Ревија на 34. Поетска ноќ во Велестово

ЛидијаНиколаДимковскаПијанмановг.2022август22,бројВелестово,воноќПоетскаревијаИнтернационална Night,PoetryVelestovoofReviewInternational № 2022August22, ПОЕТСКА ноќ во Велестово NIGHTPOETRYVELESTOVO Ким ГоранСелахатинВалентинаМањолаЈулијанаДимеАлешАнаЗоранСимонсенЈакимоскиГолејшкаЏиковаМустарДановВеличковскаНасиБактиЈолгиденПапаз

Интернационална ревија Поетска ноќ во Велестово број август,232022 година International Review of Velestovo Poetry Night № August22 Лого:Печати:КлиментАлександарЛогистика:ЈованПодготовкаЛектор:Коректор:ЈулијанаСлавеРедакција:2022ЃорѓоДимоскиВеличковскаДаниелаСпироскаЛилјанаПандеваидизајн:ДимоскиДимоскиЈанковскиГрафо-денДООЕЛСкопјеСлавкоУпевче 34 ноќ во Велестово Поетска ОдвеигКливеВЕЛЕСТОВО за Јулијана и Јован Рано наутро се будам а ти ЌеМолчи.шепотиш:тигираскажам моите приказни без Моитезборови.приказни се кријат во ридовите зад црквата како дете што се крие помеѓу камењата во црковниот двор чекајќи некој да го најде. Моите приказни се за бабите што ставаат леб во џепчињата на нивните внуци за да ги штитат во мракот од вампири. Моите приказни се во старите прозорци. Моите приказни се за љубовниците што го кријат својот живот помеѓу камен и дрво, што заспиваат бебе на зајдисонце. Моите приказни се за загуби, за жена, на која ѝ недостига мажот, за татко, кој го чека својот син, за браќа, принудени да војуваат еден со друг. Моите приказни се за радоста, за черешови дрвца што си поигруваат со сонцето, за мажи што пеат на зајдисонце, за овци што сонуваат в мугри. Моите приказни се Препев:тука.Јулијана Величковска

Од 33. Поетска ноќ во Велестово

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО 3 Почитувани велестовци, драги пријатели ОБРАЌАЊЕ НА РИСТО ЛАЗАРОВ НА 33. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО Добравечер на оваа Поетска ноќ во Велестово и сакам веднаш да кажам, преповторувајќи дека пое зијата е највисока форма на човековото изразување, најкондензиран начин на пренесување на човеково то искуство.Неброени пати е речено дека колку повеќе читаме поезија стануваме повеќе нетрпеливи наспроти секој вид празнословие и бесмислени долги размислувања на исказот: политички, историски, филозофски, како што милувате. Без поезија општеството се сведува на плен на разни вејкрпи, демагози, автократи и други од сортата на шупливи и празноглави луѓе. Ако не сте чуле утринава, веќе утре ќе чуете: чуму поезија во зло доба, во волнени времиња. Прашањево си го поставил и Бертол Брехт: Во мрачни времиња ќе се пишуваат ли песни? И веднаш си одговорил: Да, ќе има песни за мрачните времиња. Веков што го живееме припаѓа на извртени иску ства полни со неизвесност, се препознава како век на омраза и плаќање на сметки, стари и нови, со лихвар ски камати и човечка крв. Така и стварноста се искри воколчува како да станува постварна ако произволно ѝ се додаде малку нестварност. Во вакви времиња на поезија, поезијата ги чува залихите на слободата и жи вотот или не е тоа? Така чувани подразбира непремолк пред заканите од модринки и повеќе од модринки. Да не заборавиме дека живееме среде лудило од разни сорти, дека сме во нејасна, неизвесна и незавидна си туација во која, за жал, ѝ кумува и приличен дефицит на нашиот на нашиот ум против мрачностите што ги живееме.Несеовие од песните на Рацин. Во времето на Ра цин мугрите им се радувале и гордо исправени одеа в бој со заветна песна: Македонско име нема да загине. И колку да е силен северецот не може и нема да го оддува во заборав она што претходниците ни го оста виле во завет. Наша обврска е да го чувааме чистиот образ на сите претходни македонски генерации. Создавањето не е за заборавање ами за паметење во метежот што го живееме надјавнат од некакви ко рона-лилјаци. Местото на поезијата не е странично, напротив, во ваква стварност поезијата го открива она што стварноста сака да го скрие. Поетот е дел од стварноста и на историјата, особено историјата на утрешниот ден. Знаменитиот филозоф Лудвиг Вит генштајн беше рекол: Границите на мојот јазик се граници на мојот свет. И за македонското постоење великанот на нашето време Блаже Конески вели дека македонскиот јазик ги оцртува границите на нашата единствена татковина и тоа не смее да се пренабрег не никогаш, тоа е знакот за препознавање на нашата слобода и сила, најцрвена линија на нашиот опстанок. Затоа поезијата е всушност одбрана на јазикот, нејзин материјал е јазикот, нешто што има длабока и вечна смисла.

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО4 Ристо Лазаров речиси пет децении е неодминливо и несопирливо присутен во македонската книжевност, пред сѐ како поет, преведувач, есеист и критичар, па и пошироко, како творечка личност со меѓународно стек нат авторитет, како прекалено новинарско перо, острено низ широк дијапазон мас-медиуми, од младински весник до разгранета телекомуникациска мрежа во која мулти медијално се трансферирале информации од различни светови, од летувалишта и боишта, од монденски хотели и балкански котли и котелци, а зошто не и котели, ако за миг му поверуваме на Славко Јанески. Зашто во тоа е убавината на литературата, ние да ѝ веруваме додека таа ги разоткрива тајните на човештвото, од маалските и сев селенските, од парковите и барикадите и се бори против стегите на општеството и провикува на сиот или на сет глас. Така го читам барем јас полувековниот присутник во македонската литература, проникливиот Ристо Ла заров кој до што тајна запретана во книга или весник ја преточил во стих, од Силјан Штркот, чиј пород сме ние, што ќе рече Блаже Конески, до девојката-калауз и нејзи ниот зол пород од Ерлангенскиот ракопис исполнет со војнички песни. Од Кристифор Колумбо до Павел Шатев, од правта и пепелта од златната гранка до Трумановите јајца. И го наоѓа заедничкото во сите нив, онаа длабоката мотивираност на знакот, изневерата на песната. Поезија та на Ристо Лазаров е библија на нашето живеење во и од литературата и публицистиката, од огнишните сказни до Струшките вечери на поезијата и велестовските поетски ноќи. И сето тоа му овозможило на Ристо Лазаров ревнос но да се вживее во македонскиот јазик, литература и кул тура преку повеќе институционални можности и стилски синтези, особено на книжевен план преку контактите и врските што ги остварил лично и самопрегорно, со сите значења што ги покрива оваа архаична сложенка, што ќе рече: полетно и ударнички, истрајно и сесрдно, храбро и нелицемерно, непоколебливо и вистинито, совесно и не себично. И да се профилира себеси во препознатлива ја зикотворечка и културоносечка личност. И да не дозволи во ниту еден миг да биде понесен од постојните поетски бранови во македонската литература, туку да остане се когаш свој, со сопствен поетски (продлабочено ироничен) израз, (префинето циничен) јазик и (поетизирано разго ворен) стил, особености со кои веднаш, уште со својата прва поетска збирка, се одделува од дотогашната маке донска поезија. Лазаров успешно својот јасно дефиниран несмирливо младешки бунт творечки го надополнува со созреано опсесивен гнев, па неговата поезија се здоби ва со специфична тежина, што би рекол Блаже Конески, имајќи го предвид факторот време во јазичните промени. А јазичните промени во поезијата им пркосат на јазична та зачмаеност на медиумите, токму со нивната подреде ност и приреденост во поетската низа, која напати е еден сам во себе созвучен збор а многупати поток, река, море или океан, јазична стихија! Оттаму, неговите стихови од референцијално биолошки опсервации на стварноста прераснуваат во згуснато панорамски поемски преплети, во кои има место за сѐ и сешто од кое било времепрос транство, и ништо не останува поетски непоштедено. Дури и поетот! За неговиот поетски подем јасно говорат неговите над 30 поетски книги, со мотиви и симболи што имаат почет на точка во опсервациите на „паркот“ омеѓен со себеси а силјанштрковски и колумбовски опфаќаат едночудија не познатици доловени во моментот на нивното заживување во стварноста, за кои не ќе да има место во медиумите, па раскошно се запросторуваат во поезијата, и сѐ се тоа знаци што секој редактор би ги пречкртал, но не и поетот со својот син синегдохски поглед, – од бастунот на Блаже Конески до црниот шешир на Етвуд. Бездруго, тоа не е вест, но може да биде стих, и тоа добар! Ристо Лазаров е поет што не мирува. Ниту во облас та на јазикот, ниту во областа на поетското оформување на стварноста. И оствари своја поетика чијшто творечки дијапазон се движи меѓу реалната виртуелност на судбо носните седумдесетти на минатиот век и виртуелната ре алност на денешницата во која се исто како порано, сите подеми и падови на човештвото. Но, да им се вратиме на седумдесеттите, на ПАРКОТ НА ЛАЗАРОВ или на Стимулот АЛФА, на времето во кое созреа современата македонска литература, па почна да ја доживува својата втора младост, преку Книжевна мла дина на Македонија наспроти онаа тогаш веќе не толку млада литература што под тој назив ја востоличи Димитар Митрев во 1946 година, а ја запретседателствува Блаже Конески преку Друштвото на писателите на Македонија. СЕКОГАШ ВО ЧЕКОР СО ВРЕМЕТО, А ВРЕМЕТО ЕДНО СЕРИОЗНО БЕСЕДА ЗА РИСТО ЛАЗАРОВ или: Збор-два за сеприсутникот во македонската книжевност Ристо Лазаров

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО 5 Денес слободно можам да истакнам, а ваше е да ми опонирате, дека втората македонска млада литература започна со библиотеката „АЛФА“, на Книжевна младина на Македонија, а прва книга во таа библиотека беше „Ноќ на птица во паркот“ на Ристо Лазаров. И тоа е податок што предводнички се чита на задните пресвиткано скра тени внатрешни поткорици на сите книги од оваа библи отека, до нејзиното згаснување. А книшките на „Алфа“,, иако мали по обем, ја разбрануваа поетската младина на Македонија да се јавуваат на анонимниот конкурс пред стамени селектори од Милан Ѓурчинов до Анте Попоски и други задлабочени проникнувачи во македонската перио дика. Го говорам овој податок токму на ова место, зашто стимулот „Алфа“ имаше најсилен одѕив во Охрид, зашто некоја година подоцна, година за година, во оваа библио тека ќе ги сместат своите песни Науме Радически, Милош Линдро, Смиле Наумоски, Славе Ѓорѓо Димоски, Мирче Кузман... А за „Ноќна птица во паркот“ долго се диску тираше на состаноците на охридските книжевни клубо ви, сместени во градската библиотека и гимназијата, во градскиот комитет, во Домот на културата, во сината сала на „Летница“, резервирана само за високи гости, а дел од стиховите на „Алфа“ отпосле ќе го најдат своето место и овде, на високо, на првите велестовски поетски ноќи. Оваа поетска ноќ нѐ враќа токму во тоа време, во кое сите сакавме да сме дома а скитавме од редакција до ре дакција, и се качувавме со новинарски книшки на возови, само и само да стигнеме до изворот на веста, а во паузите поетот во нас се транспонирал во ноќна птица во паркот, независно што му било поважно во таа просторна мета фора, што отвора простор за бесконечни семиози, преку излезниот знак: чувар на паркот. Воведниот циклус во оваа книга, имено, е именуван: „Од мемоарите на еден чувар на паркот“. И слободно можам да Ви потврдам, од овие велестовски височини, сѐ е таму запишано. И да пот сетам на некој недоволно ислушан час по теорија на лите ратурата: мемоари пишуваат значајни личности. А во тоа време, седумдесеттите, да бидеш чувар на паркот, е исто како да си бил чувар на ковчежето на свети Лаврентиј од градските новели на Декамерон или од макавејските празници, некој ден спроти Преображение сеедно, кога горат вишните небеса и светите телеса. И ни се отвора тука еден жанровски мост во поезијата на Лазаров кој сопрво нѐ движи од застихувани мемоари кон летописи преку одломки од една медиумски ПРЕСЕ ЧЕНA СТВАРНОСТ, денес тешко доловлива зашто е испи шана со социолект што веќе одамна не функционира, и нѐ распостила низ едно широко времепространство од антиката, преку симболи зацврстени во светската кни жевност, од типот „јас сум прометеј“ до нашево совремие на „тесен пат кон далечниот север“, и од крајбрежното охридско кафуле „Аквариус“ до кафулето „Ленин“ на пристаништето во Сиднеј. Од македонските железници и железарници до северноатланските челични птици и австралиски челичарници, од скопскиот парк до нацио налниот парк „Галичица“, на вонвременска средба со ака демик Георги Старделов. И сето тоа времепространство е исполнето со безброј ликови кои наоѓаат своја поетиза ција во еден крајно депоетизиран јазик, во кој разликата меѓу поетскиот и разговорниот јазик е сведен на граничен минимум.Поетизацијата, пак, на разговорниот јазик е еден од творечките идеали на Конески. Конески, да потсетиме, го следи чекорот на обновувањето на македонскиот поетски јазик во творечката врвица Константин Миладинов – Кочо Рацин – Гане Тодоровски, определувајќи ги како пределни точки на користењето на традиционалните поетски осо бености во јазикот на современата македонска поезија и ја потврдува дејственоста на традицијата кај редица ма кедонски поети токму преку наклоноста кон изворот што наоѓа своја подлога во цитатите од народната во уметнич ката поезија. Јазикотворечкиот подвиг, пак, на Лазаров е сосема спротивен, цитатот од народната поезија кај него е во функција на проверка на кодот заснован врз соци олектот во чекор со времето, а фолклорната преисполне тост на поетскиот текст се наложува во поетски зафати во кој фолклоризацијата е целосно непотребна, дури и неочекувана, а сепак е во изобилство, да не речам дека е редундантна, но не и дегутантна, зашто за вкусовите не се дискутира. Но, и тоа е една од функциите на јазикот да му пркоси на времето, а времето станува одвеќе сериозно, а пред јазикот е дилемата да го следи или да го игнорира. Времето! Лазаров во својата поезија успешно се справу ва со сите овие предизвици. Тоа е резултат од неговиот опит во животот и во времето во кое создава и твори, како мас-медиумска личност. Впрочем, Лазаров има чувство да ги осознае и моменталните преокупации на соговорникот, како што го прави тоа во едно интерју со Блаже Конески од 1981 година, прашувајќи го „Професоре, какво е наше

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО6 то време“, а Конески му одговара: „Времето е сериозно“. И тоа е една од мошне ретките употреби на овој збор во инаку одмерените текстови на Конески. Токму во тоа време Конески ја довршуваше својата статија „Факторот на времето во јазичните промени“, а пред себеси имаше соговорник што го убедуваше за уло гата на факторот јазикотворечка личност, за факторот поет-опсерватор и за факторот мас-медиумска личност што слободно управува со сите функционални стилови на македонскиот јазик и ревносно ги вклопува во своите стихови, како што од своите први две збирки поврзуваше одломки од кои ја креираше својата „Јана“, претходно и Лидија, ги поврзуваше со сите митови на своето време, а потоа го продолжи сето она што традицијата го оставаше да се допродолжи како иновација. Впрочем, не е лесно да се беседи за Лазаров во година та на Конески, но е предизвикувачки. Дозволете ми во оваа беседа само за миг да погледам во поетиката на Лазаров од гледна точка на граматич ко-стилистичките опсервации на Конески, според кои и го дефинирам Лазаров како поет-опсерватор и го допре цизирам, – како поет на насмевката. А тоа е семиотички поглед во единствено светлата точка во сивилото на ст варноста. Да се насмевнеш кога никому не му е до смеа, како што умееше Харалампие Поленаковиќ. И Лазаров знае да ја искамчи, што би рекол Гане Тодоровски, или да ја искристализира, како што советува Фердинанд де Сосир, таткото на општата лингвистика, со други зборови да ја вметне насмевката во моделот традиција – автор –колектив, според опитот на Конески. Насмевката што нѐ одржа во македонскиот јазик. А во тој комуникациски триаголник на Конески секо гаш отворен за нова актуализација, насмевката, каква и да е, природна или наместена, грознокикотна или исцедена, секогаш го означува преминот од невербалните констру кти кон вербалните, што е во основата на семиотичката или кибернетичката поезија, како во песната „Поглед во иднината“, речиси единствената песна во која Лазаров го користи изразот „мене совршено ми е јасно“ наспроти мошне честата употреба на „ништо не му е јасно“, израз што му пркоси на времепространството во кое сѐ мора да биде кристално јасно, небаре си дел од протокол во крис тална сала, а смеата божемна, како во прозата на Чинго, во која сѐ е забрането дури и да не се смееш. Таква, впрочем ,е и иронијата на божемната смеа на пријателот кој живее над градските гробишта што се де тализира со сознанието „зошто моите пријатели се алер гични на риболов / и особено на црвите како мамки“. За санкцијата на колективот ќе ми дозволите друга пригода.. Сега не е ни време ни место, зашто санкцијата е пресериозна, како и примерот од кај Лазаров од „Ис торија на болниот“: „Збунет си, ништо не ти е јасно / А ПЛУКАЊЕТО НА ПОДОТ Е ЗАБРАНЕТО“. Чист пример за забранета невербална комуникација! Лазаров го преточува јазикот на народната приказна, на сказната и легендата, на митот и паролата во јазик на својата поезија. И нема јазично средство што не е иско ристено во неговата поезија од номинализацијата на из виците до предикацијата на разгранетите реченици, во онаа смисла во која синтаксата тврди дека простата рече ница може да е посложена од најсложената. А Лазаров го постигнува тоа затрчувајќи се по кој знае кој по неговата „Јана“ на почетокот на осумдесеттите години, кога маке донската синтакса пекаше по вакви примери. А тие се сја тиле како ноќна птица во песните на Лазаров. И токму преку уште едното Силјанштрково облетување на Македонија, Лазаров ни открива една сурова вистина што лингвистиката, а особено семиотиката ја поставила, но не дала колку-толку соодветни примери, имено, над моќта на невербалната комуниикација над вербалната и ја релативизирала на тој начин што ја поместила граница та меѓу повратната комуникација и сигналната. И ќе пов торам уште еднаш, на сериозните науки им недостасуваат примери, експликации на теориите. А колку ли само илус трации биле длабоко запретани во митот и фолклорот, само требало да се откријат во едноставните форми како клетвата и пцоста, како молитвата и благословот, да се разнежат, што би рекол Гане Тодоровски и да се постават на широкото платно на литературата, како што го прави тоа Ристо Лазаров во „Силјан штркот уште еднаш ја об летува Македонија, во која шетан човек бил оној што три пати бил до Солун а загрижен за својата почва бил оној

