Philippine Collegian Tomo 94 Issue 1

balita 32 KURSO SA UPD, WALANG FRESHMAN

kulê

4

11

ONE CALL AWAY

opinyon

lathalain

SIGAW NG KATUTUBO

MGA PERSPEKTIBO SA SAGLIT NA PAKIKIPAMUHAY KASAMA NG MGA AETA SA PAMPANGA

7

PHILIPPINE COLLEGIAN Opisyal na lingguhang pahayagan ng mga mag-aaral ng Unibersidad ng Pilipinas, Diliman › Martes 16 Agosto 2016 › Tomo 94 Blg 1

3 balita UP TARGETS FULL SAIS IMPLEMENTATION DESPITE GLITCHES IN UPLB

4 › balita

LACK OF CLASS SLOTS IN UPD PROMPTS CAMP-OUTS, PROTESTS KAREN ANN MACALALAD Students lining up for class slots as early as 10 PM the night before the regular manual registration period has always been the face of UP Diliman enrollment season. Despite this year's significant decrease in the number of freshmen, some enrollees still had to sleep on cartons on the ground to secure General Education courses. The administration could have addressed this standing issue with more class slots, but it chose to implement the “no late payment policy," a move that signaled protests from student leaders, labeling the policy as a scheme to ensure profit from tuition fee collections  philippinecollegian.org  philippinecollegian  phkule  phkule  phkule  phkule@gmail.com

2

EDITORYAL MARTES 16 AGOSTO 2016

Moving forward ISKO ON THE STREET Ano ang naging karanasan mo ngayong enrolment sa UP Diliman?

PROGRESS IS BUILT UPON THE people’s collective memory and willingness to change. As the Philippine Collegian heads toward another year of fearless and critical journalism, it moves with the conscious knowledge of lessons learned from the past.

For almost a century, the Collegian has served as an alternative to the popular reportage driven by elitist interests, to bring forth the sidetracked issues of the peasants, workers, and other sectors.

It has stood against subjugation even in the darkest of times, when dictatorship imposed censorship among media outlets.

As the official student publication of UP Diliman, the Collegian has exposed the measures taken by policy-makers which made education inaccessible to the poor. Its pages revealed how systemic budget cuts pushed the country’s national state university into income-generating projects in the form of tuition and other fee collections, and renting out of public lands to business moguls.

The Collegian provided spaces for discourse on issues well beyond the university. It exposed itself to the struggles confronted by other sectors—of the landless farmers, contractual workers, and displaced indigenous groups, among

There were calls to defund the newspaper for being subjective, when journalism itself should advocate to represent the voice of the oppressed and marginalized.

others. Militant ideas and calls for genuine agrarian reform, regularization, and pro-people policies were present in all editorial cartoon, photos, and articles ever published.

However, there have been administrative policies and challenges on student membership that hindered the Collegian in fulfilling its mandate in the past years.

Since the implementation of the Government Procurement Reform Act in 2006, the publication’s funds have been withheld by the administration and treated as government fund. This leaves members no choice but to shell-out money to finance their activities within and outside UP and wait for weeks before the reimbursement of their expenses.

The lack of trained members and skilled editors also resulted to a fewer number of published issues—a glaring case for the past two terms. With the absence of student participation, keeping up the weekly release of the Collegian while maintaining its social media presence has become a heavy task.

The publication has consistently been redtagged and labelled biased by the UP president and some of its readers, which caused a chilling effect among its

writers and graphic artists. There were calls to defund the newspaper for being subjective, when journalism itself should advocate to represent the voice of the oppressed and marginalized.

Amid all these, the Collegian will carry on its mandate of being UPD’s weekly student newspaper in its 94th year. The promise of change under the new administration sets the tone for the publication to return to its tradition of actively informing, criticizing, and engaging in socio-political crises prevalent in the society.

The Collegian vows to defy all barriers that may have hindered it from performing its duty of advocacy journalism. The publication is set to rectify its past mistakes and become spaces of dissidence and detested opinion, to raise a discourse that is inclusive, wellrounded, and never confined within the gates of the university.

The publication will always be one with the struggles of the iskolar ng bayan.

The Collegian banks on the talents and skills of its members who are students themselves, and draws defense from the UP community.

As the Collegian serves as the embodiment of the people’s narrative, the publication will not falter. −

Punong Patnugot Karen Ann Macalalad Kapatnugot Arra Francia Tagapamahalang Patnugot John Reczon Calay Patnugot sa Kultura Andrea Joyce Lucas Patnugot sa Grapiks Rosette Abogado − Jan Andrei Cobey − Adrian Kenneth Gutlay − Chester Higuit Tagapamahala ng Pinansiya John Daniel Boone Kawani Hans Christian Marin Pinansiya Amelyn Daga Tagapamahala sa Sirkulasyon Paul John Alix Sirkulasyon Amelito Jaena − Glenario Ommamalin Mga Katuwang na Kawani Trinidad Gabales − Gina Villas Kasapi UP Systemwide Alliance of Student Publications and Writers’ Organizations (Solidaridad) − College Editors Guild of the Philippines (CEGP) Pamuhatan Silid 401 Bulwagang Vinzons, Unibersidad ng Pilipinas, Diliman, Lungsod Quezon Telefax 981-8500 lokal 4522 Online kule1516@gmail.com − www.philippinecollegian.org / fb.com/philippinecollegian / twitter.com/phkule / instagram.com/philippinecollegian

Hindi naman ako pumila ng gabi like 10pm. Dapat pipila rin ako kasi I have friends na andun na 11pm pa lang kaso sabi ko save na lang nila ako ng space for tomorrow. So ayun kinabukasan, pumila ako for Eng 10 from 5am till 12nn. Tapos wala akong nakuha. I have to leave sa pila kasi hindi pa ako nagpa-preadvise sa prof ko so may iniwan akong friend sa pila pero at the end of the day, wala rin siyang nakuhang subject. GE na lang kasi ang kulang so ayun lang ang mga pinilahan ko. However sa three days na pumila ako ay luhaan akong umuwi sa bahay.

Mike Pan

BA Anthropology

Naka-tag akong graduating sa CRS, so inexpect ko na may priority ako sa enlistment. Nagulat ako, kasi six units lang 'yung nakuha ko. Nagpiprerog na ko since August 2, hanggang ngayon, August 8, 'di pa rin ako tapos.

'Yung ibang prof kasi kahit graduating students hindi tinatanggap. Buti na lang inextend yung registration.

Corina Ivy Cabotage BA Journalism

Imbes na ibuhos yung pondo sa eUP, why not use the money to add more classes and hire more instructors and build more facilities. Pati sa bayaran ang lala ng sistema. Alam na nila na magtitipon ang mga estudyante sa last two days ng week para makaabot sa deadline, isasara nila ng 3pm yung University Theater kasi puno na daw sa loob. Eh ang alam ko 4pm sila magsasara. Why not risk a little more time? We've been blinded by the hospitality of UP during our freshie year.

