Jak prowadzić odpłatną działalność pożytku publicznego?

Jak prowadzić odpłatną działalność pożytku publicznego?

Sławomir Wieteska

Spis treści 1 Odpłatna działalność w ujęciu formalnym ______________________________________________ 2 Działalność odpłatna w ujęciu księgowym _____________________________________________ 11 Działalność odpłatna krok po kroku____________________________________________________ 17 Kto może pomóc _______________________________________________________________________ 20

Odpłatna działalność w ujęciu formalnym Czym jest działalność odpłatna pożytku publicznego Działalność odpłatna pożytku publicznego to jedyne w Europie rozwiązanie, które pozwala organizacjom pozarządowym na sprzedawanie swoich towarów i usług, która nie jest działalnością gospodarczą. Innymi słowy możemy zarabiać ale nie musimy rejestrować się w rejestrze przedsiębiorstw. Jak większość wyjątkowych rozwiązań i to ma swoje obostrzenia.

Działalność odpłatną pożytku publicznego mogą prowadzić organizacje pozarządowe (wymienione w art. 3 UoDPPioW) i wyłącznie obszarze pożytku publicznego (art. 4 UoDPPioW). Organizacje w ramach działalności odpłatnej mogą

pobierać

od swoich beneficjentów (interesariuszy)

wynagrodzenie.

Ponadto do działalności odpłatnej zaliczamy sprzedaż wytworzonych lub świadczenie usług w zakresie: a)

rehabilitacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych na zasadach określonych

w ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, lub b)

integracji i reintegracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym,

o których mowa w ustawie z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym oraz ustawie z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych Nowelizacja ustawy z sierpnia 2015 roku przywróciła również do katalogu rodzajów działalności odpłatnej sprzedaż przedmiotów darowizny.

Przychód z działalności odpłatnej pożytku publicznego służy wyłącznie prowadzeniu działalności pożytku publicznego (zarówno odpłatnej jak i nieodpłatnej).

2

Kto może prowadzić działalność odpłatną pożytku publicznego.

Zgodnie z UoDPPioW działalność odpłatną mogą prowadzić nie tylko stowarzyszenia i fundacje ale również kościelne osoby prawne (działające w obszarze pożytku publicznego), spółdzielnie socjalne, stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego, spółki akcyjne i spółki z o.o nie działające dla zysku.

Aby prowadzić odpłatną działalność pożytku publicznego, nie trzeba posiadać statusu organizacji pożytku publicznego. Może ją prowadzić każdy z wyżej wymienionych podmiotów, którego statut (lub inny dokument wewnętrzny – np. umowa spółki) dopuszcza prowadzenie takiej działalności i określa jej zakres (czyli w co i w jaki sposób chcemy robić). Prowadzenie działalności odpłatnej pożytku publicznego nie wymaga dodatkowej rejestracji, wystarczy uchwała uprawnionego organu o jej rozpoczęciu, jeśli statut organizacji nie stwierdza jej prowadzenia wprost.

Uwaga – wyjątkiem są organizacje pozarządowe, które posiadają status OPP, które na drukach KRS podają informację o prowadzonej przez siebie działalności pożytku publicznego z podziałem na odpłatną i nieodpłatną. Nadal jednak nie jest to forma rejestracji, a określenie obszarów

Przykład zapisu statutowego 1: „Stowarzyszenie może realizować swoje cele w ramach odpłatnej i nieodpłatnej działalności pożytku publicznego poprzez (....)”

W tym przypadku stowarzyszenie może prowadzić działalność odpłatną i nieodpłatną w tych samych obszarach pożytku publicznego. Jednak wyrażenie „może realizować” zakłada, że nie dzieje się tak od początku i wypada podjąć decyzje o uruchomieniu działalności odpłatnej (np. uchwałą zarządu).

Przykład zapisu statutowego 2: Fundacja realizuje cele statutowe poprzez nieodpłatną i odpłatną działalność pożytku publicznego.

Działalność nieodpłatna prowadzona będzie w obszarach: - (...)

Działalność odpłatna będzie prowadzona w obszarach: - (...)

3

W tym przypadku fundacja prowadzi działalność odpłatną w jednych obszarach pożytku publicznego a działalność nieodpłatną w innych. Sformułowanie „realizuje cele statutowe poprzez nieodpłatną i odpłatną działalność pożytku publicznego” mówi nam, że decyzja o rozpoczęciu prowadzenia działalności odpłatnej została już w zasadzie podjęta.

