m Dece=le met®eer m
mebpe³e keÀer keÀuece mes
ce=l³eg keÀer Heeræ[e ke̳eeW Yeesieveer Heæ[leer nw? ce=l³eg keÀer Heeræ[e mes ítìves keÀe Heg©<eeLe& þerkeÀ jerefle mes leYeer nes mekeÀlee nw peye nce þerkeÀ jerefle mes ³en peeve ueW efkeÀ ce=l³eg ³ee Heeræ[e keÀe keÀejCe ke̳ee nw? DeeHe osKeles nQ efkeÀ Fme mebmeej ceW peye keÀesF& ceveg<³e Dev³e efkeÀmeer kesÀ He´efle IeelekeÀ efnbmee keÀe J³eJenej keÀjlee nw DeLeJee DeHeves osMeJeeefme³eeW kesÀ He´efle êesn DeLeJee Deefnle keÀer YeeJevee mes GvnW ogKe HengB®eelee nw lees mejkeÀej keÀevetve kesÀ Devegmeej Gmes ceewle keÀe oC[ osleer nw~ Fmemes mHe<ì nw efkeÀ ce=l³eg DeHeves Keesìs keÀcees¥ keÀe HeÀue nw~ Fmeer He´keÀej jesie, ogIe&ìvee Fl³eeefo mes ceveg<³e keÀer pees ce=l³eg nesleer nw Jen Yeer F&MJejer³e mejkeÀej kesÀ efve³eceeW kesÀ efJe©× Dee®ejCe keÀe HeÀue nw~ ³eefo ceveg<³e Fme ueeskeÀ ceW Þes<þ keÀce& keÀjs Deewj keÀece, ke´ÀesOeeefo efJekeÀejeW kesÀ JeMe neskeÀj efJekeÀce& ve keÀjs lees Gmes ³en oC[ veneR Yeesievee Heæ[siee~ nce DeHeves meeceves DeveskeÀ Ssmes GoenjCe osKeles nQ efkeÀ ³es efJekeÀej ner ceveg<³e keÀes ce=l³eg kesÀ cegKe ceW ues peeles nQ~ neLeer, keÀece efJekeÀej kesÀ JeMe neskeÀj keÀeiepe keÀer nefLeveer kesÀ Heerís Yeeielee nw Deewj ie[dæ{s ceW pee efiejlee nw Deewj Fme He´keÀej meoe kesÀ efueS kewÀoer yevee efue³ee peelee nw~ Ye´cej, HetÀue keÀer megievOe Hej ceesefnle neskeÀj GmekeÀe jme ®etmelee jnlee nw ³ee keÀesceue HebKegefæ[³eeW ceW Heæ[e jnlee nw Deewj peye jele nes peeleer nw Deewj HebKegefæ[³eeB yevo nes peeleer nQ lees Jen GmekesÀ Devoj cej peelee nw~ Helebie, jesMeveer Hej cegiOe neskeÀj, ve DeeJe osKelee nw ve leeJe, Gme Hej peuekeÀj cej peelee nw~ Deleë mHe<ì nw efkeÀ keÀcexeqvê³eeW kesÀ JeMeerYetle neskeÀj efJe<e³eeW kesÀ Heerís efYeKeejer kesÀ meceeve Yeeieves Jeeuee ceveg<³e Yeer ceewle kesÀ cegBn ceW ®euee peelee nw~ DeHeveer GÎb[lee keÀe HeefjCeece Jen ceewle kesÀ oC[ kesÀ ªHe ceW Heelee nw~ osMe keÀer mejkeÀej lees DeHejeOeer keÀes ce=l³eg mes yeæ[e oC[ veneR os mekeÀleer Hejvleg efJekeÀejeW kesÀ keÀejCe ogKe osves kesÀ ªHe ceW DeHejeOe keÀjves Jeeues ceveg<³e keÀes ce=l³eg keÀe oC[ lees efceuelee ner nw uesefkeÀve GmekesÀ yeeo Yeer Gmes ieYe&-pesue Yeesieveer Heæ[leer nw~ Fleves mes ner GmekeÀe ígìkeÀeje veneR neslee yeequkeÀ Deieues pevceeW ceW Yeer Gmes efJekeÀceeX keÀe HeÀue ogKe ªHe ceW efceuelee nw Deewj Devle ceW Jen Oece&jepeHegjer ceW oC[ Heelee nw~ Deleë efJekeÀejeW keÀes peerleves mes ceveg<³e ve kesÀJeue ce=l³eg kesÀ mece³e kesÀ keÀ<ì mes ye®e peelee nw yeequkeÀ yeeo ceW ieYe& pesue ceW efceueves Jeeues ogKe mes Yeer ítì peelee nw DeLee&led cegefkeÌle ³ee peerJevecegefkeÌle Hee ueslee nw~ `peerJevecegefkeÌle keÀe DeLe& ke̳ee nw?' cegefkeÌle keÀer DeJemLee ceW lees ceveg<³e Mejerj mes ner cegkeÌle neslee nw Deewj efveeq<ke´À³e (Inactive) neslee nw Hejvleg peerJevecegefkeÌle keÀer DeJemLee ceW lees Jen osn ueslee Yeer nw Deewj osn keÀe keÀuesJej l³eeielee Yeer nw Hejvleg Fve oesveeW ceW Gmes jb®ekeÀ Yeer ogKe veneR neslee~ pevce Deewj osnl³eeie oesveeW ogKe-jefnle Deewj megKe-meefnle nesles nQ~
ceve keÀe ceewve (mecHeeokeÀer³e) .......4 GuePeve keÀes meguePee³ee yeeyee ves ....6 He´Mve nceejs, GÊej oeoer peer kesÀ ...7 peeves Jeeues keÀes oo& keÀer Tpee& .....9 `He$e' mebHeeokeÀ kesÀ veece..........10 yeeyee kesÀ keÀcejs ceW yewþles ner ......11 mepe&jer ceW megHe´erce mepe&ve keÀe meeLe 12 jepe³eesie Üeje He´ke=Àefle ...........13 Henues-mee Deeuemeer Deye veneR ntB ..16 F®íe íesæ[, De®ís yeveW .........17 yeeyee ves ye®ee³ee neLe............19 peerJeve kesÀ jbie ..................20 mebefJeOeeve - 2..................22 ogDeeSB (keÀefJelee) ...............24 %eeveece=le ves yeoueer efpevoieer .....24 ®esnjs Hej vetj Deewj vewveeW ceW ......25 cesjer keÀuece mes..................26 YeieJeeve keÀewve?.................27 Þe×ebpeefue .....................29 meef®e$e mesJee mecee®eej...........30 %eeve keÀer ieesueer .................32 yeeyee keÀer ³eeo ..................33 DeefJemcejCeer³e ³eeoW .............34 meom³elee MegukeÀ
Jeeef<e&keÀ DeepeerJeve
Yeejle efJeosMe 100 /- 1,000/2,000 /- 10,000/-
MegukeÀ `%eeveece=le' kesÀ veece mes [^eHeÌì ³ee F&ceveerDee@[&j Üeje Yespeves nsleg Helee nw`%eeveece=le', %eeveece=le YeJeve, MeeefvleJeve307510 (Deeyet jes[) jepemLeeve, Yeejle~ For Online Subscription Bank Name : State Bank of India A/c No. : 30297656367 Branch Name : PBKIVV, Shantivan IFSC Code : SBIN0010638 DeefOekeÀ peevekeÀejer kesÀ efueS mecHeke&À met$e ë Mobile : 09414006904, 09414423949 Email : hindigyanamrit@gmail.com
mecHeeokeÀer³e ..
_Z H$m _m¡Z
n ceeje ceve ueieeleej efJe®eej keÀjlee jnlee
nw~ Fmes efJe®eej keÀjves mes jeskeÀe veneR pee mekeÀlee~ neB, efJe®eejeW keÀer ieefle Oeerceer keÀer pee mekeÀleer nw~ Fme ieefle keÀes keÀce keÀjkesÀ, SkeÀ efceveì ceW 2 ³ee 3 ³ee 5 mebkeÀuHeeW lekeÀ ues Deevee ner ceve keÀe ceewve keÀnueelee nw efpemes efJe%eeve keÀer Yee<ee ceW [suìe eqmLeefle keÀnles nQ~ nce Meeeqvle ceW yewþles nQ~ Mejerj keÀer nj Feqvê³e Meevle nes peeleer nw~ neLe DeeHeme ceW pegæ[keÀj ³ee Deueie-Deueie jnkeÀj Yeer eqmLej nes peeles nw~ HeeBJe, DeeBKeW, cegKe ö meye eqmLej nQ Hej ke̳ee ceve eqmLej ngDee~ eqmLej lees ceve keÀes keÀjvee Lee~ Mejerj lees GmekeÀer kegÀmeea nw, Jen eqmLej nes ieF& Hejvleg Gme Hej yewþves Jeeuee Yeeielee jne lees Fmes Meeeqvle DeeSieer kewÀmes? yengle keÀce nQ Jele&ceeve kesÀ #eCe ceve Deefle met#ce nw~ Fme met#ce keÀes eqmLej keÀjvee, mLetue Mejerj keÀes eqmLej keÀjves keÀer YeWì ceW DeefOekeÀ cegeqMkeÀue ueielee nw~ ceve eqmLej leye jns peye ³en Jele&ceeve ceW jns~ Jele&ceeve kesÀ #eCe yengle keÀce nQ~ ceve Fve #eCeeW mes efKemekeÀkeÀj ³ee lees YeefJe<³e ³ee YetlekeÀeue kesÀ efJeMeeue #es$e ceW He´JesMe keÀj peelee nw~ YetlekeÀeue keÀer ®eewæ[er jeneW ceW Deveefievele ¢M³e nQ~ SkeÀ mes otmejs, otmejs mes leermejs keÀer Deesj YeìkeÀles ceve keÀes efkeÀmeer ke´Àce keÀer Yeer peªjle veneR~ yeerme efceveì Henues keÀer yeele mees®elesmees®eles, yeerme meeue ³ee meeþ meeue Henues lekeÀ HengB®eves ceW osjer veneR ueieleer~ YeefJe<³e keÀe #es$e DeefveeqM®ele nw~ ``Mee³eo Ssmee nes, Mee³eo Jewmee nes, veneR, Fme lejn nes peeS, Mee³eo Gme lejn nes peeS...'' Fme He´keÀej DeekeÀueve keÀjles ngS ceve kesÀ mece#e Deveefievele keÀuHeveeSB yeveleer-efceìleer jnleer nQ~ ³es efvejeOeej keÀuHeveeSB ceve keÀer yewìjer keÀes ef[m®eepe& keÀjves kesÀ DeueeJee kegÀí veneR osleer~ uesefkeÀve Jele&ceeve lees efveeqM®ele nw, pees 4
nes jne nw, pees keÀjvee nw Jen efoKe jne nw~ FmeceW keÀuHevee keÀjkesÀ peesæ[ves ³ee keÀeìves keÀer ceeefpe&ve veneR~ Jele&ceeve keÀeue #eefCekeÀ nw, FmeceW ceve keÀes eqmLej jKevee ner ceve keÀe ceewve nw~ ceve keÀes keÀceev[ oW, `mees®ees cele' He´peeefHelee ye´ïeekegÀceejer F&MJejer³e efJeMJeefJeÐeeue³e keÀer He´Lece cegK³e He´MeeefmekeÀe ceelesMJejer peieocyee keÀnleer LeeR, ``ceQ DeHeves ceve keÀes meguee osleer ntB Deewj peye peªjle nesleer nw, FmekeÀe He´³eesie keÀjleer ntB~'' YeeJeeLe& ³ener nw efkeÀ ceve ceW DeeJeM³ekeÀlee He´ceeCe efJe®eej GþW Deewj efHeÀj ³en meeFuesvme ceW ®euee peeS~ Ssmee leye nes mekeÀlee nw peye nce yeej-yeej Devleceg&Keer yevekeÀj DeHeves ceve keÀes osKeW efkeÀ Jen Deye ke̳ee keÀj jne nw~ ceve ye®®es pewmee nw, ®eb®eue DeJeM³e nw Hej Mewleeve veneR nw~ pewmes ye®®es peye ®eb®euelee keÀj jns neW Deewj keÀesF& yeæ[e GvnW osKeves ueies, Gve Hej vepejW ieæ[e ues lees Jes eqmLej nes peeles nQ, DeHeveer MejejleeW keÀes jeskeÀ osles nQ~ nce Yeer yeej-yeej Yeerlej peekeÀj osKeW efkeÀ ceve keÀneB nw, ke̳ee keÀj jne nw lees (Deelcee keÀer vepejeW mes ye®ekeÀj) FmekeÀer Yeeieves keÀer Deeole yeoue peeSieer~ nce yeej-yeej HejKeW efkeÀ ceve pees mees®e jne nw ke̳ee Jees me®eceg®e DeeJeM³ekeÀ nw? ke̳ee Gmes mees®es efyevee nceeje keÀece efomebyej 2016 Kego keÀer Yetue mJeerkeÀejves ceW keÀYeer Yeer mebkeÀes®e cele keÀjes
%eeveece=le veneR ®eue mekeÀlee? Fme He´keÀej keÀer peeB®e-HejKe keÀjves Hej nce mees®elee nw~ Ssmee mees®e peye JeeCeer kesÀ ªHe ceW He´keÀì neslee nw lees HeeSbies efkeÀ ceve keÀer MeefkeÌle keÀes #eerCe keÀjves Jeeues 50 He´efleMele Jen JeeCeer, JeerCee keÀe ªHe OeejCe keÀj uesleer nw~ JeerCee kesÀ mJej mes Yeer DeefOekeÀ efJe®eej DeveeJeM³ekeÀ nQ~ nce GvnW legjvle JeeleeJejCe keÀes mebieerlece³e yeveekeÀj GmeceW Dee¼eo efyeKesjles nQ~ GKeeæ[ HeWÀkeWÀ J³eLe& efJe®eejeW keÀes jeskeWÀ~ ceve keÀes keÀceeC[ oW, `mees®ees cele'~ nceves Deece keÀe HeewOee jesHee~ GmekeÀer peæ[eW ceW {sj meejer meeJeOeeveer nìer, ogIe&ìvee Ieìer ceve kesÀ DeveeJeM³ekeÀ efJe®eej, DeeJeM³ekeÀ keÀe³eeX keÀes Keeo [eueer~ Hej ³en ke̳ee, efmej kesÀ yeeueeW keÀer lejn Gme HeewOes yeeefOele keÀjles nQ~ Fve DeveeJeM³ekeÀ efJe®eejeW keÀes nce J³eLe& ³ee kesÀ ®eejeW Deesj KejHeleJeej Gie DeeF&~ pees Keeo HeewOes keÀes ue#³e mes YeìkeÀeves Jeeues efJe®eej Yeer keÀn mekeÀles nQ~ nce megyen efceueveer ®eeefnS Leer, Gmes KejHeleJeej Kee ieF&~ SkeÀ mecePeoej otOe uesves [s³ejer keÀer lejHeÀ keÀoce yeæ{eles nQ~ keÀoceeW keÀes ceeueer, yengle HeefjÞece mes meejer KejHeleJeej GKeeæ[lee nw leeefkeÀ keÀceeC[ efceueer, ®eue Heæ[s Hej ceve ³en keÀceeC[ oskeÀj keÀneB Deece kesÀ HeewOes keÀer Je=ef× nes~ Fmeer He´keÀej nce Yeer DeeJeM³ekeÀ Gæ[ ie³ee? ke̳ee nceves ceve keÀes osKee? Jen jemles keÀer keÀece keÀes íesæ[keÀj, nbmeer-cepeekeÀ, Heeìea, yenme ³ee Feqvê³eeW efvecee&CeeOeerve Fceejle, GmekesÀ DecesefjkeÀe efveJeemeer ceeefuekeÀ, kesÀ DeveeJeM³ekeÀ J³eeHeej ceW ceve keÀes GuePeekeÀj FmekeÀer MeefkeÌle ceeefuekeÀ keÀer DemenevegYetefle, Fceejle kesÀ ÞeefcekeÀ keÀer ®eesì, keÀes pee³ee keÀj osles nQ Deewj peye DeeJeM³ekeÀ keÀe³e& kesÀ efueS ÞeefcekeÀ keÀer ceewle, [e@keÌìjeW keÀer ueeHejJeener, DeHeves ye®®es keÀer lelHej nesles nQ leye DeHeves keÀes Keeueer, KeesKeuee Deewj LekeÀe DeO³e³eve ceW De©ef®e... ve peeves ke̳ee-ke̳ee mees®e ie³ee Deewj ngDee Heeles nQ~ SkeÀ HeefjÞeceer ceeueer keÀer lejn efpevoieer kesÀ yeeie [s³ejer keÀes ueebIekeÀj keÀF& keÀoce Deeies yeæ{ ie³ee~ ke̳ee megyen- mes nce Yeer J³eLe& efJe®eejeW keÀes GKeeæ[ HeWÀkeWÀ leeefkeÀ DeeJeM³ekeÀ megyen ³es meye yeeleW mees®evee DeefveJee³e& Lee? veneR, Hejvleg ceve Hej keÀe³eeX kesÀ efueS mece³e Deewj MeefkeÌle ye®eer jns~ ue#³e Hej kesÀeqvêle ceve nes peelee nw efmLej DebkegÀMe veneR, ceve meOee veneR FmeefueS `Fme mece³e ke̳ee keÀjvee ³eefo ceve ue#³e Hej kesÀefvêle nw lees FmeceW veHes-legues efJe®eej nw' Fme Heìjer keÀes íesæ[, Yetle-YeefJe<³e kesÀ jemleeW Hej oewæ[ Heæ[e Deewj otOe ueeves keÀe DeeJeM³ekeÀ Hej íesìe-mee keÀece uecyee ®eueles nQ~ nce yeepeej mes efHe´Àpe Kejeroves pee jns nQ~ ceve efHe´Àpe Hej kesÀefvêle nw~ yeepeej keÀes Heej keÀjles-keÀjles mewkeÀæ[eW ogkeÀeveW efKeb®e ie³ee~ ceve Hej mes meeJeOeeveer nìer Deewj ogIe&ìvee Ieìer~ efoKeeRr, ueesie efoKes, meye DeveosKes nesles ieS ke̳eeWefkeÀ ceve kesÀ JeeCeer Deewj JeerCee DeveeJeM³ekeÀ mees®e Deewj HeefjCeecemJeªHe uecyes efKeb®eles meeLe leve Deewj GmekeÀer meYeer Feqvê³eeB ue#³e keÀer Deesj Deie´mej keÀce& nceW LekeÀe osles nQ~ MeejerefjkeÀ LekeÀeve mes p³eeoe Yeejer nQ~ ceve keÀes He´efleefove íesìs-íesìs ue#³e oskeÀj GvnW efke´À³eeeqvJele Heæ[leer nw ceeveefmekeÀ LekeÀeve pees ceeveefmekeÀ GuePeveeW keÀes pevce keÀjles peeSB lees ceve kesÀ ceewve pewmee Deevevo efceuelee jnsiee~ osleer nw~ efjMleeW ceW [eBì-[Heì, keÀæ[Jeenì, oes<eejesHeCe keÀe He´eke=ÀeflekeÀ Jejoeve kesÀ ªHe ceW ienjer veeRo ceve keÀes efj®eepe& Demeueer keÀejCe nceeje YeìkeÀlee ceve nw~ Fmes Yeerlej peekeÀj keÀjves keÀe megvoj lejerkeÀe nw~ veeRo ceW ³en ceve, Feqvê³eeW mes mebJeejves keÀer yepee³e nce keÀke&ÀMe JeeCeer keÀe He´³eesie keÀjles nQ pees ef[ìw®e nes peelee nw Deewj FmekeÀer GHe³eesie keÀer ieF& MeefkeÌle Hegveë megOeej keÀer He´efke´À³ee keÀer yepee³e Deewj DeefOekeÀ efyeieeæ[ keÀer ueewì Deeleer nw Hejvleg DeeOegefvekeÀ ³egie ceW veeRo keÀe He´eke=ÀeflekeÀ He´efke´À³ee efme× nesleer nw~ meceeOeeve nw ceve keÀe ceewve efpememes JeeCeer Jejoeve Yeer keÀF³eeW mes efíve peelee nw~ Ssmes ceW jepe³eesie keÀe keÀe ceewve mJeleë nes peelee nw~ YeieJeeve keÀnles nQ, ceve keÀer DeY³eeme ceve kesÀ meMeefkeÌlekeÀjCe keÀe yengle megvoj lejerkeÀe nw~ Meeeqvle keÀes yeæ{eDees Deewj JeeCeer keÀer MeefkeÌle (TB®es mJej) keÀes FmekesÀ Üeje ceve keÀes meeOevee, efoMee osvee, ue#³e Hej kesÀefvêle IeìeDees~ MeefkeÌleMeeueer ceve Leesæ[e mees®elee nw, ³egefkeÌle³egkeÌle keÀjvee Deewj mebkeÀuHeeW keÀer ieefle keÀes Oeercee keÀjvee ö meye kegÀí efomebyej 2016 megKe nes uesefkeÀve Meeefvle ve nes lees mecePevee efkeÀ DeeHe megefJeOee keÀes ieueleer mes megKe mecePe jns nQ 5
%eeveece=le mecYeJe nw ~ meb k eÀuHe ef p eleves Meg × , ef v eëmJeeLe& , keÀu³eeCekeÀejer neWies, Gleves keÀce Deewj Oeerceer ieefle Jeeues Hejvleg MeefkeÌleMeeueer neWies~ ceewve keÀer HejekeÀe<þe ceve ceW Deevevo keÀe DeeflejskeÀ Gþlee nw lees ³en ve=l³e keÀjlee nw~ ceve keÀe ve=l³e iegHle Deewj neefvejefnle nw~ FmeceW OJeefve He´ot<eCe ³ee efke´À³ee He´ot<eCe veneR nw~ cegneJeje Yeer nw ö ceve-ce³etj vee®e Gþe... Hejvleg keÀye Deewj kewÀmes? Jen ceesj cesIe keÀer iepe&ve Hej vele&ve keÀjlee nw Hejvleg ceve ªHeer ce³etj lees iepe&ve, lepe&ve keÀer ogefve³ee mes Heej, Meeeqvle kesÀ ueeskeÀ ceW efJejepeceeve Meeeqvle kesÀ meeiej Hejceelcee keÀes efvenej-efvenej keÀj vele&ve keÀjlee nw~ Gme mel³eced efMeJeced megvojced kesÀ ªHe-ceeOeg³e& keÀe Heeve keÀjkesÀ DeueewefkeÀkeÀ n<e& Heelee nw~ pewmes Helebiee oerHeefMeKee Hej ceb[jelee nw, Gmeer He´keÀej HeejueewefkeÀkeÀ He´sce keÀer keÀmekeÀ efueS ceve-Helebie Yeer YeieJeeve efMeJe keÀer Heefjke´Àcee keÀjlee nw, GmekeÀer MeefkeÌleMeeueer efkeÀjCeeW ceW mecee peelee nw, Gme Hej kegÀyee&ve nes peelee nw~ ³en ceewve keÀer HejekeÀe<þe nw peneB mebkeÀuHe keÀesF& veneR Hej F&MJejer³e H³eej Deewj MeefkeÌle keÀer ienve DevegYetefle nesleer jnleer nw~ jepe³eesie kesÀ DeY³eeme mes nce Yeerlej kesÀ ves$eeW mes HejceefHelee Hejceelcee efMeJe keÀes HejceOeece ceW osKeles ngS, mJe³eb keÀes Deelcee mJeªHe ceW efìkeÀekeÀj GvekesÀ efvekeÀì HengB®e peeles nQ Deewj GvekesÀ meeceerH³e keÀe Deevevo uesles ngS mJe³eb keÀes Yeer GvekesÀ meceeve DevegYeJe keÀjles nQ~ ìeJej Dee@HeÀ Heerme (HejceOeece) ceW Meeeqvle kesÀ meeiej Hejceelcee kesÀ meeLe keÀcyeeFv[ neskeÀj, Meeeqvle kesÀ mebkeÀuHeeW keÀer ye´Me mes meejs iueesye keÀer DeelceeDeeW keÀes Meeeqvle keÀe jbie ueieeves keÀe Denmeeme keÀjles nQ~ ³en He´efke´À³ee uecyes keÀeue kesÀ ceve kesÀ ceewve kesÀ DeY³eeme mes ner mecYeJe nes Heeleer nw~ mece³e keÀer ceeBie nw efkeÀ nce ceve keÀes jepe³eesie Üeje efvejblej ®eepe& keÀjles jnW leeefkeÀ ³en JeweqMJekeÀ Meeeqvle keÀe JeenkeÀ yevee jns~ ö ye´.kegÀ. Deelce He´keÀeMe 6
CbPZ H$m{ gwbPm`m ]m]m Z{ ye´ïeekegÀceejer jeKeer, pe³eHegj
ceF&, 2013 ceW ìer®eme& ì^sefvebie kesÀ efueS MeeeqvleJeve (Deeyet jes[) peeves keÀe meewYeei³e efceuee~ DevegMeemeve Je meb³eceefve³ece kesÀ %eeve kesÀ DeYeeJe ceW JeneB peeves kesÀ HeM®eeled ceve-Hemebo keÀer efove®e³ee& ve efceueves mes mJeemL³e meeceev³e ve jn Hee³ee~ ueewefkeÀkeÀ efJeÐeeLeea peerJeve keÀer efove®e³ee& cevecepeea keÀer Leer~ jeef$e 12-1 yepes lekeÀ Heæ{vee, lelHeM®eeled meeskeÀj otmejs efove met³eexo³e kesÀ yeeo 10 yepes Gþvee~ ve veneves keÀe efve³ece, ve Keeves keÀe efve³ece Deewj ve ner meesves keÀe efve³ece~ MeeeqvleJeve keÀer DevegMeeefmele efove®e³ee& ceW 3.30 yepes He´eleë Gþvee, Dece=leJesues efve³ele mLeeve Hej HengB®evee, mece³e Hej venevee ö Fve meye efve³eceeW kesÀ yeesPe kesÀ JeMeerYetle ceve nue®eue ceW lees Dee³ee ner, meeLe ner Mejerj keÀes Yeer yeerceej keÀj yewþe~ SkeÀ efove yegKeej Flevee yeæ{ ie³ee efkeÀ meye meeLeer-yenveW Dece=leJesues kesÀ ³eesie kesÀ efueS ®eueer ie³eeRr Hej ceQ veneR pee HeeF&~ ceQ megmle-Hemle, nwjeve Deewj HejsMeeve Leer~ ke̳ee keÀªB? kewÀmes ceQ DeHeveer He´efMe#eCe-DeJeefOe keÀes mecHevve keÀj HeeGBÀieer, Fme GOesæ[yegve ceW Leer efkeÀ keÀye efveêe osJeer ves DeHeveer ieeso ceW ues efue³ee, Helee ner veneR ®euee~ Ievìs Yej yeeo cesjs DeJe®esleve ceve keÀes oes MeyoeW kesÀ SkeÀ Jeeke̳e ves ®eeQkeÀe³ee, `ye®®eer Gþes~' ceQ peeieer Deewj DevegYeJe efkeÀ³ee efkeÀ efkeÀmeer keÀe ueeFì keÀe neLe cesjs efmej Hej nw Deewj yegKeej iee³eye nw~ DeeM®e³e&! cenmetme ngDee efkeÀ yeæ[s mes yeæ[s mepe&ve keÀe Fueepe cegPes He´eHle ngDee nw peesefkeÀ HeÀefjMles mJeªHe ye´ïee yeeyee keÀes efveefceÊe yeveekeÀj HetCe& efkeÀ³ee ie³ee nw~ FmekesÀ yeeo `kewÀmes He´efMe#eCe keÀeue efveefJe&Ive mecHevve nes Hee³esiee', Fme efJekeÀì GuePeve mes ceQ Gyej ieF&~ yeeyee ves Deyeuee veneR, meyeuee yeves jnves keÀer mebpeerJeveer-yetìer cegPes Lecee oer~ ueeKeueeKe Megefke´À³ee yeeHe-oeoe!!