John Martin Cirio BS Mining Engineering

MARTES 16 AGOSTO 2016

BALITA

3

UP targets full SAIS implementation despite glitches in UPLB

HOT SEAT Dylan Reyes Student Regent Raoul Manuel and University Student Council Chairperson Bryle Leaño interrogated Electronic UP (eUP) Project Director Jaime Caro and Project Consultant Annette Lagman regarding the anomalous eUP Project in a press conference held at the Quezon Hall, Aug. 4. The Student Academic Information System (SAIS), part of President Alfredo Pascual’s flagship P752 million project, caused major delays in the registration process in UP Los Baños due to glitches in the interface, inaccessibility of the website and failure in enlisting subjects a few days prior the start of classes. −

HANS CHRISTIAN E. MARIN

THE UP ADMINISTRATION AIMS to complete the implementation of the Student Academic Information System (SAIS) in the university’s remaining constituent units (CU) within the year, despite glitches during its initial use in UP Los Baños (UPLB) that delayed the students’ registration process, according to the Electronic UP (eUP) Project team.

Protests filled the first day of classes in UPLB after the administration replaced its 12-year old registration system called SystemOne with SAIS. Aside from glitches in scholarship bracketing, enlistment, and payment, about 500 students also camped out of the Physical Sciences Building from July 30, 10 PM to July 31, 4 AM just to enlist their subjects after SAIS broke down.

Although classes were scheduled to begin on August 3, only 1,548 out of an expected 12,500 students or 12.38 percent were enrolled by then, while 4,268 students or 34.14 percent were still underloaded, the eUP team stated.

Glitches also stalled the enrolment in UP Manila (UPM) when SAIS was first

implemented in 2014, forcing the opening of classes to be moved a week later.

Currently, only four of eight CUs, namely, UPLB, UPM, UP Cebu, and UP Baguio are using the new registration system.

UPLB had been using SystemOne since 2004 before shifting to SAIS, which is one of the five components of UP President Alfredo Pascual’s P752 million eUP project.

Aiming to computerize all transactions in the university, eUP uses Oracle, a proprietary software used by top universities in Asia such as the National University of Singapore and University of Hongkong.

Given the approval from the Board of Regents, the UP administration remains determined to replace the existing registration systems in all UP campuses, including Diliman which currently uses its homegrown Computerized Registration System (CRS), according to the eUP team.

Glitches in UPLB The four-day enlistment period in UPLB from July 28 to 31 was disrupted when SAIS bogged down supposedly due to a Denial of Service (DoS) attack. DoS

attempts to prevent legitimate users from accessing a service.

The DoS attack was carried out in the country, producing about four million hits in two days. Moreover, the system received about 35 million hits on July 29 which overwhelmed it and prevented legitimate users from accessing SAIS, according to the data released by the eUP team.

Hannah Aguimatang, incoming 3rd year student of BS Biology Major in Microbiology, was one of the students who encountered problems during enrolment. She failed to enlist her required subjects by the time classes were supposed to open.

“I dont think it's worth the money na ginastos para [sa SAIS] dahil it's crappy, hard to use, not student friendly, madalas mag-down, and unfair. Kung gusto nilang ituloy, at least i-improve talaga nila.

Habang hindi pa ready, ipagamit muna yung SystemOne,” Aguimatang said.

The eUP team has sought the help of the National Bureau of Investigation to track the IP addresses that allegedly created the DoS. They also assured that

the problems encountered in SAIS have already been treated, citing the latest number of enrollees in UPLB. As of August 12, a total of 12,267 students or 98.14 percent have already enrolled, according to the latest data released by UPLB. “They [UP administration] have to do a post mortem on this registration meltdown which is basically a confluence of systems and policy failure. Since eUP claims it got a DoS attack, they have to answer the questions the university community will ask them,” said UP Diliman Science and Society Program Coordinator Benjamin Vallejo.

Congressional investigation With public criticisms against SAIS, Kabataan Partylist Representative Sarah Elago filed House Resolution No. 122 (HR 122) which seeks to conduct an investigation regarding the irregularities of the system to see if “UP was shorthanded in entering this contract with private entities, and even if graft and corruption was committed.”

HR 122 also calls to summon Pascual and other university officials to produce documents regarding the implementation of the SAIS and eUP, along with their partnership with Electronic Philippines Long Distance Telephone Company (ePLDT) and Oracle. Around P724.9 million have already been spent for the project, but a detailed budget is yet to be released, the eUP team stated.

Compared to the P2.7 million spent on CRS annually, purchasing the license and maintenance of the software already caused P43 million, according to Elago.

“Our budget that should have been channeled to much more reasonable and important aspects has only been put into the pockets of private entities that prove to be inefficient and failure. The UP Administration should stop implementing this project [SAIS] to other units and they should not force them to embrace their flawed system,” said UPLB University of the Student Council (USC) Chairperson Merwin Alinea. −

4

16 AGOSTO 2016 BALITA MARTES

Lack of class slots in UPD prompts camp-outs, protests −

GAME OF LOANS Aliona Silva Diana Oblino, a 3rd year Speech Communication student, was forced to apply for a student loan this semester due to the university’s "no late payment" policy. Oblino and her sister, who is also in college, depend on their father, a jeepney driver and the sole breadwinner in the family, to financially support their education. If unpaid within four months, student loans will garner a 6 percent interest.

End US ties to enforce national sovereignty—IBON −

KAREN ANN MACALALAD

To resolve political tensions with China, the Duterte administration must demilitarize the West Philippine Sea (WPS) region and issue an executive order revoking the 2014 military pact between the Philippines and United States (US), according to independent think tank IBON Foundation.

China’s hostile treatment against the Philippines escalated under former President Benigno Aquino III after entering into agreements with the US administration, IBON stated during its Midyear Birdtalk on July 14 in UP Diliman.

Aquino signed the Enhanced Defense Cooperation Agreement (EDCA) in 2014, allowing the US to build and use facilities in agreed locations in the Philippines for free.

Currently, the US has access to five military bases: Antonio Bautista Air Base near the disputed Spratly Islands, Fort Magsaysay in Nueva Ecija, Basa Air Base in Pampanga, Mactan-Benito Ebuen Air Base in Cebu, and Lumbia Air Base in Cagayan de Oro. In 2014, the Philippines ranked third next to Japan and Korea for having the largest US military presence in East Asia, data from IBON showed. Amid claims from sectoral groups that the EDCA was a lopsided agreement that only strengthened US military dominance in Asia, the Supreme Court affirmed its constitutionality in 2015.

“The Aquino administration militarized the region by placing military forces,” said IBON Executive Director Sonny Africa.

US Defense Secretary Ash Carter earlier announced on April 14 that the US and Philippines will be having regular joint patrols in the WPS to assert territorial claims.

With the United Nations Permanent Court of Arbitration (PCA)’s decision, released on July 12 granting the Philippines authority over the WPS, comes an opportune time for the new administration to declare economic sovereignty, IBON stated.

