PIDMAG - nr. 16 jaargang 5

THERMO-

STAD EDITIE MASTER JOURNALISTIEK KU LEUVEN CAMPUS ANTWERPEN

N°16

- JG 5

.STAM WWW

MAG

E/PID

IA.B PMED

INHOUDSTAFEL 2 VOORWOORD

VOORWOORD

3 “OVERHEID FAALT IN KLIMAATBELEID”

Eén. Twee. Drie. Met een takje in de hand probeer ik ze al hurkend te tellen. Het zijn er veel meer, maar ik heb er mijn missie van gemaakt ze één voor één aan te wijzen. Hun kleine zwarte staartjes zwaaien wild 4 DRIE DAGEN OM JE heen en weer. Dikke stompjes bovenaan, klaar om de wereld te ver ECOLOGISCHE kennen. Zeven jaar ben ik. Als het aan mij lag, bleef ik nog uren zitten, kikkervisjes tellend. Ik ben een kind van de natuur. Vlinders loop ik ge VOETAFDRUK TE fascineerd achterna, verblind door hun kleurenpracht. Wanneer een spin VERMINDEREN voorbij waggelt, tuur ik tot ze in een holletje wegkruipt. Ik besef niet dat ik bevoorrecht ben. Enkele tientallen jaren later is dat beekje achter het 6 “DE NATUUR IS huis opgedroogd omdat bedrijven in de buurt al het grondwater hebben DOODGEKNUFFELD” weggezogen. Inwoners krijgen gratis planten van de stad, in de hoop de vlinderpopulatie terug te laten aangroeien. Het beekje heb ik achter me 7 JE GROENE gelaten voor een huis dichtbij een groot natuurgebied. Mijn rust vind ik BURGERPLICHT tussen het bladgroen. Maar ook daar merk ik dat de natuur het moeilij10 IS DIT DE WINKEL VAN DE ker krijgt. Paddenstoelen komen steeds minder voor, de grond verdort.

Tekenen dat we de natuur teveel onder druk zetten. Ik ben zelf ook niet TOEKOMST? zonder zonde. Dat besef ik na het lezen van deze Pidmag. We moeten 12 DUURZAAM DINEREN ons gedrag veranderen. Nu. En voor altijd. Opdat onze kinderen ooit, hurkend en gefascineerd, zelf kikkervisjes kunnen tellen, vlinders ach14 KLIMAAT = KUNST terna kunnen zitten en kunnen genieten van het leven. Laat dit magazine een inspiratiebron zijn van hoe het anders kan.

15 BURGERPARTICIPATIE

ZONDER GEVOLG

16 RECEPT/STRIP

Mieke Geysmans Gasthoofdredacteur

COLOFON WERKTEN MEE AAN DIT TIJDSCHRIFT:

Christophe Bell, Laura Bonne, Marjet Bruijnse, Babs Gabriel, Floyd Melssen, Déborah Notermans, Annemiek Poelman, Stef Rynders, Filip Tyskens, Nienke van Kapel, Joachim Vandevoort

GASTHOOFDREDACTEUR: Mieke Geysmans

EINDREDACTIE: Roel Coesemans

LAY-OUT:

Dries Bastiaensen

Deze uitgave kwam tot stand met de steun van:

COVER:

Dries Bastiaensen

ILLUSTRATIES:

Anna Lena van Iersel / Finelinervreter

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER: Fried Aernouts, Prekersstraat 25, 2000 Antwerpen

2

“OVERHEID FAALT IN KLIMAATBELEID” Déborah Notermans & Nienke van Kapel | Foto: Nienke van Kapel

België heeft één van de grootste ecologische voetafdrukken ter wereld. Toch lijkt het ons niet te lukken om een wetgevend kader voor klimaatregels op te stellen. “De nationale overheid blijft absoluut in gebreke”, stelt het Wereld Natuur Fonds België (WWF). Steden en gemeenten nemen daarentegen wel initiatief om klimaatvriendelijker te worden.

“Als we de klimaatdoelstellingen van Parijs willen halen, moet de overheid in actie komen. Er had al lang een duidelijk klimaatbeleid moeten zijn en dat is er nog steeds niet”, vertelt Koen Stuyck, woordvoerder van het WWF België.

“De verschillende regeringen maakten pas op de vooravond van de klimaattop in Parijs afspraken die de Belgische CO2 uitstoot tegen 2020 drastisch moeten verminderen”, beweert Stuyck. “In afgelopen jaren is de CO2-uitstoot niet voldoende teruggebracht. Er is ook geen plan voor hoe het na 2020 verder moet. De Belgische overheid blijft absoluut in gebreke als het gaat om klimaatmaatregels.”

STEDEN DOEN HET GOED Toch is er ook goed nieuws. Steden en gemeenten doen meer voor het klimaat dan de federale overheid, volgens Stuyck.

“Zij staan dichter bij de mensen en voelen aan dat de bevolking bezorgd is over het klimaat. Ze kunnen makkelijker concrete maatregelen nemen met betrekking tot gebouwen en mobiliteit.”

Een voorbeeld van zo’n klimaatbewuste stad is Leuven, die in 2030 klimaatneutraal wil zijn. “Een klimaatneutrale stad draagt niet bij aan klimaatopwarming”, legt Dirk Holemans uit als coördinator van Denktank Oikos en samensteller van het boek Mensen maken de stad. De stad slaat dan evenveel CO2 op door bomen en groen als dat ze uitstoot. In Leuven proberen de bewoners klimaatneutraal te worden door onder meer warm water te hergebruiken voor woningisolatie.

Er zijn ook concrete plannen om het centrum autovrij te maken. Mohamed Ridouani, schepen voor de sp.a, gelooft dat het voor 2030 gaat lukken: “Misschien halen we 80 of 90 procent reductie. Maar ik mik op 100 procent.”

BELG LEEFT OP GROTE VOET Naast klimaatneutraal is de ecologische voetafdruk een belangrijk begrip in de klimaatwereld. Die voetafdruk geeft aan hoeveel oppervlakte van de aarde iemand gebruikt voor zijn consumptiebehoeften, verplaatsingen en afvalverwerking.

“We consumeren producten vanuit de hele wereld en het

veevoer dat we hier gebruiken komt vaak uit Zuid-Amerika.

Dat heeft een grote impact op het milieu”, aldus Holemans.

België staat in de top vijf van landen met de grootste ecologische voetafdruk. “Dat heeft te maken met het voedsel dat we eten, maar ook met ruimtelijke ordening: iedereen kan overal bouwen, niet alleen in de dorpskernen. Daardoor zijn er ook meer wegen nodig en dat zorgt voor meer CO2-uitstoot”, verklaart WWF-woordvoerder Stuyck.

