Wijnspiegel 96

Pouilly-Fumé

100% sauvignon blanc , 100% apart

Wijnsprokkels 14 16

Champagne, een verhaal van consolidatie én een van Russische waanzin

Domaine Jean-Jacques Confuron

Top bourgognes uit de Côtes de Nuits , millésime 2017

Ribera , Ribeira , Ribeiro of Ribero? 24 34

Een verwarrende Spaanse constellatie uit de doeken gedaan

Blindproeven

Wat zat er in het glas en hoe brachten we het er van af?

Schatjes achter de sluier

Het boeiende en zo diverse verhaal van deze nieuwe en toch oeroude wijnen Sponsors 47 48 Sfeerimpressies Colofon & Activiteitenkalender

Wijn stroomt niet in een stille rivier

Corona maakte ongekende bochten en hindernissen in onze levensstroom, ons leven werd een woelige rivier, wereldwijde onzekerheden en angsten werden gevaarlijke watervallen, we voeren blind op te massale toevloed van verwarrende informatie Het sneed ons net niet de adem af, het ontnam ons zeker niet het genot van een lekker glaasje wijn, oef!

Stilaan herpakte het sociale leven zich, de elleboog werd een vuistje en hier en daar kun je weer aarzelend een hand drukken, zelfs een knuffel en een kusje voor de durvers. De pandemie schudde de kaarten maar de troeven waren er niet meer bij

Gelukkig zijn we mekaar niet vergeten, gelukkig is er nog die edele drank die we o zo graag samen proeven en gelukkig is er nog een gemotiveerde ploeg die zich inzet om dat te organiseren. De trein van onze passie stond even stil, het spoor liep echter steeds door en we kregen de trein weer aan de praat We kregen van de overheid “witte rook”, “Habemus gustibus iterum”, we haalden eindelijk onze troeven boven, het kaartspel kon beginnen

We trokken onze persoonlijke (wijn-) lessen uit de blindproeverij en dan kwam de koude douche: het Europahotel sloot de deuren. Een moeilijke zoektocht vol valkuilen bracht ons eindelijk naar onze nieuwe locatie: “de punt” in Gentbrugge De veelgebruikte uitdrukking “ come to the point” kreeg er voor de Commanderij Gent een nieuwe betekenis bij en nee, we moeten er niet omheen draaien, het is een toplocatie waar we terecht fier op mogen zijn. We konden deze locatie “inzegenen” met twee topavonden: “Confuron” met aanwezigheid van de wijnboer en “Priorat”

Het banket, tevens op een nieuwe locatie in kasteel Coninxdonck, was geslaagd op enkele naweeën van corona na: onze eregenodigden, wijnboeren Karel en Tine Henckens, en vier leden kregen op de valreep nog corona. Het werd toch nog een topbelevenis, telkens weer een bekroning van wat vriendschap (lees lidmaatschap) vermag

Nog een meer dan geslaagde avond, met wijnboeren vader en zoon Poupat was Coteaux du Giennois. Corona kreeg ons niet op de knieën!

Nu is het uitkijken naar de Roussillon-wijnreis, Pierre Paul haalde er zijn nieuwe compagnon Hugo bij Moet het gezegd dat zo ’ n duo alleen maar gaat voor de top? Hun goed gevulde programma is in ieder geval veelbelovend, ik kijk l t it

Waar ik nu ook naar uitkijk is deze langver versie, papier is niet langer “in” en bovendi

Mijn eerste “editoriaal” is er een die alleen kunnen en mogen samen komen, blij dat a bijdrage aan dat alles kan en mag leveren

Uw blije voorzitter Frans Moens

Beste Commanderijvriend,

U hebt zopas het zesennegentigste nummer van onze Wijnspiegel opengeklikt, jawel, geklikt en niet uit de postenveloppe gehaald zoals dat voor het laatst gebeurde met WS 95, juni 2020. We zetten met deze digitale editie een nieuwe stap in het Wijnspiegelverhaal en hopen hiermee met een vernieuwd elan het reilen en zeilen van de Commanderij Gent te kunnen vastleggen en ‘ voor het nageslacht bewaren’. De coronapandemie verlamde niet alleen onze Commanderijwerking, ze bedreigde ook het voortbestaan van ons geliefd tijdschrift De digitale omschakeling en verspreiding, die vroeger ook al een paar keer gesuggereerd werd als werkbaarder want minder tijdsdruk inhoudend dan de verplichte vier trimesternummers per jaar, komt er zo vijf nummers vroeger dan het gedrukte jubileumnummer 100, dat ik mij persoonlijk altijd als een symbolisch streefdoel had voorgespiegeld. Maar nummer 96 is een realiteit, niet in uw postbus maar op uw PC, en dat is te danken aan Rob De Waele die voorgesteld heeft om de lay-out van het tijdschrift op zich te nemen, mét een totaal nieuwe look uiteraard. Want laat ons niet vergeten dat je om een publicatie te maken niet alleen redacteurs nodig hebt, maar ook een man of vrouw die dat aantrekkelijk weet te ordenen en te presenteren. Met mijn lange redactieverleden weet ik beter dan wie ook wat een workload dit inhoudt, en ik doe daarom vooreerst mijn hoed af voor onze eerste hoofdredacteurs die de beide functies, redactie én lay-out, grotendeels of volledig combineerden

En welk een parcours – door geen enkele andere Commanderij geëvenaard – werd hier afgelegd sedert WS nr 1 de dato/poststempel 21 oktober 1994! De 20 eerste nummers waren gestencileerd en werden grotendeels door onze eerste voorzitter Moris De Witte samengesteld, en vanaf nummer 13 door Els Jods Luc Van Steendam nam het roer over in het derde kwartaal 2000 en gaf het een echte tijdschriftlook met Publisher 2000 Hij leverde 23 nummers af tot en met WS 43, want toen werd secretaris Pierre Paul Stacanov bereid gevonden de fakkel over te nemen en we waren weer vertrokken voor 22 nummers! Ondertussen werd de Wijnspiegel (vanaf nr 36) gedraaid op de persen van Atlas Copy van Patrick De Groeve (Zwijnaarde, Gent, Brugge) die ik langs dit kanaal wil bedanken voor de jarenlange samenwerking voor net geen 60 nummers Met WS 65 over de Chalonnaise wijnreis 2012 werkte de kranige Jacques Blancquaert zich onder mijn voorzitterschap in als lay-outer tot hij met - alweer een duo nummer WS 83 - elegant zijn plaats afstond aan Isabelle Van Tomme Hoedje af voor haar realisaties, zeker niet evident ‘vanaf de zijlijn’ En dat verhaal stopte met nummer 95 Ondertussen was de functie van hoofdredacteur een aparte job geworden die van nr 84 tot 92 door Gomaar Laureyns werd waargenomen, tot Karel Vercruysse mij vroeg of ik de Wijnspiegel verder wilde in stand houden.

We nemen ons voor om voortaan jaarlijks drie nummers te publiceren: najaar - wijnreis –voorjaar We zullen u die tevens in PDF formaat bezorgen zodat u desgewenst toch ook een tastbare editie kunt doorbladeren en bewaren, en we blijven het tijdschrift ook op www issuu plaatsen. Ik hoop verder op de redactieraad te kunnen rekenen voor kopijen en verslaggeving maar vooral zal ik elke bijdrage van u, beste commanderijlid, met open armen ontvangen! En graag ook uw reacties op dit ‘nieuwe’ nummer op redactie@commanderijgent be

Luc Wieme Hoofdredacteur

Pouilly-Fumé

100% sauvignon blanc, 100% apart

18 september 2021, Europahotel, met 75 aanwezigen een bijna volle zaal zoals we ze kenden uit pre-coronatijden, maar je voelde overduidelijk een aparte sfeer door de ruimte zinderen. En daar waren redenen te over voor. We zaten hier voor het laatst op 15 februari 2020 samen voor het proeven van overheerlijke pinots noirs uit de Ahr. Wisten we toen veel dat het anderhalf jaar zou duren vooraleer dit terug zou kunnen, en wie kon toen vermoeden dat dat prachtig wijngebiedje op 14-15 juli 2020 half van de kaart zou gespoeld worden! Eindelijk konden we de draad terug opnemen – met een deels vernieuwd bestuur – en samen onze neus in en onze lippen aan het glas zetten om wijnen te proeven en de beschrijven

"Zouden we het nog kunnen?", hoorde ik het velen rondom mij opperen…

Wijnmeester Dominique stond alleszins te popelen om ons nader kennis te laten maken met een mooie witte appellatie én zou onze proefpapillen aanscherpen bij het zoeken naar de gevarieerde terroirtypiciteiten van de sauvignon blanc in Pouilly-Fumé Dat de wijnen al een hele tijd ervoor waren aangekocht zou eerder een voordeel blijken te zijn omdat ze tijdens de corona-ligtijd hun scherp-jong kantje achter zich gelaten hadden en nu meer complexiteit vertoonden

Pouilly-Fumé in Centre-Loire, het totaalplaatje

Laten we beginnen met een situering van de appellatie en haar buren. De wijnen langs de langste stroom van Frankrijk worden doorgaans in vier regio’s onderverdeeld van west naar oost: Le Pays nantais (12500 ha), Anjou-Saumur (21400 ha), Touraine (16300 ha) en Centre-Loire (5910 ha). Dat laatste gebied sluit niet direct aan bij de vorige drie en heeft daarom recentelijk besloten zich apart te profileren (nieuwe website, nieuw logo, adressenbrochure etc

Centre-Loire roept traditioneel twee namen op en dat zijn die van koploper Sancerre en eeuwige tweede Pouilly-Fumé Maar er is heel wat meer te ontdekken in de in totaal negen appellaties! Dat zijn dus ook Menetou-Salon, Quincy, Reuilly, Coteaux du Giennois, Châteaumeillant, Côtes de la Charité et Coteaux de Tannay. En bij Pouilly-Fumé hoort eveneens Pouilly-sur-Loire met chasselaswijnen. Historisch gezien produceerden de Benedictijnen in de Middeleeuwen trouwens “Pouilly” op basis van de chasselasdruif Pas na de phylloxera werd hier de resistentere sauvignon blanc aangeplant en die heeft de chasselas behoorlijk in de vergeethoek geduwd.

Menetou-Salon werkt met sauvignon blanc en pinot noir en kan verrassend mooi (en goedkoper dan Sancerre) uit de hoek komen. Quincy maakt alleen witte wijnen, in Reuilly mag ook pinot gris Coteaux du Giennois komt dit jaar nog aan bod in een proefavond op 23 april, dus daarover later. En dan zijn er nog drie ‘onbekenden’: Châteaumeillant die alleen rood en rosé maakt, met overwicht aan gamay, naast pinot noir en een beetje gris voor de rosé, wel amper 78ha De twee andere zijn IGP: Côtes de la Charité is alleen al de moeite waard voor het prachtige stadje, op 13 km van Pouilly, neerkijkend op de Loire en Unesco gelabeld, en opteerde verrassend voor chardonnay (naast pinot noir en gris en sauvignon) Beeld je in: vóór de phylloxera stonden hier 1300 ha wijnstokken, nu amper 50 ha, maar de appellatie is in opmars. En tenslotte is er de piepkleine (25 ha) IGP Coteaux de Tannay waar zelfs de melon de Bourgogne komt meespelen mét chardonnay in wit. Maar wij kwamen voor Pouilly-Fumé nietwaar (en niet voor de Bourgondische Pouilly-Fuissé!)

De AOC Pouilly-Fumé dateert van de eerste lichting oorsprongsbenamingen, namelijk 1937, maar had al sedert 1923 die ociële benaming. Het areaal ligt op 7 gemeentes in het departement Nièvre, aan de rechteroever van de Loire. Zo’n 160 wijnboeren bewerken er 1.353 ha, goed voor 78.000 hl witte wijn die ongeveer 10 mio flessen/jaar opleveren. En die komen allemaal van sauvignon blanc, want de 26 ha chasselas staan onder AOC Pouilly-sur-Loire

Terroir diversiteit met één druif

Sauvignon blanc is wereldwijd één van de meest bekende witte druivenrassen, en in Frankrijk alleen vind je hem ook nog in Anjou, Touraine en Saumur, maar vooral in de witte Graves en Pessac-Léognan van Bordeaux, waar hij een groot bewaarpotentieel heeft, dikwijls in combinatie met de sémillon. Een van de constataties van deze avond is wel dat ook in Pouilly meer en meer wijnen te vinden zijn die meer dan vijf jaar kunnen ouderen De sauvignon blanc heeft een broertje, de sauvignon gris, die echter onvindbaar is in Centre-Loire, maar wél voorkomt in Saint-Bris, Bordeaux en hier en daar in Touraine, SudOuest, Languedoc etc

In Pouilly-Fumé kan de sauvignon blanc zich behoorlijk divers tonen, dankzij de vier onderscheiden terroirs. Om te beginnen heeft hij er ook de lokale naam ’ blanc fumé’, die we terugvinden in de appellatiebenaming.

In de jaren ’60 introduceerde Robert Mondavi in de US sauvignon blanc in houtgelagerde versie onder de naam ‘fumé blanc’, omgekeerd dus en iets makkelijker uit te spreken voor de Amerikanen, dacht hij. En zo vinden we die eveneens terug bij sommige Chileense en Canadese wijnhuizen

Theoretisch zou de blanc fumé zich dus in Pouilly moeten kenmerken door een uitgesproken gerookte, ‘pierre à fusil’ en mineralere toets, strakker en droger dan in Sancerre Maar dat hebben we - althans op onze proeftafel - niet echt kunnen bewijzen.

De vier terroirs zijn : 1. Kalk, al dan niet met caillottes.

We kunnen hier les Calcaires de Villiers (oostkant) en de grovere kalkafzettingen van les Calcaires du Barrois (in het westen) onderscheiden. De term ‘caillottes’ vind je ook in Sancerre, ondermeer in Chavignol. Het zijn kleine kalksteentjes uit het Oxford/Jura tijdperk.

Van boven naar onder: kalk , marnes kimméridgiennes, klei en silex

2 De Kimmeridgiaan mergel of marnes kimméridgiennes

Hier merken we een trage rijping van de druiven door de klei. Dat vertaalt zich in ronde, volle en complexe wijnen Aroma’s komen pas na een klein jaar vrij: - floraal: rozen, narcissen; - fruitig: wit fruit: - vegetaal: buxus, cassisknop, valeriaan; - mineraal: rokerig (fumé)

Het zijn wijnen met een mooi bewaarpotentieel. Zowat overal in Pouilly-Fumé vind je klei-kalk percelen, mergel met kleine oesterfossielen, die men net als in Sancerre ‘terres blanches’ noemt

3. Klei en silex.

We vinden deze bodemsoort op de hoogtes van la Butte de Saint-Andelain, Saint Laurent en de hellingen van Tracy. Het zijn wijnen met gelijkmatige productie en kwaliteit, nerveus in hun jeugd, krachtig indien ouder, en dat doen ze vlotjes. Ze vertonen behoorlijk wat vuursteen natuurlijk, en zijn kruidig in de neus

4. Klei met silex en zand.

Naargelang er meer zand in de ondergrond zit, krijg je zachte, soepele wijnen met eerder korte afdronk. Zit er meer klei in, dan zijn ze levendiger en langer in afdronk.

Hoog tijd om onze verkenning van de appellatie te starten, en dat doen we met een wijn van de coopérative. We weten immers al lang dat ook in de coopératives grote inspanningen worden geleverd om kwalitatieve cuvées te produceren. Die van Pouilly-sur-Loire werd al in 1948 opgericht onder de wat misleidende naam van Coopérative des Moulins-à-Vent, want met beaujolais heeft ze niets te maken. Ze telt 50 leden die samen toch 20% van de totale productie voor hun rekening nemen Ze streven naar een 100% vinificatie van de geleverde druiven en experimenteren zelfs met sulfietloze oogst. We proefden twee cuvées van hen, La Chevalière en Tonelum.

