Klik editie 6 2023

Met vertrouwen genieten!

Omdat iedereen met vertrouwen van een maaltijd moet kunnen genieten, hebben onze koks en diëtisten het winVitalis assortiment ontwikkeld. Heerlijke glad gemalen en fijn gemalen maaltijden. Daarnaast bieden we ook glad gemalen (brood)maaltijden en bijgerechten zoals taarten, quiches en salades.

Waarom winVitalis?

• IDDSI-conform: level 4 (glad gemalen) en 5 (fijn gemalen)

• Draagt bij aan voldoende inname van energie en eiwit

• Ruime keuze voor verschillende eetmomenten

• Amylase resistent: de consistentie blijft behouden tijdens het eten

De winVitalis maaltijden zijn makkelijk te kauwen en te slikken, bevorderen de eetlust en geven energie.

Run jij straks een Thomashuis?

Vind je dat de gehandicaptenzorg anders moet en kan? Wil jij zelf regie hebben en zorg bieden in vrijheid? Ontdek dan de voordelen van het leiden van een eigen Thomashuis.

Een Thomashuis is een kleinschalige woonvoorziening voor mensen met een verstandelijke beperking. Wat een Thomashuis zo speciaal maakt is dat de 9 bewoners er samenwonen met de twee verantwoordelijke zorgverleners. Even relaxen in de tuin, samen tv kijken of gezellig bijkletsen; wonen in een Thomashuis lijkt in vele opzichten op het leven in een groot gezin.

Al vijftien jaar bieden zorgondernemers Cora van Rijswijk en Marianne de Kock een warm thuis aan hun bewoners in Thomashuis Culemborg. Omdat de groep klein is en de zorgondernemers 24/7 aanwezig zijn, krijgen bewoners iedere dag persoonlijke zorg en aandacht.

Marianne: “Het gevoel van veiligheid en vertrouwen dat wij als vaste gezichten bieden is van onschatbare waarde. Het is vaak de sleutel tot positieve veranderingen bij bewoners. De energie die je krijgt als je merkt dat ze kleine

stappen maken. Dan voel je: ik maak het verschil.”

Cora: “Je bent er ook om de ouders weer ouders te laten zijn. Je neemt hen de zware zorgrol uit handen en ze hoeven zich eindelijk geen zorgen meer te maken of bijvoorbeeld de tanden op tijd zijn gepoetst. Ze kunnen zich weer volop focussen op de relatie met hun kind en samen leuke dingen ondernemen.”

Thomashuis Culemborg, Sneek, Andel, Breezand en Wagenberg zoeken opvolgers. Ontdek tijdens het online webinar op 28 september de voordelen van het zorgondernemerschap, en hoe jij een eigen Thomashuis kan runnen!

Thema: Werken in de samenleving

8

Ertoe doen, met werk bij een echt bedrijf

Als je werk doet dat gewaardeerd wordt, dan geeft dat zelfvertrouwen, meer plezier in het leven en persoonlijke groei. Dat geldt ook voor mensen met een verstandelijke beperking. Zorgorganisatie Middin zocht hiervoor de samenwerking met een plantenkweker in het Westland, waar hun cliënten er inmiddels helemaal bij horen. Ook nemen we een kijkje bij bemiddelingsbureau RuimBaan dat in Twente al zo’n 20 jaar mensen

Gewoon

“Het is goed wat ze allemaal kunnen hoor, maar ze moeten er niet zo speciaal en kinderachtig over doen,” zei mijn puberzoon begin deze zomer terwijl we de Special Olympics in Berlijn op tv keken. En inderdaad, op de Amerikaanse zender die deze Spelen uitzond, werd in het commentaar vooral benadrukt hoe bijzonder het allemaal was, als bij een klein kind die voor het eerst iets doet. Dat is ook een valkuil in de zorg, dat we alles bijzonder en apart maken, terwijl mensen net als ieder ander gewoon mee willen doen.

Bij de medewerkers van de kas (zie pagina 8) die hun hele leven in een dagbesteding werkten, ging er een wereld voor ze open toen ze in een gewone werkomgeving kwamen. Waar ze gezien worden als collega’s en er gedag gezegd wordt. René (rechts op de foto op pagina 11) zag er dat je taart krijgt als je 25 jaar in dienst bent. En vroeg zich af: wanneer komt die taart eigenlijk voor mij? Want hij werkte toch ook al zo lang bij het dagcentrum?

Dat verschil tussen de ‘gehandicaptenwereld’ en de gewone omgeving sluipt er nog steeds gemakkelijk in. En daar blijft een verschuiving in nodig: kijk eerst eens of het gewoon kan, in plaats van doen zoals we het ‘gewoon’ zijn. | Tjitske Gijzen, redactie Klik

Onderzoek

ICT bij e-health

Om veilig digitale vormen van zorg (e-health) te bieden, moet de ICT-basis bij zorgorganisaties goed op orde zijn. Daar ontbreekt het volgens de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd nogal eens aan.

De inspectie komt tot die conclusie na onderzoek bij 14 aanbieders in de gehandicaptenzorg.

Verbeterpunten zijn onder meer: risicoanalyses uitvoeren, voldoen aan de norm voor informatiebeveiliging, beleid voor e-health concreet uitwerken in de praktijk, cliënten structureel betrekken bij de inzet van e-health. De IGJ geeft ook voorbeelden van zorgaanbieders die op de goede weg zijn. Zoals een zorgorganisatie die een omgekeerde ‘escaperoom’, een ‘break-inroom’, bedacht om medewerkers bewust te maken van het belang van informatiebeveiliging.

De zorgaanbieders zijn aan de slag gegaan met de aanbevelingen. De inspectie verwacht dat de gehandicaptenzorg nog dit jaar aantoonbaar stappen zet om te voldoen aan de wettelijke norm voor informatiebeveiliging. |

Lees meer op IGJ.nl, zoek op ‘Gehandicaptenzorg worstelt met digitale vormen van zorg’

Voedingssupplementen tegen agressie

Kunnen voedingssupplementen een positief effect hebben op het verminderen van agressie bij mensen met een licht verstandelijke beperking? Psycholoog David Gast deed hier onderzoek naar en promoveerde op dit onderwerp. Hij combineerde zijn werk als begeleider bij Gemiva op een zorgboerderij met een studie psychologie aan de Open Universiteit. Niels Nijenhuis werkte mee aan het onderzoek voor het cliëntperspectief.

David raakte geïnteresseerd in de deels positieve effecten van voedingssupplementen op antisociaal gedrag bij mannelijke gedetineerden. In een studie uit de VS bleken er 39 procent minder overtredingen te zijn in de groep die een supplement kreeg met de normale aanbevolen dagelijkse hoeveelheid vitaminen en mineralen, ten opzichte van de placebogroep. “Veelbelovend, dus ik vroeg me af of dit ook zou werken in de gehandicaptenzorg.” David onderzocht vervolgens de kwaliteit van eetpatronen bij de verschillende niveaus van verstandelijke beperking. “Hieruit bleek dat met name bij mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB) de eetpatronen over het algemeen zorgwekkend ongezond waren.” Vanwege het ongezonde karakter van de eetpatronen bij de doelgroep en de overall lage inname van omega-3-vetzuren, was een interventie met voedingssupplementen een logische keuze. Niels Nijenhuis, cliënt bij Gemiva, regelde daarvoor afspraken bij zorginstellingen, werkte gespreksverslagen uit en vertaalde teksten naar begrijpelijk Nederlands.

David over de uitkomst: “We vonden geen significant verschil tussen het gemiddelde aantal incidenten in de actieve en de placebogroep. Wel was er in beide groepen een agres-

sieafname van ongeveer 25 procent, van start tot eindpunt. Misschien komt dit door het placebo-effect, maar helaas hebben we geen controlegroep zonder behandeling om daar iets over te kunnen zeggen.”

David geeft aan dat het eetpatroon van mensen met een LVB weliswaar ongezond is, maar niet zozeer een tekort aan vitaminen en mineralen bevat. “Al waren er ook sterke aanwijzingen dat er wel een tekort was aan de inname van omega-3 vetzuren. Bij een herhaling van het onderzoek zou ik me daarom richten op het toedienen van deze vetzuren.”

Proefschrift ‘Dietary supplements for aggressive behavior. Studies in People with Intellectual Disability’ door David Gast aan de Universiteit van Leiden. Lees een langer artikel op Klik.org, zoek op ‘dietary’.

‘Bij een herhaling zou ik me richten op het toedienen van omega-3 vetzuren’

ONDERZOEK ONDER MENSEN MET EEN LVB

foto

Wouter Keuris

Ontwikkelingen in de verstandelijk gehandicaptenzorg, meer nieuws op www.klik.org

Gezondheid

Prikken met PROSA

Bloedprikken blijkt voor veel volwassenen met een verstandelijke beperking een handeling te zijn die pijn, angst en verzet oproept. Kan en moet dat niet anders? Ja, stellen Prinsenstichting en Amsterdam UMC

Verpleegkundige zorg altijd in de buurt

S&L Zorg gaat de verpleegkundige zorg binnen de organisatie doorontwikkelen. Dit is nodig omdat de zorgvraag van bewoners met een verstandelijke beperking steeds complexer wordt, onder meer doordat bewoners ouder worden.

In juli 2022 is als proef gestart met het ambulant verpleegkundig team, dat buiten de kantoortijden van de medische dienst werkt tot 22.00 uur en dat zeven dagen per week. Zo is er altijd verpleegkundige zorg in de buurt. Dit bleek zo succesvol dat S&L Zorg besloten heeft verder te gaan met dit team.

Dit initiatief ontlast vooral de huisartsenpost. Ook bespaart het volgens Iris Tan-

ge-van den Berg, een van de leden van het ambulant verpleegkundig team van S&L Zorg, enorm veel tijd. Ga maar na: als een bewoner verpleegkundige zorg nodig had, moest men eerst wachten op de huisartsenpost, vervolgens moesten er materialen geregeld worden en vaak moest ook nog de thuiszorg gebeld worden om een medische handeling uit te voeren. Nu is die expertise gewoon in huis.

Het ambulant verpleegkundig team is één onderdeel van het project Verbeteren verpleegkundige zorg bij S&L Zorg, dat daarnaast ook nog bestaat uit een training (signaleren verpleegkundige zorg) voor alle medewerkers en het aanmerken van twee woningen als complex zorgintensief. De medewerkers op die woningen hebben allemaal de leergang complex zorgintensief moeten volgen en vallen nu in een hogere functieschaal. |

De organisaties pleiten voor procedureel comfort bij bloedprikken bij deze doelgroep, net zoals dat nu al dankzij de speciale aanpak PROSA bij kinderen gebeurt. Hierdoor kun je onaangename of pijnlijke handelingen verdragen en vermijd je ongewenste herinneringen.

Probleem is dat deze aanpak meer tijd, mankracht en speciale ruimtes vereist. Daar is geld voor nodig. Het is niet georganiseerd in wet- en regelgeving voor mensen met een verstandelijke beperking van 18 jaar en ouder. Zolang dit niet geregeld wordt, vergoeden zorgkantoren het ook niet.

Toch zetten Prinsenstichting en Amsterdam UMC in op een ontwerp van een speciale polikliniek voor de doelgroep. Die zou samen met de werkwijze van PROSA als een startpunt kunnen dienen. Op de lange termijn kan er zo een blauwdruk ontstaan voor ketenzorg op het thema procedureel comfort tijdens bloedprikken bij volwassenen met een verstandelijke beperking, die ook andere organisaties kunnen gebruiken. |

Lees meer over het onderzoek op Klik.org, zoek op ‘PROSA’.

Ambulant verpleegkundige Iris Tange aan het werk

Medewerkers behouden

Waarom is het zo lastig om personeel aan je zorgorganisatie te binden? En wat maakt dat je als begeleider wel gemotiveerd aan het werk blijft? Begeleider Peyre van der Putten deed hier onderzoek naar in de kleinschalige zorg. Ook wijdde vereniging Reliëf een netwerkbijeenkomst aan het behouden van medewerkers en de groei van zzp’ers.

Peyre heeft een broer met een handicap, waarvoor zijn familie een kleinschalige zorgorganisatie wil gaan opzetten. Omdat het vinden en binden van personeel in de zorg een struikelblok is, besloot hij zijn onderzoek als student aan de Hotelschool Den Haag hierop te richten. De negen pijlers voor werknemersbehoud van Lahkar en Baruah vormden de basis voor Peyres onderzoek: compensatie; waardering en erkenning; promotie- en doorgroeimogelijkheden; deelname in het beslissingsproces; werk-privébalans; werkomgeving; training en ontwikkeling; leiderschapsstijl en werkzekerheid.

Hoe meer aandacht werkgevers aan elke pijler besteden, hoe groter de kans dat werknemers geneigd zijn om bij hun baan te blijven.

Peyre legde 136 werknemers en 28 werkgevers uit de kleinschalige gehandicaptenzorg deze negen pijlers voor: hoe ervaren zij die? Wat opviel is dat werkgevers het

Hulp bij privéprobleem

Werken in de zorg kan lastig zijn als je thuis financiële problemen hebt, of als je veel klachten door de overgang ervaart.

