s l e k k i r P over cultuur op school zomer 2015
20 32 THEMA:
MEEDENKEN
MET DEKKER DIALOOG PAG 8
SPEEL
TIJD! MARCEL VAN HERPEN PAG 14
IK BLIJF
MEZELF JONG TALENT TYDO PAG 23
prikkels
1
HOI COL LEGA!
Voor mij staat het belang van creativiteitsontwikkeling voorop. Als je creatief bent sta je makkelijker in het leven, ben je zelfverzekerder, oplossingsgericht en socialer. Wij werken daar nu aan, door mee te doen aan Cultuureducatie met Kwaliteit via het Kunstencentrum in Beverwijk. Er komt een leerlijn, ABC Cultuur, waarin iedere bouw steeds de
2
prikkels
disciplines muziek, drama, beeldend en dans doorloopt. In het eerste jaar kijken de leerkrachten de kunst af bij vakdocenten, en vanaf het tweede jaar geven we de lessen zelf. Voordat we hiermee begonnen organiseerden we al ieder jaar een groot project rond een discipline. We vroegen daarvoor zelf subsidie aan, bijvoorbeeld bij de Rabobank of bij Tata Steel. We sluiten elk project op een andere manier af. Het dansproject hebben we in het theater afgesloten met een dansvoorstelling door alle groepen. Wat bijzonder is aan een
dorp als Wijk aan Zee, is dat de mensen elkaar kennen en Yvonne en ik een groot netwerk hebben. Ik voel me verbonden met het dorp en via cultuur kun je de mensen betrekken. Er wonen hier veel muzikanten die willen meewerken als wij als school iets organiseren. Onze wens is om in de komende jaren meer projectmatig te gaan werken en de cultuurvakken aan wereldoriëntatie te verbinden. Graag zou ik gestructureerd meer mensen van buitenaf aantrekken, zoals kunstenaars. En eigenlijk het allerliefst de vakleerkracht terug.
TEKST: MARIJKE SCHÄUIKES – FOTO: MARTIJN DE VRIES
Anneke Rooseboom is leerkracht van groep 1 / 2 en (samen met collega Yvonne Kröder) sinds 2007 ICC’er op De Vrijheit in Wijk aan Zee Groep.
‘Ik voel me verbonden met het dorp’
Bijna zomervakantie, tijd om afstand te nemen en vooruit te kijken. Hoe ziet ons onderwijs er volgend schooljaar uit, en in de verdere toekomst? Wat is goed zoals het is en wat moet op de schop? Prikkels vroeg het aan Aleid Truijens, Marcel van Herpen en andere schrijvers, denkers en doeners. Mensen die ondanks hun jarenlange ervaring nog steeds op zoek zijn naar de essentie van goed onderwijs. Misschien is dat de kern van de zaak: het gaat niet om het antwoord, maar om de zoektocht. Fijne zomer! Vibeke Roeper hoofdredcateur
INDRUKKE N UITDRUKKE N: IN G E S PR E K M E T MARCE L VAN H E R PE N PAG 14
IN 2032
IS CULTUUR ONDERWIJS BELANGRIJKER DAN TAAL
Jong talent Tydo: inleven in Billy pag 23
Mening PAG 13
DE LEER LIJN
van Matthias PAG 18
Hoi collega!
2
Prikbord 4 Talenten: Hans en Monique Hagen
7
Dialoog: meedenken met Dekker
10
Kunstwerk: schrijven in vier stappen
20
CMK-project: de Culturij in Alkmaar
24
Cultuur op de agenda
27
Museumstuk: Kikker en Eend
28
Dichten en verbeelden PAG 8
KLASSEFOTO prikkels
3
PRIKBORD
Column
TAAL & TEKENEN
H
6000
et was een terugkerende vraag in de teamkamer die week: ‘Heb jij al iets voor de studiedag?’ Meestal gevolgd door een zucht of een wanhopig uitroep. ‘Pfff, alsof ik het nog niet druk genoeg heb’. Als voorbereiding op de studiedag hadden we een tekst gekregen om goed door te lezen. Met daarbij de opdracht je af te vragen wat je zag als je naar onze eigen school keek. Dat BEELD moest mee naar de studiedag. En dat beeld kon van alles zijn: een foto, een tekening, een voorwerp. De tekst ging over het zien van betrokken, nieuwsgierige kinderen die slimme en creatieve oplossingen bedenken voor ingewikkelde vraagstukken. Kinderen die samenwerken, hun sociale en culturele vaardigheden gebruiken om de uitdagingen in onze wereld aan te gaan. Ondernemende kinderen die hun creativiteit inzetten en optimaal gebruik maken van digitale vaardigheden. Kortom; kinderen van de 21ste eeuw. Daarnaast een foto van een kind dat over zijn veiligheidsbril heenkijkt; geïnteresseerd, dromerig misschien. Op zijn hoofd een beschermkapje, alsof het zich bevindt in een laboratorium; de echte wereld. Niet het beeld wat het eerste bovenkomt als je rondkijkt in een school. En toch heeft iedereen iets mee. Van een lang, dik stuk stevig touw om alles mee te verbinden tot kleurige duploblokjes. Er wordt enthousiast gedroomd over hoe de ideale school eruit zou kunnen zien. En opvallend is dat steeds het atelier wordt genoemd. Ons eigen kleine laboratorium, waarin kinderen als vanzelf samenwerken, ontdekkend leren en hun creativiteit inzetten. Niemand wil dat kunstonderwijs belangrijker wordt dan taal en rekenen maar bijna iedereen zoekt naar de verbinding tussen ervaring en kennis, tussen denken en doen en tussen taal en tekenen.
bestaat. Zesduizend ICC’ers zijn er in die tijd opgeleid.
Hanneke Saaltink
RKBS St. Jan is Cultuurschool 2015! Drie ijzersterke scholen streden om de Cultuurschool-titel. BS De Caegh uit Obdam, BS De Ark uit Haarlem en de St. Jan uit Breezand. ICC’er Corinne Timmer was totaal verrast dat zij met de Cultuurschooltrofee naar huis ging. De jury prees haar om de creatieve manier waarop zij zonder externe ondersteuning of financiering een cultuurprogramma van hoog niveau weet neer te zetten. Bekijk de filmpjes van de drie scholen op www.pleinc.nl/ons-aanbod.
We vieren dit jaar dat de ICC-opleiding tien jaar
Alles over het verleden én de toekomst van de ICC vind je op www.lkca.nl
4
prikkels
€ 11,27
Sinds dit schooljaar is het bedrag voor cultuur in de Prestatiebox met 37 cent verhoogd, en heeft elke school € 11,27 per leerling te besteden.