Powyższe przykłady pokazują nam również, że możemy prowadzić działalność odpłatną i działalność nieodpłatną pożytku w odniesieniu do tych samych celów (czyli dla przykładu organizacja może prowadzić zajęcia z zakresu ekologii, kształcenia wolontariuszy, promocję turystyki czy organizować wypoczynek dla dzieci i młodzieży zarówno w formie odpłatnej, jak i nieodpłatnej) lub inne cele realizujemy za pomocą działalności odpłatnej a inne za pomocą nieodpłatnej.

Organizacji nie wolno jedynie łączyć działalności odpłatnej z działalnością gospodarczą w odniesieniu do prowadzenia tego samego rodzaju działalności.

Dla przykładu nie można prowadzić działalności w zakresie prowadzenia szkoleń dla osób bezrobotnych w ramach działalności gospodarczej i odpłatnej pożytku, ale można w ramach gospodarczej i nieodpłatnej lub w ramach odpłatnej i nieodpłatnej. Na rysunku poniżej czerwonym kolorem zaznaczono relację, która nie może mieć miejsca.

Szkolenia – działalność odpłatna

Szkolenia –

Szkolenia –

działalność

działalność

gospodarcza

nieodpłatna

4

Nie oznacza to jednak, że nie możemy w naszej działalności rozbić na np. szkolenia dla osób bezrobotnych w ramach działalności odpłatnej i szkoleń skierowanych do kadr ośrodków pomocy społecznej w ramach działalności gospodarczej.

Zasady prowadzenia działalności odpłatnej 1. Prowadzenie działalności wyłącznie w sferze pożytku publicznego. Sfera pożytku publicznego określona

jest

w art.

4

ust.

1

UoDPPioW

i zawiera

38

obszarów

działania.

W zasadzie przy tak szerokim wachlarzu, każda organizacja może znaleźć coś dla siebie.

1. Sfera zadań publicznych, o której mowa w art. 3 ust. 1, obejmuje zadania w zakresie: 1) pomocy społecznej, w tym pomocy rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywania szans tych rodzin i osób; 1a) wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej; 1b) udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej oraz zwiększania świadomości prawnej społeczeństwa; 2) działalności na rzecz integracji i reintegracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym; 3) działalności charytatywnej; 4) podtrzymywania i upowszechniania tradycji narodowej, pielęgnowania polskości oraz rozwoju świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej; 5) działalności na rzecz mniejszości narodowych i etnicznych oraz języka regionalnego; 5a) działalności na rzecz integracji cudzoziemców; 6) ochrony i promocji zdrowia, w tym działalności leczniczej w rozumieniu ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2015 r. poz. 618, 788 i 905) ; 7) działalności na rzecz osób niepełnosprawnych; 8) promocji zatrudnienia i aktywizacji zawodowej osób pozostających bez pracy i zagrożonych zwolnieniem z pracy; 9) działalności na rzecz równych praw kobiet i mężczyzn; 10) działalności na rzecz osób w wieku emerytalnym; 11) działalności wspomagającej rozwój gospodarczy, w tym rozwój przedsiębiorczości; 12) działalności wspomagającej rozwój techniki, wynalazczości i innowacyjności oraz rozpowszechnianie i wdrażanie nowych rozwiązań technicznych w praktyce gospodarczej; 13) działalności wspomagającej rozwój wspólnot i społeczności lokalnych; 14) nauki, szkolnictwa wyższego, edukacji, oświaty i wychowania; 15) działalności na rzecz dzieci i młodzieży, w tym wypoczynku dzieci i młodzieży; 16) kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i dziedzictwa narodowego; 17) wspierania i upowszechniania kultury fizycznej; 18) ekologii i ochrony zwierząt oraz ochrony dziedzictwa przyrodniczego; 19) turystyki i krajoznawstwa;