2017

De wijngaarden voor deze cuvée komen van marnes kimméridgiennes en van klei-silex bodems. De stokken zijn gemiddeld 40 jaar oud en leveren zo ’ n 40 à 50 hl per hectare Qua vinificatie vermelden we een progressieve pneumatische persing, en een thermogereguleerde gisting van zo ’ n 3 weken gevolgd door een koude, natuurlijke débourbage (klaring) Vrij lange lagering op inox cuves met bâtonnage gedurende 10 –12 maanden en daarna nog minimum een half jaar rust op fles. Ze geven hem een bewaarpotentieel van wel 8 jaar.

Beschrijving: zeer helder en schitterend , en vrij intens strogeel van kleur , allicht te verklaren door de leeftijd. Neus is licht mineralig, veel appel, granny maar ook zoetere soorten en wat steenfruit Na walsen krijgen we meer sauvignon toetsen: citronné en kruisbes , maar geen exotisch fruit In de mond krijgen we eerst vrij veel molligheid (ook leeftijdgelinkt?) en het fruit komt hier een stuk rijper over dan in de neus. Een pittige aciditeit zorgt voor goed weerwerk Mediumlange afdronk , misschien niet de grote finesse maar nog heel drinkbaar voor zijn leeftijd.

Score 14/20 - Prijs 11 , 65 €

Tinel Blondelet, "Arrêt-Buffatte" 2018

Dit huis heeft wijngaarden in St-Andelain en in Pouilly-sur-Loire, op Kimmeridgiaan mergel en op calcaire de Villiers met caillottes Daarnaast hebben ze ook gronden in Sancerre In totaal 15 hectaren Langs Annicks moeders kant (11° generatie!), Camille Figeat, kan men tot 1650 teruggaan in de stiel, en ook de Blondelets maakten toen al wijn Wordt de jonge Marlène Tinel de dertiende generatie? Ze vinifiëren parcellair en gaven deze cuvée de naam van een perceel van 3,7 ha gelegen op een oude Romeinse heirweg Ook hier Kimm mergel 200 hl productie met stokken van zo ’ n 45 jaar oud De oogst is hier mechanisch; er gebeurt een natuurlijke koude debourbage

Beschrijving: lichtgeel van kleur , briljant, mooie schittering en viskeus Aroma’s: Vóór walsen was er een vegetale impressie en na walsen kwamen de florale en fruitaroma’s naar boven zoals peer, groene appel, agrumen en meiklokjes Ook was er mineraliteit aanwezig die overgaat naar exotisch fruit In de neus komt de wijn eerder strak over Fris en fruitig, ondersteund door de molligheid De wijn komt fijn en elegant over in de mond. Afdronk: Gemiddeld en laat een rokerige eindimpressie achter; komt nog wat nerveus over. Eindindruk: Elegant

Score 14/20 - Prijs 15,5 €

Cédric Bardin, “Les Bernadats” 2019

Is sedert 1991 de 3e generatie op dit domein van 14 ha in Pouilly-sur-Loire. Ze maken zo ’ n 120.000 –140.000 flessen/jaar, waarvan 60 à 70.000 Pouilly-Fumé. De rest is AOC Pouilly-sur-Loire, Sancerre en Coteaux du Giennois Cédric heeft wijngaarden waar alle 4 terroirs in voorkomen Hij is sedert 2019 bio Les Bernadats is zijn oudste perceel, opnieuw op mergelondergrond en 45 jarige stokken. Hij laat de most 10 à 15 dagen gisten aan 15°, bâtonneert op het einde van de gisting De lagering gebeurt op inox

Beschrijving: goudgeel, intenser van kleur dan de vorige, groene schijn, zilverachtige spiegel. Aroma’s: eerder gesloten en heeft tijd nodig om zijn aroma ’ s prijs te geven Dan wel veel complexiteit Aroma’s van wit fruit zoals kweepeer. De mineraliteit is goed detecteerbaar. Ook een floraal toetsje van narcissen. Smaak: soepel, mondvullend , met fraîcheur In het begin minder zuren waar te nemen; molligheid en complexiteit eerst te herkennen. Afdronk: lange finale. Eindindruk: Finesse , de wijn is misschien nog te jong om goed te beoordelen , maar wat een prijs/kwaliteitsverhouding! Kan gerust nog wat blijven liggen in een goede kelder.

Score 14,8/20 - Prijs 11 €

Serge Dagueneau et filles, “Clos des Chaudoux" 2017

Niet te verwarren met het domein van de mythische grootmeester van de streek Didier Dagueneau, overleden bij een ULM crash in 2008 Zijn zoon Benjamin zet met even veel passie en talent de meest prestigieuze Pouilly-Fumés op de kaart, helaas aan onbetaalbare prijzen. Serge begon in 1971 als derde generatie van de familie, zijn dochters Valérie en Florence kwamen erbij in de jaren ’90, en in 2010 nam Valérie de leiding Ze beheert 21,6 ha waarvan 18 ha in Pouilly-Fumé, 3 ha in IGP Côtes de la Charité en een halve hectare Pouilly-sur-Loire. Dat levert zo ’ n 150 000 flessen op. De bodem is voornamelijk mergel, maar ook een beetje kalk en er loopt ook een silexader door een perceel Hun stokken zijn gemiddeld meer dan 40 jaar oud. De Pentes des Chaudoux vormen een perceel van anderhalve hectare, geven 55 hl/ha goed voor zo ’ n 7500 flessen De Dagueneau’s plukken manueel, in de vroege ochtend, ontritsen volledig, geven 10 uur koude schilmaceratie onder een CO² -laag, en persen dan in de avond Thermo-gisting in inox, tot anderhalf jaar lagering op de lies, wat een bewaarpotentieel van wel 10 jaar zou geven.

Deze wijn veroorzaakte evenwel een zelden geziene controverse onder de proevers. Een paar tafels kwamen tot een heel correcte, zelfs flatterende beschrijving, zoals de Wijnmeester die had verwacht, maar aan een meerderheid der tafels rezen verwonderde stemmen en afkeurende geluiden op Oud-wijnmeester Michel stak de lont in het kruidvat met de opmerking dat deze wijn naar oesters en jodium rook en bestempelde hem als foutief Iemand anders verwees naar een Pritt- lijmgeur Ikzelf zat op een bizarre champignontoets en dit alles gaf aanleiding tot niet minder dan 7 flessen die her en der als betwistbaar werden ervaren. Dominique ging een paar weken later terug naar Pouilly-Fumé met drie onaangeroerde flessen, om ze aan de toch wel aangedane wijnbouwster terug te bezorgen en ons verhaal te doen Zij beloofde de wijnen aan een labo-analyse te zullen onderwerpen. We kijken er zeker naar uit wat er uit de proefbuisjes zal komen . Ondertussen verdiepte Dominique zich in dit toch wel ongewoon gegeven van wijn-met-oestergeur Het resulteerde in een boeiend artikel dat u kon lezen in het Ken Wijn Magazine nr 35. Ik geef hier wel de beschrijving van de ‘correcte’ fles mee, zoals die door Benny voorgesteld werd. Merk ook op dat de wijn toch een score van 13,2/20 haalde, niettegenstaande een paar onvoldoendes

Beschrijving: het is de meest gele wijn tot nu toe Het is een schitterende wijn, matig intens , maar wel helder In de neus aanvankelijk vrij gesloten, maar met een zeer duidelijk waarneembare en vrij dominante "rokerige" geur. Pas na walsen en wat tijd kwamen mooiere geuren van wit fruit , peer, mango, kweepeer en heel bijzonder ook de geur van physalis (goudbes of ananaskers) Smaak: In de mond niet echt in balans , zuren en molligheid aanwezig. Een ‘complexe wijn’. Afdronk: 4 à 5 seconden met een terugkeer van het rokerige Uit te proberen met een oude geitenkaas

Score 13,2/20 - Prijs 18 €

Ik voeg hier graag ook Benny’s bedenking achteraf aan toe: “De grote verschillen tussen de verschillende flessen van dezelfde wijn doen men denken aan sommige zogenaamde natuurlijke wijnen waar zeer weinig of geen sulfiet gebruikt wordt en waar ik in het verleden ook reeds dergelijke eigenaardige fenomenen ben tegengekomen. Op basis van wat ik op de website lees over de vinificatie zou dat hier normaal niet de oorzaak kunnen zijn ”

Cave de Pouilly-sur-Loire, "Tonelum" 2016

Deze tweede coopérative-wijn komt van 5 ha wijngaard met een wel behoorlijk laag rendement van 35 hl/ha Silex + klei en wat marnes kimm De stokken zijn 35-50 jaar oud Men werkt met progressieve pneumatische persing, koude natuurlijke débourbage en een thermogereguleerde gisting van 3 weken. De lagering gebeurt op inox cuves en enkele houten vaten met bâtonnage gedurende 9 maanden Daarna volgt een fleslagering van 10 maanden minimum Duidelijk een cuvée met ambitie, wat ook blijkt uit het aangegeven bewaarpotentieel van 8 jaar.

Beschrijving (samen met die van de 1° wijn van de avond ): voor mij de eerste echte Pouilly neus. Voorop vuursteen , die echter niet zwavelig is , limoen en andere agrumen, kruisbes , gevolgd door perenschil en wat wit steenfruit In de mond komen de zuurtjes voorop, een vleugje mentholé en wat meer rijp fruit Een evenwichtige wijn met een zekere elegantie.

Château de Tracy 2018

Tijd voor de grote jongens nu, met eerst een wijn van een kasteel waarvan de wijnen al in 1396 gedocumenteerd zijn In de zestiende eeuw woonde hier François Stutt, graaf d’Assay die gehuwd was met Françoise de Bar van Tracy. In 1952 plantten graaf en gravin Alain d’Estutt d’Assay opnieuw druiven aan en in 2017 nam Juliette d’Assay het familiebedrijf over Rond het indrukwekkende kasteel en verderop liggen niet minder dan 33 ha wijngaarden (klei, silex, mergel) met een uitzonderlijk dichte aanplant tot 17 000 per hectare! Die leveren amper 3 trossen per stok , of 1 glas wijn. Dat zal je in deze streek nergens anders vinden De stokken zijn met 1,6 m ook wat hoger dan bij de buren; dat geeft een betere fotosynthese en een vroegere maturiteit. Ze gebruiken noch herbiciden noch insecticiden en hebben sinds 2014 het certificaat van Haute valeur environnementale “Déguster un Tracy, c ’est déguster l’histoire”, proclameert Julie d’Assay

Beschrijving: intens strogeel, transparant en helder. Aroma’s: Hooi , grassig, buxus , cavaillon , citrus , appels, lactische toets , complex; maar om meer geur vrij te geven moet je deze wijn warmer serveren Smaak: veel zuurtjes, persistente vuursteen , maar ook rondeur; kan evolueren. Afdronk: gemiddeld. Eindindruk: te jong, fris fruitig; maar al complexen vrij krachtig. Deze wijn zal zeker in balans komen. Mij deed hij een beetje denken aan een sauvignon gedomineerde Graves Gastronomische wijn, wat ook mag voor die prijs Score 16 , 1/20 - Prijs 22 €

Pouilly-Fumé heeft geen kasteelallures - op Ladoucette en Château de Tracy na - en kenmerkt

net als buurman Sancerre door het familiale karakter

de

wijnbouwexploitaties

merk je aan het feit dat in meerdere

Het bewijst ook hoe de stiel van wijnbouwer in sterke mate werd en nog steeds wordt doorgegeven aan de volgende generaties of familieleden. En het is dus opletten of je, afgaand op een tip over een goed domein , wel aan het juiste adres bent en je niet bij de broer of de oom terecht bent gekomen.

Ik haal volgende voorbeelden aan: Dominique & Mallorie Pabiot , Jonathan & Didier P , Yves P én Jean Pabiot et fils. Didier Dagueneau maar ook Serge D. et filles ; Claude Michot , Frédéric M. en Marielle M. ; Marchand & fils én Pierre et fils , beiden dan nog in les Loges Jean-Pierre Bailly en Michel B & fils In de AOC Sancerre vinden we nog meer Bailly’s terug: Sylvain Bailly, Bailly-Reverdy. En van die Reverdy’s zijn er ook een aantal: Bernard Reverdy, Jean R. en Daniel R. & fils , Reverdy-Cornu en Reverdy-Ducroux. Ook de Crochet’s maken een hele stam uit: Daniel C François C Dominique & Janine C , Jean-Marc & Mathieu C , Lucien C. Balland Jean-Paul et Pascal B.; François Cotat maar ook Pascal C. en Eric C.; 5 Girard’s: Alain & fils , Anthony & David , Fernand & fils en Nicolas Er is een domaine Laporte, een Serge L en een Delaporte & fils (de beste , in Chavignol). 5 domaines Thomas: Michel & fils , Pascal , Paul , Thomas-Labaille en Thomas & fils ! En we eindigen met 3 Vatan’s : André V. Edmond V. en Michel Vattan met 2 t’s… (Bron: Brochure « Les Caves du Centre-Loire » , uitgave van de BIVC)

zich

van

meeste

Dat

domeinnamen dezelfde familienaam voorkomt

Château Ladoucette, “Grand millésime 2016”

La belle au bois dormant, de parel aan de Pouillykroon is een sprookjeskasteel in neo-renaissance stijl, omgeven door 100 ha wijngaarden voornamelijk op een zuidelijke helling gelegen in St-Andelain, vlakbij afrit 25 van de A77. Eigenlijk heet het kasteel Château du Nozet. Monsieur le Baron Patrick de Ladoucette is – naar ik me liet vertellen door de broers Beaulieu ( van het vlakbij gelegen domein ‘Beaulieu frères’) een minzaam man die er van houdt om in zeer landelijke kledij te wandelen (en te jagen?) in de velden rondom. Hij nam het domein over in 1972. De geschiedenis ervan gaat terug tot 1787 met aankoop van Pouilly-wijngaarden door graaf Etienne Louis Lafond die 11 jaar later ook het kasteel kocht Ondertussen kocht Patrick de Ladoucette ook wijngaarden in Sancerre (Clos de la Poussie), Chablis, Champagne, Bourgogne en de Provence tja

De vinificatie laat hij over aan keldermeester Alexandre Bailly. Die oogst apart, per terroir (uiteraard heeft hij ze alle 4) Onze nog betaalbare cuvée (de Baron de L kost 70 à 90 €) gist 6 à 8 weken op cuve aan 15° en rust dan 3 à 6 maand op de lies, met bâtonnage. De assemblage verloopt zonder pompen. “Grand millésime 2016” omdat het een uitzonderlijk jaar was voor Ladoucette: de druivenstokken hebben immers amper last gehad van vorst De wijn rijpte tot in het jaar 2019

Beschrijving: helder en strogeel Aroma’s: discreet en bloemig, citrus , grassig, kalk , evolueert naar exotisch. Smaak: filmende wijn De zuren blijven lang hangen, crispy, fraîcheur. Afdronk: lange afdronk met een bittertje van groene appel. Eindindruk: mooie toekomst.