pees J³eefkeÌle iegmmes keÀes efve³eb$eCe ceW veneR jKe mekeÀlee, Jen J³eefkeÌle DekeÀejCe leveeJe ceW efIeje jnlee nw efomebyej 2016
He´Mveë- efveefceÊe yeveves JeeueeW keÀes ke̳ee O³eeve jKevee peªjer nw? GÊejë- ceccee keÀes osKe ³en veneR ueielee Lee efkeÀ ceccee ves keÀesF& heg©<eeLe& keÀjkesÀ Ssmeer efmLeefle yeveeF& nw, hej Ssmes ueielee Lee pewmes ves®egjue mJeYeeJe nw~ lees Ssmeer menpe-mejue ves®egjue mJeYeeJe Jeeueer efmLeefle meowJe yeveer jns~ FmeceW efHeÀj osKee nw, efnccele ye®®eeW keÀer, ceoo yeehe keÀer~ kegÀí Yeer nes pee³es, keÀesF& efkeÀleveer Yeer eEveoe keÀjs hej efnccele Deewj ceoo keÀe pees DevegYeJe nw Jees MeefkeÌleMeeueer nw~ otmejer yeele, me®®es efoue hej meensye je]peer lees ke̳ee keÀjsiee keÀepeer~ Oece&jepe kegÀí veneR keÀj mekesÀ, Ssmee uee³ekeÀ yevevee nw~ efveefceÊe yeveves ceW efkeÀlevee O³eeve jKevee peªjer nw ke̳eeWefkeÀ Deewj yenveW HeÀe@uees keÀjleer nQ, veneR lees SkeÀoes keÀer efMekeÀe³ele keÀjles nQ~ efMekeÀe³ele cesjer keÀesF& keÀjs, ³en Yeer De®íe veneR nw ³ee ceQ efkeÀmekeÀer keÀªB, ³en Yeer "erkeÀ veneR nw~ Ssmee efove keÀYeer ve Dee³es~ mesvìj Yeer ³e%e nw, Gme YeeJevee mes mesvìj keÀes ®eueevee Deewj mecYeeuevee nw~ yeeyee ves ³e%e j®ee nw lees ³e%e mesJee DeLe& meye kegÀí keÀj jns nQ, ³en YeeJevee nes~ Ssmee mesJee keÀe HeÀue efceue peeS pees meye menpe nes pee³es, Kego efveeE½ele jnW~ meeOeejCelee ve nes~ keÀesF& Yeer cegPes KeeR®es veneR, ve cegPes efkeÀmeer keÀer KeeR®e nes~ met#ce yevOevecegkeÌle, peerJevecegkeÌle, pewmes Jemex ceW yeeyee mes ³es oesveeW ®eer]peW efceueer nQ~ He´Mveë- keÀcee&leerle yeveves kesÀ efueS ke̳ee keÀjvee nw? GÊejë- efJeosner keÀer Ssmeer ÒewefkeÌìme nes pees osner-DeefYeceeveer efmLeefle mes ì^mìer yevevee mejue nes~ keÀewve nQ pees Ssmeer efmLeefle ceW efomebyej 2016
jn keÀjkesÀ yeeyee keÀer ³eeoeW ceW jnles peerJeve peerles nQ? efJekeÀcee&peerle yeveves Jeeues keÀes yengle DeìsvMeve jKevee neslee nw~ efHeÀj keÀcee&leerle yeveves kesÀ efueS yeeHe keÀes HeÀe@uees keÀjvee nw, lees Ieæ[er-Ieæ[er yeeyee keÀes meeceves osKeles jnes~ efMeJeyeeyee ves kewÀmes ye´ïee leve ceW Dee keÀjkesÀ efJekeÀcee&peerle-keÀcee&leerle Deewj DeJ³ekeÌle efmLeefle ceW jnvee nce meyekeÀes efmeKee³ee nw~ keÀYeer Yetue mes Yeer keÀesF& Yetue ve nes, íesìer Yeer Yetue ve nes~ ceQ keÀewve, cesje keÀewve, ³en keÀYeer Yetues veneR~ Deehe meye keÀes megKe, Meeefvle, Òesce, Deevevo meye kegÀí efceue ie³ee nw vee! henues megKe YeeF& nw, efHeÀj Meeefvle yenve nw~ megKe nw yesìe, Meeefvle nw yesìer, Fve oesveeW keÀer ceeB keÀewve nw? heefJe$elee~ efpemeves heefJe$elee keÀes De®íer lejn mes mecePee Deewj Dehevee³ee nw, Jen peerJeve ceW megKeer-Meevle jnles nQ~ yeeyee ves kewÀmes SkeÀ OekeÀ mes meye mecehe&Ce keÀj efue³ee! yengle De®íe J³eeheejer Lee, meye kegÀí De®íe Lee hejvleg peye osKee efkeÀ mele³egie keÀer jepeeF& efceue jner nw lees mees®ee, ³en ke̳ee keÀjWies? Deehe meye Yeer yeeyee kesÀ ye®®es nes vee, lees ke̳ee ®eenles nes? cesje nj keÀce& yeueJeeve nes~ yeeyee meJe&MeefkeÌleJeeve nw, keÀce& yeæ[s yeueJeeve nQ~ yeeyee ves De®ís keÀce& keÀjves efmeKee³es nQ~ cegPes yeæ[e De®íe ueielee nw osner-DeefYeceeveer efmLeefle ceW jnvee~ osnerDeefYeceeveer efmLeefle ceW jnvee ceevee ceeefuekeÀ Yeer nQ, mesJeeOeejer Yeer nQ~ ncekeÀes yeeyee efmeKeelee nw, kewÀmeer Yeer HeefjeqmLeefle nw, Ieyejevee veneR nw~ keÀesF& yeele ceW ®euee³eceeve Yeer veneR nesvee nw~ De®eue-De[esue yeveves mes yeeyee keÀes HeÀe@uees keÀj mekeÀles nQ~ yeeyee ves Ssmeer MeefkeÌle oer nw pees kegÀí Yeer nes pee³es, hej nce yeeyee
meeoieer mes Yeje peerJeve peerves JeeueeW keÀes meoe mecceeve efceuelee nw
7
%eeveece=le kesÀ ye®®es meoe ner v³eejs Deewj h³eejs nQ~ Ssmee v³eeje Deewj h³eeje yeveves mes megKe efceuelee Fueener nw~ He´Mveë- Sbefpeue yevevee nw lees ke̳ee keÀjW? GÊejë- Sbefpeue yevevee nw lees ueJe Ssmee nes, pees meye keÀnW efkeÀ ³es keÀneB mes Dee³es nQ! FvekeÀe Deeheme ceW h³eej osKees efkeÀlevee nw~ yeeyee ves pees h³eej efo³ee nw, Gmevess efoue keÀes me®®ee yevee efo³ee nw~ pees Yeer heeì& efceuee nw GmekeÀes Yeei³e mecePekesÀ Ssmee yepee jns nQ, pees keÀoce-keÀoce ceW heoceeW keÀer keÀceeF& nw~ efve³ece-ce³ee&oe Devegmeej heeì& yepee jns nQ~ ce³ee&oe keÀYeer veneR leesæ[bs ke̳eeWefkeÀ pewmee Devve Jewmee ceve, pewmee heeveer Jewmeer JeeCeer~ keÀeskeÀeskeÀesuee Yeer veneR heervee ®eeefnS~ Ssmes {eruee-{euee veneR yevevee nw~ Deiej efve³ece-ce³ee&oe ceW {eruee-{euee jnWies lees keÀoce-keÀoce hej Yeei³eJeeve veneR yeve mekeÀles~ ncekeÀes lees keÀoce-keÀoce ceW heoceeW keÀer keÀceeF& keÀjkesÀ Yeei³eJeeve lees ke̳ee heoceeheoce Yeei³eJeeve yevevee nw~ efyevoer ueieeles peeDees, Yeei³e yeæ{eles peeDees~ efyevoer ueieeves ceW osjer veneR ueieleer nw~ SkeÀ yeeyee efyevoer yeæ[e heeJejHegÀue nw~ meoe mevlegä, meoe mvesner, meoe me®®ee, meoe men³eesieer, Ssmee ue#³e jKeves mes efHeÀj HeefjJele&ve neslee peelee nw~ Deheves keÀes ®eskeÀ keÀjves keÀer ueieve keÀer Deefive ®eeefnS, Jees Deefive peueeleer veneR nw, Jees Deefive yeæ[er De®íer nw~ ueieve keÀer Deefive lespe keÀece keÀjleer nw, heg©<eeLe& ceW "C[s veneR yevees~ He´Mveë- meoe ner O³eeve ceW jKeves Jeeueer yeeleW keÀewve-keÀewvemeer nQ? GÊejë- meoe ner O³eeve ceW jKeves Jeeueer cegK³e yeele ³en nw efkeÀ keÀYeer Yeer Ssmeer keÀesF& yeele ve nes pees keÀebOe veer®es nes peeS~ he½eeleehe ve keÀjvee heæ[s, Ssmeer efmLeefle Devoj yeveeveer nw~ keÀYeer Yeer keÀesF& Yeer Yetue cesjs mes Ssmeer ve nes pees yeeyee keÀes ³eeo keÀjW lees yeeyee ceeHeÀ Yeer ve keÀjs~ yeeyee keÀnles nQ, ceQ #ecee veneR keÀjlee ntB, ceeHeÀ veneR keÀjlee ntB~ yeeyee keÀnles nQ, pees efkeÀ³ee, Deeies veneR keÀªBiee, ³en Òeefle%ee keÀjes~ he½eeleehe kesÀ yeoues Òeefle%ee keÀjes efkeÀ Ssmeer Yetue cesjs mes efHeÀj keÀYeer veneR nesieer~ meoe ner Deheves keÀes Deehesner meeJeOeeve jKevee~ efyevee meeJeOeeveer kesÀ kegÀí veneR 8
Òeehle nes mekeÀlee nw~ DeYeer Ssmes meeJeOeeve jnves ceW yeeyee Yeer KegMe, heefjJeej Yeer KegMe, oeefo³eeB Yeer KegMe, pees Yeer efceueWies Deewj peneB Yeer jnWies Jees KegMe efkeÀ ³en meeJeOeeve jnves Jeeuee, DeewjeW keÀes Yeer meeJeOeeveer mes ®eueves-®eueeves ceW ceoo keÀjves Jeeuee nw~ kegÀceejeW keÀes lees yengle O³eeve jKevee nw~ henues nw heefJe$elee, efHeÀj nw mel³elee, efHeÀj Oew³e&~ peye heefJe$elee Deewj mel³elee nw lees peuoer keÀesF& yeele ceW DeOew³e& veneR nesles nQ~ efHeÀj nQ veceÏlee Deewj ceOegjlee~ ³es HeeB®e yeeleW meoe ner O³eeve hej jKeves mes peerJeve ceW ueeFì jnles nQ efpememes ceeFì Yeer yeeyee oslee nw ke̳eeWefkeÀ ³en yeehe keÀuhe ceW SkeÀ ner yeej efceuelee nw~ Jees meyekeÀe SkeÀ ner yeehe nw, nce SkeÀ kesÀ nQ, SkeÀ kesÀ jnWies Deewj SkeÀ ner meeLe Iej ceW ®eueWies~ yeejele ceW veneR peevee nw~ Deelcee³eW Mejerj mes v³eejer nQ lees ve kegÀceejer nQ, ve kegÀceej nQ~ je@³euìer mes yeeyee kesÀ meeLe peevee nw, Ssmeer efmLeefle yeveeveer nw~ FmekesÀ efueS yengle De®íe nw, meskesÀC[ ceW meeFueWme ceW ®eues peeDees~ meeFueWme ceW Deheves keÀes yeeyee kesÀ meeLe osKe Deelcee ueeFì yeve peeleer, ceeFì yeeyee mes efceue peeleer~ Jev[jHegÀue yeeyee nw~ ueewefkeÀkeÀ keÀewve nw, kewÀmee nw, keÀneB nw, ncekeÀes helee veneR~ yeeyee ves nceW henues Deheveer ieeso efye"e³ee, efHeÀj ieues ueiee³ee Deewj keÀne, ye®®es, 108 keÀer ceeuee ceW Deevee nes lees SkeÀ yeeyee ³eeo nes, efHeÀj pees yeele meeceves Dee³es GmekeÀes ueieeDees efyevoer Deewj Dee"eW MeefkeÌle³eeW keÀes meeLe jKees~ He´Mveë- cegjueer Devoj ®eueer peeS, GmekesÀ efueS efJeefOe ke̳ee nw? GÊejë- peye lekeÀ yeeyee cejgueer ®euee jne n,w enfuevee veneR n~w SkeÀeûelee mes mevgeles nSg Gmeer mece³e GmekeÀer MeekfelÌe Yej uevseer nw ke³ÌeeeWkfeÀ Smses Jee³ecgeC[ue ceW pees yeele oevseeW keÀeveeW Üeje O³eeve mes mevgeles n,Q Jees Devoj ®eueer peeleer n,w veneR lees SkeÀ keÀeve mes mevge omtejs keÀeve mes evfekeÀeue olses n~Q oevseeW DeeKBeeW keÀs yee®re ceW Deelcee ®ecekeÀleer nFg& mìej ecfemeue ye"wer n~w %eeve me³te& yeeyee n,w ®evêcee cejser ceeB n~w me³te& keÀer mekeÀeMe ecfeue jner n,w ®evêcee Meelreuelee os jne n~w ceccee ves Yeer yenlge h³eej mes Deeies ye{æe³ee n~w
DeeHekesÀ Heeme efpelevee mece³e DeYeer nw, Gmemes DeefOekeÀ mece³e keÀYeer veneR nesiee
efomebyej 2016
peeves Jeeues keÀes oo& keÀer Tpee& ve YespeW ye´ïeekegÀceejer efMeJeeveer yenve, iegæ[ieeBJe
ceQ SkeÀ
Ssmeer ceeB mes efceueer efpemekesÀ 21 meeue kesÀ yesìs keÀer ogIe&ìvee ceW ce=l³eg nes ie³eer Leer~ GvekeÀe yesìe efkeÀmeer otmejs osMe ceW jnlee Lee~ Gmeves keÀne, yesìs kesÀ meeLe cesje Flevee cepeyetle mebyebOe Lee efkeÀ Deiej ceQ ³eneB Goeme nesleer lees GmekeÀes JeneB Helee ®eue peelee Lee Deewj ³eefo GmekesÀ meeLe kegÀí neslee lees ³eneB cegPes Helee ®eue peelee Lee~ nce legjble SkeÀ-otmejs keÀes HeÀesve keÀjles Deewj Hetíles, meye þerkeÀ nw, kegÀí ngDee lees veneR nw? Deye Jees ye®®ee, Jees Deelcee keÀneR Deewj ®eueer ie³eer~ ceeB jespe jesleer nw, yengle jesleer nw~ ceQves keÀne, Deye Gme Deelcee ves otmeje Mejerj ues efue³ee uesefkeÀve ke̳ee Jees mebyebOe meceeHle nes ie³ee, ke̳ee Gme Tpee& keÀer uesve-osve Kelce nes ie³eer nesieer? mecePeves keÀer peªjle nw efkeÀ Jees Deelcee Deye SkeÀ otmejs Mejerj ceW, ceelee kesÀ ieYe& ceW nw~ DeYeer Jen SkeÀ vevne-mee efMeMeg nw~ Jen DeYeer DeeHekeÀes HeÀesve veneR keÀj mekeÀlee nw, DeeHemes yeele veneR keÀj mekeÀlee nw Hejbleg Deiej Henues Jees DeeHekesÀ SkeÀ-SkeÀ oo& keÀes Ssmes ner mecePe peelee Lee lees ke̳ee Deye Jen veneR mecePesiee? DeYeer Yeer mecePesiee~ ³eneB DeeHe Flevee jes jns nQ... Flevee jes jns nQ...Gme Deelcee keÀes ³eeo keÀjkesÀ lees Gme Deelcee lekeÀ DeeHekesÀ ogKe kesÀ He´keÀcHeve lees HengB®e ner jns nQ~ Tpee& keÀe Deeoeve-He´oeve Mejerj Deewj Mejerj kesÀ yeer®e veneR, Deelcee Deewj Deelcee kesÀ yeer®e neslee nw~ Deye peye nce jes jns nQ lees oo& keÀer Tpee& efveefce&le keÀj jns nQ~ ³en JeneB pee³esieer, Gme Deelcee lekeÀ efpemekesÀ efueS ³en efveefce&le keÀer ieF& nw~ Deiej nce DeHeves DeeHekeÀes H³eej mes Deewj leeefke&ÀkeÀ ªHe mes mecePee³eW efomebyej 2016
efkeÀ peye Jees Deelcee ³eneB Leer lees ceQ kegÀí Yeer keÀjleer uesefkeÀve Gmes DeHeves ogKe ceW Meeefceue veneR nesves osleer Deewj Deepe ceQ ner yewþkeÀj GmekeÀes ke̳ee Yespe jner ntB? ceQ oo& Yespeleer pee jner ntB efmeHe&À FmeefueS efkeÀ Jees cesjs meeceves veneR nw~ nceW ³es veneR ceeuetce efkeÀ Gme Deelcee kesÀ THej FmekeÀe ke̳ee He´YeeJe Heæ[ jne nw~ cegPes DeHevee O³eeve veneR jKevee nw uesefkeÀve Gme Deelcee keÀer Meeeqvle kesÀ efueS DeHevee O³eeve DeJeM³e jKevee ner Heæ[siee~ pees Tpee& nce Yespe jns nQ Gme Gpee& keÀes Jees ie´nCe keÀj jne nw~ Tpee& Ssmeer ®eerpe nw, DeeHe efpemekesÀ He´efle efveefce&le keÀjWies, Jees Gme lekeÀ peªj HengB®eleer nw~ nce Gve meye ueesieeW keÀer Tpee& mes He´YeeefJele nes peeles nQ pees nceejs Deeme-Heeme nQ~ Deiej keÀesF& keÀneR Deewj Yeer nw uesefkeÀve Jees pees Tpee& Yespe jns nQ GmekeÀe He´YeeJe nceejs THej DeJeM³e Heæ[lee nw~ ceelee-efHelee, Heefle-Helveer kesÀ ªHe ceW pees Yeer nce nQ, nce ³es lees keÀn osles nQ efkeÀ DecegkeÀ mebyebOeer kesÀ osnl³eeie kesÀ keÀejCe nce KegMe jn ner veneR mekeÀles uesefkeÀve nce efpeleveer yeej oo& Hewoe keÀjWies, DeHeves keÀes lees oo& oWies ner, meeLe-meeLe Gme mecyevOeer keÀes Yeer YespeWies~ ³eefo ye®®ee keÀneR Deewj nw Deewj Jees nceW otmejs Menj mes HeÀesve keÀjlee nw Deewj Hetílee nw efkeÀ Iej Hej meye kegÀí þerkeÀ nw? nce keÀnles nQ, neB...neB... meye þerkeÀ nw~ nes mekeÀlee nw, Iej Hej ome mecem³eeSB neW uesefkeÀve nce ye®®es keÀes keÀYeer veneR yeleeles~ FmekesÀ Heerís nceeje GÎsM³e neslee nw efkeÀ Jees peneB nw, J³eJeeqmLele nes pee³es~ Gmeer He´keÀej mes Deye Jees Deelcee otmejer peien nw~ nceejer MegYe-YeeJevee ke̳ee nesveer ®eeefnS efkeÀ Jees peneB Hej Yeer nw, JeneB Hej De®íer lejn mes J³eJeefmLele nes pee³es~ nceves keÀne efkeÀ Jees ®eues ie³es nQ uesefkeÀve nceW ³es Helee veneR nw efkeÀ Jees DeYeer Yeer nQ~ Jees ®eues lees ie³es Hej keÀneR lees nQ vee~
ceve keÀer GuePeve keÀes meceeHle keÀjves kesÀ efueS efveCe&³e MeefkeÌle keÀes yeæ{eDees
9
`He$e' mebHeeokeÀ
KegMeer Deewj mJeemL³e He´oeve keÀjlee nw~ Fleveer yesMekeÀerceleer peevekeÀejer kesÀ efueS nce DeeHekeÀes lensefoue mes Oev³eJeeo osles nQ~
kesÀ veece
ö iee³e$eer Jecee&, DeueerjepeHegj (ce.He´.)
efmelecyej, 2016 DebkeÀ yengle De®íe ueiee~ Heef$ekeÀe peerJeve ceW Meeeqvle, #ecee keÀe YeeJe Hewoe keÀjleer nw~ DeHevee efJekeÀeme Meeeqvle ceW nw~ iegmmee lees peerJeve keÀes keÀ<ì oslee nw~ cegPes ³en Heef$ekeÀe Heæ{keÀj Meeeqvle efceueleer nw~ ö keÀceue kegÀceej Dee³e&, kegÀ®eeceve efmeìer (jepe.)