Daarom is zorgorganisatie Odion gestart met hulp bij geldzaken en de overgang voor medewerkers die dat willen. Hiervoor zijn de aandachtsgebieden Financiën en Overgang toegevoegd aan de Veerkrachtkaart, waarmee medewerkers ondersteuning kunnen vragen van deskundigen op verschillende vlakken.

binden van werknemers overwaarderen in vergelijking tot hoe werknemers dit ervaren. Zo waren werkgevers bijvoorbeeld positiever over de tijd die ze steken in het luisteren naar werknemers, dan de werknemers zelf. Praten over loonsverhoging blijkt lastig, stellen werknemers. Ze zijn blij met de extraatjes die ze krijgen, maar erkenning in de vorm van woorden wordt ook nauwelijks gegeven. Beide partijen zijn positief over de autonomie in het werk van begeleiders, maar werknemers zien zichzelf als niet flexibel in de werktijden. De belangrijkste conclusie uit het onderzoek van Peyre is dat de binding van werknemers in de kleinschalige gehandicaptenzorg belangrijk is voor werkgevers, maar dat deze volgens werknemers is verwaarloosd.

Dat kwam ook terug in de netwerkbijeenkomst van vereniging Reliëf, waar de motieven van medewerkers om al dan niet in dienst te blijven werden geanalyseerd, en op basis daarvan mogelijke oplossingen aangedragen. | Lees de conclusies op Klik.org, zoek op ‘werknemersbehoud’. En luister via klik. org/podcast naar een gesprek over het onderzoek van Peyre.

“Financiële zorg kan veel stress geven die ook je werk kan beïnvloeden. We hebben nu een telefonische helpdesk waar je vragen kan stellen aan een budgetcoach,” zegt Othilia Seibert, medewerker Salarisadministratie. Wie er echt niet meer uitkomt heeft de mogelijkheid voor een een-op-eengesprek met een externe budgetcoach.

En wat betreft het onderwerp overgang: “Ruim 40 procent van ons personeelsbestand bestaat uit vrouwen tussen de 40 en 60 jaar,” vertelt personeelsadviseur Sanne van den Broek. “Onderzoek wijst uit dat ongeveer 55 procent van vrouwen in de overgang klachten heeft die invloed kunnen hebben op het werk. Dan is het logisch ook daar aandacht aan te besteden.”

Peyre deed onderzoek naar werknemersbehoud in de kleinschalige gehandicaptenzorg

Peyre vertelt in de Klik-podcast met vriendin en begeleider Sam over zijn onderzoek

Sanne en Othilia

Rode cijfers bij zorgaanbieders

De financiële zorgen in de gehandicaptensector nemen toe, meldt de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN) op basis van de laatste jaarcijfers van de aangesloten zorgaanbieders. Van de 38 bij haar gesloten zorgaanbieders schrijven er 11 rode cijfers; dit is ruim een verdubbeling van het aantal dat al jaren redelijk stabiel bleef.

Volgens de VGN zijn er verschillende oorzaken voor de financiële malaise in de sector:

Hoge inflatie

Inkoop van energie

Situatie op de vastgoedmarkt

Hogere loonkosten door inzet van personeel niet in loondienst

Beleid rondom inkoop van langdurige zorg.

Dit laatste houdt in dat er te weinig rekening wordt gehouden met oplopende kosten, waardoor de tarieven voor 2024 voor veel zorgorganisaties te laag zijn.

Bij zorgorganisatie Pluryn herkennen ze zich wel in het beeld dat de VGN schetst. Om de hoge kosten door de inzet van zzp’ers te drukken deed ze een oproep aan de vaste medewerkers om de contracturen uit te breiden. En met succes. Liefst 400 medewerkers van woon- en behandelgroepen, dagbestedingslocaties of ambulante zorg reageerden positief en breidden hun contract voor minimaal een jaar met vier uur per week of meer uit. Mede dankzij de actie is de inhuur van tijdelijke zorgmedewerkers bij Pluryn in 2023 gestabiliseerd.

In de branche spelen ook zorgen over dagbestedingslocaties die te duur worden. In de provincie Utrecht moeten Reinaerde en Abrona gaan nadenken over sluiting of samenvoeging van meerdere onrendabele dagbestedingslocaties, een probleem dat volgens de VGN ook elders speelt.

Er is voor werknemers in de sector ook goed nieuws: de vakbonden en de werkgevers in de gehandicaptenzorg hebben na slepende onderhandelingen nieuwe afspraken gemaakt over de cao. Een van de belangrijkste uitkomsten is een gefaseerde salarisverhoging van 10 procent over 2023 en 2024, bovenop de al eerder afgesproken 3,2 procent. Verder komt er een verdubbeling van de reiskosten, een onregelmatigheidstoeslag over het volledige uurloon en de toevoeging van een protocol voor grensoverschrijdend gedrag in de cao. Financieel gezien zal dit mogelijk bij de werkgevers alleen tot nog meer zorgen gaan leiden. |

Ontvangen reacties

De gedragstherapie Applied Behavior Analysis (ABA) kreeg kritiek van het Leerlingenbelang Voortgezet Speciaal Onderwijs (LBVSO) vanwege negatieve en soms zelfs traumatische ervaringen over het behandelen van ‘autistisch gedrag’. Nienke PetersScheffer die promotieonderzoek naar ABA in de gehandicaptenzorg deed, reageerde op Klik. org: “ABA-gebaseerde programma’s kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van kinderen met autisme, mits deze op een goede manier worden ingezet en het welzijn van het kind vooropstaat. Het is belangrijk om de discussie

te voeren over hoe de kwaliteit van ABA is te waarborgen om misstanden te voorkomen.”

Zorgorganisaties bedenken door de arbeidsmarktkrapte creatieve manieren om in contact te komen met mogelijk nieuwe medewerkers. Klik gaf online enkele voorbeelden, zoals bitterballenbanenborrels en speeddates. Een lezer reageerde met nog een suggestie: “Ook een idee om personeel te werven is om de oude ‘zuster’flats weer te verhuren voor kleine prijsjes. Zo speel je in op de woningkrapte.” |

Sadia Labioui

Echt Gebeurd: Opgenomen

Mark heeft een licht verstandelijke beperking en is opgenomen in het ziekenhuis vanwege een darmprobleem. Ik ben zijn persoonlijk begeleider, maar begeleiden is een groot woord. Mark gaat vooral zijn eigen gang. Zoals zelf iets anders regelen als hij geen zin heeft in het dagmenu. Ik zoek hem op in het ziekenhuis. In de gang loop ik bijna tegen een fastfoodbezorger aan. Verbaasd denk ik: in het zieken-

huis bezorgen? Het zal wel. In de deuropening van Marks kamer hoor ik een verpleegkundige praten: ”Hoe kom jij aan een hamburger? Je mag alleen koud eten. En het is niet eens etenstijd.”

“Ja, maar ik laat het eerst afkoelen.”

Ik lach en denk: “Dat klinkt als Mark, niet alleen zijn stem, ook zijn reactie. Hij knapt weer op!” | Willemieke Klaassen

Heb je iets bijzonders meegemaakt in je werk?

Maak kans op een cadeaubon en stuur je verhaal in 140 woorden naar redactie@klik.org

Reageren kan via redactie@klik.org, @klikredactie op twitter of in de Klik groep op LinkedIn of Facebook.

Thema: Werken in de samenleving

Ertoe doen

Als je werk doet dat gewaardeerd wordt, dan geeft dat zelfvertrouwen, meer plezier in het leven en persoonlijke groei. Ook in de zorg is dat mogelijk, door de focus te verleggen van de beperking naar de behoeften, wensen en dromen van mensen, en door hun sociale rollen te versterken. Dat is de ervaring bij zorgorganisatie Middin, waar die omslag zich als een olievlek uitbreidt.

Het verbeteren van de kwaliteit van leven en een plek midden in de samenleving staat centraal in de visie van veel zorgorganisaties. Als je kijkt naar wat een goed leven in de praktijk betekent, dan komt dat neer op de kans om te doen wat je leuk vindt. En die kans beperkt zich in de verstandelijk gehandicaptenzorg vaak tot het volgen van dagbesteding. Maar ook van daaruit kun je mensen stap voor stap helpen bij het vinden van een gewaardeerde rol in de samenleving, oftewel social role valorization (SRV). Medewerkers en

Sociale Rol Versterking, en bubbelt inmiddels van de ideeën. “Het begint met reflectie: zou ik dit leven zelf willen? En zo niet: waarom doe ik dat wel een ander aan? Ik was vroeger als begeleider vooral druk met zorgen dat mensen eten en schone kleren kregen. Maar daarmee hebben mensen nog geen betekenisvol leven. Mensen zijn meer dan een cliënt.”

Remco Meijs, zorgmanager en ook SRV-trainer, vult aan: “Fulltime cliënt zijn is geen gewaardeerde rol. We zijn erg goed in het vooropstellen van de beperking. Bij een multidisciplinair

Fulltime cliënt zijn is geen gewaardeerde rol

verwanten kregen daarover eind april uitleg op een symposium van zorgorganisatie Middin en dit najaar volgt voor geïnteresseerden een intensieve verdiepingstraining: creating inclusive lifestyles

Esther Wassenaar, begeleider bij Middin en een van de SRV-trainers, raakte meer dan tien jaar geleden al enthousiast over het gedachtegoed

overleg over een man met een verstandelijke beperking ging het bijvoorbeeld drie kwartier over zijn autisme, en hoe we daarmee om konden gaan. Vervolgens zei iemand dat deze man graag wilde sporten. Het eerste antwoord was: voor mensen met een beperking is er Stichting Sportbelang in Den Haag. In 30 seconden was het daarmee klaar, zo be-

perkt is de mindset. Terwijl je ook kan kijken naar wat iemand graag wil doen en zoeken naar een leuke plek in de buurt, of een buurman of kennis met dezelfde interesses waarmee iemand dit samen kan doen, buiten de opties binnen de gehandicaptenwereld.”

Esther vertelt: “Ik dacht vroeger ook zo: als iemand wilde wandelen, ging ik een kwartiertje met diegene naar buiten; niet te lang, want anders waren de anderen weer alleen. Nu weet ik: als iemand wil wandelen, dan moet je dat borgen. Kijk of iemand kan aansluiten bij een wandelvereniging, mee kan doen aan wandeltochten. Ga op zoek naar een wandelmaatje, een buur met een hond. En ook wandelschoenen en kleding horen erbij, maak iemand wandelaar.”

Remco: “Bij SRV gaat het erom dat je de vraag ziet en het goede daarvoor doet en organiseert als begeleider. Jij bent niet de centrale persoon in iemands leven. Het is een paradigmaverschuiving: van de gehandicaptenwereld naar de gewone omgeving. Waarbij je leert om niet in activiteiten te denken maar om gewaardeerde rollen te ontwikkelen.”

Uitleg over een aanpak voor het vinden van betekenisvol werk

Tekst Tjitske Gijzen Fotografie Martine Sprangers

‘We zijn collega’s’

In de kantine bij plantenkwekerij Fachjan is het op vrijdag een gezellige drukte. Vooral door de aanwezigheid van zeven medewerkers van Middin, die dan bijspringen in het bedrijf. Zij bundelen de kaartjes met de stokjes die in de planten gaan (het plantenpaspoort) en maken samen met Cora de kantine schoon. René helpt met bezemen en Ricardo met het inruimen van de vaatwasser.

Nancy die aan het lunchen is, draagt met trots het paarse shirt van het bedrijf waar zij na een paar maanden zelf om vroeg. “Iedereen zegt ons hier gedag, we zijn gewoon collega’s.”

Sushwita, die net haar lunch op heeft en naast Nancy zit, draagt liever haar eigen kleding. “Zij is onze modekoningin, kijk maar naar haar mooie armbandjes en gelakte nagels,” zegt begeleider Renate van der Giessen.

Ricardo, die aan een tafel ernaast zit, bladert wat in een tijdschrift en kletst met de Fachjan-collega’s die net zijn aangeschoven. Ricardo gaat bijna op vakantie naar Center Parcs en vraagt aan Cora haar adres voor een kaartje.

“Mooi is dat, dat contact ontstaat gewoon vanzelf,” zegt Renate. “Bij Center Parcs zul je onze planten ook zien staan,” zegt ze tegen Ricardo.

Ricardo stopt een nootje dat op tafel ligt in zijn handen achter zijn rug, en vraagt aan medewerker Edwin in welke hand het zit.

“Vrijdag is altijd feest,” vertelt Edwin.

“Omdat het bijna weekend is, natuurlijk, maar vooral omdat deze medewerkers gewoon sfeer brengen in het bedrijf.”

Ricardo ruimt de vaatwasser in met Cora

Thema: Werken in de samenleving

Trots

Dit inzicht leidde ertoe dat dagbesteding is omgedoopt tot werk- en leercentrum en mensen geen cliënten meer worden genoemd maar werknemers. Esther merkt het effect bij Zinderin Kunst. “In het keramiekatelier maken mensen echt mooie producten, en zijn ze trots op hun werk. Dat verkopen we op verschillende plekken in Den Haag en is ook te zien in exposities. Hier staat niet iemands beperking, maar het talent centraal.”

Lisette Heerschap heeft dezelfde ervaring als begeleider bij werk- en leercentrum Waldeck in Den Haag. “Een groep van zes medewerkers is aan de slag gegaan bij tuinder Fachjan in het Westland. Dat begon met de vraag wat zij in zijn bedrijf zouden kunnen betekenen. In het begin moesten de mensen van het

Sociale Rol Versterking

Hoe kan je binnen een zorgorganisatie gewaardeerde rollen opbouwen en versterken en de rol van cliënt minimaliseren? Hoe ondersteun je mensen naar een gewaardeerde (werk)plek in de samenleving? Hoe word je daarin als begeleider een verbinder? Op socialerolversterking.nl lees je meer over hoe je mensen begeleidt naar een zo vol en betekenisvol mogelijk leven en de achtergrond van Sociale Rol Versterking.

bedrijf wennen dat we er waren. We zaten op een zolder en hadden apart pauze. Toen de vraag kwam of we bijvoorbeeld de schoonmaakster konden helpen, was dit geen goed idee volgens de bedrijfsleider. Inmiddels een jaar verder zijn we echt onderdeel van het bedrijf. We maken de kantine schoon in samenwerking met de schoonmaakster, en ondanks de vele buitenlandse

krachten gaat de radio ook wel eens op Nederlandstalige muziek. We horen nu bij het team. Voor iedereen gelden dezelfde regels. Er is waardering voor het werk dat we doen.”