In January 2013, Aquino initiated the filing of the arbitration case against China over the WPS dispute. The case contained five arguments based on provisions under the United Nation’s Convention on the Laws of the Seas (UNCLOS) and the damage left

by China’s reclamation activities, burying 311 hectares of coral reefs almost equivalent to P4.8 billion economic loss.

The PCA ruled that China’s nine-dash line claim covering most of the Philippine and Malaysian coasts lacks legal basis and do not grant them rights to resources over the WPS. Their historic claim overlaps the 200-nautical mile exclusive economic zone (EEZ) of the Philippines set under the UNCLOS, which both countries are part of.

China also violated the recognized sovereign rights of the Filipinos to Scarborough Shoal, which is 120 nautical miles from the Zambales’ coasts, according to the court based on The Hague, Netherlands.

China has been building artificial islands on WPS islands to house sports field facilities and airplane runways, with its coast guard prohibiting Filipino fishermen to come near the Scarborough Shoal, according to earlier reports.

The tension rises from the large amount of oil reserves that can be excavated on the islands of WPS other than marine resources. In Spratly Islands alone, at least 5.4 billion barrels of oil reserves may be taken which equates to 20 years worth of energy supply for the Philippines, Africa said.

With President Rodrigo Duterte’s positive pronouncements on contractualization and peace talks and appointment of progressives as his cabinet members, different sectors look forward to regaining the country’s national sovereignty over its territorial waters.

“Upholding sovereignty does not mean siding with the US and China but standing independently for the Philippines,” Africa said. −

KAREN ANN MACALALAD

LONG LINES AND CAMP-OUTS HAVE become the norm during UP Diliman (UPD)’s registration period, but this semester’s lack of class slots has triggered calls for the administration to devise more efficient ways to grant classes.

As early as 10pm of August 1, hundreds of students were already lining up in the north wing of Palma Hall or the College of Social Sciences and Philosophy (CSSP) for pre-advising and manual enlistment.

Some had to wait for more than 24 hours and slept on cartons on the ground.

CSSP is one of the offering units for General Education subjects, which usually record the highest demand since all students are required to take 45 units under three domains: Math, Science and Technology; Arts and Humanities; and Social Sciences and Philosophy.

The limited number of class slots arises from the lack of faculty items, said Shari Oliquino, head of the University Student Council (USC) Students' Rights and Welfare Committee.

UPD also experienced a class slot crisis last year after the administration admitted around 3,500 freshmen from the usual 2,700. However, despite the significant decrease of freshman students brought by the implementation of the K-12 program (see related article), the lack of class slots persisted.

Class camp-outs Third year Statistics major Paul John Delgado was among the students who lined up at 10pm on August 1 for

an Environment Science 1 class, after getting only seven units in the online preenlistment.

Delgado had to wait for another 24 hours from 4pm on August 2 to enlist a Filipino 40 subject. After more than a day, he was able to enlist 16 units.

Since his second year, Delgado had been enlisting GE subjects manually, lining up as early as 1am for class slots.

“Sana masolusyonan nila na hindi na magkaganito at [magkaroon] na ng classes na sapat sa mga estudyante,” he said.

However, the administration opted to introduce the no late payment policy in UPD, which compelled students to pay within the first week of enrollment.

Nonetheless, the chancellor lifted the policy on August 6, extending the payment deadline until September 7.

Third year Tourism major Grendel Castro has yet to receive the results for his Socialized Tuition System (STS) appeal.

He was assigned to 33 percent tuition discount or P1,000 per unit, higher than the P600 per unit given to him in 2015.

Under STS, students are categorized into different brackets based on their household income, which determines their discounts from zero to 100 percent with stipend. The tuition scheme pegs the default UP tuition at P1,500 per unit, or P22,500 for a minimum of 15 units excluding miscellaneous and other fees.

Castro hopes they would not need to apply for loans this semester, since his mother, a public teacher, has already applied for loans to pay his tuition last

year. For the meantime, Castro had his Form 5A validated while waiting for application results for scholarships.

“Kapag nagpa-assess ako [nang walang appeal result], obligado akong bayaran ang ganoong kalaking halaga,” he said.

First day protest Following the camp-outs during enrollment, students staged a two-day protest to denounce the no late payment policy and STS, dubbed by student leaders as income-generating projects of the university.

“Makikita natin ‘yung [no late payment] policy ay scheme ng administration upang i-ensure ang kita mula sa estudyante,” said USC Chairperson Bryle Leaño. Students were also encouraged to take loans while waiting for appeal results, he added.

The Diliman Committee for Scholarships and Financial Assistance has yet to process 2,000 to 3,000 appeals, Oliquino said.

A total of 25 percent appeal rate was also reported, with 3,000 of the submitted appeals in process on the halfway of the first semester. In 2015, less than one in 10 students were assigned to full discounts systemwide.

STS effectively increases the amount of tuition and other school fees to be paid, Leano said. “Isa itong manifestation nang paglala ng krisis sa edukasyon. Kailangan natin itong tutulan para sa mga kabataang hindi pa nabibigyan ng pagkakataon makapag-aral dahil sa matrikula,” he added. −

32 kurso sa UPD, walang freshman −

HANS CHRISTIAN E. MARIN

UMABOT SA 32 ANG BILANG ng mga kurso na walang freshman ngayong unang semestre sa UP Diliman, ayon sa datos mula sa Office of the University Registrar (OUR).

Mula sa 4,305 na bilang ng mga freshman noong unang semestre ng 2015, 807 na lamang ang bilang ng mga nakapag-enrol ngayong taon na mas mababa nang 3,498 o 533 porsyento, matapos ang implementasyon ng programang K-12.

Sa ilalim ng naturang programa, ginawang 12 na taon ang pag-aaral sa elementarya at hayskul mula sa dating 10 na taon ng Basic Education Curriculum.

Dahil dito, humigit-kumulang 10,000 lamang mula sa karaniwang 81,500 na mga estudyante ang kumuha ng UP College Admission Test (UPCAT) noong nakaraang taon, kung saan 1,558 lamang ang pumasa, ayon sa UP Office of Admissions.

Kabilang sa mga kurso na walang freshman ang BA English Studies, Bachelor of Music, at BS Hotel, Restaurant and Institution Management. Hindi naman lalagpas sa sampu ang mga estudyante sa ika-unang taon ng BA English Literature, Bachelor of Physical Education, at BS Applied Physics (tignan ang sidebar).