Score 15,4/20 (dit is toch geen uitschieter!) - Prijs 25,5 €

Domaine Masson-Blondelet, "Clos du Château Paladi" 2015

Dit huis koos duidelijk voor bio-wijnbouw, en zo weinig mogelijk sulfiet, maar opteerde ervoor niet gecertificeerd te worden Aparte vinifcatie van de terroirs, geïnspireerd door de Boergondische climats Met Jean-Michel Masson en Michelle Blondelet zijn we sedert 1975 al aan de 6e generatie en sedert 2000 is dat de zevende met Pierre-François en Mélanie Masson Ze bouwden in 1980 een kelder met 3 niveaus om zo volledig op zwaartekracht te kunnen overhevelen en het pompen te bannen 22 ha met terroirs van marnes kimm., kalk en silex. Ze verbouwen naast de sauvignon blanc ook chasselas en pinot noir , dus ook wijnen van AOC Pouilly-sur-Loire + Sancerre Ze experimenteren met een nieuwe aanplant van resistentere sauvignon uit Italië. Hun clos du Château Paladi ondergaat koude débourbage, geen malolactische omzetting, die is trouwens uiterst zeldzaam in de streek Lagering op inox vaten, op lies très fines Sulfitering van minder dan 100 mg/l Botteling na minimum 2 jaar vatlagering

Beschrijving: intens strogeel, traant hevig Aroma’s: een verrassende rozengeur, munt; kruidig, lactisch , mineralig door de kalk in de bodem , valeriaanwortel. Smaak: evenwichtig. Eerst mollig en dan zuren. Afdronk: gemiddeld. Eindindruk: maaltijdwijn, mooie herinnering.

Score 16,0/20 - Prijs 22 €

Jonathan Didier Pabiot "Florilège" 2018

Van de vier Pabiot-domeinen is Jonathan allicht de meest belovende Zijn 20 ha liggen merendeels op de lieu-dit Les Loges, een vrij steile helling op het hoogste punt van de appellatie. Jonathan (5e generatie sedert 2005) geeft zijn wijnen poëtische namen zoals Aubaine, Prédilection, Prélude en Florilège (bloemlezing). Na tien jaar bio landbouw verkreeg hij het Demeter bio-dynamie-label. Hij werkt met compost van koeienmest, doet aan groenbedekking en aan ‘buttage’ in de winter (het bedekken van de wortels met aarde ter bescherming tegen de vorst) Zijn “Florilège” is zijn grootste cuvée, en komt van 15 ha kalk, klei-kalk, silex. De stokken hebben een variabele leeftijd. De druiven worden handmatig getrieerd. Jonathan werkt natuurlijk met endogene gisten Hij is een beetje een non-interventionist: geen toevoeging van enzymen, gisten noch bâtonnage Lagering in beton of inox tot anderhalf jaar Het rendement is normaal te noemen met 45 hl/ha.

Beschrijving: strogeel, helder , mooie spiegel. Aroma’s: duidelijke mineraliteit , fruit na walsen: perzik en peer. Persoonlijk vond ik hem vrij ingehouden in de neus Smaak: filmend met presente molligheid en rondeur , fijne zuren , mooi weerwerk door de mineraliteit Afdronk: 3 à 4 seconden , de herinnering is fruitig Eindindruk: een wijn die niet te koud mag geserveerd worden om zijn complexiteit en delicatesse aan bod te laten komen

Luc Wieme

Wijnsprokkels

Groot was mijn verbazing toen ik in de week voor Kerst in de Aldi – in een apart rekje aan de ingang – enkele flessen champagne van het huis Nicolas Feuillatte zag liggen Aan een weliswaar scherpe prijs van net geen 20 €, maar toch omzeggens dubbel zo duur als hun Kerst stuntprijs voor hun ‘eigen’ Veuve Durand. Hoe komt de goed aangeschreven wijn van de grootste champagne cooperative in de Aldi, vroeg ik me af Misschien had het iets te maken met het ‘heet van de naald’ bericht dat ik op een wijnblog las: de twee grootste champagne coöperatieven CRVC-Champagne Castelnau en Centre Vinicole-Champagne Nicolas Feuillatte verenigen zich op 1 januari 2022 tot één groep "Terroirs et Vignerons de Champagne"

Daarmee ontstaat een champagnereus die zo ’ n 6000 wijnbouwers met 3000 ha samen brengt, goed voor ongeveer 9 procent van de totale Champagneoppervlakte en een productiecapaciteit van 24 miljoen flessen. Hun omzet zou 300 miljoen euro moeten bereiken!

Véronique Blin, voorzitster van Terroirs et Vignerons de Champagne is al geruime tijd met dit project bezig maar ook hier zorgde covid voor een vertraging van een half jaar Zij ziet deze herstructurering, die hen tot één van de drie grootste spelers op de markt maakt, als noodzakelijk verweer sedert de terugloop van de champagnemarkt (min 40 miljoen flessen na de financiële crisis van 2008). De merken Maison Abelé 1757, Champagne Nicolas Feuillatte en Champagne Castelnau blijven natuurlijk behouden

L'union fait la force

De historiek van Nicolas Feuillatte is toch ook het vermelden waard: Nicolas Feuillatte (1926-2014) was een Franse koffiehandelaar actief in New York, die het roer radicaal omgooide toen hij een klein domein in de Montagne de Reims erfde In 1972 kocht hij daar zijn eerste 12 hectare grond bij en in 1980 verkocht hij onder zijn eigen naam zijn eerste champagnes Amper zes jaar later kwam het tot een samenwerking met de grote Centre Vinicole in Chouilly - de man daarachter was Henri Macquart, ooit (1946-60) charismatisch voorzitter van de Syndicat Général des Vignerons Samen richtten ze een conglomeraat op dat Centre Vinicole – Champagne Nicolas Feuillatte ging heten. In april 2017 opende de groep hun spectaculaire nieuwe gebouwencomplex (architecten Soret De France). De golvende lijn ervan doet me wel wat denken aan die van Cheval Blanc… Wist u trouwens dat Nicolas Feuillatte de meest verkochte champagne in Frankrijk is, voornamelijk verdeeld door de grootdistributie?

De champagnewereld op zijn kop

Als er één land buiten Frankrijk traditioneel met champagne consumptie geassocieerd wordt dan zal dat toch wel Rusland zijn. De bubbels uit Reims en Epernay vloeiden bij beken aan het hof van de Tsaar en in de paleizen van de aristocratie. Het duurde dan ook niet lang of Rusland en met name de Krimregio begon een nationale equivalent voor de Franse godendrank te produceren En in de jaren dertig was vadertje Stalin niet te beroerd om die Russische bubbels de naam ‘champagne’ mee te geven, of preciezer: ‘sjampánskoje’, tot groot ongenoegen van de Franse CIVC bien sûr.

Maar dat is slechts ‘klein bier’ in vergelijking met het lumineuze idee dat Vladimir Poetin in juni 2021 uit zijn mouw heeft geschud. Hij liet door de doema, de Tweede Kamer, een wetsamendement goedkeuren dat hij daarna met zijn zaligmakende signatuur bekrachtigde. Het bepaalde -verschiet niet- dat voortaan alleen Russische bubbels nog champagne heten en dat alle buitenlandse soorten op het etiket ‘mousserende wijn’ dienen te vermelden, zelfs de wijnen uit de Franse Champagne!

In het licht van de huidige situatie in Oekraïne lijkt dit een zuur voorproefje van wat de autocraat zoal in petto had om de geschiedenis naar zijn hand te zetten en te herschrijven Eens van hun verstomming bekomen, legden Moët en Hennessy prompt de uitvoer naar Rusland stil. Een krachtig signaal, zeker wel, maar als je weet dat de export naar Rusland voor hen amper 2% bedraagt nu ook weer geen suïcidale beslissing. En kijk, half september besliste de beroepsvereniging van champagneproducenten al het embargo op te heffen, zo meldde Terre de Vins.

Veel wordt duidelijk als je weet dat in concreto de verplichte vermelding ‘schuimwijn’ slaat op de kleine lettertjes op de achterkant van de fles. Op de voorkant mag nog steeds de term champagne, in Latijns schrift, worden gebruikt En eind oktober liet de Franse onderminister van Handel weten dat Rusland de uitvoering van de omstreden wijnwet tot zeker 31 december uitgesteld heeft

Het lijkt er dus op dat deze ubueske Poetinfarce zal uitdraaien op een storm in een glas … champagne!

Luc Wieme - Kerst en Nieuw ’21-22

Domaine Jean-Jacques

Confuron, millésime 2017, Côtes de Nuits, Bourgogne

Meer info had de ware wijnliefhebber niet nodig om zaterdagavond 27 november in zijn/haar/hen (of is het hun?) agenda vrij te houden voor een onvergetelijke degustatie van een gevarieerde selectie uit de jaargang 2017 van dit befaamde domein Ook te noteren was het feit dat dit de eerste proefavond zou worden op onze nieuwe locatie De Punt in Gentbrugge.

Ere-wijnmeester Pierre Paul Stacanov kocht de wijnen aan in primeur en overtuigde in één moeite ook het echtpaar Sophie Confuron en Alain Meunier om hun wijnen persoonlijk te komen voorstellen aan onze commanderij.

We proefden 7 wijnen: - drie Côtes de Nuits-Villages: ze komen van dorpen die het niet nodig vonden om in de jaren 1930 de AOC aan te vragen, maar hun terroir ligt wel in het verlengde van dat van Nuits-SaintGeorges We proeven om een zeldzame witte Côtes de Nuits-Villages!; - een Chambolle-Musigny: een klassieker in het genre; - drie Nuits-Saint-Georges, waarvan twee 1er cru: ze zijn op zich een masterclass in de ‘climats’ van Bourgogne Het gaat om drie duidelijk verschillende wijnen, die toch binnen dezelfde appellatie worden gemaakt.

Het domein Jean-Jacques Confuron

In de jaren ’30 van vorige eeuw startte de grootvader van de huidige eigenaars met wijn maken. Toen al koos hij, in tegenstelling tot de meeste wijnboeren, om zijn wijnen zelf op fles te trekken en niet in bulk te verkopen aan een négociant.

verkopen?

« Des vins parmi les plus recherchés des amateurs »

Ik was toen een meisje van begin de twintig en ik droomde er helemaal niet van om vigneronne te worden.

Sophie Confuron: “Ik was toen een meisje van begin de twintig en ik droomde er helemaal niet van om vigneronne te worden Ik wou ook die grote verantwoordelijkheid niet zomaar opnemen. “ Toch besloten moeder en dochter het een kans te geven. “We besloten om het één jaar te proberen. Ik moest alles nog leren Veel meer ervaring dan wat helpen in de wijngaard tijdens de schoolvakanties had ik niet. Ik herinner me dat het een jaar was dat zéér lang duurde en dat zéér zwaar was. ” Met met de nodige hulp sloegen ze er zich door. “Na al die inspanningen vond ik stoppen geen optie meer ” Sophie ging vervolgens een opleiding tot wijnmaker volgen in Beaune en leerde daar haar man Alain Meunier kennen. Samen bouwden ze de voorbije decennia het domein J.J. Confuron uit tot een referentiedomein in de Bourgogne.

Alain Meunier ontpopte zich al snel tot een gepassioneerde wijnbouwer. Een ontmoeting in 1989 met de befaamde micro-bioloog Claude Bourguignon die toen (en vandaag) overal verkondigde dat de bodem van de wijngaarden verstikt was door het vele sproeien (“Nos sols sont morts”), was bepalend voor de biologische richting die hij uitgegaan is. Alain spreekt over le grand tournant . “We werden als halve gekken bekeken omdat we kozen voor een biologische aanpak in de wijngaard Vandaag zijn we rolmodellen In ’89 werd 0,3% van de wijngaarden in Bourgogne biologisch gecultiveerd. Vandaag zitten we aan 20% en het zal alleen maar sneller toenemen. De nieuwe uitdaging waar we nu voor staan is de wijngaard voorbereiden op de klimaatveranderingen”

Vandaag bezit het wijnhuis bijna 9 hectare aan wijngaarden verdeeld over verschillende AOC's in de Côte de Nuits en kan het beschouwd worden als een referentiedomein voor Bourgogne Sophie staat in voor de commerciële kant en de administratie, Alain is de wijnmaker. Sinds een viertal jaren wordt hij bijgestaan door de jongste zoon Louis, die na verschillende jaren gewerkt te hebben op wijndomeinen over de hele wereld, klaar is om het op termijn helemaal van zijn vader over te nemen De oudste zoon Paul heeft eveneens wijnmakersbloed. Hij runt samen met zijn vrouw Lucile het Domein Paul Meunier – Centernach, maar dit ligt in de Roussillon.

Bij Confuron worden alle wijnen met dezelfde –biologische – zorg behandeld als hun vlaggenschip, de grand cru Romanée Saint-Vivant. Hier zie je geen tractors tussen de wijngaarden, wel wijnbouwers te paard

Proefverslag

2017, een genereus jaar voor Bourgogne dat zowel kwantitatief als kwalitatief bovengemiddeld was. Geen vorst, zon en regen op de juiste momenten, een prachtige nazomer met een oogst onder perfecte omstandigheden 2017 was ook het eerste jaar waarin zoon Louis samen met zijn vader de wijn gemaakt heeft: ” un millésime à quatre mains!”

De gemeentelijke appellatie Côte de Nuits-Village strekt zich uit over meerder gemeentes in de Côte de Nuits: Fixin, Brochon, Prissey, Premeaux, Comblanchien en Corgoloin (in totaal 156ha rood) De druiven uit deze verschillende gemeentes mogen zowel gemengd worden als gevinifieerd worden per perceel Dit laatste is het geval voor de beide Côte de Nuits- Villages van JJ Confuron

Côte de Nuits-Villages « La Montagne»

Deze wijn komt van een 400m lang perceel (28,31 are), gelegen net boven Ladoix, dat aangeplant werd in 2006 De pinot noir druiven worden volledig ontrist Zonder kneuzing komen ze in een houten cuve terecht. Maceratie gedurende 4 à 5 dagen bij een temperatuur van 14°C (voorafgaand aan de gisting). Rijping in eikenhouten vaten waarvan 20% nieuwe vaten en 80% vaten van max. 3 jaar oud.

Côte de Nuits-Villages « Les Vignottes»

Dit perceel (1,26 ha) ligt net achter de gebouwen van het domein in Premeaux- Prissey. De wijnstokken zijn gemiddeld zo ’ n 40 jaar oud. De ondergrond bestaat uit een zeer harde kalklaag bodem Maceratie gedurende 4 à 5 dagen bij een temperatuur van 14°C (voorafgaand aan de gisting) Rijping gedurende 15 tot 18 maanden in eikenhouten vaten waarvan 35% nieuwe vaten en 65% vaten van max. 3 jaar oud. Productie van gemiddeld 6500 flessen per jaar. De wijn wordt gebotteld zonder klaring of filtratie.

Chambolle- Musigny

De wijnen uit dit dorp worden getypeerd als elegant, vrouwelijk, subtiel en complex.. Ook in moeilijkere jaren hebben ze de reputatie vaak wat beter te zijn omwille van een goede bodemdrainage en een lichtgekleurde aarde die in minder zonnige jaren veel warmte afstraalt. Het domein J.J. Confuron bezit 3 percelen in deze gemeente. De eerste twee situeren zich in het zuiden van het dorp Chambolle-Musigny

Het domein Jean-Jacques Confuron

Derrière le four” is 0,21 ha groot met wijnstokken van 42 jaar oud “Les Pas de Chats” beslaat 0,31 ha met 50 jaar oude wijnstokken Het derde perceel “Les Condemennes” is goed voor 0,63 ha van eveneens 50 jaar oude wijnstokken en bevindt zich in het zuidoosten van het dorp De pinot noir druiven van de verschillende percelen, die van eenzelfde kwaliteitsniveau zijn, worden samen gevinifieerd. Opvallend is het grote verschil in bodemstructuur tussen de percelen binnen de beperkte oppervlakte van deze gemeente zoals blijkt uit deze illustratie (hier zou ik de zie illustratie uit ppt van Pierre Paul toevoegen met de samenstelling van de drie terroirs) Maceratie gedurende 4 à 5 dagen bij een temperatuur van 14°C (voorafgaand aan de gisting). Rijping gedurende 15 tot 18 maanden in eikenhouten vaten waarvan 35% nieuwe vaten en 65% vaten van max. 3 jaar oud. Productie van gemiddeld 6000 flessen per jaar. De wijn wordt gebotteld zonder klaring of filtratie.