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО 7 што се плашел Прилепско поле да не стане како Охридско Езеро, инаку огромно како море. И го става сето тоа Лазаров во поема, зашто многумина го толкувале Силјана штркот, а Лазаров го појмил како поезија и го претворил Силјана од штрк во поема. Чист пример за невербален конструкт насликан како икона и претворен во поема во која нема што нема, од ановите на Кралета Марка до култната „Липа“ на Блаже Конески, како што вели Лазаров, ан наречен во чест на првата липа засадена во градот. И прозвучува хегеловски и рациновски кога вели старата песна може и ново да се пее, и не знаеш дали е песна или редење. Се допира така овде, во оваа поема, до клучното недоразбирање во интер културната и интерглобалната комуникација во која јазикот е чиста форма или пајакова мрежа, а смислата сам си ја определуваш на твоја софистицирана фреквенција. Од точноста на фреквенцијата ќе зависи дали си константа или променлива. И се случува тоа што се случува, најновиот хит на Том Џонс од она време кога не знаевме дека си ја отепал дилајлата да ни прозвучи како оџа од џамија. Сѐ се тоа капки кисела вистина од кисели дождови засркани со кисела чорба од „Букет“. Современ мит или излитена легенда. Цела една ера или епоха за хероите од нашето време. Независно дали станува збор за време на молчење, што би рекол Ташко Георгиевски, или се наоѓаме во „куќа што молчи“, како што замислува Љупчо Димитровски, унисоно со „ноќната птица во паркот“. Па, кога го читам Ристо Лазаров, особено „Ситночекорка“ го имам истото чувство како кога Блаже Конески го читал Тиквешкиот зборник, најубавиот средновековен македонски зборник чудеснени сказни на кои им завидувал дури и еден Гете, кои колку и да ги читаш, секогаш одново се сожувуваш со нив. Само сега во поезијата на Ристо Лазаров јунаците ми се Матеја Матевски, Георги Старделов, Видое Видически и сите оние што сум ги среќавал манифестно како корифеи по коридорите на македонскиот јазик. И сега не знам сум бил ли блиску до на масата на која Матеја Матевски ја цртал родната си улица стамболска, ми ја раскажал ли и мене сторијата со зелките наудолу од хотел „Москва“ Георги Старделов, за непрсканите јаболка на Видое Видически не са кам ни збор да чујам дека не сум ги јадел, но не сум ги претворал во поезија, ни улицата стамболска во која во различно време живееле малиот Матеја и стамениот Партениј Зографски, ни бесконечните белградски приказни на Старделов, ни непрсканите јаболка на Видое. Тоа е таа фатика на нашата поетска живеачка која нѐ довела токму овде на опеаното место Велестово, да ја чествуваме современата македонска и светска поезија, во која своја неодминлива трага остава Ристо Лазаров, облетувајќи ја уште еднаш Македонија, со или без Силјана штркот, сеедно. Димитар Пандев

Лидија ДИМКОВСКА Јулијана Величковска: Драга Лидија, во едно Ваше претходно интервју рековте дека поетските и воопшто книжевните фестивали за Вас се подвижни антологии на современата литература и дека не само што можеме да се запознаеме со литературата што ја создаваат нашите современици од различни страни на светот, туку може ме и да ги сретнеме во живо. Имајќи предвид дека годи нешната 34-та „Поетска ноќ во Велестово“ е во знакот на Вашето севкупно досегашно поетско творештво, зад себе имате седум стихозбирки, а на фестивалот ќе учествуваат уште деветмина поети од Македонија, од Словенија, од Турција, од Србија, од Албанија и од Фарските Острови, какви се Вашите очекувања од манифестацијата? И дали фактот што пред Вас со поетски портрет на „Поетската ноќ во Велестово“ беа претставени нашите врвни поети, како: Гане Тодоровски, Анте Поповски, Матеја Матевски, Петре М. Андреевски, Јован Котески, Радован Павловски и многу др. буди некакви чувства во Вас? Лидија Димковска: Прво би сакала да Ви се заблагода рам за поканата не само да учествувам на Поетската ноќ на Велестово туку и моето поетско творештво да доживее вистински портрет на една толку реномирана поетска ма нифестација со богата традиција како Поетската ноќ во Ве лестово, која досега ги чествувала и најголемите творци во македонската поезија, но и најдобрите визуелни уметни ци. За мене лично поканата дојде во најдоброто време за еден таков суштински поетски портрет: имено, годинава славам убав јубилеј – 30-годишнина од излегувањето на мојата прва поетска збирка „Рожби од Исток“ што во 1992 година ја објавивме заедно со Борис Чавкоски и за кни гата ја добивме наградата „Студентски збор“ за најдобра поетска дебитантска книга. „Поетската ноќ во Велстово“ е најдобрата можност да го прославам овој јубилеј кој е прилично интимен, вон некои институционални рамки и на некој начин соодветствува и со начинот на кој излезе поетската збирка „Рожби од Исток“ во далечната 1992 го дина: како самиздат потпомогнат од најразлични спонзо ри, отпечатена во печатницата „Киро Дандаро“ во Битола до каде што со Борис Чавкоски патувавме стопирајќи камиони и раскажувајќи им на зачудените возачи зошто одиме во Битола. Објавувањето на „Рожби од Исток“ беше вистинска авантура која заврши на убав начин, со награ дата „Студентски збор“ за најдобра поетска дебитант ска книга и со повеќе настапи на книжевни вечери. Јас го продолжив патот, а Борис Чавкоски го заврши, барем така се чини. Со „Поетската ноќ во Велстово“ симболично ќе го обележам овој јубилеј. Верувам дека на фестивалот се поканети одлични поети и поетеси со кои ќе можам да споделам многу мислења, емоции, стихови. Книжевните фестивали за мене се најдобар начин да ги сретнам свои те современици од други краишта, а современиците се когаш имаат што да си кажат и што да споделат бидејќи живеат во исто време и на исто место, на Земјата. Поет ските фестивали се навистина подвижни антологии на современата поетска мисла, отворени книги на нашиот личен и колективен свет. Ј. В.: Живееме во некои чудни времиња, откако започ на ковид-пандемијата светот никако да си дојде на себе, токму кога помисливме дека се ближи крајот на пенде мијата, нештата се изјаловија, а, еве, сега сведочиме и Поетските фестивали се подвижни антологии на современата поетска мисла, отворени книги на нашиот личен и колективен свет.

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО напишани и се вклопија во длапките на новите стихови во кои со ниту еден збор не е спомната епидемијата, но таа е присутна на повеќе рамништа: преку мотивот на смртта, на минливоста, на распаѓањето, на прашањата за човечноста, отуѓувањето, Бога, љубовта итн. Моментно го пишувам мојот роман „Единствен матичен број“ кој е започнат одамна, но во него дури сега како да се преи спитуваат дистопичните (или утопични) карактеристики на отуѓеноста, на човечката (не)средба со себеси во вре мето кое е историско, но и интимно. Во таа смисла можам да кажам дека не, не пишувам конкретно за војната во Украина, но времето во кое се случува оваа ужасна војна на европско тло, ѝ дава на приказната една атмосфера на тегобност. За постјугословенските војни во „Резервен живот“ пишував цели дваесет години по нивното завршу вање, и мислам дека тоа беше добра дистанца за раскажу вање, а во „Но-Уи“ се навраќам на Втората светска војна. Во збирката раскази „Кога заминав од Карл Либкнехт“ чинам дека сум и најмногу ангажирана бидејќи, преку лични приказни на ликовите, обработувам теми кои се поврзани со нашето колективно минато и сегашност. Во ангажираноста на литературата верувам тогаш кога таа на суптилен и литераризиран начин ја пренесува личната сторија на само мало парче од колективната историја. Ј. В.: Да се надоврземе на чудните времиња од прет ходното прашање на едно поинтимно ниво. Слушајќи ги децата пред зграда, англискиот, како јазик на глобализа цијата, силно ни го потиснува мајчиниот јазик. Ќе сакате ли за нас да направите некаква паралела со Словенија во поглед на влијанието на глобализацијата врз јазикот. И што мислите за силниот политички притисок врз маке донскиот јазик со кој се соочуваме последниве неколку години? Л. Д.: Не само јазикот на децата кои англискиот веќе подобро го владеат од мајчиниот јазик, има случаи и кога авторите започнуваат да пишуваат на англиски затоа што не знаат како да се изразат на мајчиниот бидејќи недовол но читаат, разговараат или ги интересира во секојднев ната употреба, а англискиот јазик е секојдневно прису тен во нивното виртуелно социјално опкружување. Дали е тоа поразително? Веројатно. Но дали децата и новите технологии се единствено виновни за тоа? Не, најмалку децата. Многу општествени виновници се кријат зад фе една ужасна војна на европско тло, нешто што можеби беше незамисливо, но сепак, Вие сте доволно возрасна и јасно се сеќавате на постјугословенските војни. Како сето ова влијае на Вас како автор и интелектуалец? Впрочем, и Вашата последна стихозбирка „Гранична состојба“ рефе рира на првиот дел од прашањево. Влијаат ли новонаста натите светски проблеми врз Вашето најново творештво? Л. Д.: Светските случувања врз творештвото може да влијаат на два начина: или ад хок, сега и овде, или им е потребна временска дистанца, а може и воопшто да не влијаат. За жал, секојдневно се случуваат премногу (лоши) нешта, а денот не е поделен на период кога нештата се случуваат и на период кога за нив може да се размислува, рефлектира, пишува, изложени сме на информации како на ултравиолетови зраци. Инфлацијата на превирањата во светот не е нешто ново, но денес сите до еден сме неј зини сведоци. Лично, не можам да се изолирам во некој свој свет што би го подредила само на сопствените жел би и потреби. Отсекогаш ме интересирала и културната, и социјалната, и политичката, и психолошката и секоја друга парадигма на постоењето, себеси се гледам како личност која живее во одредено време и во повеќе одре дени или неодредени простори. Сето тоа влијае врз моето творештво, но на различни начини. „Гранична состојба“ во најголема мера се раѓаше ад хок среде епидемијата, но некои стихови, строфи и подлошки веќе беа претходно Награда Наим Фрашери Со Елизабета Шелева

номенот на потиснување на мајчиниот или јазикот што се зборува во семејството и државата, децата се жртви на лошите политики, на комерцијализацијата, на воспитна та и образовната негрижа во образованието и семејство то, на социјалните разлики, на многу други нешта. И во Словенија е полесно да се мотивира дете или млад човек да прочита книга на англиски одошто на словенечки. Но сепак, има барем нешто добро во она што го спомнувате: дека ги слушате децата пред зграда. Некаде пред згради те нема повеќе деца, а ако има, не ни зборуваат, бидејќи секое е на својот телефон. Сѐ дури децата зборуваат, има некаква надеж дека ќе пројават поголем интерес и за својот мајчин јазик. Кога сосема ќе замолчат изгубени во теснеците на тоталното отуѓување во реалноста, ќе си речеме: „Само да зборуваат, па на кој било јазик“. Што се однесува до вториот дел од прашањето, мислам дека тре ба да се запрашаме дали ние како автори и авторки кои пишуваме на македонски јазик, на своја кожа го чувству ваме тој политички притисок врз македонскиот јазик? Несомнено постои, на политичко ниво, но и политички се злоупотребува во партиски цели и на крајно вулгарен начин. Не, благодарам, не сакам мојот јазик да го шти тат простаци, незнајковци, користољупци, аналфабети и националисти! Јазикот го чуваме, штитиме и живееме ние кои пишуваме на македонски јазик, но и секој друг кој зборува, го изучува или само го сака македонскиот ја зик. Речиси триесет години не живеам во Македонија, но пишувам на македонски јазик. Кој може да ми го одземе тоа право? Секако, за словенечката литература би било полесно кога би пишувала на словенечки јазик, кога сосе ма би се асимилирала, а за мене е поважна интеграцијата сосе мојот сопствен јазик. Во таа смисла мислам дека по стојат нереални стравови дека некој нешто ќе ни одземе, и не само во поглед на јазикот. Имам чувство дека секо гаш кога треба да им дадеме нешто и на другите, мислиме дека нам нешто ни се одзема. Не може ли да се даде, а сепак да се има? Во тоа е суштината на човековите права и како космополит цврсто верувам во тоа дека само сам можеш нешто да си одземеш, а никогаш, или барем де нес, не може некој друг да ти го одземе она што го сакаш и го негуваш. Ако го сакаш и го негуваш. Ј. В.: Кога веќе почнавме со паралели што се неминов ни во разговорите со Вас, бидејќи сте активен чинител во двете култури на кои им припаѓате македонската и сло венечката, кажете ни кое е Вашето актуелно размислу вање околу културните политики, конкретно книжевни те, колку и што прави Словенија за своите книжевници, а каде според Вас е Македонија? И што мислите дека би можеле да подобриме на краток рок? Л. Д.: Кратките рокови во Македонија траат веќе три есет години, но сакам да верувам дека новите генерации ќе ја сменат перспективата на времето во корист на умет носта и културата. Кога во период на длабоки општестве ни превирања се кратат средствата за култура, значи дека државата сѐ уште не ја научила првата и основна лекција за она што може да се нарече „најдоброто од Македонија“: не, тоа не е пивото „Скопско“, туку македонската култура и уметност. Бесмислено е да се расправа и за сите оста нати пропусти, погрешни политики, незаинтересираност и жртвувања на македонската култура и нејзина злоупо треба во сите домени на општеството. Ја сакаме македон ската култура, ама нема доволно да ја финансираме, ќе се удираме со македонската уметност в гради на празници и во кризни моменти, ама нема да ја негуваме во секојднев ниот живот, ќе се бориме (вербално) за јазикот, иденти тетот, културното наследство, колективната меморија, културните споменици, класиците, современите автори, независната културна сцена итн., ама нема на професио нален начин да се трудиме сите овие културни вредности и практично да се третираат како такви – кога би биле ис крени, така би гласеле пораките на македонските власти веќе неколку децении за тоа колку им е важна културата на земјата. Боли лицемерието на државата кон она што е највредното во неа, а тоа не е економијата, тоа не е тури змот, тоа не е земјоделството, иако би требало да бидат, не, тоа е културата, она што Македонија може најдобро да му го покаже на светот, но неретко може, поради сето погоре споменато. Да не зборуваме за тоа колку е мул тикултурна македонската култура, односно, колку е мал процентот на луѓе кои така ја гледаат и живеат. Во Маке донија сѐ уште се живее и се твори во паралелни светови. А чисти национални култури нема, но очигледно е дека македонската култура и уметност во јавниот дискурс се пред сѐ симболи со набиено идентитетско значење, а не ентитет на постоењето во реално време и реален простор. Со Гоце Смилевски Промоција во Полска

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО: Лидија Димковска 11 Но така е и во други земји, во опкружувањето на Македо нија е речиси идентично, а во Словенија во владеењето на десничарите со Јанез Јанша на чело, институциите на културата го извитоперија значењето на културата оби дувајќи се да ја претворат во естрада. Се сеќаваме и ние на истото во периодот на Никола Груевски, а токму дено виве актуелната министерка за култура излезе со совети како да творат македонските уметници за да го кренат расположението во земјата во духот на добрососедските односи. Човек да не знае дали да се смее или да плаче. Во Словенија новата власт сѐ уште не знаеме каков точно однос ќе заземе кон културата, но во секој случај, инсти туционалната поддршка на уметниците е постабилна и поголема, постојат различни видови на финансирање на проекти од културата, како и помош за уметниците во вид на стипендии, грантови итн., а треба да се спомене дека многу културни проекти во Словенија имаат европска финансиска поддршка. Словенија е свесна дека еден од нејзините најголеми адути е културата, затоа на пр. изле гувањето на речиси секоја книга од словенечки автор во странство е со словенечка поддршка. Ј. В.: Од разговор со неколку помлади македонски по ети дознав дека активно ја следите и нивната поезија и ко муницирате меѓусебе, а неодамна подготвивте и еден мал избор на млада македонска поезија за едно грчко книжев но списание. Кажете ни накусо што мислите за поетиката на најмладата генерација македонски поети и воопшто за актуелната македонска поетска сцена? Л. Д.: Последните поетски генерации се прелеваат една во друга, помеѓу нив нема резови како помеѓу прет ходните генерации, па и не можеме да зборуваме за ко лективна поетика со заеднички црти и обележја на секоја нова генерација, но за мене секоја нова појава на поет/ поетеса е посебно доживување, иако не можам да ги сле дам сите токму тогаш кога ќе се појават. Пред десетина години се воодушевив од антологиите што излегоа за то гашната најмлада поетска генерација во која и сами при паѓате и со љубопитство ги откривав поетите и поетесите родени во 80-тите години на 20-от век. Мене лично ми се блиски урбаноста, наративноста, социјалната, геополи тичката тематика и во таа смисла ми се допаѓаат сродни поетики, а помалку ме интересира, на пример, ескапиз мот од реалноста. Сегашната, најновата млада поетска генерација автори и авторки родени во втората половина на 90-тите години, ми се чини задлабочена во секојдне вието што го живее, и кога пишуваат за љубовта која е честа тема, социјалниот контекст е присутен како фон на емотивниот живот, па знаеме во кое (политичко) време и во кој (географски) простор поетите љубат или копнеат по љубов, што мене лично ми се допаѓа. Во изборот за грчко то списание „Тефлон“ го наметнав мојот избор на песни од поетите кои сѐ уште и немаат, а и не може да имаат со сема исцртана поетика, па така, во нивниот мал опус, ќе најдеме и сурови и нежни песни, и урбани и рустикални, и бунтовни и спокојни итн. Накрај, мислам дека излезе ин тересен и убав избор, а реакциите се повеќе од одлични. Ј. В.: Како што веќе споменав, авторка сте на седум стихозбирки, а за последната „Гранична состојба“ ми натата година ја добивте и престижната награда „Браќа Миладиновци“ што ја доделуваат „Струшките вечери на поезијата“. Добитничка сте и на бројни други домашни и меѓународни награди за Вашите прозни книги. Во Вашите интервјуа велите дека секој Ваш успех е и успех на маке донската книжевност, особено кога се работи за меѓуна родните признанија. Една позначајна објава што се слу чи неодамна е објавата на Вашата песна „Милениче“ во британскиот„Тајмс Литерари Саплемент“ (Times Literary Supplement). Ви отвори ли наградата „Браќа Милади новци“ нови можности за препеви и соработки, и кажете ми малку за Вашиот однос кон наградите, колку Ви значат и дали Ве поттикнуваат да продолжите да пишувате по веќе и подобро? Л. Д.: Наградите интензивно радуваат, брзо се забора ваат, ќе се случат неколку интервјуа, две-три рецензии за наградените книги и по некое читање, но знаат да отворат и некоја поширока врата кон странските читатели. Мене ми е поважен односот на читателите кон моите дела кој се стекнува тешко, но далеку е поблагороден и посуштин ски, важно ми е што можеа читателите на „Тајмс Литера ри Саплемент“ (Times Literary Supplement) да ја прочитаат песната „Милениче“, што британските читатели наскоро ќе можат да ја прочитаат книгата со избрани песни од На гробот на Марина Цветаева