efmelecyej, 2016 DebkeÀ ceW `HewÀMeve keÀer yeæ{leer ceefncee, veejer keÀer efiejleer ieefjcee' ³en megboj uesKe Heæ{keÀj yengle He´YeeefJele ngDee~ veejer kesÀ neLeeW ceW lekeÀoerj keÀer [esj nw~ Jen ceeveJelee keÀes De®íer meerKe oskeÀj mebmeej keÀes mJeie& yevee mekeÀleer nw~ HejceefHelee Hejceelcee efMeJeyeeyee keÀnles nQ, ns veejer, let iegCeeW keÀe Íe=bieej keÀj~ me®®eer He´Mebmee He´eHle keÀjves keÀe DeeOeej DeeeqlcekeÀ meeQo³e& nw~ ö ueeuepeer YeeF& ieesJeskeÀj, cesnkeÀj (ceneje<ì^)
`%eeveece=le' Heef$ekeÀe %eeve keÀe DeLeen YeC[ej nw~ FmekeÀe nj DebkeÀ peerJeveesHe³eesieer peevekeÀejer He´oeve keÀjlee nw~ efmelecyej DebkeÀ efoue keÀes ít ie³ee~ mecHeeokeÀer³e `osves Jeeuee nw osJelee' Yeejleer³e mebmke=Àefle kesÀ DeeefokeÀeue kesÀ yeejs ceW yeleelee nw Deewj efmeKeelee nw efkeÀ DeeHe oelee kesÀ ye®®es nQ, osves Jeeues nQ, uesves Jeeues veneR~ `He´efleMeesOe veneR, DeelceMeesOe' Deblece&ve keÀes mHeMe& keÀj ie³ee pees nceW efmeKeelee nw efkeÀ yeouee uesves keÀer yepee³e nce Kego keÀes yeouekeÀj efoKee³eW~ Fmemes nce DeHeveer DeveskeÀ mecem³eeDeeW keÀes yeoue mekeÀles nQ~ efJeMJeeme ceW npeej iegvee MeefkeÌle nesleer nw~ mJe³eb Hej Deewj Gme meJe&MeefkeÌleceeve Hej Deìue efJeMJeeme nceW nj HeefjeqmLeefle mes cegkeÀeyeuee keÀjves keÀer efnccele oslee nw leLee 10
efmelecyej, 2016 keÀe mecHeeokeÀer³e uesKe `osves Jeeuee nw osJelee' yeæ[e ner cece&mHeMeea nw~ ³en nceejs osJe mJeªHe keÀer mce=efle keÀes peeie=le keÀjlee nw~ peye nce efkeÀmeer keÀes kegÀí osles nQ lees meyemes p³eeoe KegMeer nesleer nw~ FmekesÀ efueS Deceerj nesvee DeeJeM³ekeÀ veneR nw~ nce iejerye neskeÀj Yeer meYeer keÀes MegYekeÀecevee³eW Je MegYeYeeJevee³eW lees os ner mekeÀles nQ~ ³en meyemes yeæ[e oeve nw~ Fmemes nce DeHevee Deewj otmejeW keÀe Yeuee keÀj mekeÀles nQ~ me=eq<ì kesÀ meb®eeueve leLee Mejerj kesÀ meb®eeueve keÀe DeeOeej osvee nw~ nce oelee, Jejoelee kesÀ ye®®es nQ~ nceW oelee yevevee nw~ %eeveece=le kesÀ meYeer uesKe cetu³eeW Hej DeeOeeefjle nesles nQ~ mebHeeokeÀ peer keÀe Ëo³e keÀer ienjeF& mes keÀesefì-keÀesefì Oev³eJeeo~ ö osJesvê efmebn, vejsuee (efouueer)
%eeveece=le ceW me®eceg®e ner %eeve keÀe Dece=le Yeje ngDee nw~ Heef$ekeÀe keÀes Heæ{keÀj SkeÀ megKeo Deevebo keÀer DevegYetefle ngF&~ ceve Meeble nes ie³ee Deewj ve³es peesMe SJeb Gcebie keÀe meb®eej ngDee~ efmelecyej, 2016 DebkeÀ ceW `owJeer mebmke=Àefle Deewj YeeweflekeÀ mebmke=Àefle', `osves Jeeuee nw osJelee' Heæ{keÀj yengle kegÀí meerKeves keÀes efceuee~ `He´Mve nceejs, GÊej oeoer peer kesÀ' ceW oeoer peer kesÀ meìerkeÀ peJeeye ceve keÀes Yee ie³es~ `HewÀMeve keÀer yeæ{leer ceefncee, veejer keÀer efiejleer ieefjcee' me®eceg®e ner mebosMeHejkeÀ uesKe nw~ `#ecee YeeJe Deewj mee#eer YeeJe' leLee `Hetpee kesÀ jnm³e' Heæ{keÀj yengle ner %eeve keÀer He´eeqHle ngF&~ FmekesÀ efueS mebHeeokeÀ ceb[ue Deewj meYeer meeefLe³eeW keÀes yengle-yengle Oev³eJeeo~ ö censvê osJeebieve `ceeìer', yeesjmeer-jeefpece (íÊeermeieæ{)
ceesn ceW nce yegjeF³eeB veneR osKe Heeles Deewj Ie=Cee ceW nce De®íeF³eeB veneR osKe Heeles
efomebyej 2016
yeeyee kesÀ keÀcejs ceW yewþles ner HeefjJele&ve nes ie³ee ye´ïeekegÀceej Heeb[gjbie, HetJe& mewefvekeÀ, megKeJee[er, meebieueer (ceneje<ì^)
ceQ 26
meeue (1967-1993) efveceb$eCe osleer Leer~ DeeefKej GvekesÀ keÀnves mes oeffnmej (cegcyeF&) Yeejlee³re mevsee ceW meJsee keÀj evfeJeÊ=e nDgee, kesÀ Deevevo veiej eqmLele He´peeefHelee ye´ïeekegÀceejer F&MJejer³e FmekesÀ yeeo SkeÀ HueeeqmìkeÀ keÀe efJeMJe efJeÐeeue³e keÀer MeeKee ceW ®euee ie³ee~ efveefceÊe yenve ves keÀejKeevee Hee´jcYe ekfeÀ³ee~ meved 2000 cegPes F&MJejer³e %eeve keÀe meele efove keÀe keÀesme& keÀjves keÀes keÀne, ceW keÀejKeeves ceW ®eejser nFg& Deejw cePge Hej 12-12-2005 keÀes cegPes keÀesme& keÀe Henuee Heeþ SkeÀ IeCìe leerme ueeKe keÀe keÀpee& nes ie³ee~ Heæ{e³ee ie³ee Deewj yeeo ceW ³eesie-keÀ#e (yeeyee keÀe keÀcejs) ceW keÀejKeevee þekreÀ ve ®eueves keÀs keÀejCe efyeþe³ee ie³ee~ leye cesjer yegef× ceW efJe®eej Deeves ueies pewmes efkeÀ keÀpe& Glej veneR jne Lee FmeeufeS keÀpe& keÀesF& cegPes mecePee jne nw, ye®®es, O³eeve mes megvees, `legcneje Oeve ovses Jeeueer membLee leLee yekQeÀ ves cePge Hej keÀsme keÀj eof³ee~ Heegufeme ie³ee lees kegÀí veneR ie³ee, mJeemL³e ie³ee lees kegÀí ie³ee, ®eefj$e Jeeues DeekeÀj Hemwes ceeibeves ueie,s cevQes keÀejKeevee ye®se eof³ee~ Lee[æse ie³ee lees meye kegÀí ie³ee, Meeoer mes Deewj yejyeeoer nesieer~' Fve keÀpe& Gmemes ®ekgeÀe eof³ee Hej keÀeHeÀer keÀpe& DeYeer yeekeÀer Lee~ MeyoeW keÀe cesjs Hej legjvle Demej ngDee~ Gmeer efove mes ceQves Mejeye jnves ueiee HeefjJeej mes yesHelee Heervee, ceeBme Keevee, JesM³eeue³e ceW peevee íesæ[ efo³ee Deewj otmejer ye®es ngS keÀpe& kesÀ keÀejCe Hegefueme Jeeues lebie keÀjles jns, Meeoer keÀe efJe®eej Yeer l³eeie efo³ee~ Fme He´keÀej yeeyee kesÀ keÀcejs DeeefKej HeefjJeej keÀes ieeBJe ceW ner íesæ[keÀj ceQ cegcyeF& Dee ie³ee, ceW Henueer yewþkeÀ ves ner cegPes HeefJe$e yevee efo³ee~ ceQves DeHevee veece yeoue efue³ee Deewj HeefjJeej mes Yeer yesHelee jnves meeje keÀpee& Glej ie³ee meele efove kesÀ keÀesme& kesÀ yeeo He´efleefove cegjueer keÌueeme ceW ueiee~ cegcyeF& kesÀ SkeÀ keÀejKeeves ceW veewkeÀjer Megª keÀer, keÀejKeeves kesÀ mesþ peer keÀnles Les, DeHeveer Helveer keÀes Yeer ueskeÀj peeves ueiee~ FbketÀ ceelee peer ves cegPes ³egieue keÀes ueeves keÀes keÀne, DeeDees~ ceQves GvnW yelee³ee efkeÀ cesje keÀpee& yengle nw, ieeBJe peeves ceQves efveefceÊe yenve keÀes DeHeveer HeefjeqmLeefle yeleeF& lees GvneWves mes cegPes yengle HejsMeeveer nesleer nw FmeefueS vee Helveer keÀes ueeTBiee, keÀne, YeeF&, keÀpee& Deye DeHevee cele mecePees, yeeyee keÀe mecePees Deewj ncesMee KegMeer ceW jnes~ leye mes ceQ efveefceÊe yenve keÀes efoue vee ner ieeBJe ceW peeTBiee~ ®eefj$e ie³ee lees meye kegÀí ie³ee mes DeHeveer ceeB ner ceevelee ntB~ efHeÀj cesjer ³egieue Yeer cegcyeF& Dee FmekesÀ yeeo mesþ peer kesÀ keÀnves mes SkeÀ osJe$eÝef<e ves cesjer ieF&, Gmeves Yeer %eeve meerKee Deewj MeekeÀenejer yeve ieF&~ meved nmlejsKee osKeer Deewj keÀne, otmejer Meeoer keÀj uees, Fmemes 2006 ceW nce yeeyee mes efceueves Deeyet ieS Deewj yeeyee keÀes keÀpex meeje keÀpee& Glej peeSiee Deewj legce megKeer nes peeDeesies (efJe®eej keÀer yeele yeleeF&~ yeeyee kesÀ ceeie&oMe&ve mes meeje keÀpee& Glej keÀerefpeS, SkeÀ Helveer kesÀ nesles pees keÀpe& veneR Gleje, otmejer ueeves ie³ee~ Heg$e ves Henues pewmee keÀejKeevee ®eeuet keÀj efue³ee~ cegPes nj mes kewÀmes Glej peeSiee?)~ mesþ peer ves cele oer, ³eneR Meeoer keÀj ceeme 21000 ©He³es HeWMeve efceue jner nw, cekeÀeve yeveeves kesÀ uees, Fme keÀejCe ceQ JesM³eeue³e ceW peekeÀj yengle Oeve Ke®e& keÀjves efueS Yeer peceerve efceue ieF& nw~ ³en meye yeeyee keÀer ner keÀceeue nw~ efkeÀmeer mes YeefJe<³e veneR Hetívee ueiee Deewj otmejer Meeoer keÀe efveM®e³e keÀj efue³ee~ ceQ efpeme meYeer YeeF&-yenveeW keÀes keÀnvee ®eenlee ntB efkeÀ DeeHe ³ee cekeÀeve ceW efkeÀjeS Hej jnlee Lee GmekeÀer ceeueefkeÀve FbketÀ ceelee peer cegPes yeej-yeej ye´ïeekegÀceejer mesJeekesÀvê Hej ®eueves keÀe DeeHekesÀ keÀesF& Yeer efce$e-mecyevOeer keÀYeer Yeer efkeÀmeer mevle, ieg©, 11 HeeHe lees yegje nw ner uesefkeÀve HegC³e keÀe DenbkeÀej Yeer lees yegje neslee nw efomebyej 2016
%eeveece=le $eÝef<e mes YeefJe<³e kesÀ yeejs ceW veneR Hetívee~ cesjer ueewefkeÀkeÀ ceeB ves cesjs ogKe otj keÀjves kesÀ efueS, SkeÀ leLeekeÀefLele ieg© kesÀ keÀnves mes, ®eej cegiex cesjs Mejerj Hej IegceekeÀj, pebieue ceW peekeÀj keÀeì efoS, efHeÀj Yeer cesjer cegmeeryele otj veneR ngF&, Deewj ner yeæ{ ieF&~ meyekeÀes yeleeDees efkeÀ vepeoerkeÀer ye´ïeekegÀceejer mesJeekesÀvê Hej peeDees leYeer cegmeeryeleW otj neWieer Deewj KegMeer keÀe peerJeve efceuesiee~ yeeyee kesÀ efmeJee³e keÀesF& veneR keÀj mekeÀlee Leesæ[s mes keÀpe& kesÀ keÀejCe keÀF& YeeF&-yenveW Deelcenl³ee keÀj
uesles nQ, Ssmee keÀce& keÀesF& vee keÀjs~ H³eejs yeeyee ves cesje 30 ueeKe mes Yeer p³eeoe keÀpe& GlejJee³ee, Hetjs HeefjJeej keÀes megKe osves kesÀ efveefceÊe yevee³ee Deewj HeefjeqmLeefle³eeW ceW mes iegpejves mes cegPe ceW ceOegjlee Deewj menveMeeruelee pewmes iegCe Dee ieS~ yeeyee ves ner cesje ®eefj$e yeouekeÀj cegPes HeefJe$e yevee³ee nw, ³en mesJee yeeyee kesÀ efmeJee³e keÀesF& veneR keÀj mekeÀlee FmeefueS efoue mes efvekeÀuelee nw, Jeen yeeyee Jeen! Jeen cesje Yeei³e Jeen!
mepe&jer ceW megHe´erce mepe&ve keÀe meeLe ye´ïeekegÀceejer Debietjer osJeer, oMesjHegj, ®eerkeÀe (nefj³eeCee)
ceQ efHeíues 6 Je<eeX mes F&MJejer³e
%eeve-ceeie& ceW ntB~ ye®eHeve mes ner YeefkeÌle ceW, Hetpee-Heeþ ceW keÀeHeÀer ©ef®e Leer~ meved 2010 ceW ceQ Hetjs HeefjJeej ceW DekesÀueer ner %eeve-ceeie& Hej ®eueer~ Iej kesÀ meom³e men³eesie osvee lees íesefæ[S, ieuele yeeleW yeesueles Les uesefkeÀve ceQves keÀYeer Yeer Oew³e& veneR Kees³ee~ ueewefkeÀkeÀ Heefle kesÀ Mejerj íesæ[ves kesÀ yeeo Yeer Hetjs HeefjJeej keÀes mecYeeues jKee~ Iej kesÀ meYeer meom³eeW keÀer cevemee mesJee keÀjles ngS yeeyee keÀer ³eeo ceW Keevee yeveevee Megª efkeÀ³ee~ HeefjCeece peuoer ner meeceves Dee³ee~ Deepe ueieYeie Hetje HeefjJeej F&MJejer³e %eeve ceW nw Deewj Iej ceW ner ieerlee HeeþMeeuee Kegue ieF& nw~ He´efleefove cegjueer keÌueeme ®eueleer nw~ Iej keÀe nj meom³e yengle men³eesie keÀjlee nw~ oes yeej yeeyee efceueve keÀe meewYeei³e He´eHle ngDee nw~ peerJeve keÀe meyemes yeæ[e DevegYeJe H³eejs yeeyee ves leye keÀjJee³ee peye ceQ keÀeve keÀer mepe&jer keÀjJeeves HesnJee (nefj³eeCee) ieF&~ peye cegPes Dee@HejsMeve keÀ#e ceW ues peeves ueies leye ceQves DeHevee 12
Hetje leve megHe´erce mepe&ve keÀes meeQHe efo³ee Deewj peje Yeer IeyejeF& veneR~ Dee@HejsMeve kesÀ oewjeve cesje KegMe ®esnje osKekeÀj meye [e@keÌìj nwjeve Les~ pewmes ner yeæ[s [e@keÌìj ves keÀ#e ceW He´JesMe efkeÀ³ee, cesjs kegÀlex Hej ueiee efMeJeyeeyee keÀe yewpe osKekeÀj GvneWves Gmes Gleejves keÀes keÀne~ ceQves cevee efkeÀ³ee Deewj H³eejs yeeyee keÀe Hetje Heefj®e³e GvnW efo³ee~ [e@keÌìj ves cesjer YeeJeveeDeeW keÀes mecePee Deewj yewpe Gleejves keÀes efHeÀj veneR keÀne~ pewmes ner Dee@HejsMeve Megª ngDee, ceQ HeÀefjMlee mJeªHe ceW HeeC[Je YeJeve (ceeGbì Deeyet) HengB®e ieF&~ cegPes ye´ïee yeeyee Deewj ceOegyeve keÀer meYeer oeefo³eeB (efpevekeÀes ceQves osKee nw) efoKeeF& oeRr~ ³en SkeÀ DeodYegle ¢M³e Lee~ ye´ïee yeeyee keÀer Ye=kegÀefì ceW efMeJeyeeyee cegPes yengle H³eej mes efvenej jns Les~ Hetje keÀceje ceevees ueeue jbie mes He´keÀeefMele Lee~ Devoj ceW KegMeer keÀe Heeje cesjs ®esnjs Hej meeHeÀ efoKeeF& os jne Lee~ efveefceÊe yenveW Deewj mJe³eb efMeJeyeeyee ceevees cesjs megj#ee keÀJe®e yevekeÀj cegPes mekeÀeMe os jns Les~ Dee@HejsMeve meeæ{s leerve IeCìs ®euee, yeeyee ves peje Yeer oo& keÀe Denmeeme veneR nesves efo³ee~ efpeleveer yeej Yeer ceerþs yeeyee keÀe Megefke´À³ee keÀªB, keÀce nw~
ef]pevoieer keÀes Deiej mecePevee nw lees Heerís osKees Deewj Deiej peervee nw lees Deeies osKees
efomebyej 2016
23 efomecyej efkeÀmeeve efoJeme Hej efJeMes<e...
jepe³eesie Üeje He´ke=Àefle Deewj J³eefkeÌle keÀe ®ecelkeÀeefjkeÀ HeefjJele&ve ye´ïeekegÀceejer oMe&vee keÀejehegjkeÀj, ceehemee (ieesJee)
meved 2009 ceW ceQ ye´ïeekegÀceejer]pe kesÀ cegK³eeue³e ceeGCì Deeyet, jepemLeeve ceW ûeece efJekeÀeme ÒeYeeie keÀer ceereEìie kesÀ efue³es ieF& Leer~ JeneB cegPes Meeéele ³eewefiekeÀ Kesleer kesÀ Devleie&le keÀF& DeveesKeer yeeleW peeveves keÀes efceueeRr pewmesefkeÀ ceveg<³e kesÀ meceeve hesæ[, heewOes, heMeg, hebíer Yeer YeeJeveeDeeW keÀes mecePeles nQ~ mJeeLe&-YeeJe Deewj jemee³eefvekeÀ Keeo kesÀ Fmlesceeue mes Òeehle Deveepe penjeruee neslee nw~ pewmes SkeÀ ye®®es keÀer De®íer hejJeefjMe kesÀ efue³es Yeespeve kesÀ meeLe mvesn keÀer Yeer peªjle nesleer nw, Jewmes ner hesæ[-heewOeeW keÀes pewefJekeÀ Keeo kesÀ meeLe Deiej jepe³eesie kesÀ DeY³eeme Üeje hejceelce MeefkeÌle kesÀ Meg×, MeefkeÌleMeeueer He´kebÀHeve oW lees yengle De®íer Ghepe Òeehle nesleer nw~ Glheeove p³eeoe efceueves kesÀ meeLe-meeLe keÌJeeefueìer De®íer nesleer nw, DeekeÀej yeæ{lee nw, ®ecekeÀ Deeleer nw Deewj heewefäkeÀlee Yeer p³eeoe efceueleer nw~ peceerve ceW met#ce peerJeeCeg yeæ{les nQ~ he³ee&JejCe ceW Meg× Deewj MeefkeÌleMeeueer ÒekeÀcheve HewÀueves mes keÀerì ³ee jesie efve³eb$eCe Òeeke=ÀeflekeÀ he×efle mes neslee nw~ meeLe ceW ³en Yeer megvee efkeÀ peceerve ®eens kewÀmeer Yeer nes, yeerpe ®eens kewÀmee Yeer nes uesefkeÀve peneB hejceelce MeefkeÌle nw, JeneB Kesleer lees nesveer ner nw~ ³en megvekeÀj ceQves legjble HewÀmeuee keÀj efue³ee efkeÀ Deepe kesÀ yeeo Deheveer Kesleer ceW keÀYeer Yeer jemee³eefvekeÀ Keeo keÀe Fmlesceeue veneR keÀªBieer~ ®eerketÀ Deewj ®eeJeue Hej He´³eesie ceOeygeve mes Deeles ner meyemes henues ®eekreÀt keÀs SkeÀ he[æs hej ³eeise keÀe Òe³eeise keÀjvee Meª g ekfeÀ³ee~ Gme keÀeHeÀer Hejgeves Je#=e Hej SkeÀ Yeer ®eekreÀt veneR ueielee Lee~ jep]se meJejss Decel=eJeuses 10/15 ecfeveì Iej ceW ye"wkeÀj ner Fme he[æs keÀs eufe³es eJfeMe<se ³eeiseoeve ovsee (Me× g efomebyej 2016
mekbeÀuhe mes ÒekeÀcheve ovsee) Meª g ekfeÀ³ee ekfeÀ lecge ekfeÀleves De®ís ne,s ekfeÀleves ye[æs nSg ne,s ekfeÀleveer De®íer íeJBe olses ne~s nce ³en Yeer peeveles nQ ekfeÀ lecge hej keÀeFs& HeÀue veneR ueielee Fmeeufe³es lecge o:gKeer nes Deejw nceejs heejfJeej Jeeues Yeer lecgemes veejep]e n~Q GvnevWes lecgnW keÀeìves keÀe HeÀwmeuee ekfeÀ³ee nw ueeskfeÀve Deye lecge eyfeukeÀgue IeyejeDees vene~R ÒekeÀ=elfeheelfe hejceelcee mJe³eb lecgnejs eufe³es Fme Oejleer hej Dee³es n~Q oKsee,s lecgnejs Thej Gvemes ekfeÀleveer heeJfe$e, Me× g , MeekfelÌeMeeueer ekfeÀjCeW HeÀwue jner n~Q Fme lejn keÀs mekbeÀuheeW keÀs meeLe cevQes jep]se ceve-yeeg× f mes ³en e®fe$e oKsevee Meª g keÀj eof³ee ekfeÀ hejts he[æs hej yenlge meejs ®eekreÀt ueies n~Q kegÀí cenerves kesÀ yeeo peye ®eerketÀ keÀe ceewmece Dee³ee lees hetjs hesæ[ hej yeæ[s-yeæ[s ®eerketÀ ueies~ ³en osKekeÀj cegPes Deewj cesjs heefjJeej keÀes yeæ[e Dee½e³e& Deewj KegMeer ngF&~ efHeÀj ceQves ®eeJeue keÀer Kesleer hej ³eesie keÀe Òe³eesie efkeÀ³ee~ yeerpe keÀes 5 efove jepe³eesie Üeje Meg×-MeefkeÌleMeeueer ÒekeÀcheve oskeÀj DebkegÀefjle nesves kesÀ efue³es Kesle ceW Leesæ[er-meer peien hej [eue efo³ee~ Ssmes JekeÌle hej keÀyetlej Deewj ef®eefæ[³eeW keÀe PegC[ yeerpeeW keÀes ®egieves kesÀ efue³es Deelee nw uesefkeÀve Gvemes mebkeÀuhe MeefkeÌle mes oesmleer keÀj GvekeÀes yelee³ee efkeÀ ³en Meeéele ³eewefiekeÀ Kesleer nw efpemes osKekeÀj otmejs efkeÀmeeveeW keÀes Yeer hejceelce MeefkeÌle keÀe DevegYeJe nesiee Deewj he³ee&JejCe Meg× jKeves ceW ceoo efceuesieer~ FmekesÀ efue³es DeehekeÀes nceejer Kesleer hej yeerpe veneR ®egieves nQ Deewj me®eceg®e Deeme-heeme kesÀ efkeÀmeeve ³en osKekeÀj ®eefkeÀle nes ie³es efkeÀ ³es íesìs-íesìs hebíer Deeme-heeme keÀer Kesleer kesÀ yeerpe ®egiekeÀj ®eues ie³es, nceejer Kesleer ceW GvneWves keÀesF& vegkeÀmeeve veneR efkeÀ³ee~
%eeve Deiej yegef× ceW jns lees yeesPe yevelee nw Deewj J³eJenej ceW Dee peeS lees Dee®ejCe yevelee nw
13