Lokale kunstenaars Zijn je cultuurplannen groter dan je budget? Cultuur om de Hoek biedt soelaas. Je kunt een bedrag aanvragen tot € 750,00 wanneer je samenwerkt met een amateurkunstenaar uit de omgeving van de school. Dat deed SBO Mozaïek uit Hilversum. Zij maakten beeldend werk met materiaal uit de natuur: Kunst op het dakterras. www.pleinc.nl/cultuuromdehoek
Impuls muziekonderwijs Veel scholen kijken uit naar deze subsidieregeling van het Fonds voor Cultuurparticipatie. Vanaf komend najaar kun je als school een aanvraag doen. De regeling zet in op deskundige leerkrachten en duurzaam muziekonderwijs. Uit iedere provincie is een school uitgenodigd om als Vroege Starter alvast te beginnen en andere scholen enthousiast te maken. In Noord-Holland is dat De Golfbreker uit Koog aan de Zaan.
MONUMENTEN SPREKEN In het vorige nummer van Prikkels portretteerden we een Zaanse schoolklas die meedeed aan Monumenten Spreken. Voor dit 4/5 meiproject zijn 28 mini-documentaires gemaakt over de Zaanse oorlogsmonumenten, en scholen adopteerden een monument. De films en het lesmateriaal kun je ook heel goed buiten de Zaanstreek gebruiken. www.monumentenspreken.nl
prikkels
5
2032
PRIKBORD
Waar moet het heen met ons onderwijs? Nog tot dit najaar kun je daarover meediscussiëren op www.onsonderwijs2032.nl. Je vindt daar ook stellingen waar je op kunt reageren. Na deze discussieronde stelt een denktank o.l.v. Paul Schnabel een advies samen.
Mijn Toekomst
Wetenschappers van de Tilburg University schreven samen een kinderboek over de toekomst. Hoe oud worden we? Nemen robots de aarde over? Een boek om met de klas over Bizworld biedt een gratis lesprona te praten. Want dat de gramma voor groep 8 over onderwereld verandert, en de toenemerschap. Wat komt er kijken bij het komst van de leerlingen dus runnen van een eigen bedrijf? In groepjes ook, dat is zeker. starten ze een eigen onderneming en leren ze samenwerken, presenteren en organiseren. Waardevolle ‘skills’ voor later! Mijn Toekomst, hoe ziet die eruit? Uitgeverij Zwijsen. www.bizworld.nl
Kleine ondernemers
VEEL GELUK! De Gelukskoffer is een lespakket voor groep 7 en 8. In zeven lessen werken de kinderen aan zelfvertrouwen, een positief zelfbeeld en een ‘zonnig’ eigen gedachtegoed. Een koffer vol positieve bagage dus, voor een lang en gelukkig leven. www.gelukskoffer.nl
6
prikkels
Toekomst Wist je dat de basisschool van de toekomst in Weesp staat? De Jozefschool organiseerde een project waarbij alle groepen drie weken lang aan de slag gingen met technologie. Er kwamen 3D-printers en X-boxen aan te pas, de kinderen bouwden zelf een app, ontwierpen een nieuw schoolplein en kregen digitaal gymles. Het project is voor de Jozefschool een opmaat naar een nieuwe werkwijze waarbij de 21st century skills centraal staan.
Hans Hagen en Monique Hagen hebben samen veertien boeken geschreven, zoals het poëzieprentenboek Jij bent de liefste en het onlangs verschenen Nooit denk ik aan niets. Ze hebben een relatie sinds ze tieners waren
TA LE NT
www.hanshagen.nl
TEKST: HILLE TAKKEN – FOTO: MARTIJN DE VRIES
Hans: ‘Worden wij nooit moe van elkaar? Jawel, maar we werken toch graag samen, zeker aan gedichten.’ Monique: ‘Bij zomaar een collega durf je het misschien niet te zeggen als je iets niet mooi vindt. Als je elkaar goed kent, kun je minder beleefd zijn.’ Hans: ‘De afspraak is dat we net zo lang doorgaan tot we allebei tevreden zijn. Dat lukt eigenlijk altijd.’ Monique: ‘Hoe moeten we kinderen klaarstomen voor de arbeidsmarkt in 2032? Wat ik het meeste mis in het onderwijs, is oproepen tot nieuwsgierigheid: leerlingen laten kennismaken met dingen waar ze anders niet tegenaan lopen.’
Hans: ‘Taal en lezen is in ieder beroep belangrijk voor je weerbaarheid, omdat je nu eenmaal communiceert met taal.’ Monique: ‘Mijn leraar Nederlands, meneer Querner, las A. Roland Holst voor in de klas: Deirdre en de zonen van Usnach. Prachtig van taal. Ik las zelf Mariken van Nieumeghen en Karel ende Elegast. Dat was niet verplicht, maar het voelde zo oud en authentiek, dat trok mij aan.’ Hans: ‘De beste herinneringen heb ik aan lessen van mijn geschiedenisleraar, mijnheer Van Essen, die hele veldslagen zo levendig navertelde dat je ze voor je zag; daar kwam geen boek aan te pas.’ Monique: ‘Guus Kuijer twitterde laatst: ‘De onderwijsinspectie zou uitsluitend moeten controleren of kinderen graag naar school gaan.’ Dat vond ik goed gezegd.’
prikkels
7
Sanna (11) Ik denk dat de schrijver van het gedicht onze collage wel leuk vindt, ook al hebben wij wel iets vrolijkers gemaakt. Ik vind vrolijke kleurtjes beter bij een teddybeer passen dan de kleur zwart.
KLAS SEFO TO
Groep 7 van De Paulusschool in Heiloo schreef zelf gedichten, en kreeg gedichten van leerlingen van een andere school uit dezelfde plaats. Op basis van die teksten maakten ze in groepjes van vier of vijf een collage. 8
prikkels
Dana (11) Ik wist steeds maar niet waar ik het in mijn gedicht over moest hebben. Maar toen ik naar buiten keek, kreeg ik ineens inspiratie: de storm! Ik heb nu geleerd dat je tijd moet nemen en dat je soms best wat makkelijker mag denken.
Thijs (10) In deze collage kon ik al m’n gedachten laten gaan. Als ik knutsel, ben ik lekker in mijn eigen wereldje. Je overlegt wel met anderen, maar je bent vooral zelf bezig. Thuis ben ik meer met vrienden aan het sporten.
Marc (10) Voor knutselen moet je niet bij mij zijn. Ik heb dingen vaak te mooi in mijn hoofd. Ik vind het moeilijk als anderen dingen doen die ik niet mooi vind. Ik tel dan tot tien, anders raken ze geĂŻrriteerd.
Lily (10) In groepjes ben ik niet degene die dingen bedenkt, maar ik vind ook niet zomaar alles goed. Iemand wilde een zwarte kraai erop plakken, maar dat zag er niet vrolijk uit. Toen durfde ik wel te zeggen dat ik dat niet wilde.
