Cultuur op school
Najaar 2016
a them
n e k kij het leukste magazine over cultuur op school - lesideeĂŤn, nieuws en praktijkverhalen
mening Tekst: Marijke Schäuikes
IS LEREN KIJKEN BELANGRIJKER DAN LEREN LEZEN?
JA
NEE
Marjolijn Koot ICC, coördinator kunstmenu en leerkracht groep 1/2 Sterrenschool Bikube in Hoofddorp. Leren kijken vind ik belangrijker dan leren lezen. Maaike Cortlever manager Als kinderen niet goed kunnen kijken, komen ze in leesbevordering Bibliotheek groep 3 als ze leren lezen in de problemen omdat ze Velsen. Kinderen zijn steeds niet weten hoe de vormen van de letters eruit zien. jonger bezig met het verwerken van Iedere drie weken beginnen wij met een nieuw thema. beelden via apps, tv en social media. Ik maak bij alle thema’s uitgebreide kijk/speeltafels en doe De hele samenleving is ingericht op oefeningen in het zien van verschillen. Ik wil de leerlingen informatieverstrekking via beeld. Daarom leren om nauwkeurig waar te nemen en dat heeft zou je snel geneigd zijn om deze stelling resultaat. Ik zie dat ze beter scoren op de Citotoets met te ondersteunen. Tenminste, als ‘leren kijken’ de plaatjes. betekent dat je kritisch blijft op wat je ziet en dat je Door mijn VTS-opleiding (Visual Thinking leert hieraan duiding te geven. Strategies, red.) ben ik zelf enthousiast Maar juist dat leren duiding geven gaat altijd gepaard geworden voor het kijken naar kunst; ook met praten over wat je ziet. Hierbij helpt een uitgebreide ikzelf ga steeds meer zien en bewuster woordenschat. Want wie meer woorden kent, kan zich beter kijken. Dat enthousiasme draag ik over uitdrukken en de interactie aangaan over de beelden die hij of op mijn leerlingen. Ik wil ze graag zij ziet. Daarom is lezen ontzettend belangrijk. Immers met een bewust maken van hun omgeving kwartier vrij lezen per dag vergroot je je woordenschat al met 1500 en waar ze mee bezig zijn. Laat woorden per jaar! ze maar zo veel mogelijk zien, Leren kijken is eigenlijk een variatie op leren lezen. Het lezen is hier de beleven en verwoorden. vertaalslag van het beeld dat je ziet naar de interpretatie die je hieraan geeft. Simpelweg waarnemen is in onze samenleving niet meer voldoende. Analyseren en begrijpen moet je leren. Leren kijken en leren lezen gaan hierin altijd samen en versterken elkaar.
Hoofdredactie: Vibeke Roeper Eindredactie: Hanna van der Veen Redactie: Tamara Oortwijn (ICC’er St. Leonardusschool Heemskerk), Marijke Schäuikes (adviseur cultuureducatie Plein C), Vincent Lamers (vakleerkracht muziek en ontwikkelaar bij Hart Cultuur in School), Sjaak Bos (docent iPabo Alkmaar) Met bijdragen van: Tamara Oortwijn, Vibeke Roeper, Marijke Schäuikes, Rob Komen, Aafje Moonen, Hille Takken, Hanna van der Veen,
2 prikkels
Ellie van den Bomen Illustraties: Marloes Toonen, Yke Bartels Foto’s: Martijn de Vries, Plein C, Tomek Aaron Dersu Withfield, Vormgeving: Ykeswerk Drukwerk: Zwaan Printmedia Prikkels is een uitgave van Plein C en kwam tot stand met subsidie van de provincie NoordHolland en het Fonds voor Cultuurparticipatie. Prikkels verschijnt drie keer per jaar Oplage: 2.500
Abonnementen: Noord-Hollandse basisscholen, cultuuraanbieders en gemeenten ontvangen 1 gratis exemplaar. De distributie wordt verzorgd door Abonnementenland in Heemskerk. Losse nummers € 5,50 Jaarabonnement € 15,Teamabonnement (3 exemplaren) € 40,Info en aanmelden: www.prikkelsonline.nl Adverteren: Ook adverteren in Prikkels? Dit kan al vanaf € 140,- per nummer.
Bekijk de mogelijkheden op www.prikkelsonline.nl Vierde jaargang nummer 12 Alle rechten voorbehouden. Deze rechten berusten bij Plein C c.q. de betreffende auteur. ISSN: 2214-3777
inhoud
Virtueel visueel Op een warme zomeravond sta ik in de zolderkamer van mijn oudste zoon Gijs. Een hightech masker op mijn hoofd, in mijn handen twee controllers, en een lange kabel van m’n achterhoofd naar Gijs’ computerkast. Zo beklim ik een berg in IJsland, en wandel ik door Florence. Ik sta met mijn neus bovenop de Mona Lisa, loop een rondje om Michelangelo’s David en schilder een bloemenwei in 3D. Een absurde hallucinatie? Nee, de virtuele werkelijkheid. Je weet niet wat je ziet. Deze nieuwe* Prikkels gaat over kijken. Het is de meest basale leerstrategie, zelfs een baby kan het, schrijft Marije Visser in haar essay. Maar wat gebeurt er als je kinderen beelden laat zien die ze niet herkennen? Ook de aanpak van Visual Thinking Strategies draait om leren van kijken. Ellie van den Bomen doet voor hoe je met drie simpele vragen kinderen kan laten redeneren en associëren. Verder kijken we mee met de leerlingen van de Zomerschool die leren filmen en monteren, en laat Rob Komen zien hoe je een kijkdoos maakt. Onze wereld is vol beelden en het is ongelofelijk hoe snel we wennen aan nieuwe beelddragers. Binnenkort is virtual reality net zo gewoon als Netflix. Dat wordt lekker bingewatchen in het virtuele museum – ik zie het wel zitten! Vibeke Roeper * Vanaf nu vind je alle lesideeën, en werkbladen en artikelen uit Prikkels ook op www.prikkelsonline.nl
10
n dere n i k Leer r veren l obse van sne aats in pl cannen r leren s ove isser
V arije oed an M v y t erfg a e m Ess n kijke
16
p t er o , r u e geb eelding Wat je afb deze raan kan waa t zien? da king l Thin
l in Visua choo les is s o v Een As p de m gy o e t a r terda St Ams
24
doos k ij k n n ee werk! a v k Maa en kunst ele school h e or de e vo men b Ko o R van
e Lesid
En verder 4 Nieuws en tips - Prikbord 6 Filmend op de Klassefoto 8 Kijken & kopen 14 Begrijpend kijken 20 Wie wat bewaart...