CONTINUED ON PAGE 11

KURSO NA WALANG FRESHMAN CAL

BA Araling Pilipino Educ BA English Studies − BA English Studies (Literature) − BA Malikhaing Pagsulat sa Filipino − −

Bachelor of Fine Arts (Art Education) − Bachelor of Fine Arts (Sculpting)

CFA

−

CHE

−

CMu

−

BS Hotel, Restaurant, and Institution Management Bachelor of Music Bachelor of Music (Composition) − Bachelor of Music (Dance) − Bachelor of Music (Piano) − Bachelor of Music (Musicology) − Bachelor of Music (Voice) − Certificate in Music (String) − Certificate in Music (Voice) − Certificate in Music (Winds & Percussion) −

Educ

Diploma in Creative and Performing Musical Arts (Composition) − Bachelor of Elementary Education (Art Education) −

ENGG

Bachelor of Elementary Education (Communications Arts – English) − Bachelor of Elementary Education (Mathematics) − Bachelor of Elementary Education (Science and Health) − Bachelor of Elementary Education (Special Education) − Bachelor of Elementary Education (Teaching in the Early Grades) − Bachelor of Secondary Education (Art Education) − Bachelor of Secondary Education (Biology) − Bachelor of Secondary Education (Communication Arts – English) − Bachelor of Secondary Education (Chemistry) − Bachelor of Secondary Education (Mathematics) − Bachelor of Secondary Education (Physics) − Bachelor of Secondary Education (Special Education) − Bachelor of Secondary Education (Social Studies) −

−

BS Mining Engineering

Positibong pagbabago, inaasahan ng progresibong grupo −

MARTES 16 AGOSTO 2016

−

UNITED FRONT Aliona Silva

Student leaders, together with Chancellor Michael Tan and Department of Social Welfare and Development Secretary Judy Taguiwalo, call for the resumption of peace talks during a unity program at Quezon Hall before marching toward Batasan for the State of the Nation Address (SONA), July 25. Though President Rodrigo Duterte lifted the "ceasefire" of the armed conflict between the New People's Army and the Armed Forces of the Philippines in Davao last July 27, peace advocates remain hopeful and vigilant that peace talks will still proceed this August 20.

Youth group files bill to axe ROTC −

CAMILLE JOYCE G. LITA

A BILL CALLING FOR THE ABOLITION of the Reserve Officers’ Training Corps (ROTC) is now pending in the House of Representatives, after youth group Kabataan Partylist filed the measure on August 3 to counter the administration’s plan of reinstating the program’s mandatory nature.

Filed two days after President Rodrigo Duterte announced the revival of ROTC in all tertiary schools, House Bill (HB) 2399 or the ROTC Abolition Act of 2016 aims to remove the program from both public and private colleges, citing its records of abuses over the course of its implementation.

“It became a hotbed for abuses including corruption, bribery, extortion, collection of unauthorized and excessive fees, and physical and verbal violence. It became nothing but a burden to students.

It is time that we abolish this vestige of militarism in our schools,” said Kabataan Representative Sarah Jane Elago.

Records of harassment The ROTC has been a mandatory college requirement since 1967, when the late dictator Ferdinand Marcos released Executive Order 59 “to provide strong civilian base for the expansion of the Armed Forces of the Philippines (AFP) in the event of war, invasion, and rebellion.”

During its implementation, the ROTC has listed cases of hazing and allegedly abusive military control, highlighted by the death of University of Sto. Tomas Cadet Mark Chua after he exposed the corruption and misconduct of ROTC

Officers on 2001. Chua’s death prompted the government to remove ROTC as a compulsory course in college.

“We [the UP ROTC] do not condone these isolated cases. These were caused by human factor and not by the program.

These cases of hazing, corruption, extortion, and violence were done by a few and should not be used to generalize the whole program,” said UP ROTC Corps Commander CLtCol Gea Brellia J. Jayson, First Class.

The bill claims that campus-use for military training is inconsistent with the Republic Act No. 7610 or the Special Protection Against Abuse, Exploitation and Discrimination Act, which prohibits the use of public infrastructures such as schools for military purposes.

A similar agreement in UP forbids military and police presence within the campus, as per the Sotto-Enrile Accord of 1989 with the Department of Interior and Local Government and Department of National Defense. However, ROTC classes in UP Mindanao are currently under the supervision of AFP’s 11th Infantry Battalion, as per the 1316th meeting of the Board of Regents on March 31.

“ROTC is AFP’s extension of military action inside the campus premises to keep surveillance on students, by the students themselves,” said Kevin Castro, spokesperson of the National Union of Students of the Philippines.

Military personnel are responsible for the proper implementation of the Program of Instruction that secures no misconduct is done inside the Corps, Jayson said.

5

‘FOI with fewer restrictions needed for transparency’

ARJAY IVAN R. GOROSPE

NAPUNO NG HUMIGIT-KUMULANG 30,000 kasapi ng mga progresibong grupo ang kahabaan ng Batasang Pambansa noong Hulyo 25 upang ipanawagan ang pagpapatuloy ng usaping pangkapayapaan at repormang agraryo sa unang State of the Nation Address (SONA) ni Pangulong Rodrigo Duterte.

Sanhi ng kakulangan ng pondo, inabot nang limang araw ang biyahe ng mga magsasaka, mangingisda, at mga mahihirap sa kanayunan ng Mindanao at Timog Luzon upang buuin ang tinaguriang Rural People’s Caravan for Land and Peace.

Tinatayang nagmula ang 10 porsyento ng kabuuang bilang ng mga lumahok sa kilos protesta sa delegasyon ng Manilakbayan na nanuluyan sa UP Diliman mula ika-23 ng Hulyo hanggang sa mismong araw ng SONA. Taliwas sa mga nagdaang SONA, malayang nakapagsagawa ng kilos protesta ang mga militante matapos silang payagang pumasok mismo sa loob ng Kamara.

Malaya ring nakapagmartsa ang mga tao nang walang pagpigil mula sa kapulisan.

“Nirespeto [ni Duterte] ‘yung karapatan nating magpahayag. Tinotoo niya lang yung napag-usapan sa inauguration sa Malacanañg na nagpaalam tayo na sana makalapit kami,” ani Renato Reyes, punong kalihim ng Bagong Alyansang Makabayan (BAYAN).

Tampok sa unang SONA ni Duterte ang pagdedeklara ng ceasefire sa pagitan ng pamahalaan at ng Communist Party of the Philippines-National Democratic Front of the Philippines-National People’s Army (CPP-NDFP-NPA), na binawi rin naman noong Hulyo 30.

Mula nang itatag ang CPP noong 1968 upang isulong ng pangkalahatang reporma sa estado, mahigit apat na dekada nang mayroong guerilla war sa pagitan ng grupo at militar.

Dalawang araw matapos ang deklarasyon ng ceasefire, isang militar ang napatay habang apat naman ang sugatan sa naganap umanong pananambang ng NPA na nagudyok sa pangulo na bawiin ang ceasefire.

"To further support peace negotiations, the CPP is willing to issue a unilateral ceasefire declaration separately but simultaneously with the Duterte government on August 20.

The timeframe can be determined through negotiations," pahayag ng CPP. Sa kabila naman ng halos isa’t kalahating oras na SONA, walang nabanggit ang pangulo ukol sa usapin ng reporma sa lupa.

Sa kanyang kampanya noong Pebrero, ipinangako ng pangulo sa harap ng 100 magsasaka ang tunay na repormang agraryo.

“If I get to be president, I will tell the Bureau of Soil or Agriculture, make me a color-coded map, see which crop is best in this area, and we can focus the assistance that we will give to the farmers,” aniya.

Maliban sa pagtulong sa mga katutubo, idiniin ng mga magsasakang mula sa Bikol ang isyu laban sa militarisasyon. Samantala, iginiit naman ng mga Lumad ang kanilang karapatan kontra sa industriya ng pagmimina.