Lars (11) Ons gedicht was best kort, maar we konden wel wat eruit halen. Vooral door het woord kat. Katten zijn mijn lievelingsdieren. Ik weet precies hoe ze eruit zien.
Kas (11) Ik heb me verplaatst in de maker van het gedicht. Die is trots op zijn horloge. Met onze collage versterken we zijn gevoel. Mensen weten zo meteen hoe belangrijk dat horloge voor hem is.
Moos (10) Nu ik het gedicht teruglees, zie ik de woorden pas echt. Het gaat over een boom. We hadden in plaats van een arend ook een eikenblad kunnen opplakken. Toch denk ik dat de dichter onze collage mooi vindt, omdat hij dit niet had verwacht.
Zenna (10) We knipten groene dingen uit tijdschriften en plakten die op in de vorm van een boom: een tas, kiwis’s en een portemonnee. Best raar aan het begin.
prikkels
9
TEKST: HILLE TAKKEN – FOTO: MARTIJN DE VRIES
Bo (10) Als je iets maakt voor iemand die je niet kent, doe je extra je best. Je geeft niet iets lelijks aan een andere school omdat je ook wel een beetje indruk wil maken. De uitwisseling vond ik leuk.
TEKST: HILLE TAKKEN FOTO: SANDER FOEDERER
DIALOOG
10
prikkels
MEEDENKEN
MET DEKKER Aleid Truijens (59) noemt zichzelf geen ‘onderwijs deskundige’. Ze studeerde Nederlands, recenseert boeken en schrijft romans en nonfictie. Ze heeft twee kinderen grootgebracht en haar man geeft les aan vwo-leerlingen. Zo kwam het dat ze zich ook over onderwijs druk maakte en haar Volkskrant-column daarover kreeg. Ze volgt de ontwikkelingen in het onderwijs nu zo’n tien jaar. Tamara Oortwijn (36) verruilde al snel na de havo haar studie voor sociaal kunstzinnige therapeute voor de pabo. Ze liep stage bij de Leonardusschool in Heemskerk, waar ze nu - na een kort uitstapje naar een andere school - nog steeds werkt. Ze deed een basiscursus en een verdiepingscursus voor ICC’ers bij Plein C. Momenteel volgt ze de nieuwe post-hbo Cultuurbegeleider. Ze is één van de eerste vijf studenten die in juni afstuderen.
Staatssecretaris Sander Dekker startte #onderwijs2032, een brede discussie over het onderwijs van de toekomst. Prikkels vroeg twee onderwijskenners: wat mag Dekker vooral niet vergeten? Aleid: De staatssecretaris nodigt ons uit om mee te denken over het curriculum, maar de praktijk leert dat niet alle ontwikkelingen daarin het gevolg zijn van beleid. Nederland was een talenland, maar talenstudies werden impopulair. Zoiets kun je niet voorspellen. Een commissie op het ministerie kan het onderwijs niet opnieuw verzinnen. Je kunt niet anders dan de weg der geleidelijkheid volgen, kijken wat werkt en wat niet. Niet steeds een heel nieuw systeem, dat leidt tot ontmoediging van leerkrachten. Tamara: Nu nog wordt te veel beslist en gedaan over onze hoofden heen. Het eigenaarschap moet terug bij het onderwijs zelf. Draagvlak in de samenleving is mooi, maar hoe deskundig is die samenleving? Aleid: Niet iedereen hoeft deskundig te zijn, ook ouders bijvoorbeeld mogen hun
wensen hebben. Maar klaar zal het curriculum nooit zijn. Het onderwijs is juist voortdurend in beweging. Het maken van plannen voor een verre toekomst komt neer op luchtfietserij. Ik geloof meer in breed scholen, zodat mensen zich staande kunnen houden in veel verschillende situaties. Tamara: In de praktijk merk ik dat kinderen behoefte hebben aan ontdekkend leren. Als ze verrast worden, raken ze enthousiast, en dat geeft hen ook meteen het broodnodige zelfvertrouwen. Natuurlijk: kennis is macht, kennisoverdracht blijft nodig, maar als kinderen al doende leren, zijn ze meer geboeid en blijven ze langer geconcentreerd. Aleid: Heel belangrijk in een tijd waarin door steeds meer (sociale) media onze focus dreigt te versnipperen.
prikkels
11
DIALOOG
Tamara: Het opbrengstgericht werken is te ver doorgeslagen, laat te weinig ruimte voor creativiteit. Bij ons op school zijn we vier weken breed bezig met cultuuronderwijs. Groep 8 heeft een project dat uitmondt in een eindvoorstelling waarvoor ze zelf een script maken, ook zelf het licht bedienen en kostuums kiezen. Alle kinderen krijgen ook tekenen, handvaardigheid en drama. Maar zit er een lijn in? Nee. Doen alle leerkrachten even goed mee? Nee. Het programma zit zo vol, er is vaak geen tijd voor. Ik vind het heerlijk om mijn groep 7 lekker bezig te zien met drama of handvaardigheid. Gisteren nog wilde ik handvaardigheid doen. Maar de dag loopt zo vol, het komt er niet van, en dan moet ik toch weer zeggen: ‘jongens, sorry’. Aleid: Ik zou cultuur, kennis en vaardigheden niet apart van elkaar zetten. Veel lezen, onderwerpen uitzoeken en daarover schrijven: toneelstukken, interviewtjes, boek- en filmrecensies. Daar leren kinderen zo veel van. De meeste leerkrachten lezen weinig kinderboeken, dat is erg jammer. Is het thema van de kinderboekenweek ‘heksen’ dan gaan ze puntmutsen knutselen. Nodig liever een schrijver uit! En ik zou elke dag beginnen met een gedicht.
Opbrengstgericht werken is doorgeslagen 12
prikkels
Tamara: Waar je naartoe zou moeten is: meer samenhang, verschillende vakken en vaardigheden integreren. Vooral de zaakvakken en taal zijn daarvoor geschikt. Wat een goede manier is om al die wensen in een curriculum te zetten? De zoektocht naar het antwoord daarop, is nu te vrijblijvend. Het ene schoolbestuur laat cultuureducatie over aan de scholen zelf, het andere besteedt er juist heel veel aandacht aan. Leerkrachten zouden daarover veel in gesprek moeten gaan met elkaar. Aleid: Ik denk dat de pabo’s op alle fronten beter moeten presteren. Lang niet alle onderwijzers kunnen goed spellen. En cultuuronderwijs is daar nu een keuzevak. Eeuwig zonde, want juist creativiteit is belangrijk om kinderen te leren al hun mogelijkheden te benutten En wat je ook niet moet vergeten: voor sommige kinderen is school de enige plek waar ze met cultuur in aanraking komen. Alleen al daarom moeten ze een keer met de klas naar een museum. Ook mogen de pabo’s meer aandacht besteden aan reflectie. Te vaak gaan reflecterende vragen over jezelf: wie ben ik en wat straal ik uit? Wat ik mis is: ben ik anderen vandaag tot nut geweest en wie heb ik vooruit geholpen? Leerkrachten moeten ook na de pabo zichzelf blijven bijscholen. Ook leerkrachten moeten nieuwe dingen durven uitproberen.