De gemeentelijke appellatie Nuits-Saint-Georges strekt zich uit van noord, grenzend aan VosneRomanée, naar zuid tot in Premeaux over een afstand van ongeveer 10 kilometer. Het dorp heeft geen enkele grand cru, maar de 41 premiers crus worden tot de beste uit de Bourgogne gerekend. De wijnen hebben de reputatie van stevig, robuust en voller te zijn dan de meeste bourgognes en zijn gebaat bij enkele jaren rijping Wijnoppervlak in productie: Rood: 29859 ha (waarvan 138 ha Premier Cru). Wit is amper 10 ha (waarvan 6.60 ha Premier Cru; BIVB cijfers van 2018).

Nuits-Saint-Georges « Les Fleurières »

Het perceel van deze Nuits- Saint Georges ligt ten zuiden van het dorp en is 1,23 ha groot De wijnstokken variëren in leeftijd tussen 22 en 46 jaar, gemiddeld 35 jaar oud De naam Les Fleurières verwijst naar de vele fruitbomen en bloemrijke tuinen die je er vroeger aantrof. Maceratie gedurende 4 à 5 dagen bij een temperatuur van 14°C (voorafgaand aan de gisting). Rijping gedurende 15 tot 18 maanden in eikenhouten vaten waarvan 30% nieuwe vaten. Productie van gemiddeld 6500 flessen per jaar De wijn wordt gebotteld zonder klaring of filtratie Deze Nuits-Saint- Georges is, in tegenstelling tot de reputatie van de appellatie, een bijzonder elegante wijn.

Nuits-Saint-Georges 1er Cru « Les Chaboeufs »

Deze wijngaard van 0,48 ha werd in 2012 voor een groot deel opnieuw aangeplant omwille van bodemerosie op een deel van het erg steile perceel (255m hoogte). Op 0,18 ha konden de wijnstokken uit 1957 behouden blijven.

Maceratie gedurende 4 à 5 dagen bij een temperatuur van 14°C (voorafgaand aan de gisting). Rijping gedurende 15 tot 18 maanden in eikenhouten vaten waarvan 50% nieuwe vaten Productie van gemiddeld 2300 flessen per jaar De wijn wordt gebotteld zonder klaring of filtratie “Un vrai Nuits” volgens de wijnbouwer: krachtig en geconcentreerd, maar ook hier ontbreekt de elegantie niet die kenmerkend is voor het huis.

Nuits-Saint-Georges 1er Cru « Aux Boudots »

Een klein perceel van 0,3 ha aangeplant in 1950, gelegen in het noorden van de appelatie tegen de grens van Vosne- Romanée. Dit is het perceel dat altijd als eerste geoogst wordt. Zeer laag rendement. Vinificatie vergelijkbaar met de voorgaande wijnen. Rijping op eikenhouten vaten waarvan 50% nieuwe vaten Slechts 1300 flessen per jaar Een eerder zachte, ronde wijn met mooi bewaarpotentieel

'Blanc sur rouge, rien ne bouge, rouge sur blanc tout fout le camp ' . Deze uitspraak indachtig eindigen we deze uitzonderlijke degustatie met een interessante chardonnay.

Côte de Nuits-Villages « La Montagne » blanc

Een perceel van 0,35 ha aangaplant in 2006 Zachte persing gedurende 2,5 u Débourbage: 48 u op 10°C. Alain Meunier experimenteert bij het maken van deze wijn met 4 verschillende recipiënten. Dit resulteert in een frisse eerder atypische chardonnay.

Romanée Saint-Vivant Grand Cru 2009 magnum

Goede wijn behoeft geen krans en voor een keer misschien ook geen commentaar. Als dank voor de fijne ontvangst, voor de uitmuntende bespreking van hun wijnen en in naam van de convivialité bieden onze gasten iedereen nog een glas aan van hun topwijn, de Romanée Saint-Vivant. Categorie: vloeibaar goud

Een feestelijk einde van deze onvergetelijke avond en meteen een waardige inzegening van onze nieuwe degustatieruimte. De plaats in mijn kelder is ondertussen vrijgemaakt. Nu nog even mijn rekening checken

De Bourgogne en zijn vijf wijnregio’s:

1. Chablis

Dit is het meest noordelijke gebied. Bij dit gebied worden ook de minder bekende Grand Auxerrois en de Châtillonnais gerekend

2. Côte de Nuits

Samengesteld uit volgende wijndorpen: Marsannay-La-Côte, Fixin, Gevrey-Chambertin, Morey-SaintDenis, Chambolle-Musigny, Vougeot, Vosne-Romanée, Nuits-Saint-Georges, Prémeaux-Prissey (waar je de gebouwen van het domein JJ Confuron vindt) en Ladoix Binnen de Côte de Nuits vind je ook nog het district Hautes-Côtes de Nuits Kleinste van de 5 regio’s in oppervlakte, grootste in reputatie 6 van de 33 grands crus uit de Bourgogne komen uit de Côte de Nuits. Namen om bij weg te dromen: La Tâche, La Romanée- Conti, Clos de Vougeot… Eén van die grands crus is er in wit én rood: Les Musigny.

3 Côte de Beaune

Met volgende wijndorpen: Aloxe-Corton, Pernand-Vergelesses, Savigny-Lès-Beaune, Chorey-LèsBeaune, Beaune, Pommard, Volnay, Monthelie, Auxey-Duresses, Saint-Romain, Meursault, PulignyMontrachet, Chassagne-Montrachet, Saint-Aubin, Santenay en Maranges. Binnen de Côte de Beaune heb je nog het district Hautes-Côtes de Beaune De Côte de Nuits en de Côte de Beaune, samen ook wel de Côte d'Or genoemd, vormen het hart van de Bourgogne Hier worden de grootste, beroemdste wijnen gemaakt, in zowel rood als wit De wijngaarden bevinden zich even onder Dijon en eindigen ruim 50 kilometer zuidwestelijker net voorbij Santenay. Ze liggen tegen de zonnige uitlopers van een laag, glooiend gebergte dat een natuurlijke barrière vormt tegen de regens uit het westen

4 Côte Chalonnaise

Ook wel Chalonnais genoemd. Vijf gemeenten met elk hun eigen appellatie vallen onder het district Côte Chalonnaise nl. Bouzeron (wit van aligoté), Rully (meer wit dan rood), Mercurey, Givry (beiden overwegend rood) en Montagny (alleen wit) In deze regio vind je ook veel Crémant de Bourgogne

5 Mâconnais

Het meest zuidelijke deel van de Bourgogne kent een wat zachter klimaat waardoor de druiven er wat vroeger rijpen. Je vindt er hoofdzakelijk witte wijn, met als toppers van een uitstekende kwaliteit: Pouilly-Fuissé, Pouilly-Vinzelles, Pouilly-Loché, Saint-Véran,

En de Beaujolais?

De wijnstreek Beaujolais valt deels in de wijnstreek Bourgogne, maar wordt meestal als zelfstandige eenheid gezien, vanwege de eigen identiteit van de wijnen die er geproduceerd worden De Beaujolais telt 10 crus, gelegen in het noorden van de streek.

De Bourgogne en zijn ‘climats’

Sinds 2015 zijn de Bourgondische climats erkend als UNESCO Werelderfgoed Nergens anders is men zo ver gegaan om op een verfijnde manier wijn te verbinden met de plaats waar hij geproduceerd wordt als in de Bourgogne. Dit heeft geresulteerd in wijngaarden verdeeld in vele percelen, een bijna perfectionistische knowhow, opmerkelijke landschappen, dorpen met bijzondere bouwwerken, Dijon en Beaune, een economie, een specifieke cultuur en één woord om alles te karakteriseren: climat (lees alles hierover in Wijnspiegel 89 of Ken Wijn-Magazine 30)

Côtes de Nuits-Villages “La Montagne” 2017

Vrij donker rood , jonge kleur Mooie viscositeit , dit is een geconcentreerde wijn Mooie neus Aroma’s van zwarte bessen en ander rood en zwart rijp klein fruit Mooie houttoetsen en wat peper. Zeer fris en fruitig, dit is een wijn met een mooi mondgevoel. De behoorlijk aanwezige tannine moet nog wat versoepelen.

Score 13,5/20 - Prijs 24,50 €

Côte de Nuits-Villages “Les Vignottes” 2017

Donkerrood , geconcentreerder dan de vorige wijn, Een lichte waterrand Immobiel: fruittoetsen (kers), na walsen: kruidig, wat dierlijk, lactische toetsen Complexere neus dan die van de vorige wijn Fijne zuren en zachte tannine Er is in deze wijn meer evenwicht tussen molligheid en zuren. Lange en frisse herinnering aan fruit.

Score 15,0/20 - Prijs 27,40 €

Chambolle-Musigny 2017

Donkerrood , doorschijnend met wat kleurevolutie. Houtaroma’s , veel rood fruit (kers, rode bes), kruidig (peper) Deze wijn heeft rondeur met zachte , rijpe tannine De wijn drijft op fruit en niet op tannine Hij heeft finesse en is reeds mooi versmolten Chambolle is de meest vrouwelijke wijnstreek van de Bourgogne, wat hier bevestigd wordt.

Score 15,7/20 - Prijs 45 €

Nuits-Saint-Georges “Les Fleurières” 2017

Kersenrood met een kleine waterrand en een mooie viscositeit. De wijn kleeft aan het glas Immobiel ruiken we zwart maar ook donkerrood fruit en bessen , pelsdierlijkheid Na walsen: gebrande toetsen en koffie Mooie zuren , zeer aangenaam en niet agressief Tannine is aanwezig. Een medium molligheid die nog niet versmolten is. Goede afdronk. Lange herinnering. Deze wijn heeft veel potentieel.

Score 15,6/20 - Prijs 31,10 €

e vorige Zwart fruit , ), iets aanzet een mooie e levert de boisé. De harmerend cru “Aux n. Mooie r niet zo sen , r dat dit ade en caramel. In de neus zijn geen secundaire aroma ’ s zoals stalgeur aanwezig Mondstructuur is heel evenwichtig én gebouwd. Krachtigste wijn van de avond. Heel lange afdronk. Prachtige wijn met zeer grote bewaarcapaciteit

Score 17,0/20 - Prijs 77,80 €

Côtes de Nuits-Villages “La Montagne” Blanc 2017

Mooie schittering, de kleur ligt tussen lichtgeel en goudgeel in. Mooie viscositeit. In de neus is fruit zeer aanwezig: wit fruit (perzik) en onrijp exotisch fruit Lactisch (boter), en honing Veel fraîcheur , “ une attaque en souplesse”, een elegante aciditeit. Een wijn met lengte, complexiteit en een mooie herinnering

Score 15,6/20 - Prijs 23 €

Dirk Van der Borgt

Mensen die graag aan wijnquizzen meedoen of professionele sommeliers dienen over een encyclopedische kennis én een onfeilbaar geheugen te beschikken om wijnstreken, appellaties en druivenrassen te kunnen plaatsen en uit elkaar te houden. De wijnwereld is immers een bijna bodemloos vat vol namen en benamingen waarvan er dan nog een aantal tricky misleidend zijn of venijnig verwarrende koppels vormen. Is Lirac bijvoorbeeld een Rhône appellatie of is het één van de Médocwijnen (Listrac)? Is het nu Pouilly-Fumé die in de buurt van Sancerre ligt en dus met sauvignon gemaakt, of is het Pouilly-Fuissé? Moeten we Auxerrois in de streek van Chablis situeren of duidt het (ook) de Cahors wijn aan , of is het eerder in de Elzas te plaatsen, want pinot blanc gelinkt? En komen veel Franse vaten uit le Berry of is het le Béarn , of misschien Bercy? En dan ben ik nog binnen de Hexagone gebleven…

Zo is er ook in Spanje een mooie reeks op te lijsten. Er zijn namelijk niet minder dan 5 appellaties die variaties zijn op het woord ribera: Ribera del Duero, Ribera del Jùcar, Ribera del Guadiana, Ribeira Sacra en Ribeiro! Ze liggen behoorlijk verspreid over het Spaanse grondgebied, de meesten langs de Westkant, behalve Ribera del Jùcar die te situeren is in het oostelijk binnenland ter hoogte van Valencia. De verklaring is eenvoudig: ribera betekent oever, en aangezien nogal wat wijnstreken, in heel Europa trouwens, langs een rivier of stroom liggen is een verwijzing daarnaar vrij logisch. Je kunt best vergelijken met het Franse Côtes of Coteaux die je in ettelijke AOC’s terugvindt. Drie van de vijf DO’s geven ten andere ook die riviernaam aan: de Duero, de Guadiana en de Jùcar Het was bij het lezen in het Spaanse wijntijdschrift Mivino (okt. 2018) dat ik op een artikel over die laatste, mij onbekende Ribera del Jùcar botste en ik bedacht dat het interessant kon zijn dat ribera plaatje uit te klaren

R

L g y groepje, die de andere vier mijlen achter zich laat qua bekendheid en onderscheidingen: Ribera del Duero Commanderij Gent besteedde al eens een avond aan deze appellatie in juni 2018 (zie Wijnspiegel nr 89 of Ken WijnMagazine nr 31). Pierre Paul Stacanov schreef bovendien in Ken Wijn Magazine nr 32 een artikel over de topper van deze appellatie die naar mijn gevoel wellicht de grootste, fijnste wijnen van Spanje levert. 24

Ribera, Ribeira, Ribeiro of Ribero?

Vega Sicilia is dé naam die doet wegdromen en watertanden naar het opperste gustatieve genot

Vega Sicilia is dé naam die doet wegdromen en watertanden naar het opperste gustatieve genot, in de lijn van Sassicaia, Pétrus, Le Pin. Vega Sicilia is ook niet de alleenheerser van de appellatie: we mogen de Pingus van Peter Sisseck niet vergeten, die trouwens nog een pak duurder is dan de Unico (± 250€ versus > 500€), en de klassieke referentie Pesquera

Achter deze vaandeldragers staat evenwel een grote appellatie van 22.400 ha. Verrassend is het feit dat deze nu zo beroemde DO een laatbloeier is: de streek kreeg haar erkenning pas in het jaar 1982, met toen amper vijf producenten. Gelegen in de regio Castilla y Leon covert ze delen van de provincie Burgos (10 000 ha), Valladolid, Segovia en Soria en ligt ze voor 115 km langs beide oevers van de Duero. Op het noordelijk deel van de Spaanse meseta gelegen (op 750-850 m), is het een zeer droge streek (amper 4 à 600 mm regen/jaar) De tertiaire afzettingen zijn voornamelijk zanderig. In 2019 oogstten de meer dan 300 DO wijnbouwers niet minder dan 94.384.006 kilo druiven, tussen 12 september en 17 oktober.

De allesoverheersende druif is natuurlijk de tempranillo die hier tinto fino, of tinta del Pais heet Ze beslaat 85% van het totale wijngaardareaal. De D.O. eist een minimum van 75% tempranillo. Cabernet sauvignon, garnacha tinta, malbec, merlot en albillo zijn toegestane variëteiten, maar veel meer dan in Rioja bvb speelt de tinta de pais meestal cavalier seul. En terecht, want nergens anders in Spanje geeft de tempranillo naar mijn gevoel zo ’ n edele aciditeit aan de wijn, mét verouderingspotentieel. Ze hanteren hier ook (maar steeds minder op het etiket vermeld) dezelfde verouderingspiramide als in Rioja: crianza, reserva en gran reserva.

