WPŁYW REALIZACJI POLITYKI SPÓJNOŚCI NA JAKOŚĆ REALIZACJI KRAJOWYCH POLITYK PUBLICZNYCH
dr Michał Boni Szef Zespołu Doradców Strategicznych PRM Gdańsk, 7 lipca 2011 r. 1
POLITYKA SPÓJNOŚCI – LEKCJE (lessons learnt) Lekcja 1 (lata wcześniejsze) •
narzędzie wyrównywania szans;
•
rozwój i zmniejszanie dysproporcji rozwojowych (infrastruktura, kapitał materialny, gospodarka);
•
dystrybucja.
Lekcja 2 (lata ostatnie i najbliższe) •
narzędzie wyrównywania szans;
•
wspomaganie wzrostu potencjału rozwojowego (infrastruktura dla gospodarki, dla życia społecznego, kapitał ludzki i społeczny);
•
inwestycje.
Lekcja 3 (perspektywa nadchodząca) •
narzędzie wyrównywania szans;
•
wyzwalanie nowych (adekwatnych) przewag konkurencyjnych (solidarność spójności i konkurencyjności, kapitał intelektualny, impet cyfrowy);
•
Inwestycje z wartością dodaną.
2
UE 2020 -‐ cele • Smart growth: – increase of R&D spending in Europe and becer condidons fot private sector R&D; – becer educadon, training and lifelong learning; – development of digital society.
• Sustainable growth: – compeddveness; – combadng climate change; – clean and efficient energy; – transport (easier teritorial access, contribiudon to sustainable growth); – infrastructure and connecdvity.
• Inclusive growth: – increasing employment rates, in pardcular amongst the young people, women and older workers; – improving skills and lifelong learning pardcipadon; – fighdng poverty: the unemployed and children are pardcularly at risk.
3
Polska 2030 – Filary rozwoju CEL: rozwój mierzony poprawą jakości życia (wzrost PKB na mieszkańca w relacji do najbogatszego kraju UE i zwiększenie spójności społecznej) Polaków dzięki stabilnemu, wysokiemu wzrostowi gospodarczemu, co pozwala na modernizację kraju
Makroekonomiczne warunki rozwoju Polski do 2030 roku
Filar innowacyjności (modernizacji) Nastawiony na zbudowanie nowych przewag konkurencyjnych Polski opartych o wzrost KI (wzrost kapitału ludzkiego, społecznego, relacyjnego, strukturalnego) i wykorzystanie impetu cyfrowego, co daje w efekcie większą konkurencyjność
Filar terytorialnego równoważenia rozwoju (dyfuzji) Zgodnie z zasadami rozbudzania potencjału rozwojowego odpowiednich obszarów mechanizmami dyfuzji i absorbcji oraz polityką spójności społecznej, co daje w efekcie zwiększenie potencjału konkurencyjności Polski
Filar efektywności Usprawniający funkcje przyjaznego i pomocnego państwa (nie nadodpowiedzialnego) działającego efektywnie w kluczowych obszarach interwencji
4
EU cohesion policy & nadonal public policies • Efekt ilościowy → efekt jakościowy → zintegrowane podejście
• Diagnoza → wyzwania strategiczne → cele → decyzje → działania operacyjne (nowy porządek strategiczny) • Narzędzia planowania, wdrażania, monitorowania, oceny 5
EU cohesion policy & nadonal public policies 2 ·∙ Orientacja na rezultaty
wskaźniki (miary sukcesu)
orientacja na użytkownika (beneficjenta)
nie ilu było, ale jacy są/ będą
-‐ spójność wskaźników ESF i ERDF -‐ wspólne wskaźniki terytorialne (rural/ urban) -‐ rola danych statystycznych -‐ ad hoc sources of informadon -‐ ramy i regulacje
jakościowe zmiany (rozwój mierzony jakością życia)
• Kontrakty partnerskie/ zasada warunkowości
6
Rola zasady warunkowości
• stymulacja do stawiania celów i wyznaczania mierników ich osiągania • uzależnienie dostępu do środków (kolejnych, z rezerwy – w jakim modelu?) od wyników • składnik, istotny element budowania kontraktów partnerskich • sprzyjanie efektywności • stworzenie ram do łączenie orientacji na rezultaty i jakościowej orientacji na użytkownika
7
DOŚWIADCZENIE POLSKIE – LEKCJA 1, PKB Wpływ funduszy unijnych na poziom PKB (w cenach bieżących, odchylenia od scenariusza bez środków UE w %)
Wpływ funduszy unijnych na tempo wzrostu PKB (w cenach stałych, odchylenia od scenariusza bez środków UE w pp.)