Waardering

De ontwikkeling van een gewaardeerde sociale rol draait kort gezegd om de juiste vaardigheden, beeldvor-

Ricardo aan tafel bij de collega’s in de kantine van Fachjan, met in het midden Edwin

Insteken op wat iemand kan brengen maakt van mensen met een beperking gewaardeerde werknemers

ming en waardering. Wat dat precies inhoudt komt uitgebreid terug in de inclusive lifestyles-workshop die geïnteresseerden dit najaar kunnen volgen. Hoofdtrainer Darcy Elks (uit de VS) geeft deze training en studeerde jaren bij Wolf Wolfensberger die de ‘normalisatietheorie’ veertig jaar geleden ontwikkelde. Klik interviewde hem hier destijds over, maar pas begin deze eeuw kwam SRV in opkomst in Nederland door diverse trainingen bij zorgorganisaties en het ingeburgerd raken van het begrip inclusie.

“Een goed leven begint bij een gewaardeerde sociale rol. Dan stijgt je status, verbetert de beeldvorming en vermindert de onderwaardering,” stelt Darcy. “Ertoe doen begint onder andere met zinvol werk. Mensen met

Kansen zien

Begeleider Renate geeft samen met de medewerkers een rondleiding door het enorme kassencomplex met (sub)tropische planten. Ze stoppen als ze de plantenkaartjes zien die ze gemaakt hebben en maken een praatje met de medewerkers en personeelschef Sven die voorbijkomt. “Het is fijn om iets voor deze mensen te kunnen doen. En Renate kan goed levelen met ons,” zegt Sven.

Renate komt uit een tuindersfamilie en legde het eerste contact met Sven om de werkplek te creëren. “Het maken van de plantenkaartjes is repeterend werk, iets dat deze medewerkers van Fachjan graag doen en waar ze goed in zijn. En voor

We h en nu bij het team

een beperking willen niet de rol van last hebben en toegang hebben tot meer waardevolle opties.”

Dat klinkt logisch en mooi, toch is het op veel plekken nog steeds niet de standaard. “Wolfensberger kreeg al te maken met weerstand, maar ook nu nemen zorgsystemen nog steeds het leven van mensen over. Goede zorg staat dan centraal. SRV leert je om eerst het goede leven vorm te geven en daarna is goede zorg pas belangrijk. Dus eerst: waar wil je heen, wat wil je doen en met wie, en pas dan: wat heb je nodig en waar moeten we rekening mee houden.”

Werkkleding

Dat is merkbaar bij de medewerkers bij de tuinder, waar mensen werken die toch diverse beperkingen hebben. Lisette: “Zoals een man met een matige verstandelijke beperking die niet kan praten en maar één hand kan gebruiken. Ook hij draagt met trots het paarse shirt van de tuinder en draagt zijn steentje bij. Sinds de medewerkers dezelfde werkkleding hebben gekregen als alle werknemers van het bedrijf wordt er nog harder gewerkt. Het gevoel dat er geen onderscheid wordt gemaakt, geeft vertrouwen en trots.”

Esther: “Het zit dus al in kleine dingen, zoals werkkleding. Bij een kinderboerderij waar mensen al langer dagbesteding kregen, maakte het ver-

mensen die heel hun leven in een dagbesteding werkten, is het bijzonder dat ze nu mee kunnen doen in een gewoon

bedrijf. Zoiets simpels als dat er goedemorgen tegen ze gezegd wordt, doet ze al enorm goed.”

Medewerkers (vlnr) Desmond, Ricardo, Egbert, Renate, Nancy en René tussen de tropische planten in de kassen van Fachjan

Thema: Werken in de samenleving

schil dat ze in plaats van hun gewone kloffie een overall en laarzen kregen voor het werk. Dit is natuurlijk ook nodig als je hokken uitmest en ze werden daarmee herkenbaar als medewerkers van de boerderij voor bezoekers. Het gaf ze echt de status van werknemer. Een professionele uitrusting voor het werk wordt wel eens vergeten, maar daardoor neem je mensen niet serieus.”

De stap naar potentiële externe

Deze medewerkers engen sfeer in het bedrijf

werkgevers moet je als begeleider goed voorbereiden. “Je ondersteunt mensen naar de samenleving en dumpt ze er niet in. Dan krijg je men-

sen namelijk gefrustreerd terug. Geen werkgever zit te wachten op een ‘cliënt erbij’. Steek in op wat iemand kan brengen. Al is dat maar een kleine bijdrage, dat is ook een rol. Zoals iemand die eerst een half uur gaat vakkenvullen, maar daarmee toch tussen de andere werknemers bezig is. En als iemand dat kan, kun je van daaruit verder kijken, naar misschien twee keer een half uur in de week, of een uur. Het zit hem soms in hele kleine stapjes.”

De rol van begeleider verandert door het werken met SRV. Remco: “De begeleider wordt meer een verbinder. Je kunt je vak weer uitoefenen en dat leidt tot een bruisend hoofd, meer trots, ontwikkeling, werkplezier en enthousiasme.”

Experimenten

De Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland ziet ook dat mensen in traditionele dagbesteding vaak te weinig uitgedaagd worden en onvoldoende zichtbaar zijn in de samenleving. Eind maart startte een experiment om nieuwe initiatieven op dit gebied te onderzoeken. Tien organisaties, waaronder ook Waldeck van Middin, krijgen daarin de kans om zes tot acht maanden te experimenteren met nieuwe vormen van dagbesteding voor mensen met een intensieve zorgvraag. De resultaten worden begin volgend jaar gedeeld. Meer informatie via Sjors de Ruiter, sderuiter@vgn.nl.

Sushwita zet de plantenkaartjes in elkaar

In kleine stappen naar werk bij een ‘echt’ bedrijf

Al twintig jaar begeleidt bemiddelingsbureau RuimBaan mensen met een verstandelijke beperking naar betaald of onbetaald werk in een ‘echt’ bedrijf. Dat doet de organisatie, onderdeel van De Twentse Zorgcentra, met veel succes.

Aanvankelijk bemiddelde RuimBaan alleen cliënten van de eigen zorgorganisatie. Mensen die bij De Twentse Zorgcentra een dagbesteding bezochten en aangaven meer te willen, werden begeleid naar een onbetaalde of betaalde baan buiten de muren van de zorgorganisatie. Sinds RuimBaan een UWV-erkenning heeft, bemiddelt ze ook mensen met een beperking die thuis of bij een andere zorgorganisatie in Twente wonen. Ook krijgt de bemiddelingsorganisatie cliënten via de gemeenten binnen.

Marianne Schage, manager van RuimBaan, legt uit hoe een gemiddeld traject eruitziet. “Wij beginnen altijd vanuit de vraag van de cliënt. Op basis van die vraag begeleiden we de cliënt naar werk dat bij hem past. Dat gaat in kleine stappen. Iemand gaat bijvoorbeeld van een beschutte of beschermde werkplek naar een regulier bedrijf. Vandaaruit wordt hij of zij klaargestoomd voor werk bij een bedrijf.

Arbeidsinteressetest

Gedurende het hele traject is er een jobcoach die de persoon ondersteunt, ook als hij of zij uiteindelijk bij een bedrijf betaald werk krijgt. Het feit dat RuimBaan mensen vanuit een zorgorganisatie naar betaald werk bemiddelt en ze vervolgens indien nodig ondersteunt, is behoorlijk uniek.”

Om te onderzoeken wat iemand nodig heeft om een bepaalde baan uit te

Niet altijd weet iemand wat hij of zij wil. De arbeidsinteressetest, die betrekking heeft op meerdere leefgebieden, kan dan een uitkomst zijn. Deze test kan iedereen, ongeacht zijn niveau, doen. Voor mensen die niet kunnen lezen, is er een versie met foto’s. Op grond van de uitkomsten van de test kan RuimBaan ook een loopbaanadviesplan maken. Hierin staat wat er voor een persoon geregeld moet worden en wat hij of zij nog moet leren om het werk te kunnen uitvoeren wat die persoon graag zou willen doen. Bekijk de test op ldc.nl, zoek op ‘Foto Interesse Vragenlijst’.

kunnen voeren, maakt RuimBaan gebruik van de INVRA (INventarisatie Van RedzaamheidsAspecten). Hiermee maak je een werknemersprofiel en een werkplekprofiel. Het gat hiertussen is wat een cliënt aan vaardigheden nog moet leren. In die vaardigheden krijgt hij of zij gerichte trainingen. Net zolang tot het werknemers- en het werkplekprofiel samenvallen.

Het komt volgens de manager zelden voor dat iemand niet bemiddelbaar is. “Alleen als een cliënt niet begeleidbaar is, kunnen we niets voor hem betekenen. Voor iemand die bijvoorbeeld niet doet wat hem gevraagd wordt of onaangepast gedrag vertoont, is geen plek in een bedrijf.”

Het vinden van werkgevers waaraan cliënten kunnen worden gekoppeld is, anders dan je wel eens hoort, geen probleem, aldus Marianne:

Ervaringen met het bemiddelen naar werk

Tekst Mariët Ebbinge Fotografie DTZC

Pascal doet logistiek werk en klussen in de tuin bij Preston Palace

Thema: Werken in de samenleving

“Dat heeft misschien te maken met onze regio, waar ‘Noaberschap’ heel belangrijk is. We kennen elkaar en kijken naar elkaar om.”

Ontzorgen

Bovendien ontzorgen ze als bureau de werkgevers. “Wij doen de papierwinkel, zodat bijvoorbeeld de cliënt zijn uitkering behoudt. En wij trainen de cliënt, zodat hij of zij klaar is om bij het bedrijf te kunnen werken. Dat hoeft het bedrijf niet zelf te doen. En als er tijdens het werk iets is, dan staat er altijd een jobcoach klaar om bij te springen. Daarnaast geven we waar nodig informatie, onder meer over iemands beperking. Stel dat een cliënt last heeft van epilepsie of autisme, dan komt een deskundige op het bedrijf uitleggen wat dat in de praktijk

is

betekent.”

Naast deze belangrijke voorwaarden voor een geslaagde plaatsing investeert RuimBaan veel in de relaties met opdrachtgevers - UWV, zorgorganisaties en gemeenten - en werkgevers. Ook probeert het bemiddelingsbureau zo transparant mogelijk te zijn. “Dat willen we ook zijn als er dingen gebeuren. Onlangs heeft een van onze cliënten op een bedrijfsfeestje een verkeerde opmerking gemaakt. Daar proberen we een goede reactie op te geven. Wij hebben onze

excuses gemaakt. De cliënt kon er helaas niet meer blijven werken.”

Preston Palace

RuimBaan heeft op dit moment ruim 90 mensen werken bij ongeveer 80 werkgevers. Omdat de organisatie meestal vanuit de cliëntvraag werkt en maatwerk levert, zijn er weinig mismatches. Bijna altijd komen de mensen op een voor hen goede plek terecht. Marianne geeft een voorbeeld van een man, Ciro (33), die op verschillende dagbestedingslocaties werkte, maar zich nergens echt thuis voelde. Hij doorliep een werktraject en heeft nu een baan bij Preston Palace. “Ciro werkt daar in de keuken en wordt door een jobcoach van ons én een kok van het restaurant begeleid. Hij zit daar helemaal op zijn plek. Ciro doet zijn werk met behoud van uitkering.”

Een andere cliënt, Pascal (32), werkt ook bij Preston Palace. “Hij had hiervoor het VSO gedaan en is opgeleid tot assistent-hovenier. Op de dagbesteding werkte hij ook in het groen. We vonden voor Pascal eveneens een werkplek bij Preston Palace. Eerst werkte hij alleen binnen, omdat hij met de gasten moest leren omgaan. Dat bleek hij zo leuk te vinden, dat hij er als logistiek medewerker een baan heeft gekregen. Daarnaast doet Pascal nog steeds klussen in de tuin. Hij wordt betaald voor het werk en heeft zelfs geen jobcoach meer nodig.”

Werklijnen

De Twentse Zorgcentra leidt mensen met een beperking in de arbeidsmatige dagbesteding van De Twentse Zorgcentra op via zogenoemde leer-werklijnen, met ondersteuning van RuimBaan. Dat zijn vaste trajecten die cliënten volgen om bepaalde vaardigheden aan te leren. RuimBaan werkt hierin samen met bepaalde bedrijven. Voor een aantal waaronder Horeca en Groen zijn die leer-werklijnen voorhanden. Voor bijvoorbeeld Kunst en creativiteit en Multimedia moeten deze nog ontwikkeld worden.