“Duterte’s first SONA should remind the people of the need to continue the struggle for genuine change— independent of the regime—even as we continue to engage the regime in alliance and cooperation,” pahayag ng BAYAN. −

BALITA

“Every ROTC unit has a designated Commandant, Assistant Commandant, and Administrative Non-commissioned officer which all are military personnel,” he added.

Lack of discipline In his announcement, Duterte claimed that ROTC’s optional nature has produced the lack of discipline and nationalism in today’s youth.

“Kung ang primary objective [ng ROTC] ay gawing mas makabayan ang mga magaaral, ito ay hindi sa porma ng ROTC. Kung gusto natin ng mga kabataang handang ialay ang kanilang dunong at talent sa ating bansa, makakamit lamang ito sa pagbabago mismo sa sistema ng edukasyon,” said Student Regent Raoul Danniel Manuel.

With the move to abolish ROTC, groups recommended the expansion of the National Service Training Program (NSTP) Act of 2001, which directs the state to promote civic consciousness among the youth and advance their involvement on public and civic affairs.

Castro reiterated how the government need not to resort to mandatory ROTC since the NSTP Act can be expanded to instill nationalism and discipline-building.

“Naniniwala ako sa potensyal ng mga kabataan bilang tagapagtaguyod ng pagbabago sa bansa. Kailangan lang ng venues ng kanilang mga potensyal upang maging kapaki-pakinabang sila sa lipunan,” Manuel said. −

CAMILLE JOYCE G. LITA

WHILE THE ADMINISTRATION HAS now issued an executive order (EO) on the Freedom of Information (FOI), its pursuance of transparency still depends on the gravity of restrictions present in the order, according to members of the media.

This comes in light of President Rodrigo Duterte’s issuance of the FOI EO two days before he delivered his first State of the Nation Address, which was one of his campaign promises in the 2016 elections. “[T]he Duterte administration should proceed with a commitment to adhere to the principles of full disclosure, to which limitations and exceptions should be strictly construed and narrowly defined,” said the Center for Media Freedom and Responsibility’s (CMFR) in a statement.

Duterte’s EO would grant the public access to documents from the executive branch’s departments, bureaus, government-owned firms, state universities and colleges’ records, and statement of assets and liabilities of public officials. Failure to comply would lead to administrative charges.

The EO has yet to serve its purpose as it still lacks an inventory of exceptions and People’s Freedom of Information Manual. The Office of the Solicitor General must submit the inventory within 30 days since the EO was made, while executive government offices are directed to prepare the manual within 90 days from the effectivity of the order.

“While it’s still too early to call, I doubt that EO No. 2 would result in a qualitative change in terms of access to information, given the weaknesses I observed in the way the document was written,” said Prof. Danilo Arao of UP College of Mass Communication.

Specifying restrictions in the FOI has long stalled its passage in Congress, as the country’s lawmakers consistently fail to reconcile disagreements 29 years since the bill’s first version was filed.

In 2014, the Senate was able to pass their version of FOI known as Senate Bill 1733 or People’s Freedom of Information Act of 2013.

On the other hand, the lower house version failed to even reach plenary discussions.

With the 17th Congress now in session, a new FOI bill has recently been filed in the House of Representatives by Cong.

Karlo and Jericho Nograles of Davao, seven days after the EO was ordered.

As the people wait for an FOI passed in Congress, the media including the campus press can use the EO to improve their coverage and prevent violations against them. During former President Benigno Aquino’s term, the College Editors’ Guild of the Philippines (CEGP) monitored more than 800 cases of campus press freedom violations.

“One way to stop [violations] would be to use FOI EO to demand financial records of the university be accessible to the campus press. There is nothing in the EO that limits the press coverage. It is incumbent upon campus journalists to do their job based on professional and ethical standards,” Arao said.

More than passing the FOI bill, CEGP also seeks the passage of the Campus Press Freedom Bill to foster a free democratic atmosphere for student publications. −

LAMPAS IKA-WALO NA ng gabi nang matapos ang anim na oras naming byahe tungo sa bulubunduking bahagi ng Pampanga. Bahagyang nahirapan ang jeep na sinasakyan namin gawa ng matarik at baku-bakong kalsada ng Barangay Nabuclod, Floridablanca, dagdag pa ang kawalan ng ilaw sa daanan.

Pinamumuhayan ng katutubong Aeta ang sinadya naming komunidad. Nabanggit na sa akin at sa mga kasamahan ko sa Kulê ang kinahaharap nilang sitwasyon bago kami tumungo sa lugar, ngunit nabigla pa rin ako sa inabutan namin: walang maayos na tirahan at palikuran ang mga pamilya, malayo ang suplay ng tubig, at iilan lang din ang may kuryente.

Sa kabila nito, malugod kaming tinanggap ng mga Aeta. Payapa ang buong paligid, ngunit tila maririnig sa katahimikan ang tinig ng mga Aetang lumalaban para sa kanilang kapakanan.

Pagbasag sa katahimikan Noong pumutok ang Bulkang Pinatubo taong 1991, napilitan ang mga Aeta na bumaba at makipamuhay sa kapatagan. Isa lamang ang Nabuclod sa naging tirahan nila, na bahagi ng kanilang humigit-kumulang 5,000 hektaryang katutubong lupain.

Halos magkakamag-anak ang lahat ng lokal sa Nabuclod. Mahigit 100 pamilya ang

Mga Larawan nina John Reczon Calay, Chester Higuit, at Aliona Silva

Palaging naaagrabyado ang mga Aeta sa ganitong kalakaran, kaya naman ganoon na lamang ang pagpapahalaga nila sa edukasyon upang mabigyan ng mas magandang kinabukasan ang mga anak nila naninirahan sa barangay, at isa doon ang pamilya nina Kuya Michael at Ate Lani kung saan ako pansamantalang nanirahan.

Hindi nalalayo ang uri ng buhay nila Kuya Michael sa karamihan ng nasa komunidad.

Sa isang maliit na bahay na gawa sa pawid at kawayan, nagsisisiksikan sila kasama ang kanilang limang anak. Hindi sila napabilang sa 16 na pamilyang napagkalooban ng mga bahay na gawa sa bato at semento mula sa Housing and Urban Development Coordinating Council noong 2012.

Hindi man nasama sa pabahay ng gobyerno, mapalad na kung tutuusin ang mag-anak dahil kasama ang tahanan nila sa naaabot ng kuryente. Umaabot sa P13 ang binabayaran nila Kuya Michael kada buwan sa gamit nilang dalawang maliit na bombilya at maliit na telebisyon.

Halos walang maririnig sa paligid bukod sa ingay ng mga manok, bibe, baboy, at kambing na alaga ng mga residente bilang pandagdag kita. Kulang ang kinikita nila sa pagtatanim ng gulay tulad ng mais, gábi, at ampalaya, at lugi pa sila kung susumahin ang hirap at pagod na dinaranas sa pagsasaka.