22 3 x frisse start 23 Missie geslaagd? 26 Door hun ogen kinderen vertellen 28 Snelle les prikkels 3
prikbord
2 x lezen 1. Een kleurrijke basis Artikelen en interviews die samen een zeer compleet overzicht geven van alle actuele ontwikkelingen in het cultuuronderwijs. www.lkca.nl 2. Cultuur2 Handboek voor leerkrachten en pabostudenten waarin Barend van Heusden, Astrid Rass en Jeroen Tans een theoretisch en praktisch kader voor cultuuronderwijs uitwerken. www.vangorcum.nl
Voor ICC’ers met ambitie: de Post HBO Cultuurbegeleider! Start op 26 oktober in Haarlem www.inholland.nl/academy
Wie is het? Van Wie-is-het met geschilderde portretten tot het ontdekken van emoties in kunst. Je vindt het in de praktische werkbladen rond kunst en de vaardigheid KIJKEN, op www.expertisecentrumkunsttheorie-po.nl/ werkvormen/kijken
4 prikkels
Nationale Archeologiedagen Wie goed kijkt naar een archeologische vondst kan een heleboel ontdekken: hoe het gemaakt is, of hoe het gebruikt is. Kijken en beleven staan centraal tijdens de Nationale Archeologiedagen op 14, 15 en 16 oktober. Ontdek archeologie in het museum of op een opgraving, maak een tentoonstelling van eigen vondsten in de klas of nodig een archeoloog uit op school. Kijk voor inspiratie en activiteiten in de buurt op www.archeologiedagen.nl/programma
xxxxxxxx nieuw! www.prikkelsonline.nl Hier vind je alle werkbladen en lessen uit Prikkels én je leest er alle oude Prikkels.
3 x kijken
Lesideeën Voor altijd jong
DE MIER Groep 5, 6, 7, 8 Door: Koffie & Kaas Op een dag laat de mier zijn huis achter en gaat op zoek naar de verte. Waar de verte zich bevindt, en wat de verte precies is, weet hij niet, maar dat hij gaat staat vast! Een muzikale vertelvoorstelling gebaseerd op het boek ‘Het vertrek van de mier’ van Toon Tellegen. VALENTINO Groep 1,2,3 Door: Vlinders & Co Valentino is een kikker zonder broertjes of zusjes. Zijn moeder noemt hem altijd ‘mijn kleine prins’ en Valentino gelooft dat hij écht een prins is. Hij besluit op zoek te gaan naar de prinses die in het kasteel in de bergen woont. Het ontroerende liefdesverhaaltje wordt verteld en gespeeld met poppen in een pop-up boek, waaruit zich ongelooflijke taferelen ontvouwen. NEE HÈ, OPA EN OMA WÉÉR KWIJT! Groep 1 t/m 8 Door: Mijn Sterke Producties Het is ongelooflijk, maar opa is wéér kwijt. En dat is niet het enige, hij heeft oma meegenomen. Opa is een geweldig persoon, maar laat zijn familie altijd erg schrikken. Deze voorstellingen zijn te vinden op www.cultuurindeklas.nl
Kunstgebouw brengt traditiegetrouw een reeks kunstzinnige lesideeën bij het thema van de Kinderboekenweek, en dit jaar is dat Voor Altijd Jong! Voor elke bouw schreef Mariet Lems een gedicht en een verwerkingsopdracht. www.kunstgebouw.nl
Nieuwe plannen CMK Overal in het land leggen culturele instellingen en scholen op dit moment de laatste hand aan de nieuwe plannen voor Cultuureducatie met Kwaliteit in Noord-Holland. Op www.cmknoord-holland.nl lees je welke instellingen en scholen in jouw gemeente betrokken zijn, en hoe je kunt aansluiten.
Parcival is Cultuurschool 2016 Vrijeschool Parcival uit Hoorn won de juryprijs met een indrukwekkend cultuurprogramma. Lees verderop in deze Prikkels wat de leerlingen daarvan vinden. Campus Columbus uit Heerhugowaard ging met de publieksprijs naar huis. Plein C reikt jaarlijks deze prijzen uit.
Muziekmethode kiezen? Voor schoolteams die het lastig vinden om een geschikte muziekmethode te kiezen, heeft het LKCA een praktische online vergelijkingstool ontwikkeld. De Matrix Muziekmethoden PO geeft aan de hand van vijftig vragen veel informatie over de inhoud van twaalf verschillende muziekmethoden. www.lkca.nl prikkels 5
klassefoto Tekst: Hille Takken Foto: Tomek Aaron Dersu Withfield
6 prikkels
Groep Blauw van zomerschool Amsterdam maakte filmpjes en monteerde de beelden. De les werd verzorgd door De frisse blik.
Van links naar rechts Zakaria (11) In dit project leren kinderen met techniek werken. Dat is belangrijk voor als je later groot bent. Als je zoontje jarig is, moet je wel weten hoe je een filmpje kunt opslaan bijvoorbeeld. Mohamed (11) Toen we mensen in de Albert Heijn gingen interviewen, was ik een beetje verlegen. Maar ik werd niet rood, ofzo. Anyéley (11) Ik wou zelf niet op camera, dus ik heb alleen maar gefilmd. Ik vind filmen leuker. Ik wil later een opleiding met sport doen. Judi (10) Ik heb meningen gehoord die ik nog niet in mijn hoofd had. We vroegen: ‘Is Albert Heijn duur?’ Toen zeiden ze: ‘De bonusartikelen zijn niet duur.’ Daar had ik zelf nog niet over nagedacht. Sydney (11) Ik heb geleerd om goeie argumenten te bedenken. Dat haat ik. Gewoon irritant. Een stelling – daar ben je voor of tegen. Klaar. Akasya (11) Je kon leren wat mensen hun meningen zijn en hoe een interview eruit ziet. Als iemand dezelfde mening heeft, ben je niet alleen. Als iemand anders een andere mening heeft, moet je respect hebben. Yasmina (11) Ik heb geleerd hoe je films netjes maakt; stukjes knippen en bij elkaar plakken. Nu weet ik een beetje het geheim van de journaal. Yasmin 11 Het monteren vond ik het allerleukste, omdat je een grappig filmpje ervan kon maken met effecten en een muziekje. Firdaouss (11) Ik heb geleerd hoe je moet interviewen. We hadden ook geleerd wat voor cameraposes er zijn, bijvoorbeeld het kikvorsperspectief, een medium of een totaalshot. Aziz (11) Volgens onze opdracht waren wij tegen de stelling ‘School moet later beginnen’. Maar van mij mag school best later beginnen. Mensen die we interviewden waren vaak tegen, omdat ze willen leren lezen, zodat ze geld kunnen verdienen. Bilal (11) Docenten moeten dit project zeker kiezen, want het is leuk om naar een pleintje te gaan en daar mensen te interviewen. Salaheddine (12) Ik was bang dat mensen niet gefilmd wilden worden, of agressief zouden worden. Dat is gelukkig niet gebeurd. Davies (11) We leerden samenwerken, dat was niet moeilijk. We verdeelden het werk, deden alles om de beurt. Ik vond het leerzaam, omdat je leert hoe je iemand anders kan begrijpen, als die een andere mening heeft dan jij.