%eeveece=le Kesleer DeeHekeÀer veneR, Hejceelcee keÀer nw Fme yeej ceQves Kesleer ceW keÀesF& jemee³eefvekeÀ Keeo veneR [eueer, efmeHe&À iee³e keÀe ieesyej [euee~ Fme Jepen mes heæ[esmeer efkeÀmeeve ceefnuee³eW keÀnves ueieeR efkeÀ Deiej jemee³eefvekeÀ Keeo veneR [eueesieer lees Kesleer ceW Oeeve veneR Giesiee~ meeue Yej kesÀ Deveepe keÀe ke̳eeW vegkeÀmeeve keÀjleer nes? ke̳ee meeue Yej ®eeJeue KejerokeÀj KeeDeesieer? Fve yeeleeW keÀes megvekeÀj cesje ceve Ieyeje ie³ee~ keÀF& lejn kesÀ DeMeg× efJe®eej ®eueves ueies efkeÀ Deiej "erkeÀ mes Oeeve veneR Giee lees ke̳ee nesiee? meye ueesie cegPes nBmeWies~ ke̳ee keÀªB, mecePe ceW veneR Dee jne Lee~ cesjs J³eLe& Deewj eE®eleeûemle efJe®eejeW keÀe Demej hetjer Kesleer hej efoKeves ueiee, Jen Oeerjs-Oeerjs PegkeÀves ueieer, metKeves ueieer Deewj ceQves peeve efue³ee efkeÀ Deye lees ³en Kelce ngF&~ cee³etme neskeÀj ceQves keÀesunehegj keÀer ye´ïeekegÀceejer ceveer<ee yenve keÀes HeÀesve efkeÀ³ee efpevneWves ³eewefiekeÀ Kesleer kesÀ efue³es Òesefjle efkeÀ³ee Lee~ cesjer yeeleeW keÀes megvekeÀj GvneWves keÀne efkeÀ meyemes henues Deheves J³eLe& mebkeÀuheeW keÀes jeskeÀ oes~ Kesleer DeehekeÀer veneR, hejceelcee keÀer nw~ mJe³eb YeieJeeve Fme Kesleer keÀe j#ekeÀ nw~ Ssmeer YeeJevee mes ceve keÀes nukeÀe keÀj, ¢efä oskeÀj ³en ef®e$e osKees efkeÀ meejer HeÀmeue njer-Yejer ngF& nw Deewj yengle De®ís mes yeæ{ jner nw~ ³es yeeleW megvekeÀj cesje ceve efHeÀj mes efveYe&³e, efveeE½ele nes ie³ee Deewj HeÀmeue keÀes hejceelce MeefkeÌle kesÀ ÒekeÀcheve osves Megª efkeÀ³es~ FmekesÀ meeLe ner hetjer Kesleer ceW mehle-Oeev³eebkegÀj Deke&À keÀe efíæ[keÀeJe efkeÀ³ee pees meele lejn kesÀ DeveepeeW keÀes DebkegÀefjle keÀjkesÀ yevee³ee peelee nw efpemekesÀ efue³es Ke®ee& Yeer efyeukegÀue keÀce neslee nw~ Oew³e& Deewj hejceelce MeefkeÌle keÀe Demej yengle peuoer ner osKeves keÀes efceuee~ meejer HeÀmeue 15 efove nesles-nesles efHeÀj mes njer-Yejer nes ieF&, KegMeer mes Petceves ueieer~ Fme lejn mebkeÀuhe MeefkeÌle keÀer keÀjeceele kesÀ keÀF& DevegYeJe Òeehle ngS~ mejkeÀejer peceerve Hej ³eewefiekeÀ Kesleer keÀjves keÀe efvecev$eCe ke=Àef<e-ke=À<ekeÀ Deewj meceepe keÀes mJemLe-KegMeneue yeveeves Jeeueer ³eewefiekeÀ Kesleer kesÀ Òemeej nsleg ieesJee mejkeÀej kesÀ ke=Àef<e 14
efJeYeeie kesÀ men³eesie mes ye´ïeekegÀceejer mesvìj hej SkeÀ efove keÀe ÒeefMe#eCe efMeefJej jKee ie³ee efpemeceW keÀF& ke=Àef<e DeefOekeÀejer Meeefceue ngS~ keÀe³e&¬eÀce keÀer meceeefhle kesÀ yeeo SkeÀ DeefOekeÀejer Þeer mebpeerJe ce³eskeÀj peer ves keÀne, Ssmee keÀYeer nes mekeÀlee nw ke̳ee? efmeHe&À Deheves mebkeÀuheeW mes De®íer HeÀmeue kewÀmes ues mekeÀles nQ? ke̳ee Deehe nceW mejkeÀejer peceerve hej ³en Kesleer keÀjkesÀ efoKee mekeÀles nes? hejceelce MeefkeÌle kesÀ DevegYeJe mes nceves legjble neB keÀj oer~ otmejs ner efove efveefceÊe ye´ïeekegÀceejer yenve Deewj jepe³eesie kesÀ kegÀí DeY³eeefme³eeW keÀe SkeÀ ûeghe ueskeÀj nce Gme peceerve hej ie³es~ Gme SkeÀ SkeÀæ[ peceerve hej efmeHe&À 12 efove kesÀ ®eeJeue kesÀ heewOes Sme.Deej.DeeF&. he×efle mes ueiee³es ngS Les~ Gmeer ceW mes ner keÀjeryeve 300 ®eewjme ceerìj keÀe SkeÀ hueeì efoKeekeÀj GvneWves keÀne efkeÀ Deepe mes ³en hueeì ye´ïeekegÀceejer]pe keÀe ceevee ³eewefiekeÀ Kesleer keÀe nw~ DeehekeÀes ³eneB keÀesF& Keeo veneR [eueveer nw, mebkeÀuhe MeefkeÌle mes Kesleer keÀjkesÀ efoKeeDees~ ³eewefiekeÀ Ghepe ngF& jemee³eefvekeÀ Ghepe mes p³eeoe meyemes henues nce ueesieeW ves hejceelcee efhelee keÀe ueeue, heeruee PeC[e Fme Kesleer ceW ueiee³ee~ Fmemes Yeer Kesleer keÀes yengle HeÀe³eoe neslee nw ke̳eeWefkeÀ ueeue jbie hee@efpeefìJe Svepeea keÀes KeeR®elee nw Deewj heerues jbie keÀes osKekeÀj, Gmes HetÀue mecePekeÀj keÀerì Gme hej DeC[s [eueles nQ~ peye nJee ceW PeC[e uenjelee nw lees ³es DeC[s peceerve hej efiej peeles nQ, veä nes peeles nQ Deewj HeÀmeue keÀer keÀerìeW mes j#ee nes peeleer nw~ efHeÀj jes]pe meJesjs Deewj Meece Iej yew"s ner 10-15 efceveì Meg×-MeefkeÌleMeeueer ÒekeÀcheve Gme hueeì keÀes osves Megª efkeÀ³es~ keÀesF& Yeer ÒekeÀej keÀer Keeo veneR [eueer~ Kesleer ceW 15 efove ceW SkeÀ yeej peekeÀj ÒekeÀcheve efoS~ Oeerjs-Oeerjs Oeeve kesÀ heewOes yeæ[s ngS Deewj leerve cenerves yeeo HeÀmeue keÀeìves uee³ekeÀ ngF& lees Jes DeefOekeÀejer yeesues efkeÀ ®euees hetjer Kesleer ceW ®ekeÌkeÀj ueieeles nQ~ ®ekeÌkeÀj ueieeles ngS peye ³eewefiekeÀ Kesleer kesÀ hueeì hej Dee³es lees yeesues, osKees, legcnejer Kesleer kewÀmeer efoKeleer nw! ceQves osKee efkeÀ me®eceg®e ³eewefiekeÀ Kesleer kesÀ Fme hueeì
ceeHeÀer osves mes, pees ngDee Jees veneR yeouesiee uesefkeÀve YeefJe<³e peªj yesnlej nesiee
efomebyej 2016
%eeveece=le ceW Oeeve Leesæ[e keÀce efoKeeF& os jne Lee, GvekeÀer Kesleer ceW yengle p³eeoe efoKeeF& os jne Lee~ efHeÀj Yeer `pees nesiee, De®íe nesiee' Fme %eeve mes Deewj hejceelce efve½e³e mes ceQves efmeHe&À Flevee keÀne efkeÀ pees F&éej keÀer F®íe~ HeÀmeue 8 efove yeeo keÀeìer ieF&, Oeeve keÀe Jepeve efkeÀ³ee ie³ee lees hee³ee efkeÀ GvekeÀer Kesleer kesÀ SkeÀ mkeÌJes³ej ceerìj ceW 500 ûeece Oeeve ngDee Deewj ³eewefiekeÀ Kesleer kesÀ SkeÀ mkeÌJes³ej ceerìj ceW 700 ûeece Oeeve ngDee~ ³en osKekeÀj GvekeÀes yeæ[e Dee½e³e& ngDee~ Jees yeesues efkeÀ nceves lees keÀF& De®íer jemee³eefvekeÀ KeeoW [eueer LeeR Deewj FvneWves kegÀí veneR [euee, peªj leesueves ceW kegÀí ieæ[yeæ[ ngF& nesieer FmeefueS efHeÀj mes leesuekeÀj osKees~ efHeÀj mes leesuee ie³ee lees Glevee ner Jepeve efceuee~ GvekeÀer jemee³eefvekeÀ Kesleer ceW meejer HeÀmeue hej keÀerì ueieer Leer hej ³eewefiekeÀ Kesleer ceW keÀneR Yeer keÀerì veneR ueieer Leer~ keÀF& peien hej GvekeÀer HeÀmeue peceerve hej efiej ieF& Leer hej ³eewefiekeÀ Kesleer keÀe SkeÀ heewOee Yeer peceerve hej veneR efieje Lee~ jemee³eefvekeÀ Keeo Jeeuee yengle meeje Oeeve Keeueer efvekeÀuee, Devoj oevee Yeje ner veneR FmeefueS Je]peve keÀce hee³ee ie³ee uesefkeÀve ³eewefiekeÀ Kesleer keÀe SkeÀ-SkeÀ oevee Yejhetj Lee FmeefueS Je]peve p³eeoe efceuee~ mejkeÀejer HeÀece& yevee GoenjCe Fme lejn peye GvekeÀes helee ®euee efkeÀ ³eewefiekeÀ Kesleer ceW keÀce Ke®ex ceW p³eeoe Ghepe efceueleer nw lees GvneWves efveCe&³e efue³ee efkeÀ peye lekeÀ ceQ ³eneB ntB leye lekeÀ Fme HeÀece& ceW keÀesF& Yeer jemee³eefvekeÀ Keeo Je keÀerìveeMekeÀ oJeeF& veneR [eueer pee³esieer~ efHeÀj Fme #es$eer³e DeefOekeÀejer ves Deheves meejs keÀce&®eeefj³eeW kesÀ efue³es Meeéele ³eewefiekeÀ Kesleer keÀer ì^seEveie jKeer Deewj JeneR hej ì^seEveie mesvìj Megª efkeÀ³ee~ efHeÀj Gme HeÀece& hej ³eewefiekeÀpewefJekeÀ he×efle mes keÀF& lejn keÀer meefype³eeB, HeÀue-HetÀue, ievvee, veeefj³eue kesÀ heewOes GieeS ie³es efpemekeÀe heefjCeece yengle De®íe efoKeeF& efo³ee~ hetjs ieesJee ceW ³en mejkeÀejer HeÀece& ³eewefiekeÀ Kesleer keÀe GoenjCe yeve ie³ee~ ieesJee kesÀ cegK³e Menj heCepeer ceW efMeJe pe³ebleer kesÀ efove yengle efomebyej 2016
yeæ[er peien ceW DeeO³eeeflcekeÀ ÒeoMe&veer kesÀ meeLe ``Meeéele ³eewefiekeÀ Kesleer'' keÀe mìe@ue Yeer ueiee³ee ie³ee~ mìe@ue kesÀ yeepet ceW ner Gme mejkeÀejer HeÀece& kesÀ meefype³eeW kesÀ kegÀí heewOes De®íer lejn ef[]peeFve keÀjkesÀ ueiee³es Les~ ÒeoMe&veer keÀe GodIeeìve ieesJee kesÀ jep³eheeue kesÀ neLeeW ngDee~ peye Jes mìe@ue hej Dee³es lees ³eewefiekeÀ Kesleer kesÀ yeejs ceW efJemleej mes megvee Deewj meeLe ceW ³eewefiekeÀ heewOes Yeer osKes, yeæ[s ÒeYeeefJele ngS Deewj jepeYeJeve kesÀ yeieer®es kesÀ keÀce&®eeefj³eeW kesÀ efue³es ì^seEveie Megª keÀj oer Deewj ³eneB kesÀ kegÀí heewOes Yeer Deheves yeieer®es ceW ueieJee³es~ ogKe keÀe keÀejCe J³emeve efkeÀmeeveeW keÀes og:Keer-DeMeevle keÀjves keÀe SkeÀ keÀejCe nw J³emeve~ J³emeveeW kesÀ keÀejCe GvekesÀ heefjJeej og:KeoeF& peerJeve peer jns nQ~ cesjs memegj peer Fppeleoej meHeÀue efkeÀmeeve nesles ngS Yeer cesjs heefle Mejeye Deewj lecyeeketÀ kesÀ Ye³ebkeÀj J³emeveeOeerve Les~ efove-jele J³emeveeW ceW [tyes jnves mes Jees Kesleer mes lees otj ner jnles Les hej De®íer-Keemeer veewkeÀjer mes Yeer neLe Oeesvee heæ[e~ GvekesÀ ieuele J³eJenej Deewj DeheMeyoeW mes hetje heefjJeej hejsMeeve Lee~ cesjer neuele lees eEhepejs ceW HebÀmes hebíer keÀer lejn Leer~ Iej keÀer Fppele keÀer Jepen mes vee ceQ Iej íesæ[keÀj pee mekeÀleer Deewj vee ner Fme Mejeyeer kesÀ Del³ee®eej keÀes menve keÀj heeleer Leer~ meceepemesefJekeÀe Deewj Ghe-mejheb®e nesves kesÀ keÀejCe SkeÀ efove peye ieesJee kesÀ cegK³eceb$eer Deewj GvekesÀ meeefLe³eeW kesÀ meeLe nceejs Iej hej ner efJeMes<e meYee Leer, leye cesjs Mejeyeer heefle Demle-J³emle keÀheæ[s Deewj neLe ceW Mejeye keÀer yeesleue ueskeÀj Devoj Dee³es Deewj veMes ceW GvekesÀ meeLe ieuele J³eJenej efkeÀ³ee, leye ceQ Mece& mes heeveer-heeveer nes ieF&~ heefjJeej keÀer keÀesF& Yeer efpeccesJeejer G"eves kesÀ efue³es Jees veekeÀece³eeye Les~ lebie neskeÀj oes yeej Deelcenl³ee keÀe Yeer Òe³eeme efkeÀ³ee hej íesìs-íesìs leerve ye®®eeW keÀer mce=efle mes Fjeoe yeoue efo³ee~ Mejeyeer Hej ³eesie keÀe He´³eesie GvekeÀes J³emeveeW mes ígæ[eves kesÀ efueS nJeve efkeÀ³ee, leerLe&³ee$ee³eW keÀer, GheJeeme efkeÀ³es, ceb$e peehe efkeÀS, efkeÀmeer ceelee kesÀ
nj efkeÀmeer keÀes DeHeves %eeve keÀe Ieceb[ neslee nw uesefkeÀve efkeÀmeer keÀes Yeer DeHeves Ieceb[ keÀe %eeve veneR neslee
15
%eeveece=le Devoj osJeer Deeleer nw lees GvekesÀ heeme Yeer ues ieF&, 300 meerefæ{³eeB ®eæ{keÀj SkeÀ osJeer kesÀ ceefvoj ceW cegiex keÀer yeefue Yeer ®eæ{eF& hej efHeÀj Yeer J³emeve veneR ítìs~ efHeÀj 7 npeej ©he³es YejkeÀj ke=Àhee HeÀeGC[sMeve (Mejeye ígæ[eves Jeeueer mebmLee) ceW Yeer jKee uesefkeÀve efpeme efove Jes JeneB mes yeenj Dee³es lees meyemes henues meerOes oeª keÀer ogkeÀeve ceW ie³es~ Fme hejsMeeveer keÀer neuele ceW YeieJeeve ves cegPes ye´ïeekegÀceejer]pe efJeÐeeue³e keÀe jemlee efoKee³ee~ ³eneB efmeKee³es peeves Jeeues jepe³eesie kesÀ DeY³eeme mes mJe³eb kesÀ efJe®eejeW keÀe heefjJele&ve ngDee~ Ye³e, eE®elee mes cegkeÌle nes ieF&~ ³eewefiekeÀ Kesleer keÀjves mes Devoªveer MeefkeÌle³eeW keÀe Òe³eesie keÀjvee meerKee lees hejceelce MeefkeÌle³eeW kesÀ DevegYeJe nesles ie³es leye ceQves Deheves heefle hej Yeer ³eesie keÀe Òe³eesie keÀjvee Megª efkeÀ³ee~ keÀjeryeve leerve cenerves Òe³eesie keÀjves kesÀ yeeo GvekesÀ mebmkeÀej yeoueves ueies Deewj SkeÀ efove peye ceQves menpe ner Gvemes hetíe efkeÀ ke̳ee Deehe jepe³eesie keÀe meele efove keÀe keÀesme& keÀjWies? lees GvneWves legjble neB keÀj oer~ efpeme efove mes keÀesme& Megª efkeÀ³ee, GvneWves Mejeye heervee yevo keÀj efo³ee~ Oeerjs-Oeerjs lecyeeketÀ Yeer ítì ie³eer~ jepe³eesie mes Deelce peeie=efle ngF&, hejceelcee mes mecyevOe pegì ie³ee Deewj 4 meeue ceW GvekeÀe Ssmee heefjJele&ve ngDee efkeÀ Deepe Jees Iej kesÀ, Kesleer kesÀ nj keÀe³e& ceW men³eesie osles nQ~ Flevee ner veneR, IejeW kesÀ ve]peoerkeÀ ner ieerlee hee"Meeuee ceW F&éejer³e ceneJeeke̳e (cegjueer) Yeer heæ{keÀj megveeles nQ~ Deepe cesje Iej pewmes mJeie& yeve ie³ee nw~ Deepe SkeÀ Deejs peneB npeejeW Devveoelee ekfeÀmeeve keÀpe,& ÒeekeÀ=elfekeÀ Deeheoe³e,W Ye³e, e®Eelee, ceeveemfekeÀ leveeJe keÀer Jepen mes jeisee,r J³emeveeOeevre nelses eofKeeF& os jns n,Q Deelcenl³ee pemwes ceeie& keÀes Dehevee jns n,Q JeneR omtejer Deejs Meeéele ³eeewifekeÀ Kelseer keÀjves Jeeues npeejeW ekfeÀmeeve jepe³eeise keÀs DeY³eeme mes menveMeekfelÌe, meceeves keÀer MeekfelÌe, hejKeves keÀer MeekfelÌe, evfeCe³&e MeekfelÌe keÀes ye{æekeÀj, Oe³we,& evfeYe³&elee, DevleceK&gelee pemwes ieCgeeW keÀes OeejCe keÀj J³emeveeW mes cekgelÌe, evfee½Eele Deejw KeMgeneue peeJreve peer jns nQ Deejw meceepe keÀes Yeer Me× g , MeekfelÌeMeeueer Deejw heeewäfkeÀ Devve Òeoeve keÀjkeÀs oDgee³eW Òeehle keÀj jns n~Q DeeF³e,s nce Yeer KeMgeneue peeJreve keÀer Deejs keÀoce ye{æeSB leeekfeÀ meejer Oejleer ieekseÀgue ieeJbe yeve pee³e,s mJeie& yeve pee³e~s 16
Henues-mee Deeuemeer Deye veneR ntB ye´.kegÀ. ieCesMe, Heejæ[e ceeleepeer, [gbiejHegj (jepemLeeve)
ceQ efHeíues ®eej meeueeW mes jepe³eesie meerKe jne ntB~ Fmemes Henues ceQ yengle Deeuemeer Lee~ cesjs ceW SkeÀeie´lee keÀer keÀceer Leer~ megyen 11 yepes lekeÀ mees³es jnvee, kegÀí keÀece ve keÀjvee, oesmleeW kesÀ meeLe mece³e Kejeye keÀjvee, ³ener cesjer efove®e³ee& Leer~ meved 2011 ceW SkeÀ efove DeemLee ®ewveue Hej Meece 7.10 yepes `DeJeskeÀefvebie efJeo ye´ïeekegÀceejer]pe' keÀe³e&ke´Àce ceW efMeJeeveer yenve keÀe He´Je®eve megvee~ ceve He´mevve nes ie³ee Deewj ueieve ueie ieF& efkeÀ cegPes jepe³eesie meerKevee ner nw~ nceejs ieeBJe ceW keÀesF& ye´ïeekegÀceejer mesJeekesÀvê veneR nw~ meved 2012 ceW ceQ yeer.Sme.meer.keÀjves jepekeÀer³e ceneefJeÐeeue³e, yeemeJeeæ[e (jepemLeeve) Dee³ee~ JeneB nceejs keÀe@uespe kesÀ Heerís ner ye´ïeekegÀceejer mesJeekesÀvê osKekeÀj cesjer KegMeer keÀe efþkeÀevee veneR jne~ peye mesJeekesÀvê Hej ie³ee lees Ssmee ueiee pewmes ceQ HejceOeece ceW ntB~ efveefceÊe yenve ves meele efove keÀe jepe³eesie keÀe keÀesme& keÀje³ee~ efHeÀj jespe cegjueer megveves peeves ueiee~ Fmemes cegPeceW pees yeoueeJe Dee³ee, Gmes osKekeÀj cesjs Iej Jeeues yengle ner KegMe ngS~ Deye ceQ Henues-mee Deeuemeer veneR jne~ jespe ®eej yepes Gþ peelee ntB Deewj ceve Yeer SkeÀeie´ jnlee nw~ vee keÀesF& HeÀeuelet efJe®eej Deeles nQ Deewj vee ner keÀesF& ìWMeve~ Deefleefveêe keÀer yeerceejer Yeer þerkeÀ nes ieF& nw~ Heæ{eF& ceW Yeer ceve ueieves ueiee nw~ Deye ceQ Fmeer keÀe@uespe mes Sce.Sme.meer.keÀj jne ntB~ peye Yeer ceve ceW vesiesefìJe efJe®eej Deeles nQ, ceQ ³eesie keÀjves yewþ peelee ntB Deewj yeme yeeyee meejs keÀece mebYeeue uesles nQ~ yeeyee ves cegPes meebmeeefjkeÀ ceesn mes ígìkeÀeje efouee efo³ee nw~ cegPes ncesMee KegMe osKekeÀj cesjs ceewmesjs YeeF& pe³esMe ves KegMeneue peerJeve keÀe jepe Hetíe lees ceQves Gmes jepe³eesie kesÀ yeejs ceW yelee³ee~ GmekesÀ ceve ceW Yeer jepe³eesie meerKeves keÀe efJe®eej Dee³ee Deewj mesJeekesÀvê Hej meejer keÌueemespe DeìW[ keÀjkesÀ Jees Yeer DeHeves peerJeve ceW KegMe nw~ yeeyee, DeeHekesÀ yengle Megke´Àiegpeej nQ nce~
SkeÀ-otmejs kesÀ efJe®eejeW keÀes mecePekeÀj ®eueves mes yeæ[er yeeleeW keÀes íesìe keÀj mekeÀles nQ
efomebyej 2016
F®íe íesæ[, De®ís yeveW ye´ïeekegÀceejer Gefce&uee, meb³egkeÌle mebHeeefokeÀe
He jceefHelee Hejceelcee efMeJe keÀnles nQ, ye®®ees, F®íeSB
veewkeÀj keÀer yepee³e Kego keÀes mepeeSB Mejerj ªHeer meeOeve Yeer nceW Þes<þ keÀce& keÀjkesÀ HegC³e keÀceeves kesÀ efueS efceuee nw~ Deelcee FmekeÀer meb®eeuekeÀ nw~ keÀF& yeej Ssmee neslee nw efkeÀ nceejs ner keÀceeX kesÀ keÀejCe Mejerj Deewj FmekeÀer Feqvê³eeB meeOeve keÀer yepee³e nceejs meeO³e yeve peeles nQ~ nceves neLe keÀes mepee³ee~ keÀesnveer lekeÀ cesnboer kesÀ HetÀue ueieeS, vesue HeesefueMe ueieeF&, nj Debiegueer keÀes pesJej mes mepee³ee~ osKeves Jeeues nceejs neLeeW keÀes osKe jns nQ, ceeefuekeÀ Deelcee keÀes veneR~ neLeeW keÀer mebgojlee keÀer He´Mebmee nes jner nw, cesjer (Deelcee keÀer) veneR~ DeeM®e³e& nw, neLe lees cesjs veewkeÀj nQ, efpevemes cegPe Deelcee keÀes efove Yej ceW mewkeÀæ[eW He´keÀej kesÀ keÀece efveHeìeves nQ Hej FvekeÀes lees ceQves mepeekeÀj efyeþe efo³ee, Deye cesjs keÀece keÀewve keÀjs? keÀece kesÀ efueS ceQ Deelcee otmejeW Hej efveYe&j nes peeTBieer, HejeOeerve (Hej-DeOeerve) nes peeTBieer Deewj keÀne peelee nw, HejeOeerve meHevesng megKe veener~ ³eefo megKe ®eeefnS lees nce Fme HejeOeervelee mes ye®eW~ DeHeves veewkeÀj keÀes, veewkeÀj ner yeveekeÀj jKeW~ GmekeÀer yepee³e mJe³eb keÀe iegCeeW mes Íe=bieej keÀjW leeefkeÀ ueesieeW keÀer vepej cegPe Deelcee Hej peeS Deewj nce HejeOeervelee mes Yeer ye®e peeSB~ mepeeJeì yeve peeleer nw mepee neWþeW keÀer megvojlee nw cegmekeÀeve Hejvleg DeepekeÀue ³en mJeeYeeefJekeÀ megvojlee meceeHle neskeÀj ueeue jbie kesÀ jmee³eveeW mes neWþeW keÀes mepee³ee pee jne nw~ ³en mepeeJeì jesieeW keÀes efvecev$eCe os jner nw~ ³es jmee³eve Deefle IeelekeÀ nesles nQ Deewj FvekeÀe efvecee&Ce Yeer efnbmekeÀ lejerkesÀ mes neslee nw~ keÀF& He´eefCe³eeW keÀes meleekeÀj, leæ[HeekeÀj GvekesÀ Mejerj mes efvekeÀueves Jeeues ðeeJeeW keÀes efceueekeÀj Fve He´meeOeveeW keÀe efvecee&Ce neslee nw~ keÀne peelee nw efkeÀ efkeÀmeer keÀes meleekeÀj ®eerpe yeveeves Jeeuee, He´³eesie keÀjves Jeeuee, meye Gme keÀce& ceW Yeeieeroej nesles nQ~ neWþeW keÀer Fme yeveeJeìer mepeeJeì kesÀ keÀejCe efpe»e pewmes leeues ceW yevo nes peeleer nw Deewj ³eefo yeenj