Mahigit dalawang oras paakyat-baba sa kabundukan ang tinatahak nila Kuya Michael bago makarating sa taniman. Hindi na nila alintana ang panganib dulot ng paglalakad sa makitid na daanan sa gilid ng bundok, na sa isang maling hakbang ay maaari nilang ikamatay.

Sa panahon naman ng anihan, binibili ng mga sakadero sa kapatagan ang mga ampalaya ng P15 kada kilo lamang. “Wala kaming karapatang magbigay ng presyo. Kung magkanong ibabayad nila, ‘yun na,” kwento niya. Halos P10,000 ang naging utang ni Kuya Michael nitong anihan ng Marso na mababawi lamang sa panahon ng gábi kung kailan bahagyang mas malaki ang kita.

Bulong sa hangin Palaging naaagrabyado ang mga Aeta sa ganitong kalakaran, kaya naman ganoon na lamang ang pagpapahalaga nila sa edukasyon upang mabigyan ng mas magandang kinabukasan ang mga anak nila, pahayag ni Ate Lani.

Hindi biro ang inaabot na hirap ng mga batang Aeta makapasok lamang sa paaralan. Mahigit kalahating oras ang nilalakad ni Kathleen, panganay nila Kuya Michael na nasa ika-anim na baitang, upang umabot sa klase niya. Hindi nila iniisip ang oras dahil kadalasan ding nahuhuli ang kanilang guro na nagmumula pa sa bayan.

Mahigit tatlong oras naman ang nilalakad ng mga nasa hayskul pababa sa bayan para lang makapasok. Kwento pa ni Ate Lani, kaunti lamang ang nakakapagkolehiyo dahil tumutulong na lamang sa taniman ang mga batang Aeta

pagkatapos ng hayskul.

Kung makakatungtong man kolehiyo, tatanggap si P10,000 kada semes sa lokal na pamah matrikula ang kalahat dormitoryo kalapit ng San Fernando ang ma kaya ipangungutang pa Dagdag pasanin kawalan ng malapit n center sa tabi ng esk umano ito binuksan pang ibaba sa bayan a ‘yung konsulta para s ‘yung gamot,” ani Ate Ilang hakbang lam Ate Lani, narinig ko hinaing mula kay Kuy Michael, na nakipag nang nagsumbong sa na ginagawa sa mga pangangamkam ng lup

Tinig ng representasy Taong 2010 nang pamahalaan ng 480-m viewdeck para mak magbibigay ng kara mga Aeta. “Sabi sa a namin, pero kahit isa natanggap,” ani Kuya Dahil dito, bumuo komite na magsisigur Aeta sa lugar nila. Tin na nangangahulugan ngunit tila mas pinak ang kalansing ng pera.

Ipinatawag sa bay Angaw upang pagpulu kabutihang maidudulo ngunit niloko lamang s Kuya Rudy. “Pinapirma [sheet], hindi naman bumasa, ‘yun pala, k

sa ila ng ster mula halaan: pangti, at pang-upa naman ng g pamantasan sa Bacolor o atitira. “Kulang talaga ‘yun a namin,” aniya. din sa mga Aeta ang na pagamutan. May health kwelahan ngunit hindi na n, kung kaya’t kailangan ang mga may sakit. “Libre a [amin], pero may bayad e Lani. mang mula sa bahay nina o ang mas malakas na ya Rudy, kapatid ni Kuya gkwentuhan at pahapyaw amin ukol sa mga paniniil Aeta lalo na sa usapin ng pa.

yon magpatayo ang lokal na metrong zipline at tatlong kaakit ng mga turistang agdagang kita para sa amin, gaganda ang buhay ang kusing, wala kaming Rudy. ang komunidad ng isang ro sa kapakanan ng mga nawag ang grupong Angaw ng “sigaw ng katutubo,” kinggan pa ng pamahalaan . yan ang mga kasapi ng ungan umano ang ukol sa ot ng proyektong zipline, sila ng mga awtoridad, ani a kami lahat sa attendance lahat sa amin marunong kontrata na pala ‘yun na

MARTES 16 AGOSTO 2016

[pumapayag kami],” dagdag niya.

Mahigit 1,000 hektarya ng katutubong lupa ang nawala sa mga Aeta dahil sa proyekto.

Samantala, nakaamba naman ang proyektong geothermal power plant ng Aboitiz Power Renewable, Inc. (APRI) na itatayo sa gilid naman ng kabundukan upang gamitin ang heat energy mula sa ilalim ng lupa. Sa kabuuan, 20,000 hektarya ang sasakupin ng planta mula Bundok Negron hanggang Bundok Cuadrado na parehong nasa Pampanga at Zambales, pahayag ni Kuya Rudy.

Isang public-private partnership (PPP) ang planta na iginawad sa mga Aboitiz noong 2012, na nilalayong magsuplay ng kuryente sa ilang lugar sa Zambales at Pampanga.

Kapalit ng pagpayag sa pagpapatayo ng planta, inalok ang mga Aeta nang maayos at tuloy-tuloy na trabaho. Ngunit dahil hindi naman nakapag-aral ang karamihan sa mga Aeta, maaaring maging kasangkapan sila bilang murang lakas paggawa, at sa huli, sila pa rin ang malulugi, ani Kuya Rudy.

Tinawag ang grupong Angaw na nangangahulugang “sigaw ng katutubo,” ngunit tila mas pinakinggan pa ng pamahalaan ang kalansing ng pera

May p a n ga n i b d i n g dulot ang proyektong geothermal power plant ng APRI dahil hindi ito nakasunod sa pamantayang isinasaad sa Renewable Energy Safety, Health, and Environment Rules and Regulations (RESHERR), ayon mismo sa datos ng Department of Energy nitong Enero 2016.

Dagdag pa ni Kuya Rudy, makakalbo ang mga kabundukan kung ipatatayo ang planta, kasabay ng unti-unting pagkasira ng ilog, pagkawala ng mga isda, at pagkamkam ng lupang taniman nila ng gulay.

Pansamantalang napigilan ang pagpapatayo ng planta dahil ayaw nang lumagda ng mga Aeta sa kahit anong kasunduan. Gayunpaman, hindi nawawala ang pangamba na balang araw ay kamkamin ng mga negosyante ang lupang kinagisnan na nila.

Sigaw ng katutubo Napahanga ako sa pagkakaisa ng mga Aeta. Maririnig sa kwento nila kung gaano sila kalapit sa kalikasan, na siyang tangi nilang pinagkukunan ng pangkabuhayan. Ang mga kwento nina Kuya Michael, Ate Lani, at Kuya Rudy, marahil, ay kwento rin hindi lamang ng mga Aeta sa Nabuclod kundi ng kalakhan ng mga katutubo sa bansa.

Noong Oktubre 2015 lamang, naglakbay ang libu-libong katutubong Lumad sa Mindanao tungo sa Maynila upang iparating ang kanilang hinaing na wakasan ang militarisasyon sa kanilang mga komunidad at paaralan.