5

20) porządku i bezpieczeństwa publicznego; 21) obronności państwa i działalności Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej; 22) upowszechniania i ochrony wolności i praw człowieka oraz swobód obywatelskich, a także działań wspomagających rozwój demokracji; 22a) udzielania nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego; 23) ratownictwa i ochrony ludności; 24) pomocy ofiarom katastrof, klęsk żywiołowych, konfliktów zbrojnych i wojen w kraju i za granicą; 25) upowszechniania i ochrony praw konsumentów; 26) działalności na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijania kontaktów i współpracy między społeczeństwami; 27) promocji i organizacji wolontariatu; 28) pomocy Polonii i Polakom za granicą; 29) działalności na rzecz kombatantów i osób represjonowanych; 30) promocji Rzeczypospolitej Polskiej za granicą; 31) działalności na rzecz rodziny, macierzyństwa, rodzicielstwa, upowszechniania i ochrony praw dziecka; 32) przeciwdziałania uzależnieniom i patologiom społecznym; 32a) rewitalizacji; 33) działalności na rzecz organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3, w zakresie określonym w pkt 1-32a.

6 Warto przy definiowaniu naszego pomysłu na działalność odpłatną zastanowić się, czy nasz „produkt” mieści się ww. obszarach.

Przykład 1: Stowarzyszenie 123 chce prowadzić działalność w zakresie imprez integracyjnych dla pracowników przedsiębiorstw, które będą zawierały lekcje nurkowania.

Fundacja ABC prowadzi dla pracowników przedsiębiorstw zajęcia sportowe – lekcję nurkowania.

Działalność Stowarzyszenia 123 nie mieści się w obszarze pożytku publicznego. Żaden z nich nie mówi o integracji pracowników przedsiębiorstw, a właśnie taki zakres działalności został przez stowarzyszenie określone.

Natomiast działalność Fundacji ABC da się wpisać w obszar pożytku publicznego - 17) wspieranie i upowszechnianie kultury fizycznej.

Przykład 2: Fundacja ABC wynajmuje swoje pomieszczenia innym podmiotom, w tym przedsiębiorcom, którzy korzystają z sal szkoleniowych.

Stowarzyszenie 123 użycza pomieszczeń innym organizacjom pozarządowym do prowadzenia w nich działalności na rzecz osób niepełnosprawnych a także do prowadzenia szkoleń dla wolontariuszy.

Wynajem sal prowadzona przez fundację nie jest działalnością z obszaru pożytku publicznego, natomiast udostępnianie sal organizacjom pozarządowym do prowadzenia działań w zakresie promocji i organizacji wolontariatu czy działalności na rzecz osób niepełnosprawnych wpisuje się w obszar: 33) działalność na rzecz organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust.

3, w zakresie określonym w pkt 1-32a.

Innym faktem jest sama różnica pomiędzy użyczeniem a najmem, ale o tym w innej części poradnika.

Jak pokazują powyższe przykłady pomimo dużego katalogu możliwych działań w ramach działalności odpłatnej pożytku publicznego warto zastanowić się, czy nasz pomysł wpisuje się w jego ramy. Żaden dokument nie określa dokładnie, jakie konkretne usługi mieszczą się w katalogu a jakie nie i warto pamiętać, że organy kontrolujące mogą interpretować jego zapisy nieco inaczej niż organizacje.

Dlatego warto sięgać do rozwiązań bezspornych, niepozostawiających wątpliwości. Niezwykle ważnym pytaniem, na jakie trzeba sobie jeszcze odpowiedzieć, to czy ta działalność jest również zgodna z naszymi celami statutowymi, ponieważ to one wyznaczają kierunki działań jakie możemy podejmować.

2. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie osoby fizycznej z tytułu zatrudnienia przy wykonywaniu statutowej działalności odpłatnej pożytku publicznego, za okres ostatniego roku obrotowego, a w przypadku zatrudnienia trwającego krócej niż rok obrotowy - za okres tego zatrudnienia, przekracza 3-krotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za rok poprzedni.

7

Wynagrodzenie pracowników czy współpracowników, przy prowadzenia działalności odpłatnej liczy się dla konkretnej osoby fizycznej, bez znaczenia, czy była zatrudniona na umowę o pracę czy umowę cywilnoprawną (zlecenie lub dzieło) .

Należy pamiętać przy ustalaniu wynagrodzeń, że liczy się średnia za okres roku (lub za okres, kiedy dana osoba była zatrudniona przy działalności odpłatnej) . Nie oznacza to, że w przypadku jednorazowego

przekroczenia

limitu

zarobków

będziemy

musieli

rejestrować

działalność

gospodarczą.

