Biuletyn nr 1 2014

BIULETYN

XI PRIORYTET

Kultura i dziedzictwo kulturowe Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko nr 1 • styczeń/kwiecień • 2014

Biuletyn MKiDN Numer 1 • 2014 r.

Wstęp Wdrażanie XI Priorytetu „Kultura i dziedzictwo kulturowe” Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko weszło w ostatnią fazę realizacji. Do dzisiaj zakończono 45 projektów, w tym 16 projektów dotyczących ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego, 13 projektów z zakresu infrastruktury kultury oraz 16 z zakresu infrastruktury szkolnictwa artystycznego.

Biuletyn MKiDN Numer 1 • 2014 r. Departament Funduszy Europejskich Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego Ul. Krakowskie Przedmieście 15/17 00-071 Warszawa Tel.: 22 42 10 302 Faks: 22 42 10 371 e-mail: poiis@mkidn.gov.pl www.poiis.mkidn.gov.pl

Zespół redakcyjny: Karolina Tylus-Sowa Katarzyna Binkiewicz Katarzyna Stasiaczek Beata Konopińska Autorzy zdjęć: Europejskie Centrum Solidarności, Mariusz Lis, Piotr Manasterski, Maciej Grochala, Tomasz Griessgraber – zdjęcia udostępniła Filharmonia Śląska im. Henryka Mikołaja Góreckiego

Pierwsze efekty ich wdrażania widoczne są już dzisiaj i przejawiają się nie tylko w sposób bezpośredni poprzez poprawę funkcjonalności obiektów i poszerzenie możliwości realizacji przedsięwzięć kulturalnych i edukacyjnych. Zmiany widoczne są również w naszym otoczeniu. Nowe lub wyremontowane instytucje kultury stają się przestrzenią spotkań i integracji mieszkańców oraz turystów. Ponadto, realizacja projektów wpływa na rozwój dyscyplin naukowych i praktycznych oraz rozwój edukacji pozaformalnej. W biuletynie przedstawiamy Państwu najważniejsze wnioski i wyniki badania ewaluacyjnego pn.: „Ocena osiągnięć wdrażania projektów w ramach XI Priorytetu PO IiŚ oraz ich wpływ na osiąganie celów szczegółowych priorytetu”, które zostało zrealizowane na zlecenie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w okresie od lipca do września 2013 r. Serdecznie zachęcamy do zapoznania się z pierwszą ekspercką oceną efektów wdrażania projektów z zakresu kultury. Życzymy przyjemniej lektury! Departament Funduszy Europejskich

EGZEMPLARZ BEZPŁATNY wstęp

um So

ie Centr

ropejsk Fot: Eu

ciej G

a Fot: M

tr Fot: Pio

arności

m Solid

ro Fot: Eu

entru ejskie C

la rocha

rski

Manaste

Wizyta Podsekretarz Stanu, Pani Moniki Smoleń w Gdańskim Teatrze Szekspirowskim i Europejskim Centrum Solidarności w Gdańsku 23 kwietnia 2014 r. na placu budowy Europejskiego Centrum Solidarności w Gdańsku (ECS) złożyła wizytę pani Monika Smoleń, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W obecności przedstawicieli beneficjenta oraz generalnego wykonawcy inwestycji Pani Minister obejrzała aktualny stan prac budowlanych prowadzonych w powstającym obiekcie, zlokalizowanym w historycznym miejscu na terenie Stoczni Gdańskiej przy Placu Solidarności. Projekt pn. „Budowa Europejskiego Centrum Solidarności w Gdańsku” o wartości całkowitej 229,12 mln zł uzyskał dofinansowanie z Unii Europejskiej w kwocie 113,04 mln zł. Obiekt ECS będzie stanowić atrakcyjny punkt zainteresowań dla miłośników współczesnej architektury, ale przede wszystkim będzie tworzyć tętniące życiem centrum kulturalne i naukowe, przestrzeń spotkań i wymiany poglądów dla wszystkich, których łączy i inspiruje idea Solidarności. Głównym założeniem funkcjonowania instytucji jest propagowanie dorobku „Solidarności” oraz zagadnień związanych

