Het zijn en worden van een ‘metropolitane Dendervallei’ Op een kleine 25 kilometer afstand ten westen van het centrum van Brussel zijn verschillende gemeenten in de Dendervallei aangeduid als eindbestemmingen voor het Gewestelijk Expresnet. Dergelijke hoogfrequente, gewestgrensoverschrijdende verbindingen met openbaar vervoer zouden een onderdeel kunnen vormen van een hoogwaardig vervoersnet voor een Vlaamse ruimte met metropolitane allure met verschillende aaneengesloten, stedelijke regio’s. In de aanloop naar het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen zijn ook andere ambities vermeld, zoals bijvoorbeeld het ontwikkelen van een ‘veerkrachtige’ ruimte of een herzien van het gebruik van de ruimte in termen van ‘ruimtelijk rendement’. De peri-urbane gebieden ten Westen van Brussel staan voor veel, deels overlappende en deels tegensprekelijke uitdagingen. De paper schetst enkele van deze uitdagingen en stelt deze ter discussie in het licht van verschillende ambities die vermeld worden bij de opmaak van het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen. Het is een poging om een aantal termen en concepten die in het Vlaamse ruimtelijk beleid zijn gelanceerd, te ontrafelen en inhoud te geven vanuit een specifiek lokaal perspectief: wat kan ‘metropolitane allure’ betekenen in een hybride gebied dat én rurale vallei én onderdeel van een stedelijke regio zou kunnen zijn? Hoe werken metropoolvorming, veerkrachtversterking en rendementsverbetering op elkaar in? En welke lokale en regionale actoren komen hierbij in beeld? Het onderzoek naar de gelaagdheid en verwevenheid van ruimtelijke uitdagingen en problematieken in de Dendervallei in relatie tot vraagstukken op grotere schaal is een pretraject voor het opzetten van kwalitatieve toekomstverkenningen en ontwerpmatig onderzoek, in het kader van het onderzoek voor het Steunpunt Ruimte.
Zoekzone Dendervallei Het onderzoek binnen het Steunpunt Ruimte en het actuele ruimtelijk beleid in Vlaanderen delen de bekommernis om ruimtelijke ontwikkelingen beter te kunnen begrijpen, als voorwaarde voor de gerichte sturing ervan. Terwijl de (nog voorlopige teksten voor de) kernnota, maar ook de thematische en gebiedsgerichte beleidskaders voor het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen vooralsnog een grote schaal en een grove korrel hanteren, kiest het Steunpunt Ruimte binnen de deelstudie ‘Toekomstverkenningen’ veeleer voor een case-based learning benadering die vertrekt van concrete, lokale vraagstukken. De doelstelling is tweeërlei: enerzijds is het een empirische test waarbij verschillende methoden voor toekomstverkenningen kritisch worden geëvalueerd, anderzijds heeft het de ambitie om bij te dragen tot het debat over de metropoolvorming in Vlaanderen vanuit een actuele, toegepaste, lokale verkenning van ruimtelijke concepten. Het onderzoek naar toekomstverkenningen voor ruimtelijk beleid focust op verschillende werkwijzen, in eerste instantie scenario’s en ontwerpmatig onderzoek. Bedoeling is om deze werkwijzen te situeren in ruimere denkkaders, zoals bv. technocratische of sociocratische planvormen. Het onderzoek tracht methoden voor toekomstverkenningen te ontwikkelen die zich kunnen inpassen in planningsvormen die de complexiteit van de ruimtelijke opgave alsook de complexiteit en niet reduceerbare onzekerheid verbonden met deze opgaves erkennen. Vanuit deze vraagstelling worden toekomstverkenningen voor concrete cases1 ontwikkeld. 1
De oefening voor toekomstverkenningen is naar tijd erg beperkt, maar tracht synergiën te vinden met andere deelstudies binnen het Steunpunt Ruimte, zo onder meer de studie van Barbara Tempels en Luuk Boelens over wonen in overstromingsgevoelige gebieden, maar ook de ontwikkeling van ‘Living Labs’ in de ad hoc opdracht.
188