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО: Лидија Димковска12 поетските збирки „Црно на бело“ и „Гранична состојба“, што слични избори ќе излезат на хрватски и на бугарски, а следната година „Младинска книга“ од Словенија ќе ја објави „Гранична состојба“ на словенечки јазик. Сигурно наградата „Браќа Миладиновци“ потпомогна за сето ова, но имаме и добитници на истата награда кои не објавија ни песна од наградените книги во странство. Наградите се само дел од животот на авторот и на неговите книжев ни дела, но книжевноста е таа што е негов живот. Ј. В.: „Гранична состојба“ ја доживеав како стихозбир ка што сочинува врска помеѓу македонското и европско то, наративното и лирското, личното и општото, стихоз бирка што ја создававте за време на пандемијата, што за жал, сѐ уште е присутна. Во едно Ваше интервју изјавив те: „Граничната состојба е вкочанување на постоењето. Соочување со себе. Огледување во другиот. Равенка меѓу човекот и човештвото, меѓу поединецот и светот.“ Какво е чувството кога им се навраќате на овие песни од оваа денешна дистанца? Има ли крај соочувањето со себеси и огледувањето во другите? Л. Д.: Нема крај соочувањето со себеси и огледувањето во другиот, човек постојано се наоѓа во гранична состој ба, на работ на себеси, на работ на светот. Една година по објавувањето на книгата за мене сѐ уште не е времен ска дистанца доволна за да ги погледнам објективно, ако воопшто може, семантичките значења на стиховите, оваа книга ми е сѐ уште и болка и катарза, и сведоштво и от суство. И како што веќе некаде реков: во „Гранична сос тојба“ се дадов себеси до крај, отаде крајот е само уште почетокот, но за секој почеток е потребно (ново) време. Новото време засега се испреплетува со старото, па до дека го пишувам мојот нов роман, кој е исто така порт рет на повеќе гранични состојби од животот на главни те ликови, имам впечаток дека решението на равенката меѓу човекот и човештвото, меѓу поединецот и светот е неменливо само во неговата менливост и минливост. Поетска ноќ во Салцбург Поетска ноќ во Њујорк Во изминатите три децении, од нејзината прва поетска објава „Рожби од Исток“ (1992), преку „Огнот на буквите“ (1994), „Изгризани нокти“ (1998), „Нобел против Нобел“ (2001), „pH неутрална за животот и смртта“ (2009), романите „Скриена камера“ (2004), „Резер вен живот“ и „Но-Уи“, книгата раскази „Кога заминав од Карл Либкнехт“, до најновите поетски збирки „Црно на бело“ и „Гранична состојба“, Лидија Димковска се потврдува како несомнено најсилниот творечки глас од генерацијата македонски писатели родени во седумдесеттите. Овој податок има и компо нента на ексклузивност, затоа што Димков ска повеќе од две и пол децении не живее во Македонија – најпрво, во втората половина на деведесеттите, предава на универзитетот во Букурешт, а денес живее во Љубљана.ГоцеСмилевски Сѐ што лирски кажува Лидија Димков ска на тема „раскош и беда“ на кусоглед живот звучи мошне убедливо и потрес но. Убедлив и потресен е и нејзиниот лирски алат (стил). Тој ѝ дава улога на солист во нашата лирска филхармонија. Атанас Вангелов

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО: Лидија Димковска 13 Поемата на почетокот Се исплаши Бродски, се исплаши да не го погоди некоја бомба, лубеница или урочливо око на струшка мома, а тогаш сè уште намавме електронска пошта за да ме праша уште во Предмет: има ли војна во Македонија? и не дојде. А тие четири дена, велат, го варосувале Универзитетот во Мичиген, дома пак жената што чисти, Босанката Севда истурила варикина во дневната и засмрдело сè. Ги отворил Бродски прозорците и излегол во ноќта, а немал каде да оди сè дури не се проветри станот, сè дури не му го варосаат Кабинетот за литература. Четири дена лутал Бродски низ Мичиген, одел од црква в црква (а кога бил тажен, велат, влегувал само во православна) и наеднаш налетал на македонското црквиче што дедо Илија го подигнал за спомен на мајка си Петкана од Струга, токму тогаш се служела Вечерна, а двајца отци пееле на македонски: Богородице Дево, радуј се благодатна Марие. Слушал Бродски, а дланките му се потеле од панталоните, на секое прекрстување се засркнувал како да пливал во водите од Книга Битие, Мајка Божја видела како му се расплакала беби-јаката на кошулата, потем една баба му пришла со варена пченица и му рекла: Земи синко, задуша на свекрва ми Петкана од Струга, Бог да ја прости, ми ги изгледа децата. Бродски тогаш бркнал во задниот џеб и го извадил писмото за Златниот венец на поезијата, ’91. Но бабата само го нудела: Касни си, касни си, синко, од пченицава, многу си блед, немој некоја болест да фатиш, та за венци, чувај боже, рано ти е! Првин на нас старите ни е редот! Јадел Бродски и плачел, сркал и се засркнувал, а во понеделникот, кога го отвориле Универзитетот на студентите по литература ваква тема за есеј им дал: „Колку отсто човек живее кога живее, а колку отсто умира кога умира?“ И цели два часа ја читал и препрочитувал „Поемата на крајот“ од Марина Цветаева. „Можеби уште утре-задутре добронамерните корисници и благовремените критици – оце нувачи на ова малечкаво книжуле Нобел про тив Нобел (формат 18х11 см и 84 странички) во кое, како во мала поетска гарсониера се пренаселиле прекубројни станари – стихо творби, имено во трите циклуси со вкупно 41 одделна песна, ќе побрзаат да препознаат наместо случајност, една цврста законитост. Имено, во поетскиот опус на младава маке донска поетеса да го видат водечкото име на нашата поезија.“ Гане ТОДОРОВСКИ, „Рески и шарки“, Матица македонска, 2001, Скопје: „Симбиоза на зборот и значењето“ (кон „Нобел против Нобел“) СтінамСтіни боляче від гобеленів моєї матері –Дівчинка в капелюшку, Пастушка, Жан-замазура, але ще більше – від фотографій: з весілля моєї сестри, з бенкету, де вона поруч з начальником. Сьогодні повісили мій диплом на цвяшку, а колись знайдеться місце і для якогось ордену за працю. Завтра повісимо православний календар поруч зі світським, який немов рахує інший час. Хто б не прийшов, вішає там якийсь знак, чіпляє картинки, пластикові гачки, і вішає біля стінного годинника свої тіні на щойно забиті гвіздки. Довелось мені власним життям підпирати ті стіни аж до світання, і коли прийшли будівничі, щоб їх полагодити, стіни заснули, а я вже не жила. Не будіть їх молотками, не будіть їх, будь ласка, залиште їх голими, і мене з ними саму, і мене з ними саму. На украински: переклад Остап Сливинський

Лидија Димковска (1971, Скопје) е поетеса, рома нописка, есеистка и преведувачка од романски и словенечки на македонски јазик. Дипломирала на Катедрата за Општа и компаративна книжевност на Филолошкиот факултет во Скопје. На Универзитетот во Букурешт, Романија, докторирала од областа на ро манската литература („Поетиката на Никита Станес ку“) и предавала македонски јазик и литература. Сега живее во Љубљана, Словенија и преведува словенечка и романска книжевност на македонски јазик. Објавила седум поетски збирки: „Рожби од Исток“ (1992, заедно со Борис Чавкоски), „Огнот на букви те“ (1994), „Изгризани нокти“ (1998), „Нобел против Нобел“ (2001), „pH неутрална за животот и смртта“ (2009), „Црно на бело“ (2016) и „Гранична состојба“ (2021); три романи: „Скриена камера“ (2004), „Резервен живот“ (2012) и „Но-Уи“ (2016); американскиот дневник „Отаде Л.“ (2017) и збирката раскази „Кога заминав од Карл Либкнехт“ (2019). Нејзините книги се преведени на: англиски, германски, француски, словенечки, ро мански, српски, хрватски, чешки, полски, албански, бугарски, летонски, унгарски, словачки и италијански јазик, а поединечни песни, прозни извадоци и есеи и на: украински, руски, шпански, турски, кинески, ко рејски, литвански, јапонски, индиски и др. Американското списание American Poetry Review ѝ ја посвети насловната страница како и специјален додаток со нејзината поезија што е реткост за уреду вачката политика на списанието во однос на не-аме риканските автори, а како прва македонска авторка беше објавена и во престижното британско списа ние за литература Times Literary Supplement. Нејзини песни, прозни текстови, есеи, интервјуа и критики за нејзините книги се објавени и во многу други списа нија и медиуми како што се World Literature Today, The Rumpus, Tin House, Paris Review, Literary Hub, Foreword, The White Review, Asymptote, Publishers Weekly, BBC World Service, Words Without Borders, Columbia Journal, Los Angeles Review,   Boston Review, Poetry International, Plume и други. Лидија Димковска ја добила македонската награда за дебитантско поетско дело „Студентски збор“ (за „Ро жби од Исток“, заедно со Борис Чавкоски, 1992), два пати наградата за проза „Стале Попов“ на Друштвото на писателите на Македонија (за романот „Скриена камера“, 2005, и за романот „Резервен живот“, 2013), наградата за најдобар превод „Божидар Настев“ (за преводот на романот „Небесни птици“ од романски от писател Василе Андру, 2002), германската награда за поезија „Хуберт Бурда“ (за млади источноевропски поети, 2009), романските „Поесис“ (за изборот поезија Насловна на „Американ Поетри Ривју“ КРАТКА БИОГРАФИЈА И БИБЛИОГРАФИЈА

Lidija Dimkovska (b. 1971, Skopje) is a poet, novelist, essayist, and translator from Romanian and Slovenian into Macedo nian. She lives in Ljubljana, Slovenia. Published books in clude seven collections of poetry, three novels, one Ameri can diary, one short stories collection, and she edited four anthologies. Her books have been translated into numerous languages. Awards for poetry: Macedonian award for debut poetry (1993), German prize »Hubert Burda« (2009), Roma nian prizes “Poesis” (2002) and “Tudor Arghezi” (2012), Eu ropean prize “Petru Krdu” (2016), Slovenian prize “The Glass of Immortality” (2020), Macedonian/Albanian prize “Naim Frasheri” (2020) and the Macedonian prize “Brothers Miladi nov” (2021). Her novels “Hidden Camera” (2004) and “A Spare Life” (2012) were both granted Writers’ Union of Macedonia Award for the best prose book of the year, and her novel “A Spare Life” was awarded the European Union Prize for Literature (2013). Her third novel “Non-Oui” was shortlist ed for the Writers’ Union of Macedonia Award for the best prose book of the year, as well as for the International Lit erary Award Balkanika (2016). The short stories collection “When I Left Karl Liebknecht” was also shortlisted for the Writers’ Union of Macedonia Award for the best prose book of the year (2020) and five stories from that book received the Special Mention for European Cultural Heritage in 2018 in Vienna, Austria. Her works were also nominated for Best Translated Book Award (the USA, twice), Poet of the Free dom (Poland), Brucke Berlin Prize (Germany) and Specimen Prize (Switzerland). She has participated at numerous liter ary festivals, readings and residences.

На албански превел Даим Мифтари Без мене Како автоматска врата на воз се затвори мојот живот. На перонот останаа непознати луѓе, но секој знаеше кому му мавта. Во вагоните – куфери, врева, патници со нозе врз седиштата. И едно резервирано, до прозорецот, што сите го меркаа од ходникот. Во далечина трчаше старица во црно премалено паѓајќи во тревата, но возот не го стигна. Ја повлеков црвената сопирачка. Врз мене се струполи кондуктерот. Ја поттурнав вратата и скокнав. Возот писна, низ прозорците се надвисна сенка. Старицата во црно никаде ја немаше. А мојот живот без мене замина. „Мета-бесење на мета-липа“ во препев на романски на Дагмар Марија Анока, Константин Абалуца и ав торката, 2001) и „Тудор Аргези“ (за животно поетско дело, 2012), наградата на Европската Унија за книжев ност (за романот „Резервен живот“, 2013), европската награда за поезија „Петру Крду“ (за животно поетско дело, 2016), специјалното признание „Европско кул турно наследство“ за најдобар расказ (2018), словенеч ката награда „Чаша на бесмртноста“ (за десетгоди шен поетски опус, како прва авторка која не пишува на словенечки јазик, 2020), албанско-македонската награда „Наим Фрашери“ (за животно поетско дело, 2020), наградата „Браќа Миладиновци“ (за најдобра поетска збирка меѓу две изданија на „Струшките вече ри на поезијата“ за книгата „Гранична состојба“, 2021) и др. Нејзините книги биле номинирани и за амери канската награда „Најдобра книга во превод“ како за поезија така и за проза, за германската „Берлински мост“, за полската „Европски поет на слободата“, за швајцарската „Специмен“, за меѓународната награда „Балканика“ како и за повеќе македонски награди. Уредила антологија на младата македонска поезија 20.млади.м@к.поети.00 (2000), антологија на совре мената словенечка поезија на македонски јазик (2013), антологија на современата малцинска и имигрантска книжевност во Словенија „Од јазик на јазик“ (2014) и зборник на книжевни текстови на автор(к)и што живе ат во Словенија, а пишуваат на јазиците на поранешна Југославија „Ќе биде подобро“ (2019). Учествувала на бројни меѓународни книжевни сред би, читања и турнеи како и на книжевни резиденции во Ајова, Берлин, Грац, Кремс, Чортановци, Виена, Салцбург, Окинава, Сплит, Тирана и Лондон. Била член на жирито за меѓународната поетска награда „Херберт“ во Полска, како и претседателка на жирито за меѓународната награда „Виленица“ на истоимениот меѓународен книжевен фестивал во Словенија. Превела повеќе книжевни дела од романската и сло венечката литература на македонски јазик, меѓу кои и добитниците на Златниот венец на поезијата на Струшките вечери на поезијата, Ана Бландијана и Томаж Шаламун. Преводи и препеви од романски и словенечки редовно објавува и во периодиката. Во моментов го пишува својот нов роман „Единствен матичен број“.

Secila kohë ka histori të padëshirueshme, secila histori - kohëra të padëshirueshme.

Përmes përmbajtjes, përfundimeve dhe fjalëve kyçe, historia është referat për jetën dhe vdekjen.

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО: Лидија Димковска 15

Njerëz të vdekur në vite të gjallë, njerëz të gjallë në vite të vdekur. Popuj të vdekur në dekada të gjalla, popuj të gjallë në dekada të vdekura.

Pas konferencës në mënyrë të rregullt do ta publikojnë në raportin përmbledhës që kurrë askush nuk do ta lexojë.

Histori

Njerëzi të vdekura në shekuj të gjallë, njerëzi të gjalla në shekuj të vdekur.