NIET BLINDSTAREN OP CO2 “We moeten evolueren naar een kringloopeconomie, waarin we materialen en voedsel hergebruiken”, zegt Holemans.

Alle systemen moeten volgens hem anders georganiseerd worden. “Neem het mobiliteitssysteem: we moeten dringend af van auto’s die rijden op fossiele brandstof, zoals diesel en benzine.” Daarnaast is een goede isolatie van gebouwen belangrijk en moeten we de natuur de ruimte geven om uitgestoten CO2 op te slaan.​ “De ecologische voetafdruk bestaat voor 50 procent uit CO2-uitstoot”, vertelt Stuyck. “We moeten ons echter niet blindstaren op CO2”, benadrukt Holemans. “Ook de uitstoot van andere broeikasgassen speelt mee, zoals methaan in de veeteelt. We hebben bijkomende maatregelen nodig.”

VAN HET PLATTELAND NAAR DE STAD Het openbaar vervoer gebruiken is beter voor je ecologische voetafdruk, maar wat als je op het platteland woont en het openbaar vervoer niet altijd voorhanden is? Wij namen de proef op de som en reden van Maasmechelen naar Antwerpen met de auto. We legden hetzelfde traject af met Filomena Di Giacinto, een Maasmechelse studente die in Antwerpen op kot zit. Uit dit experiment blijkt dat je het traject sneller en goedkoper met de auto aflegt. Di Giacinto: “Na vijf jaar op en neer reizen ben ik het treinreizen wel beu. Maar toch zou ik niet liever de auto nemen”. Milieuvriendelijker is de wagen echter niet. Alle resultaten kunt u op de volgende pagina bekijken.

3

JE ECOLOGISCHE VOETAFDRUK VERKLEINEN IN 3 DAGEN Filip Tyskens

Drie dagen lang leven op een ecologisch verantwoorde manier lijkt bijzonder gemakkelijk en toch word je al snel geconfronteerd met vanzelfsprekende handelingen die plots een grote aanpassing vereisen. Filip verzamelde tips en tricks voor een milieubewuster leven en deed de test. Hoe ziet een doordeweekse duurzame dag er uit?

V

MIDDAG Uiteraard kies ik de perfecte periode uit voor dit experiment.

Prince is net gestorven, dus het is logisch dat het sneeuwt en hagelt in april, maar voor mij is het intussen elke dag dikketruiendag. Wanneer mijn huisgenote over de kou begint te klagen, kan ik haar gelukkig wijzen op een voordeel van het slechte weer. Zo is het gemakkelijk om regenwater op te vangen, dat we kunnen gebruiken om de planten water te geven of zelfs de kleine boodschap door te spoelen. We voelen ons wel een klein beetje als holbewoners in de stad.

Rond drie uur valt mijn gsm dan toch zonder batterij. Ik bedenk me dat ik ooit een kleine zonnelader voor mijn verjaardag heb gekregen. Na heel wat kasten overhoop te halen vind ik het ding, al blijkt het, zoals verwacht, niet meer te werken. Ik probeer moedig de weinige zonnestralen die door het grijze wolkendek priemen op te vangen, maar de gsm blijft angstaanjagend stil. Even zondigen en de gsm in het stopcontact steken dus, want ik moet nog met het openbaar vervoer reizen, en stel dat ik onderweg ergens strand. Stél.

ooraleer ik me waag aan het klimaatvriendelijke leven, moet ik weten wat mijn ecologische voetafdruk is. Volgens berekeningen zijn er voor iedereen op deze aarde 2,1 hectaren beschikbaar. Zoals te verwachten, zit ik ver boven dat aanbevolen getal. Ik verbruik maar liefst 4,8 hectaren van onze planeet. Dat mag dan wel minder zijn dan de gemiddelde Belg, het is nog altijd meer dan het dubbele van de norm.

OCHTEND ‘s Morgens besef ik meteen dat de update van de sociale media beter achterwege blijft. Ik moet nog een dag functioneren met een half opgeladen gsm, waardoor Facebook moet wachten. Aan de ontbijttafel moet ik mijn portie vlees missen en kies ik voor een boterham met kaas en een glas kraantjeswater. Om ecologisch te leven is het niet noodzakelijk om te doen alsof je in de gevangenis zit of om meteen vegetariër te worden, al blijft het een goed idee om minstens twee dagen per week geen vlees te eten. Low Impact Man Steven Vromman weet dat vlees vermijden het gemakkelijkste is om je ecologische voetafdruk te verkleinen.

TOP 5 STEDEN MET DE MINSTE CO2-UITSTOOT/INWONER 1

OOSTENDE

(2,57 ton/inwoner)

HOE VERVUILEND ZIJN VERVOERSMIDDELEN NU ECHT? (CO2-UITSTOOT PER VERVOERSMIDDEL)

2

ANTWERPEN

(3,13 ton/inwoner)

127 g/km

3

SINT-NIKLAAS

(3,61 ton/inwoner)

142 g/km

4

BRUGGE

(3,63 ton/inwoner)

38 g/km

5

HASSELT

(3,93 ton/inwoner)

75 g/km 60 g/km

TOP 5 STEDEN MET DE MEESTE CO2 UITSTOOT/INWONER

28 g/km 23 g/km

1

TURNHOUT

(5,32 ton/inwoner)

30,5 g/km

2

GENK

(5,29 ton/inwoner)

107 g/km

3

ROESELAERE

(5,13 ton/inwoner)

77 g/km

4

MECHELEN

(4,74 ton/inwoner)

0 g/km

5

KORTRIJK

(4,66 ton/inwoner)

0 g/km

Bron: Stadsmonitor (http://stadsmonitor.be/)

Bron: De Lijn (https://www.delijn.be/nl/)

4

EXPERIMENT OPENBAAR VERVOER VS. AUTO VERVOERMIDDEL AUTO

BUS,TREIN & TRAM

TOTALE AFSTAND 106 km

105,67 km

TOTALE KOSTPRIJS 8,88 euro

15,10 euro

CO2-UITSTOOT 16 016 g

4280,13 g

REISTIJD 2 uur 7 minuten

3 uur 24 minuten

AVOND Met vertraging én een kapotte broek kom ik rond zeven uur aan in Diegem, waar het maandelijkse Repair Café plaatsvindt. Hier kan je kapotte kledij, elektronica, fietsen en meer gratis laten oplappen door vrijwilligers. Het is een concept dat op verschillende plaatsen in Vlaanderen weerklank vindt en is de ideale manier om verspilgedrag tegen te gaan. In al mijn naïviteit veronderstel ik dat de vrijwilligers alle soorten stof voorhanden hebben om mijn broek als nieuw te maken. Niet dus. Enige optie: mijn broek in een short laten veranderen. Terwijl ik wat beteuterd rondkijk, zie ik een andere bezoeker tevreden vertrekken met een gerepareerde dvd-speler. Het Repair Café werkt dus en het concept sluit aan bij de evolutie die Steven Vromman wil zien in onze maatschappij.

