Factsheet landenrapportage 2016-2019 , beoordelingsdocument derogatie beschikking.
Met deze factsheet geven we aan waar in de landenrapportage er mogelijke discrepantie zit dat als basis kan dienen voor een herzieningsverzoek.
In 1991 heeft de toenmalige Europese Economische Commissie de Nitraatrichtlijn (91/676/EEC) opgesteld.
EUR-Lex - 31991L0676 - NL (europa.eu)
De Nitraatrichtlijn heeft tot doel om de waterverontreiniging die wordt veroorzaakt of teweeggebracht door nitraten uit agrarische bronnen te verminderen en verdere verontreiniging van dien aard te voorkomen.
Om dit doel te bereiken heeft de Nitraatrichtlijn een norm voor nitraten uit agrarische bronnen gesteld van 50 mg/liter (11,3 mg N/liter) grond en oppervlaktewater. De drinkwaternorm. Ook is er een monitoringsverplichting zonder doel op het voorkomen van eutrofiering. Daarnaast heeft de Nitraatrichtlijn een middelvoorschrift, 170 kg N per ha uit dierlijke mest In bijlage 3 van de Nitraatrichtlijn wordt omschreven hoe daar vanaf geweken kan worden. Daarnaast moet een lidstaat elke 4 jaar een landen voortgangsrapportage is dienen en voor de kwetsbare zones een actieprogramma opstellen. Ook moeten die kwetsbare zones elke 4 jaar aangewezen worden. Nederland wijst haar gehele grondgebied aan als kwetsbare zone.
Aan de hand van de aangeleverde documenten maakt de Europese Commissie elke 4 jaar een beoordeling en kan zij een uitzondering verlenen, de bewuste derogatie. Het document waarin de voorwaarden beschreven zijn (op basis van de door een lidstaat aangeleverde gegevens) heet een derogatie beschikking.
We hebben een aantal opmerkingen over de landenrapportage 2016-2019 die hebben bijgedragen aan een op termijn verlies van de uitzonderingspositie van Nederland.
Ten eerste:
Op basis van de door Nederland aangeleverde cijfers concludeert de EC dat Nederland een hoge veedichtheid heeft een dat er een stijgende trend is. In de afbeelding is te zien dat er op basis van gegevens uit Eurostat er cijfers beoordeeld worden tot 2016. Daarbij is ook waar te nemen een stijgende trend. Maar de landenrapportage loopt tot 2019. En Eurostat laat in de periode 2016-2020 een daling zien van 10 % van de veedichtheid (van 3,8 naar 3.45) Daarnaast zeggen deze gegevens niets over het aanwenden van dierlijke mest binnen de landsgrenzen. Daarnaast wordt een gedeelte van de geproduceerde (pluimvee) mest gebruikt voor energie opwekking.
Ten tweede:
In onderstaande afbeelding kunt u de beoordeling van de grondwaterkwaliteit vinden.
Over een periode van 4 jaar (2016-2019) heeft Nederland op 4 verschillende diepten 1217 meetputten gemonitord. In het tekstuele gedeelte van de landenrapportage geeft men aan dat Nederland, in tegenstelling van de beschrijving in de Nitraatrichtlijn, meetpunten heeft verwisselt tov van voorgaande rapportages. Ook heeft onderzoek van Stichting Agrifacts waar genomen dat er meetputten in stedelijk gebied liggen. (Landbouw óók aan de lat voor nitraat uit de stad – Stichting Agrifacts)
In de grafiek valt af te lezen dat 14 % van de meetpunten niet voldoet aan de gestelde norm van 50 mg nitraat per liter. Onderzoek van RIVM (2019-0026.pdf (rivm.nl)) toont aan dat derogatie geen invloed heeft op de nitraatnorm en bij derogatie bedrijven gehaald wordt.
Om te beoordelen of er sprake is van een verslechtering kijkt de EC naar trends. Maar zoals u kunt zien ontbreken in de laatste grafiek van de afbeelding de resultaten van eerdere landenrapportages.
Ten derde:
De Nitraatrichtlijn schrijft voor dat ook oppervlakte water aan de drinkwaternorm moet voldoen. Deze stelt de Nitraatrichtlijn op 11,3 mg N per liter/ 50 mg nitraat per liter uit agrarische bronnen. In 2 % van de metingen wordt de norm overschreden. Wederom is er geen trend waar te nemen in het rapport omdat voorgaande rapportage ontbreken in de grafiek. Nederland bepaalt de hoeveelheid N en P totaal in het oppervlakte water dat afkomstig is uit agrarische bron, met een kluster van watermodellen Geen metingen dus.
Ten vierde:
Eutrofieringen. De Nitraatrichtlijn heeft een monitoringsverplichting zonder normstelling voor eutrofiering. Stichting Agrifacts heeft bij Deltares (de brondata) navraag gedaan over de definitie van eutrofiering en de invloed van N en P totaal op eutrofiering. (Europese maatlat voor kwaliteit oppervlaktewater geeft andere uitkomsten – Stichting Agrifacts) Hieruit blijkt dat nitraat geen juiste indicator is voor
het vaststellen van eutrofiering, chlorofyl en fytoplankton zijn dat wel. Ook hier ontbreekt data zodat trends niet waar te nemen zijn.