8 Źródło: MRR, Ewaluacja ex post Narodowego Planu Rozwoju 2004-‐2006, str 11, 12
DOŚWIADCZENIE POLSKIE – LEKCJA 1 , Zatrudnienie Wpływ funduszy unijnych na wskaźnik zatrudnienia (odchylenia od scenariusza bez środków UE w pp.
Źródło: MRR, Ewaluacja ex post Narodowego Planu Rozwoju 2004-‐2006, str 14
9
DOŚWIADCZENIE POLSKIE – LEKCJA 1, Województwa Poziom rozwoju społeczno-‐gospodarczego województw w latach 2003-‐2008
10
DOŚWIADCZENIE POLSKIE – LEKCJA 1, Eksport Oszacowanie dodatkowego eksportu z krajów UE-‐15 do Polski Wywołanego przez realizację polityki spójności w okresie 2004-‐2015 (mld euro, ceny z 2008) -‐ podział według krajów
Odniesienie dodatkowego eksportu do Polski do wpłat neco krajów UE-‐15 do budżetu wspólnotowego w okresie 2004-‐2015, w części skierowanej do Polski w ramach polityki spójności
Źródło: MRR, Ewaluacja ex post Narodowego Planu Rozwoju 2004-‐2006, str 21-‐23
11
DOŚWIADCZENIE POLSKIE – LEKCJA 1, Transport Zmiana Wskaźnika Międzygałęziowej Dostępności Transportowej Ogółem w wyniku realizacji Inwestycji transportowych W ramach NPR 2004-‐2006
12
DOŚWIADCZENIE POLSKIE – LEKCJA 2. Geografia rozwoju Wymiar terytorialny w znaczeniu podwójnym: • ład przestrzenny w zagospodarowywaniu kraju, co wymaga odpowiednich instrumentów planowania, w tym planowania fizycznego i ekonomicznego, • ład w rozwoju potencjałów wzrostu dostosowanych do lokalnych i regionalnych uwarunkowań ( z wykorzystaniem ich endogenicznego charakteru). Trzeba też uświadamiać sobie na coraz większą skalę, iż planowanie przestrzenne jest narzędziem nowoczesnej polityki ochrony środowiska.
Polska AD 2010 „Warszawocentryczne” powiązania funkcjonalne pomiędzy głównymi miastami Polska AD 2030 Policentryczna metropolia sieciowa i zrównoważenie powiązań wewnątrzsieciowych
Źródło: MRR, „Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030”.
13
DOŚWIADCZENIE POLSKIE – LEKCJA 2. Kierunki działań polityki przestrzennej
Wzmocnienie obszarów peryferyjnych poprzez integrację z metropolią sieciową. Rozwijanie powiązań funkcjonalnych pomiędzy obszarami peryferyjnymi (żółta linia) służy głównie zapewnieniu spójności kraju Źródło: MRR, „Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030”.