Om ecologisch te leven is het niet noodzakelijk om te doen alsof je in de gevangenis zit

ANNELIES BAES (MACHELEN) “Mijn werk voor het Repair Café sijpelt ook mijn dagelijkse leven binnen. Ik probeer minder snel voedsel of kapotte spullen weg te gooien.

Thuis doe ik ook al sneller een warme trui aan in plaats van de verwarming op te zetten, maar er kan altijd meer gedaan worden natuurlijk.

Ik ken bijvoorbeeld iemand die met haar eigen verpakkingen naar de winkel trekt en wasbare luiers gebruikt voor haar kindjes. Als ik dat hoor, besef ik dat ik eigenlijk nog niks doe (lacht).”

Na bijna tien jaar als Low Impact Man stelt hij dat we er enkel met tips en tricks niet geraken, maar dat er iets moet veranderen aan ons bewustzijn. Het is te gemakkelijk om te denken dat we onze planeet nog kunnen redden door af en toe ‘groen’ te leven. Volgens Vromman heeft onze op groei gerichte maatschappij heel wat mooie dingen teweeggebracht, maar zien we momenteel ook de keerzijde. De ecologische crisis kan enkel opgelost worden als we collectief anders gaan denken over onze manier van leven.

Wil je zelf ook enkele veranderingen doorvoeren in je leven?

Dan zijn hier nog enkele ecologische tips: • • • • • •

Gebruik warm water uit de waterkoker voor de afwas.

Gebruik gerecycleerd papier en plak een sticker op je brievenbus om onnodige papieren reclame te vermijden.

Koop meer seizoensgroenten in plaats van conserven.

Bij het koken van pasta zet je best het vuur af wanneer het water kookt, de pasta kan verder garen in het warme water.

Maak je douche korter dan je gewend bent.

Probeer te carpoolen als je ver van je werk woont.

RABIA KOC (ANTWERPEN) “Ik ben recent naar een nieuw appartement verhuisd in de stad, dus ik probeer toch wel wat op mijn energieverbruik te letten. Zo gebruik ik enkel groene stroom en spaarlampen, let ik wat op tijdens het douchen en stel ik de verwarming zo in dat ze enkel werkt wanneer het echt nodig is.

Een voordeel van een compleet nieuw appartement is natuurlijk wel dat het heel goed geïsoleerd is, dus daar spaar ik ook zeker wat mee uit!”

TOP 5 VAN DE LANDEN MET DE GROOTSTE ECOLOGISCHE VOETAFDRUK (WERELDWIJD) 1

KOEWEIT

2

QATAR

3

VERENIGDE ARABISCHE EMIRATEN

4

DENEMARKEN

5

BELGIË

OLE MAHIEU (GENT) “Als lid van UGent1010 heb ik gedurende twee jaar geprobeerd om studenten te sensibiliseren voor het klimaat en om het beleid van de Gentse universiteit milieuvriendelijker te maken wat betreft voeding, mobiliteit, enzovoort . In mijn dagelijkse leven doe ik ook zelf enkele klassieke dingen om ecologischer te leven, zoals zo vaak mogelijk de fiets nemen en vegetarisch eten. Ik vind ook dat de overheid zelf wat meer moet doen, in plaats van de verantwoordelijkheid altijd bij de burger te leggen.”

TOP 5 VAN DE LANDEN MET DE KLEINSTE ECOLOGISCHE VOETAFDRUK (WERELDWIJD) 1

OOST-TIMOR

2

ERITREA

3

HAÏTI

4

AFGHANISTAN

5

PAKISTAN

5

“DE NATUUR IS DOODGEKNUFFELD” Joachim Vandevoort | Foto: Nienke van Kapel

Vlamingen zijn verkavelingsziek, zo beweerde professor Leo Van Broeck (KU Leuven) tijdens een recente klimaattop. Volgens Van Broeck moeten de mensen dichter bij elkaar gaan wonen zodat er meer plaats is voor groen. Maar moeten we dan met zijn allen massaal in wolkenkrabbers gaan huizen?

V

erdichting. Dat is de term die Van Broeck promoot. Concreet betekent dat zoveel als hoger bouwen. “Het belangrijkste is dat we stoppen met vrijstaand verkavelen. We moeten naar vijftig, zestig woningen per hectare en ervoor zorgen dat niemand nog gaat wonen op plaatsen waar geen openbaar vervoer beschikbaar is.

Geen enkel land gebruikt zoveel grond. We hebben zo veel verkavelingen en zo weinig verstedelijkt gebied, dat we geen natuur meer hebben.”

“Vlaanderen is niet verstedelijkt, Vlaanderen is verneveld. Stel dat je een volledig stadssegment hebt waar nergens een park is en er komt een fabriek leeg te staan, dan kan je daar ofwel tien rijhuizen zetten, ofwel zet je er een toren met honderd appartementen en heb je de mogelijkheid om op de rest van die grond een stadspark aan te leggen”, kadert Van Broeck.

“Verstedelijking is de oplossing. Ook voor de mensen die op het platteland willen wonen. Een dorp zou eigenlijk een kleine stad moeten worden. Zo ontstaan er naast grote en middelgrote steden ook microsteden. Dat zijn dorpen die uitgroeien tot een duizendtal inwoners en daardoor in aanmerking komen om een treinhalte te krijgen. Ze tellen dan net genoeg inwoners om de middenstand te doen heropleven met winkels, restaurants, crèches. Dat is zowel ecologisch als economisch én sociaal een grote vooruitgang.”

VERKAVELDE DORPEN Vooral de vele minuscule dorpjes vormen momenteel een probleem in Vlaanderen.

6

“Mensen op het platteland hebben de natuur doodgeknuffeld. De dorpspleinen zijn failliet en de middenstand is gaan lopen, want iedereen rijdt vanuit de verkaveling naar de grote winkelketens. Zo krijg je zieltogende dorpskernen met daarrond een brede gordel verkavelingen, vervolgens 200m landbouwgrond en daarachter beginnen al de verkavelingen van het volgende dorp. Daardoor is betaalbaar openbaar vervoer momenteel niet mogelijk.

Dichter bij elkaar wonen, zorgt ook voor een betere mobiliteit. “Als je met zeven of acht miljoen mensen dichter bij elkaar woont, kan je een metrostel betalen, zoals in Parijs of Londen. Nu staat De Lijn voor een onmogelijke taak. Die heeft bij wijze van spreken 35.000 stopplaatsen met per halte misschien maar zes mensen”, aldus Van Broeck.