ści lidarno

Bieżące Wydarzenia

z poszanowaniem wolności. W ECS będzie się mieścić m.in.: nowoczesne i interaktywne muzeum, multimedialne archiwum oraz biblioteka, gromadząca i zabezpieczająca dziedzictwo „Solidarności”, które jest dziś bardzo rozproszone. W ramach struktury organizacyjnej ECS powstanie m.in.: wydział zbiorów historycznych i informacji naukowej, zajmujący się katalogowaniem, naukowym opracowywaniem oraz udostępnianiem zebranych materiałów na cele naukowe i kulturalne. Przewidywany termin otwarcia inwestycji to sierpień 2014 r. Podczas wizyty w Gdańsku Pani Minister Monika Smoleń odwiedziła także inną inwestycję współfinansowaną ze środków XI priorytetu Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko – siedzibę Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego. Pani Minister Monika Smoleń uczestniczyła w pierwszym publicznym otwarciu dachu Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego. Unikatowa w skali światowej konstrukcja dachu umożliwia wystawianie spektakli przy dziennym świetle lub pod rozgwieżdżonym niebem. Uroczystość uświetniła obchody 450. rocznicy urodzin Williama Szekspira. Na ścianie budynku pojawili się tańczący akrobaci, a po murze przeszła kolorowa parada aktorów. Widowisko obejrzało około trzy tysiące osób. Inwestycja pn. „Budowa siedziby Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego w Gdańsku” uzyskała dofinansowanie unijne w wysokości 50,19 mln zł (łączna wartość inwestycji to 95,47 mln zł). Teatr odwołuje się do idei Teatru Elżbietańskiego i stanowi nawiązanie do pierwszego publicznego teatru istniejącego w Gdańsku od XVII do XIX wieku. Projekt budynku teatru z jednej strony zaprojektowany jest jako nowoczesny oraz wielofunkcyjny obiekt, z drugiej zaś nawiązuje do historycznej Szkoły Fechtunku, wpisując się w otaczającą go zabytkową średniowieczno-renesansową zabudowę Gdańska. Nowa siedziba umożliwi prowadzenie działalności teatralnej na większą skalę, w tym działalności impresaryjnej i edukacyjnej. Nowa przestrzeń teatralna, którą będzie można różnorodnie aranżować, pozwoli na prezentację przedstawień zarówno w klasyczny jak i niekonwencjonalny sposób. Planowany termin ukończenia prac inwestycyjnych to III kwartał 2014 r.

Bieżące Wydarzenia

Fot: Tomasz Griessgraber Fot: Tomasz Griessgraber

Otwarcie gmachu Filharmonii Śląskiej w Katowicach 28 marca 2014 roku odbył się pierwszy koncert w zmodernizowanym gmachu Filharmonii Śląskiej w Katowicach. Wydarzenie artystyczne poprzedzone było uroczystością otwarcia obiektu oraz zwiedzaniem budynku. Przebudowa obiektu Filharmonii była możliwa dzięki wsparciu z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, uzyskanemu w ramach XI Priorytetu PO IiŚ. Łączna wartość inwestycji wyniosła blisko 44,48 mln zł, w tym dofinansowanie z Unii Europejskiej to 21,33 mln zł. W ramach projektu dokonano modernizacji i rozbudowy istniejącego zabytkowego budynku Filharmonii oraz zakupiono niezbędne dla funkcjonowania instytucji wyposażenie, w tym instrumenty, np. organy, które pozwolą rozwinąć i uatrakcyjnić ofertę programową Filharmonii. Obiekt Filharmonii Śląskiej jest zabytkowym budynkiem, który został wzniesiony w 1873 roku w stylu neoklasycznym jako pierwsza sala koncertowa w mieście. W czasie II Wojny Światowej przebudowano go na filharmonię i tę funkcję pełni nieprzerwanie od 1943 roku do dziś, a sala koncertowa o znakomitej akustyce służy melomanom już prawie 140 lat. Oddany budynek jest więc unikatowym połączeniem tradycji, nowoczesności oraz bogatej oferty repertuarowej, która może być jeszcze mocniej rozwijana dzięki poszerzeniu obiektu o salę kameralną. W sali tej organizowane są koncerty kameralne, warsztaty muzyczne, audycje umuzykalniające oraz popisy uczniów szkół muzycznych. Organizowane będą też wydarzenia o ponadlokalnym zasięgu oddziaływania. Filharmonia Śląska od 1979 roku jest organizatorem Międzynarodowego Konkursu Dyrygentów im. Grzegorza Fitelberga, jednego z trzech największych międzynarodowych konkursów wykonawczych w kraju, obok Konkursu Chopinowskiego oraz Konkursu Wieniawskiego. Unikatowym pomysłem, który udało się zrealizować w ramach projektu, jest Śląska Biblioteka Muzyczna, dzięki której twórczość śląskich kompozytorów będzie dostępna nie tylko w zapisach nutowych, ale i w nagraniach. Kawiarnia melomana i Zielony Ogródek Muzyczny sprawią, że Filharmonia będzie otwarta dla melomanów przez cały dzień, a w mediatece każdy będzie mógł indywidualnie posłuchać muzyki z bogatego archiwum nagrań własnych Filharmonii. Zasoby Śląskiej Biblioteki Muzycznej będą służyć wszystkim uczelniom i szkołom muzycznym w kraju. Fot: Tomasz Griessgraber