Przeciętne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w 2014 r. wyniosło 3 980,24 zł brutto. Zatem limit przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia wynosi w 2015 r.: 11 940,72 zł brutto.

3. Wynagrodzenie pobierane od beneficjentów (uczestników) nie może być wyższe od tego jakie wynika z kosztów (bezpośrednich i pośrednich) tej działalności (nie ma zysku/marży) .

Oznacza to nic innego, jak fakt, że na prowadzeniu działalności odpłatnej nie wolno nam zarobić.

Aby prawidłowo określić cenę usługi, czy produktu, powinniśmy zacząć od wyliczenia jego kosztów.

Organizacje pozarządowe często mają problem ze zdefiniowaniem kosztów bezpośrednich i pośrednich konkretnej działalności. Najprościej sięgnąć do Ustawy o rachunkowości

Przykład: Stowarzyszenie prowadzi warsztaty plastyczne dla 10 dzieci. Cykl warsztatów został zaplanowany na 10 dni po 2 godziny dziennie. Warsztaty będą odbywały się w wynajmowanych przez stowarzyszenie pomieszczeniach. Kosztami bezpośrednimi będą więc: •

zakup materiałów plastycznych (30zł na jedną osobę x 10 osób = 300 zł)

•

wynagrodzenie osoby prowadzącej warsztaty (1000zł)

•

koszty materiałów promujących (ogłoszenie w gazecie – 200zł)

8

Kosztami pośrednimi będą: •

wynagrodzenie księgowości – miesięcznie stowarzyszenie ponosi koszty 200 księgowości 20zł za rozlicznie usługi/ 10 osób = 2zł,

•

koszty pomieszczeń – miesięcznie stowarzyszenie ponosi koszty (czynsz, media, środki czystości) 400 zł.

Wyliczenie kosztów bezpośrednich: koszty bezpośrednie działalności odpłatnej wynoszą 1500zł.

Wyliczenie kosztów pośrednich: a) koszty księgowości – można przyjąć zasadę proporcjonalności: jeżeli księgowa miesięcznie księguje 20 dokumentów, a dokumentów księgowych związanych z działaniem będzie 4 (20%) to można przyjąć, że koszty związane z księgowaniem działalności odpłatnej to 200zł x 20% 40 zł; b) koszty utrzymania pomieszczeń – można również przyjąć zasadę proporcjonalności: jeśli pomieszczenia mają 50 m

2,

2,

a sala przeznaczona do warsztatów ma 25 m to miesięczne

utrzymanie sali warsztatowej wynosi 400zł x 50% = 200zł. Przy założeniu, że sala warsztatową użytkowana jest przez 20 dni w miesiącu a dni związane z działalnością odpłatną to 10 to znów musimy przyjąć 50% kosztów utrzymania sali warsztatowej: 200zł x 50% = 100zł.

W związku koszty pośrednie działalności odpłatnej wynoszą 140zł Łącznie koszty działalności odpłatnej wyniosą 1640zł i tyle powinny wynieść maksymalnie łącznie wpłaty od potencjalnych beneficjentów za uczestnictwo w 20 godzinach warsztatów plastycznych, aby koszty były równe przychodom.

Co jeśli złamiemy ograniczenia?

Działalność odpłatna pożytku publicznego staje się działalnością gospodarczą i wymaga rejestracji, jeśli złamie którąkolwiek z zasad określonych w UoDPPioW..

Stanie się tak wtedy, gdy pobierana przez organizację odpłatność jest wyższa od kosztów działalności odpłatnej pożytku lub jeżeli organizacja przekroczy limity przeciętnego wynagrodzenia osoby

9

zatrudnionej przy działalności odpłatnej lub jeśli działalność nie mieści się obszarze pożytku publicznego.

Wystarczy złamanie jednej z powyższych zasad, aby działalność odpłatna stała się działalnością gospodarczą, wymagającą rejestracji w rejestrze przedsiębiorców.

Jeśli w trakcie kontroli przeprowadzanej przez organ administracji publicznej okaże się, że organizacja nie spełnia warunków prowadzenia działalności odpłatnej, organ administracji publicznej nakaże

organizacji

złożenie

wniosku

do

KRS

o wpis

działalności

gospodarczej

w terminie 30 dni od dnia wezwania. Jeżeli organizacja w tym terminie złoży takiego wniosku, organ administracji zawiadamia KRS o prowadzeniu działalności gospodarczej przez organizacje bez odpowiedniego wpisu. Konsekwencją tego może być nałożenie na organizację kary grzywny (która może być ponowiona).