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО: Лидија Димковска16 Лидија Димковска е една од најинтересните појави во современата македонска книжевност. Подеднакво интересна и провокативна за анализа и во прозата и во поезијата и подеднакво успешна и во двете, и тоа не само кај нас, за што говорат некои од нашите најголеми награди и признанија, ами и во европски и светски рамки. „Гранична состојба“ е последното од нејзиното перо, објавена 2021 година од „Или-или“. Ако треба кусо да се одговори на прашањето: „За што пее поетесата во „Гранична состојба“? – би рекла: „Пее за веков – овој нашиов“. Александра Јуруковска Азиланти Под земјата се наоѓа најголемиот центар за азиланти. Тоа се самоубијците, емигранти на оној свет, неприфатени, потиснувани и измачувани во овој. Подземниот азилен центар нуди слобода на движење од периферијата кон центарот и обратно, три оброци на ден и дневна пропусница за прошетка. Азилантите имаат конфекциски број на својата алка. Но, гледај. Обичните мртовци штрајкуваат со глад за прекубројноста на самоубијците околу нив. Не сакаат азиланти крај своите уредни домови, не сакаат расфрлани јамки, празни шишенца за лекови, искршени коски од паѓања и надуени мевови од давења, во своите зелени градини поставуваат крстови наместо плашила за оние што умреле без божја волја. Азилантите се збунети и лути, со една нога наназад што постојано се враќа. Едни заборавиле да остават порака, други да ја бакнат ќерката, едни оставиле костум во пералница, други не составиле тестамент, некои не откажале патување, а некои не закажале смрт. И сега се тука. Со преведувачи во ходникот и со папки во рацете чекаат да ги прими службеникот за азил. Националност, пол, вера. Многумина имаат татко, но не и татковина. Едни се алергични на ораница, па не можејќи да ја бакнат својата земја морале да заминат под неа. Некои биле цел живот бегалци пред себе на кои никој не им платил лек против стареење. Некои ја прокоцкале и несреќата, не само среќата. Други со години не воделе љубов со љубовта на нивниот живот. Некои ги убиле нивните ближни не со нож туку со игла или пинцета. Меѓу нив има луѓе што се живи дури откако се мртви. Полн е азилниот центар, ограден со боцлива жица од светот на обичните мртовци. Пристигнав вчера. Добив две пропусници. Дење ќе престојувам во дневниот центар за азиланти, а ноќе во домот на обичните мртовци. Не знам од каде нема да се вратам. Стиховите на македонската поетеса Лидија Димковска му нудат на романскиот чита тел за кого Балканот е пред сè средина на левантинската мрзливост и на озборувања та, еден зачудувачки нов балканизам со трагични менувања на тонот, а нејзините песни поседуваат едно речиси обредно де рење на кожата покажувајќи ни се низ сли ки на документарен филм со речиси болна острина и јасност на контурите. Октавијан Совијани, LUCEAFĂRUL Букурешт, Оваа поезија спаѓа во типолошките рамки на една хибридна појава што современата книжевна теорија ја нарекува пост-поезија. (...) пост-поезијата на Димковска е сета на чулена, љубопитна, комуникативна, отво рена кон предизвикот на своето техно-кул турно опкружување кое вешто го вткајува во автентичноста и повеќеслојноста на раз узданите колажни впечатоци. Елизабета Шелева, ОТВОРЕНО ПИСМО, Магор, Скопје, 2003 Промотивен билборд во Софија

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО: Лидија Димковска 17

Со најстрашната можна смисла за хумор, напер чените песни во проза на Димковска се справу ваат со љубовната болка („кажи зошто ме остави и со сестра ми ти се ожени“), со Бог („што не по стои, а во стравот очите се големи“) и со немирот ( „јас не се плашам од Вирџинија Вулф, / јас се плашам од Лидија Димковска. Си чул за неа?“) –а ова е само во една од песните. На други места Димковска ги обработува феминизмот, самоу биствените помисли, рускиот нобеловец Јозеф Бродски, полот („о, чудовиштето знае дека полот ми е визба.“). Со истиот зашеметувачки капаци тет да го претвори смешното во нешто потрес но и сосема прецизно, рушејќи ја „ ципата што ме дели од настаните во светот“ за да може „да свари каша од вечните значења“. Резултатите се трансцедентни, зашеметувачки песни што не смеат да се Craigпропуштат.MorganTeicher, Boston Review, САД „Песните на Л. Димковска читате лот едноставно го преплавуваат. Нејзините песни се бунт против униформирањето, конфекциони рањето, потрошувачката и стан дардизацијата на животот. (...) за неа нема среден пат. “ Нада Брезник, DELO, Љубљана Награда на ЕУ за литератураTranslated from the Macedonian by Lju bica Arsovska and Patricia Marsh

The smell of ammonia and iodine, of mandarin and banana peel, evening news on the radio about new wars and financial crises which don’t affect the patient anymore. But it hurts. In a corner of its conscience the world knows: even its beauty couldn’t save it, and in vain did the poets want to change it. And suddenly it feels between the bones and the skin an amorous craving: for at least one more chance to make love to freedom which waves to it from the door: “Sleep, I’ll drop by when I can.”

The Crumbling World … should be wrapped up in a hospital sheet and transferred on a stretcher to the palliative care unit where life expectancy is six months at most, dignified and peaceful dying with pain control. The window is open, the room is just for one, pigeons cooing in the garden, lilacs on the small table. Like in a restaurant kitchen, the sign above the door to the room says “Smile” and all those coming in to visit have a grin on their faces, although no one feels like laughing and prefers the coalminers’ “Good Luck” before the pit of death.

The crumbling world should be left in the hospice where the angels of life have no intention of either speeding up or delaying its death.

„Традицијата и припадноста без патос можат да би дат конститутивни, или, кажано поедноставно, Ли дија Димковска е Македонка на ист начин како што е Алмодовар Шпанец. (...) Суверена, со голема само доверба, наместа ноншалантна, дури и ексцентрична авторка што врие од жива фантазија, својата интима ја има заплеткано во цела низа загатки. нејзиното највнатрешно доживување останува таинствено, а на читателот му се понудува како ребус.“ Луција Степанчич, SODOBNOST, Љубљана „Го сакам делото на Димковска. Таа е еден од најдо брите поети на светот, заедно со нејзините источно европски колеги како што се ветеранот Тадеуш Роже вич, Ана Свир, Новица Тадиќ и Горан Симиќ.“ Ernie Brill, Columbia Journal, 2020 Лидија Димковска ја претставува новата урбаност, користејќи лирска, наративна, како и поезија во проза за да ги истражи темите на науката, технологијата и на културното поместување... The Princeton Encyclopedia of Poetry and Poetics Translated from the Macedonian by Ljubica Arsovska and Patricia Marsh

The suitcases in Auschwitz, separated by glass from the reach of visitors, confiscated at the very entrance under the arch saying Arbeit Macht Frei, are heavy with the emptiness in which the weight of life, the lightness of death sit hunched over. The Holocaust is a one-way ticket from a world which vanished in the false bottom of existence.

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО: Лидија Димковска18

In the little chest under my mother’s bed, brought from the village to the town, fish-shaped dishes lay dormant for years, each individually wrapped in newspaper, a wedding gift, the souvenir of a society. Their gills had gone pale, their sea grey, when we opened the little chest they had already eaten each other up.

Suitcases

In the small suitcase under my uncle’s bed, which I used to open a hundred times a day, all the wars from all times were mixed up together in the notes taken during history lectures. Folded in two, in two columns, they charged out of the trenches towards what would later become a state, a political suitcase of oblivion. In the suitcase under my bed in the student dorm I kept the Liubinka typewriter on which the Mongolian girls, my roommates, wrote their love letters in Cyrillic, and before sending them across three seas, kept them for nine nights in vodka, in bottles with sheep guts, the umbilical cord to their motherland.

Every suitcase is an open story, every story is a closed suitcase. And you don’t need to leave in order to stay, or stay to have already left.

Life is a puff of wind among people, leaving their suitcases in its wake. In them knowledge gathers dust, memory – mold, oblivion – stench.

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО: Лидија Димковска 19 „Гранична состојба“ е поетска книга што предупредува, насочувајќи ги нашите погледи кон средиштето на отворените рани на светот. Овие стихови, остри како сечила, ни ги отвораат актуелните политички и социјални крвавења, ни ги предочуваат сите недоумици и несреќни одлуки, нѐ опсипуваат со глетки од историските стра дања, кои, за жал, не донеле никаков наук и на ововременските воени и политички лудила. Лидија Димковска со мудроста на своите стихови предупредува на вриежот на валканата крв, на една неминовност чија бучава нѐ заглушува и навестува татнеж, по чија смртна тишина ќе се отвори амбисот на ништоста. Стиховите во „Гра нична состојба“ се меко отворање на кортексот на еден ум што мора да се преобрази ако сакаме нашата духовна егзистенција да изроди нова стратегија за опстанок и нова патека кон совршенството. (Од одлуката на комисијата за наградата „Браќа Миладиновци“ 2021) Плус-минус Порано мртвите можев да ги избројам на прсти, сега се недоброј. Порано живите можев да ги бројам пред спиење, сега ги декаПомисламповторувам.линекојможеда умре, веднаш сум подобра со него. Колку било лесно да се биде добар со потенцијално мртви луѓе! Но штом се одложи сеумирањето,одложува и живеењето. А телототогашго губи времето, душата го придобива. Телото го напушта просторот, душата го населува, духот го раселува. Меѓу живите и мртвите разликата е плус-минус некој степен во температурата: едните се оладени, другите се изгорени, а сите (н)и живи (н)и мртви. Мојот гроб Секој ден си го гледам гробот во дворот вклучен во цената на куќата, со дрвена штица над дупката, со надгробен споменик од бел варовник, со фотографија во златна рамка и година на раѓање одвоена со цртичка од празниот простор на смртта. Стои гробот под крушата свртен кон куќата, гледа во мене и кога сум му со грб свртена. Напролет мачките му ја разлабавуваат штицата, а врапчињата на дрвото ја валкаат за среќа, лете по некоја презреана круша му сронува парченце од споменикот, наесен дождот му го истенчува ’рбетот, му ја гризе ставата, зиме снегот го забива во земјата. На секој гром му е центар, на секој земјотрес епицентар. Се рони, се ништи, се распаѓа, сè помал е, сè постутулен и попотклекнат, пред очи ми го снемува гробот, пропаѓа во сопствената дупка, од прав во прав се претвора. Го гледам утрово, а од него останало само купче варовник што го разнесува ветрот, испокршени штички за птичји куќарки и фотографијата во златна рамка што се вее околу цртичката од до. Мојот гроб сè понаврапито исчезнува, исто како и мојот живот. На СВП 2021

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО: Лидија Димковска20 ПЕТ ПЕСНИ ЗА ОХРИД

Чесна девојка Го однесов во “Second hand” погледот во иднината, но никој не сака да го купи. Мрежата е бодликава, а херои повеќе нема. Тагата е чисто физичка болка. Ако нема вода, пушти ја очната течност закачена за очилата. Ако не носиш очила, преправај се дека си Кинеска (едно око кон исток плус едно кон запад е еднакво на женско писмо во машко општество). Модата на ориенталците се враќа во пакет со диететска храна. Благослови ме и мене додека сум сè уште чесна девојка. Утре-задутре ќе ја изгубам грешноста, ќе носам везени кошули од Етнографскиот музеј на Македонија, а некој треба да ги плати. За да преживееме, најдобро е лекторскиот стан да го претвориме во галерија. Ќе изложуваме раширени вени, исушени папоци, очни мрежи и скршени срца правопропорционални со јужно-американските серии (кажи зошто ме остави и со сестра ми ти се ожени), а тагата е чисто физичка болка и во мојата земја се лекува со хируршка интервенција. Овде ја препознавам по болката во показалецот пресуден во ширењето на мобилната телефонија. Не знам зошто тетин ми не ме тепал во вреќа, во овие години најдобро е некој друг да ти ја пресече папочната врвца, а јас не се плашам од Вирџинија Вулф, јас се плашам од Лидија Димковска. Си чул за неа? Една недокрстена, а сите пријатели и се замонашија, една нетелесна, а сите љубени и останаа неженети. Една твоја, речиси до исцрпување не-жена, (можеби спонзорирана од Сорос за да биде нежна?). речиси до негирање идеја на Медеја, на Јудеја, на неа. Не, јас не се плашам од бројките 1,4,7 во кабинетот за очни болести, ниту од хипотеката на верските празници, ставот кон Бога што постои ме плаши на Богот што не постои, а во стравот очите се големи. Леле колку зборови! Речниците се исплатлива работа, си седиш дома и си играш: На буква, на буква...! Отсега ќе зборувам само во ономатопеи, или подобро, во метаономатопеи. Како и да е, мило ми е што се запознавме, оче. Да не бев жена, ќе можевте да ми се исповедате. Но, и вака е добро. Си пиеме чај, си ги грицкаме еден на друг ноктите и се оближуваме. Џив-џив! Метаџив-метаџив!

The Pet She offers him powdered milk and he wants the milk of a grandame, she feeds him mashed fruit and he wants mashed blood and soil, she bathes him in the baby bath with natural baby soap and he wants hallowed water blessed by an archbishop, she dries him with a cotton towel and he wants the flag from the trunk in the Archives, she wraps him in a blanket covered with bear cubs and he wants a vintage woolen shag rug, she puts him in a cot with a canopy of stars, and he wants a cradle with swastikas, she lulls him to sleep with tales from Andersen and Grimm and he wants local legends of victories without defeats, she wakes him up with a children’s rhyme and he wants an anthem withdrawn from use, she dresses him in brightly colored playsuits and he wants a black uniform, she puts light shoes on his feet and he wants steel-toed studded army boots, she hands him a little ball with rainbow arches and he wants a baseball bat with a skull and crossbones, she teaches him to play ludo on the garden bench and he wants to weave barbed wire for the border, she lets him play in the sand with the other children and he pinches them if their skin is a different color, she holds him by his left hand when they go for a walk and he stretches out his right and marches, she puts hay fever drops in his eyes and he wants antihistamine for otherness, she teaches him foreign languages to enrich him and he spits at her in his language he doesn’t even speak properly, she teaches him good, and he loves evil, she takes him to history class and he repeats history, she gives him a dog – doggie woggie she buys him a cat – kitty kitty and he punches her eye out of its socket, spits in her face and screams: I’m Nazi! Naz Nazi Translated from the Macedonian by Ljubica Arsovska and Patricia Marsh

Поетски фестивал Принстон, САД Како е да се биде дете на родители загинати во војна, да се биде дете на разведени родители, или дете од Африка на џамбо плакат, да се живее во завод за хендикепирани лица, да се има клуч од социјален стан, да се добива помош во брашно, масло, памук и стапчиња за уши, да се има жиро-сметка за трансплантација на коскена срж, да се живее во СОС-село со Голема мајка на девет деца и тетка што доаѓа еднаш неделно да пегла алишта и да игра карти, да се спие во картонска кутија пред парламентот или во метро на метропола што приредува собир на високи државници, да се биде кукла во народна носија наместо сообраќаец на раскрсница, децата да посвојуваат родители, а не обратно, да се пие на екс крвта за да не оксидира, да се биде тироидна жлезда на семејната политика, да ти течат лиги од некои луѓе, а од некои, пак, да ти стои грутка во грлото, да се чува најмеката бришалка за гостинот од странство, а најтврдиот кревет за самоубиецот што преживеал, да се биде раска во окото на Бога, да се собере сознанието во лажичка леплив сируп, да ти бидат ставовите испрани чорапи што не си го наоѓаат својот пар, да не ти се повеќе точни ни кожата ни земјата, да се обеси за манастирската липа човекот што последен ти го бакна челото, да се биде актуелна тема за нискобуџетен филм, папокот да се повлече пред јазикот, а јазикот пред живата мера на духот, да се стане постанар на сопственото постоење, да станеш свесен дека животот е игра на непливач со бранови повисоки од него. Ехо Под примордијалната куќа ехото се враќаше од овој свет, прелетувајќи ги дуњата, низите тутун и ракијата во казанот, ни носеше поздрави од ближните. Живи бевме тогаш сите. Мочниот меур на закланите младенчиња беше најиздржлив балон на светот, супата од остарениот петел не сакаа да ја јадат ни свињите, на дното од котелот за сапун ненадејно се појавуваше ѕуница. Ѕунеа светските култури на Македонско радио, Трета програма, во одајата со мирис на печена тиква и чорапи испружени над шпоретот, кај што баба ми ми сплете волнено елече погодно за секое годишно време. Кога ми омале заминав во светот и живеев во него црно на бело, крвта мешајќи ја со вода не сетив кога се претвори во плунка исто како што примордијалната куќа најпрво беше дом, па имот со даночна стапка, па руина во судски спор. Сега под куќата викаме ли викаме, а ехото се враќа од оној свет, прелетувајќи ги гробовите и буништата ни носи поздрави од самите себе.