prikkels 7
kijken & kopen
et bril h ality e e R o t l de irtua de V rwijs van en die je t f e de Ge ats 59,uron t pla cultu e bekijk Vive € 9 J C T l st? kom ezoekt. H leshop.n b nso o c niet . www
ls ier a moo 5,00 d l e wer e bril € t de z Word ze is? Ro kel o in r w s t alle Fees
en?
g iste o moo ,00 e d 1 t heef nveer € Wie e el Pauw menwink bloe
Sommige dingen zijn te leuk, te goed, of te slim om niet te delen. Dit is wat wij zouden willen kopen voor onze les over kijken!
s. nder ens a rolletje. e k j i K wc iet? r een e je n Doo ? Wat zi 00 zie je etje € 0, Wat ll wc-ro
e wat j aakt, et dit m e wat j je ziet, m . t Deel tje n wa eraa e t doe ibele cam 36,95 flex ra € came .com Hue d h e hu
’s! t foto ema Direc € 65,- H a r ame tax c
Ins
eeft, jes h g o o l. a iets n zie 0 Zodr t het ee 2,0 g € j i r s k gje eloo .nl Wieb ingtiger y Fl
8 prikkels
essay
Over het plezier van kijken naar erfgoed
Tekst: Marije Visser
WAT ZIE JE? Kinderen groeien op met beelden maar begrijpen lang niet alles wat ze zien. Ook kijken moet je leren.
Marije Visser werkte als leerkracht en museumdocent, en is nu adviseur, trainer en educatief ontwikkelaar van o.a. de Erfgoedleerlijn Noord-Holland, Erfgoedtools en Mediaspoor.
10 prikkels
‘Wat zie je? Van welke materialen is de kleding van die man gemaakt?’ We staan voor het portret van Eleazar Swalmius in het Rembrandthuis. De zeventiende-eeuwse predikant is, gekleed in een zwart gewaad, geschilderd door Rembrandt. Ik ben de museumdocent, voor mij staat een groep 7. Terwijl de kinderen naar het schilderij kijken, observeer ik de groep en zie het gebeuren: hun ogen glijden weg van het schilderij, ze staren naar links, rechts of erboven. Een schaduw van lichte paniek, een snelle blik naar klasgenoten. En dan begint het grote gokken. Alle soorten textiel die ze kennen worden opgenoemd: katoen, wol, linnen… Alsof ik een televisiequiz presenteer en zij het goede antwoord moeten raden.
xxxxxxxx
prikkels 11
essay
Verder dan je neus lang is
Volgens de theorie van Cultuur als cognitie, ontwikkeld door Barend van Heusden van de Rijksuniversiteit Groningen, is waarneming de oudste en eerste strategie in een mensenleven om je te verhouden met de wereld om je heen. Denk aan een pasgeboren baby, maar ook aan een jongste kleuter in de kring; die zit er de eerste dagen voor spek en bonen bij. Maar al gauw zie je het kind voorzichtig bewegingen en geluiden nadoen. Vanuit een behoefte om erbij te
horen verwerft de kleuter zich een plek in de groep door goed te kijken en te imiteren. De kleuterjuf geeft intussen les met heel haar lichaam: begrippen worden niet alleen in woorden benoemd, maar ook verbeeld met gebaren of met voorwerpen. Zo visualiseert en concretiseert zij nieuwe begrippen en helpt zij de kleuter grip te krijgen op deze nieuwe wereld. Van alles wat je ziet maken de hersenen een blauwdruk in het waarnemingsgeheugen. Dingen die je vaker ziet, herken je op basis van een paar kenmerkende aspecten. Denk aan de tekeningen van Dick Bruna: twee flaporen en een slurf is een olifant. Terwijl de jongste kleuter nog weinig blauwdrukken heeft om op terug te vallen, en het waarnemen hem veel energie kost, kunnen oudere kinderen – mede dankzij het grote aantal beelden en beeldschermen in hun leven - steeds sneller visuele informatie verwerken. Veel kijkervaring maakt het mogelijk om oppervlakkig scannend te kijken, informatie te filteren en snel je weg te vinden. Vanuit evolutie gezien: op zoek naar voedsel of een schuilplaats. Voor kinderen op school: op zoek naar het goede antwoord.
Bont!
Dat is wat mijn groep 7 aan het doen is: vluchtig scannen en terugvallen op eerder verworven kennis. Maar ze komen er niet uit. Ik vraag ze opnieuw om te kijken. En dan, spontaan: “Bont, hij heeft een bontkraag!” Met een uitroepteken, want het is een ontdekking die de leerling zelf gedaan heeft; geen gewenst antwoord, maar een eigen waarneming en eigen constatering. En plotseling zijn ze honderd procent betrokken. Waar ik de leerlingen daarna op kan wijzen is het talent van Rembrandt om de kijker de illusie te geven van een bontkraag. Want het gewaad van Eleazar is helemaal zwart, maar door de toets van de kunstenaar ontstaat er voor je ogen een bontkraag - wat een magnifieke stofuitdrukking! Met dit
12 prikkels
soort zinnen verbaliseer ik de waarneming van de leerlingen in kunsthistorische concepten, en laat ik de leerlingen al kijkend ervaren welke kwaliteiten Rembrandt tot een groot kunstenaar maken. Zo wordt de theorie van de kunstgeschiedenis geen gereproduceerd verhaaltje, maar een eigen ontdekking en een gedeelde ervaring.
