen - technisch ontwerp
Uitwerking naar kunstwerktypologie
48
Doorsnede
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
bovenaanzicht
49
Naast de aanpassing van de steunpunten kan het ďŹ etspad gecombineerd worden met de ecologische waterverbinding. Dit bespaart een overspanning.
1200 Brug Tsjonger
Doorsnede , onder het brugdek op het talud komt basaltsteen
Bruggen - volgens BKP
Uitwerking naar kunstwerktypologie
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
Brug Tsjonger
Uitwerking naar kunstwerktypologie
50
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
Leuning vormgegeven met houten latten. Voor BKP houten latten doorzetten tot onderkant kunstwerk.
Impressie doortrekken beplanting Hildenberg
51
geplaatst.
en brugrand bestaan uit verticale rechthoekige spijlen, die op korte afstand van elkaar worden
hout (Accoya). Dit materiaal is een directe verwijzing naar de bosrijke omgeving. De leuning
de landhoofden, het brugdek en de brugranden. De leuningen en brugranden zijn gemaakt van
De glooiingen en vloeiende vormen worden voortgezet in het viaduct. Dit geldt speciďŹ ek voor
het kunstwerk.
het landschap. De natuurlijke beplanting met onder andere heide en pollen wordt doorgezet op
donkergrijze tint uitgevoerd. De taluds worden maximaal 1:3 en sluiten aan bij de glooiingen in
De N381 is ondergeschikt aan het landschap. Het beton van het kunstwerk wordt ook hier in de
de N381. Het viaduct moet opgaan in het omliggende landschap met glooiingen, bos en heide.
bos- en natuurbeleving staat in dit Nationale Park centraal, zowel vanuit de omgeving als vanaf
de kruisende weg over de N381 heengaat. Dit viaduct ligt in het Drents Friese Wold. Een optimale
Het viaduct bij de Hildenberg is het enige viaduct in de N381 Drachten - Drentse grens, waarbij
Viaduct over de N381
Viaducten over de N381
Uitwerking naar kunstwerktypologie
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
1800 Hildenberg
Bovenaanzicht
Viaducten
Uitwerking naar kunstwerktypologie
52
Doorsnede, strakke taluds
Aanzicht, afzonderlijk elementen
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
Bovenaanzicht, vloeiende lijnen
53
1800 Hildenberg
Doorsnede, vloeiende taluds
Aanzicht, houten uitstraling, vloeiende vormgeving
Viaducten
Uitwerking naar kunstwerktypologie
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
Tunnels
Tunnel met natuurlijke taluds
54
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
55
Wanneer de tunnels vanwege te hoge grondwaterstand niet uitgevoerd kunnen worden in natuurlijke taluds worden de betonnen wanden steiler en eventueel voorzien van een geschikte beplanting.
omliggende landschap blijft gehandhaafd.
aan een rustig beeld van de N381 vanuit de omgeving. Het zicht vanaf de N381 op het
ning op de brug wordt vormgegeven als een horizontale grijze platte metalen strip. Dit draagt bij
wordt aan het zicht onttrokken door de brugrand aan de zijkant 400 mm. te verhogen. De leu-
De brugrand en leuning worden op eenzelfde wijze uitgevoerd als bij de bruggen. De geleiderail
tot de tunnel doorgezet. Dit geldt voor bijvoorbeeld een laanbeplanting.
Indien de kruisende weg een cultuurhistorische lijn is, wordt het karakter ervan zover mogelijk
Eventuele beplanting langs de kruisende weg wordt zo ver mogelijk doorgetrokken tot de N381.
een aangename diffuse verlichting wat de sociale veiligheid verhoogt.
worden de plafonds van de tunnels wit (RAL 9018) gemaakt en aangelicht. Hierdoor ontstaat er
de tunnels ruimtelijk en wordt de sociale veiligheid vergroot. Evenals bij de onderdoorgangen
De tunnelwanden sluiten vloeiend aan op de taluds en hebben helling (6:1). Hierdoor worden
tuurlijke taluds krijgen de wanden in ieder geval een helling van min. 6:1.