GELUK OP DE ZESDE VERDIEPING Dat dichtbij elkaar wonen een succes kan zijn, wordt bevestigd door Daphrose en Kjell. Zij zijn nu al enkele jaren buren in een Brusselse woontoren. “Het leukste is het contact met de mensen. Als je in je eigen huisje woont in een dorp, ben je veel meer teruggetrokken.

Hier kom ik elke dag iemand tegen voor een babbeltje”, zegt Kjell. “De medebewoners zijn zoals familie, op onze verdieping kennen we elkaar allemaal”, vult Daphrose aan. De twee gaan zelfs elke zondag samen naar de markt.

Kinderen zouden ze allebei wel niet willen grootbrengen in een appartement. “Als ik een gezin wil stichten, moet ik verhuizen”, meent Kjell.

GROEN ZIJN IS JE BURGERPLICHT Floyd Melssen | Foto’s: Floyd Melssen & Odylle Van Hest

Veel goedbedoelde bijdragen aan een beter milieu zijn miljoenenprojecten van onbekende beleidsmakers. Maar er bestaan ook eenvoudige en goedkope methoden die mensen zelf kunnen toepassen. Enkele tips en voorbeelden.

NORA DANKO, ADVISEUR BIJ ECOHUIS ANTWERPEN,

NIKLOS KALMAR, HOBBYIMKER UIT NIJMEGEN,

ODYLLE VAN HEST, B&BHOUDSTER IN VUGHT,

“Sinds vijf jaar is het verplicht in Antwerpen om pas gebouwde of gerenoveerde daken ‘groen’ te maken.

Dat betekent dat er een laag wordt aangelegd op het dak waarin planten kunnen groeien. Een groendak ziet er ten eerste leuk uit: Als je daar planten op zet die bijen, vlinders en insecten aantrekken, creëer je ook nog eens een stukje extra natuur waar we heel veel nood aan hebben in de stad.”

“Een bijkomend voordeel is dat als het warm is, het water gaat verdampen.

Daarmee wordt de stad afgekoeld. Maar een groen dak zorgt ook voor koeling binnen in huis. Bovendien slijt zwarte roofing die ‘s zomers opwarmt en ‘s nachts weer afkoelt veel sneller dan een dakbedekking die beschermd is door planten. Zo bespaar je veel geld. Van daken parken maken is volgens mij de toekomst.”

“Ik heb 24 bijenkasten in de tuin. Dat zijn 24 bijenfamilies van 30.000 bijen per volk.

Als kind heeft mijn vader me ervoor enthousiast gemaakt.

Die had zelf bijen en van jongs af aan liep ik met hem mee naar de bijenstal.”

“Hoofdzakelijk interesseer ik me voor het leven van de bijen. Dat de bijen uiteindelijk 15 kilo honing produceren, is voor mij bijzaak. Door het bestuiven van verschillende fruitbomen dragen bijen bij tot de natuur en beïnvloeden ze bovendien de oogst. Je kan bijen perfect in de stad houden. Stadsbijen hebben zelfs een voordeel, namelijk dat ze niet of nauwelijks in aanraking komen met landbouwgif. Als iets bespoten is met gif, kunnen de bijen niet goed bestuiven omdat ze voortijdig sterven.”

“Mijn biodouche bestaat uit kippengaas dat ik heb gespannen rond een diameter van 1m50, daar binnenin zit gaas met een diameter van 50cm. Daaromheen heb ik 100m tuinslang gebonden, die als een spiraal omhoog gaat. Het geheel is gevuld met verse houtsnippers en koeienmest. In die berg broeden bacteriën die zo een temperatuur genereren van maximaal 57 graden. Als je koud water door de tuinslang laat lopen, wordt het warm, zelfs heet.

Ik ben er voorstander van zoveel mogelijk met de natuur te doen, de cirkel rond te maken. De biodouche vind ik daarom zo’n mooi concept; je hebt helemaal geen afval.

Het is totaal milieuvriendelijk, want wat je overhoudt, is ook weer bruikbaar op het land. Uiteindelijk heeft het hele project meer tijd gekost dan geld. Dat was ongeveer €70.

DROOMT WEG BIJ GROENDAKEN

NOEMT VOORDELEN VAN STADSBIJEN

BOUWDE EEN BIODOUCHE

7

UMER FAROOQ KHAN, STUDENT IN LEUVEN,

BRAK TUIN OP VOOR WATERAFVOER “Toen ik in mijn studententijd introk in een nieuw huis, was er enkel een sneu, klein tuintje met een verdorde druivenstruik. De rest van het oppervlak was volledig betegeld. Toen het een keer veel regende, overspoelde alles. Door de verharde tuin kon het water nergens weg.

Uiteindelijk kregen we van een vriend de tip om de planten meer ruimte te geven.

Dus hebben we de stenen eruit gehaald. Zo kon het regenwater beter wegzakken.

De tuin veranderde volledig.

In de lente bloeiden er plots bloemen en de oude druivenstruik ging een heel eigen leven leiden. Mijn advies is om planten genoeg ruimte te geven. En liefde. Dat is je burgerplicht.”

safari IN DE STAD Marjet Bruijnse | Foto’s: Marjet Bruijnse

Wie in de stad woont, moet het doen zonder al te veel natuur. Althans, dat denken we. Wij gingen op safari in Antwerpen en ontdekten de mooiste wilde plantjes, kruiden en dieren. Een overzicht per locatie:

VOGELS IN DE STAD Bij vogels in de stad komt de stadsduif waarschijnlijk als eerste in de gedachte bovenvliegen, ook wel vliegende ratten genoemd in de volksmond. Dankzij de terugkeer van de slechtvalk is hun aantal de afgelopen jaren drastisch gereduceerd. Maar door de bestudering van hun uitwerpselen weten stadsvogelaars nu ook dat er zeldzame trekvogels weten stadsvogelaars dat er zeldzame trekvogels boven de stad vliegen zoals de kwartel, geoorde fuut, waterral en kwartelkoning. Alleseters als kraaien en meeuwen vinden veel voedsel in de stad. Dat maakt hun verenkleed

echter minder glanzend. Kraaien krijgen er zelfs witte pennen en veren van. De warmte in de stad zorgt voor overwinterende soorten als de vuurgoudhaan, grote gele kwikstaart, koperwieken, stormmeeuw, tafeleend en kuifeend.

Ze verdwijnen rond april om rustige broedplekjes op te zoeken.

Onder invloed van stadlawaai en licht zingen vogels vroeger en hoger om zichzelf beter te laten horen, dat laatste maakt de mannetjes wel onaantrekkelijker voor de vrouwtjes.

Niet alle dieren hebben groen nodig om te overleven of zich voort te planten. Denk aan insecten en vogels die leven in rotsachtige gebieden. Die wilde natuur is ook in de stad terug te vinden, en zelfs van belang voor het welzijn van de mens in de stad.

In Antwerpen leeft veertig procent van alle spinsoorten in België.