Mag ik u ook een primeur meegeven: sedert oktober 2019 kunnen de wijnbouwers (momenteel al een dertigtal) ook witte DO wijn maken, met de uva albillo mayor, een historische regionale druif, onder het label ‘DO Ribera blanca’ En dronk je ooit al een rosé uit de streek? Nog een greep uit de betere domeinen: Dominio del Águila, Canta la Perdiz, Aalto, Perez Pasquas , Jaros, Monasterio, Torremilanos, Sastre, Dominio de Atauta, Protos, etc.,of de 3 pagos van Carraovejas aan wie de Guia Peñìn 95/100 geeft.

Ribera del Guadiana

Deze appellatie ligt in Extremadura, een stuk lager en palend aan Portugal, een streek waar zowat van alles groeit en gekweekt wordt, waaronder dus ook wijn. Tot zo ’ n tien jaar geleden had je ook in Portugal een wijnstreek met dezelfde naam (met s ipv x geschreven), maar daar zijn ze om begrijpelijke redenen van afgestapt en werd de naam vervangen door “Lisboa” De Guadiana is de op drie na grootste rivier van het Iberisch Schiereiland, na de Taag, de Duero/Douro en de Ebro, en stroomt daarna door de Portugese Algarve. We zitten hier zowat in het heetste gebied van Europa. Hoofdplaats van de regio is Merida Wordt hun jamón iberico bellota DO Dehesa de Extremadura tot de beste van Spanje gerekend, dan kun je dat niet direct van hun wijn zeggen: de regio was lange tijd vooral een bulkwijnleverancier en dan nog meer geschikt voor distillatie.

Pas in 1999 bracht men 6 subregio’s die Vino de la Tierra maakten samen onder 1 DO Tierra de Barros levert met 4475 ha de meeste wijn, vooral geconcentreerd rond de stad Cañamero, in de provincie Càceres. Barro verwijst naar de lokale roodbruine kleilaag. Volgens Spanjewijn is 80% van de wijngaard beplant met inheemse witte druivenvariëteiten. De witte pardina en cayetana blanca zijn er wijd verbreid en men slaagt er tegenwoordig in om die op een hoger, fris niveau te tillen Maar er zijn hier nog andere ons onbekende druivenrassen zoals de witte alarije die vooral in de hoger gelegen subregio Cañamero geteeld wordt. Je vindt die ook in Ribera Alta, naast de witte borba (dit zou welschriesling zijn!). En al gehoord van montua en beba, ook wit? Er is wel ook wat viura en verdejo en in rood promoot men vooral cencibel (tempranillo) naast garnacha, bobal en mazuelo En ook hier zijn er de internationale klassiekers cabernet sauvignon, merlot, syrah, chardonnay, sauvignon en chenin blanc voorhanden Zelfs cava kun je hier vinden, uit een klein areaal op Tierra de Barros en Matanegra, ten Zuiden van Mérida. Kortom wie nieuwe (witte) wijnen wil ontdekken moet hier eens naar toe trekken, want deze eerder miskende Spaanse streek heeft ook toeristisch meer in zijn mars dan je zou denken met Càceres, Badajoz, Trujillo, een vrij gevarieerd landschap en een te ontdekken gastronomie. Ik denk niet al ooit een wijn uit deze regio geproefd te hebben maar de Guia Peñín vermeldt als topdomeinen Bodega Carabal, Pago los Balancines en Palacio Quemado. Heb je er zo eentje in je kelder liggen, of weet je waar hij te krijgen is, dan mag je me altijd een seintje geven

Ribeiro

Om deze DO te verkennen moeten we naar de noordwestelijke hoek van Spanje en daarmee heb je meteen een verklaring van de ‘ei’ in de naam We zitten hier namelijk in Galicië, en die streek heeft haar eigen taal, het Galicisch, vrij afwijkend van het Spaans/Castiliaans. Spanje erkent 4 nationale talen: naast de twee genoemde zijn dat ook het Catalaans en het Baskisch. 70% van deze regio zou Galicisch spreken en de taal lijkt behoorlijk op het naburige Portugees. Niet verwonderlijk dus dat de woorden hier meer diftongen bevatten

Door de provincie Ourense stroomt de Miño die 340 km verder in Portugal in zee uitmondt. De ‘Minho’ geeft daar zijn naam aan het gebied boven Porto, en was er tot voor kort ook een wijnstreekaanduiding. Nu noemt men die gewoon naar de wijn van ter plekke: de DO Vinho Verde De DO Ribeiro is een kleine appellatie van zo ’ n 2232 ha, op 45 km van de Oceaan en omvat drie valleien: Miño, Avia en Arnoia. Qua klimaat is de invloed van de zee(wind) en de overvloedige neerslag (950 mm) evident, maar men telt toch meer dan 1900 zonne-uren. De ondergrond is overwegend graniet, vooral het type ‘decomposed sabrego’ genaamd, met daarboven een zanderige laag die soms in klei overgaat

Wijnbouw is hier eeuwenoud en nog steeds gekenmerkt door kleinschaligheid en verspreide perceeltjes Dat heeft zelfs zijn weerslag op de DO reglementering, die een onderscheid maakt tussen de adega’s of bodega’s en de ‘colleiteiros’ die minder dan 60000 liter per jaar produceren, verplicht afkomstig van eigen druiven. Beide samen zijn er 115, maar er zijn wel 5780 wijnbouwer(tje)s

Witte wijn is hier uiteraard koning, met 90% van de productie! De wijn wordt gemaakt én meestal geblend met treixadura, torrontés, albariño, loureira/o, godello, lado en caíño blanco. U merkt onder die ‘aanbevolen rassen ’ de twee vinho verde klassiekers (schuin) maar ook verwonderlijk toch de torrontés, die wij uit Argentinië kennen De lokale treixadura is meestal overwegend in de assemblages, maar kan ook wel in monocepage voorkomen De rode wijn, amper 9%, is echter wel van goede kwaliteit en er is een stijgende vraag naar. Onder de resem lokale druiven vinden we hier de mencia, ons bekend van de DO Bierzo. Het resterende procentje gaat naar het curiosum Tostado Ribeiro geheten: een zoete wijn van gepasserilleerde (3 maand) gedroogde druiven Met een DO statuut dat dateert van 1932-33 behoort Ribeiro tot de oudste van Spanje Enkele goed gequoteerde bodega’s: Adega Manuel Formigo, Antonio Cajide Gulin, Bodegas el Paraguas, Casal de Armàn, Coto de Gomariz, Eduardo Peña.

De rode wijn, amper 9%, is echter wel van goede kwaliteit en er is een stijgende vraag naar Onder de resem lokale druiven vinden we hier de mencia, ons bekend van de DO Bierzo. Het resterende procentje gaat naar het curiosum Tostado Ribeira geheten: een zoete wijn van gepasserilleerde (3 maand) gedroogde druiven. Met een DO statuut dat dateert van 1932-33 behoort Ribeiro tot de oudste van Spanje. Enkele goed gequoteerde bodega’s: Adega Manuel Formigo, Antonio Cajide Gulin, Bodegas el Paraguas, Casal de Armàn, Coto de Gomariz, Eduardo Peña

Dit is de buur van de zonet besproken DO, aan d van de Miño gelegen, iets noordelijker met 17 dor provincies: Z Lugo en N Ourense De stroom baan een diep ingesneden weg door het landschap en w bedwang gehouden door meerdere waterreservoir ook gevoed door de bijrivier de Sil die als het wa loop heeft. De wijngaarden staan hier dan ook op terrassen voornamelijk op schiste (leisteen) bodem hoogte van 4 à 500 meter, en dat geeft spectacu prachtige landschappen, vergelijkbaar met die va

De Unesco heeft trouwens het gebied op de kand voor Werelderfgoed gezet Reeds ten tijde van de stonden de druivelaars er al, en in Rome lustte m de gekruide vinos de Amandi, die men van hieruit samen met de monsterachtige lamprei vis (nu nog Gironde te bespeuren). Het adjectief ‘ sacra ’ in de verwijst dan weer naar de vroege Middeleeuwen t minder dan 18 kloosters en hermitages in de moei toegankelijke valleien werden gebouwd.

De wijndomeinen liggen een stuk verspreider dan in Ribeiro: op de kaart lijkt het DO gebied groter maar Ribeira Sacra telt maar 1240 beplante hectaren. Er zijn 89 wijnmakers verspreid over 5 subregio’s en ook hier is export minimaal (10%). De witte wijnen zijn vergelijkbaar met die van Ribeiro want gemaakt van dezelfde druiven (alleen vind je hier ook dona blanca en palomino, maar geen lado of caino blanco) maar ik zie dat godello bij de betere cuvées duidelijk dominant is Het aandeel rood is hier veel groter en eigenlijk ook traditioneler: 25% van het areaal is beplant met mencia (dixit Spanjewijn) en hier willen de wijnbouwers wél mee uitpakken. Naast mencia staan alweer een hele reeks lokale druiven aangeplant Veel wijnboertjes werken nog zeer artisanaal, en gezien de terrasbouw zijn de opbrengsten laag, maar het zou wel eens kunnen dat deze onbekende wijnparel een schitterende toekomst voor zich heeft Decanter nodigde alvast op 29 februari 2020 acht domeinen uit op hun jaarlijkse “Spain and Portugal Fine Wine Encounter” in Londen.

Goede domeinen: Adega Ponte da Boga (topper in rood), Adegas Moure, Algueira, Dominio do Bibei, Envinate, Finca Millara en Ronsel do Sil scoren met al hun wijnen minstens 90/100ptn in de Peñín.

Ribera del Júcar

En nu moeten we Spanje diagonaal doorkruisen naar onze laatste DO: Ribera del Júcar, geprangd tussen twee reuzen La Mancha en Manchuela, en met amper 17 jaartjes tevens de jongste van ons vijftal. Toch niet klein want men telt er 9000 hectaren wijngaard op een rond de 750 meter hoog gelegen vruchtbare hoogvlakte (graan, amandels, fruitteelt), op het grondgebied van 7 kleine dorpjes We zitten in de provincie Cuenca, op zo ’ n 200km van de Middellandse zee die hier dus voor een warm mediterraan klimaat zorgt. De Jùcar is een 500km lange kronkelende stroom die in Cullera, in de baai van Valencia uitmondt. Naast de klassieke cencibel (de Catalaanse naam voor tempranillo), de bordeaux druiven en de syrah reserveren we best een speciaal plaatsje voor de bobal waar we nog veel zullen van horen

De druif is trouwens ook sterk 'in the picture' in andere Valenciaanse DO’s (UtielRequena, Yecla, Jumilla) Dieprood van kleur, zéér aromatisch met uitbundig rijp zwart fruit met balsamico touch na houtlagering. Krokant en zeer vurig zuiders van stijl. En de Mivino journaliste Diana Fuego (what’s in a name…) stelt dat bobal zich in Ribera del Júcar langs haar sterkste kant toont, dankzij ideale klimaatomstandigheden zoals grote dag-nacht en zomer-winter temperatuurverschillen en goede hoogte, en het feit dat de druif zeer goed bestendig is tegen stress hydrique De ‘tradición’ gelabelde cuvées die vier maand eiklagering hebben gehad geven volgens haar een mooie mix van rood fruit en getorreficieerde aroma ’ s.

Zoals ik al aangaf is dit ondanks het behoorlijk grote areaal een nog kleine DO, met 90 wijnboeren maar slechts 9 bodegas, samen goed voor 600 000 liter wijn in 2016!

Bodega Las Calzadas bijvoorbeeld combineert duidelijk traditie met moderniteit. Ligt in een dorpje van amper 300 inwoners: Pozoamargo Mijn Guia Peñín vermeldt verder als referenties Bodegas y viñedos Illana, Ilcala en Vega Moragona

Ook hier wil men de weg openen naar het oenotoerisme door het creëren van een Ruta del Vino in 2019 én dus door samenwerking van de wijnbouwers met de oficinas de turismo, restaurants en hotelletjes En zeer opmerkelijk ook vind ik het feit dat 65% van deze DO productie naar het buitenland gaat! Goe bezig dus.

Nog een uitsmijtertje: Ribera alta en Ribera baja bestaan ook, maar dat zijn twee van de vijf subzones van de DO Navarra

Luc Wieme

De geschiedenis van de Spaanse DO’s of Denominaciones de Origen gaat bijna een eeuw terug in de tijd, net als voor Frankrijk. DO is het equivalent van de Franse AOC, ingesteld in de jaren dertig met de bedoeling de herkomst van welbepaalde wijnen geografisch en kwalitatief te garanderen In het Europese kader kun je er sedert 1 augustus 2009 een P bijplaatsen: DOP (Fr: AOP) Die P staat voor protegida, protégée, maar dat verandert weinig aan de zaak. In Spanje werd het begrip DO in 1932 gecreëerd en het jaar daarop in wettekst vastgelegd (in Frankijk was dat in mei 1936). De eerste DO’s waren Jerez, Manzanilla-Sanlúcar de Barrameda, Málaga, Rioja, Tarragona, Priorato, Alella, Alicante, Valencia, Valdepeñas, Cariñena, Rueda, Ribeiro en vanaf 1933 kwamen daarbij Toro, Navarra, La Mancha en Montilla-Moriles Het zal u niet verrassen dat alle sherry regio’s hier al in opgenomen zijn, die waren immers van oudsher zeer sterk op export gericht en beheerst door Engelse traders die uiteraard oorsprongsgarantie wilden Idem voor Rioja dat toen de meest internationaal gesmaakte Spaanse stille wijn leverde Het DO systeem werd in december 1970 geconsolideerd en geactualiseerd, én uitgebreid naar andere voedingswaren zoals kazen en hespen Vooral belangrijk om te vermelden is dat later, parallel met de groeiende autonomie van de Spaanse regio’s, het beheer van die DO’s onder regionale competentie kwam. Drie DO’s vallen echter geografisch niet in 1 regio en worden daarom ‘supra-autónomas’ genoemd: Rioja, Cava en Jumilla Om bij Rioja te blijven: die wijngaarden liggen in Rioja én deels in Navarra en Baskenland.