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО22 Иако сум патувала на многу светски фестивали, Поетска ноќ во Велестово е еден од најубавите на кои сум била, како поради добрата организација така и поради Охридското Езеро и природата во Велестово, кои сами по себе се поезија, па затоа, ваквиот фестивал целосно им припаѓа. Особено силен впечаток ми остави доброосмисленото читање поезија во природа крај Велестово, каде што поезијата им се враќа на своите исконски значења. Надија Реброња (Србија) Велестово е гнездо свиено помеѓу ѕвездите над езерото. Таму секој камен во куќите, секоја крошна или карпа одекнува со зборвите на Иван Иерекар. Таму овчари-мудреци ги обиколуваат падините, далдисани в сништа. Таму ноќта е подолга од денот, и денот догорува на разбрануваното небо. Самото Велестово е поезија, а поезијата никогаш не му е доволна. Затоа и оваа година собра поети од и надвор од Македонија, да се веселат, да се дружат и да ги нагостат овие зелени падини со созвучја, глаголи и песни. Поетска ноќ во Велестово е фестивал за сите сонувачи.Андреј Ал-Асади Впечатоци од 33. Поетска ноќ во Велестово Поетска ноќ во Велестово е манифестација која не само што успешно придонесува кон де централизација на културните активности во земјава, туку е и мошне значајна за рецепцијата на литературата и другите уметности во и око лу местата со исклучителна духовна вредност за нашата традиција. Овогодинешното издание што се заокружи со интернационалното поетско читање „Поезија – Залез“, на кое ја имав честа да се претставам заедно со исклучителни поети од земјава и од регионот, беше важен поетски настан кој на едно место ги обедини природата, поезијата и мирот. Ова поетско читање, един ствено по многу нешта, ни овозможи величест вено пренесување на нашите стихови во атмос фера што секој љубител на пишаниот збор би ја посакал. Ивана Јовановска Поетската ноќ во Веле стово не можеме да ја на речеме „манифестација“, но можеме да ја наречеме „волшебна средба со пое зијата“, средба што ќе ни ја зароби мислата, што ќе ни ги одведе инспирациите на места на кои не сме по мислиле дотогаш, средба што ќе нѐ навлече на илјад ници промислувања и об летувања над човековото битствување, средба во која со своите и со туѓите стихови помирисуваме од вечноста, од убавината и од емотивноста, средба на која ќе оставиме по едно касајче од нашиот дух и една магија за која сите сме сигурни дека не можеме никогаш да ја заборавиме. И покрај застрашувачкиот вирус кој со пандемијата сѐ уште не запира со најразличните обиди да спречи сѐ што значи „средба“ и „култура“, Поетската ноќ во Велестово остана во својата уметничка и креативна форма, стамено и во целиот свој сјај, токму со оној блесок за кој се надеваме дека следната година ќе го гледаме уште посилен и поинспиративен.СашоОгненовски

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО 23 ГолејшкаАнаЏикова Ана Голејшка Џикова (Скопје, 1987) дипломирала на Катедрата за Oпшта и компаративна книжевност на Филолошкиот факултет „Блаже Конески“ – Скопје. Таа е (не)случаен поет, љубител на перформансот, на градот и уживањата низ него. Автор е на стихозбирките: „Љубов на улица“ (2013, Култура) и „ Напишан дом“ (2018, Антолог); на сликовниците за деца: „Веселата зграда“ (2019, Арс Ламина) во соработка со илустраторот Драган Китановски-Драш, „Лисичката плетачка“ (2020, Арт и арт студио Батев) и „Лепчето што расте“ (2020, Арт и арт студио Батев), обете во соработка со илустраторката Иванка НиБа. Нејзини песни и куси раскази се објавени во неколку антологии, а редовно објавува и во периодиката. Нејзини песни се препеани на српски, на турски, на германски и на англиски јазик. Учествувала на бројни поетски читања и фестивали во земјата и во странство, меѓу кои и на „Струшките вечери на поезијата“, „Младе риме“ (Mlade rime) во Словенија, и „Интернешнл јут поетс митинг“ (International Youth Poets Meeting) во Истанбул, Турција. Со поетот Ѓоко Здравески ги основаа и ги водеа книжевните читања „Астални проекции“ во Скопје и коавтори се на монографијата „Астални проекции“ (2018, Бегемот). Таа е член на организацискиот одбор на „Скопски поетски фестивал“ и член е на ВИС „Тркалезна маса“ од Скопје. Ana Golejshka Djikova (Skopje, 1987) graduated from the Department of General and Comparative Literature at the Faculty of Philology Blazhe Koneski, Skopje. She is an (un)intentional poet, a lover of performance, of the city and the enjoyment it offers. She is the author of the poetry collections: Love in the Street (2013, Kultura) and Written Home (2018, Antolog); the children's picture books: The Merry Building (2019, Ars Lamina) in collaboration with the illustrator Dragan Kitanovski-Drash, The Knitting Fox (2020, Art and Art Studio Batev) and The Rising Bread (2020, Art and Art Studio Batev), both in collaboration with the illustrator Ivanka NiBa. Her poems and short stories have been published in several anthologies, and she publishes regularly in periodicals. Her poems have been translated in Serbian, Turkish, German, and English. She has participated in numerous poetry readings and festivals in the coun try and abroad, including Struga Poetry Evenings, Mlade Rime in Slovenia, and the International Youth Poets Meeting in Istanbul, Turkey. Together with the poet Djoko Zdraveski, they founded and organized the literary readings Astalni Proekcii in Skopje and are co-authors of the monograph Astalni proekcii (2018, Begemot). She is a member of the orga nization board of Skopje Poetry Festival and a member of VIS (a vocal instrumental band) Trkalezna Masa from Skopje.

претварамтрансформацијасеужену коју заиста шаљемволим јој љубавна писма и парализу у знамсноведа је најлакше овако када се претварам у мрава док у себи негујем слонове а те божезнамимам конфликт не знам дали те има а те и ма знам театеизамзнам Препев: Валентина Бакти

GolejshkaAnaDjikova

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО24 živi ana živi rodiće se čovek daće mu zakovaćeimega nekakvim odrednicama geografskim rećibrojčanimćemu – veruj u ovo ne veruj u ono mrzi svakoga ko nije kao ti voli bližnjega svoga rodiće se i čekajućiumreće neko novo nebo bezgranično toplo kao prvi zagrljaj majke zemlje rodićeš se i teraćeš prveproblemekolabicikluzube i poslednje pelene sanjaš sebe da si mogao da budeš bolji od ovoga a opet nisi platio ratu od kredita sanjaš u paru a na vratima ti stoјi tablica sa jednim prezimenom miruješ a talasi te nose toneš u pobude i zablude rodiće se čovek i pre nego što oseti da treba da živi ostavljajućiumreće saksije sa cvećem nepolivene duše koje nezasađenevoli zvezde koje je gledao postiđene zato: Препев:živi Ѓоко Здравески живеј ана живеј човек ќе се роди ќе му дадат име ќе го заковаат за некакви одредници ќебројченигеографскимукажат – верувај во ова не верувај во она мрази го секој што не е како тебе сакај го ближниот свој ќе се роди и ќе чекајќиумренекое ново небо безгранично топло како првата прегратка на мајката земја ќе се родиш и тераш првипроблемиколаточакзаби и последни пелени се сонуваш себеси дека можеше да бидеш подобар од ова а пак немаш платено рата од кредитот сонуваш во пар а на вратата ти стои табличка со едно презиме мируваш а бранови те носат тонеш во побуди и човекзаблудиќесе роди и пред да се сети дека треба да живее тој оставајќиумрел ги саксиите цвеќе душитененаваденишто ги љуби ѕвездитененасаденишто ги гледал живејзатоа:засрамени менагониспофатил нагон за фустан во боја на нане за боси нозе на улица и бестрашно откривање дека брегот на слоновата коска е на мојата клучна коска те заклучувам некаде во срцето да не можеш да мрднеш сети се дека кога ти давав крила ти сам влезе во кафезот кажинештоми нешто ништо длабоко ниту плитко што каконештознамедноставнокремазараце од булки како писмо паднато од сандачето нешто што те тера само да воздивнеш а не е пожар

гидоаѓамнапуштив морињата и дивите џунгли почнав да садам пченица за кога ќе се роди некој да замесам леб за кога ќе умре некој да фрлам две-три зрна во земјата затоа што сѐ што сме нема да бидеме веќе од нас ќе остане само трага во космичката влага о колку е тажно што нашето човештво повикуваше богови за ветер и за дожд но зарем за друго знаевме? првиот пишан збор е економска загатка никаква романса никаква поезија ги напуштив сопствените партнери и децата што ги изедоа пантери напишав на земјата дека еве сум со жетвата доаѓам и ќе ме снема со првата наезда на скакулци dolazim napustila sam mora i divlje džungle počela sam da sadim pšenicu da kada se neko rodi zamesim hleb da kada neko umre bacim dva-tri zrna u zemlju zato što sve što smo više nećemo biti od nas će ostati samo trag u kosmičkoj vlazi o koliko je tužno što naše pozivačovečanstvobogove za vetar i kišu no, zar smo znali za drugo? prva pisana reč je ekonomska zagonetka nikakva romansa,

Препев: Валентина Бакти сеѕверкабуди наутро прави сендвич за себе за љубовникот за сопругот за децата го распарчува лебот и се разделува како за душа отпивнува голтка вино со вина со немир во капките крв што капат на бледите салфети си става руменило го заклучува својот дом како да репетира пиштол со чекор на изгладнета ѕверка излегува да го убие светлото на денот

you*** are my world but lacking enough sockets to turn on all appliances to cool, to heat, to make a soup, to bake a bread, to summon cobblestones and eels, it's lacking lakes for me to release all my colours to create an entire world a colour book without a child's laughter a lavatory without a mop you are my world inside, an island in anticipation of a notion on the horizon, a palm tree in the wind and a sailor with broken palms to paint from a life to being you are my world a manifestation in the mirror or myself, I don't know I'm (re)findingmissinga way to enlighten and worship TranslatedMyself by Ana Zdravkova nikakva poezija napustila sam sopstvene ipartneredecukoju su pojeli panteri napisala sam na zemlji da evo sam, dolazim za žetvom i nestaću sa prvom skakavacanajezdom

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО26 Алеш Мустар

Средни години Никогаш повеќе криумчарење на фармерки и на гуми за џвакање, чувство на радост од новогодишно украсениот сив град, млеко во телефонскицрно-белиќесички,цртани,разговори во јавни говорници, поздравување во чекалниците. Никогаш повеќе забави на морскиот брег со гитара и со срцепарателни песни, жетони за градски автобус, редици пред киоскот со помфрит, продавници со мешана стока. Никогаш повеќе љубезни гостилничарки што даваат пијачка на вересија, никогаш повеќе жиро-сметки и изговори дека банката е веќе затворена. Само купишта пластика и свет како згаснат екран на паметен телефон. Препев од словенечки: Лидија Димковска Middle Age Never again smuggling jeans and bubble gum nor the feeling of joy at seeing New Year’s adorn the grey city. milk in plastic bags black and white cartoons, calls in public phone booths, greetings in doctor’s waiting rooms. No more parties on the shore with guitar and syrupy songs city bus tokens queues in front of kiosks selling French fries, corner stores. No more friendly barkeepers who let you run a tab, no more giro accounts and excuses that the bank is closed. Only heaps of plastic and the world like a darkened smart phone screen. Translated by Manja Maksimovič Алеш Мустар е роден во 1968 година во Љубљана, Словенија. Тој е поет и книжевен преведувач и работи како хонорарец. Во 2005 година ја објави стихозбирката „(Суд)бин(ско) толкување“, која беше номинирана за наградата за најдобар дебитантски автор на годината и преведена е на англиски и на македонски јазик. Во 2017 година ја објави втората стихозбирка „Средни години“, која беше номинирана за двете најзначајни награди во Словенија, за најдобра поетска збирка објавена во претходните две години, што ја доделува Друштвото на писателите на Словенија, и наградата „Вероника“ – за најдобра стихозбирка на годината. Неговите песни се препеани на многу странски јазици и вклучени се во многу антологии. Во последните дваесетина години преведува од романски и од македонски јазик, претежно современа поезија и белетристика, и досега има преведено повеќе од 30 дела. Пишува и текстови за алтернативен театар. Негови текстови се одиграни на театарските претстави „Шеснаесет вртежи“ (Ен-Кнап, 2005) и „Фенгов кадар“ во Театар без актери (Маска, 2011). Неговата последна стихозбирка „К(о)роники“ е објавена во 2021 година.

Aleš Mustar

Aleš Mustar was born in 1968 in Ljubljana, Slovenia. He is a poet and literary translator and works as a freelancer. In 2005 he has published a book of poetry C(o)urt Interpretations, which was nominated for the best debut author of the year and has been translated into English and Macedonian. In 2017 he published his second book of poetry Middle Age, which was nominated for two of the most important awards in Slovenia, for the the best poetry collection published in the previous two years awarded by Slovene Writers’ Association and the Veronika award for the best poetry collection of the year. His poems appeared in translation in many foreign languages and are included in many anthologies. For the last twenty years he has been translating literature from Romanian and Macedonian, mostly contemporary poetry and fiction and so far has translated more than 30 volumes. He also writes texts for alternative theatre. He contributed texts for theatre performances Sixteen Turns (En-Knap, 2005) and Feng Shot in Theater without Actors (Maska, 2011). His latest book of poetry K(o)ronika was published in 2021.

Препев од словенечки: Лидија Димковска Translated by

Sleep, dear Alan, heavens are for the brave, while I swallow the lump in my throat and read The Little Match Girl to Ema for goodnight. Manja

Requiem for Alan Kurdi Her brain overcrowded with other school subjects in place of ethics, Ema, safe in my arms, closed her eyes for one more night. You closed them too, dear Alan, and in your case it was forever, in the embrace of cold water. All by yourself you fell asleep for eternity on the Aegean shore, by the sea which every year swarms with too many European tourists who lock their doors twice upon return in fear of intruders.

The news of your death flooded the world, social yellow,networks,red,andblack newspapers alike. Millions clicked like on your death on Facebook.

May the sand be light to you, Alan, now you are free to build castles in the air. May God, Allah, Krishna, Vishnu, Shiva protect you.

Alan, guardians of the borders do not read holy books, let alone belle lettres, neither Aesop’s Fables nor Andersen’s Fairy Tales, only the laws, colder than the water that washed you ashore. May your guardian angel accompany you to eternity then.

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО 27 Реквием за Ајлан Курди Со мозокот пренатрупан со училишна материја наместо со етика, во мојата безбедна прегратка Ема и ноќва ги затвори очињата. И ти, драг Ајлан, ги затвори, но засекогаш, во прегратката на студената вода. Сам самичок засекогаш заспа на брегот на Егејското Море, во кое секое лето се капат и премногу европски туристи кои до враќањето дома зад себе двапати ја заклучуваат вратата пред Лесеннатрапниците.датиепесокот, Ајлан, сега можеш мирно да градиш замоци во облаците. Нека те чуваат Бог, Алах, Кришна, Вишну, Шива. Веста за твојата смрт го преплави светот, социјалните мрежи, жолтиот, црвениот и црниот печат. Милион луѓе ја лајкнуваа твојата смрт на Фејсбук. Ајлан, граничните чувари не читаат ни свети книги ни белетристика, ни басни од Езоп ни приказни од Андерсен, само закони, постудени од водата што те исфрли на брегот. Затоа ангелот чувар нека те придружува во вечноста. Спиј мирно, драг Ајлан. Твојата смрт нека им ги исуши рацете на оние кои врз твоите врсници користат солзавец, нека им се заглави во грлата на политичарите среде деловните вечери и нека чука врз совеста на крутите бирократи!

Maksimovič

Sleep, dear Alan, rest in peace, may your death knock on the consciousness of stiff bureaucrats, may it dry the palms of those who use tear gas against your peers, may it get stuck in the throats of politicians during work dinners.

Pri nas so včasih otroke pokopavali v belih krstah, zdaj malodane vsi končajo kot črn pepel. Re: Re: Ne najdem besed. Huje je kot posedati pred nepopisanim listom papirja in biti boj z navdihom. Pesnik v meni kot pravi veliki brat prepoveduje vsak klišejski stavek.

Poleg rojstnega datuma njegovega drugorojenca je nedvoumno zapisan tudi datum smrti. Cunami? pomislim in okrog mojega srca se začnejo ovijati trakovi s posnetki televizijskih kamer, ki so beležile naravno katastrofo. V množici porušenih hiš, avtomobilov, trupel odraslih, dreves, ki jih nosi deroča voda, iščem drobno telesce, a ga ne najdem. Sevanje? pomislim, ko s cmokom v grlu usmerim pogled proti besedam v naslednjem odstavku.

Ne, kirurškemu nožu, ki je skušal rešiti njegovo drobno srce, je Cmokspodletelo.vgrlupostaja balvan in ob misli, da bo treba odgovoriti, me spreletava srh. Refluksni ezofagitis mi še nikoli ni tako nagajal.

Kako boren je včasih besedni zaklad novinarjev, nedvomno pa si zaslužijo oskarja za izvrstno filmsko igro. Žal bodo starši obolelih otrok za vedno ostali samo naturščiki. Kot pesnik obmolknem, kot človek onemim.

Po dolgem času mi japonski prijatelj odgovori na elektronsko sporočilo.

Na Pediatrični kliniki v Ljubljani novinarji zganjajo kraval zaradi nekega izraelskega srčnega kirurga, višine honorarjev, lastnih interesov …

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО28 Семејна фотографија На прошетка низ Головец забележувам верверица на гранката и веднаш помислувам на велеградските паркови. Толку ми го привлекува вниманието што не си гледам пред нозете, па се заплеткувам во корењата и паѓам наземи. Но ни паѓањето не ми помага да станам свесен за своите кревки селски корени. Кога ќе се вратам дома ќе морам да го замолам татко ми да ми помогне на ѕидот да ја закачам семејната фотографија. Како и цел живот, повторно ќе ми биде страв дека не сакајќи ќе ме удри по прстите со чеканот и така ќе ме казни за мојот неуспешен животен проект. Од друга страна, пак, посакувам еднаш засекогаш да ме тресне со сета сила, за да можам и јас да му вратам, па потоа нашите жени врз модринките да ни редат облози од телешките шницли што тој самиот ги насекол. Како дете секогаш се плашев од кравите, затоа не јадев телешка супа, ми беше страв дека од неа ќе излезе некоја крава и ќе замука. Да, татко, како дете се плашев од мукањето. Кога ќе поминев покрај шталата ја вртев главата, мукањето на кравите е ужасна работа, а ни кравите на пасиштето не се подобри, лани нападнаа еден мој пријател на семеен излет на Велика Планина. Татко, мене ми е доволна лилавата крава Милка. Никогаш нема да бидам селски син, од селото во детството во сеќавање ми останаа само мирисот на искосено сено, дедо ми, и бескрајно голем сад меланхолија. Татко, знам дека утре ќе одиш на суд да се бориш за дворната меѓа, и сметаш дека сум обичен лигле зашто не сакам да ти помогнам во таа работа. Но јас не сум од глина за да ме меси некој по своја волја, човекот според својот образ има право да го создаде само Бог! Татко, зар не се сеќаваш колку лош борец бев за државната граница? Таа беше твоја борба, не моја, Cunami? Za Teru Hisa (20. 4. 2011–10. 9. 2011)

Zadeva: Re: Kako si? Kako ste? Zapoznel odgovor je kratek in jedrnat.

Le kako so ga pokopali?