Ze zijn belangrijk in de stad: veel mensen zorgen voor veel afval wat een verhoogd risico met zich meebrengt voor plaaginsecten, zoals vliegen, motmugjes,

kakkerlakken, muggen, houtetende insecten en dergelijke. Vaak zijn in huis levende spinnen de enige ’opruimers‘ van die plaaggeesten.

Zelfs volgens zeer voorzichtige berekeningen bedraagt de consumptie van insecten door spinnen in Antwerpen (binnen de Singel) jaarlijks ettelijke tonnen. Andere in de stad levende ‘insectenverdelgers’ zijn de gewone dwergvleermuis en de gierzwaluw. Van de gierzwaluw is wel eens berekend dat die een insect per 6,8 seconden vangt.

8

DIVERSITEIT DOOR DE HAVEN? De geschiedenis van het Lobroekdok en de vegetatie zijn nauw met elkaar verweven. De slachterijen en leerlooierijen van vroeger zorgen voor de zoute grond. Je vindt er zoutminnende planten, zoals hertshoornweegbree en zilte schijnsmurrie. Ook de havenfunctie heeft zijn sporen achtergelaten. Het liefdesgras dat er groeit, is meegenomen door de zeelieden en heeft zich vanuit Antwerpen over heel Europa verspreid. Een soortgelijk verhaal geldt voor klein varkenskers en Canadese fijnstraal.

Beide plantensoorten werden na WOII meegebracht en raakten verspreid door de legertransporten via de Antwerpse haven.

Dierlijke exoten migreerden zelf naar het Lobroekdok. Een koppel nijlganzen waggelt er rond met een tiental kuikens, en dat in goede

harmonie met de prachtig gekleurde wilde eenden. Een nieuwe soort, de soepeend, door kruising van wilde en gedomesticeerde eenden, zwemt er ook rond.

RIP STIJF VERGEET-ME-NIETJE De oude spoorbaan langs de Noordersingel was de grootste van zes overgebleven vindplaatsen in BelgiĂŤ van het zeldzame stijf vergeet-me-nietje. Dat akkeronkruid was afkomstig uit de zanderige Kempen, maar werd daar verdreven door het toenemende gebruik van

kunstmest. Het overleefde echter eeuwenlang aan de voedselarme rand van Antwerpen. Door de herinrichting van de Noordersingel is deze plantensoort verdwenen uit Antwerpen. Ook het riempje, een andere zeldzame soort, werd afgegraven door de bulldozers.

FOERAGEREN IN DE STAD Laat je tuin en omgeving verwilderen en je krijgt er gezond voedsel voor terug. Verrassend veel groene ingrediĂŤnten zijn op loop- of fietsafstand te vinden: brandnetels, dovenetels, kleine veldkers, madeliefjes, weegbree en vogelmuur. Allemaal onkruiden die we niet moeten wegschoffelen maar opeten, zegt Natalie Schauwen van Kookcollectief Les Odettes. Volgens haar is er ook in de stad zeer veel aanbod. Beginnende wildpluk-

kers kunnen op zoek naar een assortiment van madelief, brandnetel en paardenbloemblaadjes. Enkele pluktips: Plukken op openbaar domein is enkel toegestaan voor persoonlijk gebruik. Pluk enkel op niet-vervuilde plekken. Op plekken waar honden of vossen langskomen, pluk je niet onder kniehoogte en pluk ook niet dichter dan vijf meter van een autoweg.

Laat minstens twee derde van de plant of populatie over zodat die zich kan herstellen.

9

IS DE WINKEL VAN DE TOEKOMST GROEN? Babs Gabriel & Stef Rynders | Foto’s: Ben Bramich & Babs Gabriel

Ecologie en duurzaamheid zijn belangrijk. Dat beseffen ook steeds meer winkels en diensten. Ze bedenken originele concepten om hun steentje bij te dragen aan een klimaatvriendelijkere samenleving. Van een verpakkingsvrije winkel tot een gecombineerde leverings- en recyclagedienst: wie ecologisch zoekt, die vindt. Hoogleraar Pim Martens bevestigt: “Er is nog veel werk voor de boeg, maar elk duurzaam initiatief is een stap in de goede richting.”

D

uurzaamheid. Iedereen praat erover, maar niemand weet echt wat het is. Ook Pim Martens, sinds twaalf jaar hoogleraar Duurzame Ontwikkeling aan de Universiteit van Maastricht, geeft toe dat duurzaamheid een complex begrip is. “Er zijn

Winkels en bedrijven geven zichzelf maar al te graag en al te gauw een duurzaamheidsstempel evenveel definities als mensen. Er bestaat namelijk geen eenduidige en allesomvattende definitie. De invulling van het begrip wordt sterk bepaald door de context en het gevoel. Het gevolg? Winkels en bedrijven geven zichzelf maar al te graag en al te gauw een duurzaamheidsstempel: in de loop der jaren ben ik op duurzame auto’s, duurzaam vlees, duurzame frietjes en talloze andere voorbeelden gestoten. Maar vaak is het niet duidelijk wat duurzaam in die gevallen precies inhoudt en dat maakt het een erg lastige oefening.”

Hoewel er nog veel werk voor de boeg is, looft Martens ondernemingen die ecologisch verantwoord te werk gaan. “Er zijn heel wat winkels, bedrijven en diensten die het juiste spoor bewandelen. Elk van die initiatieven vormt een stap in de goede richting. De ecolo-

gische winkel van de toekomst is voor mij een winkel die op een zo klimaatvriendelijk mogelijke manier werkt en anderen mee op de duurzame kar trekt.

Duurzaam handelen moet zowel voor producenten als consumenten een plezier zijn.“ Voor de consument is er volgens Martens een belangrijke rol weggelegd: “De ecologische winkel van de toekomst zal alleen kunnen bestaan als ook het gedrag van de consument wijzigt.

Zolang wij seizoengebonden producten buiten het seizoen willen eten, blijft de vraag naar die goederen aanwezig. Pas als we die mentaliteit en levenswijze grondig veranderen, kunnen we samen écht grote stappen zetten.”

10

GLAZEN BOKALEN EN TUPPERWAREPOTJES Savina Istas is één van Martens’ oud-studenten die de lessen uit de master Duurzaamheidswetenschappen omzette in de praktijk. Twee jaar geleden richtte de 26-jarige onderneemster in Antwerpen Robuust: The Zero Waste Shop op, de eerste verpakkingsvrije winkel van ons land. Door het weglaten van verpakking doet Robuust aan precyclage. Dat bespaart natuurlijke rijkdommen, vermindert zowel de CO2-uitstoot als de voedseloverschotten en verkleint de afvalberg. Door het gebruik van biologische streekproducten wordt bovendien de lokale economie gesteund.