íesæ[, De®ís yevees~ F®íeDeeW keÀe DeLe& nw, DeeJeM³ekeÀleeDeeW kesÀ Hetje nesves kesÀ yeeo Yeer ceve ceW kegÀí uesves Deewj Heeves keÀer ®een yeveer jnvee~ Fme ®een keÀe keÀesF& Devle veneR nw~ Oejleer meefnle FmekeÀer meejer mecHeoe PeeWkeÀ osves Hej Yeer Fme ®een keÀes Hetje veneR efkeÀ³ee pee mekeÀlee~ ³en Hetjer nesleer nw lees DenbkeÀej peielee nw, Hetjer veneR nesleer nw lees efvejeMee peieleer nw~ DeeJeM³ekeÀlee lees DeHeves efueS nesleer nw Hej F®íe DeHeves efueS keÀce, otmejeW keÀes efoKeeves kesÀ efueS DeefOekeÀ nesleer nw~ ³en F®íe ö ®eerpeeW, meeOeveeW, megefJeOeeDeeW Deeefo efkeÀmeer Yeer ªHe ceW He´keÀì nes mekeÀleer nw~ nce Fme mebmeej ceW Dee³es nQ Mejerj ªHeer meeOeve keÀes ueskeÀj meeOevee keÀjves Hejvleg F®íeDeeW keÀer DeefOekeÀlee nceW meeOekeÀ keÀer yepee³e mesJekeÀ yevee osleer nw~ Feq®íle ®eerpeeW kesÀ meeceves nceeje DeeqmlelJe GvekesÀ mesJekeÀ Deewj mecYeeuekeÀÊee& nesves lekeÀ efmeceì peelee nw~ keÀewve ceeefuekeÀ, keÀewve mesJekeÀ? ³eefo nceejs Heeme yengle cenbieer keÀej nw lees ueesie nceW veneR, nceejer keÀej keÀes osKeves ueieles nQ~ Jes keÀej keÀes menueeles nQ, GmekesÀ ªHe, jbie, yeveeJeì keÀer ceefncee keÀjles nQ, GmekeÀer keÀercele Hetíles nQ~ keÀej efkeÀleveer Yeer cenbieer nes, DeeefKej nw lees nceejer mesJekeÀ DeLee&led ³ee$ee kesÀ efueS SkeÀ meeOeve Hejvleg kewÀmeer efJe[cyevee nw efkeÀ ueesie mesJekeÀ (keÀej) keÀes osKeles nQ, GmekeÀer yeeleW keÀjles nQ Hejvleg GmekesÀ ceeefuekeÀ keÀes ve osKeles nQ, ve GmekeÀer ®e®ee& keÀjles nQ~ Fmeer mesJekeÀ (keÀej) kesÀ keÀejCe keÀesF& lees ncemes F&<³ee& Yeer keÀj yewþles nQ Deewj keÀesF&-keÀesF& keÀej keÀes Kejeroves ceW ueieer nceejer keÀceeF& Hej Yeer Gbieueer Gþe osles nQ~ meej ³ener nw efkeÀ ueesieeW kesÀ ceve-ceeqmle<keÀ ceW nceeje mesJekeÀ íe³ee nw, nce veneR~ Fmemes Ssmee ueieves ueielee nw efkeÀ keÀej nceejer ceeefuekeÀ nw, nce GmekesÀ ceeefuekeÀ veneR ke̳eeWefkeÀ vepejeW ceW ceeefuekeÀ ®eæ{lee nw, mesJekeÀ veneR~ efomebyej 2016 DeHeves efJe®eejeW keÀes nj Iebìs ceW keÀce mes keÀce SkeÀ yeej peªj mkewÀve keÀjW Deewj vesiesefìJe efJe®eejeW keÀes efvekeÀeue HeWÀkeWÀ
17
%eeveece=le efvekeÀueleer nw lees Fme kesÀefcekeÀue keÀes DeHeves meeLe ueskeÀj Devoj ueewìleer nw~ Oeerjs-Oeerjs ³en ueeueer ªHeer kesÀefcekeÀue Mejerj kesÀ Yeerlej pecee neskeÀj mewkeÀæ[eW He´keÀej keÀer yeerceeefj³eeW keÀe keÀejCe yevelee nw~ efHeÀj nceW uesves kesÀ osves Heæ[ peeles nQ~ mepeeJeì ner mepee yeve peeleer nw~ lees ke̳eeW vee nce neefvejefnle mepeeJeì DeLee&led cegmekeÀeve mes DeHeves neWþeW keÀes mepeeSB Deewj ke̳eeW vee nce Deelcee keÀes Flevee mepeeSB efkeÀ ueesie Deelcee kesÀ iegCeeW keÀer ®ekeÀe®eeQOe ceW nceejs neWþ ªHeer veewkeÀjeW keÀes osKevee ner Yetue peeSB ke̳eeWefkeÀ DeeefKej lees neWþ otmejeW keÀes efoKeeves kesÀ efueS ner mepeeS peeles nQ, mJe³eb keÀer DeeBKeW lees meerOes FvnW keÀYeer osKe ner veneR HeeleeR~ osKeleer nQ lees cee$e oHe&Ce kesÀ men³eesie mes~ YeesieJeeo mes ³eesieJeeo keÀer Deesj Deepe keÀe YeeweflekeÀ ³egie GHeYeeskeÌleeJeeoer ³egie nw, GHe³eesefieleeJeeoer veneR~ GHe³eesie Deewj GHeYeesie ceW Devlej nw~ GHe³eesie ceW ³eesie Meyo nw Deewj GHeYeesie ceW Yeesie Meyo nw~ ³eesie mes Deelcee keÀe Hees<eCe neslee nw Deewj Yeesie mes Deelcee keÀe Mees<eCe neslee nw~ nce DeveskeÀ He´keÀej kesÀ lesue He´³eesie keÀjles nQ Hej FvneWves nceejs yeeueeW keÀe Flevee Mees<eCe efkeÀ³ee efkeÀ efmej kesÀ yeeue iee³eye nes ieS Hej lesue lees yeepeej ceW Deepe Yeer nQ~ nceves DeveskeÀ He´keÀej kesÀ megieeqvOele meeyegve He´³eesie efkeÀS, efHeÀj Yeer lJe®ee {erueer nesleer ieF& uesefkeÀve yeepeej ceW meeyegveeW keÀer Yejceej Deepe Yeer nw~ nceves DeveskeÀ He´keÀej kesÀ KeeÐe HeoeLeeX keÀe Deevevo efue³ee Hej nceejs oeBle ®eues ieS, efHeÀj Yeer KeeÐe HeoeLe& Kelce veneR ngS~ Yele=&nefj ves þerkeÀ keÀne Lee, `Yeesiee ve YegkeÌlee Je³ecesJe YegkeÌlee~' nce YeesieeW keÀes veneR Yeesieles, Yeesie nceW Yeesie uesles nQ~ Deelcee keÀe keÀu³eeCe YeesieJeeo mes ³eesieJeeo keÀer Deesj peeves ceW nw~ ³eesie DeLee&led ®eerpeeW Deewj HeoeLeeX ceW DeemekeÌle ceve keÀes JeneB mes nìekeÀj efHelee Hejceelcee mes peesæ[vee~ Fmemes Deelcee keÀes Hejceelce MeefkeÌle³eeB, iegCe Deewj %eeve, Jejoeve ªHe ceW efceueles nQ pees GmekeÀe Hees<eCe keÀjles nQ DeLee&led Gmes meMekeÌle keÀjles nQ~ ®eeefnS-®eeefnS ªHeer ®ece&jesie Jele&ceeve mece³e ®eer]peeW keÀe DevOeeOegvOe GlHeeove nw~ FmekesÀ 18
efueS JeveeW keÀer DeJewOe keÀìeF&, peue He´ot<eCe, Jee³eg He´ot<eCe Deewj Dev³e DeveskeÀ He´keÀej keÀe He´eke=ÀeflekeÀ He´ot<eCe yeæ{ jne nw~ GlHeeove kesÀ Heerís ueeYe keÀer YeeJevee nw pees keÀye ueesYe ceW yeoue peeleer nw, Helee ner veneR ®euelee nw~ ueesYe kesÀ He´keÀcHeveeW mes Yejer JemlegSB FvnW Kejeroves JeeueeW, He´³eesie keÀjves JeeueeW kesÀ ceve ceW Yeer Fmeer He´keÀej kesÀ YeeJeeW keÀes pevce osleer nQ~ pewmee yeerpe Jewmee HeÀue kesÀ Devegmeej Deepe ®eerpeeW keÀe mebie´n, ®eerpeeW keÀe ueeue®e, ®eer]peeW keÀe efoKeeJee, ®eerpeeW keÀe DenbkeÀej ö ³es ceveesJe=efÊe³eeB Deelcee Hej neJeer neskeÀj GmekesÀ lespe keÀes ceefueve keÀj jner nQ~ ®eerpeeW keÀer ®een ceW ef®ejmLee³eer Deelcee GHesef#ele nes jner nw~ DeeJeM³ekeÀlee nw ceve keÀes HeoeLeeX mes nìekeÀj Hejceelcee keÀer Deesj ceesæ[ves keÀer~ Fmemes DeeJeM³ekeÀleeSB lees HetCe& nesleer jnWieer Hej ®eeefnS-®eeefnS ªHeer ®ece&jesie meceeHle nes peeSiee~ YeeJeMetv³e Deewj YeeJeHetCe& ceeveJe ceW He´sce, Meeeqvle, HeefJe$elee... Deeefo DeveskeÀ He´keÀej keÀer YeeJeveeSB Yejer nQ~ FvekesÀ Deeoeve-He´oeve mes Gmes peerJeve keÀe Deevevo Deelee nw Hejvleg HeoeLe&, ®eerpeW, JewYeJe Deeefo lees peæ[ nQ~ GveceW vee YeeJeveeSB nQ Deewj vee mebJesoveeSB~ Jes YeeJeMetv³e nQ Deewj ceeveJe YeeJeHetCe& nw~ oesveeW keÀer peeefle Deueie-Deueie nw~ Deleë Fve peæ[ HeoeLeeX kesÀ Deeoeve-He´oeve mes me®®eer KegMeer, me®®es He´sce keÀe Denmeeme veneR nes Heelee~ Hegjeves peceeves ceW oes Hewmes keÀe keÀe[& efkeÀmeer efce$e-mecyevOeer keÀes efueKee peelee Lee, Jen keÀF& Je<ees¥ lekeÀ GmekesÀ Iej ceW leej mes ueìkeÀe jnlee Lee~ Gme Hej neLe mes efueKes ieS He´sce Yejs Meyo yeeo ceW peye-peye Heæ{s peeles Les, Ëo³e keÀes iegoiegoe osles Les~ DeeOegefvekeÀ ³egie ceW ceMeerve efveefce&le MegYeYeeJevee keÀe[&, yeOeeF& keÀe[& Yespes peeles nQ pees Íe=bieeefjle GlHeeo lees nQ Hejvleg efceþeme jefnle~ Ëo³e keÀes iegoiegoeves keÀer MeefkeÌle GveceW veneR nw FmeefueS keÀF& yeej SkeÀ vepej Yej osKekeÀj Deewj keÀF& yeej lees efyevee vepej [eues ner ketÀæ[soeve kesÀ megHeo& keÀj efoS peeles nQ~ keÀesF& Yeer peæ[ GlHeeo, ceeveJe keÀe meeLeer, efnlew<eer, MegYeef®evlekeÀ veneR nes mekeÀlee nw ke̳eeWefkeÀ Jen YeeJeMetv³e nw~ neB, Ssmeer ®eerpeeW keÀe mebie´n Deewj
HeÀueoej Je=#e Deewj iegCeJeeve ceveg<³e PegkeÀles nQ Hej metKeer uekeÀæ[er Deewj cetKe& J³eefkeÌle keÀYeer veneR PegkeÀles efomebyej 2016
%eeveece=le ueesYe Oeerjs-Oeerjs nceW Yeer YeeJeMetv³e keÀj oslee nw~ DeeOegefvekeÀ ³egie ceW ueesieeW keÀer ceeveJeer³e mebJesoveeDeeW keÀe kegbÀo nes peevee, GvekesÀ HeoeLe&-He´sce keÀe ner kegÀHeefjCeece nw~ Decejlee Deewj #eCeYebiegjlee keÀne peelee nw, Oeve mes Henues Oeveer keÀes Deewj ceeue mes Henues ceeefuekeÀ keÀes ³eeo keÀjes~ Jen lees SkeÀ Hejceelcee ner nw~ `meyew Yetefce ieesHeeue keÀer' FmekeÀe Yeer YeeJeeLe& ³en nw efkeÀ ³en peiele He´Yeg keÀe nw~ ³eefo F®íe jKeveer ner nw lees ceeefuekeÀ keÀes Heeves keÀer jKeW, efHeÀj meeje ceeue mJeleë efceue peeSiee~ Oeveer He´Yeg kesÀ nes peeves Hej meye He´keÀej keÀe Oeve mJeleë Heerís-Heerís DeeSiee~ pewmes DevOesjs ceW DeHevee mee³ee Yeer meeLe íesæ[ oslee nw Fmeer He´keÀej F&MJejer³e %eeve kesÀ He´keÀeMe kesÀ DeYeeJe ceW mJe³eb keÀer mel³e Hen®eeve Yeer ítì peeleer nw~ pees DeHeveer Decejlee keÀes veneR Hen®eevelee Jen HeoeLeeX keÀer #eCeYebiegjlee keÀes kewÀmes Hen®eevesiee? Deleë #eCeYebiegj HeoeLeeX keÀer F®íe íesæ[ DeHeves Decej DeeqmlelJe keÀes Hen®eeveW efpememes F®íeSB De®íe yeveves keÀer ueieve kesÀ ªHe ceW HeefjJeefle&le nes peeSbieer~ mevle keÀyeerj DeHeves efMe<³eeW mes keÀne keÀjles Les, jespe meJesjs Mewleeve DeekeÀj cegPemes He´Mve keÀjlee nw ö Deepe let ke̳ee KeeSiee? ceQ GÊej oslee ntB, efceÆer~ Jen Hetílee nw, ke̳ee Henvesiee? ceQ peJeeye oslee ntB, cegjos keÀe keÀHeæ[e~ Jen efHeÀj Hetílee nw, jnsiee keÀneB? ceQ keÀnlee ntB, MceMeeve ceW~ cesjs ³es GÊej megvekeÀj Mewleeve cegPes DeYeeiee yeleekeÀj ®eue oslee nw ke̳eeWefkeÀ ceQ Gve meye ®eerpeeW kesÀ efueS Deefve®íe He´keÀì keÀjlee ntB efpeveceW Jen mebmeej kesÀ He´eefCe³eeW keÀes HebÀmeekeÀj ceveg<³e mes je#eme yevee oslee nw~ FmeefueS GmekeÀe cegPe Hej JeMe veneR ®euelee~ efomebyej 2016
yeeyee ves ye®ee³ee neLe ye´ïeekegÀceej efovesMe, keÀeceþer (ceneje<ì^)
peveJejer, 2015 ceW SkeÀ meledieg©Jeej keÀes cesjer lejHeÀ mes yeeyee keÀes Yeesie ueiee³ee ie³ee Lee~ ígÆer ve nesves kesÀ keÀejCe Gme efove Yeer cegPes veewkeÀjer Hej peevee Heæ[e~ JeneB Jeefj<þ DeefOekeÀejer kesÀ Üeje yeleeS ngS keÀe³e& keÀes keÀjles ngS cesje neLe ogIe&ìveeie´mle nes ie³ee~ ceQ oo& mes leæ[Heves ueiee Deewj yeeyee keÀe Dee»eve keÀj keÀne, `yeeyee, DeeHe ner cegPes Fme lekeÀueerHeÀ mes ye®ee mekeÀles nes~' ome efceefveì yeeo cesjs HeBÀmes ngS neLe keÀes yeenj efvekeÀeuee ie³ee Deewj vepeoerkeÀ kesÀ ne@eqmHeìue ceW ues pee³ee ie³ee~ [e@keÌìjeW ves yelee³ee efkeÀ neLe keÀer leerve Gbieefue³eeW keÀer nef∙³eeB ìtì ®egkeÀer nQ Deleë GHe®eej kesÀ efueS Dee@HejsMeve efLeSìj ues pee³ee ie³ee~ mee³ebkeÀeue 6 mes jele 10 yepes lekeÀ Dee@HejsMeve ®euelee jne~ peye jele 11 yepes nesMe Dee³ee leye neLe ceW Deme¿e oo& Lee~ otmejs efove He´eleë mesJeekesÀvê kesÀ YeeF& Üeje meledieg©Jeej keÀe (yeeyee keÀe) Yeesie Yespee ie³ee efpemes ceQves Fme mebkeÀuHe kesÀ meeLe mJeerkeÀej efkeÀ³ee efkeÀ yeeyee cesjs neLe keÀer meejer lekeÀueerHeÀeW keÀes otj keÀj jns nQ, neLe keÀe oo& Oeerjs-Oeerjs keÀce neslee pee jne nw Deewj yeeyee keÀer MeefkeÌleªHeer efkeÀjCeW cesjs neLe Hej Dee jner nQ~ Fme cebLeve mes kegÀí ner efoveeW ceW cesje neLe keÀeHeÀer De®íe nes ie³ee~ peye ìeBkesÀ efvekeÀeueves kesÀ efueS cegPes ne@efmHeìue yeguee³ee ie³ee leye [e@keÌìme& keÀnves ueies efkeÀ DeeHekesÀ neLe keÀer Gbieefue³eeW keÀes ye®eevee veecegceefkeÀve Lee efkebÀleg Deye DeeHekeÀer Gbieefue³eeB Henues mes yesnlej nQ, ³en keÀesF& ®ecelkeÀej mes keÀce veneR nw~ ceQves GvekeÀes yelee³ee, oJee kesÀ meeLemeeLe yeeyee keÀer ogDee keÀe Yeer Demej ngDee nw~ [e@keÌìme& ves Yeer Fme yeele keÀes ceevee~ Deepe ceQ neLe Üeje meYeer keÀe³e& Deemeeveer mes keÀj mekeÀlee ntB~ DeHeves DevegYeJe mes ceQ ³ener keÀntBiee efkeÀ efkeÀmeer keÀeefce&keÀ efnmeeyeefkeÀleeye kesÀ keÀejCe Fme He´keÀej keÀer MeejerefjkeÀ Hejer#eeSB Dee peeleer nQ Hejvleg ³eefo yeeyee keÀes efoue ceW yemee³ee nw lees Jen nceW keÀefþve-mes-keÀefþve mece³e mes Yeer yeenj efvekeÀeue uesles nQ~ Jeen yeeyee Jeen! Jeen [^ecee Jeen!
yegjs efJe®eej DeeHekesÀ peerJeve keÀes yeskeÀej IeemeHetÀme mes Yeje pebieue yevee oWies
19
peerJeve kesÀ jbie, YeieJeeve yesìs kesÀ mebie ye´ïeekegÀceejer T<ee, HeerleceHegje (efouueer)
YeieJeeve yesìe yevekeÀj Ssmes meeLe
mes DeÞegOeeje yen efvekeÀueer~ DeYeer efueKeles ngS Yeer cesjer DeeBKeeW efveYee³esiee, ³es mebkeÀuHe lees ke̳ee, mJeHve ceW Heeveer nw~ DeeHe Gme mece³e keÀer eqmLeefle keÀe pee³epee ueiee ceW Yeer veneR Lee~ efyevee neLeeW kesÀ yevee³es mekeÀles nes, ke̳ee neuele Leer nceejer, peneB keÀesF& keÀece ceW veneR osJelee, ³es nw GmekeÀer keÀceeue, ³en nj Dee mekeÀlee JeneB DeeueceeFìer meJe&MeefkeÌleJeeve npeej YegpeeDeeW Heue DevegYeJe efkeÀ³ee nw~ cegPes %eeve ceW Jeeuee cesje yesìe YeieJeeve keÀece Dee³ee~ cegPes yeæ[e veepe nw DeHeves 19 Je<e& nes ie³es~ kewÀmes yeerle ie³es He´Yeg kesÀ Yeei³e Hej~ mvesn-H³eej keÀer legPemes yeeyee yeebOeer nw peerJeve [esj~ mebie ³es efove, Helee ner veneR ®euee~ kegÀí yeeyee ves pewmes Jeeref[³ees efoKee efo³ee DevegYeJe DeeHekesÀ meeLe yeeBì jner ntB ö nceeje meb³egkeÌle HeefjJeej nw, YeeF³eeW keÀe J³eeHeej Yeer FkeÀùe DeeBKeeW mes DeÞegOeeje yen efvekeÀueer ner nw~ memegj peer ves Mejerj íesæ[e, Jes keÀesF& mecHeefÊe íesæ[keÀj yesìer keÀer Meeoer Leer 10 efomecyej, 2013 ceW~ yesìs JeeueeW ie³es Les, pees Deye keÀjesæ[eW keÀer nw~ GmekeÀes yes®evee Lee~ GmekesÀ keÀer He´eLe&vee Leer efkeÀ nce Je=voeJeve peekeÀj DeeO³eeeqlcekeÀ jerefle efueS keÀeiepe ®eeefnSB Les, efceue veneR jns Les~ oesveeW YeeF³eeW ceW mes Meeoer keÀjWies~ keÀesF& Yeer ueewefkeÀkeÀ ³ee DeueewefkeÀkeÀ keÀce& neslee jece-ueKeve efpelevee H³eej nw~ Jees keÀns lesjs Heeme, Jees keÀns lesjs nw lees ceQ yeeyee keÀes Yeesie peªj ueieJeeleer ntB Deewj GmekeÀes Heeme~ ceveeW ceW ojej Deeveer mecYeJe Leer~ Iej kesÀ keÀesves-keÀesves keÀes efueefKele ªHe mes ³ee peyeeveer peªj yeleeleer ntB~ Iej kesÀ meom³e yeej-yeej osKe efue³ee, keÀneR veneR efceueer~ DeeefKej ceW Fvmeeve nQ, yeæ[s yesìs nQ, GvekeÀe efnmmee, GvekeÀer [^sme kesÀ Hewmes mesJeekesÀvê keÀes YeieJeeve keÀer ³eeo Deeleer nw~ ³egieue ves keÀne, yeeyee mes Hetí, Hej peeles nQ~ peye Je=voeJeve kesÀ efueS efvekeÀue jns Les, ceQ Iej ceW keÀneB jKeer nw? ceQ DeHeves ner keÀcejs ceW yeeyee kesÀ ef®e$e kesÀ meeceves yeves yeeyee kesÀ keÀcejs ceW yewþ yeeyee keÀes meeLe ueskeÀj ®eueer, yewþer, yesìe let yelee os, keÀneB jKeer nw, oes HeefjJeej ìtì pee³eWies~ `yesìe, lesjer yenve keÀer Meeoer nw, lesjer ner efpeccesJeejer nw, yeeyee ves pewmes Jeeref[³ees efoKee efo³ee, ye®®eer, meskeÀC[ HeÌueesj kesÀ ueewefkeÀkeÀ ceW YeeF& ner mebYeeuelee nw, DeeHekeÀer ner yenve nw', mìesj ceW ieesojspe keÀer Deeueceejer kesÀ uee@keÀj ceW jKeer nw~ ceQ keÀnkeÀj ceQ efyeukegÀue nukeÀer nes ®eueer~ meye þerkeÀ nes jne Lee~ Yeeieer-Yeeieer Thej ieF&, Deueceejer Keesueer lees HeÀeFue meeceves yeejele Heb[eue kesÀ yeenj Keæ[er Leer, Devoj Meesj ce®ee ngDee jKeer Leer~ ³egieue keÀes efoKee³ee lees nwjeve, yeesues, ³ener lees nw, Lee~ JeneB ieF& lees osKee, ³egieue yengle Ieyeje³es ngS Les pewmes efkeÀ yeeyee keÀes Yeesie ueieJeevee~ efoue mes efvekeÀuee, cesjs efHeíues pevceeW DeYeer efiejWies ®ekeÌkeÀj KeekeÀj~ ceQves Hetíe, ke̳ee ngDee? yeessues ner kesÀ De®ís keÀce& nQ, pees yeeyee lesje H³eej efceuee~ veneR~ efHeÀj Hetíe, ke̳ee ngDee? keÀnles nQ, Hewmes Jeeuee yewie iegce me®®es efoue Hej meensye jepeer nes ie³ee, keÀneR veneR efceue jne, ke̳ee keÀªB? keÀneB mes Hewmes Þee×eW kesÀ efove ®eue jns Les, memegjpeer keÀe Þee× Lee~ H³eej ueeTB? GmeceW 5 ueeKe ©He³es Les, efouueer ceW neslee lees SkeÀ mes nueJee, Hetjer, meypeer yeveeF&, yeeyee keÀes Yeesie ueieeves yewþer, efceefveì ceW ues Deelee~ ceQves meye megveles ngS, yeeyee keÀes peesj mes `ceveg<³e me=ef<ì kesÀ yeerpeªHe yeeyee, nceejs HetJe&pe yeeyet peer keÀes Deboj ner Deboj yeesuee, let ke̳ee keÀj jne nw, let efkeÀmeefue³es Yeesie mJeerkeÀej keÀjeDees, GvnW yegueeDees~' ke̳ee osKeleer ntB, Dee³ee nw, lesjs ceeB-yeeHe jes jns nQ~ ceQ yeeyee mes jes-jes keÀj yeele yeeyee keÀn jns nQ, `ye®®eer, ye®®ee lees mesye Keelee Lee, legce mesye keÀj ner jner Leer efkeÀ ³egieue keÀe HeÀesve yepee, efkeÀmeer keÀe yewie ueeF& veneR~' ceQ yegef׳eesie mes veer®es Glejer, yeeyee keÀer Huesì ceW mesye nesìue keÀer efjmesHMeve Hej jKee nw, ueskeÀj peeDees~ cesjer DeeBKeeW jKee~ ceQves keÀne, `yeeyee, mee@jer, cegPes ceeuetce Lee, yeeyetpeer 20 De®íeF& nceejs Yeerlej meceeefnle nw, efmeHe&À mJe³eb keÀes Gmemes peesæ[ves keÀer peªjle nw efomebyej 2016
%eeveece=le veeMles mes Henues efve³eceHetJe&keÀ mesye Keeles Les, ceQ jKevee Yetue ieF&~' yeeyee ves met#ce ªHe mes Gme Deelcee keÀes yeguee³ee, efKeuee³ee Deewj Jees cesjs efmej Hej neLe jKekeÀj DeeMeerJee&o oskeÀj ieF&~ cesjer DeeBKeW Yej DeeF¥~ me®®es efoue Hej meensye jepeer~ KejeW®e Yeer veneR DeeF& megyen-megyen meyekesÀ efìefHeÀve HewkeÀ keÀjves nesles nQ, jmeesF& ceW yeeyee keÀer ³eeo ceW jesìer yevee jner Leer~ keÀæ{eF& ceW oeue, meypeer, Hejele ceW Deeìe, otOe Deeefo muewye Hej jKes ngS Les~ Thej mes Deueceejer keÀe ceesìe MeerMee efieje, GmekesÀ npeejeW ìgkeÀæ[s nes ie³es Deewj meyeceW efcekeÌme nes ie³es uesefkeÀve cegPes keÀneR KejeW®e Yeer veneR DeeF&~ ceQ SkeÀoce DeMejerjer nes ieF&~ Thej mes ye®®es Yeeies, ³egieue DeeS, ke̳ee ngDee? ke̳ee ngDee? efpemekesÀ efmej Hej let nw meeF¥, Jees ogKe kewÀmes Hee³es? yesìe, legce mebYeeue uees, ceQ cegjueer megvee jner ntB Meece kesÀ mece³e mesJeekesÀvê Hej cegjueer megvee jner Leer, HeÀesve yepee, cecceer Iej keÀe leeuee veneR Kegue jne nw, efkeÀmeer ®eeyeer Jeeues keÀes yegueekeÀj peuoer KegueJeeDees~ ceQ cegjueer íesæ[keÀj kewÀmes DeeTB? ceQves keÀne, yesìe, legce mebYeeue uees, ceQ cegjueer megvee jner ntB~ Fleves ceW efHeÀj IeCìer yepeer, cecceer, DeeHe cele Deevee, leeuee Kegue ie³ee~ ke̳ee keÀntB GmekesÀ yeejs ceW~ cesje yesìe (YeieJeeve) DeHeveer ceeB keÀes Flevee Yeer keÀ<ì veneR nesves oslee~ SkeÀ yeej oeroer kesÀ meeLe He´esie´ece ceW ie³es~ oeroer ves keÀne, DeeHe Dee@ìes mes ®eues peeDees, nceW osj nes pee³esieer~ ceQ yeenj efvekeÀueer lees SkeÀ ye´ïeekegÀceej YeeF& ves keÀne, yenve peer, nceejs nesles DeeHe Dee@ìes ceW peeDeesies? ceQ JeneR pee jne ntB, DeeHekeÀes íesæ[ oWies~ nj Heue, nj meskeÀC[ Jees DeHeves nesves keÀe Denmeeme keÀjelee nw~ kewÀmes YeieJeeve ncemes yeeleW keÀjles nQ! cesjer meemet ceeB keÀes yeæ[er yeerceejer ves HekeÀæ[e~ cegPes Helee ®euee lees Ieyejenì nesves ueieer~ ceQ yeeyee kesÀ keÀcejs ceW yewþer, yeeyee, cegPes yeæ[er Ieyejenì nes jner nw~ yeeyee pewmes keÀn jns nQ, ye®®eer, [^ecee kewÀmes Yetue ieF&~ ceccee cesjer jeFì nwC[ ³e%e ceelee Leer, ceQ lees veneR Ieyeje³ee, legce lees efMeJe keÀer ceeB nes, legce kewÀmes Ieyeje mekeÀleer nes? GmekesÀ yeeo ceQ SkeÀoce nukeÀer nes ieF&~ SkeÀ jele efomebyej 2016