Препев од словенечки: Лидија Димковска

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО 29 ЈакимоскиЗоранZoranJakimoski Зоран Јакимоски е роден на 1.11.1968 г. во велестово, охрид. автор е на стихозбирките: „Граматика на поривот“ (1994), „Совршен молк“ (2001), „Зборот неизречен“ (2004), „Влажна месечина“ (2010), „Море то се мурти“ (2010), „Ништо не е недостижно“ (2014), „Задачите се зададени“ (2017), „Официјални документи за нас“ (2017) и уште: „Без изговори“ (избор песни, 2020), „Побуди и белешки“ (критичко-есеистичка, 2021) и „Сон, јаве или привид“ (2022). Негови песни се преведени речиси на сите балкански јазици, но и на: англиски, полски, украински и др. Са миот има препејувано од хрватски, српски и бугарски на македонски. Добитник е на повеќе награди, од кои најзначајни се: наградата „Млада Струга“ (1995) и „Јован Котески“ (2017). Застапуван е во повеќе избори и анто логии објавени во Македонија и во странство. Член е на ДПМ од 2012 г. Зoran Јakimoski was born on November 1, 1968. in Velestovo, Ohrid. He is the author of the poetry collections: Grammar of the Urge (1994), Perfect Silence (2001), The Unspoken Word (2004), Wet Moon (2010), The Sea is Surly (2010), Nothing is Unattainable (2014), Tasks are Assigned (2017), Official Documents about Us (2017) and also: No excuses (se lected poems, 2020), Urges and notes (critical essays, 2021) and Dream, Reality or Vision (2022) His poems have been translated into almost all Balkan languages, but also into: English, Polish, Ukrainian, etc. He has translated from Croatian, Serbian and Bulgarian to Macedonian. He has won several awards, the most significant of which are: the award Mlada Struga (1995) and Jovan Koteski (2017). His work is represented in several selections and anthologies published in Macedonia and abroad. He has been a member of DPM (Writers’ Association of Macedonia) since 2012. иде северлива ноќ иде северлива ноќ накитена со иње и скомраз со трепет и пепел и со себе како воздишка го носи разубавеното утро таа е толку обична но тешка и додека мрморам нешто топло огнот ни излегува на лицата еден платан ја потпира мојата сенка твоите очи се тиркизно небо на кое висам како лилјак јас сè уште ѝ давам облик на твојата снага каков што мене ми е потребен времето е наполу слуга наполу монструм ги глода нашите коски во черепот ни забива нитни и ги брои улава те сместувам во твојата преслека од портокалова кожа треперам како лист пред есенска авантура сонувам скорпии – таинствени знаци по твоето вообичаено лице и сè што сакам да кажам како заборавен бакнеж испарува низ воздухот со мирис на гниеж залудно се напрегам да те довтасам нема подадена рака за секоја друга рака ниту дрскост ниту чудо кога ноќта северлива иде

ПОСЛЕДНО ПЕЕЊЕ како пеперуга си копнежливо што летка од цвет до цвет со пијано срце од сладок нектар момини солзи и изворска вода тажно ли е ова талкање ова бегство од ништо и од никаде? ти ја имаш слободата на муграта рана на пролетните студенила и утринската роса населена врз пламени латици дали си гола или во најсвечена руба кога трепетна влегуваш како низ чиста квечерина во една историја со толку чудни пресврти и толку многу возбуда

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО30 ЗБОРОТ НЕИЗРЕЧЕН Сака да побегне Да скокне преку плот: Снагата облеана во пот Си велам: Е ГубаммислаКојнема!лиѓаволмиземаврзјазикот моќ И зборотболипечепритисканеизречен –темно небо врз крилеста ноќ НОЌЕ ВОЃЕ НОСАМ Ноќе воѓе носам Потајно тмајум низ воѓе исчезнувам Во грлово глаголиво замира ТааНеЗаморотЗалудноќеНаПодКадепатоказВоПопреѓешенприпекИманемаМугратазборотмртовдамесретнелиприсој–заповтежотииден?којпатдасепојде?којправецкојдасеследи?овоѓе?пазувиетеснозглавјеодпапратсипочинемеесèемоќенбегамодоваакобвоменесекрие getting even whatever happened –happened, and that’s that i went through all passages so many loves i tasted the salt of the water the limeskale of the memories now reassured with benevolence and deep sigh the evening bells do i wait and not far from here the autumn has a different smell the summer fatigues on the roads and your hands are empty the silence a new silence bears a more impressive more intrusive one tired i lay over the soil tough and smelly the autumn has a different smell for each of us ianewredraw the map without new continents the midnight butterfly drops killed by her own folly certainty a word wakes me up. a dark word out from dark chests. the thoughts call each other. a slow movement of the thebydeterminedharshnessyourlips.banktumbles down around isaonburyingcrystalsmehope.thewallbloodywritinginscribed.

Translated by A. P.

Ward

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО 31 СимонсенКимKimSimonsen Ким Симонсен (Фарски Острови, 1970) е писател и универзитетски професор. Има објавено шест книги, главно поезија и есеи. Неговите дела се преведени на многу јазици, а неговите песни се објавени во списанија и во антологии во: САД, Велика Британија, Данска, Нор вешка, Исланд и др. Неговата последна стихозбирка „Декемвриско утро“ беше објавена во 2015 г. во соработка со визуелниот уметник Јохан Мартин Кристијансен. Во 2014 година ја освои „Национална книжевна награда“ на Фарските Острови за збирката „Каква полза има човек од тоа едно утро да се разбуди oд оваа страна на новиот Тојмилениум“.едоктор на науки од областа на книжевноста и во моментов работи како професор на Универзитетот во Амстердам и предава постхуманизам и ново-материјалистичка теорија на уметноста. Работел и како вонреден професор на Универзитетот во Берген и како визитинг професор на универзитетите Стенфорд, Колумбија и Окс форд. Тој, исто така, е и организатор и куратор на фестивали, на литературни и на други современи уметнички настани, претежно на екоуметнички теми и теорија, во улога на издавач и основач на платформата „Егзил“.

Кim Simonsen (Faroe Islands, 1970) is a writer and university professor. He has published six books, mostly poetry and essays. His works have been translated into many languages, and his poems have been published in magazines and in anthologies in: USA, Great Britain, Denmark, Norway, Iceland, etc. His last collection of poems December Morning was published in 2015 in collaboration with the conceptual artist Jóhan Martin Christiansen. In 2014, he won Faroese Literary Award for the book of poetry Hvat hjálpir einum mennisk ja at vakna ein morgun hesumegin hetta áratúsundi (What good does it do for a person to wake up one morning this side of the new millennium). He has a PhD in literature and currently works as a professor at the University of Amsterdam, teaching posthuman ism and new materialism theory of art. He also worked as an associate professor at the University of Bergen and as a visiting professor at Stanford, Columbia and Oxford universities. He is also an organizer and curator of festivals, literary and other contemporary art events, mostly on eco-art themes and theory as a publisher and founder of the platform Eksil (Exile). Millum hundrað milliardir galaksur, við hundrað milliardum stjørnum í hvørjari, skuldu vit enda her og gløða eftir hasi stjørnuni, ið vit kalla sólin, við hasum brillunum ið fáa teg at líkjast Woody Allen. Among a hundred billion galaxies, with a hundred billion stars in each, we happened to end up here staring at this star we call the sun while wearing these glasses that make you look like Woody Allen. by Randi

Од стотици милијарди галаксии, со стотици милијарди ѕвезди во секоја од нив, ние завршивме тука, зјапајќи во оваа ѕвезда што ја викаме сонце, носејќи ги овие очила што прават да изгледаш како Вуди Ален. Translated

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО32 Секој ја носи својата сенка Кога сепокрајчекорамоваавода,движамзаедно со СветлинатаЕсентасососопределот:брегот,небото,птиците.доаѓа.доаѓа ползејќи. Темна Наскоропочва.ќестане студено. Сињакот — како хеклан шал. Снежната покривка ќе покрие сè со тешка белина. Налик ледената доба, глечерите што некогаш ја извајале земјата. Everything bears its shadow When I walk to this water, I move along with the landscape: the shore, the sky, the Autumnbirds.is on its way; the light comes crawling. Dark Soon,soil.itwill turn cold. Rime like a crocheted shawl. A hide of snow will cloak everything in a heavy white. Reminiscent of the Ice Age glaciers that once sculpted the earth. * Најдов череп од птица на плажата. Никогаш не наоѓаме скелетни останки од луѓе. Дупките за очите му се црни. Ние само ги фрламе нашите мртви во дупки во земјата околу црквите. Колку тажно. Во Париз, еднаш, видов купишта черепи. Не ги знам имињата на овдешните птици. Кога Џон Џејмс Одубон имал 34 години, одлучил дека со водени бои ќе наслика портрет на секоја птица во Америка. Неговата Птиците на Америка била објавена како збир томови што биле издадени периодот од 1827 до 1838 година. Одубон насликал над 700 птици што прво ги застрелал и ги убил. Птиците овде не пеат, тие врескаат од болка. Зошто ли се разбудив утрово, во жариштето на овој нов милениум, на повеќе од половина пат до пепелта. Од соништа што се одвиваа во планини и клисури, македонски и величествени, и река што брза кон мочуриштата и долините полни пеперуги, каде што тревата се бранува во забавено движење небаре сцена од филмот Сталкер на Тарковски.Засите’рѓосани олуци, фарската зимска депресија. За сите вас што сè уште ја ковате нашата историја. Климатските промени и гласовите во вас што веќе не можете да ги слушнете — запомнете дека само Фарските Острови ни дозволуваат да веруваме во сопствените метафори. За поворките пејачи што одеа зад сите црни одари по сите главни улици на светот, дури и вашите уморни нозе ќе имаат мир во овој милениум, од Лима до Скопје, па сè до Торсхавн. Препев од англиски: Јулијана Величковска Translated by Randi Ward

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО 33 СелахатинЈолгиден SelahattinYolgiden Селахатин Јолгиден – турски поет, преведувач и уредник. Роден е во Истанбул. Неговите песни се преведени на 13 јазици, вклучувајќи англиски, германски и италијански. Добитник е на многу награди за поезија. Член е на уредничкиот одбор на литературното списание Çevrimdışı İstanbul Literature Magazine и на меѓународниот поетски фестивал Offline İstanbul International Poetry Festival. Автор е на книгите: „Немаше никој крај реката“ (2004, Адам), награда за поезија „Џемал Суреја“ во 2004 г.; „Кога денот станува ноќ“ (2007, Икибиналти), награда за поезија „М. Сунула Арисој“ во 2007 г.; „Пристаништата што ги заборавив“ (2009, Сел); „Темносината беше игра меѓу нас“ (2011, Кирмизи Кеди), наградата за поезија „Ариф Дамар“ во 2011 г.; „Доцна дома, самотијата чека“ (2013, Кирмизи Кеди), награда за поезија „Бехчет Ајсан“ во 2014 г.; „Ти беше најдалечното место на кое сум бил“ (2015, Кирмизи Кеди) и „Сите се напуштија себеси“ (2017, Кирмизи Кеди). Selahattin Yolgiden – Turkish poet, translator and editor. He was born in Istanbul. His poems have been translated into 13 languages including English, German and Italian. He is the winner of many poetry awards and he is also a member of editorial board to Çevrimdışı İstanbul Literature Magazine and Offline İstanbul International Poetry Festi val. His books are: There Was No One by The River (2004, Adam Yayınları) – winner of the Cemal Süreya Poetry Award in 2004; When the Day Turns to Night (2007, İkibinaltı Yayınları) – winner of the M. Sunullah Arısoy Poetry Award in 2007; The ports I forgot (2009, Sel Yayıncılık); Navy Blue was A Game Between Us (2011, Kırmızı Kedi Yayınları) –winner of the Arif Damar Poetry Award in 2011; I Am Late for Home, Loneliness Waits (2013, Kırmızı Kedi Yayınları) – winner of the Behçet Aysan Poetry Award in 2014; You Were The Furthest Place I Have Ever Been (2015, Kırmızı Kedi Yayınları); Everybody Left Themselves (2017, Kırmızı Kedi Yayınları). се спуштив како волк во рамнината на месечевата светлина. четири пранги на моите четири нозе болка, омраза, сомнеж и страст. две букви шест поштенски марки четири печати! ти спиеше прозорците цели замаглени. месечината е мојот татко добро го знаев тоа. со мртва сеница на моите гради лежев до тебе. а ти лагите мислиш во себе си ги скрила ха ха. зборував со Бог пред некој ден онака. прашуваш дали верувам во нешто не завивам заради тоа. ти се смееше ха ха. внатре еден во друг надвор еден од друг сѐ уште така. од кожата еден на друг ја лижевте солта. а јас желбата да убивам ја убивав ноќе. еден ден кожата ми ја соблекоа на брегот од една река во ред е. разбрав дека секој еден ден ќе се умори земи ја! завивав застанав завивав застанав завивав што и да е тоа што волкот завива.

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО34 балтус со децата што го носат ковчегот по раззеленетиот пат зборуваме дали ангелите се момчиња или не козата вљубена во дрвото портокал одамна го напушти селото со куфер од сопствената кожа на пладне кога ѕвоната ќе одекнат девојките си ja мијат женственоста со солена вода, ја бесат на јаже да се исуши за бакнување на рентгенската снимка што ја држи докторот има два костури што водат љубов „Забораваме дека сме само куп коски“ црешите ги миеме во водата што ти се цеди по меѓуножјето, твоето тело надоаѓа и се повлекува в кревет, штета, еден едреник сред бура на тоа море стои. еднаш ја започнав работата што ја завршив но не можев да ги завршам сите работи што ги почнав ткаење, сонување, љубење... ти ги бакнав усните што ми ги понуди и ги дојадов црешите во чинијата

Препев од англиски: Даниела Спироска

balthus we discuss with coffin carrier boys if the angels are male or not the goat -in love with an orange treehas left its village long ago in a bag out of its own skin when the noon-bell tolls, girls wash their cunts with salty water, hang them out on a rope to dry and let them be kissed the doctor holds an x-ray there are two skeletons making love on it “we forget we are only a set of bones” we wash the cherries with the water drops dribbling from your crotch, your body’s ebb and tide on the bed, on that open sea, alas, a sail boat caught by a storm once I had started everything that I finished but I couldn’t finish many things that I have started: yarn spinning, dreaming, making love … I kissed your lips bestowed to me, I finished the cherries on the plate.\ Тranslated by: Gökçenur Ç. from “eve geç kaldım yalnızlık bekler” ve kar kuşları bahçede eski yılın son günleri boğuyor geyikleri çocukluğundan kalan yalanlar kar tanecikleri gibi dönüp duruyor avluda titreyen köpeğin etrafında ipe asılı buldular göl kıyısında bir ağaçta fa teli kopuk bir kontrbası tabutu gibi yanında ağzı açık kılıfı atlı tramvayın bir aralık günü ezdiği johan kalktı otopsi masasından, elinde beyni “bana öğretin ayakta kalmayı öldüğümde” üç çocuk nehir kıyısında ölü bir kuzgunu inceliyor değneklerle morartan mart soğuğunda bir baykuş sallanıyor dalda kahkahayla

сезан скршени очила на столот за лулање заборавени од некој старец, снежни птици во градината последните дни од летото го гушат еленот лагите од детството се ројат како снегулки околу стресеното куче во дворот ф струната од контрабасот скината висеше од дрвото крај езерото потаму кутијата полуотворена како ковчег од масата за аутопсија стана јохан, оној што го прегази трамвај влечен од коњ, држејќи си го мозокот в раце и рече „научи ме како да стојам мирно кога сум мртов“ три деца крај реката го поттурнуваат мртвиот гавран со прачките сред мартовското остро студенило бувот се ниша на гранката и прснува во смеа Препев од англиски: Даниела Спироска cezanne sallanan sandalyede yaşlı bir adamdan kalan kırık gözlük

Julijana Velichkovska (1982, Skopje – Macedonia) is a writer, editor, and translator. She graduated at the St. Cyril and Methodius University in Skopje – Faculty of Philology "Blazhe Koneski" – Skopje. She is a board member of the international poetry festival Velestovo Poetry Night – Ohrid; she is a member of the Macedonian Writers' Association; she is the founder of the publishing house PNV Publikacii in Skopje, Macedonia, and a co-founder and director of the Skopje Poetry Festival. She is the author of the monograph XX Years of Velestovo Poetry Night (2009, VPN), two poetry books: Mosquitoes (2010, VPN) and Open Book (2017, PNV Publikacii) and the novel Seasons (2014, PNV Publikacii). She has translated more than twenty books of poetry and prose from English, Russian, Croatian and Montenegrin language. Her poetry is translated into English, Chinese, Dutch, German, Czech, Spanish, Italian, Greek, Bulgarian, Arabic, Bengali, Albanian, Croatian, Slovenian, Bosnian, Turkish, Azerbaijani and Serbian language. Her poetry was also published in many anthologies of Macedonian contemporary poetry published in Macedonia, Serbia, Czech Repub lic, Italy, Greece, and Columbia, as well as one world contemporary poetry anthology published in China, and a poetry collection of 7 European poets published in Albania. Her short stories have been published in three anthologies in Macedonia. Her novel Seasons was translated and published in Bulgarian by Ergo, Sofia, 2017.

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО 35 ВеличковскаЈулијанаJulijanaVelichkovska Јулијана Величковска (Скопје, 1982) е писател, уредник и преведувач. Дипломирала на Филолошкиот факултет „Блаже Конески“ – Скопје при Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“. Таа е член на организацискиот одбор на интернационалната културна манифестација „Поетска ноќ во Велесто во“ – Охрид. Член е на Друштвото на писателите на Македонија. Основач е на издавачката куќа „ПНВ Публика ции“ од Скопје, и коосновач и директор е на „Скопскиот поетски фестивал“. Автор е на монографијата „XX години Поетска ноќ во Велестово“ (2009, ПНВ); стихозбирките „Комарци“ (2010, ПНВ) и „Отворена книга“ (2017, ПНВ Публикации); романот „Годишни времиња“ (2014, ПНВ Публикации) и на повеќе од дваесет книжевни преводи од англиски, руски, хрватски и црногорски јазик. Нејзините песни се препеани и објавени на: англиски, кинески, холандски, германски, чешки, шпански, ита лијански, грчки, бугарски, арапски, бенгали, албански, хреватски, словенечки, босански, турски, азаребејџан ски и српски јазик. Застапена е во неколку антологии на македонската современа поезија издадени во Маке донија, во Србија, во Чешка, во Грција, во Италија и во Колумбија, и во две антологиии на современата светска поезија, едната издадена во Кина, а другата во Албанија (избор од 7 европски поети). Нејзини куси раскази се застапени и во три антологии на куси раскази објавени во Македонија. Нејзиниот ро ман „Годишни времиња“ во 2017 г. беше објавен и на бугарски јазик од страна на издавачот „Ерго“ од Софија.