“Mensen moeten de kans krijgen om te winkelen zonder enorme hoeveelheden afval te produceren. Daarom koop ik alle producten aan in bulk en werk ik in de winkel met glazen bokalen, schepbakken in roestvrij staal en jerrycans met een pompje erop”, licht Savina toe. “Wij bieden ook linnen zakken aan, maar in het ideale scenario brengt de klant zelf zijn verpakking mee: dat kunnen kartonnen doosjes, glazen bokalen, flessen of Tupperwarepotjes zijn. Die klimaatvriendelijke verpakkingen worden eerst gewogen en voorzien van een etiket. Wanneer ze gevuld zijn, betaal je alleen het gewicht van het product dat in je doosje of bokaal zit.”

Maar is de productie van glazen potten en linnen zakken ook niet vervui-

lend? “Het grote verschil is dat je plastic zakken veel makkelijker weggooit en er dus ook veel meer nodig hebt. Een linnen zak koop je om die vervolgens jarenlang te gebruiken. We pretenderen overigens niet dat we honderd procent duurzaam zijn, want dat is onmogelijk.”

Op de vraag of alles hygiënisch verloopt, antwoordt Savina bevestigend: “Absoluut. Mensen hebben niet de kans om het voedsel met de handen aan te raken. Bovendien kunnen voedingswaren evenmin met elkaar vermengd worden.” En wat de prijs betreft, tast je bij Robuust even diep in de buidel als bij de betere biowinkel. “Spotgoedkoop zijn onze producten niet, maar we proberen wel te allen tijde rond het gemiddelde te schommelen”, besluit Savina.

MET EEN VOLLE BESTELWAGEN NAAR HUIS De Britse ingenieur Ben Bramich belandde jaren geleden in België. Tijdens een werkverblijf in Japan ontdekte hij een heleboel diensten die zich richtten op het verkleinen van de afvalberg en het gebruik van reservecapaciteit. Met een gelijkaardig idee keerde Ben terug

en na een master Business Administration richtte hij zijn zaak reason2.be op.

Acht jaar later bestaat Bens bedrijf uit acht werkkrachten en werd reason2.be omgedoopt tot Cirkle.

“In Azië leerde ik dat thuisbezorging vaak niet op de meest efficiënte manier gebeurt. Daarom begon ik te brainstormen over de manier waarop we lege bestelwagens aan het eind van de dag toch nuttig konden inzetten. Zo ontstond het idee voor een eigen bedrijf dat enerzijds

Honderd procent duurzaam zijn is onmogelijk. verse en lokale producten aan huis levert en anderzijds afgedankte spullen ophaalt.” Ben koos meteen een geschikte bestemming voor al dat materiaal: “De opgehaalde zaken gaan ofwel rechtstreeks naar liefdadigheidsacties ofwel worden ze gerecycleerd. Voor zaken als bakolie of inktpatronen krijgen we geld dat integraal naar goede doelen gaat.”

Het project van Ben slaat aan. “Ongeveer zestig procent van onze klanten

11

doet wekelijks mee met de recyclage.

Het komt er vooral op aan de mensen een eenvoudige manier van recycleren aan te bieden en hen er bewust van te maken dat ze op ecologisch vlak veel meer kunnen doen dan ze denken.

Maar om onze klanten in dat verhaal te betrekken, moeten we in de eerste plaats zelf kwaliteitsvolle producten leveren.”

Tachtig procent van die producten zijn van lokale makelij: “De volle honderd procent is helaas onmogelijk. Mensen consumeren graag een gevarieerd aanbod aan groenten en fruit, maar niet alle producten zijn via de Belgische landbouwproductie op elk moment voorhanden.”

In de toekomst ziet Ben ruimte voor verbetering: “We willen ons bezoek aan de leveranciers integreren in onze leveringsronde, zodat we op lange termijn heel wat overbodige autoritten vermijden. Als verpakking gebruiken we nog steeds plastic zakken, maar we houden onze ogen open voor betere alternatieven. Het blijft een uitdaging om op elk vlak de meest duurzame oplossing te vinden.”

DUURZAAM DINEREN Laura Bonne | Foto’s: Norah Abu Bakr & Laura Bonne

Milieubewust eten: bij sommigen zorgt het meteen voor stuiptrekkingen, voor anderen lijkt het een vanzelfsprekendheid. Als we aan het klimaat willen denken, bannen we dan het vlees maar beter van ons bord? En draait de vervuiling om het aantal kilometers die de avocado heeft afgelegd vooraleer hij in onze salade versnipperd wordt of om de uitstoot van onze eigen wagen op weg naar de supermarkt? Kortom: rekening houden met het klimaat in de keuken is geen eitje.

H

eel wat mensen kiezen bewust voor fair trade en biologisch voedsel. “Het is positief dat mensen in het algemeen milieubewuster gaan handelen als het op hun eten aankomt”, zegt Tim Joye van het Departement Leefmilieu, Natuur en Energie. Waarom doen ze dat? “Dat heeft verschillende oorzaken: ze zijn meer met hun gezondheid bezig, er zijn steeds meer keuzemogelijkheden qua voeding

vaak in vleesvervangers terug te vinden.”

Ook de energie die verbruikt wordt bij de productie van groenten blijkt van belang voor een bewuste keuze. Tomaten uit Spanje zijn doorgaans in de zon gerijpt, terwijl een Vlaamse tomaat onder energieverslindende lampen is gegroeid. Net zo belangrijk is het hoe je als consument de laatste voedselkilometers aflegt: de weg van je huis naar de winkel en terug. Te voet of met de fiets bespaar je al flink wat.

Wat is beter: een vegetarische schnitzel uit Zuid-Amerika of een varkenslapje uit een Vlaams dorp?

Maar om het allemaal nog verwarrender te maken is het waarschijnlijk toch weer beter voor het milieu om je boodschappen aan huis te laten leveren. Hoe paradoxaal dat ook lijkt: de distributiesystemen van grote voedselketens werken vandaag uitermate efficiënt.

Hoe kunnen we dan toch ons best doen voor het milieu?

Enkele tips. Ten eerste: eet regionaal. In sommige gevallen zullen voedingswaren afkomstig van buiten Europa een beter alternatief zijn, maar dat blijven uitzonderingen. Twee: kies voor seizoensproducten. Groenten en fruit buiten het seizoen zijn afkomstig uit energievretende koelcellen waarin ze maandenlang opgeslagen liggen. “Een dankbare gewoonte is ook om regelmatig vlees uit je menu te bannen. Ik denk dat vegetariërs sowieso wel een oog voor welzijn hebben, dus probeer die gewoonte af en toe te volgen”, voegt Joye toe. Wat we dan vooral niet mogen eten? Joye: “Alles wat goedkoop is.