De bron van bovenstaande afbeeldingen zijn :
REPORT FROM THE COMMISSION TO THE COUNCILAND THE EUROPEAN PARLIAMENT on the implementation of Council Directive 91/676/EEC concerning the protection of waters against pollution caused by nitrates from agricultural sources based on Member State reports for the period 2016–2019
Benoemd rapport resulteerde in het bestreden besluit, de Derogatiebeschikking. In onderstaande link is deze te vinden:
L_2022277NL.01019501.xml (europa.eu)
De Derogatie beschikking heeft een voorwaarde beschreven die in strijd handelt met artikel 1 van de Nitraatrichtlijn, het verslechteringsverbod.
Onderstaand onderzoek toont aan dat het vervangen van organische mest door kunstmest zorgt voor een verslechtering van het grond en oppervlaktewater. Artikel 5.1 van de Derogatie beschikking werkt dit in de hand. Hieronder het wetenschappelijk gepeer reviewed artikel van H de Boer die dit aantoont.
Lower nitrate leaching from dairy cattle slurry compared to synthetic fertilizer calcium ammonium nitrate applied to grassland - ScienceDirect
Vervolgens schrijft de Derogatie beschikking voor bufferstroken langs waterlopen aan te leggen. Dit zou de afspoeling van nutriënten naar het oppervlakte water tegen kunnen gaan. Onderstaand wetenschappelijk onderzoek geeft aan dat, zeker op klei gronden, het effect van bufferstroken verwaarloosbaar is. Daarmee legt de Derogatie beschikking gebruiksbeperkende voorwaarden op die, in het kader van het EVRM, het gebruik zonder algemeen doel inperken.
Effectiveness of non-fertilized buffer strips in the Netherlands : final report of a combined field, model and cost-effectiveness study Research@WUR
Vervolgens is er in de derogatiebeschikking ook een monitoring geweest op de doelen vanuit de Kader Richtlijn Water. Beantwoording van kamervragen 18 oktober 23 maakt duidelijk dat de het 7 actieprogramma nitraat en addendum een andere voorstelling geeft dan de antwoorden op de kamervragen.
Antwoorden vragen over kabinetsreactie op het Rli-advies over de KRW en de nadere invulling van de KRW-impulsprogramma | Kamerstuk | Rijksoverheid.nl
Relevant hierin zijn antwoorden 6, 10, 19 en 25.
Antwoord 6 maakt duidelijk dat een groot deel van het Nederlands areaal nutriënten geen rol spelen (70%).
Antwoord 10 maakt duidelijk dat er wel degelijk sprake is in een groot aantallen meetpunten van een positieve trend.
Antwoord 19 maakt duidelijk dat er geen centrale data base aanwezig is waarbij duidelijk is wie de vervuiler is, geen bron relatie.
Antwoord 25 maakt duidelijk dat Nederland tot in detail de nutriënten toestand in beeld heeft en daar ook gebied specifiek op kan acteren.
De afbouw en het verlies van derogatie de komende jaren gaat een grote impact hebben op Nederland. Naast bovenstaande onvolkomenheden in de landen rapportage, die aanleiding was voor de EC om over derogatie te beslissen, zijn er ook procedurele fouten gemaakt.
Deze worden hieronder beschreven.
De nitraatrichtlijn heeft tot doel de nitraten uit agrarische bronnen in wateren (grond en oppervlakte) onder de drinkwaternorm te brengen en vervolgens zorg te dragen dat er geen verslechtering op treedt. Deze norm is de 50 mg per liter.
Verzoeken om interne herziening in het kader van de Aarhus-verordening - Consilium (europa.eu)
In bovenstaande link blijkt dat de nitraatrichtlijn onder het Unierecht valt en daarmee ook onder het Verdrag van Aarhus.
Het verdrag van Aarhus, uit 1998, regelt voor een ieder inzage, inspraak en rechtsgang over emissie gegevens.
Nederland heeft een landenrapportage, een actie programma en een addendum bij de EU commissie ingediend. Op basis van die aangeleverde gegevens (onder verantwoordelijkheid van het Nederlandse kabinet), die voort vloeien als een verplichting van de Nitraatrichtlijn, heeft de EU commissie een besluit genomen over de derogatie van 2022 tot en met 2026. De EU commissie heeft dit met lidstaat Nederland gecommuniceerd middels de Derogatie beschikking. Vervolgens heeft het Nederlandse kabinet de derogatie beschikking via diverse uitvoeringsbesluiten onder gebracht in de Meststoffenwet.
De minister heeft met deze handelwijze in strijd gehandeld met het verdrag van Aarhus. Elke ingezetene is het recht ontnomen op inzage, zienswijze en rechtsgang bij de landenrapportage, het actieprogramma, het addendum en de wijziging uitvoeringsbesluit Meststoffenwet .
Het verdrag van Aarhus heeft ook de mogelijkheid is zich om een herzieningsverzoek te doen. Dit herzieningsverzoek heeft in ieder geval als motivatie het respecteren van het Unieverdrag en het verdrag van Aarhus. Mocht er behoefte wezen om inhoudelijke zaken op te voeren in het herzieningsverzoek, dan verwijzen we naar het begin van dit document. In bovenstaande link (pre justitieel advies Oostenrijk) staat hoe een herzieningsverzoek gaat. Accepteert een ingezetene stilzwijgend de gevolgen van het ontzeggen van het recht op inspraak, inzage en rechtsgang, dan zal hij ook instemmen met het inperken van de vrijheid van ondernemen zoals dat geregeld is in artikel 16 van het EVRM .
Bovenstaande opsommingen en constateringen leiden in mijn ogen naar een optie voor een succesvol herzieningsverzoek bij de Europese commissie waarbij de Derogatie beschikking met de daarin benoemde bepalingen opnieuw beoordeeld worden.
John Spithoven