TEKST: MARIJKE SCHÄUIKES
ME NI NG
Stelling: In 2032 is cultuuronderwijs belangrijker dan rekenen en taal.
Ik weet het niet
Ik denk van wel
Geen ja of nee
Eda Andreae, vakdocent theater bij Triade, Den Helder
Jeanet Bethlem, leerkracht en ICC op de Sint Antoniusschool in Nieuwe Niedorp
Jan Jaap Knol directeur Fonds voor Cultuurparticipatie
Eigenlijk vind ik het heel moeilijk om me voor te stellen hoe de wereld er in 2032 uitziet. Zeker is dat de veranderingen sneller gaan dan het licht, dus je moet onderwijs creëren dat leerlingen daarmee om leert gaan en dat ze in staat stelt ook zelf die veranderingen te bewerkstelligen. Ik denk niet dat de cultuurvakken belangrijker worden dan rekenen en taal. Trouwens, taal is ook cultuur. Ik zou zeggen: terug naar het totaal-onderwijs van de Grieken. Dus aandacht voor denken en filosofie, maar ook voor sport, spel, ontspanning en de schone kunsten. Ik vind meer aandacht voor cultuuronderwijs belangrijk omdat het een middel is om mensen gelukkiger te maken. Dat zie ik in het huidige maatschappij en het onderwijs te weinig terug.
Volgens mij klopt die stelling wel. Computers worden steeds slimmer. Waarom zou je dan heel veel tijd stoppen in het aanleren van rekenen en spelling? Natuurlijk is een basis belangrijk en op dit moment heb je nog wel begrip nodig om een apparaat te bedienen, maar als de machines steeds slimmer worden kun je gewoon praten met een apparaat. Maar of machines creatief kunnen denken? Daar heb je mensen voor nodig. Cultuuronderwijs is uitermate geschikt om creativiteit te bevorderen. Zodat kinderen durven onderzoeken en leren hun vragen en problemen op te lossen en daarmee zelf verantwoordelijk zijn voor hun leerproces. Kinderen zouden meer met hun handen en lijf bezig moeten zijn. Ze wéten wel, maar kúnnen ze in de toekomst ook iets? Het onderwijs zal grote stappen moeten zetten om deze andere manier van leren bij leerkrachten en leerlingen in te voeren, want in een groep van 30 is het best fijn als kinderen ja en amen zeggen.
Ik kan hier geen ja of nee op zeggen, mijn standpunt is meer genuanceerd. Er wordt vaak een kunstmatige tegenstelling opgeroepen tussen vakken die ‘hard’ getoetst kunnen worden en vakken die minder meetbaar zijn. Deze tweedeling gaat voorbij aan de doelstelling van brede vorming binnen het onderwijs. In 2032 zal de vaardigheid om iets te kunnen reproduceren er minder toe doen, terwijl creatieve en communicatieve vaardigheden steeds belangrijker worden. Ik denk niet zozeer dat cultuuronderwijs belangrijker wordt dan taal of rekenen, maar wel dat het veel belangrijker zal zijn dan het nu is. De eerste reden voor meer cultuuronderwijs is het ontwikkelen van creatieve vaardigheden en de mogelijkheid van leerlingen om zich te uiten in verschillende media en materialen. De tweede is cultuuroverdracht. Kennis over ons verleden geeft houvast, het leert kinderen wie zij zijn en waar zij vandaan komen. Gedeelde vaardigheden, kennis en ervaring blijven ook in de toekomst nodig. Dus vernieuwing én continuïteit. Vergeleken met nu zal er in 2032 aan beide alleen maar meer behoefte zijn.
prikkels
13
14
prikkels
IN DRUKKEN UIT DRUKKEN
BEELD MIREILLE SCHAAP
over spelen en onvoorspelbaarheid
Marcel van Herpen stond aan de wieg van het ervaringsgericht onderwijs. De school waar hij in 1990 als leerkracht startte, was de eerste E.G.O.-school van Nederland. Intussen is Van Herpen een bekende schrijver, veelgevraagd spreker en hartstochtelijke promotor van de zoektocht naar de kern van het onderwijs: de interactie tussen leraar en leerling. Wat vindt hij van de discussie over het toekomstgerichte curriculum? interview: Vibeke Roeper prikkels
15
Kunstmatig
‘Het is goed om je als samenleving te bezinnen op de veranderingen in de wereld, en hoe het leven zich voltrekt. Dat geeft je een beeld van wat er in het onderwijs nodig is. Maar in de kern blijft het leven onvoorspelbaar, en kun je dus ook niet voorspellen hoe de wereld er in de toekomst uit zal zien. De discussie over 2032 suggereert dat die toekomst wél te voorspellen is: we inventariseren, analyseren, en stellen vervolgens een nieuw toekomstbestendig programma vast. We maken nieuwe lijstjes van criteria en competenties die kinderen moeten ontwikkelen, zonder ons te realiseren dat dat toekomstbeeld gebouwd is op aannames.’
Krampachtig
‘Het onderwijs in rekenen en taal is in de kern niet wezenlijk anders dan 100 jaar geleden. Die vakken hebben een lange traditie. De vorderingen van de kinderen zijn goed toetsbaar, en dat maakt het mogelijk om allerhande rankings te maken: je kunt de voortgang van leerlingen, de resultaten van scholen en zelfs van landen met elkaar vergelijken. Dat levert harde getallen op en dat is voor beleidmakers natuurlijk prettig. Je ziet het aan de uitspraken van Bussemaker: kinderen moeten nóg slimmer worden. Zo wordt het meten - onterecht algauw een doel op zich.’
Onvolledig
‘Een mens bestaat uit hoofd, hart en handen; cognitie, emotie en gevoel. Daarbij hoort ook dat je je als mens moet leren open te stellen voor een wereld die niet vertrouwd is. Dit is in essentie wat de kunstvakken doen. Maar die zachtere domeinen blijven onderbelicht. Er is een geweldig gebrek aan een goede invulling van het totale ‘mensworden’. Een goede leraar kent zijn leerlingen, kan ze als het ware ‘lezen’ en ze zo begeleiden dat ze zich op hun eigen manier leren uitdrukken. Die expressieve uitingen moet je vervolgens niet willen beoordelen; het is een manier om indrukken te verwerken en een ervaring af te maken. Als dat lukt, dan vallen dingen op hun plaats.’