Waarnemen als leerstrategie
Kijk erfgoed! Voor jonge kinderen is erfgoed moeilijke materie. Het staat bol van betekenis waar een kind nog weinig weet van heeft. Betekenis is niet zichtbaar, omdat het door mensen verleend wordt. Bovendien is het statisch, dus discutabel. Goed kijken kunnen kinderen wel en dat helpt hen om zelf betekenis te verlenen aan erfgoed. Plein C ontwikkelde producten voor erfgoededucatie waarbij het visuele de eerste informatiedrager is en pas daarna de tekst en uitleg volgt. Zie: www.erfgoedtools.nl, www.erfgoedleerijn.nl
Hoe komt het dat de leerlingen in eerste instantie mijn vraag proberen te beantwoorden zonder te kijken? Hoort het bij de fase van hun cognitieve ontwikkeling? Ligt het aan mijn museumles? Of zegt het iets over ons schoolsysteem? Hoewel de leerlingen van nu opgroeien in een beeldcultuur, draait het schoolse leren om het verbaliseren van informatie. Leerlingen oefenen een groot deel van hun schooltijd in het abstraheren van kennis door rekenen, schrijven, spellen en lezen. De zaakvakken komen vaak neer op het reproduceren van voorgekauwde informatie. Leren vanuit de eigen waarneming – denk aan het bekijken van planten, dieren, biologische processen, fossielen, schilderijen, oude kaarten, historische objecten, technische voorwerpen of bouwwerken – krijgt veel minder aandacht. Dat dit zijn weerslag heeft is te merken als leerlingen naarstig in hun geheugen graven naar ‘gewenste’ antwoorden in plaats van zich open te stellen voor nieuwe waarnemingen. Dat is jammer, want kijken, echt goed observeren, is een vaardigheid die in
aanleg bij ieder kind aanwezig is. En een neerslag maken van die observatie (in de vorm van een tekening, beschrijving, tabel of grafiek) is een belangrijke academische vaardigheid die je al vroeg kunt ontwikkelen. In de theorie van Cultuur als cognitie is waarneming sensorisch, gericht op het kennen van de werkelijkheid. Elke ontdekking wakkert de nieuwsgierigheid aan, kan nieuwe vragen oproepen, en geeft de leerling de kans zelf betekenis te geven aan de wereld om zich heen. Zo stimuleert kijken ook het zelfstandig denkvermogen,
Leren kijken
Om kinderen te stimuleren goed te kijken, kun je ze om te beginnen bewust maken van het verschil tussen de twee manieren van kijken: scannend herkennen en observerend onderzoeken. Die tweede manier van kijken vraagt om vertraging en een uitgesteld oordeel. In het drukke schoolprogramma is die rust er niet altijd, maar in het museum is vertraging een gegeven. Daar kan het tempo omlaag, er mag gedraald worden, het hoeft even niet efficiënt en snel, en er is ruimte voor ontdekking en verwondering. Dát is dus de troef van de museumdocent: de juiste sfeer creëren, en de tijd nemen om samen met de leerlingen en de leerkracht nieuwe ontdekkingen te doen. En wie weet inspireert het ze om ook in de klas af en toe te stoppen met reproduceren van kennis, en zelf bewust te gaan kijken en onderzoeken.
LEER ZE HET VERSCHIL TUSSEN OPPERVLAKKIG KIJKEN EN OBSERVEREN prikkels 13
achtergrond Tekst: Vibeke Roeper Beeld: Shootmedia
‘Dit werd me duidelijk: het kind kan tot een hoogen graad van tot aanschouwings- en taalkennis gebracht worden, vóór het verstandig genoeg is, om het lezen of spellen te leren’. Zo startte de Zwitserse schoolmeester Johann Heinrich Pestalozzi twee eeuwen geleden met het ‘aanschouwingsonderwijs’ een revolutie in het denken over leren.
BEGRIJPEND KIJKEN
14 prikkels
In die tijd gingen onderwijzers er vanuit dat een kind pas kon beginnen met leren als het kon lezen en schrijven. Dat betekende twee dingen: ten eerste had het geen zin om een jong of dom kind kennis van de wereld bij te brengen. En ten tweede was leren lezen de allerbelangrijkste opgave van het onderwijs. Dus die letters en woorden werden er vanaf de eerste schooldag in gestampt, zodat kinderen vervolgens uit leerboekjes kennis konden vergaren. Pestalozzi merkte hoe jonge kinderen nieuwe begrippen leerden door onbekende voorwerpen en situaties te vergelijken met de dingen die ze al kenden. Hij begon ‘aanschouwingsboeken’ en ‘goedgekozen voorwerpen en teekeningen’ te gebruiken om zijn jonge leerlingen vertrouwd te maken met begrippen die ze daarná pas zouden leren lezen en schrijven. Zijn navolgers gingen verder met het ontwikkelen van hulpmiddelen voor aanschouwelijk onderwijs: Bijbelse, historische en natuurkundige prenten en schoolplaten. Buiten het klaslokaal zagen kinderen zelden zulke kleurrijke, intrigerende en beelden. Fast forward naar onze tijd, en in plaats van de schoolplaten hebben we het digibord en rijk geïllustreerde schoolboeken. Maar de beelden die, meestal zorgvuldig geselecteerd, het klaslokaal binnenkomen zijn bijna saai vergeleken met de overdaad aan beelden daarbuiten, thuis en op straat. Het zijn beelden met een bedoeling die voor kinderen niet altijd te doorgronden is. En het zijn beelden die niet ‘zomaar’ zijn ontstaan en ons ook niet ‘zomaar’ bereiken. Haast altijd zit er een bedoeling achter, en heel vaak een commercieel of politiek belang. Het Sociaal en Cultureel Planbureau heeft becijferd dat beelden steeds belangrijker worden als informatiebron. We besteden gemiddeld drie uur per dag aan kijken naar beelden, en maar anderhalf uur aan lezen. Daarom komt er steeds meer aandacht voor ‘beeldgeletterdheid’ - het vermogen om de gedachtegang en de bedoeling van de makers van die beelden te doorgronden. Lucas Westerbeek van filmeducatiebedrijf De frisse blik pleit zelfs voor ‘begrijpend kijken’ als schoolvak. Te vaak ziet hij dat leerlingen, maar ook leraren, een foto of film als objectieve waarheid aannemen. Maar, zegt hij, wiens waarheid zien we eigenlijk? Wie is de maker, wat is zijn of haar boodschap, en welke technieken zijn
er gebruikt om het beeld precies zó bij ons te krijgen, dat wij die boodschap eruit halen? En ook: wat zien we níet, wat is bewust of onbewust weggelaten? Geen enkel beeld is immers toeval; het is bedacht, geregisseerd, bewerkt en gepresenteerd, en in elke stap heeft de maker allerlei keuzes gemaakt en bedoelingen gehad. Oefenen met het doorzien van bedoelingen, daar kun je volgens Westerbeek niet vroeg genoeg mee beginnen. Als Pestalozzi in onze tijd zou leven, dan gaf hij Westerbeek vast gelijk. Misschien zou hij het zelfs tijd vinden voor een nieuwe vorm van aanschouwelijk onderwijs, waarin niet het beeld, maar het ‘frame’ en het ‘script’ centraal staan; de technieken om onze perceptie en gedrag te sturen. Want dat gebeurt niet alleen in foto’s, films en games, maar ook in de ‘werkelijkheid’. Ogenschijnlijk vrijwillige en toevallige keuzes zijn vaak het resultaat van een slim ontworpen scenario. Een pretpark is een goed voorbeeld; daar is alles gericht op een onvergetelijke, positieve ervaring in een veilige omgeving die bezoekers ‘helpt’ om meer uit te geven dan ze misschien van plan waren. Ikea: precies hetzelfde verhaal. Maar ook ziekenhuizen, verkeerspleinen, supermarkten en festivalterreinen zijn zo ontworpen dat ze ons gedrag sturen zonder dat we het merken. Dat is trouwens niet iets om huiverig voor te zijn, of om kinderen voor te willen beschermen. Veel zinvoller en leuker is het om ze de trucs te leren doorzien, en ze ermee te laten spelen. Fotografie, film en games zijn perfecte middelen om kinderen vaardig te maken in de universele beeld-taal, zodat ze volop kunnen participeren in de beeld-cultuur van de grote wereld.