Cliënten groeien in hun baan, vertelt Marianne. “Ze worden er zelfverzekerder door en zijn trots op wat zij hebben bereikt. Ook ontlenen zij eigenwaarde aan hun werk, omdat ze het gevoel hebben dat ze meedoen met de maatschappij. Het is voor iemand met een beperking erg fijn om te kunnen zeggen dat zij ook een baan heeft, net als haar zus.” |

Het komt zelden vo dat iemand niet bemiddelbaar

Bureau helpt bij het vinden van werkplekken in bedrijven voor cliënten

Ciro in de keuken van Preston Palace

In deze column vertellen deskundigen over de ondersteuning van mensen met een verstandelijke beperking

Eerder in Klik deelden Lisa en ik hoe we ons ergeren aan bepaald woordgebruik van orthopedagogen, managers, begeleiders, beleidsmakers, et cetera. Woorden die niet bijdragen aan een volwaardige positie van mensen met een beperking. Woorden die niet bepaald ‘VN-verdragproof’ zijn. We hebben via Klik een ‘Jeukwoordenmeldpunt’ opgericht. Woorden als casus, cliënt, groepsleiding, IQ, LVB’er, ontwikkelplafond, probleemgedrag, protocol, de werkvloer, zorgzwaartepakket, en uitdrukkingen zoals ‘handen aan het bed’, ‘ik draai deze cliënt vandaag’ en ‘op wie sta jij vandaag?’ Ze staan nu in de Jeukwoorden Dikke van Dale.

Wij hebben ook een gelijkwaardige taaltournee: we gaan langs collega-organisaties en opleidingen voor toekomstige begeleiders, waar we proberen iedereen er bewust van te maken wat die jeukende zorgtaal met je kan doen.

Hoe kan het dan anders?

Sommige jeukwoorden zijn zo gebruikelijk in de zorg, dat het lastig is om daar andere woorden voor te vinden. Dat vinden wij ook. We hebben er samen over zitten brainstormen.

Eerlijk is eerlijk, Lisa heeft toch een LVB? Haar IQ -test bevestigt dit. En ze is een cliënt, want ze heeft een indicatie vanuit haar zorgzwaartepakket. Ze heeft een cliëntnum-

Gelijkwaardige taal en toon

Daar zijn Lisa & Lot weer hoor! Ken je ons nog? Wij maken ons sterk voor gelijkwaardige taal en maken zorgmedewerkers bewust van wat ongelijkwaardig taalgebruik met je kan doen.

mer en een zorgplan met de psychodiagnostiek en doelen die de begeleider heeft bedacht, netjes SMART geformuleerd. “Hou maar op,” corrigeert Lisa mijn overdenkingen.

“Ik ben in de eerste plaats een mens, geen cliënt of LVB’er en al helemaal geen ‘geval’. Ik ben

Fotografie Annabel Jeuring

mijn beperking niet en dat is nu precies wat die stomme woorden van mij maken. Kijk, ik kan goed voor mezelf opkomen, maar die woorden hebben echt impact op mijn zelfbeeld, mijn eigenwaarde en óók op hoe anderen mij zien. Ik zou wensen dat iedereen mij

ziet als mens met goede en minder goede kanten, met een familie en met een verhaal.”

“En wat vind je dan van ‘ik draai deze cliënt vandaag’ en ‘werkvloer’?” vraag ik.

“Draaien? Dat mag je best zeggen als we naar de kermis gaan, maar voor de resterende dagen heb ik graag dat we samen de dag doorgaan. Ik ben geen ding. En tja, werkvloer… als mijn huis jouw werkvloer is, wat ben ik dan? De lopende band?” reageert Lisa.

De vraag is of we dus betere alternatieven kunnen bedenken voor die woorden. Voor Lisa is dat eenvoudig: “Ik ben geen ‘cliënt’, ‘casus’ of ‘nummer’, ik ben een méns. Jij bent geen groepsleiding, jij bent ook een mens. Jouw werkvloer is mijn huis. En die SMART-doelen die je hebt opgesteld voor mij? Zullen we dat gewoon samen doen. En…je ‘draait mij’ niet, je helpt me een handje.”

“En dan nog es wat,” gaat Lisa verder, “als je ‘op me staat’ dan doet dat pijn, net als die kleinerende woorden. Het gaat mij niet om het vervangen van die woorden. Het zit ‘m in de toon. We kunnen ze ook gewoon schrappen. Schrap dan ook meteen al die moeilijke woorden. Als je wil samenwerken met mensen met een beperking en hun familie, dan helpt het wel dat je ook letterlijk dezelfde taal spreekt.” | Lisa & orthopedagoog Lot de Swart

16 teamdynamiek

Tekst Mieke Janssens Illustratie Josje van Koppen

Offline

Even reageren op een bericht in de groepsapp, terugkomen voor een vergadering op je vrije dag, meegaan naar een doktersafspraak. Als begeleider is het soms lastig om de grens tussen werk en privé te bewaken en echt eens uit te schakelen van je werk.

Saskia heeft nauwelijks tegenover haar teamleider plaatsgenomen of ze wordt emotioneel.

“Het lukt me niet meer!”

Miranda schrikt. Zo kent ze Saskia niet. “Joh, Sas,” zegt ze.

In de stilte die daarop volgt wordt Saskia rustiger. “Ambulante begeleiding blijf

Samenwerken in teams

Trainer en coach Mieke Janssens beschreef eerder in Klik de verschillende persoonlijkheidstypen uit het enneagrammenmodel in een team en de dynamiek onderling bij het zelforganiserend werken. Vervolgens beschreef ze hoe begeleiders in een intervisiebijeenkomst dilemma’s in hun werk bespreken. In deze nieuwe serie gaat ze in op strubbelingen van teams die ze tegenkomt in coachingstrajecten. Lees de eerdere artikelen over samenwerken in teams van Mieke Janssens op www.klik.org, zoek op ‘teamdynamiek’.

ik leuk vinden,” zegt ze. “Het is alles eromheen wat me opbreekt.”

“Vertel,” zegt Miranda.

In haar houding blijft ze rustig, in haar hoofd raakt ze in paniek. Wat als Saskia zich ziek meldt? Hoe moet ze de touwtjes aan elkaar knopen als ze haar beste medewerker verliest in deze tijd van personeelstekort, juist degene op wie ze altijd kan rekenen? Met wie ze in de loop der jaren zelfs bevriend is geraakt. Hoe kan ze het beste reageren, wat is wijsheid?

“Vertel,” zegt ze nog eens.

Saskia begint. “Het zal een geratel worden, maar ik zeg gewoon alles wat me op het hart ligt.”

Miranda knikt en Saskia praat verder. “Ik koos voor een contract van twaalf uur vanwege de combinatie met thuis. Ik wist dat contracturen bij ambulant werk versnipperd worden over meerdere dagen. Omdat ik veel werktijden zelf kon inplannen, was dit geen probleem. Twaalf uur verspreid over drie dagen vond ik de max. Eens extra terugkomen voor het maandelijkse teamoverleg was ook geen probleem. Zo ging het jaren goed. Corona bracht de ommekeer. Ik wil niet zeuren, maar toch… Zoals veel ouders moest ik er voor de kinderen zijn als zij online les kregen. Hans had daar nauwelijks tijd voor, hij werkte fulltime vanuit huis. Met de cliënten had ik tussendoor vooral contact via WhatsApp of videobellen. Bij mooi weer sprak ik soms buiten af. Gesprekken in het park, een bankje van elkaar verwijderd, zonder dat

je tegenover elkaar zit en elkaar aankijkt. Overigens heel bijzonder om te ervaren welk positief effect het heeft als je als begeleider je taakgerichte ‘missie’ loslaat. In die zin werd corona een eyeopener voor me. Maar goed, Hans en ik moesten de agenda’s bij elkaar leggen om alle ballen in de lucht te houden. Combineren van gezin en werk werd steeds moeilijker. Ook omdat collega’s ziek werden en ik vaker gevraagd werd om telefonisch stand-by te zijn of om in te vallen. Als corona voorbij is, wordt het rustiger, zei ik tegen Hans. We hadden ooit de deal gemaakt dat ik twaalf uur en hij fulltime zou werken. Die verhouding klopt niet meer. Ik werk zowat ook fulltime. Er is overal personeelstekort, wat er nu van me verwacht wordt is écht niet normaal.”

Saskia verheft haar stem. “Collega’s melden zich ziek of gaan als zzp’er werken. Gisteravond barstte de bom. Terwijl Hans en ik een Netflixserie keken, kwamen er drie whatsappberichten binnen. De eerste van Emsey die liet weten dat de MDO-bespreking van Nicole verzet is naar volgende week donderdag, waardoor ik een lunchafspraak met een vriendin heb afgezegd. Na Emsey meldde Joseph zich met een vraag of ik wilde invallen en daarna vroeg Marissa of ik vrijdag Jan wil begeleiden naar de reclassering. ‘Ook op een vrije dag,’ zei Hans. Toen ik zei dat ik er écht bij moest zijn, werd hij kwaad. ‘Dit is geen uitzondering,’ riep hij. ‘Jij bent elke dag aan het werk. Altijd bereikbaar, áltijd op de

Begeleiders bespreken dilemma’s in de onderlinge samenwerking

telefoon, altijd terugkomen voor een vergadering, elke vrije dag is er wel een bespreking met iemand via Teams. Ik vermoed dat jij je overuren niet eens meer doorgeeft. Vind je het gek dat je zo slecht slaapt? Jij staat altijd aan. Zelfs bij je profielfoto op WhatsApp staat Aan het werk…’”

Terwijl ze dit vertelt, kijkt Saskia Miranda fel aan. “En toen vroeg hij of ik mijzelf nog een leuke moeder vond. Er knapte iets in mij. Ik loop al lang met een schuldgevoel rond. Tegen de kinderen

zeg ik vaker ‘nee’ dan op het werk. Er moet dus iets veranderen en daarmee begin ik bij jou. Hans maakte mij er gisteren van bewust dat ik zo loyaal aan jou ben. Té loyaal noemde hij het. Hij vindt dat jij een te groot beroep op mij doet.”

“Vind je dat zelf ook?” vraagt Miranda.

“Ja,” antwoordt Saskia boos. “Toen ik vannacht wakker lag, werd ik al piekerend pissig op jou. Er zijn zoveel voorbeelden waarbij ik aangaf dat ik het niet meer trok. Toch kreeg jij mij zover dat ik een grens verlegde. Hans had gelijk. Het

breekt me op. Ik wil het werk en het contact met jou niet kwijt, maar ik wil natuurlijk niet dat dit ten koste gaat van mijn gezin. Vannacht dacht ik aan het verhaal over ‘de aap op de schouder’. De teamcoach vertelde dit een paar jaar geleden, weet je nog? De aap staat symbool voor een probleem. Ze vertelde hoe makkelijk apen in een team van schouder op schouder springen, hoe probleemeigenaren dit bewust of onbewust laten gebeuren en hoe helpende collega’s deze overnemen. Ik heb zoveel apen van jouw schouder op de mijne genomen dat ze nu topzwaar zijn. Het kwam jou goed uit dat ik altijd en overal bijsprong. Dit maakte mij zo kwaad!”

Ze haalt diep adem. “Even later besefte ik dat ik het zelf ook zo ver heb laten komen, ik zorg nu eenmaal graag voor anderen. Hans heeft mijn ogen geopend. Mijn zorg moet vooral naar mijn gezin uitgaan.” Saskia wordt weer emotioneel. Miranda reageert aangedaan. “Och, Sas,” zegt ze. “Wat spijt het mij dat ik jou dit gevoel gegeven heb. Ook ik wil ons vriendschappelijk contact niet kwijt. Wat nu?”

Resoluut pakt ze haar telefoon. “Ik ga deze gorilla op de schouder van de manager zetten.”

Bij Saskia breekt een lach door. Ook zij pakt haar telefoon. Terwijl Miranda wacht tot ze wordt doorgeschakeld naar een voicemail, vraagt ze aan Saskia wat zij aan het doen is. “Ik verander de tekst bij mijn profielfoto,” zegt Saskia. “Ik ben benieuwd wat Hans zegt als hij dit ziet.” Ze laat haar telefoon zien. “Offline…” leest Miranda. |

Door trainer/online coach Mieke Janssens, www.concretecoaching.eu.

‘Jij staat altijd aan’

lvbeenzaamheid

Tekst Hedwig Fossen Fotografie Angela Jütte

Ervaringsverhalen over eenzaamheid in theatervoorstelling door mensen met een verstandelijke beperking

Gezien worden

Eenzaamheid komt veel voor onder mensen met een verstandelijke beperking. Reden voor de landelijke belangenorganisatie door en voor mensen met een verstandelijke beperking (LFB) om dit thema samen met gezelschap Gehring en Ketelaars uit te werken tot een theatervoorstelling.

IIn het autobiografische theaterstuk

‘De Verwanten’ delen vier spelers met een licht verstandelijke beperking hun kwetsbare verhalen. Met zo nu en dan een vleug humor vertellen ze over hun dromen, eenzaamheid en trauma’s, en hoe belangrijk het is om je verwant te voelen met anderen. Anne Gehring en Vera Ketelaars van theatergezelschap G & K maakten het stuk met belangenvereniging LFB op basis van de verhalen van de spelers en begeleiden hen bij het acteerwerk. Half juli is de eerste keer dat ze het stuk doorlopen en tijdens deze ‘doorstrompel’ zitten Anne en Vera op de eerste rij, klaar om aanwijzingen te geven en een stoel of piano te verplaatsen als een decorwissel nodig is.

Speler Ivo opent het stuk met pianospel en is het muzikaal talent van de voorstelling. Sinds zijn 10e speelt hij piano, maar hij ontdekte bij een musicalgroep dat hij zingen nog leuker vindt. Op een later moment in het stuk kan hij ook deze zangkunsten goed gebruiken.

In De Verwanten komen kwetsbare verhalen voor met overgangen naar luchtiger materie.

Het publiek lacht gul wanneer Milan vertelt over de suikerspinmachine die hij kocht of over de Hugo-de-Jongeschoenen die hij aan heeft. Of hij vertelt over de slicer dicer waarmee hij groentes kan snijden op vijf verschillende manieren. Een opsomming van spullen volgt, die Milan koopt als hij zich niet goed voelt. Met daarna een scherpe overgang, als Ivo plotseling naar voren komt: “En dan wil ik nog iets vertellen over mijn jeugd.”