Organizacja pozarządowa, która wykracza w swojej działalności odpłatnej poza jej ramy sama może złożyć wniosek do KRS, bez konsekwencji i narażania się na karę grzywny.

10

Działalność odpłatna w ujęciu księgowym Ustawa nakłada na organizacje prowadzące działalność odpłatną pożytku publicznego obowiązek rachunkowego wyodrębnienia działalności odpłatnej oraz działalności nieodpłatnej w takim stopniu, aby możliwe było określenie zarówno przychodów, kosztów jaki i wyników tej działalności.

Wymaga to od organizacji wyodrębnienia rachunkowego (księgowego)

działalności odpłatnej

i nieodpłatnej – można to zrobić poprzez opracowanie nowych kont lub subkont w księgach rachunkowych (planie kont) . Muszą być oddzielnie wykazywane przychody i koszty związane z odpłatnością, po to aby organizacja mogła wykazać, jakie koszty zostały zapłacone z przychodów z odpłatnej działalności pożytku publicznego Przykładowy plan kont:

Zespół 5 – Koszty według miejsc powstawania 510 XXX – koszty działalności odpłatnej 520 - 01– koszty działalności statutowej dotacje Do konta 520-01 prowadzona będzie analityka w podziale na realizowane projekty, programy i kategorie zawartych w nich kosztów 520-02- koszty działalności statutowej – darowizny Do konta 520-02 prowadzona będzie analityka w podziale na cele.

520-03- koszty działalności statutowej – 1 % podatku dochodowego Do konta 520-02 prowadzona będzie analityka w podziale na cele przekazania 1 % podatku dochodowego.

520-04- koszty działalności statutowej nieodpłatnej Do konta520-03 prowadzona będzie analityka w podziale na cele statutowe działalności nieodpłatnej. (...)

Zespół 7 – Przychody 702 - XXX – Przychody z tytułu realizacji zadań zleconych 710 - XXX – Przychody z działalności odpłatnej (Do konta przychody z działalności odpłatnej prowadzona będzie analityka w podziale na poszczególne zadania) 720 – 01 X… – Przychody bieżącej działalności statutowej – dotacje – analityka wg źródeł pochodzenia 720 – 02 – Przychody bieżącej działalności statutowej – darowizny 01 – darowizny pieniężne 02 – darowizny rzeczowe (...)

11

Powyższy przykład planu kont pozwala na zidentyfikowanie kosztów i przychodów działalności odpłatnej pożytku publicznego. Każde działanie prowadzone przez organizację posiada wydzielone konta księgowe, które pozwalają określić wszystkie koszty oraz przychody podejmowanych przez nią poszczególnych działań.

Działalność odpłatna a vat To czy organizacja stanie się płatnikiem vat nie zależy od faktu prowadzenia działalności odpłatnej.

Przepisy nie wprowadzają zwolnienia z podatku vat organizacji pozarządowych, ani organizacji pożytku publicznego od podatku od towarów i usług. Zatem ich działalność podlega normalnemu opodatkowaniu. Jedynym wyjątkiem jest sprzedaż towarów dokonywana przez organizacje pożytku publicznego, jeżeli towary te zostały nabyte jako darowizny rzeczowe ze zbiórek publicznych lub za środki pieniężne pozyskane ze zbiórek. Trzeba pamiętać, że uprawnienie to zostało przyznane jedynie organizacjom pożytku publicznego.

Nie oznacza to jednak, że będziemy od początku czynnymi płatnikami podatku vat, ustawa o podatku od towarów i usług definiuje jasno sytuacje, kiedy możemy zostać zwolnieni z jego płacenia.

Artykuł 113 ustawy o vat mówi, że zwolnienie z podatku Vat przysługuje podatnikom (w tym przypadku organizacjom) , którzy rozpoczynają w ciągu roku podatkowego wykonywanie czynności podlegających opodatkowaniu (sprzedaż towarów/usług) jeśli przewidywana wartość sprzedaży nie przekroczy 150 000,00 zł. Jeśli rozpoczynamy działalność w połowie roku musimy wyliczyć limit proporcjonalnie: A = (B × C) / D A

-

oznacza graniczną przychodów jaką możemy uzyskać proporcjonalnie do do okresu

prowadzonej działalności, której przekroczenie powoduje utratę zwolnienia, B

-

oznacza limit określony w art. 113 ust. 1, czyli 150.000 zł,

C

-

oznacza liczbę dni prowadzenia działalności, jaka pozostała do końca roku,

D

-

oznacza liczbę dni w roku podatkowym.