TIJD VOOR EEN NIEUWE VORM VAN AANSCHOUWELIJK ONDERWIJS prikkels 15
in gesprek Tekst: Marijke Schäuikes en Ellie van den Bomen Foto: Martijn de Vries
Bij VTS kies je afbeeldingen die de leerlingen aanspreken, die ze kunnen begrijpen maar waar ook veel te puzzelen overblijft. Kunstwerken bieden die gelaagdheid.
Waaraan zie je dat? 16 prikkels
‘Ik vind het heel grappig, de spullen en tafel staan buiten in plaats van binnen’ zegt Cecile. Op het digibord staat een afbeelding met op de voorgrond een man, vrouw en vier kinderen op een bank die op een vloerkleed staat. Om hen heen staat huisraad die normaal binnen staat – een televisie, een bed, een kast – maar ook verschillende dieren. In de achtergrond een huis.
Wat gebeurt er?
‘Wat gebeurt er in deze afbeelding?’ was de vraag waarop Cecile antwoordde. Haar opmerking roept nieuwe reacties op. Zephyr: ‘Ik denk dat het een boerenfamilie is die net een nieuw huis heeft gekocht en net is gekomen.’ Thomas: ‘Ik denk dat ze alle meubels hebben weggehaald omdat ze er een nieuw stuk zelf bij gebouwd hebben.’ Visual Thinking Strategies (VTS) is een methode om naar kunst te kijken. Het gaat om open en zonder oordeel kijken naar kunstwerken, en luisteren naar en voortbouwen op elkaar. Bij VTS is de gespreksleider geen bron van kennis maar begeleidt het gesprek volgens een vast patroon. De methode is eenvoudig te leren. De basis bestaat uit drie vragen die structuur geven aan het gesprek: wat gebeurt er in deze afbeelding? Waaraan zie je dat? Wat kunnen we nog meer ontdekken? De gespreksleider voegt niets toe maar parafraseert elke opmerking op een neutrale manier.
Parafraseren
Afbeelding op het digibord: foto uit de serie Material World van Peter Menzel
Parafraseren, het herhalen van elke opmerking met nieuwe woorden, heeft verschillende functies. Elke opmerking wordt gehoord en gewaardeerd op dezelfde manier. Je vergroot de woordenschat door begrippen die kinderen omschrijven te benoemen. Marcello: ‘Ik denk dat het zich in Peru afspeelt. Ik zie dat aan de kleur tint van de mensen en ook aan de ezels.’ De gespreksleider parafraseert: ‘Je ziet aan de huidskleur van de mensen dat het in Peru zou kunnen zijn’, en benoemt ook de verschillende redeneringen en hoe het gesprek zich ontwikkelt. Bijvoorbeeld: ‘Je sluit aan bij wat Soete zegt: dat het een boerderij zou kunnen zijn’. Of: ‘In tegenstelling tot wat Cecile zegt, ….. .’ Deze manier van discussiëren nemen leerlingen die regelmatig VTS’sen na verloop van tijd over. Zo ook deze groep, die al twee jaar met VTS werkt. Marla: ‘In tegenstelling wat Thomas zei, ik denk van niet dat het achter-
prikkels 17
in gesprek
ste gedeelte de slaapkamer zou zijn, waarom halen ze dan dat bed naar buiten.’
Waaraan zie je dat?
LEREN VERTROUWEN OP JE EIGEN WAARNEMING VTS Nederland De ICC’er van de Asvo-school werd gegrepen door VTS vanwege de eenvoud waarmee je zo’n afbeelding kunt benaderen. ‘Wat heerlijk dat je er als leerkracht niet van alles van hoeft te weten of je eindeloos in de stof moet verdiepen. De aanpak is zo eenvoudig en is hetzelfde voor elke leerling, ongeacht zijn of haar niveau.’ Inmiddels zijn alle leerkrachten van de Asvo-school door VTS Nederland opgeleid tot gespreksleider. Wil je meer weten over de workshops en trainingen van VTS Nederland, kijk dan op www.vtsnederland.org 18 prikkels
Na het parafraseren van een opmerking die een interpretatie is, stelt de gespreksleider de tweede VTS-vraag: waaraan zie je dat? Daarmee vraag je de kinderen argumenten aan te dragen voor hun opmerkingen. Je vraagt nadrukkelijk niet naar ‘waarom’ maar ‘waaraan zie je dat?’ Waaraan zie je dat ze het huis groter hebben gemaakt? Waaraan zie je dat ze misschien net gearriveerd zijn? Waaraan zie je dat ze niet zoveel geld zouden hebben? Het antwoord ligt in de afbeelding, de leerlingen kijken opnieuw en ontdekken meestal nog nieuwe aspecten. Ze leren hun mening te onderbouwen én ze leren te vertrouwen op hun eigen waarneming. Ook het aanvoeren van ‘bewijzen’ wordt vanzelf een gewoonte in gesprekken met de kinderen. Soete: ‘Nou, ik denk dat het misschien een boerderij is want ik zie daar ook een haan en een schaap daar in de hoek en een koe. Dat zijn allemaal dieren die ze bij een boerderij hebben.’
Wat kunnen we nog meer ontdekken?