Op verschillende manieren lopen de spelers gedurende hun leven tegen het probleem aan dat ze zich niet gezien voelen. Ivo heeft de droom om facilitair dienstverlener te worden, maar constant wordt hem verteld dat hij dat niet kan. Tot hij bij een oplei-

ding terecht komt die hij volledig in zijn tempo kan doen. Inmiddels heeft hij zijn diploma op zak.

Lindsey krijgt opmerkingen naar haar hoofd geslingerd over haar lesbisch-zijn: “Waarom val je op vrouwen? Komt dat door je misbruik? Je stelt je aan!”

“Hoe zou het voelen om mezelf te zijn,” zingt ze in een ontroerend liedje. Voor Lindsey het spannendste onderdeel van het stuk. “Ik heb het thuis eindeloos voor de spiegel geoefend en dat ga ik de komende tijd nog vaker doen. En ik ben begeleid door BN’er Marlijn Weerdenburg om mijn toonhoogtes nog beter te krijgen.”

Na afloop krijgen de spelers een lang applaus en een staande ovatie.

Spelers Maria, Milan, Ivo en Lindsey (v.l.n.r.) tijdens de repetities van De Verwanten

“Nu is het wel genoeg,” roept Milan na een tijdje. “In het echt zal het nog veel langer duren, dus maak je borst maar nat,” reageert Ivo.

Anne en Vera vragen direct reactie aan het publiek. “De tragische verhalen brengen de meeste emoties met zich mee. Dat jullie mensen daarin meenemen, is het mooiste wat er is,” zegt een ervaringsdeskundige van de LFB, zelf ook acteur.

“Ik ben blij dat ik dit tweede leven heb, waarin ik fouten mag maken en in deze voorstelling speel,” vertelt de Roemeense Maria, één van de spelers. Ze vertelt in de voorstelling dat haar leven draaide om presteren en nadat ze onder een tram was gekomen leerde dat ze fouten mag maken. Haar hoofd zat na het ongeluk ‘met nietjes aan elkaar’, maar ze wilde koste wat kost haar werk als boekhouder doorzetten. “Ik kon niet die allochtoon zijn met een uitkering. Om vier uur stond ik op en had ik twee uur de tijd nodig om me aan te kleden. Daarna kwam ik er achter dat ik vergeten was om mijn onderbroek aan te trekken,” vertelt Maria in het stuk.

Om helemaal klaar te zijn voor de première in september moeten ze het stuk “doorlopen, doorlopen en nog eens doorlopen,” stelt Ivo. “De tekst uit mijn hoofd leren,” zegt Lindsey. Hoewel dat laatste niet voor iedereen vanzelfsprekend is. “We proberen juist de druk eraf te halen dat dat móet,” vertelt Anne. “Het spieken mag er zijn. We zijn creatieve manieren aan het bedenken waardoor de spelers af en toe hun tekst kunnen bekijken.” |

Te zien en te boeken

De Verwanten is een theatervoorstelling waarin mensen met een licht verstandelijke beperking hun ervaringen delen met eenzaamheid, en ook vertellen hoe anderen hierbij kunnen helpen. De première is op 15 september in Diepenheim. Daarna is het stuk in september en oktober nog te zien in onder meer Utrecht, Enschede, Amsterdam en Hengelo. Na de voorstelling is er een nabespreking met de bezoekers. Organisaties en bedrijven kunnen De Verwanten ook boeken. Info: www.gehringenketelaars.nl/ de-verwanten

Beroepsrisico

Veel cliënten hebben hun werkzaamheden bij ons op het instellingsterrein. Daarbij gaat er helaas ook wel eens iets mis, waardoor hulp van de medische dienst nodig is. Dit was laatst het geval bij Renate en bij Willem.

Renate werkt al vele jaren op de kinderboerderij, het liefst met de paarden. Vorige week waren de dieren nogal onrustig door de storm. Renate stond vlak bij het hoofd van Isis, toen het paard schrok van een windhoos. Isis maakte daarbij een happende beweging naar haar onderarm. Gelukkig liet het paard al snel los en was het wondje niet zo diep.

Je zou misschien denken dat het met even goed schoonmaken en een pleister weer is opgelost, maar dit soort verwondingen kunnen nare gevolgen hebben. Tetanus ligt namelijk op de loer. Een bacterie die bijvoorbeeld in straatvuil, stof, mest of grond zit, veroorzaakt deze nare ziekte. Als de bacterie in een open wondje belandt, ontstaat de besmetting. Ook kun je besmet raken door een beet van een dier dat bijvoorbeeld straatvuil in zijn bek heeft. Bij Renate bestaat er dus een risico op een tetanusbesmetting. Tetanus komt weinig voor in Nederland. Dit komt omdat er sinds 1957 via het rijksvaccinatieprogramma een vaccinatie wordt gegeven. Voordat deze vaccinatie er was, stierven er zo’n 50 mensen per jaar aan.

Tetanus is een ernstige ziekte. Het geeft stijfheid rond de wond, maar ook spierkrampen. Door deze spierkrampen kan je moeite krijgen met slikken en ademhalen. De krampen kunnen zo ernstig worden dat je hartproblemen krijgt. De behandeling bestaat uit hoge doseringen antistoffen. Zo ver hoeft het gelukkig niet te komen bij Renate. Vanwege de beet krijgt zij eenmalig een extra vaccinatie tegen tetanus. Daarmee is ze weer voor tien jaar tegen de bacterie beschermd.

Op het terrein zit ook een creatieve dagbesteding. Daar schildert Willem al vele jaren met heel veel plezier. Hij werkt vijf dagen per week en is het type dat liever eigenlijk geen pauze neemt. Willem is al een aantal keer op het spreekuur bij de huisarts geweest met klachten aan zijn rechterschouder. Hij slaapt moeilijk door de pijn. Willem heeft daarbij ook een zwaar gevoel in zijn rechterarm. Wat is er aan de hand?

We komen erachter dat door zijn enthousiaste schilderen zijn rechterarm overbelast is. Hoe behandelen we dit? Willem schildert zo graag dat stoppen met dit werk eigenlijk geen optie is.

We vragen de ergotherapeut om mee te kijken. Op het werk blijkt dat de schildersezel van Willem niet op de goede werkhoogte staat, waardoor de klachten van overbelasting zijn ontstaan.

Zijn schilderwerkplek wordt vervolgens goed voor hem ingesteld. Daarmee verdwijnen de klachten niet direct. De spieren hebben deze verkeerde houding lang moeten opvangen, dus duurt het ook even voordat ze weer zijn hersteld. Gelukkig neemt Willem nu af en toe een pauze en doet hij oefeningen die de spieren van zijn schouder versterken. Daarmee zijn de klachten nu bijna weg en kan hij lekker blijven werken.

Arts verstandelijk gehandicapten (Avg) Monique Doeswijk-van der Wolf bespreekt de medische kant van de zorg.

ethiekwaarden

Hulpmiddel

Waardenkompas helpt bij ‘het goede gesprek’

Wat maakt het werk in de gehandicaptenzorg zo leuk, maar soms ook zo ingewikkeld? Dat zijn de keuzes die je maakt en waarover je nadenkt: doe ik het goede? Het is belangrijk om daarover met elkaar te praten. Om begeleiders te helpen is er het Waardenkompas.

HHelma is dol op begeleider Osman, ze wil het liefst alleen door hem begeleid worden. Osman wil ergens anders gaan werken, maar hij heeft het gevoel dat hij Helma dan in de steek laat. Wat nu? Misschien zeg je: natuurlijk mag Osman ergens anders werken Maar daarmee is het gevoel van Osman nog niet weg. Hij heeft toch ergens last van.

Dit is zo’n dilemma waar je in de gehandicaptenzorg tegenaan kunt lopen. Het Waardenkompas helpt om daarover te praten in je team. Wat maakt dat Osman zo’n gevoel heeft? Welke persoonlijke waarden spelen hier mee? En welke waarden uit de beroepscode gelden hier? De beroeps-

code kan helpen om uit te leggen waarom Osman voor zichzelf mag kiezen. Dat zijn dingen waar je achter komt met het Waardenkompas.

Het idee voor het Waardenkompas ontstond in een onderzoeksgroep van de Hogeschool Arnhem Nijmegen, de HAN. Diana Rodenburg, programmaleider LVB/ASS bij Siza, zit in de onderzoeksgroep. “Elke dag lopen begeleiders tegen grote en kleine dilemma’s aan. Dan is het goed om te weten wat je waarden zijn. Waarom maak je een keuze?”

Diana vertelt over een woonlocatie. Het team was het onderling niet eens over de begeleiding van een vrouw met autisme en een licht verstandelijke beperking. “De vrouw deed wat zij wilde en hield zich niet aan afspraken. De vraag was: mag een team begeleiding weigeren? Het helpt als je dan weet wat jouw eigen waarden en wat de waarden uit de beroepscode zijn”, aldus Diana. “Het Waardenkompas is een hulpmiddel voor ‘het goede gesprek’ hierover.”

Het Waardenkompas bevat drie lagen. De eerste laag gaat over de eigen waarden: wat vind jij belangrijk in het leven? De tweede laag gaat over di-

Je kunt zelf met het kompas aan de slag of je kunt een training volgen

lemma’s waar je tegenaan kunt lopen. De derde laag gaat over waarden vanuit de beroepscode. Loes Dijker, teamcoach bij Zozijn, werkte mee aan het Waardenkompas. Zij probeerde het uit bij een team van ambulant begeleiders. “Bij een intervisie vertelde een begeleidster over een jongen met gedragsproblemen. De moeder beperkte

bij het bespreken van dilemma’s voor begeleiders

Tekst Astrid van den Berg Fotografie Bas van Spankeren

AmbulantVeronicagezinsondersteuner op huisbezoek

de jongen met haar zorg. Maar kon ze daar wat van zeggen? We bespraken welke waarden hier spelen. De groep zei: professionele moed. Dat klopte. De begeleidster durfde niet tegen de moeder te zeggen dat haar zorg de jongen beperkt. Daarna maakten we de brug naar een waarde in de beroepscode: erken het unieke in de persoon. Dus: erken dit bij de moeder en praat erover.”

Loes vindt het Waardenkompas ook geschikt voor teams die elkaar zijn kwijtgeraakt. “Het helpt je om te praten over waarden die je belangrijk vindt. Bovendien is het Waardenkompas leuk. Er staan kleine oefeningen in die inspireren en verbinden.”

En hoe start je dan met het Waardenkompas?

Diana: “Met de uitleg die we geschreven hebben, kan iedereen zelf met het kompas aan de slag. Maar je kunt ook de training van de HAN en BPSW volgen. Het is een uitgebreid hulpmiddel, het is fijn om een keer alle lagen van het kompas te doorlopen. Daarna kan je het kompas zelf inzetten hoe en wanneer je wil.” |

Het Waardenkompas is ontwikkeld door het lectoraat Ethiek van Verbinding met mensen met een verstandelijke beperking van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen in samenwerking met Zozijn, Siza, Dichterbij, Pluryn, Cello, de BPSW en Sanneke Duijf, sociaal ontwerp. Je vindt het Waardenkompas op www.kpgs.nl/tips-tools/tools/waardenkompas-in-gesprek-over-waarden-op-dewerkvloer of bekijk deze in de beroepsethiek-app. Deze kan je downloaden in de Apple Store of via Google Play.

Het Waardenkompas is een van de aanpakken in vernieuwende en persoonsgerichte zorg. Twinkels heten die aanpakken. Ze zijn ontwikkeld binnen Begeleiding à la carte, een programma dat gesubsidieerd wordt door het ministerie van VWS en in 2023 een vervolg krijgt: Begeleiding à la carte 2! Doel van dit programma is om samen met organisaties de beweging van vernieuwende persoonsgerichte zorg verder te brengen. Zodat meer mensen met een beperking zorg en ondersteuning krijgen die goed aansluit bij hun wensen en behoeften. Je vindt alle Twinkels op www.twinkelmagazinegehandicaptensector.nl

Een gezamenlijk probleem

Guus, een man van 42 met een licht verstandelijke beperking, woont in een appartement gelinkt aan een groepswoning dichtbij. Hij heeft een Arubaanse vriendin van 41 jaar, Annemaria, die een licht verstandelijke beperking en PDD-NOS heeft. Zij woont in de groepswoning.

Guus en Annemaria hebben ongeveer vijf jaar een relatie. Guus laat al een tijd merken dat hij niet meer zo tevreden is. Annemaria wil eigenlijk geen seks meer, terwijl Guus dat wel graag wil. Begeleiders geven aan dat hij zich gewoon moet aanpassen aan Annemaria. “Je kunt iemand nou eenmaal iemand niet dwingen.”

Guus wil Annemaria ook helemaal niet dwingen, maar hij mist wel een fijne seksuele relatie. Na lang overwegen bedacht hij een oplossing: weer contact opnemen met een dame van de SAR (Stichting Alternatieve Relatiebemiddeling). Voordat hij een relatie had met Annemaria, had hij daar goede ervaringen mee. Hij opperde zijn idee voorzichtig bij Annemaria, maar ze werd boos en dreigde het uit te maken. Dat wil Guus absoluut niet. Hij is dol op haar.

Een paar maanden later sprak hij in vertrouwen met een begeleider over een plan om stiekem met de SAR-dame af te spreken. De begeleider adviseerde dat niet te doen, omdat het dan stiekem vreemdgaan zou zijn. Ze stelde voor om samen met Annemaria naar een seksuoloog te gaan. Maar Annemaria wil dat niet. Ze heeft gewoon niet zo’n zin meer in seks. Guus weet zich geen raad meer. Hij meldt zich in zijn eentje voor seksuologische behandeling.