12

Przykład: Stowarzyszenie ABC rozpoczyna działalność odpłatną 1 września. Do końca roku podatkowego zostało 122 dni. Liczba dni w danym roku ma 365 dni. Zatem A = (150000 x 122) / 365 = 1830 000/365 = 50 136,99 zł Stowarzyszenie ABC może uzyskać przychód w wysokości 50 136,99 zł w okresie od 1 września do 31 grudnia z tytułu prowadzenia odpłatnej działalności pożytku publicznego aby móc skorzystać ze zwolnienia z podatku vat.

Ustawa wprowadza jednak szereg działalności, których nie może dotyczyć zwolnienie z tytułu limitu przychodów.

Z prawa do korzystania ze zwolnienia z VAT wyłączeni są podatnicy, którzy dokonują sprzedaży: •

wyrobów z metali szlachetnych lub z udziałem tych metali,

•

towarów opodatkowanych podatkiem akcyzowym,

•

budynków, budowli lub ich części,

•

nowych środków transportu,

•

terenów budowlanych,

•

usług prawniczych,

•

usług w zakresie doradztwa, z wyjątkiem doradztwa rolniczego związanego z uprawą i hodowlą roślin oraz chowem i hodowlą zwierząt, a także związanego ze sporządzaniem planu zagospodarowania i modernizacji gospodarstwa rolnego,

•

usług jubilerskich.

Z punktu widzenia działalności odpłatnej pożytku publicznego organizacji pozarządowych, istotne wydają się być dwie pozycje. Organizacja, która będzie chciała prowadzić usługi doradcze, czy usługi prawnicze będzie musiała zarejestrować się jako czynny podatnik vat bez względu na wielkość przychodów z prowadzonej działalności.

13

Jeśli organizacja stanie się już płatnikiem vat, będzie musiała realizować kilka obowiązków: •

dokonanie rejestracji dla podatku od towarów i usług we właściwym urzędzie skarbowym,

•

prowadzenie

bardziej

szczegółowych

ewidencji

dotyczących

zarówno

sprzedaży,

jak

i dokonywanych zakupów, •

składanie deklaracji dla podatku VAT,

•

zapłata podatku należnego, jeśli z deklaracji podatkowej wynikać będzie kwota zobowiązania podatkowego.

Równocześnie organizacja, która utraciła prawo do zwolnienia z VAT i stała się czynnym podatnikiem VAT, nabywa prawo do odliczania podatku naliczonego od dokonywanych zakupów, które związane są z wykonywanymi przez niego czynnościami opodatkowanymi (czyli z działalnością odpłatną) .

UWAGA: przepisy dotyczące podatku VAT ulegają częstym zmianom, dlatego warto je śledzić lub korzystać z porad księgowej.

Kasa fiskalna w organizacji pozarządowej Organizacja pozarządowa, która sprzedaje swoje produkty czy usługi osobom fizycznym, które nie prowadzą działalności gospodarczej są zobowiązane do ewidencjonowania swoich przychodów za pomocą kasy fiskalnej. Tak jak w przypadku podatku vat ustawodawca przewidział pewne wyjątki, które mogą być zwolnione od obowiązku posiadania kasy fiskalnej.

1. Zwolnienie z tytułu limitów przychodów.

Jeśli przychody ze sprzedaży nie przekroczą kwoty 20 tys. zł, lub kwoty obliczonej proporcjonalnie do okresu prowadzonej sprzedaży) . Należy pamiętać, że liczy się moment sprzedaży osobom fizycznym.

A = (B × C) / D A

-

kwota limitu sprzedaży osobom fizycznym do końca roku,

14

B

-

oznacza limit określony w ustawie 20000,00 zł,

C

-

oznacza liczbę dni prowadzenia działalności, jaka pozostała do końca roku,

D

-

oznacza liczbę dni w roku podatkowym.