keÀes meemet ceeB keÀes yeæ[er peesj mes KeeBmeer Dee jner Leer~ ³egieue ves cegPes peiee³ee, keÀne, peekeÀj osKe Deewj ceeB keÀes keÀesF& oJeeF& oskeÀj Dee~ SkeÀ meskeÀC[ ceW ceQves yeeyee keÀes keÀne, yesìe, Heeslee ner oeoer keÀer osKeYeeue keÀjlee nw, meejer oJeeF³eeB GvekesÀ Heeme nQ, ceQ ke̳ee otB? yeeyee pewmes keÀn jns neW, ceeB, iece& Heeveer keÀjkesÀ vecekeÀ [euekeÀj os oes~ ceQves Ssmes ner efkeÀ³ee~ ceeB ienjer veeRo ceW mees ieF&~ ³egieue megyen Hetíles nQ, keÀewve-meer oJeeF& oer Leer? kewÀmes YeieJeeve ncemes yeeleW keÀjles nQ! keÀceeue nw GvekeÀer! DeeHe cesjs mes otj veneR pee mekeÀles nceejs mesJeekesÀvê Hej ne@ue íesìe Heæ[ jne Lee, oeroer mesJeekesÀvê kesÀ efueS yeæ[e ne@ue osKe jner Leer~ ceQves yeeyee keÀes yeesuee, yesìe osKe, DeeHekeÀer ceeB yetæ{er nes pee³esieer lees oesveeW mece³e kewÀmes mesJeekesÀvê Dee³esieer? DeeHe cesjs mes otj veneR pee mekeÀles~ Devle ceW nceejs Iej kesÀ meeLe ceW mesJeekesÀvê Dee ie³ee~ SkeÀ-SkeÀ YeeF&-yenve ves keÀne, T<ee ceelee ves DeHeves yesìs keÀes DeHeves Iej kesÀ Heeme yeguee efue³ee~ íesìer oerJeeueer Hej ®eke´ÀOeejer oeroer mesJeekesÀvê Hej oerJeeueer ceveeves Deeleer nQ lees nj meeue Iej ceW Yeer ®ejCe [euekeÀj peeleer nQ Deewj megKe-Meeeqvle keÀer keÀecevee mes oerHekeÀ peueeleer nQ~ Deye keÀer yeej Yeer oeroer peye DeeF& lees meeje HeefjJeej Keæ[e Lee~ oeroer ves keÀne, osKee, YeieJeeve keÀer ceeB keÀer leekeÀle, mesJeekesÀvê keÀes Iej kesÀ Heeme ues DeeF&~ ceQves oeroer mes keÀne, ³es YeieJeeve keÀer leekeÀle nw, cesjer veneR, Jees ceeB kesÀ efyevee kewÀmes jnlee? cegPes ueielee nw, ³eMeesoe ves ke=À<Ce keÀes DeesKeueer mes yeebOee, ³es cesje ner ³eeoieej YeefkeÌle ceW yevee nw, pees mvesn-H³eej keÀer [esj ceW npeej YegpeeDeeW Jeeues keÀes yeebOe efue³ee~ YeieJeeve, DeeHe Heg$e ªHe ceW meyekeÀes efceueW, pees meyekeÀes leej oW~ DevegYeJe Fleves nQ GmekesÀ meeLe kesÀ efkeÀ SkeÀ YeeieJele lew³eej nes mekeÀleer nw~ Megefke´À³ee, Megefke´À³ee yeeyee Megefke´À³ee~ ³es DevegYeJe veneR, ³es cesjs efoue kesÀ Godieej nQ~ keÀesF& Deewj nceW Deye ke̳ee osiee, Fme oj mes pees ceQves Hee³ee nw, efpemekeÀes lejmes pevvele meejer, cesjs efmej Hej Jees mee³ee nw~
F&<³ee& keÀjves Jeeuee DeHevee ner Ketve megKeelee nw
21
mebefJeOeeve - 2 ye´ïeekegÀceej jcesMe Meen, cegbyeF& (ieeceosJeer)
meb efJeOeeve (Constitution) njskeÀ mebmLee kesÀ efueS
DeeJeM³ekeÀ nw ke̳eeWefkeÀ GmekesÀ DeeOeej Hej ner efkeÀmeer Yeer osMe, mebmLee Deeefo keÀe meb®eeueve efkeÀ³ee peelee nw~ mebmLee keÀe keÀejesyeej efkeÀme He´keÀej ®eueevee nw, GmekesÀ efueS ke̳ee keÀjvee nw, kewÀmes keÀjvee nw Deeefo meejer yeeleW mebefJeOeeve ceW efveOee&efjle keÀer peeleer nQ~ FmeefueS mebefJeOeeve keÀes HeefJe$e ceeveles nQ~ DecesefjkeÀe keÀe mebefJeOeeve meyemes DeefOekeÀ Hegjevee nw~ DecesefjkeÀe keÀe mebefJeOeeve Flevee De®íe nw efkeÀ Gmeces kesÀJeue 7 met$eeW ceW ner yelee³ee ie³ee nw efkeÀ meejs DecesefjkeÀe keÀe keÀejesyeej kewÀmes ®euesiee~ DecesefjkeÀe keÀe mebefJeOeeve 5-9-1774 ceW mLeeefHele ngDee~ lelHeM®eeled 1 cee®e&, 1781 kesÀ yeeo GmeceW Leesæ[e-Leesæ[e HeefjJele&ve keÀjvee Heæ[e Jen Yeer yengle peªjer ngDee leye~ FmeefueS DecesefjkeÀve DeHeves mebefJeOeeve keÀer yengle ceefncee keÀjles nQ Deewj GmekesÀ Heerís DeHevee leve-ceve-Oeve ueieeles nQ~ Deepe keÀer ogefve³ee ceW meYeer peeveles nQ efkeÀ DecesefjkeÀe keÀe DeHeÀieeefvemleeve, efJe³eleveece Deeefo osMeeW mes mebyebOe efyeieæ[e ngDee nw~ Hejbleg meeLe-meeLe DeeefLe&keÀ mece=ef× yengle nesves kesÀ keÀejCe pewmes Henues kesÀ peceeves ceW peceeRoej, ueesieeW Hej oyeeJe [euekeÀj keÀece keÀjeles Les Ssmes ner DecesefjkeÀer mejkeÀej Yeer meYeer osMeeW Hej oyeeJe [euekeÀj keÀe³e& keÀjeleer nw~ DecesefjkeÀe ceW 50 jep³e nQ efpemeceW meyemes DeefOekeÀ Oeveer jep³e kewÀefueHeÀesefve&³ee nw~ Jeneb keÀer peceerve GHepeeT Yeer yengle nw, meeLe-meeLe Jeneb Hej yengle DeefOekeÀ Keefvepe HeoeLeeX keÀer Keeefve³eeB nQ~ DecesefjkeÀe keÀe mebefJeOeeve meJe&Þes<þ nw Deewj FmeefueS keÀesF& Yeer Gmemes veejepe veneR nw~ DecesefjkeÀe ceW Henues je<ì^eO³e#e 1,2 ³ee 3 yeej ®egveeJe ueæ[ mekeÀles Les~ Hejbleg ªpeJesuì peye leermejer yeej je<ì^eO³e#e kesÀ ªHe ceW ®egvekeÀj Dee³es leye pevelee Gvemes LekeÀ ieF& Leer Deewj GmekesÀ yeeo GvekeÀer ce=l³eg nes ieF&~ peye 22
Deye´ence efuebkeÀve je<ì^Heefle Les lees GvekeÀer nl³ee keÀer ieF& ke̳eeWefkeÀ Jen MJesle-DeMJesle kesÀ yeer®e ceW pees YesoYeeJe Lee Gmes efvekeÀeuevee ®eenles Les~ DecesefjkeÀer mebefJeOeeve keÀer ³en SkeÀ efJeMes<elee nw efkeÀ Jeneb Hej DecesefjkeÀe kesÀ G®®elece v³ee³eeue³e kesÀ mej v³ee³eeOeerMe (Chief Justice of Supreme Court of America) keÀes mesJeeefveJe=Êe (Retire) veneR nesvee Heæ[lee nw~ Jen mej v³ee³eeOeerMe peye Kego mecePes efkeÀ ceQ Deye keÀece veneR keÀj mekeÀlee ntBtb lees Jen mJes®íe mes l³eeieHe$e os osles nQ~ GoenjCe kesÀ efueS, DecesefjkeÀe kesÀ lelkeÀeueerve mej v³ee³eeOeerMe Warren Hastings ves 94 Je<e& keÀer Dee³eg ceW DeHevee Retirement Ieesef<ele efkeÀ³ee Lee~ Fme He´keÀej DecesefjkeÀe keÀer Yeer Keùer-ceerþer yeeleW nQ~ DecesefjkeÀe kesÀ mebefJeOeeve kesÀ yeejs ceW efueKevee Heæ[siee efkeÀ Jen me®eceg®e SkeÀ HeefJe$e ieb´Le nw~ Jeneb Hej GmekeÀe keÀesF& Yeer Devegef®ele GHe³eesie veneR keÀjles nQ Hejbleg Yeejle ceW keÀF& yeej Ssmee neslee nw~ He´Àebme keÀe mebefJeOeeve 4 DekeÌìtyej, 1958 ceW DeHevee³ee ie³ee~ He´Àebme ceW Henues jepeeMeener Leer Hejbleg peye jep³eke´Àebefle ngF& lees Jeneb kesÀ jepee-jeveer Jeneb mes Yeeie jns Les~ Gleves ceW jeveer ves keÀne efkeÀ GmekeÀer Jewefveìer yewie jn ieF& nw Deewj Jes peye Gmes uesves ie³es leye Jees HekeÀæ[s ie³es Deewj ceejs ie³es~ Ssmee ner efkeÀmmee nceW jecee³eCe ceW efoKeeF& oslee nw~ pewmes jecee³eCe ceW meerlee keÀes meesves keÀe efnjCe ®eeefnS Lee FmeefueS Þeerjece Deewj ue#ceCe oesveeW ie³es Deewj GmekeÀe HeÀe³eoe GþekeÀj jeJeCe ves meerlee keÀe njCe keÀj efue³ee~ ³en He´mebie jecee³eCe kesÀ meeLe He´Àebme keÀer jep³eke´Àebefle keÀer leguevee keÀjves keÀes cepeyetj keÀjlee nw~ He´Àebme ceW jepee kesÀ Hetjs JebMe keÀes meceeHle keÀj efo³ee ie³ee leeefkeÀ YeefJe<³e ceW He´pee keÀYeer Yeer jepeeF& keÀer Deesj DeekeÀef<e&le vee nes ke̳eeWefkeÀ jepeeMeener nesieer
mecem³eeDeeW mes [jes cele, ³es DeeHekeÀes leesæ[ves veneR yeefukeÀ cepeyetle yeveeves keÀs equeS Deeleer nQ
efomebyej 2016
%eeveece=le lees ueeskeÀleb$e Kelce nesiee~ He´Àebme keÀe mebefJeOeeve Yeer yeej-yeej iee³ekeÀJee[ Deeefo keÀes mLee³eer ªHe mes jKee Deleë mece³eeblej yeoueer ngDee nw~ ceW Jes meYeer DeHeveer-DeHeveer peien kesÀ jepee yeve ie³es Deewj He´Àebme kesÀ ueesieeW keÀe peerJeve yengle He´YeeJeMeeueer nw FmeefueS keÀejesyeej ceW kegÀMeuelee veneR jner~ peyeefkeÀ FbiuewC[ mes Yeejle efJeMJe Yej kesÀ keÀeHeÀer ueesie JeneB Ietceves peeles nQ~ pewmes Yeejle ceW ³ee keÀvee[e efkeÀlevee otj nw lees Yeer GvneWves nj peien Jee³emeje³e leepecenue nw Jewmes He´Àebme ceW SefHeÀue ìeJej osKeves peeles nQ~ keÀes efve³egkeÌle efkeÀ³ee Deewj GmekeÀe keÀe³e&keÀeue kesÀJeue 5 Je<e& ie´sì efye´ìsve ceW Yeer ueeskeÀleb$e keÀer mLeeHevee ngF& Leer~ Jee@ue jKee HeefjCeecemJeªHe Jes meYeer FbiuewC[ keÀer jeveer ³ee jepee kesÀ Hee@ue ves jepee keÀes HeoYe´<ì efkeÀ³ee Deewj mJe³eb jepee yeve ie³ee DeOeerve ner keÀe³e& keÀjles jns Deewj keÀneR Yeer GvekeÀer peæ[W Hejbleg jep³e ®eueeves keÀe DevegYeJe ®eeefnS Deewj Jee@ue Hee@ue leLee cepeyetle veneR nes Hee³eer~ GmekesÀ HeefjJeej keÀes jep³e keÀejesyeej ®eueeves keÀe DevegYeJe veneR ceQ peye mketÀue ceW Heæ{lee Lee leye nceW Fefleneme ceW FbiuewC[ Lee HeefjCeecemJeªHe efye´ìsve ceW Hegveë jepeeMeener keÀer mLeeHevee ngF& kesÀ Stuart & Hanover keÀes DeJeM³e Heæ{vee Heæ[lee Lee Leer~ FbiuewC[ ceW meYeer ®eenles Les efkeÀ GvekeÀe mebefJeOeeve efueefKele Deewj Gme Hej nceW 100 DebkeÀeW keÀe SkeÀ HesHej jnlee Lee~ ªHe ceW nes Hejbleg efkeÀmeer ves mJeerkeÀej veneR efkeÀ³ee Deleë GvekeÀe meved 1947 ceW Yeejle mJeleb$e nesves kesÀ yeeo Yeer 1959 lekeÀ mebefJeOeeve DeefueefKele jne~ FbiuewC[ ceW House of ³ener Fefleneme Heæ{vee peªjer Lee DeLee&led iegueeceer keÀer He´Lee Lords, House of Commons leLee Supreme peuoer veneR peeleer nw~ JeneR legkeÀea kesÀ meeLe ie´erme kesÀ 300 Court Üeje Heeefjle efkeÀ³es ie³es efveCe&³e ner HeÀeFveue efkeÀ³es peeles Je<e& lekeÀ DeveskeÀ íesìs-yeæ[s ³eg× nesles jns~ ie´erme peye Deepeeo ngDee lees ie´erme ves mJeleb$e nesves kesÀ leerve efove yeeo ner nQ Deewj Gmeer keÀes keÀevetve kesÀ ªHe ceW ceev³elee efceueleer nw~ FbiuewC[ kesÀ yeejs ceW keÀne peelee nw efkeÀ Jeneb keÀe ueeskeÀleb$e legkeÀea keÀe Fefleneme Heæ{evee yebo keÀj efo³ee~ Fmes ner je<ì^ He´sce yenggle cepeyetle nw~ Jeneb SkeÀ Heeìea keÀes Her Majesty's keÀne peelee nw~ Yeejle ceW peye Debie´speeW keÀe jep³e Lee leye Government Deew j ot m ejer Heeìea keÀes Her Yeejle keÀe Debeflece yepeì Meece 5.30 yepes HesMe efkeÀ³ee peelee Majesty's Opposition keÀne peelee nw~ Jeneb Hej Lee, keÀejCe efkeÀ FbiuewC[ keÀer mebmeo keÀe keÀejesyeej efove ceW mebmeo ceW pees yenme ®eueleer nw Jen Yeer yengle meY³elee SJeb Meebefle 12 yepes Megª neslee Lee Deewj FbiuewC[ leLee Yeejle kesÀ mece³e mes ®eueleer nw~ Fme osMe keÀer He´pee ceW keÀeHeÀer De®íer yeeleW nQ ceW 5.30 Iebìs keÀe HeÀke&À nw~ Yeejle Deepeeo ngDee efHeÀj Yeer Deewj FmeefueS Flevee íesìe osMe nesles ngS Yeer DeeOeer ogefve³ee kesÀ meved 2000 lekeÀ Yeejle mejkeÀej FbiuewC[ keÀer He´Ceeueer kesÀ THej GvneWves jep³e He´mLeeefHele efkeÀ³ee~ ceQves Henues Yeer keÀne Lee Devegmeej ner Meece 5.30 yepes ner yepeì HesMe keÀjles Les~ efHeÀj Deewj Deepe Yeer keÀn jne ntB efkeÀ jep³e keÀe keÀejesyeej efkeÀme ueesieeW ves Ieceemeeve efkeÀ³ee lees mece³e ceW yeoueeJe efkeÀ³ee ie³ee~ He´keÀej ®euesiee, ³en jep³e ®eueeves Jeeues MeemekeÀ Hej FbiuewC[ kesÀ DeefueefKele mebefJeOeeve keÀer keÀe@Heer Yeejle kesÀ DeeOeeefjle nw~ GoenjCe kesÀ efueS, Yeejle ceW cejeþe meece´ep³e mebefJeOeeve ceW efoKeeF& osleer nw ke̳eeWefkeÀ Gme mece³e efpeve ueesieeW efMeJeepeer cenejepe ves mLeeHeve efkeÀ³ee Deewj GvekesÀ yeeo Jen ves Yeejle keÀe mebefJeOeeve yevee³ee Jes meye Gme mece³e FbiuewC[ meÊee GvekesÀ Heg$eeW kesÀ neLe ceW DeeF& Hejbleg Jes Gmes þerkeÀ jerefle mes mes ner yewefjmìj yevekeÀj Dee³es Les Deewj FmeefueS GvekesÀ veneR mebYeeue mekesÀ Deewj HeefjCeecemJeªHe ³en meÊee HesMeJeeDeeW efJe®eejeW Hej FbiuewC[ keÀe He´YeeJe efoKeeF& efo³ee~ Yeejle kesÀ kesÀ neLe ceW ieF&~ HesMeJeeDeeW ves nj peien metyesoej jKes pewmes je<ì^Heefle, He´Oeeveceb$eer SJeb mebmeo keÀer FbiuewC[ kesÀ meeLe peye Fvoewj ceW nesukeÀj, iJeeefue³ej ceW efmebefOe³ee, yeæ[ewoe cesb leguevee keÀjkesÀ osKeles nQ lees efvecveefueefKele yeeleeW ceW meceevelee 23 DeHeMeyo SkeÀ Ye³ebkeÀj ef®ebieejer nw pees keÀeve ceW veneR, ceve ceW peekeÀj Deeie ueieeleer nw efomebyej 2016
%eeveece=le efoKeeF& osleer nw – FbiuewC[ ceW Yeejle ceW jepee ³ee jeveer je<ì^Heefle House of Lords & ueeskeÀmeYee Je jep³emeYee SJeb House of Commons jep³eeW ceW efJeOeevemeYee Je efJeOeeve Heefj<eod FbiuewC[ kesÀ keÀesì& ceW mecej JewkesÀMeve Yeejle ceW Yeer keÀesì& ceW mecej JewkesÀMeve keÀesF& YeejleJe<e& keÀe mebefJeOeeve Heæ{s lees GvekeÀes ueiesiee efkeÀ ³en FbiuewC[ kesÀ mebefJeOeeve keÀer keÀe@Heer nw Hejbleg pewmes efke´ÀkesÀì ceW otj mes osKekeÀj ueielee nw efkeÀ SkeÀ ner yewì nw Hejbleg vepeoerkeÀ peeves Hej mecePe ceW Deelee nw efkeÀ Deueie-Deueie yewì nQ Ssmes ner FbiuewC[ kesÀ mebefJeOeeve Deewj Yeejle kesÀ mebefJeOeeve kesÀ yeejs ceW nw~ Fme lejn mes nceves oMse-eJfeoMse keÀs meebJfeOeeve keÀs yeejs ceW eJfe®eej ekfeÀ³ee~ Deieues ueKse ceW Yeer Dev³e oMseeW keÀs meebJfeOeeve keÀs yeejs ceW eJfe®eej keÀjiWe~s Gcceeor nw ekfeÀ nceves pees Fme lejn meebJfeOeeve keÀs yeejs ceW leugevee eufeKeer n,w Jen DeeHe HeeþkeÀeW keÀes Hemeob Dee³eisee~r
ogDeeSB ye´ïeekegÀceej ceove ceesnve, Dees.Deej.meer.(iegæ[ieeBJe) ogDeeDeeW mes efKeueleer GcceeroeW keÀer keÀefue³eeB, ogDeeDeeW mes Kegueleer efvel³e veF& ieefue³eeB~ ogDeeDeeW ceW SkeÀ H³eeje-H³eeje meHeÀj nw, ogDeeDeeW mes efceueleer meoe Þes<þ Ieefæ[³eeB~~ ogDeeSB Fyeeole mes yeæ{keÀj nQ, ogDeeSB cegmkegÀjenì nQ~ ogDeeSB efoue mes efvekeÀueW peye, ³es osleer me®®eer jenle nQ~~ ogDeeDeeW ceW peeot-mee Demej, KegefMe³eeW keÀe efpemeceW yemej~ ogDeeDeeW mes efceueleer efpevoieer, jnleer veneR keÀesF& keÀmej~~ ogDeeSB efpevoieeveer nQ, ³es meeBmeeW keÀer jJeeveer nQ~ ogDeeDeeW ceW ietBpeW meHeÀuelee kesÀ mJej, Kegoe keÀer cesnjyeeveer nQ~~ ogDeeSB nQ SkeÀ DeeefMe³eevee, ³es Ketyemetjle efoueeW keÀe lejevee~ KegMeyet cenkeÀleer meoe meeBmeeW ceW FvekeÀer, ogDeeDeeW mes pegæ[lee efjMlee Hegjevee~~ ogDeeSB menpe otefj³eeW keÀes efceìeleer, meoe Þes<þ YeeJeeW keÀes ceve ceW peieeleer~ ogDeeSB meoe ner JeneB keÀece Deeleer, oJeeSB peneB kegÀí keÀj ve Heeleer~~ ogDeeSB meueecele, ogDeeSB efnHeÀepele, ogDeeDeeW mes ®euelee ³es mebmeej meeje~ meoe ner ogDee ueW Deewj meyekeÀes ogDee oW, ogDeeDeeW ceW ner nw Yeuee yeme nceeje~~ 24
%eeveece=le ves yeoueer ef]pevoieer ye´.kegÀ. HeJeve, ®eebotj jsueJes (ceneje<ì^)
Deepe mes leerve Je<e& Henues ceQ ceeveefmekeÀ jesie keÀe Fueepe keÀjJee jne Lee~ SkeÀ kesÀ yeeo otmejs, efHeÀj leermejs [e@keÌìj kesÀ Heeme ie³ee~ leermejs [e@keÌìj ves cegPes HejeceMe& efo³ee efkeÀ DeeHe DeHeveer peerJeveMewueer yeouees, meeLe ner ye´ïeekegÀceejer mebmLee mes pegæ[ves kesÀ efueS Yeer keÀne Je Kego kesÀ Heeme keÀer %eeveece=le Heef$ekeÀe Heæ{ves kesÀ efueS oer~ yeeo ceW Helee ®euee efkeÀ [e@keÌìj Yeer Fmeer mebmLee mes pegæ[s ngS nQ~ %eeveece=le Heef$ekeÀe Heæ{ves kesÀ yeeo cesjs DebOesjs peerJeve ceW Gpeeuee HewÀue ie³ee~ Henues ceQ Deelcee efJekeÀejeW mes, DenbkeÀej mes, ogKeeW mes efIejer ngF& Leer, ceve ceW J³eLe& efJe®eej ®eueles Les~ Heef$ekeÀe Heæ{ves kesÀ yeeo mecePe ceW Dee³ee efkeÀ yeerleer keÀes Yetue peeDees Deewj #ecee keÀj oes~ vekeÀejelcekeÀ keÀes mekeÀejelcekeÀ ceW yeouees Deewj ceQves Ssmee ner efkeÀ³ee~ Deepe ceQ efyeukegÀue mJemLe ntB Deewj ye´ïeekegÀceejer mesJeekesÀvê keÀe efve³eefcele efJeÐeeLeea ntB~ yeeyee mes efceueve ceveeves kesÀ efueS ceOegyeve Yeer peekeÀj Dee³ee nBt~ %eeveece=le Heef$ekeÀe Heæ{ves kesÀ yeeo cesje peerJeve ner yeoue ie³ee~ Oev³e-Oev³e nw ³en %eeveece=le Heef$ekeÀe! ®eeBo keÀes ieªj nw efkeÀ GmeceW vetj nw, nceW Yeer ieªj nw efkeÀ nce yeeyee kesÀ keÀesefnvetj nQ~~
Petþ Kego yeesuees lees De®íe ueielee nw, otmejs yeesueW lees iegmmee Deelee nw
efomebyej 2016
®esnjs Hej vetj Deewj vewveeW ceW yeeyee yewþ ie³ee ye´ïeekegÀceej oÊet, ceeuesieeBJe (veeefMekeÀ), ceneje<ì^