Wanneer de tunnels vanwege te hoge grondwaterstand niet uitgevoerd kunnen worden in na-
uit het technisch ontwerp. Plaatselijk zullen de PIP-grenzen hiervoor moeten worden aangepast.
invloed op het ruimtebeslag van de tunnel. De taluds hebben meer ruimte nodig dan de tunnels
N381 daadwerkelijk kruisen en niet eerder. De toepassing van groene en natuurlijke taluds heeft
en de tunnelwerking verkleind. Men gaat het kunstwerk pas echt in, op het moment dat ze de
een groene en natuurlijke uitstraling te geven, wordt het landschap zo lang mogelijk beleefd
naar de tunnel hebben waar mogelijk een helling van 1:1 (als optimale situatie). Door de taluds
De tunnels worden net als de andere kunstwerken uitgevoerd in donkergrijs beton. De taluds
Cultuurhistorische lijnen dienen maximaal beleefd te worden vanaf de N381.
worden en dient de sociale veiligheid geborgd te zijn.
vormgegeven. Vanaf de kruisende wegen moet de tunnelwerking tot een minimum beperkt
Bij de tunnels wordt de N381 als horizontale eenduidige en doorgaande lijn in het landschap
In het tracÊ van de N381 Drachten – Drentse grens zitten tien tunnels.
Tunnels
Tunnels
Uitwerking naar kunstwerktypologie
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
N381
1100 Balkweg
Doorsnede tunnel als horizontale bak
Bovenaanzicht
Tunnels - technisch ontwerp
Uitwerking naar kunstwerktypologie
56
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
Bij toepassen van rechte wanden is impact van kunstwerk erg groot
57
Doorsnede - Cortenstalen tussenwand als referentie naar historische trambaan, meer ruimtebeslag
Bovenaanzicht - groene taluds verkleinen impact kunstwerk en verbeteren sociale veiligheid
1100 Balkweg
Referentiebeeld groene taluds
Tunnels - volgens BKP
Uitwerking naar kunstwerktypologie
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
N381
1900 Oude Willem
Doorsnede tunnel als lange betonnen bak
bovenaanzicht
Tunnels - technisch ontwerp
Uitwerking naar kunstwerktypologie
58
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
Rechte, doorgang
Lange betonnen bak
59
Schuine, open en sociaal veilige doorgang
Doorsnede, natuurlijk taluds, meer ruimtebeslag
1900 Oude Willem
Natuurlijke taluds
Groene taluds verkleinen impact kunstwerk en verbeteren de sociale veiligheid
Tunnels - volgens BKP
Uitwerking naar kunstwerktypologie
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
Accoya hout
Bij bijzondere kruisingen (Cultuurhistorische lijnen en in het Drents Friese Wold) worden onderscheidende materialen toegepast. Cortenstaal bij de cultuurhistorische lijnen en hout bij het Drents Friese Wold.
Cortenstaal
1.3. Onderscheidend materiaalgebruik bij bijzondere kruisingen
De andere elementen van de N381 (bv de stalen leuningen etc.) worden ook uitgevoerd in antracietgrijs (RAL 7016). De plafonds van de onderdoorgangen en tunnels worden gecoat in papyrus wit (RAL 9018)
RAL 9018
60
V De kunstwerken worden niet aangelicht. Er is alleen de noodzakelijke verkeerskundige verlichting aanwezig. Bij de onderdoorgangen en tunnels worden de plafonds, indien verlichting wordt aangebracht, over het gehele vlak gelijkmatig aangelicht.
X
1.6. Verlichting
De taluds zijn herkenbaar als autonoom element en hebben een helling van 1:3. De taluds gelegen in de beekdalen zijn steiler en hebben een helling van 1:2 of steiler. De taluds in het Drents Friese wold hebben een zo vloeiend en auw mogelijk talud.
1.5. taludhelling
1.2. kleur andere elementen (leuningen etc.) en plafonds
RAL 7016
Beplanting wordt zover mogelijk tot de kunstwerken doorgezet.
V
1.4. Beplanting
Het beton van alle kunstwerken wordt uitgevoerd in een antracietgrijze kleur. (CUR aanbeveling 100 grijsschaal beton: g , overeenkomstig met kodak gray scale: 11-12)
X
1.1. Betonkleur
1. Algemeen
Bijlage: Tabel
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
De wanden van de onderdoorgang zijn bijna verticaal en hebben een hellingshoek van 10:1. De wanden zijn uitgevoerd in antracietgrijs beton
2.6. Tussensteunpunt
Het tussensteunpunt is een opengewerkte schijf en heeft een gelijke uitgangspunten als de steunpunten van de bruggen. Het tussensteunpunt wordt uitgevoerd in antracietgrijs beton.
De randafwerking van de kruisende lijn is gemaakt van Cortenstaal. Het zijn verticale, cortenstalen strippen over ĂŠĂŠn geheel (van boven naar beneden).
2.3. plafond en verlichting
Het plafond van de onderdoorgang is gecoat in papyrus wit (RAL 9018).