Bieżące Wydarzenia

projektów dotyczących ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego

Liczba dotychczas oddanych do użytkowania projektów, w tym:

Efekty wdrażania projektów w ramach XI Priorytetu Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko

Do końca 2014 roku planowane jest oddanie do użytkowania kolejnych

projektów z zakresu infrastruktury kultury

inwestycji.

projektów z zakresu infrastruktury szkolnictwa artystycznego

PO IiŚ w liczbach – efekty:

32 Liczba projektów z zatwierdzonymi wnioskami o płatność końcową (projekty rozliczone finansowo)

Wnioski z badania ewaluacyjnego pn.: „Ocena osiągnięć wdrażania projektów w ramach XI Priorytetu PO IiŚ oraz ich wpływ na osiąganie celów szczegółowych priorytetu” Badanie ewaluacyjne pn.: „Ocena osiągnięć wdrażania projektów w ramach XI Priorytetu PO IiŚ oraz ich wpływ na osiąganie celów szczegółowych priorytetu” zostało wykonane na zlecenie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w okresie od lipca do września 2013 r. Jego głównym celem była identyfikacja i ocena skuteczności osiągania rezultatów projektów realizowanych w ramach XI Priorytetu, w tym ocena wpływu projektów na osiągnięcie celów Priorytetu, ocena efektów projektów oraz ich wpływ na tworzenie nowych miejsc pracy. Badaniem objęto wszystkie 79 projekty wsparte w ramach XI Priorytetu, ze szczególnym uwzględnieniem 25 projektów zakończonych do końca grudnia 2012 r. Podczas badania zostały zastosowane zróżnicowane metody jakościowe i ilościowe, w tym ankieta internetowa ze wszystkimi beneficjentami projektów, bezpośrednie wywiady indywidualne z beneficjentami, studia przypadku 25 projektów zakończonych do końca 2012 r., telefoniczne wywiady z przedstawicielami firm i instytucji, które korzystają pośrednio ze zrealizowanych inwestycji oraz bezpośrednie wywiady z osobami korzystającymi z oferty wybranych obiektów (m.in. osoby odwiedzające muzea, publiczność teatrów oraz uczniowie szkół artystycznych).

Wnioski ogólne W okresie I kwartału certyfikacji w 2014 r. zostały zatwierdzone wnioski na kwotę

127,9

mln zł

wydatków kwalifikowanych.

Stanowi to 111,32% prognozy kwartału

650,8 mln zł

20%

i blisko celu rocznego (650,8 mln zł).

Badanie wskazuje, że projekty zrealizowane w ramach XI Priorytetu PO IiŚ pozwoliły przede wszystkim na nadrobienie opóźnień cywilizacyjnych w sektorze kultury. W instytucjach, które zakończyły realizację projektów, udało się w znacznym stopniu usunąć problemy, będące skutkiem wieloletniego niedoinwestowania i – w rezultacie – zniwelować bariery w prowadzeniu normalnej działalności. Realizacja projektów zapewniła instytucjom kultury i instytucjom edukacyjnym odpowiednią bazę lokalową, a także w wielu przypadkach sprzęt, umożliwiający realizację programów kulturalnych i edukacyjnych w oparciu o nowoczesne rozwiązania techniczne. Poprawa infrastruktury przekłada się na poprawę warunków pracy artystów i personelu technicznego w instytucjach kultury oraz nauczycieli i uczniów w szkołach artystycznych. W instytucjach kultury, w których udostępniono nowe sale lub powierzchnie i zarazem rozwinięto ofertę kulturalną (m.in. projekt Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku), odnotowano znaczące zwiększenie liczby odbiorców (zwiedzających, widzów) – tym samym, wsparcie przyczyniło się więc do zwiększenia uczestnictwa w kulturze. Oddane do użytkowania inwestycje powyżej 50 mln euro, dzięki którym powstały nowe instytucje kultury (Centrum Nauki Kopernik, Opera i Filharmonia Podlaska) stały się spektakularnymi atrakcjami na skalę krajową lub regionalną, przyciągając nie tylko odbiorców tego typu oferty (uczniowie, studenci, melomani), ale także innych mieszkańców i turystów, dla których nowe obiekty stanowią ciekawe miejsce do odwiedzenia. Podobny efekt, ale na mniejszą skalę, przyniosło też przebudowanie innych obiektów (np. filharmonie: Świętokrzyska i Opolska), które mają duże znaczenie w przypadku średnich miast i pozytywnie wpływają na ich wizerunek. Ponadto, przedsięwzięcia takie jak utworzenie bibliotek cyfrowych oraz poprawa informacji o zbiorach na stronach internetowych muzeów zwiększyły możliwości zdalnego dostępu do dóbr kultury.