Onrendabel
‘Het onderwijsbeleid richt zich niet op het mensworden, maar op het bevorderen van cognitie en het reguleren van het gedrag van kinderen. Die beide zaken zijn te trainen, en daarin gaat veel onderwijstijd zitten. Maar 16
prikkels
het is een investering met een laag rendement. Zolang het een externe prikkel blijft, zal het aangeleerde nauwelijks beklijven. Bovendien zie je dat onderwijstijd niet efficiënt wordt gebruikt. Doordat we nog steeds uitgaan van homogene strategieën, waarbij alle kinderen op hetzelfde moment hetzelfde moeten leren, gaat veel tijd verloren en zitten kinderen een groot deel van de lestijd te wachten – op de leraar, op elkaar, en op het vervolg van de les. Je kunt dus nauwelijks beweren dat er op school te weinig tijd is voor cultuur, natuur of sport. Integendeel: een leraar heeft ontzettend veel uren met zijn leerlingen. Alleen moeten ze beter besteed worden.’
Achterhaald
‘In de discussie over het curriculum van de toekomst gaat het vaak over de 21ste eeuwse vaardigheden alsof het geheel nieuwe inzichten zijn. Dat is niet zo; de meeste van die vaardigheden zijn universeel, en van alle tijden. Met uitzondering van ICT-vaardigheden; die zijn nieuw en daarin is nog een slag te slaan. ICT heeft het mogelijk gemaakt dat er voortdurend prikkels op kinderen afkomen. Kinderen herkennen niet onmiddellijk dat die beelden en boodschappen gemanipuleerd zijn. Dat moeten ze leren begrijpen en het onderwijs moet ze daarbij helpen. Daar ligt een belangrijke rol voor de kunstvakken; zij bieden het beste voorbeeld van gemanipuleerde boodschappen en kunnen kinderen laten inzien hoe dit in zijn werk gaat en hoe je daar als consument mee om kunt gaan.’
Onderschat
‘Een goede leerkracht zoekt met zijn leerlingen naar de talen waarin een kind zich kan uitdrukken. Hij kan zijn leerlingen niet allen ‘lezen’, maar kan ook met ze ‘schrijven’. Hij is regisseur van dat proces, dirigent van het samenspel tussen de leerlingen, en coach van elk individueel kind. Daaraan zie je al: het is niet voor iedereen weggelegd om een leraar te zijn. Dat wordt nog weleens onderschat. Het uitgangspunt blijft dat het kind laat zien wat het kan, maar daartoe wordt uitgedaagd door de leraar. Zo wordt het een spel van actie en reactie waarin leraar en leerling elk een rol spelen.’
Onderschat (2)
‘Er is nog een type leerkracht: eentje die niet per se uitblinkt in pedagogische kwaliteiten, maar wel in alles zijn vak representeert. De spreekwoordelijke vakidioot
die kinderen kan introduceren in nieuwe werelden. Je denkt dan al snel aan die bevlogen geschiedenisleraar die zo mooi kon vertellen. Maar ook in het basisonderwijs kom je ze tegen; leraren of vakdocenten die hun passie weten over te brengen op kinderen. Waar leraren kunstenaars zijn en onderwijs een kunst is. Het is cruciaal dat kinderen zo worden ingewijd in onbekende werelden.’
Pleidooi voor speeltijd
‘We weten uit ervaring dat zelfbewuste, creatieve, gemotiveerde en verantwoordelijke mensen zich beter redden in de wereld. Het onderwijs is de plek waar we zulke mensen helpen vormen. Kinderen ontwikkelen zich beter als ze gezien en begrepen worden. We hebben geen nieuw curriculum nodig, maar speeltijd waarin de leraar de middelen aanreikt die een kind nodig heeft om zich uit te drukken. En kunst is daar een vanzelfsprekend onderdeel van.’
Meer… Meer over het werk van Marcel van Herpen vind je op www. marcelvanherpen.nl. Columns, verhalen, films en e-colleges over onderwijs en de cruciale rol van de leerkracht. prikkels
17
TEKST: MARJO BERENDSEN – FOTO’S: MARTIJN DE VRIES, BREDERODE DALTONSCHOOL, MATTHIAS
LEER LIJN VAN MATTHIAS
18
prikkels
Groep 1-2
Matthias: Heel leuk vond ik de kleutermusicals. In één musical zat het meeste verhaal. Ik speelde toen de hoofdkabouter en riep heel hard: ‘Zo kan het niet langer!’. Dat was ook de titel van de musical.
De Brederode Daltonschool is een openbare basisschool met 270 leerlingen in Santpoort-Zuid. De school heeft een ICC’er en een cultuurcommissie van drie leerkrachten.
Groep 3
Matthias: Toen ik in de onderbouw zat, was er elk jaar een groot kunstproject met een kunstenaar in de klas. Bij het Mondriaan-project schilderden we met zijn alleen een heel lang schilderij in de speelzaal. We deden ook mee aan ‘Wie wat bewaart heeft wat’. We gingen naar het Archeologisch Museum, allemaal vragen beantwoorden en dingen bekijken.
Er zijn veel jaarlijks terugkerende activiteiten. Beeldend krijgt veel aandacht in elk leerjaar. In het voorjaar is er een tentoonstelling door de hele school. Ook erfgoed is belangrijk. Eerst deed de school losse projecten, maar nu is er een Velsense erfgoedleerlijn.
Groep 4
Muziek heeft een vaste plek, in alle klassen wordt regelmatig gezonden. Soms in combinatie met drama en dans. Sinds kort is er een schoolkoor voor kinderen uit groep 3, 4 en 5.
Matthias: In groep 4 leerden we een leuk lied over Ridder Martijn en Ridder Koen. Het was een soort verhaal dat we als toneelstukje hebben gespeeld voor de ouders. We hebben ook stukjes gedanst.
Groep 5
De scholen in Velsen hebben geen kunstmenu. De school gaat wel elk jaar met de bovenbouw naar een voorstelling van de Onderwijzers Toneelvereniging Kennemerland.
Groep 6
Bij de vieringen van Sint en Kerst kunnen kinderen hun talenten laten zien. Ook is er een open podium op het Jaarfeest van de school.
Matthias: De leukste voorstelling vond ik ‘De Heksen’, van het boek van Roald Dahl. Mijn juf speelde een grappige rol, van een brutaal jongetje dat in een muis verandert.
Matthias: Met Sinterklaas heb ik in de klas gespeeld op mijn cello. Dat vonden alle kinderen erg mooi. In groep 5 heb ik bij het kerstdiner de cello mee naar school genomen.
Groep 8
Eén keer per jaar zijn er groepsdoorbrekende creatieve circuits, zogenaamde ‘Dalton-labs’. Voor de begeleiding worden ook ouders ingezet. Kinderen kiezen workshops die ze een paar weken achter elkaar volgen.
