Salcia Hałas proponuje, i to jest fascynujące, aby zwrócić się ku małym rzeczom, zacząć doświadczać, w miejsce ciągłego pośpiechu. Realizm społeczny, poszukiwanie społecznej sprawiedliwości, rzeczowość, ale też czerpanie z reportażu, mamy przecież w Potopie wątki interwencyjne, kwestia dzikiej reprywatyzacji, piekło, jakie mogą wyrządzić starsze osoby (Jagna Grochowiakowa, babka Zośki), czy bardzo w ostatnim czasie istotny problem depresji. I na próżno szukać trąb jerychońskich, piekielnych ogni, scen rodem z filmów s-f, tego raczej nie doświadczymy. Wątki, małe sprawy utkane w przedziwnym wzorze, pełne domysłów i przypuszczeń, gdzieś zasłyszane, oddające również polot potocznej mowy, niezwykłe. Nie w każdym tekście literackim mogę to zaobserwować. Pojawia się skądinąd pytanie o sens narracji wykorzystanej w Potopie, tej niewolnej od sprzeczności, pełnej niedomówień i pytań o sens świata. Reakcje niektórych czytelników były, co nie powiedzieć, zaskakujące. W moim odczuciu to spontaniczność i skondensowanie tekstu wśród tzw. mikrozdarzeń. Jednym się to podoba, drugim być może trochę mniej. Warto też zwrócić uwagę na pozycję narratora, który nie jest wszechwiedzący, nie razi omnipotencją, raczej tłumaczy się ze swojej niewiedzy, snuje domysły. To istotne novum, chcę takiej narracji posłuchać, przede wszystkim jest to głos bliższy prawdzie, przecież nikt nie może obiecać, że przekaże tę jedyną i słuszną wersję wydarzeń, nie ma takiej możliwości. Być może dlatego,
w ostatnim czasie obserwujemy odwrót od literatury gatunkowej, gdzie każda postać i relacja, ułożone są jak w ciasnym pudełku. Potop przynosi niewiedzę, uwolnienie od dogmatu. Jest też tekstem terapeutycznym, gdzieś w zanadrzu poemat przewlekły o końcu świata to rzecz o śmierci, od której często uciekamy, popadamy w zwątpienie, życie przestaje mieć sens. Salcia Hałas utwierdza czytelnika w przekonaniu, że nawet mały, pojedynczy gest ma znaczenie. Potop to manifest, tekst zaangażowany. Ma potrząsnąć i porazić („Każdy litr mleka, każda szklanka wody zapakowane w plastik”). Zośka to reprezentantka pokolenia umów śmieciowych, nikt nie da jej chorobowego, zostanie zwolniona, jeśli będzie niezdatna do pracy. Prekariat to ludzie, którzy w swoim życiu doświadczają stale ruchomych piasków, niestałości, a jednocześnie szukają odrobiny dobra i piękna. Świat w Potopie jest niewyretuszowany, (widać wszystkie niedoskonałości), nieuleczalnie chory, ulega rozkładowi. Pomimo tego, Zośka szuka nadziei, dokarmia bezdomne koty. Zwierzęta w tekście Salci Hałas są niezwykle ważne. Zarówno te bezwiednie ginące na szosie, czy zakleszczone w oknie, jak i te towarzyszące człowiekowi w codzienności, jak Fuka Lońki Szwajcerowej. I gdzieś obok, stale sącząca się narracja o końcu świata, tak znajoma, (wystarczy przysłuchać się rozmowom starszych ludzi), wieść o końcu świata, dotychczas mało eksponowana, znalazła swoje ujście w Potopie. Utknęliśmy na mieliźnie, to fakt, słychać tylko jak grzechoczą granulki czasu.
„Malinówki to były! Złoto, nie malinówki. Bordowe, chrupkie, żyłkami cukru.
poprzecinane
Zagłuszył je orzech, zabrał czas. Któregoś roku przestały dojrzewać. Z roku na rok robiły się coraz mniejsze i coraz bardziej zielone. Kiedy orzech zasłonił słońce, jabłoń zakwitła jesienią, a wiosną całkiem uschła. Pod jabłonią, co uschła, w beciku śpi Anieli synek mały. Z kępy żarnowców wybiega Łata. Mały, łaciaty piesek, który dawno umarł, ale teraz z powrotem jest szczeniakiem. Stasik siada obok i zaczyna jeść zupę. Grzechoczą granulki czasu”.
Potop Salci Hałas znalazł się w dwudziestce tytułów nominowanych do tegorocznej Literackiej Nagrody Nike. Tekst utworu został zaadaptowany przez przezIgnaczak Ewę Ignaczak oraz Ewę oraz zaprezentowany zaprezentowany na deskach na deskach Teatru Gdynia Główna. Teatru Gdynia Główna. Na podstawie Potopu powstało Na podstawie Potopu–powstało również słuchowisko audycji również słuchowisko – audycji mogliśmy wysłuchać na mogliśmy wysłuchać na antenie antenie Polskiego Polskiego Radia Radia Gdańsk. Gdańsk. Salcia Hałas, Potop. Poemat przewlekły o końcu świata. Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2019. [RK]
Koniec świata
niejedno ma imię 62
POST SCRIPTUM