De derde vraag: wat kunnen we nog meer ontdekken? daagt de kinderen uit om telkens opnieuw naar de afbeelding te kijken, voort te bouwen op elkaars opmerkingen of juist nog nieuwe aspecten te ontdekken. Zeno: ‘Nou ik ben aan het twijfelen of ze nu wel uit onze tijd zijn of niet. Ze hebben een beetje ouderwetse meubels, een ouderwetse televisie en stoelen. Ja, maar die kleren van die mensen die daar zitten, die zijn wel een beetje uit onze tijd’. Pablo: ‘Ik vind het inderdaad een beetje apart, zij zien er best modern uit en best wel rijk die familie, ze hebben heel veel lagen aan. Misschien dat ze vroeger ergens rijk woonden en dat ze eens wilden kijken hoe het zou zijn om minder rijk te leven of zoiets. Julia: ‘Ik zie de schoenen van de moederfiguur naast de koe liggen en dat is wel grappig’. Zita: ‘Ehm … ik denk niet dat ze rijk zijn’. Jackie: ‘Ik denk dat ze wel vrolijk zijn want hun lachen allemaal’. Felix: ‘Ah, als je de uitspraak kent ‘geld maakt niet gelukkig’ - want misschien zijn ze niet zo rijk maar ze zijn wel heel blij.’
Kritisch denken
Zo leert VTS kinderen waarnemen en stimuleert het hun taalontwikkeling en kritisch denken. Uit onderzoek in de Verenigde Staten is gebleken dat kinderen die minimaal drie jaar lang, een maal per maand VTS-gesprekken voeren, deze manier van waarnemen en denken ook gaan toepassen op andere leergebieden zoals begrijpend lezen en gesprekken voeren. Intussen is deze bovenbouwgroep van de Asvo-school in Amsterdam al ruim een kwartier met elkaar in gesprek over de afbeelding. Bij een VTS-gesprek is er geen afsluitende conclusie en geen samenvatting van de verschillende meningen. Er is immers geen goed of fout. De gespreksleider bedankt iedereen voor zijn inbreng. Nadat het gesprek is beëindigd blijven de kinderen nog zachtjes napraten over de afbeelding.
Dingen leren doe je het beste door ze te beleven. In de interactieve tentoonstelling Zand tegen Zee in het Informatiecentrum Kust in Petten kan dat! Met een speurtocht, rondleiding, in een zeepbel en door het spel te spelen bij de watersnoodzolder. Buiten kun je het nieuwste stukje Nederland bekijken. Binnen leer je waarom hier van de zee land is gemaakt.
Welk voor eom gratis en bezoe op St randw
eg 4 te
k
Petten
hhnk. n tegenl/zandzee
een markt vol cultuur
Cultuur & Onderwijsmarkt noord-holland 15 maart 2017 www.pleinc.nl
xxxxxxxx Tekst: Vibeke Roeper
UI TGE LI C HT
Foto's: Teylers Museum
NIEUWE JAS VOOR
Haarlems erfgoedproject Prachtig of praktisch
Annabella Meddens van het Noord-Hollands Archief en Anneke Friedhoff van Bibliotheek Zuid-Kennemerland zijn vanaf het begin betrokken geweest bij de Haarlemse erfgoedleerlijn, en vertellen trots over het mooie, complete programma en de enthousiaste reacties van leerlingen, leerkrachten en ouders. Ook constateren ze tevreden dat veel scholen elk jaar meedoen, waarmee het oorspronkelijke doel – dat elke leerling in acht jaar tijd alle erfgoedinstellingen bezoekt – bereikt wordt.
Wie wat bewaart … Verzamelen is het verbindende thema in de leerlijn. Niet alleen omdat elke erfgoedinstelling zich daarmee bezig houdt, maar ook omdat elk kind van verzamelen houdt. Tijdens de voorbereidende lessen en de bezoeken leren de kinderen waarom het belangrijk is om erfgoed te bewaren. Spelenderwijs ontdekken ze verbanden tussen hun eigen dagelijks leven en de verhalen die de museale voorwerpen en historische documenten vertellen. Tot voor kort werd het project via een indrukwekkende meerdelige leskist in de scholen gebracht. Elke groep kreeg een ‘laagje’ van de kist en kon met de materialen en werkbladen aan de slag. Een bezoek aan een van de erfgoedinstellingen hoorde er natuurlijk bij, net als een presentatie of tentoonstelling op school.
20 prikkels
Het is intussen al zo’n tien jaar geleden dat in Haarlem het project Wie Wat Bewaart, Heeft Wat! ontstond. De Haarlemse musea, het archief, de historische vereniging en de bibliotheek sloegen de handen ineen om een doorlopende leerlijn te bouwen. Nu presenteren de instellingen een vernieuwde, digitale versie van het project.
In de vernieuwde versie is de fysieke leskist vervangen door een digitale. Jammer, vinden Anneke en Annabella, want hij was prachtig, maar helaas niet praktisch. Bovendien was het controleren en transporteren van de kisten een enorm karwei. Digitaal materiaal is altijd beschikbaar en gemakkelijk te actualiseren. En door al het materiaal digitaal aan te bieden, is er geen limiet meer aan het aantal deelnemende scholen. Het zal misschien even wennen zijn dat leerkrachten nu zelf hun werkbladen moeten printen, of voorwerpen verzamelen. Aan de andere kant biedt het digitale programma extra mogelijkheden: foto’s, films en digitale spelletjes om leerlingen op het bezoek voor te bereiden.
Topervaring Bij het actualiseren en digitaliseren was het Leerplankader Erfgoededucatie van SLO het uitgangspunt. Ook zijn er nieuwe, afwisselende werkvormen toegevoegd, en wordt via filosofische vragen meer aandacht besteed aan reflectie. Dit schooljaar gaan de Haarlemse scholen met de vernieuwde leerlijn aan de slag. De scholen die al een voorproefje hebben gekregen van het nieuwe programma zijn enthousiast: ‘De voorbereidende lessen sluiten goed aan bij het bezoek. Het was leuk om te zien wat de kinderen nog wisten, en daarna in het echt konden ervaren. Een goede afwisseling van luisteren, zien en doen. Wat een topervaring!’
xxxxxxxx
Wie wat bewaart
Aan Wie wat bewaart, heeft wat! doen mee: Teylers Museum, Frans Hals Museum, Archeologisch Museum Haarlem, Grote of Sint Bavokerk, Historische vereniging Haerlem, Museum Haarlem, Bibliotheek Zuid-Kennemerland, Noord-Hollands Archief en Het Dolhuys. De kosten zijn â‚Ź 75 per groep. Informatie en reserveren via www.wiewatbewaartheeftwat.nl. prikkels 21
Elke concentratieboog is eindig. Daarom drie tips om in een paar minuten weer fris en scherp te zijn.