Превод од македонски на турски: Ерол Туфан / Makedoncadan Türkçeye çeviren : Erol Tufan Translated

*** yazdığım ve sonradan sildiğim şiiri okuyabildin mi yazdığım ve çizdiğim kalemle ve mürekkeple değil marmara denizinden gelen rüzgarla oynayan saçlarım ile yazdım saç tutamları sözcükler yerine yeni bir yazı ve ardı sıra dalgalı mısralar üst üste geliyordu dalgalanarak yer değiştiriyorlardı tekrar oluşarak ve şekil almadan anında siliniyorlardı ve ölüyorlardı tam canlanmadan işte sen o kaosta bunlardan bazı sözcükleri veya düşünceyi avlayabildin mi ve rüzgarın aldığı ve götürdüğü o baskıcı yükten bir şey kurtarabildin mi kıyıdan değil kalbimden temizlenen dalgaları duyabildin mi gelmedi poseydon halbuki onu çok bekledim zannettim her yeni dalga onu bana getirecek ve büyük elleriyle beni saracak ve götürecek işte o şiir anti-şiir o anda orada kaldı sadece saçlarımın telleri ile yazılmış ve bir an sonra çizilmiş ve ebediyete dek silinmiş by Daniela Spiroska

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО36 *** успеа ли да ја прочиташ песната што ја пишував па ја бришев ја пишував па ја чкртав не со молив ни со мастило туку со косата носена од ветрот што идеше од мраморното море прамени коса наместо зборови нов ракопис чудни лелеави редови се редеа еден под друг се брануваа местата си ги менуваа се создаваа и недооформени веднаш се бришеа се губеа незаживеани а веќе умираа успеа ли да фатиш некој збор некоја мисла од тој хаос од тоа бреме што тој чуден ветер го зеде со себе и го однесе ги слушна ли брановите што наместо на брегот од моето срце се измиваа посејдон не дојде а го чекав секој нов бран мислев ќе го донесе дека со неговите големи раце ќе ме гушне и ќе ме однесе таа песна непесна остана таму во тој миг само со прамењата од косата напишана и веднаш потем исчкртана засекогаш избришана did*** you manage to read the poem i wrote then erased wrote again then crossed out neither with pen nor with ink but with my hair carried by the wind coming from the sea of marmara wisps of hair instead of words new handwriting strange wavy lines lining up one under another they rippled switching their places while forming half shaped instantly erased vanished not yet alive already dying did you manage to catch some word some thought from that chaos from that burden the strange wind had taken along and swept away did you hear the waves that instead over the coast washed over my heart poseidon didn’t come although i waited i thought each new wave would bring him and with his huge arms he would embrace me and take me away that poem non-poem remained there in that moment only with the wisps of hair written and then in an instance crossed out forever erased

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО 37 *** се криев во сенките на таксим сама меѓу луѓе како ѕвезда меѓу ѕвезди во толпата странци низ турканици трчаници и врева задушена од маски слободно ечеше само ѕвоното на трамвајот и песната на младите курди дервиши дијарбекир слободно беше и мачето што презриво позираше за фотографирање во книжарницата што му беше дом слободни беа и децата што сакаа сладолед а не трикови слободен беше и мојот чекор и мојата мисла далеку од (г)орион далеку и од себе со некои чудни сеќавања небаре туѓи или од некој претходен живот запомнети i***was hiding in the shades on taksim alone among people like a star among stars in the crowd of strangers through the hustle and bustle and the noise suppressed by the masks only the trolley bell was free sounding along with the song of the young kurds dervishi diyarbakir and the cat was free too contemptuously posing for a photo in the bookstore that was her home the children who wanted ice cream not tricks were also free my footsteps were free and my thoughts far from g(orion) far from myself with some strange memories as if someone else's or from some previous life remembered *** која сум што сум во овој нов простор во кој ветрот ме донесе во кој паднав од небо кога сѐ што гледаш е сѐ што сум без минато без зошто гледаш брчка и лузна а не знаеш од што е ни од кога е гледаш вода а не знаеш дека била оган гледаш дете а не знаеш дека било жена гледаш жена а не знаеш дека е дете гледаш живот а не знаеш колку смрт носам во себе гледаш рака над водата и безрезервно ја подаваш својата who*** am i what am i in this new space where the wind has brought me where i have fallen from the sky when all you see is all i am with no past no why you see a wrinkle and a scar and you don't know what made it or when you see water and you don't know it used to be fire you see a child and you don't know it used to be a woman you see a woman and you don't know she is a child you see life and you don't know how much death i carry within myself you see a hand over the water and you wholeheartedly offer yours Translated by Daniela Spiroska

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО38 Диме Данов Dime Danov Диме Данов е роден во 1996 г. во Неготино, Македонија. Автор е на стихозбирката „Меч од мечти“ (2021, ПНВ Пуб ликации). Негови песни се објавени во неколку печатени и електронски домашни книжевни списанија, како што се: „Допир“, „100 000 поети за промена“ (2019 и 2020), ан тологијата „Гласови на новиот век: панорама на поновата македонска поезија“ (ПНВ Публикации, 2018), во препев на српски јазик негови песни се објавени во „Рукописи 37“, во „Енклава“ и во седмиот број на „Блудни стих“, а на грчки во списанието „Тефлон“. Учествувал на повеќе поетски читања и фестивали во земјата и во странство, како што се: „Скопски поетски фестивал“ и „Астални проекции“ во Скопје, ,,Бесни песни“ во Лесковац, Србија и „100 000 поети за промена“ во ДимеСтрумица.Данове и фотограф и има освоено неколку значај ни награди за фотографија.

Неписмени Ги оставам сите песни напишани за тебе, помеѓу две цигли. Во ѕидот на градинката каде што си игравме мајка и татко. Ѕидовите на кои со црвени камчиња си го детствотоодбележавмесочудни симболи, од незнајност за буквите со кои се пишува „Љубов“. Illiterate I leave all the poems written about you between two bricks. In that wall of the kindergarten where we used to play mom and dad. The same walls on which we left strange symbols written with red pebbles to mark our childhood, not knowing the letters that Translated“Love”.spellby

in 1996. in

Daniela Spiroska

His poems have been published translated into Serbian in Rukopisi 37, Enklava and in the seventh issue of Bludni Stih, and also in Greek in the magazine Teflon He has participated in a lot of poetry readings and festivals in the country and abroad, such as: Skopje Poetry Festival and Astalni Proekcii in Skopje, Besni Pesni in Leskovac, Serbia and 100.000 Poets for Change in Strumica.

Dime Danov is also a photographer and has won several important awards for photography.

.

Dime Danov was born Negotino, Macedonia. He is the author of the poetry collection Sword of Dreams (2021, PNV Publishing). His poems have been published in several printed and electronic Macedonian literary magazines, such as: Touch, 100.000 Poets for Change (2019 and 2020), the anthology Voices of the New Century: A Panorama of Recent Macedonian poetry (PNV Publications, 2018).

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО 39 Икајќи од радост Скриени под сенките на септемвриските пензионирани лисја, двајца бездомни се упатени кон крајот на сите улици на светот. Бидејќи таму се наоѓа најевтиното бокле вино и полни кутии цигари, оставени од некој дамлосан пијаница. Бидејќи таму некаде завршува среќата и почнува потрагата по неа. Бидејќи таму се наоѓаат краиштата на сите надевања и посакувања. Бидејќи таму се наоѓаме и се обидуваме да си ги најдеме чашите. ΛΟΞΙΓΚΑΣ ΑΠΌ ΧΑΡΑ Κρυμμένοι κάτω απ’ τις σκιές της συνταξιοδοτημένης φυλλωσιάς του Σεπτέμβρη, οι δύο άστεγοι εξωθήθηκαν προς το τέρμα όλων των δρόμων του κόσμου. Επειδή εκεί βρίσκεται η πιο φτηνή κανάτα κρασί, κλειστά πακέτα τσιγάρα, που τ’ άφησε εκεί κάποιος λιπόθυμος μεθυσμένος, επειδή κάπου εκεί τελειώνει η ευτυχία και αρχίζει η αναζήτησή της, επειδή εκεί βρίσκεται η άκρη όλων των ελπίδων και των επιθυμιών, επειδή εκεί βρίσκομαι εγώ και παλεύω να βρω το ποτήρι μου. Превод од македонски на грчки: Викторас Илиоупоулос Спомен Неговиот стол се ниша, дедо ми повторно во мојот сон скита. Круша од суво семе расте. Ќелави ангели лебдат над нечии споменари. Колку крилести приказни собира на врвот на една игла? Ние сме од тој народ Ние сме од тој народ. Си играме со мартинки. Со басми ги полниме муцките. На дождот ги милуваме вилите. Во езерото испуштаме соништа како немирни јагули. За тие да ја најдат жената со прамени од песни, со меч од мечти в Сетирака.се на нас, ти маченице. На Карпатите боговите си ги распорија телата за да истече дива толпа шумски народ. И замисли си, тие дошле за да те љубат. Јас плачам напладне, зашто тивко е утрото џагоротбез на моите. А во таа тишина се котат сеништа. Та тие шир меѓу нас прават од сува почва и лад што бдее. Ти се имаш измолкнато некаде. Ти што куршуми во желудникот носиш, и смртта наплеќи. Некаде со возовите, предиавионите,бродовитекоиромантично се испраќаме. Вака завршува светот за нас. Далеку од езерото. Без судба. Ние сме баш од тој народ.

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО40 Мањола Наси Manjola Nasi Мањола Наси (1982) албанска поетеса и преведувачка од Тирана, добитничка на наградата „Кристал Виленица“ во 2019 г. Стипендистка е на програмата Фулбрајт, док торирала книжевност на Универзитетот во Тирана, каде што и предава повеќе од една декада. Превела значајни дела од англиски на албански јазик. Нејзината прва сти хозбирка, „Сонет на есента“ ја објавила во 2002 г. откако освоила книжевна награда за неа. Во 2017 г. освоила на града од Министерството за култура на Р. Албанија, по што во 2018 г. ја објавила нејзината втора стихозбирка, „Патување и пол“, за која добила убави критики, а по доцна била наградена и со наградата за најдобра поет ска збирка за 2018 година од платформата „Букинист“. Учествувала на многу книжевни настани, фестивали и резиденции. Освен на албански јазик, избори од нејзи ните песни се објавени во антологии и литературни списанија на англиски, на италијански, на словенечки, на грчки, на македонски, на српски и на др. јазици. Manjola Nasi (1982) is a Tirana-based Albanian poet and translator, winner of Crystal Vilenica 2019 Award. A Fulbright Visiting Scholar Program alumna, she holds a PhD in literature from the University of Tirana, where she has been teaching for over a decade. She has translated a series of important works from English into Albanian. She published her first collection of poems Sonnet of Autumn in 2002, upon winning a literary competition. In 2017 she was awarded a prize by the Albanian Ministry of Culture, which led to the 2018 publication of her second collection of poems, A Journey and a Half, greeted with critical acclaim and later awarded with the Best Poetry Collection of 2018 Prize by Bukinist platform. She has been a guest of many literary events, festivals and residencies. Besides Albanian, selections of her poems have appeared in anthologies and literary journals in English, Italian, Slovenian, Greek, Macedonian, Serbian, etc.

EASHENSORpyesimnjëri-tjetrin gjithë edukatë për punën, shëndetin, si janë nga shtëpia. Flasim me takt për politikë, pastaj bëjmë ndonjë shaka. Po në mendjen time kemi dy fëmijë. E madhja është vajzë.

ЉубезноЛИФТ еден со друг се прашуваме за работата, за здравјето, за домашните. Внимателно коментираме за актуелната политика, а потем се шегуваме. Но во мојот ум имаме две деца. Постарото е девојче. Препев од англиски: Јулијана Величковска

WeELEVATORaskeach other polite questions about work, health, family. We comment carefully on current politics, and then we make some little joke. But in my mind we have two kids. The eldest is a girl.

IBICYCLEreadsomewhere that psychologists can learn a lot about people’s childhood by asking questions about their first bike. Were you happy with the color? Was it exactly how you wanted it? Was it your father who taught you how to ride it relaxed and smiling on sunny weekends? I remember when I was 12. I saw a children's bike for the first time when they brought one to Andra: it was a little rusty, a little bent, twice as old as us, but what crazy joy it was to all the kids in our dusty road; one would ride it, and all the rest would follow encouraging, helping out, pretending not to be secretly counting the seconds until they got their turn. We never really learned how to ride it, as Andra moved when her parents got divorced. Between that time and my own bike a little over a decade went by. I used mine very briefly, since I learned I was pregnant. It rusted on the balcony after I lost the baby. I’ve never bought another. It’s been a decade since, more or less. Now, when I get a chance, I rent one, or borrow one from friends. It doesn’t happen very often; mostly when I find myself in green parks, with exclusive bike lanes. I even cross paths with other cyclists, we make way for each other, smiling. Then I feel like I’m borrowing a piece of life, like entering a home I wasn't invited in.

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО 41

НекадеВЕЛОСИПЕДпрочитав дека психолозите можат да дознаат многу за нечие детство поставувајќи прашања за првиот велосипед. Задоволен ли беше од бојата? Беше баш таков каков што посакуваше? Со татко ти ли учеше да возиш, за викенди, на сонце, опуштен и насмеан? Памтам, јас имав 12 години. Тогаш првпат видов детски велосипед, на Андра ѝ го донесоа: малку за’рѓан, малку искривен двојно постар од нас, но леле каков мерак за сите деца од нашата правлива улица: еден ќе возеше, другите по него трчаа го бодреа, му помагаа се правеа дека не ги бројат во себе секундите за да дојдат тие на ред. Никогаш не научивме да го возиме, Андра се пресели кога ѝ се разведоа родителите. Оттогаш поминаа повеќе од десет години до мојот прв велосипед. Го користев кратко зашто останав бремена. ’Рѓосуваше на балконот кога го изгубив бебето. Никогаш не купив друг. Минаа можеби уште десет години. Сега, кога имам прилика изнајмувам или земам на заем од пријателите. Ретко се случува, обично кога возам низ зелените паркови со посебни велосипедски патеки. Ќе се разминам со друг велосипедист, си правиме пат и разменуваме насмевки. И ќе почувствувам како да сум зела на заем парче живот, како да сум влегла во нечиј дом Препевнепоканета.оданглиски: Даниела Спироска Препев од англиски: Даниела Спироска

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО42 ЕденВИСТИНИденни кажа за некое место каде луѓето не сакаат да умрат туку само живеат дур не им се смачи, дур не се истоштат, и кога излегуваат, си ги пеглаат брчките една по една, си ги ставаат коските во облеката или во торба а ги оставаат надвор само забите – ако сѐ уште ги имаат. Тераат така сѐ дур не се претворат во трат, сув и груб и понекогаш ќе се заборават себеси во дворот, ќе останат долго на сонце и ќе Другизгорат.денни кажа за некое место каде луѓето се плашат да си ги чешаат, чукаат главите, да думаат и мозгаат. Си ги решаваат проблемите со паричка, писмо или глава и ако некој одеднаш само добие замисла за идеја, почнуваат да скокаат и врескаат да ја избркаат. Ставаат плашила на секој агол бесат потковици и рогови на довратниците и градските ѕидини им се дебели и обезбедени како оклоп. Но и покрај сѐ, одвреме-навреме мислите си го наоѓаат патот до мозокот на некоја несреќничка и таа останува да се мачи да го крие фактот дека се со неа дур не Другпатумре.никажа за некое друго место каде луѓето одбиваат да заборават. Па така, телата и гените ги паметат не само бабите и дедовците, туку сите генерации, старите времиња пред да постојат градовите, ловењето и пештерите. Во тоа место, кога децата се раѓаат луѓето ќе се соберат околу нив и ќе речат: погледни, ова има проѕирна кожа каква што имавме кога живеевме од риболов по фјордовите и немаше сонце, па не можевме да си дозволиме боја, ова како да е од времето кога земјата беше само тиња и кал а телата ни беа покуси и посилни во оризовите полиња. Но, колку им е тешко во случаите кога брановите старо зло ќе ја вознемират водата во езерцето толку силно што на брег ќе ги исфрлат старите скелети. Беше доцно лето кога го најдовме кај оди по улицата – имаше пиено –и ни кажа за некое место каде луѓето го имаат целиот свет во стомакот; знаат сè, а што не знаат, учат и откако ќе го научат, го повторуваат, го кажуваат пак повторно и повторно, како молитва на бројаница, го вртат во глава, гласно го кажуваат на другите веројатно во обид да разберат што прави некој кога ќе го совлада страв на пример, рече тој, стравот дека ќе умрете или не, или стравот дека не можете да избегнете нешто, или стравот од соочување со ненадоместлива загуба што се случила само по твоја вина, само затоа што не си сфатил дека токму тоа лице (не толку убаво, но со таа искра во очите) ти требало повеќе од здив, а сега никогаш веќе нема да го имаш. ОваОКОе крајот на светот. Ова е бескрајот што следи после крајот. Океаните лебдат неподвижни, последниот здив чмае во мртвите гради. Земјата со клунот не подава храна. Воздухот е нем нема ехо нема звук и ако ненадејно некој тежок камен се срони од сувите карпи и падне одекнувајќи во долината нема на кој ѕид да падне ниту улица ниту градина. Ништо не се менува, нема годишни времиња. И освен ноќта и штооблацитегоменуваат ликот на нештата кога со сенката ја затемнуваат земјата, високогоре, горе има едно око –бистро и чудовишно големо –се надвиснува со своето присуство над предметот на своето набљудување како антрополозите над сега веќе заборавените племиња. Само едно око што гледа сѐ а не ништо.велиПрепеводанглиски: Даниела Спироска

But she is dense, obviously, and she believes she really knows. She racks her dry brain, and she tells them I ate eggs every morning. She tells them Love - Apostol - extended my life. (She still doesn’t know about him and Kristula and Nica). She tells them I put olive oil in my ear when it ached. She tells them The secret is to eat chickpea bread. Where does she get these?