cesje ueewefkeÀkeÀ pevce meeOeejCe HeefjJeej ceW ngDee~ ceelee-efHelee Oeeefce&keÀ He´Je=efÊe kesÀ Les~ megyen-Meece Hetpee-Heeþ keÀjvee, GheJeeme keÀjvee, DeHeves F<ì osJelee keÀes He´sce mes ³eeo keÀjvee, Ssmeer GvekeÀer efove®e³ee& Leer~ GvekeÀes osKe ye®eHeve ceW ceQ Yeer cebefoj peelee Lee, Deejleer keÀjlee Lee leLee Heæ{les mece³e Þeerke=À<Ce keÀes ³eeo keÀjlee Lee~ cesjer YeefkeÌle YeeJevee osKekeÀj ceelee-efHelee yesno KegMe Les~ GvekeÀes ueielee Lee, DeHevee SkeÀueewlee yesìe yeæ[e neskeÀj Oeeefce&keÀ #es$e ceW veece keÀcee³esiee~ ®eæ{ ie³ee kegÀmebie keÀe jbie Hejvleg pewmes-pewmes ceQ yeæ[e nesves ueiee, yegjeF³eeW keÀer lejHeÀ DeekeÀef<e&le nesves ueiee~ efyeieæ[s ngS oesmleeW kesÀ meeLe kesÀ keÀejCe kegÀmebie keÀe jbie cegPe Hej ®eæ{ ie³ee, 15 meeue keÀer íesìer Dee³eg ceW ner Hetje efyeieæ[ ie³ee~ lebyeeketÀ, Heeve Deeefo SkeÀ meeue lekeÀ ®eesjer-effíHes Keelee jne uesefkeÀve Petþ keÀYeer vee keÀYeer meeceves Deelee ner nw~ pewmes-pewmes ceelee-efHelee keÀes Fve yeeleeW keÀer peevekeÀejer nesves ueieer, Jes yengle ef®eeqvlele nes Gþs~ Fmeer yeer®e ceQves ieeæ[er ®eueeveer meerKeer~ efoveYej ieeæ[er ®eueelee, megyen-Meece J³emeve keÀer cemleer ceW [tyee jnlee~ Iej keÀe yevee ngDee Keevee De®íe veneR ueielee FmeefueS nesìue Hej Keelee~ keÀceeF& kesÀ Hewmes Iej ceW ve oskeÀj ceewpe-cemleer ceW Ke®e& keÀjlee~ ceelee-efHelee ves yeæ[s H³eej mes mecePeeves keÀe He´³elve efkeÀ³ee uesefkeÀve pewmes Guìs Ieæ[s Hej Heeveer~ ceQ GvekeÀer SkeÀ veneR ceevelee Lee~ cesjer Deeole yengle HekeÌkeÀer nes ieF& Leer, Kego keÀes yengle yeæ[e mecePeves ueiee Lee~ keÀesF& osKes lees jesieer mecePes cesjer Jepen mes meeje HeefjJeej HejsMeeve jnves ueiee~ Jes YeieJeeve mes He´eLe&vee keÀjles Deewj DeHeveer lekeÀoerj keÀes keÀesmeles
efkeÀ ns YeieJeeve, SkeÀ yesìe efo³ee, Jen Yeer kegÀue keÀes keÀuebefkeÀle keÀjves Jeeuee~ Jes mees®eless, FmekeÀer Meeoer Yeer veneR nesieer, Mejeye Fmes Hetje efveieue pee³esieer, FmekeÀes kegÀí nes, Fmemes Henues ns YeieJeeve, nceW ceewle os osvee~ cesjs efHelee keÀes cesjs megOejves keÀer keÀesF& DeeMee veneR Leer~ oesHenj ceW Yeespeve kesÀ efueS leye peelee peye Leesæ[e veMee keÀce nes peelee~ cesjer ceeB yengle jesleer, HejsMeeve jnleer Deewj keÀnleer, let pevce uesles ner cej peelee lees De®íe neslee, ³es yegjs efove osKeves keÀes veneR efceueles~ ceeB-yeeHe keÀes osKe cegPes Yeer yengle ogKe neslee Deewj ceve ceW þeve ueslee, DeYeer veneR HeerTBiee Hejvleg Meece nesles ner cesjs HeeBJe mJeleë MejeyeKeeves keÀer lejHeÀ ®eue Heæ[les~ Mejeye efyeiej ceQ jn veneR mekeÀlee Lee~ yeerme meeue keÀer Dee³eg ceW ner keÀcepeesj, MeefkeÌlenerve efoKeves ueiee~ keÀesF& osKes lees cegPes jesieer mecePes, Ssmeer oMee nes ieF&~ Devoj ner Devoj efceueer He´sjCee efHeÀj SkeÀ efove Ssmee Dee³ee pees cesjs peerJeve keÀer efoMee ner yeoue ieF&~ ngDee ³en efkeÀ ceeuesieebJe kesÀ SkeÀ yeæ[s [e@keÌìj GppJeue YeeF& keÀeHe[Ceerme ves Hetíe, DeeHekeÀes ieeæ[er ®eueeveer Deeleer nw? DeeHe cesjs Heeme ieeæ[er ®eueeves keÀer mesJee keÀjWies? ceQves neB peer keÀne, lees GvneWves keÀne, keÀue megyen Dee peevee~ Deieueer megyen GvneWves DeHeveer keÀej keÀer ®eeyeer cegPes meeQHe oer~ GvekeÀes Deewj GvekeÀer ³egieue [e@.ceveer<ee yenve keÀes efkeÀmeer mLeeve Hej F&MJejer³e mebosMe osves peevee Lee~ GvekeÀer DeueewefkeÀkeÀlee, efoJ³elee Deewj ®esnjs keÀer KegMeer osKe ceQ ceve ner ceve keÀnves ueiee, cegPes Yeer Deye kegÀí ve³ee keÀjvee ®eeefn³es, FvekesÀ pewmee megvoj peerJeve cegPes Yeer yeveevee ®eeefn³es~ GvnW osKe cegPes Deboj ner Deboj He´sjCee efceue jner Leer~ Henues efove ner GvneWves cegPemes cesje Heefj®e³e Hetíe~ ceQves GvnW meye yeeleW Kegues ceve mes yelee oer~ GvneWves yeæ[s H³eej mes, Deelce eqmLeefle ceW efìkeÀkeÀj, MegYeYeeJevee mes jnce keÀe cejnce ueiee³ee~ efHeÀj [e@keÌìj nesves kesÀ veeles J³emeveeW mes Mejerj Deewj ceve Hej nesves Jeeues og<HeefjCeeceeW kesÀ yeejs
efomebyej 2016 mJeeLeea keÀe Helee Gmemes vepeoerefkeÀ³eeB yeæ{ves Hej ®euelee nw Deewj efveëmJeeLe& keÀe Helee otefj³eeB yeæ{ves Hej
25
%eeveece=le ceW yelee³ee~ meeLe-meeLe ceveg<³e peerJeve keÀe cenlJe yeleeles ngS Deelcee Deewj Hejceelcee keÀe Heefj®e³e Yeer efo³ee~ veerjme peerJeve ceW Dee ie³ee jme ceQ GvekeÀer JeeCeer megveles ngS DevegYeJe keÀj jne Lee efkeÀ YeieJeeve ves cesjs keÀu³eeCe kesÀ efueS cegPes Fve HeÀefjMleeW mes efceuee efo³ee nw~ Henues peye Iej peelee Lee lees cesjer Dece³ee&oe keÀer ®eueve, ef®euueevee, DeMeg× Keeve-Heeve Deeefo osKe ceelee-efHelee keÀes yengle ueppee Deeleer Leer Deewj cesjs mes yengle [jles Yeer Les~ keÀYeer-keÀYeer GvnW ueielee Lee efkeÀ Iej íesæ[ keÀj keÀneR ®eues pee³eW uesefkeÀve yetæ{s nesves kesÀ keÀejCe Ssmee veneR keÀj mekeÀles Les~ cesjs keÀejCe GvnW yengle DeebleefjkeÀ Heeræ[e Yeesieveer Heæ[leer Leer~ Deepe peye Iej HengB®ee lees ceve ceW [e@.GppJeue YeeF& keÀer yeleeF& yeeleeW keÀe ner ef®ebleve ®eue jne Lee~ GvekesÀ yeesue keÀeveeW ceW ietbpe jns Les, ceQ yengle KegMe Lee~ cegPes osKe cesjs ceelee-efHelee keÀes yengle DeeM®e³e& ngDee~ ceQves GvekesÀ meeLe yewþ Yeespeve efkeÀ³ee, Mejeye Yeer veneR Heer Leer~ ceQves GvnW Deepe keÀe mecee®eej megvee³ee lees Jes yeæ[s O³eeve mes megveles jns~ cesjer ceeB ves keÀne, Deepe oÊet keÀes oÊee$es³e pewmee ieg© efceuee ueielee nw~ Yeespeve kesÀ yeeo ceQ mees ie³ee, yeenj keÀneR veneR ie³ee~ ceve ceW %eeve keÀer yeeleW ®eueleer jner ke̳eeWefkeÀ cegPes Yeer GvekesÀ pewmee peerJeve yeveevee nw, ³en þeve efue³ee Lee~ otmejs efove [e@.ceveer<ee yenve ves Deelcee Deewj Hejceelcee kesÀ yeejs ceW Deewj efJemleej mes yelee³ee~ efHeÀj ceQves mesJeekesÀvê Hej 7 efove kesÀ %eeve keÀe keÀesme& efkeÀ³ee Deewj cegPes ueiee, cesjs veerjme
peerJeve ceW jme Dee ie³ee nw~ DeMeeble YeìkeÀlee peerJeve efmLej, Meeble nes ie³ee nw~ mJeemL³e De®íe nes ie³ee cesjs J³emeve, J³eLe& Ke®e&, J³eLe& mece³e ö meye yebo nes ie³es Deewj peerJeve GÊece yeve ie³ee~ jespe meJesjs cegjueer megveves mes, mesJee keÀjves mes, yeeyee keÀer ³eeo keÀer KegjekeÀ mes mJeemL³e Yeer De®íe nes ie³ee~ ®esnjs Hej vetj Deewj vewveeW ceW yeeyee yewþ ie³ee, ³en meye cesjs yeeyee keÀer keÀceeue nw~ cesjs efHe´³epeve, ceeB-yeeHe mecePeeles-mecePeeles LekeÀ ie³es, ceQ megveves-mecePeves mes yeenj Lee Hejvleg [e@.GppJeue YeeF& keÀer SkeÀ efove keÀer mecePeeveer mes cesje ceve yeoue ie³ee~ cegPes yeoueves keÀer MeefkeÌle GvekesÀ yeesue ceW veneR yeequkeÀ GvekesÀ peerJeve keÀer efoJ³e OeejCee ceW Leer~ DeHeves Fme cejpeeJree pevce mes ceQ yenlge KeMge n~Bt cejse Henuee peeJreve Deejw DeYeer keÀe peeJreve oKsekeÀj meYeer keÀnles n,Q Fme Hej lees peeot íe ie³ee~ %eeve ceW DeeS ®eej meeue nes ie³es n~Q nj meeue leevre-®eej yeej yeeyee ecfeueve nes ner peelee n~w keÀYeer [e.@GppJeue YeeF& Deejw [e.@cevee<ree yenve keÀes yeeyee ecfeueve keÀs eufe³es GvekeÀer keÀej ®eueekeÀj ues peelee n~Bt keÀYeer yenve peer keÀs meeLe lees keÀYeer omtejs [ek@eìÌjeW keÀs meeLe [e^FJej yevekeÀj Deelee n~Bt DeYeer lees ³ener lecevvee nw efkeÀ cesje meeje peerJeve yeeyee keÀer ³eeo ceW, mesJee ceW iegpejs~ Megefke´À³ee yeeyee, DeeHeves cesje peerJeve yeoue efo³ee~ Deye efoue ³ener ieelee nw, `Oev³e-Oev³e nes ie³ee, ceQ He´Yeg keÀes Yee ie³ee, iee jner nw efpevoieer, keÀece GvekesÀ Dee ie³ee~'
cesjer keÀuece mes ... (ceOegkeÀj uesues, HetJe& DeefleefjkeÌle ceneefveosMekeÀ, otjoMe&ve, efouueer)
ye´ïeekegÀceejerpe kesÀ ceeref[³ee He´Yeeie Üeje Dee³eesefpele mecceuesve ceW Yeeie uesves kesÀ efueS Deeyet jes[ eqmLele MeeeqvleJeve ceW Deeves keÀe DeJemej efceuee~ ³en cesjs efueS meewYeei³e keÀe mebkesÀle nw, ³eneB DeekeÀj Ssmeer cesjer YeeJevee yeveer~ ceeref[³ee, Deepe kesÀ meceepe kesÀ efueS jespe keÀe meeLeer nw, De®ís-yegjs oesveeW kesÀ meeLe nw~ SkeÀ ueeYekeÀejer, JeweqMJekeÀ GÐeesie yeve peeves kesÀ yeeo Deye Gmes meeceeefpekeÀ efpeccesoeefj³eeW Deewj GmekesÀ cetueYetle GÎsM³eeW keÀer ³eeo efoueevee, SkeÀ yeæ[er peªjle yeve ®egkeÀer nw~ ³ener keÀe³e& ye´ïeekegÀceejer]pe pewmeer DeeO³eeeqlcekeÀ mebmLee ves Fme meccesueve kesÀ peefj³es efkeÀ³ee nw~ YeeweflekeÀJeeo mes ceeveJe kesÀ megKe-®ewve keÀes ceevees ie´nCe ueielee pee jne nw~ DeelebkeÀ, Ye´<ìe®eej, keÀoe®eej Deewj DeMeeeqvle Gmeer mes HeÀefuele nw~ Fmes jeskeÀ Heeves ceW DeeOegefvekeÀ ³egie keÀer meceepe-veerefle, jepeveerefle Deewj HeejbHeefjkeÀ Oece&-mebHe´oe³e meYeer efJeHeÀue nesles efoKeles nQ~ Gyejves kesÀ efueS DeeMee keÀer efkeÀjCe, DeeO³eeeqlcekeÀlee kesÀ efJekeÀeme ceW ner vepej Deeleer nw~ Deepe DeO³eelce Deewj efJe%eeve kesÀ yeer®e mecevJe³e Deewj men³eesie keÀer DeeJeM³ekeÀlee nw~ Ssmeer peerJeve-Mewueer keÀe He´³eesie Deewj He´meej, ye´ïeekegÀceejerpe keÀer Deesj mes nes jne nw, GvnW Mele Mele meeOegJeeo Deewj He´Ceece~ 26 efkeÀmeer keÀes nje osvee yesno Deemeeve nw uesefkeÀve efkeÀmeer keÀes peerlevee yesno cegeqMkeÀue efomebyej 2016
ueIeg veeefìkeÀe
YeieJeeve keÀewve? ye´ïeekegÀceejer DevegYee, DeueJej veeìkeÀ ceb®eve ë ef$ecetefle& keÀe yeæ[e ef®e$e ®eej Hee$e ë DevegosJe, levegosJe, OevegosJe, veejo osJe meYee ë oMe&keÀ meYee ye´ïee, efJe<Ceg Deewj MebkeÀj DeHeves-DeHeves Deemeve Hej efJejepeceeve nQ~ osJeueeskeÀ ceW Fme yeele Hej efJeJeeo efíæ[e nw efkeÀ leerveeW ceW yeæ[e keÀewve nw? Fme yenme ceW leerve osJe DevegosJe, levegosJe Deewj OevegosJe meyemes Deeies nQ~ yenme keÀe cegK³e efyevog nw efkeÀ ef$eosJeeW ceW pees TB®ee nes, GvnW ner YeieJeeve ceevee pee³es Deewj GvekeÀer ner mlegefle keÀer pee³es~ ye´ïee-efJe<Ceg-MebkeÀj leerveeW ner ceewve mee#eer efmLeefle ceW, efveefM®eble De®eue yewþs nQ~ yeekeÀer yenme ke̳ee ®eue jner nw, DeeFS osKeles nwö DevegosJeë (ye´ïee peer keÀe He#e jKeles ngS) Fme osJe meYee ceW GHeefmLele meYeer osJeieCeeW keÀes DevegosJe keÀe DeefYeJeeove! ceQ mener yeele keÀnlee ntB efkeÀ ye´ïee peer ner leerveeW osJeeW ceW meyemes ceneve Deewj TB®es nQ~ ³es DeeefoosJe nQ, me=ef<ì kesÀ j®eef³elee nQ Deewj meYeer peeveles nQ efkeÀ efvecee&Ce keÀe keÀe³e& efkeÀlevee Þes<þ neslee nw~ FmeefueS DeeHe meye cesjer yeele mes mencele neWies efkeÀ ye´ïee peer keÀes ner YeieJeeve keÀe mLeeve efo³ee pee³es~ ß ye´ïee osJee³e veceë! levegosJeë veneR! ye´ïee peer mes TB®es efJe<Ce gpeer nQ~ j®evee keÀjvee lees Deemeeve nw uesefkeÀve GmekeÀer Heeuevee keÀjvee, j#eCe keÀjvee efkeÀlevee ceneve keÀe³e& nw~ FmeefueS ceQ levegosJe þerkeÀ yeele keÀnlee ntB efkeÀ efJe<Ceg peer meyemes TB®es nQ~ ß efJe<Ceg osJee³e veceë! Deewj megvees! efJe<Ceg peer keÀe ªHe efkeÀlevee megboj, mepee ngDee Deewj ceveesnejer nw~ peer keÀjlee nw, FvnW osKeles ner jnW, ve³eve le=Hle nesles ner veneR, FmeefueS ³es ner YeieJeeve nQ~ DevegosJeë Dejs! ye´ïee peer keÀer meeoieer keÀer lees keÀesF& efcemeeue ner veneR nw~ FvekeÀer meeoieer ceW pees l³eeie Deewj leHem³ee keÀer megvoj cetjle efoKeeF& osleer nw, Jen efJe<Ceg peer keÀer íefJe ceW keÀneB! efomebyej 2016
FmeefueS efveefJe&Jeeo ªHe mes ye´ïee peer ner meJe&Þes<þ nQ~ OevegosJeë Dejs! DeeHe oesveeW DeHeveer yeele ner jKeles jnesies ³ee cegPes Yeer kegÀí yeesueves oesies~ j®evee Deewj Heeuevee keÀe keÀe³e& lees þerkeÀ nw uesefkeÀve j®evee Deewj Heeuevee ve³es keÀer nesleer nw~ peye lekeÀ Hegjeves keÀe efJeveeMe veneR neslee lees ve³es keÀe cepee ner ke̳ee nw! MebkeÀj peer efJeveeMe kesÀ efveefceÊe nQ FmeefueS ³es ceneve osJe ner F&MJej keÀnueeves ³eesi³e nQ~ ß MebkeÀj osJee³e veceë! Deewj neB, FvekesÀ ªHe keÀe lees keÀnvee ner ke̳ee! efkeÀlevee v³eeje Deewj efvejeuee nw, pees ³eesefie³eeW keÀes efjPee³es Deewj Yeesefie³eeW keÀes [je³es~ DevegosJe Je levegosJe (meceJesle mJej ceW)ë veneR OevegosJe! nce legcnejer yeele mes mencele veneR~ OevegosJeë efHeÀj lees DeeHemeer menceefle yeveeves keÀer SkeÀ ner efJeefOe nw, ®euees celeoeve keÀj uesles nQ~ DevegosJeë neB ³en þerkeÀ nw, OevegosJe! DeeHe ke=ÀHe³ee celeoeve keÀer He´efke´À³ee mecHevve keÀje³eW~ OevegosJe (meYee keÀer Deesj cegKeeefleye neskeÀj)ë meYeer osJeeW mes cesje efJevece´ efveJesove nw efkeÀ neLe GþekeÀj DeHevee cele jKeW~ pees ye´ïee peer keÀes meJeex®®e ceeveles nQ, Jes neLe Gþe³eW~ nce efieveleer keÀj jns nQ... (leerveeW Debiegueer kesÀ FMeejs mes ceve ner ceve efieveleer keÀjles ngS)~ De®íe, Deye pees efJe<Ceg peer keÀes TB®ee ceeveles nQ, Jes neLe Gþe³eW...~ De®íe, pees cesjer lejHeÀ nQ, MebkeÀj peer keÀes TB®ee ceeveles nQ, Jes neLe Gþe³eW...~ Dejs! ³es lees leerveeW ner mebK³eeSB yejeyej nQ~ levegosJeë neB, JeekeÀF&! leerveeW mebK³eeSB yejeyej nQ ceevee leerveeW kesÀ
Gme efMe#ee keÀe keÀesF& celeueye veneR nw pees Fbmeeefve³ele ve efmeKeeleer nes
27
%eeveece=le He#e ceW meceeve Jeesì nQ~ Deye HewÀmeuee kewÀmes nes? DevegosJeë Deye lees yeme efkeÀmeer SkeÀ kesÀ Jeesì keÀer ner peªjle nw Deewj HewÀmeuee nes pee³es~ OevegosJeë uesefkeÀve nceves lees osJeueeskeÀ kesÀ meye osJeeW mes celeoeve keÀje efue³ee, keÀesF& Yeer yeekeÀer veneR nw~ HewÀmeuee Deye kewÀmes nesiee? (veejo keÀe He´JesMe) veeje³eCe, veeje³eCe DevegosJeë Dejs Jeen! veejo peer Dee ie³es~ DeeFS osJeef<e&, He´Ceece! yeæ[s De®ís mece³e HeOeejs, Oev³e Yeeie nceejs~ DeeHekeÀer ³en lees He´l³e#e efJeMes<elee nw efkeÀ peneB peªjle nes JeneB legjble HengB®e peeles nQ~ veejoë Deepe osJeueeskeÀ ceW Fleveer yeæ[er meYee ueieer ngF& nw, ke̳ee keÀesF& GlmeJe nw~ levegosJeë GlmeJe veneR, SkeÀ GuePeve nw efpemes DeeHe ner meguePee mekeÀles nQ~ veejoë kewÀmeer GuePeve levegosJe? levegosJeë yeele ³en nw cegefvejepe efkeÀ Deepe osJeueeskeÀ ceW Fme yeele Hej celeoeve ngDee nw efkeÀ ef$eosJe ye´ïee, efJe<Ceg Deewj MebkeÀj ceW meJeex®®e keÀewve nw, efkeÀvnW YeieJeeve keÀne pee³es~ efJeef®e$e yeele ³en ngF& efkeÀ leerveeW kesÀ He#e ceW meceeve Jeesì Heæ[s~ Deye lees DeeHekesÀ cele mes ner HewÀmeuee nes mekeÀlee nw~ veejoë De®íe, lees Ssmeer yeele nw! DevegosJeë osJeef<e&, DeeHe lees ye´ïee peer kesÀ Heg$e ceeves peeles nQ, DeeHe peªj DeHeves efHelee kesÀ He#e ceW celeoeve keÀjWies~ DeeHe cesjer lejHeÀ DeeFS~ veejoë Jeen DevegosJe! DeeHe He#e keÀer yeele keÀj jns nQ ³ee He#eHeele keÀer~ veeje³eCe..veeje³eCe~ levegosJeë cegefvejepe, DeeHe lees efJe<Ceg kesÀ Hejce YekeÌle nQ~ meoe veeje³eCe-veeje³eCe Meyo DeeHekesÀ cegKe Hej jnlee nw~ DeeHekeÀes lees DeHeves F<ìosJe kesÀ He#e ceW ner cele osvee ®eeefnS~ DeeHe cesjer lejHeÀ DeeFS~ veejoë De®íe, lees DeeHe cegPes YeeJegkeÀ keÀj cele [ueJeevee ®een 28
jns nQ! veeje³eCe..veeje³eCe~ OevegosJeë osefKeS cegefveJej, Deiej DeeHeves MebkeÀj peer kesÀ He#e ceW cele veneR efo³ee lees ³es lees kegÀefHele nes pee³eWies Deewj DeHeves leermejs ves$e mes meye kegÀí Yemce keÀj oWies~ nceejer Deewj DeeHekeÀer j#ee Fmeer ceW nw efkeÀ DeeHe FvekesÀ He#e ceW celeoeve keÀjW~ veejoë Dejs-js, DeeHe cegPes [je jns nQ! veeje³eCe..veeje³eCe~ ns He´Yees, ³es keÀefue³egieer jerefle-efjJeepe ³eneB Yeer DeHevee He´YeeJe efoKee jns nQ~ (leerveeW KeeR®eeleeveer keÀjles ngS) cegefvejepe DeeHe cesjer lejHeÀ DeeFS....veneR cesjer lejHeÀ... veneR cesjs He#e ceW...cesjer lejHeÀ..cesjer lejHeÀ..~ veejoë (DeHeves keÀes ígæ[eles ngS) KeeceesMe! yebo keÀjes ³en KeeR®eeleeveer~ ³en ceQ Deewj cesje, GHeÀ! ³en meye DeeHekesÀ De%eeve keÀe veleerpee nw~ Deye cesjer yeele O³eeve mes megvees~ DeeHe Yetue keÀj jns nQ~ He´Mve ³en veneR nw efkeÀ ye´ïee, efJe<Ceg, MebkeÀj leerveeW ceW yeæ[e keÀewve nw~ JeemleJe ceW, ³en peevevee nw efkeÀ leerveeW mes yeæ[e keÀewve nw~ (meceJesle mJej ceW) leerveeW mes yeæ[e! veejoë neB, leerveeW mes yeæ[e, pees leerveeW keÀe j®eef³elee ef$ecetefle& nw; Jener ye´ïee Üeje veF& mele³egieer me=ef<ì keÀer mLeeHevee, efJe<Ceg Üeje Heeuevee Deewj MebkeÀj Üeje Hegjeveer keÀefue³egieer me=ef<ì kesÀ efJeveeMe keÀe keÀe³e& keÀjeles nQ~ Jener keÀjve-keÀjeJevenej nw, Gme HejceefHelee mes DeeHe DeveefYe%e nQ~ DevegosJeë osJeef<e&, DeeHe ke=ÀHe³ee nceW Deewj Yeer mHe<ì keÀj yelee³eW~ veejoë lees megvees, leerveeW ner osJe SkeÀ-otmejs mes yengle ceneve Deewj TB®es nQ uesefkeÀve YeieJeeve lees Jen nw pees meyemes TB®ee nw~ pees leerveeW ner keÀe³e& keÀjves ceW meceLe& nw~ Jen meJe& keÀe j®eef³elee nw, Jener meJe& keÀe Heeuevenej nw, Jener HeeHe keÀce& keÀer Deesj He´Je=Êe keÀjves Jeeueer ogyeg&ef× keÀe, ogieg&CeeW keÀe Deewj ogKeeW keÀe veeMe keÀjlee nw~ levegosJeë cegefvejepe, ke=ÀHe³ee nceW GvekeÀe mebHetCe& Heefj®e³e