Het probleem dat Guus in zijn relatie met Annemaria ervaart, gaat over verschil in (seksueel) verlangen. Het is niet alleen het probleem van degene die er in de relatie last van ervaart, maar het is een gezamenlijk probleem. Guus is zichtbaar opgelucht als hij dat hoort.

Omdat Annemaria (nog) niet wil aansluiten, focussen we eerst op Guus. Hoe tevreden is hij met zijn seksualiteitsbeleving, solo en samen? Hoe praat hij over wensen en grenzen? En hoe kan hij leren communiceren met Annemaria over hun gezamenlijke verschil in verlangen?

Na een aantal sessies meldt Guus trots dat Annemaria de volgende sessie ook aan zal sluiten. Annemaria geeft dan in eerste instantie volhardend aan dat ze gewoon niet zo van seks houdt. Maar bij doorvragen blijkt dat ze vaak pijn heeft in haar onderbuik. En ze verliest regelmatig bloed. Ze denkt dat het door seks is ontstaan, want voor Guus had ze dit niet. Ze schaamt zich. “Mijn lichaam is dus niet gemaakt voor seks.”

Ik denk aan andere oorzaken en verwijs haar door naar de gynaecoloog. Een tijd later volgt de uitslag. Annemaria heeft last van een myoom bij haar baarmoeder. Een vleesboom. Gelukkig goed te opereren. Als ze hersteld is van de operatie zullen we het behandeltraject vervolgen, maar het is nu al een casus vol verrassende wendingen. | Daphne Kemner, orthopedagoog/seksuoloog NVVS Prinsenstichting/Zodiak

Welmoed Visser en Daphne Kemner bespreken seksuele onderwerpen uit de verstandelijk gehandicaptenzorg

Tekst Mariët Ebbinge & Vilans Fotografie Eigen foto’s

Cliënten werken vanuit hun eigen kantoor in een zorgorganisatie aan medezeggenschap

Medezeggenschap organiseren

Het is belangrijk dat cliënten kunnen meepraten over de inhoud van de zorg. Een van de manieren om dat te doen, is het organiseren van medezeggenschap.

HHet is belangrijk dat zorg wordt ingericht op de behoeften van alle betrokkenen. Dat kan alleen als zorgontvangers, verwanten en professionals kunnen meepraten over alle beslissingen die hen raken. Zorgorganisatie Pluryn is daar al ver mee. Coördinator Medezeggenschap en adviseur van de Centrale Cliëntenraad Renata Dijkstra-Van der Wolf en cliënten Rob Louwinger-Leys en Henk Beekman vertellen hoe medezeggenschap er bij Pluryn uitziet.

Renata houdt zich al ruim 30 jaar bezig met medezeggenschap en inspraak van de cliënten. Ze legt uit hoe medezeggenschap bij Pluryn is geor-

Het Bureau is vier dagen per week open. Meestal zijn er 8 à 10 cliëntcollega’s tegelijk aanwezig. Ook is er geld vrijgemaakt voor vier werkbegeleiders.”

Het Bureau Medezeggenschap is vrij bijzonder, legt Renata uit: “Het Bureau is van de cliënten. Het is hún kantoor en hún proces. Ze hebben hier de tijd om echt te werken aan hun medezeggenschap.” In de meeste andere vormen van medezeggenschap is die tijd er niet. “Maar,” legt Renata uit, “als we willen dat de cliënten echt meedoen, is het belangrijk om hun tempo aan te houden. Dat doen werkbegeleiders bijvoorbeeld door samen

gen ten behoeve van medezeggenschap. “Sommigen gaan mee naar de centrale raad, werken notulen en adviezen uit en/of organiseren inspiratieavonden.”

Kletspot

Bij het Bureau bedenken de cliënten ook zelf dingen. “Zo hebben ze participatiegroepen gecreëerd, die in de woningen een bepaald thema bespreken. Daarbij maken ze gebruik van filmpjes die de cliënten van het Bureau zelf hebben bedacht.”

ganiseerd: “Tien jaar geleden hebben we naast een Centrale Cliëntenraad en 18 lokale raden ook het Bureau Medezeggenschap in het leven geroepen. Bij dit Bureau wisselen zo’n 20 cliënten gedurende de week elkaar af op hun eigen kantoor. Het is een vorm van (arbeidsmatige) dagbesteding.

met de cliënten de stukken door te lezen of waar dat nodig is, voor te lezen. De werkbegeleiders leggen vervolgens uit wat er staat, zodat de cliënten er zelf een mening over kunnen vormen.”

Naast de werkzaamheden op het Bureau doen de cliënten andere din-

Daarnaast ontwikkelen cliënten bij het Bureau materialen die binnen de organisatie kunnen worden gebruikt ter ondersteuning van de medezeggenschap. “Zij hebben bijvoorbeeld een zogenoemde ‘Kletspot’, een ganzenbord met vragen, gemaakt. Ook is er een grote, zachte dobbelsteen ontwikkeld, die je naar elkaar toe kunt gooien. Op elk vlak staat een vraag.”

Een ander product dat de cliënten van het Bureau hebben ontwikkeld, is een spel waarmee feedback kan worden gegeven aan begeleiders. Dat gebeurt met hulp van een meetlint met kleuren die van rood naar geel naar groen overlopen, de stoplichtkleuren.

Het is hún kanto en hún proces

Bij het spel horen ook kaartjes, met tekeningen en teksten die de kernwaarden van Pluryn symboliseren.

“Cliënten kunnen voor een begeleider of een team van begeleiders met de kaartjes aangeven hoe ze ‘scoren’ op het meetlint. Dit kan worden gebruikt als input voor een gesprek of begeleiders kunnen het gebruiken voor hun eigen ontwikkeling.”

Renata geeft aan dat dit best spannend wordt gevonden door begeleiders. Toch is het een belangrijk middel. “Het geeft een goed beeld van wat de cliënt vindt en voelt.”

Ondanks het bestaan van het Bureau en de 18 lokale raden en één Centrale Cliëntenraad is het nog steeds niet altijd vanzelfsprekend om cliënten bij beslissingen te betrekken. Renata ziet dat bijvoorbeeld gebeuren bij ontwikkelingen rondom persoonsgerichte zorg, een belangrijk thema binnen Pluryn. Renata: “We vinden het belangrijk dat cliënten wordt gevraagd wat zij onder persoonsgerichte zorg verstaan. Dat betekent dat je clienten en hun verwanten hier vroeg bij moet betrekken en niet achteraf een voorgenomen besluit aan hen moet voorleggen. Toch hangt het nog steeds soms van toeval af of zij er hun zegje over kunnen doen.”

Renata geeft als voorbeeld de instelling van een voorbereidende groep voor persoonsgerichte zorg. “Daar was nog geen cliënt bij aangesloten.

Toen ik aangaf dat dit wel zou moeten, was iedereen meteen enthousiast. Het is dus geen onwil. Mensen denken er niet meteen aan of weten niet hoe ze het moeten aanpakken. In dit geval is er samen een inspiratieavond voorbereid over het onderwerp waarbij zo’n 150 mensen aanwezig waren. En de visie op persoonsgerichte zorg is vereenvoudigd met een praatplaat.”

Verwanten

Cliënt Rob Louwinger-Leys zwaaide onlangs na 18 jaar af als voorzitter van de Centrale Cliëntenraad van Pluryn. “Ik ben gestopt vanwege een verhuizing.”

Cliënt en collega Henk Beekman is voorzitter van cliëntenraad RVE Participatie (maatschappelijke ondernemingen, leerwerkbedrijven, etc.) en lid van het dagelijks bestuur Centrale Cliëntenraad bij Pluryn. Beiden hebben gezien hoe de medezeggenschap bij Pluryn de afgelopen jaren is verbeterd. “Het is véél beter dan vroeger. We werken daar nu ook heel doelgericht aan,” vertelt Henk.

Rob vult aan: “Vroeger ging het over de kleur gordijnen en welke boterhammen bij de lunch moesten komen, nu praten we mee over beleid, strategie en financiën.”

De mannen vinden het vooral heel goed dat cliënten op het Bureau Medezeggenschap in de vorm van dagbesteding meedoen aan medezeggenschap. “Omdat het om dagbesteding gaat, kost het de organisatie bovendien geen extra geld.”

Dat de cliëntenraden een serieuze positie hebben binnen Pluryn, wordt weerspiegeld in de gelijkwaardigheid die cliëntenraadsleden ervaren in gesprekken met medewerkers en bestuurders. Henk: “Er is weinig hiërarchie. We zijn allemaal bevlogen om samen naar een oplossing te zoeken.”

Rob geeft een voorbeeld waar die

gelijkwaardigheid uit blijkt. “Onder het vorige bestuur hebben we een spannende tijd meegemaakt. Pluryn had financiële problemen. Daardoor ging men zich helemaal richten op de financiën en steeds minder op onder meer de dagbesteding voor cliënten. We hebben toen een stevige brief gestuurd om aan te geven dat juist dát heel belangrijk is voor cliënten. En toen kregen we meer ruimte.”

Henk vult aan: “We moeten het niet alleen maar over geld hebben. Een paar jaar geleden hadden we het speerpunt: ‘Ik wil gezien worden’. Die tekst kwam op onder meer mokken te staan, die cliënten hebben gemaakt. Daar gaat het óók om.”

Rob geeft een ander voorbeeld van hoe medezeggenschap tot goede resultaten heeft geleid. “Op een gegeven moment dreigden de geestelijk verzorgers wegbezuinigd te worden. We hebben toen vanuit de cliëntenraden overtuigend laten zien dat met name jongeren die verzorgers heel belangrijk vinden. Gelukkig is er toen toch maar ergens anders op bezuinigd. Ook hebben we het voor elkaar gekregen dat begeleiders die cliënten meenemen in hun eigen auto een verzekering krijgen. Daar hebben we ons ruim drie jaar voor ingezet, en met succes.”

Renata vult aan: “De gelijkwaardigheid is ook terug te vinden in de instelling van de commissie Ethiek. Twee cliënten zijn daar lid van en ver

Coördinator Medezeg- genschap en adviseur van de centrale cliëntenraad Renata Dijkstra

Rob Louwinger-Leys was 18 jaar voorzitter van de centrale cliëntenraad van Pluryn

regiezeggenschap

Bureau Zeggenschap bij De Twentse Zorgcentra

Peter Molenkamp is manager van Bureau Zeggenschap bij De Twentse Zorgcentra. Hij houdt zich bezig met verschillende vormen van participatie. “We merkten binnen De Twentse Zorgcentra dat er steeds meer projecten waren op het gebied van (mede)zeggenschap. We zijn op zoek gegaan naar een manier om dit te coördineren. Toen is Bureau Zeggenschap ontstaan.”

Bureau Zeggenschap ondersteunt medezeggenschap van, voor en door cliënten. Hier valt onder meer het ervaringsteam, bestaande uit zes cliënten, onder. “Dit team werkt mee als co-onderzoeker aan bepaalde onderzoeken, kijkt naar de begrijpelijkheid van teksten en geeft intern en extern workshops op de gebieden waarin ze ervaringsdeskundig zijn. Dat kan bijvoorbeeld autisme zijn.”

Verder doet het Bureau aan cliëntscholing. “Dit zijn trainingen voor cliënten gericht op levensbrede vragen, bijvoorbeeld opkomen voor jezelf, hoe leef je gezond of veilig omgaan met sociale media.” Het was voor het Bureau zoeken naar een goede manier om verschillende groepen – cliënten, verwanten, zorgprofessionals en stafmedewerkers – bij het beleid te betrekken. “Voor cliënten moet een bijeenkomst over een bepaald onderwerp er anders uitzien dan voor naasten en begeleiders. Bespreek je het toch tegelijkertijd met alle groepen, dan kan het misgaan. We hebben wel eens meegemaakt dat cliënten halverwege teleurgesteld wegliepen, omdat ze ondersneeuwden.”

Wat erg goed werkte, waren de focusgroepen die Bureau Zeggenschap in 2017 organiseerde over de richting die de organisatie op zou moeten gaan. In verschillende sessies bespraken cliënten hun perspectief op een aantal onderwerpen. Dat gebeurde eerst individueel met een maatje, aan de hand van een ondersteunend werkboek dat Peter en collega’s hier speciaal voor ontwikkelden. Daarna werd het besproken in groepssessies met andere cliënten. Tegelijkertijd bespraken begeleiders, naasten en andere betrokkenen vergelijkbare onderwerpen elders in het gebouw. Aan het eind van de avond kwam iedereen samen. “Deze manier van werken gebruiken we nog steeds. Bijvoorbeeld bij adviesaanvragen of instemmingsverzoeken ten aanzien van het incidentenbeleid of wilsbekwaamheid en andere ingewikkelde onderwerpen die op tafel komen.”

Gemiste kans

tegenwoordigen het cliëntperspectief. En er neemt een cliënt deel aan de projectgroep rondom de invoering van het nieuwe elektronische client-systeem.”

Lokale en centrale cliëntenraden zijn in de meeste zorgorganisaties wel te vinden. Maar een initiatief als het Bureau Medezeggenschap staat vrijwel op zichzelf. Renata is daar teleurgesteld over. “Er komen heel veel mensen bij ons kijken hoe we het hebben georganiseerd. Vervolgens hoor je dan dat ze ook een Bureau Medezeggenschap hebben opgericht. Maar als ik dan doorvraag zitten er ondersteuners op een kantoor. Dat is echt een gemiste kans. Ik ben zelf ook ernstig gehandicapt, dus ik weet hoe belangrijk zeggenschap is voor cliënten.”