De vraag is evenwel: met hoeveel zijn ze nu? Welnu, als je naar die info gaat googelen krijg je toch wel grijs of wit haar, hoor De Spaanse Wikipedia geeft er 69 op, maar de Regeringswebsite (ministerie van Landbouw - https://www mapa gob es/es/) lijst er 96 op (situatie 22 jan. 2020). In die lijst zitten evenwel ook al 8 Vinos de Calidad (VC), dat zijn wijnen/regio’s die graag het DO statuut zouden bekomen. Zonder die acht landen we op 88.

botste echter ook op de website http://vinosdo.wine/denominaciones-de-origen/ Die gaat uit van de CECRV, la Conferencia Española de Consejos Reguladores Vitivinícolas. Elke DO heeft namelijk een Consejo Regulador, die vertegenwoordigt de aangesloten wijnbouwers, regelt intern alle materies en legt die vast in een lastenboek (cf. de cahier de charges van de Franse Syndicats des AOC) De CECRV vertegenwoordigt de DO’s tegenover de Regering en de EU. Welnu zij telt als volgt: er zijn 95 denominaciones de origen protegidas (DOP), waarvan 70 denominaciones de origen (DO), 7 vinos de calidad (VC) en 18 vinos de pago (VP). Dat klopt ongeveer met de bij dit artikel gevoegde kaart, alleen geeft die nog maar 13 pagos aan, maar momenteel zijn er al zeker twintig (zie verder) Het lijkt er dus op dat Spanje wél een onderscheid maakt tussen DO en DOP, maar waaruit dat bestaat kon ik niet achterhalen. Nog verwarrender is het feit dat CECRV op haar home pagina een kaart geeft met … 54 DO’s! Dat blijken dan de aangesloten leden te zijn. Het eeuwige probleem met websites is verder dat zij zelden een datering geven van de weergegeven informatie

Ik moet ook nog vermelden, maar dat weten jullie, dat Spanje 2 ‘ super ’ DO’s heeft met een DOCa statuut waarbij Ca staat voor calificada: Rioja (1993) en Priorat(o). Die laatste dateert van 2009, maar eigenlijk was ze al in 2000 tot DOQ (= qualificada) verheven door de Catalaanse regering en pas 9 jaar later door Madrid erkend! Ook dit is España

Voor de volledigheid: Spanje telt daa zijn goed voor ¼ van ’ s lands produc nog over 18,8% ‘vinos varietales sin D geográfica Totale productie Spanje: Semana Vitivinicola)

En hoe zit het met die pago wijnen

Het woord ‘ pago ’ heeft niets te make gaat terug op het Latijn ‘ pagus ’ , stre voor in de oudste geschreven aandui van 745 bvb - de ‘ pagus Flandrinsis’. pago gewoon naar een wijndomein, d vinyard statuut aanmeet Het krijgt e de pago moet door het Ministerie va plaatsen die pago wijnen zich aan de de DO’s en zelfs boven de twee DOC

Waar haalden zij dit vandaan? In Fra ‘unicums’: zo heb je Château Grillet d Romanée AOC Grand Cru de Bourgo En we spreken van een cru monopole naam van 1 wijnbouwer staat, zoals d Bichot. Maar je merkt het, dit zijn ze Spanje echter bevinden de Vinos de Mancha, Valencia ! Dit zijn nu niet het is dus duidelijk dat de wijnbouwe zich vooral willen distanciëren van of ligt. Omgekeerd zie je dat de ‘grote’ Duero, praktisch gans Catalunya, etc dus (voorlopig?) geen pago ’ s zoeken een wijn afkomstig van druiven van 1 unieke omstandigheden/eigenschapp dat nogal wat van die pagos gemaak niets mis mee natuurlijk – dan draag exceptionele karakter van die cuvées

En er is meer: er werd in 2000 een associatie opgericht Grandes Pagos de España (GPdE), oorspronkelijk acht domeinen die een gezamenlijke promotie en marketing wilden verzorgen. Daar tel ik zelfs al 28 namen! Er staan daar ook een paar kleppers bij: Gramona bijvoorbeeld is één van de cava huizen die uit protest uit de DO is gestapt (zie mijn artikel in WS 94/KWM 33); en Aalto, een grand seigneur uit Ribera del Duero Als ik de lijst van pago wijnen die Decanter in 2018 opgeeft vergelijk met die van de Grandes Pagos dan zijn dat …. allemaal andere namen! Is het dan inderdaad zo dat die Grandes Pagos alleen maar een select clubje wijnmakers zijn die zich gemeenschappelijk willen profileren, naast dat andere 20 tal die een officieel ‘ pago ’ statuut bezitten? En dan geef ik jullie nog dit uitsmijtertje mee: een tijdje geleden kocht ik in de Colruyt een Pago de Circus, een best lekkere wijn uit Navarra gemaakt met tempranillo en syrah. Wel, die vind ik in geen van beide lijsten terug! Niet zo ’ n fraaie Babylonische verwarring

Luc WIeme

glas?

Blindproefdegustatie Commanderij Gent

Wie aan de nationale proeven deelneemt van eind november 2021 voor respectievelijk meester en grootmeester, moet naast de theoretische vragen ook een praktische proef afleggen De kandidaat meesters moeten 4 rode wijnen herkennen en de kandidaat grootmeesters 4 witte en 4 rode. De Commanderij Gent wil haar leden terdege voorbereiden en knoopt na de Coronabreak opnieuw met de traditie van blind proeven aan

16 oktober 2021, 19.30 uur: na de meer dan geslaagde septemberdegustatie rond Pouilly Fumé -met kleppers als Château de Tracy, de Ladoucette, Jonathan Didier Pabiot en mooie ontdekkingen van de cave coopérative en van Cédric Bardin - tekenen 67 leden present en gaan de uitdaging van blind proeven en cépages blind herkennen aan

Een lichte zenuwachtigheid vult de zaal. Wie voor het eerst een blinddegustatie meemaakt, zit met vragen. Daarom ontfermen zich enkele ‘anciens’ over onze nieuwe leden gedurende de avond De kandidaat-meesters engrootmeesters zien in deze avond een mooie algemene repetitie. En zij/hij die los van elke competitiestress benieuwd is hoever het staat met de eigen praktische kennis en proefvaardigheid, vindt hier een testcase

De competitiebeesten willen alles juist hebben: rasechte liefhebbers en proevers zijn immers altijd ergens Strebers, en daar is niets verkeerds mee Maar, elke aanwezige moet beseffen dat wijn (proeven) soms voor verrassingen zorgt. Dat is de teneur van de inleiding van de voorzitter Frans Moens Hij formuleert het aldus: “Wijn proeven is een wedstrijdje onder ons allen, een wedstrijdje met alleen maar winnaars. Sommigen winnen met punten, anderen winnen aan wijnkennis en nog anderen zeker aan zelfkennis en krijgen een lesje in bescheidenheid ”

Inderdaad, ook al is er het profiel of de typiciteit van de druif of de regio, toch kunnen tal van andere factoren de eigenschappen bepalen van wat er in het glas zit: de ligging van de wijngaard, de samenstelling van de bodem, het klimaat én … de wijnbouwer. Daarom is een blindproeverij altijd leerrijk, vaak verrassend, soms inderdaad een les in nederigheid voor wie de bal mis slaat.

Wat houdt het praktisch examen van de Nationale Proeven in? Kandidaat grootmeesters moeten bij wit de drie klassieke cépages chardonnay, sauvignon, riesling en de wisselwijn grüner veltliner herkennen en onderscheiden. Bij rood moeten de kandidaat meesters en grootmeesters bordeaux en bourgogne en de wisselwijnen tempranillo en barbera onderscheiden.

En hoe verloopt onze proefavond? Wijnmeester Dominique Markey opteert voor een didactische aanpak met voorstelling van de cépages en voorproeven van de wisselwijnen voor 2021. We starten met wit. Dominique stelt de 4 witte druiven voor met hun typische kenmerken en dan proeven we een grüner veltliner voor, een Ried Theyerner Berg 2020, DAC Traisental van wijnboer Tom Dockner.

Thomas Verbeke beschrijft de wijn als volgt: “ een lichtgeel gekleurde wijn, met pareling in het glas In de neus appel en citrus, en na walsen meloen, licht peperig en ook een florale toets. In de mond mooie frisse zachte zuren, fruit Een wijn met een lange afdronk ” Dat peperige karakter is iets wat je in elk artikel over grüner veltliner leest, maar peperigheid in witte wijn is een stuk moeilijker te detecteren dan in rode.

Na die bespreking, proeven we onze vier witte wijnen blind

In het eerste glas krijgen we een grüner veltliner Mittelberg, DAC Kamptal 2019 van het Weingut-amBerg. Een lichtgele wijn, met een lichte pareling, In de neus immobiel vooral kruiden, fruit (appel, sinaasappel) en wat mineralen, en na walsen fruit (meloen) In de mond is de wijn vrij rond, er is zelfs een zekere vettigheid. Daarna proeven we een Petit Chablis Le Crioux 2018 van William Fèvre, een oude bekende van vorige wijnreizen. Deze chardonnay is zoals zijn voorganger lichtgeel, met mooie tranen. De neus is aanvankelijk vrij gesloten, na opwarmen en walsen merken we citrus, vanille, boter en een mineralige toets. In de mond zijn er voldoende zuren, de wijn is best vettig en rond en heeft een bittertje in de afdronk

Wijn nummer 3 is een Fitzroy Bay sauvignon blanc 2019. Eveneens lichtgeel, met in de neus florale toetsen, kruisbessen, wat groene kruiden en na walsen valeriaan, buxus, groene appel. In de mond domineren de zuren, het is een fruitige, sappige en crispy wijn, met ook een mooie rondeur. Als afsluiter proeven we een Zeltlinger Steinmauer, een riesling Spätlese trocken van 2020 Weer lichtgeel qua uitzicht, met een lichte pareling in het glas. De neus is fruitig (mirabellen, ananas), er is ook wat citrus en na walsen wat mineraliteit. In de mond mooie zuren maar ook wat restsuiker. Wat levert die eerste proefronde op? 21 leden halen 4/4, 21 leden scoren 2/4. We merken op dat die 21 leden de grüner veltliner en de riesling door elkaar haalden, wat eigenlijk te verwachten was Het uitzicht van beide wijnen, nl de kleur en de pareling, en de mineraliteit van beide wijnen zullen hen –waren zij op zoek naar de pétrolé in de riesling? – allicht in de war gebracht hebben. Andy Haegeman vatte zijn werkwijze voor het herkennen van de 4 wijnen als volgt samen: “Op het uitzicht valt er weinig te zeggen, de vier wijnen zijn alle vier lichtgeel. Enkel bij de riesling is er wat pareling te bespeuren In de neus is de sauvignon aanvankelijk niet zo uitgesproken, maar na wat opwarmen komt toch de bekende buxus-geur opzetten De chardonnay is dan weer in de mond wat romiger en vettiger, met retro wat zuivel, wat dan weer typisch is voor chablis. De riesling met zijn restsuiker was een weggever. De grüner veltliner heb ik dan eerder door eliminatie gevonden.”

Voor de rode wijnen gaan we exact op de zelfde manier tewerk Dominique stelt de 4 rode cépages voor en we degusteren vóór de blinddegustatie van rood een barbera en een tempranillo Philippe Khazakka beschrijft de barbera Ca’ del Baio Barbera d’Alba Paolina 2020 als “ een intens robijnrode wijn, met trage tranen. Immobiel veel fruit, zure krieken, maar ook warm, gekookt fruit en wat leder Na walsen idem, maar ook ceder en fijne kruiden In de mond een vrij strakke, stevige wijn Vlezig, met stevige tannine, fijne zuren en een mooi evenwicht tussen tannine en zuren De wijn heeft een lange afdronk ” Bob Driege ervaart de tempranillo Maisulan, Tempranillo Madurado 6 meses 2019, Rioja Alavesa, als “ een gering en w vold

Daarbij geeft Bob “als jong uitziende ancien” wat algemene tips voor de proevers. Zijn boodschap is: keep it simple. Hou niet teveel rekening met uitzonderingen en denk aan grote ‘onderscheidingsprincipes’: -door de band is pinot noir lichter van kleur; -barbera heeft doorgaans meer zuur en meer tannine dan de tempranillo; -de doorsnee tempranillo zal niet de vegetaliteit vertonen van een bordeaux.

We krijgen van de wijnmeester nog de jaargangen van de rode wijnen mee: bordeaux 2014, tempranillo 2018, bourgogne 2018, barbera 2019

Met deze gegevens en de wijze woorden van Bob in het achterhoofd gaat iedereen aan de slag voor de blinddegustatie van rood. We starten met een barbera d’Asti Altea 2019 van het wijnhuis Cantina Sant’Agata Een wijn met een intens donkerrode kleur, een neus van kersen, aardbei en dankzij het hout vanille, chocolade, karamel In de mond vrij veel zuur, veel fruit, kortom een zeer mooie, mondvullende sappige wijn. Daarna volgt de bordeaux, een Château Les Tourelles 2014, Côtes de Bordeaux Cadillac van het huis Vignobles Darriet. We proeven een robijnrode wijn, vrij zoet qua aanzet in de neus, met gebrande toetsen, vanille, ook paprika. In de mond zijn de zuren vrij zacht, de tannine is fluwelig De wijn heeft een mooi evenwicht en biedt nog voldoende vulling voor het jaar 2014 De Pagos de Matanegra, Matanegra Parillan 2018 uit Ribera del Duero, is een donkerrode wijn met paarse rand. Vrij ondoorzichtig. In de neus domineren kruiden, zwart fruit (bessen, bramen) en pruimenconfituur. Er is ook een licht dierlijke toets. In de mond proeven we een wijn met rijpe tannine, en goede gestructureerde zuren De wijn heeft vulling en is vrij stevig We eindigen met een bourgogne, van het Domaine François Bergeret, Hautes Côtes de Beaune, Rondo vieilles vignes 2018 Een heldere doorschijnende wijn, met in de neus fruit (cassis, mûres), ook wat kruidigheid en na walsen wat animaliteit, pels. In de mond veel sappige zuren. De wijn is mooi in evenwicht en op dronk.

Rood herkennen verloopt iets makkelijker dan wit, want 33 leden op 67 scoren 4 op 4 20 halen 2 op 4 We stellen vast dat velen hierbij de tempranillo en de barbera verwarren Beide druivenrassen geven dikwijls een warme fruitigheid, maar bij een barbera zullen de tannines minder opvallen, ook al omdat die veelal minder houtlagering meekrijgen dan de Spaanse tempranillo (dikwijls op Amerikaanse eik). Belangrijk is verder naar de legendarische Italiaanse aciditeit in het glas te speuren (“ I vini prodotti con la barbera hanno tutti una elevata acidità e bassi contenuti di tannini, generalmente leggeri”) Diegenen die slechts 1 wijn juist identificeren, halen er 7 op 8 keer de pinot noir (bourgogne) uit.

Nogmaals Andy Haegeman: “Één wijn kon je al op kleur alleen determineren, de bourgogne. Maar ook in neus en mond bevestigde hij: dierlijk, kersen en veel zuren De barbera moest het van zijn sappigheid hebben en zijn mooie fruitige neus Bordeaux is dan weer klassiek en herkenbaar aan de paprika en de aardse tonen, tempranillo heeft de warmte, de stevige tannine en de concentratie.”

Finaal halen (slechts?) 15 van de 67 deelnemers een 8 op 8. Best wel confronterende cijfers. Maar eigenlijk voor de wijnmeester een geruststellend gemiddelde als je kijkt naar de eindscore van de vorige edities: 2015 = 17/70; 2016 = 10/83 ; 2017 = 15/95 (met 28 deelnemers meer!); alleen 2019 deed het beter met 22 op 75 proevers. Verbazing bij sommigen, ontgoocheling bij anderen, vraagtekens bij nog anderen en bij de winnaars een zalige glimlach. Was dit nu een moeilijke proef? Waren de wijnen typisch of a-typisch? Of heeft de Corona-break ons parten gespeeld? We laten het in het midden Feit is dat iedereen gewonnen heeft: ofwel met de cijfers, ofwel door de opgedane kennis, ofwel door een gestegen zelfkennis

Met dank aan Thomas, Philippe, Bob en Andy!

Martin Verfaillie

In het licht van het steeds stijgend succes van bio-dynamische en natuurwijnen leek het me de moeite om een categorie wijnen te ‘belichten’ die eveneens buiten de klassieke, commerciële consumenten standaards liggen: de zogenaamde vins de voile. Hebben we daar in het Nederlands wel een sluitende benaming voor? Toch niet ‘gesluierde wijnen’? Of oxidatieve wijnen? Hmm, ook die term dekt niet precies de lading want omvat eigenlijk een ruimer assortiment. En dan zijn er nog de fameuze oranje wijnen die de laatste jaren zo ’ n opgang maken, naar het schijnt ook en vooral bij een trendgevoelig jong publiek. Kortom, er ligt hier een héél apart segment wijnen, sommigen oeroud, anderen piepjong, die we toch eens in het zoeklicht moeten plaatsen.

We beginnen dus best met wat definities of theorie De voile in ‘vins de voile’, of explicieter, ‘les vins élevés sous voile’ is een gistsluier of gistlaag die zich vormt op wijnen die - gelagerd op niet volledig gevulde houten vaten –lange tijd in contact zijn met de lucht. De natuurlijke, spontane vorming van die witte schuimlaag treedt op na de alcoholische gisting en de malo-omzetting en zorgt voor een langzame zuurstofopname of -verrijking (oxygénation) die de wijn progressief transformeert

Welke schatjes schuilen er achter de sluier?