Matthias: In groep 8 hebben we veel activiteiten buiten school. We zijn naar het Bunkermusuem in IJmuiden geweest. Toen gingen we ook naar de voorstelling ‘Oorlogsgeheimen’. En vooraf was er een dramaworkshop op school.
prikkels
19
KUNST WERK
Bij creatief schrijven zijn eigen ervaringen de beste bron. Herinneringen zijn slapende beelden die je eerst wakker moet maken voordat je op je eigen woorden komt. Mariet Lems laat zien dat creatief schrijven in vier stappen gaat: Kom binnen, Kijk rond, Schrijf op en Laat zien.
Groep
1/2
Top tot teen
Groep
3/4
Stap 1: Kom maar binnen Verzamel dingen die met kleding te maken hebben: stof, spelden, naald, garen, rits, knopen, enzovoort. Laat de leerlingen die dingen benoemen en hun eigen ervaring bij vertellen. Stap 2: Kijk maar rond Kijk naar de kleding die de kinderen dragen. Benoem gehelen en onderdelen: kraag, zoom, capuchon, mouw, broekspijp. Ieder kind kiest een kledingstuk of een onderdeel als uitgangspunt voor een Elf. Stap 3: Schrijf maar op Zoek op www.saamuitgeverij.nl de werkbladen bij Weten waar de woorden zijn. Volg de instructie voor het schrijven van een Elf. Stap 4: Laat maar zien Laat een aantal gedichtjes voorlezen en bespreek ze.
Kleren in kleuren Stap 1: Kom maar binnen Laat kleurenliedjes horen, je vindt ze op www.digibordonderbouw.nl. Vraag de kinderen om dingen in de klas te benoemen in die kleur. Zo kom je al snel bij de kleren die de kinderen aan hebben. Stap 2: Kijk maar rond Praat over lievelingskleren. Wat zijn dat? Welke kleur hebben ze? Wanneer draag je ze? En hoe zit het met schoenen en sieraden? Neem de tijd voor deze verbeeldingsfase en zorg ervoor dat ook de langzame denkers ruimte krijgen voor hun bijdrage.
Stap 3: Schrijf maar op Kleuters schrijven niet zelf, maar tekenen hun lievelingskleren en –kleuren op een tekenvel. De leerkracht gaat de klas rond en vraagt de leerling om iets te vertellen. Schrijf dat bij de tekening. Stap 4: Laat maar zien Bespreek de tekeningen in de kring. Lees hardop voor wat de kinderen bij hun tekening hebben verteld. En hang de tekeningen op zodat ouders ze ook kunnen bewonderen.
Tip: Je kunt dit creatieve proces doorlopen met elk thema: een schoolproject, een thema uit de methode, het jaargetijde of een actuele gebeurtenis. 20
prikkels
Tip: Orden de gedichten ‘van top tot teen’, dus van hoofddoek tot sok. Teken de omtrek van een kind op een groot vel papier en bevestig de gedichten op de goede plek op het lichaam.
In Weten waar de woorden zijn beschrijft Mariet Lems wat er mogelijk is op het gebied van creatief schrijven in het basisonderwijs. Door duidelijke stappenplannen en inspirerende lesvoorbeelden is het een werkboek waarmee de leerkracht direct aan de slag kan. www.saamuitgeverij.nl € 52,-
Groep Groep
5/6
Scheuren en schrijven Stap 1: Kom maar binnen Kom op school met iets uitbundigs, geks, of kleurigs aan. Overdrijven mag. Loop als een model door de klas. Lok reacties uit. Wat is er leuk aan, wat niet? Wil je liever hetzelfde als anderen aan of juist niet? Waarom?
TEKST: MARIET LEMS – ILLUSTRATIE: MARLIES TOONEN
Stap 2: Kijk maar rond Bespreek met de klas: wat voor kleding zou je het liefst ontwerpen? Voor welke gelegenheid? Feest, sport, slapen, vakantie, school, anders? Ieder kiest en schrijft steekwoorden op, kleur, stof, model. Het kan niet gek genoeg zijn.
Sparen en shoppen Stap 1: Kom maar binnen Vertel de klas een eigen ervaring over kleding kopen toen je jong was. Je eerste aankoop, een miskoop, lang sparen voor de ‘juiste’ merkkleding, of met je moeder mee moeten – maak er in elk geval een mooi verhaal van. Stap 2: Kijk maar rond Ontlok reacties van kinderen. Hoe kiezen zij hun kleding? Doen ze met de mode mee of niet? Krijgen ze kleedgeld? Wie koopt hun kleding, en waar? Stap 3: Schrijf maar op Laat de kinderen een kort verhaal schrijven over kleding kopen, van een half tot één A4tje lang. Laat de kinderen eventueel een schrijfstijl kiezen:
7/8
grappig, spannend, zielig, romantisch, enzovoort. Stap 4: Laat maar zien Laat een aantal verhalen voorlezen en praat erover: herkennen de leerlingen elkaars verhaal?
Tip: Vaak gaat een schrijfopdracht over een gegeven thema en is de verleiding groot om de eerste twee stappen over te slaan. Doe dat niet: het samen associëren levert de beste inspiratie op!
Stap 3: Schrijf maar op Niet eerst tekenen, maar direct vormen scheuren uit tijdschriften. Eerst op groot vel leggen, dan pas plakken. Daarna schrijven de kinderen een mode-tekst waarin ze hun kledingontwerp aanbevelen. Stap 4: Laat maar zien Maak een expositie van alle creaties en teksten.
Tip: ‘Rondkijken’ kan op verschillende manieren: laat de leerlingen samen of zelfstandig lijstjes of woordvelden maken, of zintuiglijke associatievragen beantwoorden.
prikkels
21
PROEF
VOEL RUIK ZIE HOOR &
DOE! ZUIDERZEEMUSEUM ENKHUIZEN Ontdek de archeologische rijkdom van Noord-Holland
Geschiedenis in het echt
Kies een cultuurlijn vol erfgoed kunst en media!
Samenhangende lessen van verschillende culturele instellingen combineren wij tot een passende cultuurlijn voor elk schooltype!
◆ Ontdekken ◆ Beleven
◆ Doen Sinds 1285
Informatie en reserveringen:
TYDO (11 JAAR)
SELINA KORVER, MOEDER VAN TYDO
MARKINA BAKKER (LEERKRACHT)
Ik ben mezelf gebleven
Tydo hoef je nooit te pushen
Tydo’s talent is heel speciaal
Ik zat op musicalles. Een vriendin vertelde van audities van Billy Elliot, en ik wilde het proberen. Er waren heel veel rondes. Ik kwam steeds verder. Ik dacht: ‘misschien word ik wel Billy’. Op de Billy Elliot School trainden we van ‘s morgens vroeg tot ‘s avonds laat. Ik had een eigen schooljuf. Nu heb ik balletles, acrobatiek en tap, en speel ik een of twee keer per week de voorstelling. Het allerleukst vind ik mezelf verdiepen in een rol, om steeds beter het verhaal te vertellen aan het publiek. Nu ben ik weer terug op mijn eigen school. Daar spelen we vaak toneel. Dansen en zingen doen we minder. Ik vind dat ik mezelf ben gebleven, maar als ik Billy speel, dan is het allemaal anders.
