Ευλογιά Η ευλογιά (στα αγγλικά smallpox) είναι μια μολυσματική ασθένεια που προσβάλλει αποκλειστικά τον άνθρωπο και προκαλείται από δυο ιούς, τον Variola major και τον Variola minor. Η ασθένεια είναι γνωστή και με τη λατινική ονομασία Variola, που παράγεται από το λατινικό various, που σημαίνει "με στίγματα" (στη συγκεκριμένη περίπτωση τα εξανθήματα που εμφανίζονται με την ασθένεια). Στα αγγλικά η ετυμολογία της προέρχεται από τις λέξεις smael (μικροσκοπικός) + poc (φλύκταινα).
Συμπτώματα / Θνησιμότητα Παρουσιάζει συμπτώματα όμοια με αυτά τις γρίπης. Οι πυρετοί, η κεφαλαλγία, ο πόνος στην πλάτη, και η κατάπτωση αποτελούν συνήθως τα πρώτα σημεία της λοίμωξης. Αυτά τα συμπτώματα συνιστούν το προεξανθηματικό στάδιο τις ευλογιάς, δηλαδή το στάδιο το οποίο προηγείται της εμφάνισης εξανθημάτων. Το προ-εξανθηματικό στάδιο διαρκεί περίπου 72 ώρες και ακολουθείται από την εμφάνιση κηλιδοβλατιδωδών εξανθημάτων, τα οποία μεταβάλλονται κατά τη διάρκεια των επόμενων δύο εβδομάδων σε βλατίδες, μικρές φλύκταινες, φουσκάλες γεμάτες υγρό και εν συνεχεία σε εσχάρες. Αυτή η εξανθηματική φάση τις ασθένειας συνήθως εκδηλώνεται αρχικά στο στόμα, το πρόσωπο και τους βραχίονες και στη συνέχεια εξαπλώνεται και στα υπόλοιπα μέρη του σώματος, την πλάτη και το στήθος. Ο ιός Variola major προκαλεί πιο σοβαρή μορφή της νόσου και έχει συνολικό ποσοστό θνησιμότητας 30-35%. O Variola minor προκαλεί μια πιο ήπια μορφή ευλογιάς, που σκοτώνει περίπου το 1% των προσβαλλόμενων. Οι μακροπρόθεσμες επιπλοκές από την μόλυνση με τον Variola major συμπεριλαμβάνουν χαρακτηριστικές ουλές, συνήθως στο πρόσωπο, που απαντώνται περίπου στο 60-65% των επιζόντων. Λιγότερο συχνές επιπλοκές είναι η τύφλωση, από ελκώσεις στον κερατοειδή, και η παραμόρφωση των άκρων λόγω αρθρίτιδας και οστεομυελίτιδας, που παρουσιάζονται περίπου στο 2-5% των περιπτώσεων. H ασθένεια εκδηλώνεται 12 ως 14 ημέρες μετά την έκθεση στον ιό.
Εμφάνιση, κρούσματα, θύματα Η ευλογιά πιστεύεται ότι άρχισε να προσβάλλει τον άνθρωπο περίπου το 10.000 π.Χ. Η ασθένεια προκαλούσε το θάνατο σε περίπου 400.000 Ευρωπαίους κάθε χρόνο κατά το 18ο αιώνα (ανάμεσα στους οποίους πέντε εν ενεργεία μονάρχες) και ήταν υπεύθυνη για το ένα τρίτο του συνόλου των τυφλώσεων. Ένα ποσοστό ανάμεσα στο 20-60% όσων προσβάλλονταν -και πάνω από το 80% των παιδιών- πέθαιναν. Η ευλογιά ήταν επίσης υπεύθυνη για την κατάρρευση του πολιτισμού των Ίνκας καθώς και της αποδυνάμωσης της αυτοκρατορίας των Αζτέκων, όπως και για το θάνατο ενός πολύ μεγάλου αριθμού ιθαγενών της βόρειας Αμερικής. Ο αριθμός των θυμάτων ήταν τεράστιος και η εξάπλωση της ευλογιάς ταχύτατη γιατί η ασθένεια ήταν άγνωστη στην αμερικανική ήπειρο· την έφεραν εκεί οι Ισπανοί κονκισταδόρες. Κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα υπολογίζεται ότι η ευλογιά προκάλεσε 300-500 εκατομμύρια θανάτους. Στις αρχές της δεκαετίας του '50 υπολογίζεται ότι εμφανίζονταν περίπου 50 εκατομμύρια περιστατικά κάθε χρόνο παγκοσμίως. Το 1967 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας υπολόγιζε ότι εκείνη τη χρονιά 15 εκατομμύρια άνθρωποι προσβλήθηκαν από την ασθένεια και 2 εκατομμύρια πέθαναν.