3x Fris Verzameld door Hanna van der Veen
GYMNASTIEK VOOR JE FANTASIE Energizer Uit de knoop Laat alle leerlingen
in een kring gaan staan, met de gezichten naar elkaar toe. Houd één leerling apart. Tel tot 3 en laat op de derde tel elke leerling beide armen naar voren steken en zo snel mogelijk een willekeurige hand pakken. Iedereen moet met beide handen hand-in-hand staan. Het resultaat is een grote kluwen van armen en leerlingen. Laat
iedere leerling – als dat kan – een klein stapje terug zetten. Dit is de knoop. De leerling die je apart hebt gehouden moet de knoop zo goed mogelijk uit de war halen, maar de leerlingen mogen niet de handen loslaten. Deze energizer duurt zo’n 10 minuten. Op: www.101werkvormen.nl
Creatief denken Wat is dat? Teken, als alle kinderen stil aan het werk zijn, een gek figuurtje op het bord. En wacht totdat de leerlingen de tekening opmerken. Wat is het, wat zou het kunnen zijn?
Laat het gesprek op gang komen, geef de leerlingen de ruimte om eens open en aders te kijken. Van: Mylène Mcilveen, via creatiefdenkeninonderwijs.nl
Creatief doen Iets dat niet bestaat Laat de leerlingen allemaal een Marsmonster tekenen. Vergelijk de resultaten met elkaar. Welke overeenkomsten en clichés kom je tegen? Noteer die op het bord. 22 prikkels
Laat iedereen nogmaals een Marsmonster tekenen, waarin clichés niet voorkomen. Vergelijk weer met elkaar en reflecteer. Uit: Het Grote Vindingrijkboek van David van der Kooij
Voor een cultuurproject haal je alles uit de kast. En als het stof is neergedaald, vraag je af: was deze missie geslaagd?
missie geslaagd? Tekst: Tamara Oortwijn Foto: Martijn de Vries
Een boot voor Columbus De Campus Columbus uit Heerhugowaard is een Kindcentrum voor kinderen van 0 tot 12 jaar. Standaard klaslokalen hebben ze hier niet, wel werkruimten die op allerlei manieren worden ingezet. De school werkt vanuit Faseonderwijs; leerlingen maken deel uit van een unit en leren door te ontdekken aan de hand van steeds wisselende thema’s. Het idee In 2015 vierde de school haar 10-jarig jubileum met een schoolbreed project. ICC'er Lianne Lonis: ‘Alle units werkten toe naar een voorstelling waar een boot voor Columbus de ontdekkingsreiziger in elkaar werd gezet, en elke groep een deel van het schoollied liet zien en horen. Iedere leerling maakte een muziekinstrument, en versierde een plankje dat onderdeel werd van de boot.’ Het doel Lianne: ‘Met het tienjarig bestaan van onze school wilden we iets brengen wat door alle kinderen gedragen werd en ontzettend ‘Columbus’ zou uitstralen, dus even net anders. We wilden ook dat alle intelligenties in het project aan bod zouden komen, en dat er muziek aan te pas kwam.’ De cultuurpartner Om dit project van de grond te krijgen koos de school voor samenwerking met Feeling Creative. Het project werd in samenspraak opgezet. Lianne: ‘Zij hadden een geweldig idee dat goed bij de school paste, en dat ze helemaal op maat maakten voor Columbus.’ En? Lianne: ‘Het was echt tof, ieder kind deed mee. We gingen van de ene naar de andere 'wauw'. Iedereen had zijn eigen passende rol en daardoor werd het echt iets van de kinderen zelf.'
prikkels 23
Kunst werk Tekst en foto's: Rob Komen
KUNST KIJK DOOS
Onderbouw
Bespreek
Verzamel
Haal uit de supermarkt grote dozen en zet die dozen op school op hun kant, met de opening naar je toe. Er komt dus geen kijkgaatje, je kunt meteen de doos inkijken. Er valt zo ook genoeg licht naar binnen, zodat je geen doorschijnend papier in de bovenkant hoeft te plakken. Verder heb je stevig papier, verf, lapjes, stukjes hout en ander klein knutselmateriaal nodig.
Aan de slag
Kies een thema voor de hele klas. Zoals de onderwaterwereld of het oerwoud. Bespreek in de klas wat er bij dit thema hoort en wat je in je kijkdoos zou kunnen laten zien. Vervolgens gaan de kinderen aan de slag.
Een kijkdoos is vaak een schoenendoos met een kijkgaatje aan de voorkant en een doorzichtig vel in de bovenkant voor invallend licht. Beetje saai, toch? Zo’n kijkdoos gaan we dus juist niet maken.
Bespreek de werkstukken met de groep. Iedereen heeft enthousiast zijn best gedaan, dus natuurlijk is er eerst voor iedereen een compliment. In de kijkdoos moest diepte worden gemaakt. Hoe hebben de leerlingen dat voor elkaar gekregen? En er moest een verhaal te zien zijn. Welke originele oplossingen zijn er bedacht?
Laat zien!
Geef de werkstukken niet meteen mee naar huis, en laat ze ook niet verspreid door je lokaal staan, maar stapel ze op tot een grote wand en maak er een indrukwekkende tentoonstelling van. Liefst natuurlijk op een centrale plek in de school, tenslotte zijn jullie trots op het resultaat!
Diepte aanbrengen – vijf tips
1. P laats halverwege de doos een wand, met openstaande deur of ramen. 2. Maak gebruik van coulissen die je vlak achter elkaar plaatst. 3. Om de ruimte nog meer kracht bij te zetten, kun je (fiets)lichtjes in je kijkdoos verwerken. 4. Als je ergens een spiegel schuin in je doos neerzet, zal je merken dat je opeens een ruimte kan maken. 5. Wil je achterin een landschap hebben, schilder deze dan eerst op stevig papier en plak deze in een ronde boog achterin de doos; zo werk je storende hoeken mooi weg.
24 prikkels
xxxxxxxx
Bovenbouw Verzamel
Een van de oudste vormen van een kijkdoos is een Bavelaartje. De naam komt van een Nederlandse timmerman, Cornelis Bavelaar. Google maar eens op deze naam en bespreek de kijkdozen van Bavelaar in de klas. Zo’n kijkdoos gaan we maken. Verzamel niet te grote dozen – schoenendozen zijn prima – en knutselmaterialen, papier en verf, led-fietslichtjes en spiegelend materiaal.