Fastfood is daar al een goed voorbeeld van, maar ook goedkoop vlees uit de supermarkt. Dat komt vaak uit landen die

en daarnaast brengen media de klimaatverandering vandaag steeds meer onder de aandacht. Dat maakt bij velen toch wat los. Denk maar aan de hype rond de vergeten groenten: het is goed dat mensen weten dat er in onze koude en natte bodem toch ook heel wat lekkers kan groeien.

Toch zijn er verschillende factoren om rekening mee te houden als je milieubewust wil eten. En dat creëert verwarring.

Wat is beter: een vegetarische schnitzel uit Zuid-Amerika of een varkenslapje uit een Vlaams dorp? Joye: “Dat is zeer complex. Niet enkel de kilometers die dat voedsel heeft afgelegd of het feit dat het ene vlees is en het andere niet zijn daarin van belang, het gaat ook om hoe die kilometers zijn afgelegd.

Zo zal vervoer per vrachtwagen tien keer meer broeikasgas-

Om de gigantische voedselverspilling tegen te gaan is food sharing een erg goed initiatief. geen strenge milieuwetgeving naleven, waardoor de prijs meteen een stuk lager ligt. Daarop letten is zeker een goede tip.”

Dat kan ieder voor zich, maar wat kunnen we samen doen?

Er bestaan vandaag al enkele mooie voedingsinitiatieven die elk op hun eigen manier goed zijn voor het milieu.

VOEDSELTEAMS Voedselteams bieden de mogelijkheid aan bewoners van eenzelfde buurt om rechtstreeks plaatselijke en biologische producten te kopen, zoals groenten en fruit, hoevezuivel en hoevevlees, brood, bloem en allerlei andere streek- en seizoensproducten. Dat kunnen ze doen via een webwinkel waarop ze hun bestelling plaatsen om die later bij een afhaal-

sen uitstoten dan vervoer per trein. En dat is nog maar één van de vele factoren die meespelen. Naast vlees is ook zuivel meer vervuilend dan groenten en fruit. En zuivel is dan weer

12

punt op te pikken. Op die manier steun je meteen de lokale voedselproductie. (www.voedselteams.be) FOOD SHARING Het woord zegt het zelf: eten delen. Om de gigantische voedselverspilling tegen te gaan is food sharing een erg goed initiatief. Vooral de Duitse website foodsharing.de steekt er boven uit: per regio kan je aanklikken waar mensen hun voedseloverschotten (gratis!) aanbieden. Niet enkel degenen die krap bij kas zitten, maken daarvan gebruik. De website telt ondertussen al meer dan 40.000 leden uit verschillende landen.

SOEPCAFÉ Ook het zogenaamde soepcafé gaat in tegen verspilling. Eenmaal per week wordt met voedseloverschotten een vegetarische maaltijd bereid in ruil voor een vrijwillige bijdrage en het afwassen van je eigen bord. Een initiatief dat steevast veel volk trekt in een gezellige sfeer. Er zijn al verschillende soepcafés opgericht. Je vindt ze onder meer in Gent, Brugge, Tienen en Ninove.

“Ik heb het soepcafé anderhalf jaar geleden leren kennen via vrienden die het mee organiseren”, vertelt Norah Abu Bakr, een enthousiaste soepcaféganger uit Gent. “Ik probeer elke woensdag te gaan omdat het een heel sociaal gebeuren is in alle betekenissen van het woord.” Wat het soepcafé aan de Dampoort in Gent extra speciaal maakt, is dat er elke week gekookt wordt door een aantal mensen afkomstig uit een ander land. “Zo blijft de variatie erin en leer je telkens een andere keuken kennen”, vertelt Norah. “De Noord-Afrikaanse keuken is mijn favoriet, fantastisch lekker. Daarvoor geef ik graag een donatie. Het geld gaat nog naar een goed doel ook.”

SEIZOENSPRODUCTEN JANUARI

CHAMPIGNON, KNOLSELDER, POMPOEN, APPEL, PEER

FEBRUARI

POMPOEN, PASTINAAK, PEER, APPEL

MAART

PREI, SELDER, RABARBER, APPEL, PEER

APRIL

SPINAZIE, BLOEMKOOL, AARDBEI, RABARBER

MEI

KOMKOMMER, ASPERGE, AARDBEI, RABARBER

JUNI

DOPERWT, PAPRIKA, ABRIKOOS, RODE BES

JULI

COURGETTE, RODE KOOL, KERS, PRUIM

AUGUSTUS

TOMAAT, KROPSLA, PAPRIKA, FRAMBOOS, MELOEN

SEPTEMBER

SNIJBOON, SPINAZIE, UI, BRAAM, PRUIM

OKTOBER

RAMMENAS, WITTE KOOL, WORTELEN, PRUIM, DRUIF

NOVEMBER

SCHORSENEER, SAVOOIKOOL, DRUIF, PEER

DECEMBER

KNOLSELDER, AARDAPPEL, APPEL, PEER

13

KLIMAAT = KUNST Annemiek Poelman | Foto: Benjamin Verdonck

Moeder aarde is in de war en dat is ook in de kunstwereld niet onopgemerkt gebleven. In Antwerpen werden op 22 mei 2016 meer dan honderd werken van internationale kunstenaars geveild ten behoeve van het Ringlandproject. Kunst en klimaat blijken tegenwoordig vaak verbonden, maar hoe is die verbintenis ontstaan?

A

nn-Sophie Lehmann, professor in de moderne en hedendaagse kunst, vertelt ons dat de verhouding tussen kunst en milieu geen nieuw verschijnsel is: “Rond 1900 ontstond er al een beweging als reactie op de industrialisatie, uit afkeer van de massaproductie. Maatschappelijke betrokkenheid is in de kunstwereld altijd evident geweest.” Lehmann beschouwt

Vanuit de kunstwereld willen wij een signaal geven van verontrusting de Duitse beeldend kunstenaar Joseph Beuys met zijn 7000 eiken project uit 1982 als een duidelijk voorbeeld van die tendens.

Naast kunstenaars die het klimaat als thema gebruiken in hun werk zijn er ook kunstenaars die zich actief inzetten voor het klimaat. Het Antwerpse kunstenaarskoppel Tinka Pittoors en Kris Fierens organiseert de internationale benefietveiling A City is Not a Road ten voordele van Ringland. Die organisatie zet zich in voor de volledige overkapping van de ring van Antwerpen en biedt een duurzamer, leefbaarder alternatief voor de huidige plannen.

“Vanuit de kunstwereld willen wij een signaal geven van verontrusting over de plannen voor de overkapping van de ring, maar ook van onze verontrusting over het klimaat in het algemeen. Het is bijzonder dat niet alleen Vlaamse kunstenaars wilden meewerken, maar ook veel internationaal werk ter beschikking is gesteld, terwijl het geld naar een project in Antwerpen zal gaan”, aldus Fierens en Pittoors.