Przykład: Stowarzyszenie ABC prowadzi działalność odpłatną od 1 maja, początkowo jej klientami były inne organizacje pozarządowe (osoby prawne) . 1 września sprzedały pierwszą usługę skierowaną do osób fizycznych, które nie prowadzą działalności gospodarczej. Do końca roku podatkowego zostało 122 dni. Liczba dni w danym roku ma 365 dni. Stowarzyszenie musi obliczyć limit, od którego musi wprowadzić kasę fiskalną: A = (20000 x 122) / 365 = 2440000/365 = 6684,93 zł Stowarzyszenie ABC może uzyskać przychód w wysokości 6684,93 zł w okresie od 1 września do 31 grudnia z tytułu sprzedaży osobom fizycznym towarów i usług aby nie prowadzić kasy fiskalnej.

2. Zwolnienie z tytułu prowadzenia określonego rodzaju usług.

Zakres zwolnień został określony w załączniku do rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 29.11.2012. Pełny katalog zwolnień jest dość szeroki i pozwala organizacjom na korzystanie w szerszym zakresie niż zwolnienie z tytułu przychodów. Jedną z nich jest prowadzenie usług organizacji członkowskich( kod PKWiU – 94) . Są to usługi świadczone przez: „organizacje komercyjne i pracodawców, organizacje profesjonalne, związki zawodowe, organizacje religijne, organizacje polityczne, organizacje członkowskie mające na celu ochronę praw człowieka, środowiska, ochronę i poprawę sytuacji pewnych specjalnych grup społecznych, usługi wspomagające działania na rzecz poprawy warunków życia ludności i inicjatyw społecznych, usługi świadczone przez związki młodzieżowe, stowarzyszenia kulturalne i rekreacyjne oraz usługi świadczone przez pozostałe organizacje członkowskie, gdzie indziej niesklasyfikowane”. Nie wszystkie usługi świadczone przez

15

organizacje pozarządowe będą mogły być podpięte pod tę grupę. Warto przed rozpoczęciem działania skonsultować z księgową, czy dana usługa będzie mieściła się w grupie PKWiU 94.

Z pewnością trudniej będzie skorzystać z tego przedmiotowego zwolnienia fundacjom, które nie są organizacją członkowską (zrzeszającą) .

Jak udokumentować sprzedaż Jeśli organizacja pozarządowa jest zwolniona z obowiązku posiadania kasy fiskalnej musi wystawić fakturę vat.

Od 20145 roku zniknęły tzw. rachunki uproszczone i zastąpione fakturą vat. Jeśli organizacja nie jest płatnikiem vat, to na fakturze w miejscu „stawka vat” wpisuje zw.- towar lub usługa zwolniona z podatku vat.

Dokumentem sprzedaży nie jest pokwitowanie przyjęcia gotówki czy druk KP. Jeśli nie wystawimy faktury lub paragonu organizacja może narazić się na kary z tytułu nieewidencjonowania sprzedaży.

Problemu nie ma w zasadzie, kiedy beneficjentem/klientem jest firma lub inna osoba prawna, ten rodzaj klienta po prostu preferuje faktury jako dokument zakupy usługi czy produktu.

W Internecie dostępnych jest wiele programów lub szablonów zarówno tych darmowych jak i płatnych, które pozwolą organizacji pozarządowej wystawiać faktury i które same wyliczają odpowiednie pola i zapamiętują dane klientów. Można również skorzystać z druków faktur do kupienia w każdym sklepie z artykułami biurowymi.

16

Działalność odpłatna krok po kroku Dobre planowanie To etap podobny do tworzenia pomysłu na działalność. Zanim organizacja uruchomi działalność odpłatną powinna jasno zdefiniować sobie produkt czy usługę, za którą chce pobierać wynagrodzenie, czyli w dużym uproszczeniu chce sprzedawać.

Etap planowania powinien odpowiedzieć na pytania: 1. Co będzie produktem/usługą organizacji - co będzie wchodziło w skład produktu czy usługi, jakie będzie „opakowanie” tego produktu?

2. Kto będzie klientem (beneficjentem) organizacji - jakie potrzeby klienta zaspokoi oferta organizacji pozarządowej, co jest dla klienta ważne, jak dokonuje wyboru, czy liczy się dla niego wartość społeczna zakupów?

3. Kto będzie konkurencją – ile jest na rynku organizacji czy firm, które świadczą usługi podobne w tym samym zakresie, w czym oferty konkurencji są lepsze od oferty planowanej przez organizację, czym oferta organizacji przewyższa ofertę konkurencji?