We vroegen ons af of Tydo goed genoeg was om een Billy te zijn, maar bij Joop van den Ende zochten ze juist iemand die nog gevormd moest worden. Tijdens de repetitietijd was hij vier maanden lang zes dagen per week in Scheveningen, we hebben dus héél veel heen en weer gereden. Tydo had daar een eigen leerkracht, zodat hij niet achter raakte op school. En thuis op tijd naar bed, goed eten en geen gevaarlijke dingen doen. Tydo hoef je niet te pushen, je moet hem eerder afremmen. Het mooiste voor ons als ouders is om Tydo zo te zien groeien en te genieten.
Tydo’s talent viel mij meteen op. Hij spéélde geen rol, maar wás de rol. Toen wij een keer voor de burgemeester van Haarlem optraden, keek hij naar Tydo en zei: ‘Van sommige spelers gaan we meer horen.’ Na het zien van de musical waren we erg onder de indruk. Klasgenoten snapten ineens dat Tydo’s talent heel speciaal is. Hij laat zien dat je ver kan komen als je je met hart en ziel voor je droom inzet. Ondanks zijn drukke schema heeft Tydo altijd zijn schoolwerk af. Dat vind ik zo knap! Tegen de kinderen zeg ik weleens: ‘Als Tydo het af krijgt, dan kan iedereen het.’
JONG TALENT TYDO KORVER TEKST: RENSKE HOOGERVORST – FOTO: ALASTAIR MUIR
Tydo Korver zit in de 6e klas (groep 8) van de Vrije School Kennemerland in Haarlem
priaels
23
CMK ALKMAAR-BERGEN CultuurPrimair zet een nieuwe manier van samenwerken op tussen onderwijs en cultuuraanbieders in de Culturij. Niet meer als aanbieder en afnemer, maar als samenwerkingspartners die gezamenlijk nadenken over de inhoud en de opzet van kunstactiviteiten.
ONDERTUSSEN OP DE PABO… Donderdagochtend half 10 op de iPabo in Alkmaar. Kunstenaar Jaap Velserboer en techniekdocent Jenny Schrumpf bespreken hoe ze de les willen aanpakken: ‘Niet meteen aan het werk – laat de studenten eerst verwoorden wat ze willen verbeelden.’ Enkele minuten later blijkt hun plan ingehaald door de werkelijkheid. Het lokaal is gevuld met eerstejaars studenten die helemaal opgaan in hun technische én beeldende opdracht. Ze zijn uit eigen beweging een kwartiertje eerder begonnen. ‘Een vliegende start’, aldus Jaap Velserboer.
24
prikkels
Veel CMK-projecten gaan over het integreren van de kunstvakken in het onderwijs. Zo ook De Culturij, het CMK-project van Artiance in Alkmaar. Leerkrachten ontdekken in de Culturij hoe je via kunstvakken aan je leerdoelen kunt werken – door zingen de taalontwikkeling stimuleren bijvoorbeeld. Is het dan niet logisch
dat de huidige lichting pabo-studenten zich deze competenties ook eigen maakt? Samen met de iPabo startte Artiance een apart Culturij-traject voor eerstejaars studenten. Kunstvakdocenten van Artiance en docenten van de iPabo gingen het experiment aan: co-creatie. In tweetallen ontwikkelden ze lessen waarbij de combinatie van twee vakken tot een nieuw soort onderwijs moest leiden - met een grotere leermotivatie bij studenten en een verdieping van de lesstof. Grote ambities dus! In een startgesprek stelden de koppels vast wat de studenten zouden moeten leren, welke vaardigheden ze moesten ontwikkelen. Het koppel ‘geschiedenis en beeldend’ ontdekte dat ze elkaar goed
TEKST EN FOTO’S: TAMARA ROOS (ARTIANCE) EN ANS KOOPMAN (IPABO)
aanvulden: zowel voor wetenschap als voor kunst is een onderzoekende houding nodig. De studenten hielden hun eigen onderzoek bij in een speciaal notitieboek. Ze verzamelden niet alleen historische feiten, maar ook beelden en associaties. Dat werkte verrijkend en motiverend, merkte kunstenaar Natascha Janssen: ‘De student wordt zijn eigen docent en ervaart zijn onderzoek als iets van zichzelf.’ Voor Karin Weisbeek, docent pedagogiek, had de samenwerking met dansdocent Pauline Luth grote meerwaarde: ‘Ik was verrast door de rijkdom van dit kunstvak. Door pedagogiek te verbinden aan dans, kon ik pedagogische thema’s ‘pakken’
zonder veel woorden te besteden aan het verhelderen van het onderwerp. De nogal abstracte onderwerpen – veiligheid, welbevinden, samenwerken - werden doorleefd en daardoor concreet gemaakt. Het viel me op dat de studenten die thema’s feilloos ontdekten tijdens het dansen. Leiden en volgen, welke rol neem je in, sfeer en interactie; ik had gedacht dat we dat in het nagesprek nog moesten verduidelijken, maar de studenten hadden het heel snel door.’
men de docenten nog niet voldoende toe aan de verdieping. Jaap Velserboer zag een enorme gedrevenheid bij de studenten, maar had meer diepgang op de inhoud gewenst: ‘Het is goed gelukt om docenten én studenten enthousiast te maken voor de koppeling van cultuur- en zaakvakken. Maar voor co-creatie is meer nodig dan korte prikkels; daarvoor moet de samenwerking meer plaatsvinden vanuit het curriculum van de school, en moeten we de leerdoelen scherper stellen.’