61
2.5. Wanden
In de brugleuning kan een naam of beeldmerk van de kruisende lijn worden opgenomen.
2.4. Naam / Beeldmerk
2.2. Randafwerking van kruisende lijn
De tunnelwand steekt (400mm) boven het maaiveld uit. Het is een rechte, horizontale lijn.
2.1. Horizontale lijn in het landschap
2. Onderdoorgangen
Bijlage: Tabel
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
De bruggen hebben een orthogonale vormgeving (loodrecht op elkaar). Het aanzicht van het landhoofd en de brugrand hebben een gelijke dikte. (A = B = C = D)
62
De tussensteunpunten hebben een orthogonale vormgeving. Het zijn opengewerkte schijf met 1 0f 3 openingen. Hierbij is één grote opening beter dan drie kleinere.
3.6. Tussensteunpunten
3.3. Aanzicht
D
De bruggen die cultuurhistorische lijnen kruisen worden beëindigd met een betonnen schijf. (omgekeerde U-vorm) De taluds worden beeindigd door cortenstaal.
Het locale karakter van de kruisende lijn wordt onder de brug zoveel mogelijk doorgezet. Dit geldt onder andere voor onderdelen als bestrating en beplanting.
C
3.5. Bruggen bij cultuurhistorische lijnen
3.2. Kruisende lijn onder de brug
B
De bruggen in de beekdalen eindigen in natuurlijke taluds.
De bruggen lijken gemaakt als een eenheid. Landhoofden, brugdek en tussensteunpunten horen nadrukkelijk bij elkaar en bestaan nadrukkelijk niet uit losse elementen.
A
3.4. Bruggen in de beekdalen
3.1. Eenheid en rust
3. Bruggen van de N381
Bijlage: Tabel
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
4.2. Beplanting
De beplanting uit de omgeving wordt doorgezet op de taluds. (onder andere heide en pollen).
3.8. Beëindiging taluds
De taluds worden beëindigd onder een hoek van 45 graden. De taluds van de beekdalen lopen op een natuurlijke wijze rondom door.
63
De taluds sluiten zo flauw en vloeiend mogelijk aan op de glooiingen van het landschap.
De brugrand is orthogonaal. De brugheeft een opstaande rand. De leuning en stijl is een platte, horizontale stalen strip. Het beeld is rustig en transparant.
De bruggen hebben een vloeiende vormgeving. De brugrand is bekleed met houten stijlen.
4.3. Brugrand
4.1. Taluds
3.7. Brugrand en randafwerking
4. Viaduct over de N381 heen
Bijlage: Tabel
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
5.5. Cultuurhistorische lijnen bij de tunnels
De cultuurhistorische lijnen worden geaccentueerd door het materiaal Cortenstaal. Deze materiaal is verwerkt in de leuning.
5.2. Tunnelwanden
De natuurlijke taluds (of de tunnelwanden) lopen als ĂŠĂŠn doorgaande lijn door onder de N381.
64
De brugrand is orthogonaal. De brugheeft een opstaande rand. De leuning en stijl is een platte, horizontale stalen strip. Het beeld is rustig en transparant.
De natuurlijke taluds hebben een helling van min. 1:1. Wanneer de natuurlijke taluds niet mogelijk zijn, worden betonnen wanden gebruikt. Deze hebben een hellingshoek van min. 6:1.
De plafonds van de onderdoorgangen en tunnels worden gecoat in papyrus wit (RAL 9018). De kunstwerken worden niet aangelicht.
5.3. Plafonds en verlichting
5.4. Brugrand en leuning
5.1. Taluds
5. Tunnels
Bijlage: Tabel
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
65
Disclaimer: Op alle aan u verstrekte gegevens is het recht van copyright vastgelegd. Niets van deze gegevens mag worden vermenigvuldigd of openbaar gemaakt worden in enige vorm of enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of anderzins, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming.
www.royalhaskoningarchitecten.com
T +31 (0) 20 569 77 00 F +31 (0) 20 569 77 44 info@amsterdam.royalhaskoning.com
Royal Haskoning Architecten Entrada 301 Postbus 94241 1090 GE Amsterdam
Projectnummer 9W0700.A0
Disciplines Royal Haskoning Architecture - Jurgen Boonstra en Joris Smits Spatial Development - Carien Ten Cate
Versie Definitief beeldkwaliteitplan
Datum 6 April 2011
Opdrachtgever Provincie Fryslân
colofon
BEELDKWALITEITPLAN KUNSTWERKEN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS
Beeldkwaliteitplan Kunstwerken N381 - 6 April 2011