14
DOŚWIADCZENIE POLSKIE – LEKCJA 2. Wieś – zadanie szczególne • Definiowanie „wiejskości” nie tylko przez rolnictwo (usługi, OZE, agroturystyka, miejsce pracy w przemysłach przetwórczych) Struktura społeczno-‐ zawodowa mieszkańców wsi – więcej przedsiębiorców, pracowników umysłowych, inteligencji i klasy średniej niż rolników
Uczący się i gospodynie domowe 12%
Bezrobotni 9%
Emeryci i renciści 27% Robotnicy niewykwalifikowani 6%
Rolnicy 13%
Przedsiębiorcy (tzw. stara klasa średnia) 3% Inteligencja (tzw. nowa klasa średnia) 4% Pracownicy umysłowi (lower service) 7% Pracownicy fizyczno-‐ umysłowi (usługi) 8% Robotnicy wykwalifikowani 11%
Poziom wykształcenia mieszkańców wsi
1998
2002
2008
Podstawowe/ gimnazjalne
60,9
44,0
33,6
Zasadnicze zawodowe
24,2
29,2
33,6
Średnie
13,1
22,4
25,3
Wyższe
1,8
4,3
7,5
Ogółem
100%
100%
100%
• Rola edukacji i dostępności infrastrukturalnej • Zatrudnienie a mobilność „wahadłowa” Źródło: Krystyna Szafraniec, Młodzież na obszarach wiejskich: warunki startu, edukacja, dążenia i strategie życiowe, sierpień 2010 r.
15
DOŚWIADCZENIE POLSKIE – LEKCJA 2. Trendy rozwojowe obszarów wiejskich Wyniki diagnozy i analiza trendów wskazywały na konieczność zaprojektowania dwóch rodzajów działań: rozwijających nowe przewagi konkurencyjne/szanse rozwojowe oraz służące doganianiu/ niwelowaniu różnic w rozwoju. Zmian liczby indywidualnych gospodarstw rolnych w Polsce w 2009r. w stosunku do 2000r. wg powierzchni użytków rolnych gospodarstwa. rok
2003
2010
Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 15 lat i więcej na wsi (%)
45,9
50,4
rok
2003
Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków (% ogólnej liczby) na wsi
50 ha i więcej
2009
7 775
od 30 do mniej niż 50 ha
353
od 20 do mniej niż 30 ha
-‐6 484
od 15 do mniej niż 20 ha
-‐19 291
od 10 do mniej niż 15 ha
-‐57 174
16,5
26,9
od 5 do mniej niż 10 ha -‐17 007
od 2 do mniej niż 5 ha
-‐34 895
powyżej 1 ha do mniej niż 2 ha
-‐241 790 -‐290 000
rok
-‐240 000 2003
do 1 ha włącznie -‐190 000
-‐140 000
-‐90 000
-‐40 000
10 000
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Odsetek gospodarstw domowych posiadających dostęp do internetu na wsi (%)
5,3
15,1
18,8
25,1
28,9
36,1
50,5
56,2
Odsetek dzieci w wieku 3-‐5 lat zamieszkałych na wsi objętych wychowaniem przedszkolnym
16,7
17,5
19,1
21,4
23,1
28,5
37,5
43,0
16
DOŚWIADCZENIE POLSKIE – LEKCJA 2. Zagrożenie ubóstwem w Polsce na tle krajów europejskich Udział osób materialnie zdeprywowanych wg poziomu urbanizacji miejsca zamieszkania (2008)
Udział osób zagrożonch ubóstwem wg poziomu urbanizacji miejsca zamieszkania (2008)
Źródło: European Commission, Invesdng in Europe's future, Fi{h report on economic, social and territorial cohesion, November 2010.
17
DOŚWIADCZENIE PRZYSZŁE – LEKCJA 3. Filar innowacyjności – wzmocnienie
TURBODOŁADOWANIE: Aspiracje społeczne
Konkurencyjnej jakości badania naukowe i współpraca z przemysłem
Wysokiej jakości edukacja na wszystkich poziomach
Kreatywność i innowacyjność gospodarki
TURBODOŁADOWANIE: Impet cyfrowy
Rozwój postaw przedsiębiorczych i kompetencji zarządczych przedsiębiorców
18
DOŚWIADCZENIE PRZYSZŁE – LEKCJA 3. Diagnoza (przykład 1) Enterprise support structure from ERDF (% of total ERDF allocadon) Under Covergence and Compedtveness Goals in the programming period 2007-‐2013(as for 2009)
Źródło: MRR;Evidence-‐based Cohesion Policy and its role In achieving Europe 2020 objecUves str. 13
19
DOŚWIADCZENIE PRZYSZŁE – LEKCJA 3. Diagnoza (przykład 2)
Direct and indirect government support of business R&D (% of GDP) in 2008
Źródło: MRR;Evidence-‐based Cohesion Policy and its role In achieving Europe 2020 objecUves str.14
20
DOŚWIADCZENIE PRZYSZŁE – LEKCJA 3. Diagnoza (przykład 3) Venture capital (% of GDP), 2008
Źródło: MRR;Evidence-‐based Cohesion Policy and its role In achieving Europe 2020 objecUves str.19
21
DOŚWIADCZENIE PRZYSZŁE – LEKCJA 3. Orientacje życiowe młodych •
100%
17,9
90% 80%
12,5
14,9
30,4
•
43,2
25,2
•
70% 60% 50% 40% 30%
20,4
20%
18,9
10%
5
• 11,5
0% 30-‐latkowie minimaliści
19-‐latkowie marzyciele
konwencjonalnie ambitni nieprzeciętnie ambitni poszukujący Źródło: K. Szfraniec, Raport Młodzi 2011, KPRM 2011.