Leerpunten waren er ook. Zo bleek dat de eerstejaars nog weinig ervaring hadden met de aangeboden kunstvakken, en er meer tijd dan gedacht nodig was voor het ‘spelen’; het uitproberen. Daardoor kwa-
Op de iPabo gaat dat dan ook gebeuren. Volgend schooljaar wil de school doorgaan met het integreren van de kunstvakken. Zo bouwen de docenten voort op hun leerzame ervaringen in de Culturij.
prikkels
25
BELEEF HET VERLEDEN MET LOTTE Als Lotte tijdens de rondleiding in het Rijksmuseum van Oudheden in slaap valt belandt ze zomaar in de prehistorie, de Romeinse tijd en de middeleeuwen. Hier ontmoet ze Bor, Ase en Ika, maar ook Bastianus, Eiza en Magdalena. Heeft ze het allemaal gedroomd? Of was het misschien toch echt? Wat doen die spintol, dat vingerhoedje en die vuurstenen bijl in haar zak? Educatief filmprogramma inclusief lesbrieven, geschikt voor basisscholen, groep 5 t/m8. Betreft de historische perioden: prehistorie, Romeinse tijd en middeleeuwen. Leverbaar vanaf 11 mei 2015. Dit lesprogramma geeft invulling aan vier
les-ochtenden /middagen. Les 1 behandelt de prehistorie, les 2 de Romeinse tijd, les 3 de Middeleeuwen en les 4: archeologie. Daarnaast kun je een knutselpakket per aflevering bestellen (leverbaar vanaf eind mei 2015).
Beleef het verleden in de klas Wil je Ase, Bastianus, Magdalena of de ridder in het echt ontmoeten? Nodig ze dan uit in de klas. Voor meer informatie zie www.beleefhetverleden.nl/educatie. Om op de hoogte te blijven van onze projecten, schrijf je dan in voor kwartaalnieuwsbrief via de website. Bestel nu de DVD inclusief lesbrieven op www.beleefhetverleden.nl/product/ beleef-het-verleden-met-lotte. Prijs: ₏ 50,- exclusief btw.
Cultuur op de agenda juni t/m oktober 2015
NATIONALEBUITENSPEELDAG
10 juni, heel Nederland Zelfs Nickelodeon gaat op zwart, dus geen excuus om binnen te blijven die dag! Iedereen weet dat buiten spelen en sporten belangrijk is, als school kun je daarom een mooi programma organiseren. www.buitenspeeldag.nl
DAGVANDECULTUUREDUCATIE
DIPLOMADAG
26 juni, Haarlem De eerste Cultuurbegeleiders studeren af! De nieuwe opleiding van Plein C en Inholland wordt inmiddels in heel Nederland aangeboden. Onze vijf pioniers gaan in gesprek over hun onderzoek en Marjan Hammersma, Directeur Generaal Cultuur en Media van OCW, reikt de diploma’s uit. Belangstellenden zijn welkom.
PLAYMOBIL, 40 JAAR SPEELPLEZIER
KINDERBOEKENWEEK
17 juni, Utrecht ‘Stilte in de storm’ is het thema van deze Dag, georganiseerd door het LKCA voor leerkrachten, cultuuraanbieders en beleidmakers. www.lkca.nl
WEEKVANDEOPVOEDING
5 t/m 11 oktober, heel Nederland Opvoeden – wat is de rol van de leerkracht? Inspirerende ideeën, zoals ‘Verzamel met alle ouders van de school de beste opvoedtips’ of ‘Organiseer een opvoeddebat’ vind je op: www.weekvandeopvoeding.nl
7 t/m 18 oktober, heel Nederland Thema dit jaar is natuur, wetenschap en techniek: ‘Raar maar waar’. Simon van der Geest schrijft het geschenk, en als vanouds organiseren ook scholen kinderboekenactiviteiten. Ideeën vind je op www.kinderboekenweek.nl. Lessuggesties kun je ophalen door in te loggen op Kennisnet.nl.
OPENMONUMENTENWEEKEND
juni t/m december, Hoorn Het Museum van de Twintigste Eeuw toont een overzicht van dit populaire speelgoed met als hoogtepunt de reusachtige, uitgewerkte landschappen met piraten, ridders, draken en prinsessen. www.musuemhoorn.nl
12 en 13 september, heel Nederland Tijdens dit weekend, dit jaar met als thema Kunst en Ambacht, zijn bijzondere plekken in heel Nederland open voor publiek. Er is ook een programma voor scholen. www.openmonumentendag. nl/onderwijs
Colofon Hoofdredactie: Vibeke Roeper Eindredactie: Hanna van der Veen Redactie: Tamara Oortwijn (ICC’er St. Leonardusschool Heemskerk), Marijke Schäuikes (adviseur cultuureducatie Plein C), Vincent Lamers (vakleerkracht muziek en ontwikkelaar bij Hart Cultuur in School) Met bijdragen van: Mariet Lems, Vibeke Roeper, Marjo Berendsen, Hanneke Saaltink, Marijke Schäuikes, Hille Takken, Tamara Roos en Ans Koopman Illustraties: Mireille Schaap Foto’s: Martijn de Vries, Plein C
Vormgeving: Ykeswerk Drukwerk: Zwaan Printmedia Prikkels is een uitgave van Plein C, onderdeel van Cultuurcompagnie Noord-Holland, en kwam tot stand met subsidie van de provincie Noord-Holland en het Fonds voor Cultuurparticipatie. Prikkels verschijnt vier keer per jaar Oplage: 2.500 Abonnementen Noord-Hollandse basisscholen, cultuuraanbieders en gemeenten ontvangen 1 gratis exemplaar. De distributie wordt verzorgd door Abonnementenland in Heemskerk. Losse nummers € 5,50
MAANDVANDEGESCHIEDENIS
oktober, heel Nederland Tussen Droom & Daad, is het thema van deze Maand. Veel activiteiten en inspiratie vind je op www.maandvandegeschiedenis.nl
Jaarabonnement € 20,Teamabonnement (3 exemplaren) € 40,Info en aanmelden: www.pleinc.nl/ontvangprikkels Adverteren: Ook adverteren in Prikkels? Dit kan al vanaf € 140,- per nummer. Bekijk de mogelijkheden op www.pleinc.nl/ adverteerinprikkels Tweede jaargang nummer 5 Alle rechten voorbehouden. Deze rechten berusten bij Cultuurcompagnie NoordHolland c.q. de betreffende auteur. ISSN: 2214-3777
prikkels
27
TEKST: MARJO BERENDSEN – FOTO: MARTIJN DE VRIES
MUSEUM STUK
Titel: Kikker en Eend Kunstenaar: Marijn Bakkum (nu 10 jaar) Datering: 2009 Techniek: acrylverf op linnen Afmeting: 30 x 40 cm. Omschrijving: Marijn maakte dit schilderij in groep 2. De juf had een verhaal voorgelezen van Max Velthuijs over Kikker en Eend. De kinderen schilderden daarna de hoofdpersonen in dit verhaal.
28
prikkels
Henriette Berendsen, moeder van de kunstenaar: De kinderen maken veel op school, maar dit werk sprong er uit. Marijn was er zelf heel trots op en ook de juf vond het goed gelukt; het heeft wel drie of vier maanden op school gehangen. Nu hangt het al jaren boven de trap. Uiteraard vinden wij het als ouders ook knap van Marijn. Hij vindt beeldende vorming op school leuk, maar thuis is hij liever bezig met lezen, schaken en voetballen.