Aan de slag
Kies vooraf een gezamenlijk thema. Bespreek wat er allemaal in de kijkdoos neergezet kan worden en noteer elk idee. Zo ontstaat een lijst met mogelijkheden en ideeën. Laat die lijst met suggesties tijdens het project in de klas hangen. Bespreek vervolgens hoe de leerlingen dit ruimtelijk kunnen uitwerken, zodat ze aan de slag gaan met een plan.
Bespreek
Bekijk met de groep de werkstukken en laat de leerlingen reflecteren op het werk van hun klasgenoten. Hoe hebben zij ruimte in hun kijkdoos gemaakt? Welke originele oplossingen zijn er bedacht?
Laat zien!
Een Bavelaartje heeft vaak een lijst, zodat het net een schilderijtje lijkt. Plak een lijst van stevig karton om de randen van de doos, en hang de dozen als schilderijtjes aan een wand. Of presenteer de werkstukken buiten de school, bijvoorbeeld bij een winkel in de etalage, of in een bibliotheek.
Meer tips
Kijk voor meer tips, uitgebreide instructies én inspiratie op www.prikkelsonline.nl Of kijk op www.robkomen.nl
prikkels 25
door hun ogen Tekst: Hille Takken Foto: Tomek Aaron Dersu Withfield
Drie leerlingen van vrijeschool Parcival in Hoorn – de Cultuurschool 2016 van Noord-Holland - vertellen wat zij vinden van hun cultuurlessen. Ze hebben net een optreden gezien van het Georgisch koor Tvaltai. Jammer dat Charlotte ziek was toen de fotograaf langs kwam.
LEUKER DAN BIEBER Yara Tjeertes (12): Het optreden van dit Georgische koor vond ik nog leuker dan Justin Bieber. Want hij maakt zijn liedjes niet eens zelf. Had dit koor de liedjes ook niet zelf gemaakt? Oh, nou, hier zit tenminste een verhaal achter. Ze zongen liefdesliedjes, een oorlogsliedje en liedje dat ze op reis gingen. Tweestemmig. Justin Stam (11): Ik vond het leuk dat ze tegen elkaar zongen, meerstemmig, in drie groepen. Deze muzikanten maakten het gezellig met elkaar. Het minste leuke? Ehm.. het dansen, denk ik. Dat hoeft van mij niet. Charlotte van Rosmalen (12): Leuk dat de schooldirecteur hen gevraagd had te
26 prikkels
komen zingen bij ons. Dat doet de school voor de lol. En om ons iets te leren misschien, maar we krijgen er vaak geen uitleg bij. Yara: Heel apart vond ik hun kleding, met van die witte dingen in hun borstzakjes die kogels moesten voorstellen. En dan die bodybuilder die twee kleine fluitjes tegelijkertijd kon bespelen. Schattig! Ik zou ook willen weten hoe ze leven in hun land. Lopen ze daar ook met mobieltjes rond? En hebben hun kinderen het ook leuk op school? Charlotte: De vorige keer trad een Afrikaanse band op bij ons in de aula. Wat me bijgebleven is, dat daarin ook weeskin-
deren meespeelden, die anders op straat zouden leven. Deze keer vertelde een Nederlandse sprekende koorleider wel iets over hen, maar niet veel. Nu weet ik eigenlijk alleen dat die witte plastic dingen in hun borstzakjes, kogels moesten voorstellen en dat ze uit GeorgiĂŤ komen. Ik zou wel meer over hun cultuur willen weten. Waar ligt dat land eigenlijk? Het werd vroeger vaak aangevallen, zeiden ze. Justin: Ik denk dat ik me over een tijdje vooral het vrolijke van de groepszang zal herinneren, zo vrolijk en opzwepend. Heel anders dan de popliedjes die ik van Spotify
haal. Klassieke muziek luister ik heel weinig, we gaan thuis niet naar het concertgebouw of zo. Ik ga wel eens naar Het Park, de Schouwburg in Hoorn, omdat mijn zus daar dan moet optreden.
requiem, ja. We gaan ook wel eens naar de schouwburg.
Yara: Het liefste speel ik toneel. Dat vind ik heel leuk, als de emoties eruit komen, dat je je niet hoeft te schamen voor hoe je doet, omdat je laat zien wie die persoon op het toneel is.
Justin: Ik heb zelf ook twee keer in de schouwburg gestaan met Dazzling, dat is een dansschool waar ik een tijdje op heb gezeten. Ik pingel ook wel eens op de piano, maar ik zit niet op les of zo. Als ik mocht kiezen wat ik op school zou willen leren als het gaat om muziekeducatie, dan zou ik wel willen leren drummen.
Charlotte: Zelf speel ik cello. Soms klassieke stukken, soms muziek uit een ander land. Mijn moeder en mijn zus houden ook wel van klassiek. Mijn zus vooral van Requiems, mijn moeder houdt van de MatthaĂźs. Dat is eigenlijk ook een
Yara: Ik vind het wel goed dat de school zo’n optreden boekt. Dan heb je thuis ook meer zin om met muziek bezig te zijn. De school boekt vaker optredens om ons te vermaken. Dat hoeft niet hoor, want wij vermaken ons prima.
prikkels 27
S nelle les
Goede kunst nodigt uit tot goed kijken. Tot op reis gaan in je hoofd. Dat maakt kunst zo leuk.
Tekst: Aafje Moonen, Singer Laren
Victor Vignon (1847-1909), ‘Zomer in het dorp Jouy’, ongedateerd. Olieverf op doek, 33 x 46,4 cm. Collectie Singer Laren.
Dit schilderij op het digibord? Je vindt het met de kijkvragen op www.prikkelsonline.nl
Kijk goed naar deze afbeelding. Neem de tijd. En beantwoord de volgende vragen: 1. Wat is het eerste woord dat er in je opkomt als je naar dit schilderij kijkt? 2. Waarom is dat, denk je? 3. Beschrijf het schilderij eens: wat kun je er allemaal op zien? 4. Welke kleuren zie je? 5. Welke dingen zie je? 6. Hoe heeft de kunstenaar dit schilderij geschilderd? Heel precies? Of bijvoorbeeld juist rommelig? 7. In welk land zou dit kunnen zijn? 8. Het schilderij heet ‘Zomer in het dorp Jouy’. Waar kun je aan zien dat het zomer is?
Kijk nu nog eens naar deze afbeelding en vraag jezelf af: Als ik op deze plek was, .. wat zou ik dan HOREN? .. wat zou ik dan RUIKEN? .. wat zou ik dan VOELEN?
Dit schilderij is van 10 september tot en met 8 januari 2017 te zien in de tentoonstelling ‘Schoonheid te koop, Kunsthandel Frans Buffa & Zonen 1790-1951’ in Singer Laren.
www.singerlaren.nl.