Dat chemisch proces – vorming van oxide en verlies van elektronen – zorgt er voor dat de aciditeit vermindert en de kleur verandert: de witte wijnen worden intenser van kleur, naar stro en amber op, maar vooral aromatisch verandert de wijn drastisch en ontwikkelen zich toetsen van noten, amandel, droge vruchten en een aparte kruidigheid van curry en vooral fenegriek (fénugrec of Grieks hooi), een aromatische en medicinale plant van de vlinderbloemenfamilie.

Scheikundig zijn die geurelementen te wijten aan de vorming van de estermolecule sotolon (hydroxy-3 diméthyl-4,5 2 (5H) furanone) of van ethanal (ook aceetaldehyde genoemd). We hebben het in dit artikel dus niet over geoxideerde wijnen, dat zijn wijnen die té lang aan de lucht zijn blootgesteld of te lang bewaard zijn waardoor zij een onaangenaam geur- en smaakpalet zijn gaan ontwikkelen

Bij mijn weten komt de voile ontwikkeling alleen bij witte wijnen voor. Ook rode wijnen kunnen oxidatief opgevoed worden, maar dan zonder 'voile' of florsluier. De bekendste zijn uiteraard die uit de Roussillon: de fameuze ‘rancio’ wijnen van Rivesaltes bijvoorbeeld. Ook in de Priorato streek had elke kleine wijnboer wel enkele ‘vi ranci’ vaten diep onder het stof in zijn kelder liggen Uniek van kleur (sepia, dakpanrood) en op zijn best met delicate aroma ’ s van Havana, leder, champignon, noot, vleugje karamel-mokka én de reeds vermelde fenegriek. Een aparte proefervaring alleszins. In de Roussillon gebruikt men voor de lagering/veroudering naast de gewone houten vaten - die men in Banyuls bijvoorbeeld gewoon in de open lucht legt - ook damesjeannes, grote glazen kolven die ook soms jaren in de zon liggen! Het bekendste en grootste domein hiervoor is Mas Amiel Maar zowat alle denkbare recipiënten komen/kwamen voor: demimuids, fouders, amforen en cementcuves. Banyuls, Maury en Rivesaltes kun je oxidatieve wijnen noemen, maar geen vins de voile. Het zijn in de eerste plaats vins doux naturels, dus versterkte wijnen die door oxidatieve veroudering een rancio karakter kregen. Het oxidatieproces verloopt vlotter bij een vrij hoog alcoholgehalte En ze zijn ‘onverslijtbaar’, ten bewijze de oudste nog beschikbare (én ter plekke te proeven!) Maury van Mas Amiel is een millésime 69, die na 1 jaar in bonbonnes buiten en 44 jaar op foudres van 350 liter verouderde!

Bij de totstandkoming van de INAO appellaties in de jaren dertig werden de droge ranciowijnen ‘vergeten’ of beter opzij geschoven als anonieme tafelwijn: het rancio karakter werd wel vermeld bij de vins doux naturels, maar niet als rancio sec dus. Sedert 2011 zijn er wel twee IGP’s Rancio sec erkend (Côte Vermeille, rond Banyuls en Collioure, en Côtes Catalanes). En men mag zelfs na de lagering witte en rode mengen! De rancio sec wijnen uit de Roussillon zijn gemaakt van grenache druiven, blanc, gris of noir en, zeldzamer van macabeu. Het zijn droge wijnen met maximum 4 gram restsuiker/liter en meestal een alc/vol van min 14% of iets meer, tot 17%

Domaine Rière Cadène (Mas Bel Air in Perpignan) bijvoorbeeld biedt een macabeu aan die 8 jaar onder voile gerijpt is, ze noemen die laag een ‘biofilm’. De totstandkoming van de voile laag is echter niet altijd gegarandeerd Volgens Pierre Citerne van de RVF zou dit komen door het alcoholgehalte Enkele producenten van ranci(o) sec: Domaine La Tour Vieille, La Marche, La Rectorie, Le Roc des Anges, Vial Magnères, Jolly Ferriol, de Blancs. Sommige van deze namen zijn u zeker niet onbekend. Er is zelfs een boek gewijd aan dit type wijnen: “Les Rancios secs du Roussillon. Vins oxydatifs, fleurons de la viticulture catalane”, Alain Pottier en Co, Eds Trabucaire, 192 p , 25 €

Tot voor kort kon je ter plekke voor een habbekrats decennia oude rancio flessen op de kop tikken, maar ondertussen weten de meeste wijnbouwers wel dat deze pareltjes héél wat meer waard zijn. Op 11 juni 2018 ging in Perpignan het eerste internationaal Salon des Vins oxydatifs van start met meer dan dertig domeinen (Frankrijk, Spanje, Sardinië, Sicilië), een mooi bewijs van de heropleving en groeiende interesse voor deze niche

Ook in de naburige Languedoc regio, die trouwens dikwijls al dan niet terecht aan de Roussillon gekoppeld wordt, kun je hier en daar een onder gistlaag opgevoede cuvée vinden. Zo vermeldt de Revue du Vin de France (n° 608, feb 2017) de rancio sec van Domaine Sainte-Croix, in Corbières, gemaakt van grenache blanc (60%) en gris (40%); en zelfs een rode St-Chinian van Terres Falmet (carignan en grenache).

De ‘In Fino’ van Domaine de La Garance is zeker ook een ‘specialleke’, want hier zijn de bourbes en gistresten van een voornamelijk van ugni blanc gemaakte cuvée ‘Les Claviers’, gebruikt om ze 5 jaar onder voile te laten rijpen tot een roestkleurige wijn die wel iets weg heeft van een Château-Chalon (zie verder). Maar ook twee bekende namen experimenteerden al met vin de voile: Château Pech-Redon (La Clape), met een bourboulenc uit 2012 en Domaine d’Aupilhac (in Montpeyroux, Larzac) maakte in 2001 een rancio op basis van chardonnay, helaas uitgeput en ik zie hem niet meer in hun gamma staan Uit deze opsomming blijkt alvast dat heel wat druivenrassen zich lenen tot deze vinificatiemethode en de beschrijvingen van deze unieke wijnen zijn zeer apart, tastend naar hun moeilijk te vatten complexiteit die echt wel buiten de lijntjes kleurt.

Jura, de bakermat én de referentie

We begonnen onze ontdekkingstocht in het diepe Zuiden van Frankrijk, maar de vins de voile zijn toch vooral geassocieerd met een andere regio van de Hexagone: de Jura. Van oudsher worden de wijnen hier immers voornamelijk op een oxidatieve manier opgevoed Men spreekt van ‘les vins non-ouillés’, afgeleid van het woord ‘ouillage’, het regelmatig bijvullen van de vaten om oxidatie te vermijden Maar dat woord zie je zelden of nooit op een etiket staan, men gebruikt liever de term ‘Tradition’. Dan zou de consument maar moeten weten dat hij/zij te maken gaat hebben met zo ’ n noterige beendroge rakker, vinden de Jurassiens…

De iconische topper hier is natuurlijk de Vin Jaune Rond Allerheiligen geoogst en uitsluitend gemaakt van savagnin druiven, veroudert hij sous voile en zonder dat men raakt aan het niet volledig gevulde oude vat (van 228 liter - soms van notenhout) gedurende minimum zes jaar en drie maand. Tot men overgaat tot de ‘percée’, het plechtige open steken van het vat op het eerste weekend van februari De jarenlange oxidatie heeft er dan voor gezorgd dat 1 liter wijn verdampt is tot 62 cl, en dat is dan ook de inhoud van de speciale vin jaune fles, clavelin genaamd De unieke aromatische rijkdom van deze “Or du Jura” nectar is ook nog te danken – net zoals bij onze oude Gueuze -aan de aanwezigheid in de lucht van specifieke gisten, Saccharomyces Bayanus van het type Saccharomyces Oviformis. De fantastische complexiteit van de traditionele Jurawijnen karakteriseert men ter plekke trouwens als ‘goût de jaune’ Noterig, van verse okkernoot naar muskaat en hazelnoot, kruidig, curry, honigtoetsen, appel en gedroogde vruchten, enz , overweldigend en complex in neus en smaak

Maar het feit dat heel wat mensen moeite hebben met die aparte proefervaring dwong de wijnbouwers om (steeds meer) geouilleerde wijnen te maken, van savagnin of chardonnay of een blend van beide De zeldzaamheid van de Vin Jaune is naast het feit dat hij alleen in goede jaren gemaakt wordt ook historisch te verklaren. Weinig streken herstelden zo slecht van de phylloxera pandemie als de Jura: van de 18600 ha wijngaarden in 1836 werden er na de epidemie slechts 600 hectare opnieuw beplant, nu toch aangegroeid tot een kleine 2000 ha. En de Benedictijnen, de uitvinders van deze vinificatiemethode in de 18° eeuw verbouwden tot aan de Franse revolutie de wijngaarden voor de vin jaune rond Château-Chalon in monopolie Ook vandaag nog produceert dit dorp op amper 50 ha uitsluitend de meest gereputeerde vin jaune onder hun eigen gelijknamige AOP vlag. Maar ook de andere appellaties - Côtes du Jura, Etoile en Arbois - mogen, naast hun al dan niet ‘traditionele’ cuvées, Vin Jaune produceren. Eén grote troost: de Vin Jaune is een ‘onsterfelijke’ wijn die het zeker 50 tot 100 jaar uithoudt!

Zijn we daarmee rond met onze tour de France des vins de voile? Zeker niet, het zou onrecht aandoen aan de Sud-Ouest In Gascogne maakt Dominique Andiran bijvoorbeeld een chardonnay die zeven jaar onder voile rust en de naam ‘Les Pissenlits’ meekrijgt De beschrijving gewaagt van droge vijgen, Comtékorst en morilles, waw En we mogen zeker Gaillac niet vergeten, een stuk oostelijker gelegen. Plageoles is een domein dat sterk inzet op de historische druivenrassen van de streek en al twintig jaar een ampelografisch conservatorium aan het uitbouwen is. Het is dus niet verwonderlijk dat deze wijnfamilie ook de oude oxidatieve vinificatietechniek in ere houdt met een Vin de Voile van 100% mauzac Ook hier minimum 7 jaar lagering in demi-muids De 2008 staat in zijn boutique en ligne, en ook de 2000 is nog te krijgen. Deze wijn valt wél onder de lokale appellatie AOC Gaillac, daar waar de volgende twee als Vin de France geëtiketteerd worden, voor zover we daar van wakker zouden liggen… Net buiten Gaillac vind je de bio-dynamische Michel Issaly op Domaine de la Ramaye Daar kun je de veelzeggende ‘Vin de l’Oubli’ 2008 kopen, ook een mauzac, stokken van 70 jaar oud, 15 hl/ha en zomaar eventjes tien jaar en half onder voile in oude whisky vaten! Sans soufre, non collé et non filtré natuurlijk, en gegarandeerd een levensverwachting van meer dan 50 jaar. Zijn ‘OXY Mauzac’ is dan weer totaal anders tot stand gekomen. Na 18 maand in cementcuve oxydeert hij de wijn gecontroleerd door remuages tot hij proefondervindelijk met het resultaat tevreden is De derde pionnier van de streek is Patrice Lescarret van Domaine Causse Marines, die zit op een kalkplateau en maakt alweer een mauzac sous voile, maar met een solera systeem, en dat gegeven doet ons natuurlijk van een heel andere horizon dromen – lees twee paragrafen verder. Maar eerst nog even vermelden dat je ook in Cahors bij Fabien Jouves een vin de voile kunt vinden van chenin blanc, deze keer in amfoor onder gistlaag gerijpt Ook in de naburige Languedoc, kun je hier en daar een oxidatieve cuvée vinden: bijvoorbeeld de rancio sec van Domaine Sainte-Croix, in Corbières, gemaakt van grenache blanc (60%) en gris (40%); of het bekende Château Pech-Redon (La Clape), met een bourboulenc van 2012. En zelfs een rode St-Chinian van Terres Falmet (carignan en grenache). Ik ontdekte zelfs het bestaan van een rancio type binnen de generieke appellatie Clairette du Languedoc: ‘Clairette du Languedoc Adissan rancio’ ! Het dorpje Adissan ligt op zo ’ n 10km boven Pézenas, en ook hier zou de rancio - liefst 10 ans d’âge en 14%, momenteel de 2016 – amper of niet meer te vinden zijn behalve in de coöperatieve. Variatie troef, en wie goed zoekt zal even goed in de Loire, de Elzas, misschien zelfs in Bourgogne oxidatieve wijnen vinden, al dan niet sous voile. (Bron:oa. RVF 608)

Over de grenzen heen Buiten Frankrijk moeten we zeker op de eerste plaats Catalonië vermelden, met voorop Priorat, Monsant, Terra Alta en Emporda. Ikzelf dronk ooit mijn eerste rancio wijn in een obscuur keldertje in La Vilella Baixa, rechtstreeks uit het vat Op diezelfde reis bezocht ik het toen nog autonome Scala Dei wijnhuis en ik ontdek nu dat ook zij nog rancio bewaard hebben: de ‘Antecessor Brugueres’ 1997, een witte van meer dan 20 jaar oud van 100% grenache blanc. Proevers leggen een link naar Amontillados . Op Vinya Ferrer in Terra Alta maken twee jeugdvrienden sedert 2010 een rancio van garnatxa, cariñena en morelino; in Empordà, maakt Josep Serra een Ranci Sereno van grenache gris; Ortovins El Masroig, uit Monsant, u misschien ook bekend, presenteert een Vi Ranci Clàssic; en Etim (de grootste coöperatieve met een mooie modernismo chai in Falset-Marçà) vertrekt van een assemblage van garnatxa en oude carinyena velles die ze 1 jaar op damesjeannes leggen en dan nog 3 jaar in vaten van 500 liter. Die vaten maken ze nooit volledig leeg, net als bij een solera. Je kunt een fles van 50 cl in Barcelona kopen in de Travessera de Gràcia 119, voor de belachelijke prijs van nog geen 10 euro! Rariteiten? Niet echt want ook de meest bekende Monsant producent, Celler de Capçanes maakt een ranci van garnaxa negra die na 5 jaar uit een solera wordt afgetapt. En uiteraard is dit maar een greep uit het aanbod.

Ik vermeldde ook Sicilië, en dan denk je allicht dadelijk aan marsala. Marsala is net als sherry een versterkte wijn die tot stand komt in een solera. Het is dus een wijn met oxidatief karakter, maar er is geen gistlaagvorming, dus geen vin de voile

Marco de Bartoli heeft de reputatie de marsalawijnen in ere te hebben hersteld, maar hij maakt ook nog een heel aparte rancio van grillo in een solera van 20 jaar. Geen toevoeging hier van alcohol noch van mistella, de gekarameliseerde kleurstof om marsala aan te zoeten. Hij is ontzettend trots op zijn paradepaardje, de Vecchio Samperi, genoemd naar het gehucht vlakbij Marsala waar het wijndomein gelegen is. Hij recreëert hiermee als het ware de historische pre-Britse lokale droge wijn, met rancio karakter. Voor de volledigheid vermeld ik nog in het rijtje versterkte oxidatieve wijnen de Portugese madeira’s. De meest traditionele én unieke werkwijze is hier de opwarming in de estufagem waarna ze in niet volledig gevulde vaten oxidatief verder rijpen Andalucia, mi amor!

We hadden het reeds uitvoerig over de vins de voile uit de Jura. Proefamateurs die voor het eerst of blind een vin du Jura proeven zijn wel eens geneigd te denken dat ze een sherry in het glas hebben Niet geheel ten onrechte, want sherry is natuurlijk ook een wijn die (meestal) onder een gistlaag is tot stand gekomen. Die gistlaag geeft men daar de poëtische naam van ‘flor’. Ik ga hier niet het ganse sherry verhaal uit de doeken doen, want met wel tien soorten sherry’s is dit echt een hoofdstuk op zich. Maar een paar dingen wil ik wel meegeven.