•
Postawy bierne i niewielkie wymagania wobec życia nie są domeną młodych. Sentymentalni czy „cnotliwi” minimaliści, którzy nie mają wysokich aspiracji, mierzą na spokojne i bezpieczne życie, stanowią margines (5% młodych dorosłych oraz 11,5% młodszej młodzieży). Marzyciele – o wysokich aspiracjach do dostatku, barwnego i wygodnego życia, ale ze słabymi przesłankami do sukcesu – stanowią 20% młodych. Zorientowani na wzory mieszczańskie i przeciętne statusy (konwencjonalnie ambitni) stanowią główny strumień starszych roczników młodzieży (43,2%). Młodszych częściej urzekają niekonwencjonalne wzory życia: barwne, niecodzienne, z dużą wagą przywiązywaną do nieprzeciętnych karier i wyrafinowanej konsumpcji (30,4%). Trendy te sugerują, że młodsze roczniki młodzieży są bardziej wyrazistym produktem społeczeństwa konsumpcyjnego – ich oczekiwania konsumpcyjne są powszechniejsze 22 i silniejsze
DOŚWIADCZENIE PRZYSZŁE – LEKCJA 3. Drogi edukacyjne młodych ludzi
Odsetek absolwentów szkół średnich rozpoczynających studia wyższe
Źródło: Educadon at a Glance 2010. OECD Indicators
Zmiany preferencji w wyborze szkoły a status rodziny pochodzenia
Źródło: J. Domalewski, Społeczne i środowiskowe uwarunkowania dróg szkolnych młodzieży – dynamika zmian, Warszawa 2010: IRWiR PAN
23
DOŚWIADCZENIE PRZYSZŁE – LEKCJA 3. Wejście na rynek pracy młodych
10,6
25
Wiek wejścia na rynek pracy (2007) Źródło: OECD, „Off to a Good Start? Jobs for Youth”, 2010, ; EC, „Youth in Europe 2009. A stadsdcal portrait” 2010.
22
20 15 10 5 0
EL IT LU HU RO BE BG LT PL TR CZ EE FR CY PT SI SK HR EU-‐27 ES LV DE IE MT FI SE NO AT UK CH NL IS DK
25 20 15 10 5 0
Bierność społeczna młodzieży (NEET – Not in employment, educavon or training, udział w tej grupie wiekowej 15-‐24)
Stopa bezrobocia według grup wieku – kraje UE
Źródło: Eurostat, EU-‐LFS, za „Youth in Europe 2009. A Stadsdcal Portrait, s. 111..