Voor zorgorganisaties die meer werk van medezeggenschap willen

maken, heeft de adviseur nog wel een paar tips. “Elke organisatie moet tijd, gelegenheid en geld vrijmaken om iets te creëren, waardoor cliënten en verwanten ook écht mee kunnen doen. Probeer gewoon gaandeweg uit wat werkt voor cliënten. En: zorg ervoor dat cliënten niet alleen inspraak krijgen bij het bestuur, maar ook bij organen als ouderpanels, denktanks, adviescommissies en digitale gespreksuren met directie en leidinggevenden. Verder zouden ook directeuren meer moeten doen met medezeggenschap en inspraak. Want zij zijn de schakel tussen het bestuur en lokale cliëntenraden. Ik zou willen dat het in veel organisaties hoger op de agenda’s komt te staan.” |

Voorbeelden van het ondersteunen van zeggenschap voor en door cliënten

Manager Peter Molenkamp van Bureau Zeggenschap bij De Twentse Zorgcentra

Henk Beekman is voorzitter van de cliëntenraad RVE Participatie en lid van het dagelijks bestuur van de centrale cliëntenraad bij Pluryn

In deze column beschrijft een vakgenoot bijzondere ervaringen in het werken met mensen met een verstandelijke beperking

persoonlijk

Illustratie Joep Bertrams

Hoe kan het toch dat de televisie van Maria (59) elke keer zo onder de smurrie zit? Schoonmaker Kees kijkt mij vragend aan.

“Gooit ze soms rotte tomaten naar het toestel als Ajax speelt?” plaag ik hem een beetje.

Maar Kees, een Ajax-fan in hart en nieren, kan er niet om lachen. “Nee,” zegt hij, “het is vettige troep met suiker en zo.”

“O, dan moet het wel van de appelflappen zijn,” zeg ik stellig. Vroeger bakten we ze samen met Maria, maar door haar dementie lukt dat niet meer. Nu komen ze van de Plus, vier stuks voor 2,49 euro. Om de dag mag ze er eentje, maar het liefst zou ze er elke dag vier eten; de appelflap is echt haar lievelingskostje.

“Maar hoe komt dat spul dan op het beeldscherm?” vraagt Kees zich na mijn constatering terecht af.

Helaas moet ik hem het antwoord schuldig blijven. En Maria zelf kan ook geen uit-

Appelflap

Schoonmaker Kees moet op de kamer van Maria, een vrouw met downsyndroom die ik begeleid, steeds vaker het beeldscherm van de tv schoonmaken. Er kleven etensresten aan. Weet ik misschien hoe dat komt?

komst bieden. Ze zegt het niet te weten en zo blijft het raadsel dus intact.

Eerlijk gezegd ben ik Kees’ vraag over de vieze tv van Maria al lang vergeten als een collega een paar dagen later over haar noteert: “Maria keek op tv naar Shownieuws,

terwijl ze haar appelflap at. Opeens liep ze naar de tv om een van de presentatoren een hapje aan te bieden. ‘Lekker, hoor!’ zei ze. En ze duwde de appelflap tegen de plek waar zijn mond zat. Er gebeurde natuurlijk niks, maar ze was daar niet teleur-

gesteld of boos over. Ze ging terug naar haar stoel en at de appelflap zelf op.”

Het raadsel is dus opgelost. Terwijl ik deze informatie aan Kees doorgeef, denk ik aan mijn dementerende oma. Zij vroeg in de jaren zeventig tijdens Studio Sport op bezorgde toon of die ‘kleine mannetjes’ niet eens naar bed moesten. Dat waren dus de voetballers op de beeldbuis. Ook vond ze op een bepaald moment een pratend hoofd op het beeldscherm eng. Want waar was dat lijf gebleven? Sindsdien bleef haar televisietoestel uit.

Zo niet bij Maria. Nog altijd biedt ze haar appelflappen aan tv-presentatoren aan. Want in tegenstelling tot mijn oma is zij niet bang voor die pratende hoofden, sterker nog, ze wil ze zelfs van iets lekkers voorzien. Dat dit niet lukt, vindt ze niet erg. En wie weet komt er een dag dat zo’n tv-ster ineens wél toehapt! Als dat gebeurt, meld ik het de Klik-lezers meteen. | Frans van Duijn

kleinschaligezorg

Jongeren met een beperking wonen en werken bij een bed & breakfast

Overnachten in B&B Huize Midwijck

Bij De wondere wereld, een kleinschalige woon- en werkvoorziening in Vorden, werken jongeren met een beperking onder meer in hun eigen Bed & Breakfast. Ze heten gasten welkom in het comfortabele appartement en verwennen hen met een heerlijk ontbijtje.

HHet is in de namiddag van een warme zomerdag in juni als ik, ietwat versuft door de hitte, op de stoep van de imposante Villa Midwijck in Vorden sta. Hier is De wondere wereld gevestigd die een thuis biedt aan acht jongeren (vier meisjes en vier jongens). Gelukkig voor mij doet al snel bewoonster Jitske (24) open. Zij is samen met be-

woonster Romee thuis, terwijl de rest van de jongeren buiten de deur is.

“Welkom,” zegt Jitske plechtig, terwijl ze de deur voor mij openhoudt.

Maar voordat ik de koele gang binnen kan stappen, hoor ik begeleider Hennie vanachter de deur souffleren: “Wat moet je nu ook al weer zeggen?

Of ze met de auto of de fiets is geko-

Over De wondere wereld

De wondere wereld is een initiatief van Wilma van Leeuwen en Merel Durand. Ze liepen al jaren rond met het idee om een kleinschalige woonvoorziening op te richten voor jongeren met een verstandelijke beperking. Beiden hebben veel ervaring opgedaan in verschillende functies binnen de gehandicaptenzorg. Ervaring die ze goed zouden kunnen gebruiken in zo’n woonvoorziening. Naast zorgprofessional is Wilma moeder van Auke, een jongen met het downsyndroom. Toen Auke 18 werd, was het nu of nooit voor Wilma en Merel. Zij gingen op zoek naar een geschikte woning. Door af te strepen wat ze niet wilden, bleef over wat ze wel wilden: een groot en gezellig huis met plek voor maximaal acht personen, nabij of in een centrum van een niet al te groot plaatsje met voldoende reuring.

Toen Villa Midwijck in het centrum van het toeristische dorp Vorden te koop stond, leek hun droom dichtbij te komen. Er stonden bovendien al acht jongeren klaar. Wilma en Merel hadden vele gesprekken met ouders gevoerd en daar was dit groepje uitgerold. Alleen kwam

men?” Jitske herhaalt netjes de tweede vraag. Vervolgens lopen we met z’n drieën om de villa heen naar achter, waar Jitske me wijst waar ik mijn auto kan neerzetten.

Achter het huis zit in een apart gebouw de B&B Huize Midwijck die Jitske vervolgens laat zien. Alleen de oude betonnen drinkbak in de

de villa niet zo makkelijk in hun bezit. De investeerder die ze hadden gevonden, trok zich terug. Toch lukte het uiteindelijk om de villa met hulp van een andere particuliere investeerder te kopen.

Wilma en Merel hadden niet alleen de villa tot hun beschikking, maar ook de aanpalende apotheek. Wilma: “Daar maakten we een atelier en een winkeltje in. Daarmee hadden we een dagbesteding aan huis en konden we mensen van buiten naar binnen halen, omdat ze het winkeltje bezoeken.”

Tien maanden na de aankoop betrokken de jongeren in januari 2021 hun zelf ingerichte kamer. Corona leek een domper, maar bleek eerder een voordeel dan een nadeel te zijn. Merel: “De jongeren kregen de keus voor de overstap van ouderlijk huis naar hun nieuwe woning of nog even bij hun ouders blijven. Allemaal wilden ze naar hun nieuwe woning. Omdat wij vervolgens drie weken in quarantaine zaten, waren we helemaal op elkaar aangewezen. Dat was erg goed voor de binding binnen de groep. En ze konden naar het atelier voor dagbesteding.”

Tekst Mariët Ebbinge Fotografie Eigen foto’s/Mariët Ebbinge (foto Wessel)

slaapkamer verraadt dat dit ooit een koetshuis is geweest. Het appartement, bestaande uit een woonkamer met kitchenette, een slaapkamer en een badkamer, is sfeervol ingericht. De overwegend stemmige kleuren krijgen hier en daar okergele accenten in de vorm van een deken, een kussen of een tint in een poster aan de wand. Op de eettafel liggen onder een stolp heerlijke zelfgebakken koekjes te wachten om verorberd te worden. Onder diezelfde stolp staat op een kaartje met mijn naam erop dat ik welkom ben. Dát voel ik me zeker.

Rondleiding

Ondertussen wijst Jitske mij, af en toe geholpen door Hennie, op dingen die belangrijk voor me kunnen zijn. Ze laat het koffiezetapparaat zien en de waterkoker. En ook toont ze me een kookplaatje dat in een kastje ligt. In deze B&B kun je ‘s avonds je eigen potje koken. In de badkamer wijst Jitske me op twee zwarte flacons: in de ene zit douchegel, in de ander shampoo. De sticker met de naam erop is onder op de flacon geplakt. Ja, dat moet je inderdaad even weten!

Na de uitgebreide toelichting in de B&B mag ik nog een kijkje in het huis van Jitske nemen. Zij en Hennie geven een rondleiding door de vertrekken op de begane grond. De kamers van de bewoners op de eerste en tweede verdieping zijn vanzelfsprekend privé.

We starten de tour in het zogenaamde klompenhok, waar je als je de achterdeur neemt direct in terecht komt. De naam zegt het al: het is een ruimte vol met schoenen van de bewoners. Ook Jitske doet haar schoe-

Een kernwaarde van De wondere wereld is dat de jongeren mogen ontdekken en zich mogen ontwikkelen op hun eigen niveau. Wilma licht het toe: “De jongeren doen het huishouden. De begeleiders helpen hen daarbij. Daarbij gaan we uit van wat iemand kan. Dat is voor iedere jongere weer anders. De een kan zelf de was doen, de ander moet het nog leren of zal er altijd wat hulp bij nodig hebben.” Naast het huishouden werken alle jongeren in het atelier. Daar werken ook mensen van buiten. De meeste bewoners van de villa hebben naast hun werk in het atelier een bijbaantje in het dorp. Jitske werkt een ochtend in de week bij een kapper, Wessel brengt een dagdeel boodschappen van de Albert Heijn rond, iemand anders snijdt ‘s middags groenten in de keuken van een restaurant en weer een ander helpt ‘s morgens het terras klaar te zetten van een tweede restaurant. Merel: “Op deze manier maken we deel uit van het dorp. Dat is een andere belangrijke kernwaarde.”

De B&B past ook goed binnen de kernwaarden van De wondere wereld. Het brengt gasten naar de woonvoorziening die daardoor

nen uit. Als gast mag ik de mijne aanhouden.

Trots vertelt de jongedame vervolgens waar elk vertrek dat ze me laat zien voor dient. “Dit is de leefkeuken. Hier koken we met groenten uit de eigen moestuin.” “En dit is de tv-kamer. Daar kijken we ook naar Flikken Maastricht, mijn favoriete serie.”

“En in deze tuinkamer kijken we naar voetbalwedstrijden en films op een groot scherm. Hier speelt Auke of Bernd op de drums. De rest neemt

in contact komen met de bewoners. De gasten maken gebruik van de plaatselijke horeca of gaan naar de VVV. Ook die wisselwerking met Vorden vinden Merel en Wilma belangrijk.

De bewoners op hun beurt leren met gasten om te gaan. Daarnaast zorgt de B&B voor ander werk waardoor de jongeren zich verder kunnen ontwikkelen. Wilma: “Ook hier sluiten we aan bij wat de jongere kan. De een weet precies wat zij moet doen als ze het bed moet afhalen. De ander moet je zeggen dat hij de slopen van de kussens moet halen. Een derde kan zonder hulp de handdoeken weghalen.”

Voor Wilma en Merel is de werkelijkheid, door het atelier en de B&B, eigenlijk nog mooier dan de droom die ze hadden. Maar dat betekent niet dat het hierbij blijft. Voorzichtig dromen ze verder. Merel: “We houden onze oren en ogen open voor kansen die voorbijkomen en die passen bij de visie en missie van ons initiatief.”

B&B Huize Midwijck is altijd geopend. Meer informatie op de-wondere-wereld.nl

Wessel brengt het ontbijt in de B&B

om de beurt plaats achter het keyboard of de gitaar.” In de kamer tussen de andere ruimtes in kan gechild worden. “Hier doen we meestal spelletjes.” Ik kijk mijn ogen uit en vind het allemaal even mooi ingericht. Maar misschien nog wel belangrijker is de constatering dat er meer dan genoeg ruimte is voor acht bewoners en hun begeleiders om voldoende privacy te hebben.

Vakantiegevoel

Als ik na de rondleiding terugkeer naar de B&B, ben ik eraan toe om er mijn eigen plekje van te maken. Door het vriendelijke en gastvrije onthaal bekruipt me langzaam maar zeker een vakantiegevoel, terwijl ik er voor mijn werk voor Klik ben. Met een mok thee en een boek geniet ik het volgende uur van de rust in de B&B. Avonds ga ik uit eten. In het toeris-

besluit ik er vroeg in te kruipen. Het is zo heerlijk stil hier, daar moet ik van profiteren! Het blijkt geen straf. Het bed is precies goed: niet te zacht en niet te hard.