Frekwencja w obiektach oddanych do użytkowania

3 mln

odwiedzających

Centrum Nauki Kopernik w Warszawie

Opera i Filharmonia Podlaska w Białymstoku

220 tys. uczestników wydarzeń kulturalnych

230 tys. widzów

sz Lis

ariu Fot: M

300 tys. turystów

Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku

Centrum Kultury „Zamek” w Poznaniu

Fot: Mariusz Lis

Co zmieniły projekty zrealizowane w ramach XI Priorytetu PO IiŚ

Wzrost atrakcyjności obiektów zabytkowych oraz infrastruktury kultury POPRAWA WARUNKÓW KSZTAŁCENIA W SZKOŁACH I UCZELNIACH ARTYSTYCZNYCH

POPRAWA STANDARDU ISTNIEJĄCYCH INSTYTUCJI KULTURY

ZWIĘKSZONA OFERTA KULTURALNA

WZROST ATRAKCYJNOŚCI KRAJU DLA MIESZKAŃCÓW I TURYSTÓW

ODNOWIONE LICZNE ZABYTKI

NOWE OBIEKTY NA MAPIE KULTURALNEJ KRAJU

Docelowe efekty

75 47 38 128 41 12 10

obiektów/zbiorów dziedzictwa kulturowego objętych wsparciem wybudowanych/przebudowanych obiektów instytucji kultury wybudowanych/przebudowanych obiektów infrastruktury szkół i uczelni artystycznych obiektów zapewniających dostęp dla osób niepełnosprawnych zamontowanych systemów zabezpieczeń wirtualnych muzeów, galerii, filmotek, fonotek, cyfrowych bibliotek

9 tys. 6 mln 2,9 mln 20

zbiorów poddanych konserwacji

turystów rocznie podziwiających odrestaurowane zabytki odwiedzających dofinansowane muzea, teatry, filharmonie i biblioteki uczniów i studentów kształcących się w nowych tys. lub wyremontowanych placówkach szkolnictwa artystycznego