In het werk van de Antwerpse theatermaker en beeldend kunstenaar Benja-

min Verdonck speelt sensibilisering een grote rol. Zijn kunstwerk nest was te zien aan bekende gebouwen in Antwerpen en Gent in het kader van de klimaattop. Het is een vogelnest waaruit uitwerpselen naar beneden sijpelen. “Als 19-jarige kunstenaar verkeerde ik in het klassieke, linksgeoriënteerde kunstenaarsmilieu. De manier van leven – in kraakpanden zonder veel geld en auto’s – leidde tot een ecologisch verantwoorde manier van werken.” Omdat hij geen geld had voor nieuwe spullen werkte hij veel met gerecycleerd materiaal.

“Het lezen van het boek Terra Reversa van Peter Tom Jones was voor mij echt een keerpunt”, zegt Verdonck.

Jones beschrijft op heldere wijze het verband tussen klimaatopwarming en het mechanisme van de markt. “Na het lezen van dat boek dacht ik: als dit iets is dat me aangaat en me raakt, wil ik dat het niet alleen te zien is in de manier waarop mijn werk tot stand komt, maar ook in het werk zelf ”.

Dat vormde de aanleiding voor zijn werk Kalender, een onderzoek naar de manieren waarop je kunst kunt aanwenden om over klimaatthema’s te spreken.

Verdonck maakt momenteel autonoom werk, dat hij aanbiedt aan organisaties die in het sociale veld heel concreet met milieu bezig zijn. Zo was De Finale te zien in het stadspark. Dat werk bestaat uit twee voetbaldoelen in een vijver van water als veld. “Mijn doel is niet dat iedereen vegetariër wordt, maar om mensen te bewegen tot het maken van een eigen keuze; mensen aan te spreken op hun eigen vermogen, hun eigen goesting en noodzaak”, stelt de kunstenaar tot slot.

14

BLIJFT BURGERPARTICIPATIE ZONDER GEVOLG? Christophe Bell | Foto’s: Ringland

A

l twee jaar op rij ziet de Vlaamse regering dat Ringland, de burgerbeweging die bijna enkel door vrijwilligers getrokken wordt, vele duizenden mensen verwelkomt op haar festival. Om aan dit krachtige signaal van burgers tegemoet te komen, werd een ‘intendant voor overkapping’ aangesteld om te luisteren naar de voorstellen van het volk. Wat op het eerste zicht lijkt op een Vlaamse regering die na jarenlang aanmodderen eindelijk naar haar burgers luistert, openbaart zich al snel als een zoethoudertje, waardoor de burger met een kluitje in het riet wordt gestuurd.

Op de website van de intendant (overdering.be) kunnen gewone burgers suggesties doen over welke plekken zij willen behouden of veranderen. Die tips zouden dan worden doorgegeven aan verschillende ontwerpbureaus. Officieel communiceert Alexander D’Hooghe dat hij “samen met verschillende organisaties en burgers” op zoek gaat naar “concrete en realiseerbare overkappingen voor de Antwerpse ring”. Daarvoor organiseert hij een wedstrijd waarbij ontwerpbureaus voorstellen kunnen doen. Komt deze actie niet te laat? De bouwaanvragen van een Oosterweelverbinding zijn immers reeds ingediend, zoals voorgesteld door de BAM (Beheersmaatschappij Antwerpen Mobiel), waarbij de Scheldekruising net

boven de stad ligt. Dat is het traject dat in 2009 in een referendum door de Antwerpenaar werd weggestemd (burgerparticipatie zonder gevolg, deel 1).

“Van het Oosterweeltracé zoals het nu bestaat kan en zal niet meer afgeweken worden”, verklaarde Vlaams minister van Mobiliteit Ben Weyts (N-VA) in juli 2015 al. Maar bij Ringland, dat via crowdfunding in staat was om verschillende studies uit te voeren en een alomvattend plan uit te werken, klinkt het dat het BAM-tracé geheel ontoereikend is. “Om dit project echt leefbaar te houden volstaat het huidige besliste beleid niet”, stelt Ringland-coördinator Peter Vermeulen: “Er liggen nog steeds geen geloofwaardige plannen op tafel. Enkel met een meer noordelijke derde Scheldekruising is een volledige overkapping mogelijk”.

Hoewel het volgens Ringland nog te vroeg is om te zeggen welke rol zij precies zullen spelen bij de ontwerpwedstrijd, die door de intendant georganiseerd wordt, is het nu al duidelijk dat zij geen ontwerp zullen steunen dat niet aan hun voorwaarden voldoet. Vermeulen: “Tijdens de wedstrijd zullen wij vooral de nadruk leggen op mobiliteit, waterhuishouding en ecologie. Wij hebben aangetoond dat een volledige overkapping wel degelijk mogelijk is en dat die op alle vlakken veel beter is dan een gedeeltelijke overkapping.

15

We hopen dan ook dat onze inzichten worden meegenomen.” Hoe het Ringlandplan te rijmen valt met de reeds gemaakte beslissingen van de Vlaamse regering, is nog maar de vraag.

“Een hertekening van het tracé zoals het nu beslist is, hoeft echter geen vertraging te betekenen”, vertelt Vermeulen nog hoopvol. Maar zelfs dan blijven er nog twijfels: zal het winnende voorstel, dat door de intendant aan de Vlaamse regering zal worden voorgesteld, ook daadwerkelijk worden uitgevoerd? De voorstellen van de intendant zijn immers niet bindend voor de Vlaamse regering. “Maar overkapping is ondertussen een thema dat niet meer weggaat. Het moet op een of andere manier gerealiseerd worden. Laat ons hopen op een zo geïntegreerd en volledig mogelijke manier”, houdt Vermeulen vol.

Hoe mooi de plannen van Ringland ook zijn – hoe luid hun stem – burgerparticipatie via referenda of leuke wedstrijden bereikt zelden resultaat wanneer die voor de overheid op geen enkele manier bindend is. Burgerparticipatie zonder gevolg deel 2?

RECEPT

STEELSALADE MET KRUIDENBOTER • • •

Snijd de worteltjes van de kruiden en was de vogelmuur, pinksterbloem, kleine veldkers en klaverzuring goed.

Dresseer met olijfolie, een lekkere wijnazijn en zout en peper.

Maak de roomboter zacht en vermeng met madeliefjes, klein hoefblad, longkruid, paarse dovenetel, herderstasje, veldkers en paardenbloem. Ook lekker met gedroogde en geroosterde zaden van brede weegbree en teunisbloem.

Marjet Bruijnse | Foto: Natalie Schrauwen

KU Leuven in Antwerpen.

Ook voor een master in de journalistiek KU Leuven, Campus Sint-Andries Antwerpen www.arts.kuleuven.be/antwerpen