It’s a good thing she doesn’t tell them I also put wormy walnuts in my baklava. It’s a good thing she doesn’t tell them I carried the water jug home from the spring with my left hand. We laugh at her every day, like we used to when we mocked her for saying I am 21 going on 22, as if she could be 21 going on 20, 19, and we mocked her for sleeping till noon, her grayed sheets, the names of her kids. She didn’t care, 52 going on 53, her plum jam badly reddened, her exterior walls unpainted, 76 going on 77, her yard full of chickens and their droppings, 89 going on 90, black patches sewn with white thread, 97 going on 98, 100 something going on 100 something plus one she’s lost her numbers, but she keeps conjecturing, on the secret of life and similar nonsense. “If she didn’t learn till now, when will she?” we laugh so hard our teeth fall out in the graveyard.

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО 43

АТИНА, 103, ЈА ТЕРА 104-тата Три години е постара од мене, само три години и ништо посебно не е. Па да не ти се верува, одат и баш неа ја прашуваат „Што е тајната на долгиот живот?“ Ама, простичка си е, ете и мисли дека навистина разбрала. Па се дума, се мачи и им вели: Јадев јајца секое утро. Им вели Љубовта – Апостол – тој ми го продолжи животот. (Изгледа сè уште нема разбрано за него и за Кристула и Ница) Им вели Ставав маслиново масло во увото кога ме болеше. Им вели Тајната е во лебот со маја. Од кај ѝ текнуваат тие работи? Ставав црвосани ореви во баклавата. Уште да им рече Ја носев стомната од на извор со левата рака. Ѝ се смееме секој ден, како порано кога ѝ се смеевме кога ќе речеше Имам 21, ја терам 22-та, како да може да имаш 21 а да ја тераш 20-тата, 19-тата, се смеевме со нејзиното спиење до пладне, со посивените чаршафи со имињата на нејзините деца. Нејзе не ѝ беше гајле, 52, ја терам 53-тата, џемот од сливи не го погодила, фасадата неваросана, 76 ја терам 77-та, дворот полн со кокошки и брбушки, 89 ја терам 90-тата, црно закрпила со бел конец, 97 ја терам 98-та, 100 и некоја, ја терам 100 и некоја плус една бројките ги измешала, ама продолжува да нагаѓа за смислата на животот и слични глупости. „Ако не разбра досега, кога ќе научи допрва?“ од смеење забите ни испопаѓаа по гробиштата. Препев од англиски: Даниела Спироска

ATHINA, 103 GOING ON 104 Three years ahead of me, just three years and there was nothing special about her. Now they go and ask for her opinion, can you believe it? “What’s the secret to a long life?”

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО44 ВалентинаБактиValentinaBakti Валентина Бакти (1995, Прокупље Србија) – поетеса, глумица, преведувачка, фотографка. Нејзината прва двојазична книга „Помеѓу“ (2019) ја објави издавачката куќа „Антолог“, во Скопје, а втората „Сломити кости“ (2021) ја објави издавачката куќа „Дибидус“, во Белград. Таа е една од уредниците на порталот за уметност и книжевност “astronaut.ba”, “bludnistih.com” што секој месец објавува избор љубовна поезија од регионот во електронски формат, таа е и една од организаторите на „Скопскиот поетски фестивал“ (Skopje Poetry Festival). Valentina Bakti (1995, Prokuplje Serbia) is a poet, an actress, a translator, a photographer. Her first bilingual book Between (2019) was published by the publishing house Antolog, in Skopje, and the second Slomiti kosti (2021) was published by the publishing house Dibidus, in Belgrade. She is one of the editors of the art and literature portal ‘astronaut.ba’, ‘bludnistih.com’ which every month publish a selection of love poetry from the region in electronic format. She is also one of the organizers of Skopje Poetry Festival. очинедељомсунам насељеније ти си мој успавани вулкан моје рудно краткотрајнолежиштеизненадно подрхтавање твојих лица на ободима мојих рамена пририродна је катастрофа коју ћемо преживети обоје ~ во краткотрајнотомоетотиочитенеделитенисепонаселенисимојотзаспанвулканруднолежиштененадејно затреперување на твоите лица на рабовите од моите рамена е природна катастрофа што двајцата ќе ја преживееме Препев од српски: Ѓоко Здравески on oursundayseyesare more populous you are my dormant volcano my ore bed the momentary sudden tremble of your faces on the edges of my shoulders is a natural disaster that we will both survive Translated by Daniela Spiroska

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО 45 ~ сигурноразмислувамкожата ти е како аквамарин само многу помека сето познато овде ми изгледа поинаку круговите на туѓите и во туѓите раце се главнозавршенизначат вечност на која ги затворам очите вечност не постои постојам јас овде постоиш ти таму ти си ми дома и кога не сум дома на автобуската станица во скопје седам го чекам експресниот да стигне чудно е кога не сум јас таа што си заминува какочувствувамдасечекам себеси да стигнам замислувам како едвај чекам да излезам од автобусот да вдишам да видам од стомак да прегрнам па ми текнува дека таква веќе не постојам ама убаво ми е што таква си се памтам замисли да сум ламја да можам очите да си ги извадам да ги одморам од сите станици скинати страници смилувајмил се отвори очи некапуштинѐ исплука ахеронт планинската земја нека нѐ проголта отшрафи ја главата спушти ја на хартија ти асамблажсамасамјас ~ таксистотмешо беше љубезен ја затвори вратата зад мене изгледа дека сфати дека тешко ми оди тоа дазамислиумеев тогаш да ја затворам вратата или тоа со куферот да ти го понесе некој товарот додека тебе ти е топло не никогаш нема да биде потопло така во автобусот беше мрачно и мирисаше на расипано млеко во автобусот немаше покрив или луѓето во него го немаа мајкататојдететотојдететозаборавивплачешеготепашедететоплачешеготепашедететобешеспакувана во тело на жена со одреден тек на реагирање ме замолчуваше на непознат јазик го замолчував на непознат јазик двајцата знаевме што се бара од нас кога престана да го тепа детето одеците од ударите ги плескаа луѓето во автобусот и каква ли војна ни се случи па немаме покриви немаме свежо млеко каква ли војна ни се случи па станавме странци во сопствените прегратки Препев од српски: Ѓоко Здравески

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО46 бродовите стигнуваат во скопје ти си мојот крај што ги шири дланките да ме дочека ти си содалит со бели дамки непроѕирен и стаклено сјаен ги смируваш моите внатрешни мешколења во сите шуплини течеш раздвојуваш развиваш и сјаеш ако наутро се разбудам и поверувам дека ме оставаш пукам во своите рамена уморна стискајќи те те пуштам не пробувам да ги составувам пукнатините споулавена и топла во твоите дланки паѓам без смисла и се чини и во секој миг ќе се случи чудо ние не месечинатаљубов е полна и мојата глава исто одамна ништо не ми недостасува ама понекогаш ми доаѓа тогаш легнувам на подот и го призивам плафонот не станувам рано наутро зашто рано наутро одам да спијам на некои мириси никогаш нема да се сетам само затоа што така решив каква жена сум јас одлучна ама не е сѐ црно ама не е сѐ бело точно јас сум црно ти како си ти си бело живототмил не е убав кога ќе умре човек убав младата месечина кога нешто се мора а јас тоа нешто нејќам кога не си искрен а љубиш или кога лекот чини онолку колку што немам да платам веднаш да ти биде подобро животот не е убав кога се подразбира дека се сакаме животот не е убав кога птиците помеѓу две згради не знаат дека одзади има река дека зад реката шума зад шумата сонце и боровинки животот не е убав кога молчиш а устата ти е полна ќе се удавиш несреќо што се случи кај те боли животот е убав кога е тих тоа значи дека сум крај себе или дека ти наскоро доаѓаш животот е убав кога знаеш дека е твое сето она што на другите си им го дал сонцето твое! издиши сега сѐ Препев од српски: Ѓоко Здравески

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО 47 Роден е во 1981 година во Струмица, Македонија. Реализирани самостојни изложби: Илуминации (на поезијата на Михаил Ренџов), во НУБ „Св.Климент Охридски“, ноември 2007 г., Скопје (дел од постојаната поставка на библиотеката). - Крст од топола, Младински културен центар – Скопје, март 2008 г. Мирисот на венецот, Мала станица, октомври 2009 г., Скопје. Изложба на слики, НУЦК Антон Панов,ноември 2009 г., Струмица. - Исчезливо, Отворено графичко студио – Музеј на град Скопје, јули 2012 г., Скопје. Ризата на Саломе, Ликовен салон на Народен музеј Велес, ноември 2013 г., Велес. Изложба на Илуминирани книги – Галерија на Завод и музеј Струмица, мај 2014 г. - Остатоци, НУЦК „Антон Панов“, декември 2015 г., Струмица. Времиња, МКЦ – Скопје, април 2018 г. Пасија (Смртта умира) Галерија „Метаноја“, Скопје. декември 2020 г. - Изгорена земја, Уметничка галерија Куманово, октомври 2021 г. Самрак – Куќа на Ѓура Јакшиќ, Белград, јуни 2022 г. Премин (живот, болест, смрт и вечност) Cite des arts Париз, август 2022 г. Сликарски проекти во претставите: „Досие Стриндберг“, режија на Владо Цветановски, Народен театар „Антон Панов“, декември 2010 г., „Бесови“,Струмица.режија Златко Славенски, МНТ Скопје, април 2011 г., Скопје. „Забрането смеење“, режија Игор Ивковиќ, 2018 г. Народен театар „Антон Панов“ – Струмица. „ВтороСценографија:пришествие“, режија Васил Михаил, Народен театар „Антон Панов“ – Струмица, април 2017 г. „Кротка“, режија Дејан Ангелов, Народен театар „Антон Панов“ – Струмица, декември 2019 г. „КАИН“, режија Дејан Ангелов, алтернативна сцена, Струмица, ноември 2020 г. ЗаПлакати:претставата Три Сестри (А. П. Чехов) во режија на Дејан Ангелов, НАТФИС театар Софија, јули 2019 г. За претставата Кротка (Ф. М. Достоевски) во режија на Дејан Ангелов, Театар „Антон Панов“ – Струмица, декември 2019 г. - За документарен филм Големиот домаќин, на германскиот режисер Маркус Ветер, декември 2019 г. За рок-бендот Дактили, плакат и омот на албум, јуни 2020 г. ПијанамановНиколаNikolaPijanmanov

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО48 - За претставата Каин (Џорџ Гордон Бајрон) во режија на Дејан Ангелов, ноември 2020 г. За претставата Викторија од Јордан Славејков во режија на Дејан Ангелов, Театар „Антон Панов“ – Струмица, ноември 2021 г. - Омот за албумот на групата Мизар, Униније, 2021 г. Омот за реизданието на албумот Премин, на групата Анастасија, 2021 г. Омот за албумот на групата Трага, 2022 г. - Плакат за претставата Глумецот... е глумец... е глумец од Зијах.А. Соколовиќ во изведба и режија на Коста Ангов, јуни 2022 г. Бил учесник во повеќе предавања и работилници. Учествувал во триесетина групни изложби во земјава и во странство, како и во многубројни сликарски и уметнички колонии. Ја уредил монографијата „Сеќавање на една уметност“, монографијата за сликарството на Бранко Кончалиев, монографијата „Сто години струмичка ликовна уметност“ и монографијата „Ниче Василев 50 години Пијанмановтворештво“. го има изработено и фрескоживописот во Манастир „Св. Елисавета“, во с. Триводи, Струмица, како и иконостасот во црквата „Св. Петка“, во с. Лавци, Ресенско. Исто така поставил неколку монументални јавни дела: Секира, слика, фоаје на Македонска опера и балет, 2010 г. (дел од постојаната поставка на МОБ), Дрво на животот – монументална скулптура од железо поставена во градскиот парк Струмица, декември 2014 г., Бршлен – слика (посветена на жртвите од карциномот) поставена во постојаната поставка во фоајето на Општина Струмица, ноември 2015 г., Старецот и морето – мурал, монументална слика на фасадата на библиотеката во Струмица, август 2017 г., Лузна – монументална слика на фасадата на Дом на АРМ Струмица, септември 2019 г., Штркот и змијата – скулптура од железо, поставена во с. Колешино, општина Ново Село, септември 2020 г., Хамлет скулптура од железо, поставена во Велес, декември 2020 г., Глад – скулптура од железо, Меѓународна скулпторска колонија Велес, 2021 г. Тој пишува и рецензии, есеи и текстови за култура во списанијата „Премин” и „Зенит”. Рецензирал повеќе самостојни ликовни изложби. Како сценарист и режисер (заедно со Столе Ангелов) го реализира филмот Трн во продукција на Здружението за култура „Транзен“, јануари 2022 Николаг.Пијанманов: „Покајание“ – акрил на панел 100 х 90 цм.

Demons, directed by Zlatko Slavenski, Macedonian National Theatre, Skopje 2010 File on Strindberg, directed by Vlado Cvetanovski, Anton Panov Theater, Strumica 2020

December

June

December

2021 Premin album cover reissue, by Anastasia music group Uninie album cover by Mizar music group 2021

December

Cover Art / Promotional Material

November 2007 ILLUMINATIONS

July

2018 Forbidden Laughter, directed by Igor Ivkovic, Anton Panov Theater, Strumica 2011

Three Sisters play (by Anton Chekhov) directed by Dejan Angelov, NATFIS theater, Sofia, Bulgaria.

THE DISSAPPEARINGS, Open Graphic Art Studio – Museum of the City of Skopje Exhibition of paintings, Anton Panov Theater, Strumica

THE SCENT OF THE WRETH, Mala Stanica, Skopje CROSS OF POPLAR, Youth Cultural Center (YCC) – Skopje (after the poetry of Mihail Rendžov) at St. Kliment Ohridski National and University Library, Skopje (currently a permanent exhibition of the library)

Paintings/Illustration Projects for Theatrical Plays

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО 49 BIOGRAPHY of Nikola Pijanmanov (Strumica, Republic of Macedonia, 1981) Solo Exhibitions August 2022 PASS OVER (Life, Illness, Death, Eternity), Cite des Arts, Paris June 2022 TWILIGHT, House of Gjura Jakshic, Belgrade October 2021 BURNT LAND, Art Gallery Kumanovo December 2020 PASSION/CRUCIFIXION (Death Dies) Metanoja Gallery, Skopje April 2018 TIMES, Youth Cultural Center (YCC) – Skopje December 2015 REMAINS, Anton Panov Theater, Strumica May 2014 ILLUMINATED BOOKS exhibition, City Gallery and Museum, Strumica, November 2013 SALOME’S SHIRT, Art Salon of the National Museum, Veles July 2012

November

October 2009

December

April

2021

Cain directed by DejanAngelov, Alternative Scene, Strumica 2019

Victoria monodrama (by Jordan Slavejkov) directed by Dejan Angelov, Anton Panov The ater, Strumica 2020

The Meek One directed by DejanAngelov, Anton Panov Theater, Strumica 2017

Cain play (by George Gordon Byron) directed by Dejan Angelov 2020 Daktili rock band, poster, and album cover 2019

The Meek One play(by Fyodor Dostoevsky) directed by DejanAngelov, Anton Panov The ater, Strumica 2019

March 2008

November 2009

November

The Second Coming, directed by Vasil Mihail, Anton Panov Theater, Strumica

The Great Host documentary by the German director MarcusWeter 2019

April

Scenography for Theater Plays November

34. ПОЕТСКА НОЌ ВО ВЕЛЕСТОВО50 Горан Папаз Goran Papazz instagram.com/goranpapazz facebook.com/goranpapazz Горан Папаз е роден во Охрид, каде што и ја започнал својата кариера покажувајќи врвни резултати уште од најмала возраст. Покрај настапите во Македонија има настапувано и во: Германија, Кина, Велика Бри танија, Италија, Австрија, Словенија, Романија, Чеш ка, Србија, Хрватска, Бугарија, Косово и Албанија. Папаз ја имал и таа чест да настапи пред папата Фран циск при неговата посета на Македонија во 2017 г. Има настапувано со реномирани музичари и оркес три како: Македонска филхармонија, Градски дувач ки оркестар – Скопје, CEEC Jazz Big Band Кина итн. Како солист или дел од проект учествувал на бројни музички фестивали како: Таксират, In Music, Belgrade Calling, Prague City Festival, Пиволенд и др.Дискографија/Discography - Reason to live (Album) - Elegy (Album) - Кога љубов имам (Album) youtube.com/c/GoranPapazz

As a soloist or part of a project, he played at numerous music festivals such as: Taksirat, In Music, Belgrade Calling, Prague City Festival, Pivolend, etc.

Goran Papaz was born in Ohrid, where he started his career, showing excellent results from his early age. In addition to performing in Macedonia, he has also per formed in: Germany, China, Great Britain, Italy, Austria, Slovenia, Romania, the Czech Republic, Serbia, Croatia, Bulgaria, Kosovo, and Albania. Papaz also had the honour of performing before Pope Francis during his visit to Macedonia in 2017. He has played with renowned musicians and orchestras such as: The Macedonian Philharmonic Orchestra, Skopje City Wind Orchestra, CEEC Jazz Big Band China, etc.

Општина Охрид Никола Пијанманов: „Падот на ангелите“ акрилик на панел 100х90 см Слика на предна корица: „Оплакување: Мироносица“ масло на панел 100х90СТАРРЕСТОРАНсм.ЧИНАР