800 200

miejsc pracy o długotrwałym charakterze nowych miejsc pracy czasowej

Badanie wskazuje, że dzięki wsparciu z funduszy unijnych, oferta dofinansowanych instytucji kultury i zabytków stała się bardziej atrakcyjna, co potwierdza 2/3 odbiorców. Nowoczesne urządzenia techniczne, z jakich mogą korzystać artyści, stworzyły możliwości rozwoju oferty. Teatry i filharmonie poprawiły techniczną jakość prezentacji i odbioru, zyskały możliwości realizacji bardziej zaawansowanych technicznie przedsięwzięć oraz zaproszenia na występy gościnne zespołów o wysokich wymaganiach technicznych. Muzea, dzięki rewitalizacji, konserwacji oraz reorganizacji sposobu prezentacji zbiorów udostępniły zwiedzającym dawniej niedostępne zbiory, poprawiły jakość odbioru oraz wzbogaciły i uprzystępniły informacje, w tym m. in. umożliwiły odbiorcom zaangażowanie się poprzez rozwiązania interaktywne. Centra kultury wprowadziły do oferty szereg nowych, bardziej złożonych i zróżnicowanych przedsięwzięć i cykli tematycznych. Dodatkowo, realizacja projektów przyczyniła się do rozwoju przedsiębiorczości w otoczeniu instytucji kulturalnych (powstanie nowych i rozwój istniejących firm), dała pracę artystom, pracownikom instytucji kultury, nauczycielom, wykonawcom projektów, podwykonawcom i pracownikom przedsiębiorstw w otoczeniu oraz zwiększyła atrakcyjność obiektów dla turystów przyczyniając się do poprawy oferty turystycznej. Na podstawie przeprowadzonych badań szacuje się, że wsparcie infrastruktury instytucji kultury (w ramach Działań 11.1: Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego o znaczeniu ponadregionalnym i 11.2: Poprawa stanu infrastruktury kultury o znaczeniu ponadregionalnym oraz zwiększenie dostępu do kultury zwiększyło liczbę osób odwiedzających te placówki o 1,9 mln (porównanie liczby odwiedzających w placówkach, które do końca 2012 r. zakończyły realizację projektu, z wartością odnotowaną w okresie poprzedzającym rozpoczęcie realizacji dofinansowanego projektu). Docelowo (na koniec okresu trwałości) liczba odwiedzających w tych projektach może przekroczyć 4 mln osób. Wszystkie wsparte w ramach ww. działań placówki docelowo mają być odwiedzane przez 8,2 mln osób (przed rozpoczęciem realizacji projektów było to 5,2 mln). Dodatkowo, w ramach dwóch dofinansowanych w ramach XI Priorytetu projektów bibliotek cyfrowych przewiduje się, że odnotują one w okresie trwałości, rocznie po 3,8 mln wejść na swoje witryny internetowe. W 2012 r. dofinansowane w ramach Programu instytucje muzealne odwiedziło 6,5 mln osób, co stanowiło aż 24% ogólnej liczby odwiedzających w całej Polsce.

ariusz Fot: M

Lis

sz Lis

ariu Fot: M

Fot: Mariusz Lis ariusz Fot: M

Lis

Fot: Mariusz Lis

Wzrost atrakcyjności infrastruktury szkolnictwa artystycznego

Podsumowanie

Projekty zrealizowane w ramach Działania 11.3: Rozwój infrastruktury szkolnictwa artystycznego doprowadziły do zasadniczej poprawy infrastruktury szkolnictwa artystycznego. Dzięki budowie nowych budynków szkół i uczelni lub renowacji dotychczasowych siedzib i znacznej poprawie stanu ich wyposażenia – 89% badanych szkół i uczelni wskazało, że dzięki realizacji projektu i unowocześnieniu infrastruktury i wyposażenia nastąpiła poprawa w kontaktach uczniów lub studentów ze światowymi dokonaniami w danej dziedzinie. Atrakcyjność procesu edukacyjnego została zwiększona zdaniem 2/5 uczniów ze wspartych szkół. Szkoły umożliwiły uczniom i studentom pracę w bardziej komfortowych, sprzyjających nauce warunkach, poprawiły możliwości organizacji procesu kształcenia w sposób zgodny z aktualnymi trendami oraz zapewniły uczniom dostęp do lepszego sprzętu. Wzrost zainteresowania szkołami i uczelniami artystycznymi, dofinansowanymi w ramach Działania 11.3, wyraża się także zwiększeniem liczby kandydatów - liczba kandydatów w szkołach, które do końca 2012 r. zakończyły realizacje projektu, zwiększyła się o 1458, wzrosła zatem o 30% (rok 2012 względem okresu sprzed realizacji projektu).

Wpływ projektów zrealizowanych w ramach XI Priorytetu na sektor kultury w Polsce jest już bardzo widoczny i będzie możliwy do zaobserwowania również w przyszłości. Stworzenie nowych obiektów kultury, dysponujących atrakcyjną ofertą i zasadnicze zmiany w już istniejących instytucjach, powinny prowadzić do zwiększonego zainteresowania korzystaniem z instytucji kultury. Wskazują na to zarówno studia przypadków, jak i analiza dostępnych danych statystycznych. W optymistycznym scenariuszu ten trend okaże się trwały i poziom uczestnictwa społeczeństw w wydarzeniach kulturalnych wzrośnie na stałe. Zależeć to będzie również od działań kierownictwa poszczególnych placówek i okresowych zmian w ofercie instytucji, wprowadzających nowe, atrakcyjne wydarzenia – podjęcie takich działań będzie konieczne po zakończeniu „efektu nowości”, w celu utrzymania liczby osób odwiedzających poszczególne obiekty.

Publikacja finansowana przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżet państwa w ramach pomocy technicznej Programu Infrastruktura i Środowisko.