24
DOŚWIADCZENIE PRZYSZŁE – LEKCJA 3. Lepszy start życiowy i zawodowy młodych Udział tymczasowych umów o pracę w 2009 r. w grupie wiekowej 15-‐24 62,0
Liczba nowych oddawanych mieszkań i liczba urodzeń
Lithuania
Latvia
Bulgaria
Malta
United
Slovakia
Turkey
Cyprus
Czech
Hungary
Denmark
Ireland
Norway
Iceland
Greece
Belgium
Croada
Austria
Finland
Luxembourg
EU27
Italy
Netherlands
France
Switzerland
Sweden
Portugal
Spain
Germany
Poland
40,5
Slovenia
70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0
Wskaźnik „gniazdownictwa” – Polska i EU27 Wg grupy wiekowej 24-‐34 wg płci (w %) PL Male
PL Female
PL Total
34,3 27,6
EU-‐27 Female
35,3 28,1
36,4 32,2 29,2
26,1
19,7
2005
2006
EU-‐27 Total
44,0
43,5
42,3
40,9
EU-‐27 Male
2007
37,3 30,4 32,1
26,0
19,8
2008
25
DOŚWIADCZENIE PRZYSZŁE – LEKCJA 3. Niepewność posiadania dzieci • •
W porównaniu z innymi krajami europejskimi Polacy nie są pewni czy chcą mieć dzieci, Proporcja tych którzy nie chcą nie jest tak wielka w porównaniu z innymi krajami. Udział deklarujących niepewność i niechęć posiadania dzieci (w %) Kobiety Nie chcą mieć dzieci
Kobiety Niepewne
Mężczyźni Nie chcą mieć dzieci Mężczyźni Niepewni Niemcy (Zach.) Polska Finlandia Flandria Niemcy (Wsch.) Czechy Litwa Holandia Austria Słowenia Rumunia Włochy Estonia Węgry 0 20 40 60 80 100 140 160 180 80 60 40 20 20120 40 60 80 Źródło: European Society of Human Reproducdon and Embryology. 2010. “Europe: The Condnent with Lowest Ferdlity.” Human ReproducUon Update 16 No. 6: 599.
26
EVIDENCE BASED PUBLIC POLICIES conclusions
• wielowymiarowe diagnozy; • definicje wyzwań w długiej perspektywie (POLSKA 2030); • cel – jakość życia; • decyzje – POLSKA 2030: 25 KLUCZOWYCH DECYZJI; • wskaźniki realizacji a wybory w politykach publicznych.
27
WSKAŹNIKI REALIZACJI , PUNKTY ODNIESIENIA, JAKOŚĆ POLITYKI PUBLICZNEJ (skuteczność decyzji)
Aktywność zawodowa 45-‐64 (2008)
Źródło: World Bank, „Europe 2020 Poland Fueling Growth and Compeddveness in Poland Through Niemcy Wielka Brytania Litwa Korea Chile Hiszpania Polska Employment, Skills, and Innovadon”, 2011 i obliczenia własne na podst. danych MOP 74,63% 72,96% 72,31% 71,84% 67,25% 65,41% 57,06% 28
WSKAŹNIKI REALIZACJI , PUNKTY ODNIESIENIA, JAKOŚĆ POLITYKI PUBLICZNEJ (skuteczność decyzji 2) Zdrowie w Polsce na tle innych krajów Europejski Konsumencki Indeks Zdrowia (Euro Health Consumer Index) – wskaźnik ten jest łącznym ujęciem określonej liczby wskaźników odnoszących się do wybranych obszarów oceny systemu ochrony zdrowia (takich jak: wyniki leczenia, zakres i zasięg świadczonych usług, prawa pacjenta i informacje, e-‐ Zdrowie, czas oczekiwania na leczenie, środki farmaceutyczne) mającym na celu sumaryczną ocenę sposobu świadczenia usług zdrowotnych w poszczególnych systemach opieki zdrowotnej
Źródło: European Commission. 2008. Health Consumer Powerhouse Euro Health Consumer Index 2008 Report. Brussels: EC.
29
WSKAŹNIKI REALIZACJI , PUNKTY ODNIESIENIA, JAKOŚĆ POLITYKI PUBLICZNEJ (skuteczność decyzji 3) Krzywa redukcji gazów cieplarnianych dla Polski do 2030 roku
Źródło: Krzywa McKinsey redukcji emisji gazów cieplarnianych w Polsce – Materiał roboczy
30
EVIDENCE BASED PUBLIC POLICIES CHECK – TEST 2011 2009
Fotografia przedstawia Zoję Owsiańską Źródło: Centrum Informacyjne Rządu
Fotografia przedstawia Zoję Owsiańską Źródło: Rodzice
31