Zo weten we dat die flor niet alleen de wijn van de lucht afsluit en zo de oxidatie vertraagt maar ook dat ze de voedingstoffen in de wijn als het ware opeet om aceetaldehyden te produceren én naast de noterige aroma ’ s ook het minerale en ziltige karakter ervan versterkt. De Manzanilla’s van Sanlucar de Barrameda vooral hebben de reputatie van saliniteit, zilt en zee. Niet zo verwonderlijk. Er zijn namelijk duidelijk twee soorten flor te identificeren: de Beticus die vooral in Sanlucar voorkomt, intens en persistent maar minder aceetaldehyden aanmakend; en de Montuliensis van Jerez die trager werkt en noteriger afsmaakt.

Het is ook zo dat die florlaag zich niet altijd manifesteert of blijvend is Zolang die laag werkzaam is spreekt men hier van biologische opvoeding, en eens de florlaag afgestorven van oxidatieve opvoeding. Zo is een Amontillado het resultaat van beide: eerst is het jarenlang een biologische fino en dan komt daar, na het afsterven van de flor, de oxidatieve evolutie bij. Prachtig! Dat de term ‘oxidatief’ in Jerez alleen voor de wijnen zonder flor gebruikt wordt is op het eerste gezicht wat verrassend, maar toch logisch: de florlaag beschermt namelijk de wijn eronder tegen de lucht en remt zo het oxidatieve proces af De Oloroso sherry’s hebben dan weer géén flor gezien en zijn dus zuiver oxidatieve producten. Ook geen flor voor de zoete types Moscatel en Pedro Ximenez (PX), die kunnen we als vins doux naturels bestempelen, vinos dulces naturales, met mutage sur grain of na gedeeltelijke vergisting Ze zijn ook niet zoals hun naam verraadt met palominodruiven gemaakt

In tegenstelling tot de Jurawijnen is het wel zo dat we hier weer te maken hebben met versterkte wijnen (op een zeldzame uitzondering na). De alcoholversterking (fortificación of encabezado) gebeurt na de alcoholische gisting met neutrale wijnalcohol (96%) die vooral van La Mancha komt, gedistilleerd uit aeren druiven (dat gegeven verklaart ook waarom die druif zo hoog in de volume ranking van de Spaanse druivenrassen staat) De meeste sherry’s worden versterkt tot 15-15,5°, de Oloroso’s echter tot 17-18°. Maar het ruime assortiment sherry’s bevat ook mengvormen: wijnen die startten als Fino of Oloroso waar men dan een deel zoete PX aan toevoegt: dat zijn dan de Creams en de Mediums, maar hiermee zitten we toch wel wat buiten ons verhaal

En toen kwam de Orange Wine of: “Oranje boven ♫ ”

Je zou kunnen stellen dat de vins sous voile eigenlijk verwant zijn aan de natuurwijnen, in die zin dat de wijnbouwer de natuur in het vat ongemoeid zijn werk laat doen En bij deze tour d’horizon is het ook verleidelijk om een link te leggen met een ander opmerkelijk én recent boomend wijnfenomeen: de zogenaamde oranje wijnen. Terecht of niet?

de Barrameda

La d op s aa is ee nie ge toe aangewezen om de schillen maximaal ondergedompeld te houden, zodat oxidatie en azijnbacteriën vermeden worden. De polyfenolen en flavonen in de schillen geven door het langdurig contact een speciale oranjeachtige kleur aan de most en beschermen de wijn ook tegen oxidatie. De recipiënt bij uitstek is de aarden kruik of amfoor of kvevri, zoals die al millennia geleden in Georgië gebruikt wordt, maar dat hoeft vandaag niet persé. Net als bij rode wijn start de gisting al tijdens de maceratieperiode De amforen werden/worden maar voor ¾ gevuld en blijven open. Daarna wordt de most overgegoten en nadien geklaard. Traditioneel is er dus geen persing (maar het kan wel), wat uiteraard voor een laag rendement zorgt. De oranjewijnen zijn dus eigenlijk ‘vins de goutte’. Behoorlijk wat wijnbouwers werken zelfs met thermo-gereguleerde cuves Oranje wijnen horen niet thuis in het gamma oxidatieve wijnen of wijnen onder gistlaag

Hoe smaken ze, die oranje jongens? Niet makkelijk te omschrijven en met een breed organoleptisch spectrum. Net als voor natuurwijnen moet je ze met een open geest benaderen en moet je een drempel over

Aromatisch zeer zeker, en bepaalde geuren doen meer denken aan rode dan aan witte wijn Men merkt dikwijls toetsen van geconfijt of gedroogd fruit, agrumen, sinaas, vijgen, dadels, kaki; balsamisch, etherisch; mispel, soms aards, maar ciderig of floraal kan ook

Sanlucar

Er zijn er ook met een duidelijke mineraliteit (vuursteen), anderen hebben een gember- of steranijstoets, kortom zeer uiteenlopend. Een smaakconstante is wel dat je een tannine gewaarwording hebt die qua intensiteit bepaald wordt door de duur van de maceratie en dikwijls wat doet denken aan die van cabernet franc uit de Loire. Sommige orange wijnen doen wat denken aan de huiswijntjes van kleine boertjes uit de “goeie, ouwe tijd”, met een oxidatief kantje en volatile zuren. Ooit wel eens geproefd ergens op reis in la France profonde of Italië? Qua foodpairing zijn er heel wat mogelijkheden, deze wijnen smeken naar culinaire begeleiding Oosterse keuken en sushi zeker, vis(soep), wit vlees, pittige of gekruide kazen, en verder: experimenteren maar!

Prima l’Italia

Vanuit Georgië zijn de oranje wijnen via Italië in Frankrijk, en dan bij ons bekend geworden Zo vond ik op de wineblog van Francesco Saverio Russo een reeks van wel vijftig orange wines, of ‘vini bianchi macerati’ zoals de Italianen ze noemen, afkomstig uit zowat alle regio’s van het land. Naar zijn zeggen vormen zij als selectie een goede ‘instaplijst voor neofieten’. Hij geeft ook aan dat er wel degelijk orange wijnen zijn die hun herkomst qua druivenras en terroir tot uiting laten komen, die persoonlijkheid uitstralen en niet in extreme extractie vervallen. Zoals voor alle wijnen is immers de hand van de meester wijnbouwer essentieel. Een toonaangevend domein is zeker dat van de Friulaan Francesco Gravner, gelegen in de f S

In Frankrijk is vooral de Elzas als eerste op die kar gesprongen, gevolgd door de Loire regio. De Alsacedruif bij uitstek voor oranjewijn is de gewurztraminer, en de verklaring daarvoor ligt voor de hand Gewürz ligt vandaag de dag niet zo goed in de markt ondermeer omdat de consument er niet echt raad mee weet qua consumptiemoment Vooral jonge wijnbouwers proberen de druif dan ook zo droog mogelijk te vinifiëren, en daarbij is de orange-vinificatiemethode een welkome vernieuwing omdat ze aan de druif een aparte, boeiende aromatische stijl verleent én dit ook als marketingelement kan worden ingezet. De grote voorganger in de Elzas is Stéphane Bannwarth (Obermorswihr) die al bijna tien jaar orange wijnen maakt, hiertoe net als Gravner geïnspireerd door een reis naar Georgië in 2007 Volgens hem verleent de methode niet alleen textuur maar ook stabiliteit aan de wijn Maar het is zeker geen gemakkelijkheidsoplossing Niet alleen is het primordiaal om zeer zuivere, gezonde druiven te oogsten, de vinificatie vergt ook veel aandacht en opvolging. Zo fouleert hij voor zijn ‘Qvevri’ de gewurztraminer druiven zelfs met de hand in zijn Georgische kruiken! Zijn ‘Alsace Synergie’ is dan weer een assemblage van riesling, pinot gris en gewurz die niet minder dan acht maand macereren Enkele andere namen die een vin oranje maken: Christian Binner, domaine Trapet, Rietsch en twee ons bekende namen: Vincent Stoeer (2 cuvées) in Barr, en Julien Meyer (3 wijnen) in Nothalten, waar Patrick Meyer al meer dan twintig jaar biodynamische en natuurwijnen maakt.

Het zal u niet verbazen dat ook in de Jura een aantal wijnbouwers, en niet van de minste, met orange vinificatie aan de slag zijn gegaan. De allerbekendste is natuurlijk Stéphane Tissot, die al in 1992 experimenteerde met een maceratie van twee weken op een vin jaune en daarna met een savagnin in amfoor; idem voor Philippe Chatillon die voor zijn Arbois Savagnin Amphore 2017 niet minder dan 19/20 krijgt van Pierre Citerne (what’s in a name!) van de RVF Domaine de la Tournelle kon hier ook niet ontbreken

Hun jaarlijks gemaakte cuvée ‘Ambre de Savagnin’ macereert zes maand op de schillen, en rust na persing 18 maand op vat, dat dan wél geouilleerd wordt. En verder De la Pinte, Béguet, Villet en meerdere anderen (RVF 639 p 97-8) Duidelijk is alleszins dat vooral savagnin hier alweer de beste resultaten geeft, veel meer dan de chardonnay.

In de Loire beet men wat later in het oranje lokaas, maar nu zit de regio in het kopgroepje. Wat wil je, kameleon chenin leent zich uitstekend tot deze vinificatie (domaines des Roches neuves, Les Sablonnettes en Rocher des Violettes bvb), maar ook, en verrassender misschien: de melon de bourgogne. Ik vermeld domaine la Sénéchalière ‘13° Heure’. Maar kijk, domaine de l’Ecu, van Frédéric Niger die al sedert 1988 biodynamische muscadets maakt, pakt uit met een chardonnay: ‘Faust 2018’.

De Roussillon en het zuiden van de Languedoc, waarmee we dit dossier openden, trekken natuurlijk ook voluit de oranje kaart. Referentie Matassa in Calce presenteert met ‘Alexandria’ een prachtige orange muscat en dorpsgenoot Gauby deed hetzelfde met La Jasse (wel niet terug te vinden op zijn website). En nog meerdere anderen werken met die druif. L’Oiseau rebelle (Banyuls) maakt dan weer met ‘VVNT’ een cuvée van grenache gris en blanc, die zo maar even twee jaar en half macereert! Voor nog meer namen verwijs ik opnieuw naar het meinummer van de Revue du Vin de France (RVF 639, p. 102-3).

Bakermat van de klassieke vinificatie Bordeaux zou je misschien niet in dit panorama verwachten, maar je mag niet vergeten, zoals Pierre Citerne fijntjes opmerkt, dat het Denis Dubourdieu was die de koude voormaceratie op schil (macération pelliculaire préfermentaire à froid) hier in de jaren tachtig al populariseerde. Toch maak je meer kans om oranje flessen te vinden in een van de vele Zuid-Westen appellaties, gemaakt van bvb manseng of mauzac.

En ook de Rhône tenslotte hinkt wat achterop, al hebben ze daar een ‘monument’ om naar op te kijken: Domaine Viret in St-Maurice-sur-Eygues, die in zijn Incatempel als voorloper al lang in dolias vins orange maakt. Zijn amforen zijn wel van Franse afkomst, bien sûr! Toen ik er deze zomer langs kwam lagen er enkele te ‘dynamiseren’ in open lucht. ‘Dolia Paradis Ambré’ is een assemblage van wel zeven cépages, ‘Horus’ zou een toegankelijkere cuvée zijn Ik vermeld ook graag een Frans-Belgische orange wine, sedert enkele jaren gemaakt door Dirk, Ann en Sebastien van Le Plan-Vermeersch (tussen Tulette en Suze-la-Rousse) Zijn ‘GT Orange 2016’ Vin de France is een viognier die vier maand in inox vaten macereerde en daarna licht geperst werd (zo’n 2000 fl). Het jaar daarop lieten ze die maar één maand trekken, om te zien wat het verschil zou zijn

En last but not least: België. Ook in ons landje heb ik oranje cuvées gevonden De Confrérie du Vignoble de Villers-la-Ville verzorgt sinds 1990 op een helling achter de abdij een kleine wijngaard (net als de Gentse Wijnmetersgilde aan de St-Pietersabdij) en maakte vorig jaar ten experimentele titel een oranje wijn van de phoenix druif, amper een honderdtal flessen En Thierry Lejeune & oenoloog Pascal Lenzy die in Brussel Gudule Winery oprichtten, maakten met aangekochte riesling druiven 200 flessen orange wine die enthousiast werden onthaald Tenslotte mag ik Patrick Nijs (en Aaron De Ceuster) niet vergeten van de Wijnfaktorij in Antwerpen. Hij kwam in het nieuws omdat zijn Kontreir III op de kaart van El Celler de Can Roca werd gezet. Met druiven uit de regio Maaseik en Tielt-Winge maakte hij in 2019 een oranje wijn ‘cuvée Kontreir II’ die hij 10 maanden op gerecycleerde, niet getoaste Franse barriques liet verouderen Helaas is die ook niet meer te proeven, want uitverkocht.

Ik heb meestal niet vermeld onder welke categorie/appellatie de orange wines op de markt komen Soms is dat de AOC van ter plekke, omdat het lastenboek qua druivenrassen gerespecteerd werd (zoals in de Elzas en Savoie ), maar nogal vaak dient men de wijn te declasseren tot Vin de France, wat ook het geval is voor de rancio’s. Vooral in de Roussillon is dat helaas zo.

Orange wijnen vind je in gespecialiseerde wijnzaken, en er zijn ook al meerdere wijnbars die deze wijnen met succes aanprijzen, naar het schijnt vooral bij een jong, wat alternatief publiek. De prijzen zijn zeer uiteenlopend, de meeste liggen in de vork 15-25 €, maar er zijn ook kleppers waar je tot 60-70 € moet voor neertellen. En net zoals de natuurwijnen blinken vele orange wijnen uit door hun tot de verbeelding sprekende naam en etiket.

Luc Wieme

BESTUUR COMMANDERIJ

GENT 2021-2022

Voorzitter

• Frans Moens

Ondervoorzitter

• Ronnie Blancquaert

Secretaris

• Fanny Dhondt

Penningmeester

• Yves Vuylsteke

Wijnmeester

• Dominique Markey

Public relations

• Stee van der Heiden

Keldermeester

• Perry Vermeulen

Webmaster

• Peter Kok

MEDEWERKERS AAN DIT NUMMER

• Frans Moens

• Peter Kok

• Martin Verfaillie

• Dirk Van der Borgt

• Luc Wieme

REDACTIE & LAY-OUT

Lay-out

• Rob De Waele

Foto's proefavonden

• Maarten Brys

Verantwoordelijke uitgever

• Frans Moens Toekomststraat 28a 9890 Dikkelvenne

Hoofdredacteur

• Luc Wieme

ACTIVITEITENKALENDER

18/09/2021 - Algemene vergadering / proeverij Pouilly-Fumé 16/10/2021 - Blind proeven als voorbereiding op de nationale proeven van 28/11/2021 (geannuleerd) 27/11/2021 - Domaine J.J. Confuron, Côtes de Nuits (in aanwezigheid van de wijnbouwer) 19/02/2022 - Priorat: la síntesis de una bella poesía 26/03/2022 - Kapittel en banket 23/04/2022 - Coteaux du Giennois (in aanwezigheid van de wijnbouwer) 24/04/2022 - Aula Vini Pro Piemonte 21/05/2022 - Alto Adige 03/06/2022-07/06/2022 - Wijnreis Roussillon 18/06/2022 - Abruzzo

CONTACT:

voorzitter@commanderij-gent be redactie@commanderij-gent.be secretariaat@commanderij-gent.be 2