Ibang laban naman ang kaharap ng mga katutubo sa Didipio, Nueva Vizcaya. Nagresulta

LATHALAIN

a n g pagpasok ng mga kompanya ng minahan sa komunidad ng pagkasira ng ilog, pagkawala ng tirahan, at pagkamatay ng maraming mga residenteng nag-aklas laban dito, ayon sa KATRIBU, organisasyon ng mga katutubo sa bansa.

Tulad ng kwento ng mga Lumad at mga katutubo sa Didipio, narinig ko rin sa mga Aeta ng Nabuclod ang panawagang sana’y pakinggan sila ng mas marami pang tao: na katumbas ng pagpasok ng mga negosyante sa kanilang lugar ang pagsira hindi lamang ng kalikasan kundi maging ng buhay ng mga residente rito Kahilingan para sa mga Aeta ang mailapit sila sa mga batayang serbisyong panlipunan, ang mawala sa puso ang pangambang biglang maalis sa lupang kinagisnan, at ang matugunan ng pamahalaan ang kanilang mga paghihirap.

Ito ang narinig kong sigaw ng katutubo.

At baon namin sa aming pag-uwi ang mahalagang gampanin na iparinig ang sigaw na ito sa higit pang nakararami. −

Disenyo ng Pahina ni John Reczon Calay

7

8

LATHALAIN MARTES 16 AGOSTO 2016 HINDI KO NA MATANDAAN ANG HULING beses na tiningala ko ang monumento ni Oblê. Sa dalawang taon ko sa UP, tila kinain na lamang ng tambak na readings at sabay-sabay na quiz ang oras ko para makapaglakad-lakad. Ito rin ang eksenang naghihintay sa’yo sa apat—o higit pang— taon ng pamamalagi sa unibersidad.

Bago ka pa lamunin ng lahat ng ito, marapat na malaman mo kung ano ang papasukin mo. Marahil ay marami ka nang narinig na kwento—tungkol sa galing at husay na sinisimbulo ng maroon at berdeng kulay ng nag-iisang “national university” sa bansa. Ngunit may mga kwentong hindi na sa iyo maipaparating.

Nakakubli sa mga ito ang masalimuot na mga pangyayari sa mga nagdaang taon: mga bagay na taliwas sa magandang imahe ng UP, at pilit na ibinabaon sa limot ng karamihan.

Kasabay ng mamahaling mga bilihan at kainan sa UPTC, unti-unti na ring napupuno ng mga komersyal na establisyamento ang lupain ng UP. Nariyan ang mga bagong tayong stalls sa mga dormitoryo na may matataas na renta, gaya ng UP Centennial Residence Halls at Acacia Residence Hall na umaabot ang buwanang upa ng P3,000.

Ayon sa pamunuan ng UP, kailangan ang mga proyektong ito para matugunan ang kakulangan ng pondong binibigay sa atin ng gobyerno. Kaugnay ito ng Roadmap for Public Higher Education Reform, na nag-uudyok sa state universities and colleges na kumita para sa sarili upang mabawasan ang pondong kailangang ibigay dito ng estado.

Marahil isa ka sa mga hindi natanggap sa aplikasyon upang makapasok sa mga dormitoryo sa unibersidad. Isa ‘yang patunay na hindi nararamdaman ng mga

makakuha ng sabjek, pareho sa naging kalagayan ng daan-daang estudyanteng pumila ng 10PM para makumpleto ang yunits nila. Sa halip na magdagdag ng guro at klase, mas inuna pa ng pamunuan ang pagsasaayos ng online na transaksyon para dito.

Mula sa Bulwagang Vinzons, madadaanan mo ang Cesar Virata School of Business. Kakaiba ang kolehiyong ito, ‘di lamang dahil sa nakalilitong iskultura sa harap kundi pati na rin sa pangalang kalakip nito. Taong 2014 nang palitan ang pangalan ng College of Business Administration para umano bigyang karangalan ang dating Finance Prime Minister ng dating diktador na si Ferdinand Marcos.

Walang nagawa ang aming mga sigaw nang ibaba ng Board of Regents ang desisyon. Ngunit sana’y mas maging malakas ang pagtutol ninyo sa mga ganito pang sitwasyon sa hinaharap.

PAUNANG SALITA Gabay sa Landas ng mga Bagong Isko't Iska −

Alaala ng Apoy Mapapansin mong nangingitim ang gusali paglampas ng Vargas Museum.

Mas kilala bilang Faculty Center (FC), naging kanlungan ang Bulwagang Rizal ng hindi matutumbasang koleksyon sa literatura, kasaysayan, at sining. Halos hindi ako makagalaw nang nakita kong nilamon ng apoy ang aking home college noong unang araw ng Abril.

Dala na rin ng kawalan ng badyet, hindi napagtuunan ng pansin ang pagsasaayos ng lumang dingding ng FC, na nagpalala pa ng apoy. Walang perang nakalaan para sa capital outlay ng unibersidad nitong nakaraang taon, na siyang ginagamit para sa pagpapatayo at pagpapaayos ng mga gusali.

Hindi nag-iisa ang FC sa mga gusaling salat sa pangangalaga ng UP. Sa gitnang bahagi ng Bulwagang Palma at Lagmay, makikita ang puwang na naiwan ng nasunog ding College of Arts and Sciences Alumni Association (CASAA) Food Center. Naging takbuhan ang CASAA ng mga estudyanteng nais makatipid sa pagkain, na ginagawa ring tambayan pagkatapos ng klase.

Nanghihinayang pa rin ako sa tuwing maaalala ko ang CASAA ninjas.

Nakakalungkot isiping sa kwento mo na lamang maririnig na mas mabilis pa silang magligpit ng plato kaysa sa iyong huling pagsubo.

Ilang hakbang pa mula sa CASAA ang gusaling tuluyan ding ibinaon sa limot.

Nagimbal ang lahat sa pagkasunog ng Narra Residence Hall noong 2008. Ngunit mas nakakagimbal nang ilipat dito ang UP Integrated School (UPIS), dahil giniba ang dati nitong gusali upang magbigay daan sa UP-Ayala Town Center (UPTC).

Dibuho ni Guia Abogado

SHEILA ABARRA

estudyante ang ipinangakong benepisyo ng pagpasok ng mga komersyal na istruktura sa UP. Bangungot ng Sistema Paglampas ng UPIS, matatagpuan ang rebulto ng isang Katipunero sa harap ng gusaling itinalaga para sa mga estudyante. Tinatawag itong Bulwagang Vinzons bilang pagpupugay sa pinakaunang punong patnugot ng Kule na si Wenceslao Vinzons. Dito ka pupunta kung gusto mong bumisita sa opisina ng UPD University Student Council, Office of Counseling and Guidance, Office of Scholarships and Student Services (OSSS), at pati na ng Kulê.

Para man ito sa mga estudyante, dito ko naranasan ang kalakhan ng hirap bilang mag-aaral. Dito ako pumila nang pagkahabahaba para lang bumaba ang bracket ko sa Socialized Tuition System (STS).