De volgende ochtend sta ik vroeg op. Ik heb heerlijk geslapen en kan er weer tegen. Als om half 9 Wessel (23) mijn ontbijt brengt, ben ik er klaar voor. Wessel vertelt dat hij vanochtend al vroeg naar de bakker en de slager is gelopen om broodjes te kopen. Daarna heeft hij, geholpen door een begeleider, mijn ontbijt klaargemaakt. Dat ontbijt mag er wezen. Op het blad dat Wessel vasthoudt liggen allemaal lekkere dingen: een yoghurtje, een potje muesli, een croissant, een broodje, een krentenbol, een appel en een flesje jus d’orange.

Ik babbel wat verder met Wessel. Hij vertelt dat hij twee dagen per week in het atelier werkt. Daarnaast

De jongeren mogen ontdekken en zich ontwikkelen op hun eigen niveau

tische plaatsje Vorden, bekend om zijn mooie omgeving, is dat niet zo moeilijk. Er zijn genoeg horecagelegenheden. Ik kies voor een restaurant op nog geen vijf minuten lopen van de B&B. Als ik na het eten thuis kom,

helpt hij twee dagen bij restaurant Volkshuis Zutphen en bezorgt hij een dagdeel boodschappen van de plaatselijke Albert Heijn. De doordeweekse dag die dan nog over is, de maandag, gebruiken alle bewoners om hun

kamer schoon te maken. Wessel praat aarzelend, maar aan alles merk je dat hij het naar z’n zin heeft bij De wondere wereld.

Na het ontbijt is het tijd om in te pakken. Inmiddels heb ik de vakantiestemming zo te pakken dat ik besluit om nog iets leuks te gaan doen. Na afscheid genomen te hebben, rij ik naar Kasteel Vorden. Daar maak ik nog een wandeling. Al wandelend bedenk ik me dat ik vast nog wel eens zal terugkeren in de B&B van De wondere wereld. Omdat het er prettig toeven is, maar vooral ook om te zien hoe het met de bewoners van De wondere wereld gaat. |

De jongeren die wonen in De wondere wereld en werken in de B&B en het ernaast gelegen atelier en winkeltje

Tekst Tjitske Gijzen Fotografie Werkplaats-theater

Over de grens

Wat als zorgverleners niet naar je luisteren, je niet jezelf kan zijn en je gekleineerd wordt? En als jij hier kwaad over wordt, er een melding van grensoverschrijdend gedrag wordt gemaakt? Die pijnlijke ervaringen spelen acteurs met en zonder een beperking in de voorstelling ‘Rechtsprekers’.

MMbo-leerlingen van verschillende klassen vullen eind mei de theaterzaal in het Koning Willem I College (KW1C) in Den Bosch. Voor het vak burgerschap worden ze uitgedaagd na te denken over dilemma’s waar ze later in hun werk mee te maken kunnen krijgen, aan de hand van de voorstelling ‘Rechtsprekers’ van Werkplaats-theater uit Vught.

Het geroezemoes van de studenten verstomt als een oudere man achter een van de vier katheders gaat staan en het woord neemt. “Edelachtbare, mijn zorgorganisatie is financieel gezond. Het bestuur is tevreden en er zijn duidelijke protocollen en richtlijnen. Mijn aanklacht is dat deze deelnemers de regels hebben overtreden.”

Als in een rechtszaal krijgt het publiek vervolgens het verweer van drie cliënten te horen tegen deze directeur genaamd Jardin. Zo vertelt Cour dat verliefdheid op de dagbesteding niet mag. “Dat druist in tegen de grondwet en het VN-verdrag. Ook wij mensen met een verstandelijke beperking hebben rechten en verdienen respect.”

Cour werd verliefd op Porté, en van de begeleiders mochten ze niet meer samenwerken op de dagbesteding.

“Er heerst een angstcultuur, de begeleiders schikken zich naar meneer Jardin,” klaagt Cour.

Bij Porté leidt dit tot een uitbarsting thuis, als zijn begeleiders geen oog voor hem hebben. “Ik wilde vertellen dat ik grof ben behandeld, maar de begeleiders luisterden niet en zaten maar achter hun computer.”

Als hij boos wordt, krijgt hij te horen dat ze dit melden in het registratiesysteem voor agressie. “Maar waar kan ik melden dat ik niet gehoord word?”

Als Porté en Cour vervolgens uitbeelden hoe gek ze op elkaar zijn, leidt dat tot onrust in de zaal. Niet vanwege de onmacht en het machtsmisbruik, maar het is voor een aantal scholieren schokkender dat twee mannen elkaar een kus geven.

De acteurs spelen onverstoorbaar door, en ook Lisa doet haar verhaal. Dat ze toch naar haar werk moest komen, ondanks dat ze overspannen was, en daardoor ziek werd. En ze vertelt dat meneer Jardin tegen iemand die hij een rondleiding gaf, zei dat ‘iedereen hier sesamstraat-niveau heeft’. “Ik was furieus. Ik ben een mens, ik ben niet gek.”

Hun aanklacht is duidelijk: ze willen een einde aan het grensoverschrij-

dende gedrag in de zorg. “Bedreigen, ontnemen van zorg, vernedering, intimidatie. Dit gedrag geeft trauma’s bij mensen die afhankelijk zijn van zorg. Wij willen dat u hen veroordeeld, tot een nieuw inzicht.”

Na afloop vertellen de acteurs dat hun persoonlijke ervaringen zijn verwerkt in het stuk. Angst creëren, incidenten die onder het tapijt worden geveegd, het gebeurt volgens hen nog steeds. Jojo Heesbeen, eigenaar van Werkplaats-theater, schreef de voorstelling om dit te doorbreken. Tegen de studenten zegt ze in het nagesprek: “Wie weet krijgen jullie hier later in je werk mee te maken. Doe het goed.” |

De voorstelling ‘Rechtsprekers’ duurt 30 minuten en is te boeken via heesbeen. jacg@gmail.com. Meer informatie op werkplaats-theater.nl/de-voorstelling

De persoonlijke ervaringen van de acteurs met machtsmisbruik in de zorg zijn verwerkt in het stuk

Voorstelling over grensoverschrijdend gedrag van zorgverleners

In gesprek, Werk, Spel

Diverse teams, behandelaren en ervaringsdeskundigen uit de ggz hebben een methode ontwikkeld om samen met mensen met een licht verstandelijke beperking in gesprek te gaan over herstel. Het werkboek Herstel. Hoe dan wel? en een A4 met aandachtspunten voor de begeleider zijn gepubliceerd op de website van zorgorganisatie Antes: anteszorg.nl, zoek op ‘werkboek’. Daar zijn de hulpmiddelen gratis te downloaden.

Er zijn veel boeken over gespreksvaardigheden die een gelijkwaardige relatie met de cliënt benadrukken en een open belangstellende houding. Maar je moet ook een lijn aanbrengen in het gesprek, vinden auteurs Sonja Ehlers en Alfred Volkers. In hun boek Gespreksvaardig in social work en ggz bieden ze daarvoor handvatten. Uitgeverij: SWP Amsterdam. Prijs: € 31.

Advertentie

De gesprekskaarten Waarde van Welzijn helpen uit te zoeken wat iemand waardevol vindt en welke wensen en mogelijkheden daarmee samenhangen. De kaarten zijn bruikbaar bij individuele en groepsgesprekken en te bestellen voor € 25 inclusief een handleiding op semmie.net/Waarde-van-welzijn.

Werk

De Keuzehulp Simpel Switchen biedt zowel professionals als deelnemers toegankelijke informatie over de belangrijkste wetten rondom de overstap van dagbesteding naar (beschut) werk en andersom. Alle uitleg is te vinden op keuzehulp.simpel-switchen.nl en daar ook als pdf te downloaden.

Spelen

Vaktherapeut Theresa Foks-Appelman laat je in het boek Kinderen geven tekens (8e druk, uitgeverij: Eburon, prijs: € 19,90) op een andere manier naar tekeningen kijken en beter luisteren naar de uitleg ervan. Ze ontrafelt de creatieve tekens die kinderen met problematisch gedrag kunnen geven. Dat doet ze ook in het boek Ga maar spelen (2022, uitgeverij: Eburon, prijs: € 32,50), maar dan aan de hand van hoe een kind speelt. Als een kind problematisch gedrag vertoont, krijg je handvatten om te kijken naar de manier waarop een kind speelt.

Samen met je kind spelen is leuk en belangrijk voor de hechting. Die vormt de basis voor verdere ontwikkeling. Maar als je kindje een visuele (en verstandelijke) beperking heeft, verloopt die wisselwerking wat minder vanzelfsprekend. Het boek Spelen! Natuurlijk! geeft ouders van een kind met een visuele beperking handreikingen om aan te sluiten bij het spel van hun kind. Het is geschreven door Ans van Eijden, Ellen van den Broek en Paula Sterkenburg. Het boek is gratis te downloaden via bartimeus.nl, zoek op ‘Spelen!’.

Seksuele diversiteit

Op de website transtoegankelijk.nl is een nieuwe tool toegevoegd: de kaart Wat wil ik? Transgender, die helpt bij het ontdekken van wat een transgender persoon met een licht verstandelijke beperking wil.

Zorgorganisatie ’s Heeren Loo heeft de podcastserieVerrassend Normaal gemaakt. De drie afleveringen gaan over de LHBTIQ+-groep om aandacht te vragen voor acceptatie en het gesprek erover te normaliseren. Te beluisteren via de bekende podcastkanalen, zoek op Verrassend Normaal.

Nieuwe uitgaven en hulpmiddelen voor de verstandelijk gehandicaptenzorg

Verder in Klik

Afgeleid Dilemma van een begeleider over telefoongebruik en andere privé-bezigheden tijdens je werk // Begeleiden als topsport

Lessen van ex-topsporters in de complexe zorg // Palliatieve zorg Tijdlijn brengt verschillende fasen in beeld // en de columns van de Gedragsdeskundige, Seksuoloog, Dokter en Persoonlijk

advertentie

colofon

Vakblad voor de verstandelijk gehandicaptenzorg

52e jaargang, nummer 6 grote foto omslag door Martine Sprangers bij het artikel op pagina 8 www.klik.org

Redactie

Tjitske Gijzen

Postbus 24028, 3502 MA Utrecht

Telefoon 06-24207476

E-mail gijzen@prelum.nl

De redactie werkt onafhankelijk op basis van een redactiestatuut. Overname van artikelen, delen daaruit of illustraties uitsluitend met toestemming.

Aan dit nummer werkten mee Mariët Ebbinge, Ruth Eppink, Hedwig Fossen, Anne-Marie Klaassen

Uitgave Prelum, uitgever Ben Adriaanse Basis-lay out Twin media bv Vormgeving colorscan bv,

www.colorscan.nl

Druk Veldhuis Media, Raalte ISSN 0166-5782

Abonnementen

Voor vragen over abonnementen, bezorging of adreswijzigingen kunt u: Bellen met: 030-63 55 060

Mailen naar: klantenservice@klik.org

Schrijven naar: Prelum, Klik Postbus 24028, 3502 MA Utrecht

Klik Compleet € 184,50

Klik Online Only € 153,50

Klik Privé € 103,50

Klik Privé Online € 73,50 (ook voor studenten)

Klik Proef € 33,00

Voor prijzen buiten Nederland en groepsabonnementen zie klik.org/abonneren of mail met klantenservice@klik.org.

*Prijzen zijn incl. 9% BTW. Jaarabonnement geldt tot wederopzegging. Beëindigen kan schriftelijk of per mail tot drie maanden

voor het einde van de abonnementsperiode. Zie www.klik.org/voorwaarden

Advertenties

Dock35 in Doetinchem

Frank Roosenbeek

Telefoon 0314-355830

E-mail frank@dock35media.nl

Kennispockets

Kennispockets zijn themaboekjes, die je antwoord geven op de meest gestelde vragen over thema’s die leven in de zorg, zoals autisme, seksualiteit en communicatie. De pockets zijn zowel digitaal als in een geprinte versie verkrijgbaar. Prijs € 22, inclusief BTW en verzendkosten. Ook zijn er voordelige kennisbundels te bestellen. Kijk op www.klik.org/kennispockets

Thema’s

Het tijdschrift Klik is ook nog los na te bestellen. Prijs € 13,95 per stuk, inclusief verzendkosten en exclusief 9% BTW.

Aanbieders van producten of diensten in de verstandelijk gehandicaptenzorg

Mieke Janssens

Trainingsbureau Concrete Coaching

Graaf Hendrik III plein 68, 4819 CL Breda T 06-21215815

E miekejanssens@concretecoaching.eu

I www.concretecoaching.eu

Vandaag leren, morgen toepassen! Mieke Janssens is auteur en geeft praktijkgerichte workshops en teamtrainingen in de Verstandelijk Gehandicaptenzorg, gebaseerd op actuele begeleidingscasuïstiek.

Robin Zorg

Sanne van Houtert

T 088 201 3840

E s.vanhoutert@robinzorg.nl

Uw organisatie of bedrijf staat een jaar lang in elke editie van Klik voor slechts € 525,exclusief btw. Neem

TFG, Tom Gravestein

T 0651786223

E gravestein@hetnet.nl I www.contactcirkels.nl

Eelke Verschuur

T 030 2844844

E info@eelkeverschuur.nl

I www.eelkeverschuur.nl

De leukste webwinkel voor aangepast speelgoed, communicatieknoppen en -mappen, sensomotorisch materiaal, planborden en timers, ADL hulpmiddelen, computer- en iPad-aanpassingen, kauwsieraden, Joyk poppen en meer.

“Robin helpt jou met het vinden van een vaste baan in de zorg. Ben jij klaar voor de start?”

Klik 7 verschijnt 11 oktober en heeft als thema culturele diversiteit