MegYe YeeJevee, MegYekeÀecevee kesÀ Þes<þ mebkeÀuHe ner pecee keÀe Keelee yeæ{eles nQ
efomebyej 2016
%eeveece=le oerefpeS~ veejoë GvekeÀe veece efMeJe nw, Jes efvejekeÀej p³eeseflemJeªHe nQ, meled-ef®eÊe-DeevevoªHe, Hejce HeefJe$e nQ~ GvekeÀer Devevle ceefncee nw, Jes Heeflele-HeeJeve, meJe&MeefkeÌleJeeve, ogKe nlee&-megKe keÀlee&, meJe& kesÀ meodieefleoelee nQ~ Jes ner meJe& kesÀ me®®es ceeleefHelee, efMe#ekeÀ Deewj meleieg© nQ~ Jes meJe& kesÀ F&MJej meJexMJej nQ~ Jes ner keÀefuekeÀeue ceW DeJeefjle neskeÀj DeHevee mel³e Heefj®e³e osles nQ Deewj ceveg<³eelceeDeeW keÀes ogKe mes cegkeÌle keÀj HeeJeve yeveekeÀj DeHeves mel³eOeece ues peeles nQ~ Ssmes He´eCesMJej, H³eej kesÀ meeiej, HejcesMJej keÀes ceQ yeejcyeej veceve keÀjlee ntB~ ß efMeJe Hejceelcee³e veceë! OevegosJeë ß efMeJe Hejceelcee³e veceë! cegefveJej! DeeHeves nceejer De%eeve keÀer yebo DeeBKeW Keesue oer nQ~ nce DeeHekesÀ yengle
DeeYeejer nQ~ DevegosJeë ß efMeJe Hejceelcee³e veceë! nceejs Devlejd keÀes %eeve-He´keÀeMe mes DeeueesefkeÀle keÀjves nsleg DeeHekeÀe yengle-yengle Megefke´À³ee, osJeef<e&! levegosJeë ß efMeJe Hejceelcee³e veceë! nce Oev³e-Oev³e ngS cegefvejepe~ DeeDees, nce meye efceuekeÀj efMeJe Hejceelcee keÀer mlegefle keÀjW~ (ieerle yepelee nw) (ve=l³e) efMeJe legce meJexMJej, Deesce HejcesMJej, ceefncee lesjer nce iee³eW..efMeJe legce meJexMJej......... keÀjles mLeeHeve, keÀjles Heeueve, legce ner efJeveeMe keÀjeles~ vejkeÀ meceeve peiele keÀes legcner, mJeie& meceeve yeveeles~ efpemeHes Heæ[ peeS ¢ef<ì DeeHekeÀer, Jees osJelee yeve pee³es~ efMeJe legce meJexMJej.........(meceeHle)
Þe×ebpeefue yeeheoeoe kesÀ Deefle mvesner, DeLekeÀ mesJeeOeejer, ceOegyeve yesno ³e%e ceW mecee|hele vejsvê YeeF& keÀe kegÀí mece³e mes efkeÀ[veer Kejeye nesves kesÀ keÀejCe [e³eueefmeme ®eue jne Lee~ DeeHeves 10 DekeÌìtyej mee³eb 7.45 yepes, iueesyeue ne@efmheìue ceW Dehevee hegjevee Mejerj íesæ[ yeeheoeoe keÀer ieeso ues ueer~ meved 1972 ceW ueewefkeÀkeÀ ceelee-efhelee kesÀ meeLe Denceoeyeeo (ceefCeveiej) mesJeekesÀvê mes Deeheves %eeve efue³ee~ GmekesÀ yeeo oyeesF& (iegpejele) ceW DeueewefkeÀkeÀ heeuevee ngF&~ DeehekeÀer ueewefkeÀkeÀ yenve G<ee, 1988 mes ceesjyeer ceW mecee|hele ªhe mes Deheveer mesJee³eW os jner nQ~ meved 1992 mes ceOegyeve cene³e%e ceW jnkeÀj Deeheves heeC[Je YeJeve leLee MeeefvleJeve kesÀ YeesuesveeLe kesÀ YeC[ejs ceW DeLekeÀ mesJee³eW oeR~ DeehekesÀ Mejerj keÀer Dee³eg 58 Je<e& Leer~ Ssmeer mvesner, mesJeeOeejer Deelcee keÀes mecemle owJeer heefjJeej mvesn Þe×ebpeefue Dee|hele keÀjlee nw~ efomebyej 2016
yeeHeoeoe kesÀ Deefle mvesner, DeLekeÀ mesJeeOeejer ye´.kegÀ.DevegªHe YeeF& peer keÀes meved 1977 ceW ®eC[erieæ{ mes F&MJejer³e %eeve efceuee~ Gme mece³e DeeHe ®eC[erieæ{ ceW ìeGve Huewvej kesÀ ªHe ceW mesJeeSB os jns Les~ DeeHe yengle ner ³eesieer, leHemJeer Les leLee F&MJejer³e mesJee keÀer veF&-veF& efJeefOe³eeW Hej He´³eesie keÀj GvnW keÀe³ee&eqvJele keÀjves ceW ceeefnj Les~ mHeeke&À efJebie kesÀ DeeHe ceneje<ì^ peesve kesÀ meb³eespekeÀ Les~ DeeHeves F&MJejer³e mesJeeLe& DeveskeÀ osMeeW keÀer ³ee$eeSB keÀeR pewmes ceuesefMe³ee, ³et.kesÀ., HeÀerpeer, metjerveece, v³etpeerueQ[ Deeefo-Deeefo~ DeeHekeÀer megHeg$eer ye´.kegÀ.Deeqmcelee yenve (³e%e kesÀ DeveskeÀ ieerleeW keÀer ieeef³ekeÀe) keÀesuekeÀelee (yeebietj) ceW Deewj Heg$e He´mevve iueesyeue ne@eqmHeìue ceW meceefHe&le nQ~ DeeHekeÀer ³egieue mejesefpeveer yenve ves Yeer DeveskeÀ F&MJejer³e ieerleeW keÀes mJej efo³ee nw~ DeeHekeÀer Dee³eg 80 Je<e& Leer~ DeeHeves 27-10-16 keÀes DeHeveer Hegjeveer osn keÀe l³eeie keÀj yeeHeoeoe keÀer ieeso ues ueer~ Ssmeer ³eesieer, leHemJeer, mvesner, mesJeeOeejer Deelcee keÀes mecemle owJeer HeefjJeej mvesn Þe×ebpeefue DeefHe&le keÀjlee nw~
otmejeW keÀes DeeosMe osvee Deewj Kego Gme DeeosMe keÀe Heeueve vee keÀjvee, ³en Yeer HeeHekeÀce& nw
29
%eeve keÀer ieesueer ye´ïeekegÀceejer veerlee, yeesjerJeueer Jesmì (cegcyeF&)
Jele&ceeve Jew%eeefvekeÀ ³egie ceW SkeÀ Deesj ceveg<³e kesÀ yegef×yeue
kesÀ menejs peerJeve ®euee jns nQ~ leve keÀes þerkeÀ keÀjves kesÀ efue³es lees mes He´eHle meeOeveeW mes peerJeve ceW keÀF& megefJeOeeDeeW keÀer GheueeqyOe³eeB ueeKeeW ieesefue³eeB efceue peeSBieer uesefkeÀve ceve keÀes þerkeÀ keÀjves kesÀ ngF& nQ uesefkeÀve me®®es megKe-Meeeqvle mes Deepe keÀe ceeveJe Jebef®ele efue³es DeeO³eeeqlcekeÀ %eeve-ieesefue³eeW kesÀ Fmlesceeue keÀer neslee pee jne nw~ ®eejeW Deesj Deiej ¢eq<ì oewæ[e³eW lees HeeSbies efkeÀ DeeJeM³ekeÀlee nw~ Fbmeeve yeenjer mJe®ílee keÀes cenlJe os jne nw uesefkeÀve GmekeÀe DeeF³es Hejceelcee efMeJe mes efceueer kegÀí %eeve-ieesefue³eeW mes DeHevee ceve otef<ele, keÀuegef<ele nes jne nw HeÀuemJeªHe ceeveefmekeÀ DeeHekeÀes Heefjef®ele keÀjeSB~ peye Yeer keÀesF& yeele ³ee HeefjeqmLeefle yeerceeefj³eeB efove He´efleefove yeæ{leer pee jner nQ~ meeceves Dee³es Deewj ceve keÀes He´YeeefJele keÀjves ueies leye Fve %eeve Mejerj keÀer yeerceeefj³eeW keÀes þerkeÀ keÀjves kesÀ efueS keÀF& lejn keÀer ieesefue³eeW keÀe mesJeve keÀjW~ ceve ªHeer HeekesÀì ceW Fve %eevekesÀ [e@keÌìme& efveefceÊe nQ, keÀF& lejn kesÀ GhekeÀjCe yeveeS ieS nQ ieesefue³eeW keÀes mebYeeuekeÀj jKeW~ uesefkeÀve ³es meeOeve ceve keÀer yeerceejer keÀes þerkeÀ veneR keÀj mekeÀles cesje yeeyee ë peye Yeer ceve ceW [j Hewoe nesves ueies~ nQ~ nj ceveg<³e kesÀ Devoj efJekeÀejeW keÀe leeHe yeæ{ jne nw, GmekeÀe Kegoe oesmle ë peye DekesÀuee cenmetme keÀjW ³ee efkeÀmeer keÀer Hejer#eCe keÀj mekesÀ Ssmee Lecee&ceerìj yeveeves keÀer #ecelee efkeÀmeer mene³elee keÀer peªjle ueies~ Jew%eeefvekeÀ ceW veneR nw~ osn kesÀ jesie leye efceì mekeWÀies peye Deelcee HegÀuemìe@He ë ceve ceW efJe®eejeW keÀer Keueyeueer ce®es ³ee keÀesF& kesÀ jesie efceìWies~ Deelcee nw yeerpe, peye yeerpe ner mJemLe ve nes lees meJeeue Gþs~ Gmemes GlHevve Je=#e De®ís HeÀue Deewj HetÀue kewÀmes os mekeÀlee nw? Debleceg&Keer ë peye efkeÀmeer keÀer, efkeÀmeer yeele ³ee keÀce& mes HeÀerefuebie ªn keÀes mJemLe yeveeves mJe³eb Hejceelcee Fme mebiece³egie Hej Dee peeS~ ªneveer mepe&ve yevekeÀj Dee³es nQ~ nj Deelcee keÀe Fueepe menpe veefLebie v³et ë keÀesF& ogKe Yeje ¢M³e peye meeceves Dee³es~ %eeve Deewj menpe jepe³eesie keÀer efMe#ee Üeje nes mekeÀlee nw~ [^ecee ë keÀesF& vegkeÀmeeve nes peeS~ DeeeqlcekeÀ %eeve DeelceeDeeW ceW yeue Yejlee nw~ osKee peeS lees MegYe YeeJevee-MegYe keÀecevee ë peye efkeÀmeer kesÀ efueS ceve KeÆe ceveg<³e DeHeves yeejs ceW ner Devepeeve nw~ megKeer Deewj mJemLe peerJeve nes peeS~ efkeÀmes keÀne pee mekeÀlee nw, Gmes ³ener Helee veneR~ meYeer kesÀ DeeeqlcekeÀ ¢eq<ì ë efkeÀmeer keÀer efJeMes<eleeDeeW ³ee keÀueeDeeW mes peerJeve ceW leveeJe, ogKe Deeefo osKekeÀj Jen ³ener mecePelee nw efkeÀ ceve He´YeeefJele nesves ueies~ meyekesÀ meeLe ³ener nes jne nw~ celeueye ³ener cesjs meeLe Yeer nesvee efveefceÊe YeeJe ë DeHeveer ner efJeMes<eleeDeeW keÀe ³ee mesJeeDeeW keÀe ®eeefnS~ Deepe ³eefo keÀesF& keÀns efkeÀ cesjs peerJeve ceW keÀesF& leveeJe DeefYeceeve Deeves ueies~ ³ee ogKe veneR nw lees megve keÀj meyekesÀ keÀeve Keæ[s nes peeles nQ Deewj ß Meeeqvle ë ceve ceW nue®eue Hewoe nes~ DeeBKeW DeeM®e³e& mes yeæ[er nes peeleer nQ~ HeefJe$elee ë keÀeceJeemevee yeæ{ves ueies ³ee efJekeÀuHe Deeves ueieW~ SkeÀ JekeÌle Lee, Deeoceer DeHeveer pesye ceW ³ee Heme& ceW osJeleeDeeW veMJej ë efkeÀmeer kesÀ He´efle ceesn peeie=le nes jne nes, osnOeeefj³eeW kesÀ ³ee efkeÀmeer ieg© kesÀ HeÀesìes jKee keÀjlee Lee~ Deepe meYeer kesÀ keÀer ³eeo meleeves ueies~ Heme& ceW yue[ He´sMej keÀer oJee, Sefmeef[ìer keÀer oJee, oo&- ìt uesì ë Heg©<eeLe& ceW DeueyesueeHeve ³ee megmleer Deeves ueies~ efveJeejkeÀ ieesefue³eeB Deeefo jKeer ngF& efoKeeF& osleer nQ~ ieesefue³eeW mebiece³egie ë peye ceve ceW LekeÀeJeì cenmetme nes~ 32 efomebyej 2016 peªjle kesÀ mece³e DeeHe efkeÀmeer keÀer ceoo keÀj oW Deewj Jees DeeHekeÀes efoue mes ogDee os, ³en nw Oeve
%eeveece=le HeÀeuees HeÀeoj ë ceve ceW peye ogefJeOee Hewoe nesves ueies~ DeìsvMeve ë ceve YeìkeÀves ueies~ meeJeOeeve ë cee³ee keÀe DeekeÀ<e&Ce nesves ueies~ HetJe&pe ë efkeÀmeer keÀe oo& osKe mJe³eb ogKeer nesves ueieW~ Hetp³e ë efkeÀmeer kesÀ ieuele keÀceeX keÀes osKe ceve HejsMeeve nesves ueies~ Hejceelcee mvesn ë keÀYeer Iegìve cenmetme nes~ meceLe& mJeªHe ë efJe®eejeW ceW keÀcepeesjer Dee peeS~ keÌueerve Deewj efkeÌue³ej ë ceve ceW ieuele ³ee iebos efJe®eej Hewoe nes jns neW~
Deleereqvê³e megKe ë YeeweflekeÀ meeOeveeW keÀer lejHeÀ yegef× peeves ueies~ efjìve& peveea ë peye efkeÀmeer keÀer ce=l³eg osKe ogKeer nes peeSB~ Deiej nce jespe Fve %eeve keÀer ieesefue³eeW keÀe Fmlesceeue keÀjles jnWies lees nceeje ³en veepegkeÀ Deewj keÀcepeesj ceve MeefkeÌleMeeueer yeve peeSiee~ JeemleJe ceW Hejceelcee efMeJe keÀer cegjueer ner %eeve keÀer ieesefue³eeW keÀer Keeve nw~ peye keÀYeer mecem³eeDeeW keÀe Deefle efJekeÀjeue ªHe meeceves Dee³es Deewj keÀesF& Yeer ieesueer Demej vee keÀjs lees `ceveceveeYeJe' keÀe SkeÀ ner MeefkeÌleMeeueer FvpeskeÌMeve ueieeSB efpememes ceve kesÀ meejs jesie efceì pee³eWies~
yeeyee keÀer ³eeo Deewj ieew-mesJee keÀe megHeÀue ye´ïeekegÀceejer jeOee meent, ìeWkeÀ (jepemLeeve) ceQ HesMes mes efMeef#ekeÀe ntB~ meved Deeves keÀes lew³eej veneR Lee~ peye meYeer [e@keÌìjeW ves cevee keÀj 2006 keÀer yeele nw , nceejs efo³ee leye iee³e keÀes cejles osKe cesjs Heefle ves keÀne, ³en iee³e lees efJeÐeeue³e kesÀ He´e®ee³e& ves cegPes cej peeSieer~ ceQves peuoer mes keÀne, ³en yeeyee keÀer iee³e nw, ye´ïeekegÀceejer mesJeekesÀvê Hej peeves keÀe FmekeÀer j#ee yeeyee ner keÀjWies~ Dece=leJesues meeæ{s leerve yepes ceQves HejeceMe& efo³ee~ ceQ DeHeves ³egieue kesÀ yeeyee keÀes keÀne, yeeyee, ³en ke̳ee nes jne nw? neLeeW mes Heeueer meeLe JeneB ieF&~ nceves 7 efove keÀe iee³e Deepe cej jner nw~ leYeer De®eevekeÀ [e@keÌìj keÀe HeÀesve keÀesme& efkeÀ³ee Deewj He´efleefove Meece kesÀ Dee³ee, keÀne, nce DeeHekesÀ Iej Dee jns nQ, Iej keÀe Helee mece³e cegjueer keÌueeme ceW peeves ueies~ peerJeve De®íe ®eueves ueiee yeleeDees~ Helee yeleeves kesÀ yeeo [e@keÌìj Iej Dee³es~ meye keÀnves Hejvleg SkeÀ letHeÀeve Dee³ee Deewj efkeÀmeer ves cesjs Heefle kesÀ keÀeve Yej ueies, Dejs, ³es lees yeæ[s [e@keÌìj nQ, efkeÀmeer kesÀ Iej veneR peeles, efoS efkeÀ Fmes JeneB cele peeves efo³ee keÀjes~ cesjs Heefle ves cesje Deepe jele meeæ{s leerve yepes kewÀmes Dee ie³es? Jeen cesjs yeeyee Jeen! DeeÞece peevee yevo keÀje efo³ee~ ceQ ogKeer lees ngF& uesefkeÀve pewmes ner [e@keÌìj Iej Hej Dee³es, Heefle keÀes Yeer yeeyee Hej Yejesmee efnccele veneR íesæ[er~ yeeyee keÀes SkeÀ ner yeele keÀnleer Leer, yeeyee nes ie³ee~ iee³e Yeer Hetjer lejn mJemLe nes ieF&~ Deye cesjs Heefle efoue mes yeeyee keÀes ceeveles nQ~ cegPes keÀnles nQ, DeeÞece ke̳eeW veneR DeeHe cesjs nes, ceQ HeefJe$e Deelcee DeeHekeÀer ntB~ nceejs Iej ceW SkeÀ iee³e Yeer nw pees meYeer keÀer efHe´³e nw~ cesjs pee jner nw? ³en yeeyee keÀe ®ecelkeÀej Lee~ efueKeles-efueKeles Heefle yesìer mes Yeer yeæ{ keÀj iee³e keÀer mesJee-Hetpee keÀjles nQ~ Henueer KegMeer mes DeeBKeW Yej DeeF& nQ~ efoue yeej-yeej keÀnlee nw, Jeen yeej ye®®es kesÀ pevce kesÀ mece³e iee³e ves yeæ[e keÀ<ì Yeesiee Deewj yeeyee Jeen! cesjer ef]pevoieer ceW let nw, cesjs Heeme ke̳ee keÀceer nw, iee³e kesÀ keÀejCe meejs HeefjJeej keÀes Yeer yengle ogKe cenmetme cegPes iece veneR efkeÀmeer keÀe, ³es yenej letves oer nw, ngDee~ Fme yeej Yeer peye ye®®es keÀes pevce efo³ee lees iee³e ves cejves cesjs neue Hej ngF& nw yeeyee lesjer cesnjyeeveer, keÀer oMee ceW Oejleer Hej ieo&ve efieje oer~ nce [e@keÌìjeW keÀes HeÀesve cesjs Heeme cesje yeeyee, cesjs H³eej keÀer efveMeeveer~ Hej HeÀesve keÀj jns Les uesefkeÀve jele kesÀ leerve yepes keÀesF& [e@keÌìj efomebyej 2016
mel³elee keÀer MeefkeÌle keÀes OeejCe keÀjves kesÀ efueS menveMeerue yevees
33
HegC³e efleefLe Hej efJeMes<e...
DeefJemcejCeer³e ³eeoW ye´ïeekegÀceej ieguepeejer, Fvoewj
YeeF& peer kesÀ Debie-mebie iegpeejs 30 meeueeW kesÀ DevegYeJe yeæ[s
megKeoeF& Je meerKeves Jeeues jns~ GvekesÀ DeeYeeceb[ue mes keÀesF& Yeer Deelcee He´YeeefJele ngS efyevee veneR jn Heeleer Leer~ YeeF& peer keÀe nj keÀe³e& Fefleneme yevelee ie³ee ke̳eeWefkeÀ GvneWves meowJe veJeervelece keÀe³e& ner efkeÀ³es~ mJe®í ceve Je mJe®í Jeðe YeeF& peer kesÀ leerve peesæ[s keÀheæ[s ncesMee nQiej ceW jKes jnles Les~ SkeÀ, Dece=leJesues henveves kesÀ efueS, otmeje, meesves kesÀ efueS Deewj leermeje, Deieues efove henveves kesÀ efueS ke̳eeWefkeÀ pees keÀheæ[e SkeÀ yeej henve keÀj mees efueS lees Gmes Dece=leJesues veneR henveles Les~ SkeÀ efove ceQves GveceW mes SkeÀ peesæ[e keÀheæ[s ³en mees®e keÀj keÀheæ[soeveer ceW [eue efo³es efkeÀ Oeesves nQ hej cegPes ke̳ee helee efkeÀ YeeF& peer GvnW Dece=leJesues henveWies~ YeeF& peer ves osKee, keÀheæ[s Gme mLeeve hej veneR Les peneB GvneWves jKes Les~ cegPemes hetíe efkeÀ Jees keÀheæ[s keÀneB nQ pees ceQves henues vecyej kesÀ nQiej ceW jKes Les~ ceQves keÀne, YeeF& peer, Jees lees Oeesves Jeeueer yeeuìer ceW [eue efo³es~ YeeF& peer ves keÀne, ³e%e keÀe efkeÀlevee vegkeÀmeeve nes ie³ee, Deye cegPes ve³es keÀheæ[s henveves heæ[Wies~ ceQves keÀne, YeeF& peer, ³es pees otmeje peesæ[e jKee nw Gmes henve ueerefpeS~ YeeF& peer ves keÀne, veneR, Dece=leJesues yeeyee kesÀ heeme ceQ henvee ngDee keÀHeæ[e henve keÀj veneR pee mekeÀlee, mJe®í keÀheæ[s Deewj mJe®í ceve mes peevee ®eeefnS leYeer yeeyee mes me®®ee ³eesie Je efceueve neslee nw~ leye mecePe ceW Dee³ee efkeÀ yeeyee kesÀ he´efle YeeF& peer keÀe efkeÀlevee efjiee[& Lee ~ jnceefoue YeeF& peer ncesMee meye hej jnueefoue jns, uee@ Deewj ueJe keÀe yewueWme jKe keÀj ®eues~ ieueefle³eeb mJeerkeÀej keÀjves hej YeeF& peer ves
ncesMee jnceefoue keÀe heefj®e³e efo³ee~ SkeÀ yeej YeeF& peer keÀes kegÀí YeeF&-yenveeW kesÀ meeLe efhekeÀefvekeÀ hej peevee Lee~ leye GvekesÀ efueS Keevee ceQ ner yeveelee Lee~ Gme efove GvneWves keÀne, ieguepeejer YeeF&, cesjs efueS cesLeer keÀe hejeþe yevee osvee~ ceQves hejeþe ncesMee keÀer lejn p³eeoe meWkeÀ keÀj yevee efo³ee Lee~ YeeF& peer pewmes ner Keeves ueies, Kee veneR hee³es~ hejeþe Jewmes keÀe Jewmee Jeeefheme cesjs heeme uee³es Deewj keÀne, Deehe KeeDees, yengle De®íe yevee nw, yengle mJeeo Jeeuee yevee³ee nw~ ceQves pewmes ner Keeves kesÀ efueS leesæ[e, hejeþe yengle ner keÀæ[e Lee~ ceQ mecePe ie³ee efkeÀ YeeF& peer veneR Kee hee³es nQ~ efHeÀj cegPes keÀne, cesLeer kesÀ hejeþs keÀes yengle veneR meWkeÀe peelee, Deewj p³eeoe kegÀí veneR keÀne~ Fme He´keÀej efmeKee efo³ee efkeÀ Deye Ssmeer ieueleer ve keÀjvee~ YeeF& peer osn-l³eeie kesÀ HeeB®e ceen hetJe& mes yeerceej ®eue jns Les~ [ekeÌìj Deueie-Deueie efJe®eej osles jns efkeÀ YeeF& peer Fleves efove kesÀ cesnceeve nQ uesefkeÀve YeeF& peer ves Deheves ³eesieyeue mes Fve meye yeeleeW keÀes Pegþuee³ee, Deeies efvekeÀue ie³es~ [ekeÌìjeW ves yelee³ee Lee efkeÀ Fme yeerceejer ceW keÀesF& Yeer cejerpe Meeble veneR jn mekeÀlee, ef®euueelee nw, Gíuelee nw hej YeeF& peer ves Deheves ®esnjs Hej efMekeÀve lekeÀ veneR Deeves oer~ ceQves Hetíe, YeeF& peer, DeehekeÀes p³eeoe oo& lees veneR nes jne nw, lees keÀne, veneR~ efkeÀmeer keÀes DeHeves oo& keÀe DeeYeeme lekeÀ Yeer GvneWves veneR nesves efo³ee~ Debeflece éeeme lekeÀ keÀce&Yeesie keÀes hejceelcee keÀer ³eeo mes menpe heej efkeÀ³ee~ Ssmeer ceneve efJeYetefle, nce meyekeÀes Jewjei³e efoueekeÀj 25 efomecyej, 2015 jeef$e keÀes þerkeÀ 12.30 yepes yeeHeoeoe keÀer ieeso ceW mecee ieS~ GvnW ueeKe-ueeKe veceve~
ye´.kegÀ. DeelceHe´keÀeMe, mecHeeokeÀ, %eeveece=le YeJeve, MeeefvleJeve, Deeyet jes[ Üeje mecHeeove leLee DeesceMeeefvle efHe´efvìbie Hes´me, MeeefvleJeve -307510, Deeyet jes[ ceW He´peeefHelee ye´ïeekegÀceejer F&MJejer³e efJeMJe efJeÐeeue³e kesÀ efueS íHeJee³ee~ meb³egkeÌle mecHeeefokeÀe - ye´.kegÀ. Gefce&uee, MeeefvleJeve E-mail : omshantipress@bkivv.org, gyanamritpatrika@bkivv.org
Ph. No. : (02974) - 228125