Περίθαλψη ασθενούς Ο ασθενής πρέπει να τοποθετηθεί σε παρακολουθούμενο χώρο αρνητικής πίεσης, με ειδικό μηχανικό εξοπλισμό αερισμού ο οποίος επιτρέπει 6 ως 12 αλλαγές του αέρα ανά ώρα. Η πόρτα του δωματίου πρέπει να παραμένει κλειστή. Οποιοσδήποτε εισέρχεται πρέπει να φορά επαρκή αναπνευστική προστασία καθώς και προστατευτικά επαφής, όπως γάντια και ποδιά. Αυτά τα προστατευτικά πρέπει να αφαιρούνται πριν την έξοδο από το χώρο. Όλα τα εξαρτήματα, οι επιφάνειες επαφής κτλ πρέπει να απολυμαίνονται με χημικά, θέρμανση ή αποτέφρωση. Το ίδιο ισχύει για το ρουχισμό και τα κλινοσκεπάσματα. Η βρώση και η πόση ενδέχεται να είναι δυσχερείς εξαιτίας οδυνηρών εκδορών του στόματος και του στοματοφάρυγγα. Η ανακούφιση της ενόχλησης μπορεί να γίνει με τακτική ήπια αλλά σχολαστική στοματική υγιεινή και ένα στοματικό διάλυμα. Χορηγούνται ενδοφλεβίως υγρά, κατι που απαιτείται για την πρόληψη τις αφυδάτωσης καθώς και αντιπυρετικά φάρμακα για τον έλεγχο του υψηλού πυρετού. Οι επιμολυσμένες πληγές ενδέχεται να χρειαστούν αντιβιοτική θεραπεία. Διατηρείστε τις εξωτερικές πληγές καθαρές και στεγνές με απαλή φροντίδα. Βοηθείστε τον ασθενή, την οικογένεια και άλλα κοντινά πρόσωπα να αντιμετωπίσουν τις ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις της ευλογιάς, περιλαμβανομένου της παραμόρφωσης, του φόβου μετάδοσης, του θανάτου και του πένθους. Εάν ο ασθενής καταλήξει, πρέπει να ληφθούν προφυλάξεις επαφής και αναπνοής καθ' όλη τη διάρκεια τις μεταθανάτιας φροντίδας. Οποτεδήποτε είναι δυνατό, τα θύματα τις ευλογιάς θα πρέπει να αποτεφρώνονται.
Εξάλειψη Μετά από επιτυχημένα προγράμματα εμβολιασμού κατά τη διάρκεια των 19ου και 20ού αιώνα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.) ανακοίνωσε την εξάλειψη της ευλογιάς το 1980. Μέχρι σήμερα, η ευλογιά είναι η μοναδική νόσος του ανθρώπου που έχει εξαλειφθεί πλήρως. Σήμερα, ο ιός της ευλογιάς δεν απαντάται ελεύθερος στη φύση. Ο Π.Ο.Υ., παρόλο που είχε εξαγγείλει την καταστροφή των τελευταίων γνωστών δειγμάτων του ιού, το 2002 αποφάσισε να τα διατηρήσει για ερευνητικούς σκοπούς, καθώς και για την περίπτωση που ξεσπάσει μια μελλοντική επιδημία. Τα δείγματα του ιού διατηρούνται σε δυο μόνο σημεία, στο Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων (CDCC) στις ΗΠΑ και το Κρατικό Κέντρο Βιοτεχνολογίας του Κόλτσοβο, στη Ρωσία, όπου φυλάσσονται από στρατιωτική δύναμη ενός συντάγματος. Στο Κόλτσοβο παλαιότερα ο ιός της ευλογιάς είχε παρασκευαστεί και ως βιολογικό όπλο.
Επανεμφάνιση Υπάρχουν αναφορές για νέα έξαρση της ευλογιάς των προβάτων από το Νοέμβριο του 2013 η οποία φαίνεται να βρίσκεται σε ύφεση από τον Μάρτιο του 2014. Όπως δήλωσε στον ΑγροΤύπο η κ. Σοφία Παρασκευά, από τη Διεύθυνση Κτηνιατρικής της Π.Ε. Θεσσαλονίκης, «καταφέραμε να κρατήσουμε την ασθένεια μέσα στις δύο ζώνες, στη Χαλάστρα και στη Σίνδο και δεν επεκτάθηκε περαιτέρω».
Πηγές: Βικιπαίδεια http://www.iatronet.gr/iatriko-lexiko/evlogia.html http://www.medisuv.com/el/2796.html http://oladeka.blogspot.gr/2013/11/blog-post_9449.html http://www.agrotypos.gr/index.asp?mod=articles&ID=84983
Τσαγκάρης Θεόδωρος Γ2 Υπεύθυνος καθηγητής: κ.Μπράιλας