4. Jak organizacja będzie sprzedawała produkt – w jaki sposób organizacja dotrze do klientów, jak ich przekona, w jaki sposób będzie dostarczała usługę, czy produkt.

Warto podczas opracowania pomysłu na działalność odpłatna skorzystać ze wzorów biznesplanów, lub innych form definiowania produktu (np. Bussines model canvas) .

Ważnym pytaniem, na które organizacja musi sobie odpowiedzieć, to czy pomysł na działalność mieści się w obszarze jej działalności statutowej i obszarze pożytku publicznego.

17

Przygotowanie budżetu Kluczowy moment dla podejmowanego przedsięwzięcia. Po pierwsze źle oszacowane koszty i przychody mogą sprawić, że organizacja straci na prowadzeniu działalności odpłatnej, po drugie – może okazać się, że wygenerowała zysk i w zasadzie powinna zarejestrować działalność gospodarczą.

Przy szacowaniu kosztów warto sięgnąć do budżetów projektów, które już organizacja realizowała, często podane są w nich dokładne wyliczenia metodologii kosztów pośrednich. Kiedy organizacja policzy wszystkie koszty działalności, to może określić łatwo wynagrodzenie jakie będzie pobierała za usługę/produkt.

Wymogi formalne Kiedy

organizacja

ma

już

gotowy

budżet

i sprawdzony

pod

kątem

„biznesowym”

i statutowym pomysł na działalność odpłatną, warto przejrzeć statut, żeby sprawdzić, czy nie powinna podjąć odpowiedniej uchwały i kto powinien ją podjąć.

Przykładowa uchwała:

18

Uchwała nr .... Zarządu/Walnego Zgromadzenia z dnia 01.01.2015 Przykładowa treść: fundacja/stowarzyszenie [nazwa] rozpoczyna realizację projektu [nazwa, ewentualnie krótki opis], który prowadzony będzie w ramach działalności odpłatnej pożytku publicznego zgodnie z harmonogramem i budżetem stanowiącymi aneks/załącznik do niniejszej uchwały.

Aneks/załącznik może (ale nie musi) zawierać harmonogram i budżet. W przypadku kontroli organizacja może wykazać, że uważnie skalkulowała działanie tak, aby nie osiągnąć zysku.

19

Rozpoczęcie działalności, zakończenie i sprawozdanie Kiedy organizacja rozpocznie już realizację działalności odpłatnej musi uważnie śledzić zgodność założeń budżetowych ze stanem faktycznym. Pozwoli to na ewentualne korygowanie (częściej zmniejszanie)

wynagrodzenia od beneficjentów, lub zakupem większej ilości materiałów,

niezbędnych do realizacji usługi.

Czasem zdarza się, że założenia budżetowe są lekko przeszacowane, pewne towary organizacja kupiła taniej inne drożej. W przypadku działalności gospodarczej, organizacja mogłaby cieszyć się z ewentualnego większego zysku, natomiast przy działalności odpłatnej musi pamiętać i limitach.

W przypadku organizacji, która nie prowadzi działalności gospodarczej, a jedynie działalność odpłatną, w sprawozdaniu finansowym musi znaleźć się informacja, jakie przychody organizacja osiągnęła i wydatkowała na działalność nieodpłatną a także jakie przychody osiągnęła i jakie koszty poniosła w ramach działalności odpłatnej

Kto może pomóc Warto przy planowaniu działalności odpłatnej skorzystać z usług Ośrodków Wsparcia Ekonomii Społecznej, których lista jest dostępna na stronie www.akses.crzl.gov.pl.

OWESy dysponują kadrą doradczą, która pomoże dostosować statut organizacji do prowadzenia działalności odpłatnej, przeprowadzić procedury formalne (jeśli będą wymagane) . Ponadto OWES dysponują kadrą doradców specjalistycznych doradca biznesowy pomoże spojrzeć na działalność jak na

przedsięwzięcie

komercyjne,

pomoże

określić

produkt,

rynek

i konkurencję.

Doradca

finansowy/podatkowy wesprze organizację w zakresie np. zwolnień z podatku vat, czy zwolnienia z obowiązku posiadania kasy fiskalnej. Doradca księgowy sprawdzi i ewentualnie skoryguje plan kont, pomoże opracować metodologię kosztów pośrednich a doradca prawny pomoże opracować umowy.

20