Maikukwento ng mga haligi nito ang hirap ng pagkumpleto sa sandamakmak na kahingian para lamang mapatunayan hindi mo kayang magbayad ng full tuition sa ilalim ng Socialized Tuition and Financial Assistance Program (STFAP) mula pa nung 1989.

Marahil maraming isko at iska ang umabot sa punto ng pagsuko ngunit palagi akong pinaaalalahanan ng kwento ni Kristel Tejada ng UP Manila, kapwa mo freshie, na nagpakamatay matapos hindi mabayaran ang kanyang tuition noong 2012. Gradweyt na sana siya ngayon, kung hindi lang pinaikli ng P7,000 bayarin ang kanyang buhay.

Bukod sa STS, isang malaking bangungot maging ang pagpapatala bawat semestre. Tila nag-camping ako no’ng nakaraang enrolment para lamang

Hamon ng Nakaraan Nalulungkot pa rin ako sa tuwing nakikita ko ang nakasarang UP Consumers’ Cooperative (COOP) na isa na ngayong abandonadong kantina sa tabi ng Shopping Center. Ipinasara ang COOP dahil sa pagkalugi na tinatayang aabot sa P18 milyon. Naroon ako nang unti-unti nang nawawala ang mga paninda sa COOP at ang malulungkot na mukha ng mga cashier doon.

Nagsilbing takbuhan ko ang COOP ‘pag may kailangan akong mga gamit, mapa-toiletries man o pagkain. Ngayo’y kinakailangan ko pang lumabas ng unibersidad para sa mga primaryang pangangailangan.

Tila mauulit na naman ang ganitong pangyayari sa Mang Larry’s Isawan na nasa tapat ng International Center dahil sa pagpapaalis dito. Hindi mo na marahil masasaksihan ang makasaysayang pagpila ng mga estudyante, propesor, artista na kadalasa’y dayo pa sa ibang lugar, sa tuwing mapapadaan ka rito papuntang UP Chapel.

Sa pananatili ko sa unibersidad, nakikita ko ang unti-unting pagkawala ng mga nagsilbi nang tradisyon at mga bagay na nagpapatingkad ng kulturang UP. Sana’y magsilbing mapagmatyag ang kabatiran mo sa patuloy na pagbabagongbihis ng UP. Bagaman marami kang hindi naabutan, hindi pa huli ang lahat para maisalba ang natitirang esensya ng ating unibersidad sa pamamagitan ng pagiging maalam sa mga isyu at pagpuna sa mga kamaliang nangyayari. Handa ka nang maglakbay bilang isang iskolar ng bayan, panatilihin ang lehitimong pamana ng unibersidad at ipasa ito sa mga susunod pang henerasyon. −

Disenyo ng Pahina ni John Reczon Calay

MARTES 16 AGOSTO 2016

KULTURA

Pokéworld Paggalugad sa Espasyo ng Pokémon GO −

NANG-AANYAYA ANG PANGAKO NG bagong mundo. Dito, malayang magagalugad ng tao ang lahat ng hiwagang nakatago sa espasyong kaniyang kinagagalawan. Kaya niyang banggain ang limitasyon ng sarili at ng nakasanayang realidad. Mababago niya ang hugis ng mundo.

Mag-isa siyang maglalakbay, tatakbo upang hulihin ang mga nagtatagong hiwaga.

Sisilipin niya ang bawat espasyo, bawat kanto, gagapiin ang sukal ng lugar.

Ngunit naisin man niyang humulagpos sa limitasyon ng realidad, inilalayo siya ng ‘di nakikitang puwersa mula sa natitigang na kanayunan patungo sa sanga-sangang mga lansangan sa lungsod. Sasabay lamang siya sa alon ng iba pang naghahanap din ng hiwaga hanggang tangayin siya nito sa mga monumento, parke, at mala-halimaw na gusali—sa puso ng lungsod.

Titigil siya sa kinatatayuan. Dito nagkukumpulan sina Pidgey, Rattata, at iba pang Pokémon. Napaliligiran siya ng mga Pokéstop at Pokemon Gym. Nasalat niya ang Poké Ball sa kaniyang smartphone at ‘ibinato’ ito sa bawat nilalang na nagtataglay ng kakaibang kapangyarihan at katangian.

Sandali’y nawaglit sa kaniyang isipan ang mundo sa labas ng hiwaga. Ngunit nananatili ang ayos at latag ng daigdig. Langit ng mayayaman ang nagtataasang mga gusali sa lungsod at paraiso nila ang malalawak na lupain sa lalawigan. Sa mga laylayan at gilid ng sentro ng kapangyarihan, naroon ang sangkatauhan.

Pokémon World Para kay Satoshi Tajiri, ang lumikha ng larong Pokémon, isang mahiwagang mundo ang panghuhuli ng mga Pokémon tulad ng panghuhuli niya ng mga insekto at butete sa Machida, isang rural na bahagi ng Tokyo kung saan siya lumaki noong dekada '60 at '70.

Kinailangang bumangong muli ng Japan mula sa iniwang pinsala ng digmaan, kaya’t sumandig ito sa malawakang urbanisasyon ng mga lungsod. Sa paglaho ng mga pamilyar na tanawing binago ng industriyalisasyon, naisipan ni Tajiri na lumikha ng panibagong mundo, kung saan maaaring patuloy na maglakbay at makapaglaro ang mga susunod na henerasyon ng kabataang Hapon.

Unang nasaksihan ang Pokémon World sa mga Game Boy noong 1996.

Dalawa lang ang layunin ng manlalaro: humuli ng maraming Pokemon at makumpleto ang koleksyon sa Pokédex, at magsanay ng mahusay na grupo ng Pokemon na tutunggali sa ibang grupo—'ika nga, "be the very best like no one ever was."

Sa muling pagbubukas ng mundong ito sa pamamagitan ng Pokemon Go, tila nakalapat na ito sa mga espasyo ng tunay na mundo. Sa tulong ng kaniyang smartphone at ng GPS, buong pananabik niyang ginagalugad ang espasyo

SANNY BOY D. AFABLE

ng kaniyang mundo tulad sa ideyal na mundo ng Pokémon, ‘di alintana ang babanggaing mga pader at hangganan sa totoong buhay.

Hindi lamang siya nakikipagtunggali sa kapwa Pokémon Trainer sa loob ng Gym. Lingid sa kaniyang kaalaman, maging ang espasyong tinatanaw niya ay produkto at patuloy na hinuhubog ng tunggalian ng nagbabanggaang mga puwersa.

Ang espasyo ay hindi blangkong lunsaran ng mga pangyayari, ayon kay Propesor Kristian Saguin ng UP Department of Geography.

Ito ay "socially produced" at simbolikal. “Through everyday practices and as we live our daily lives, we create spaces.

Often, however, these everyday practices do not match or sometimes conflict with other visions of space […] abstracted from the daily lives of people.”

Nabubunyag ang katangiang ito ng espasyo sa larong Pokémon Go. Bagaman ideyal ang Pokémon World, nalilimitahan ito at nahuhubog ng materyal na realidad. Pulitikal ang espasyo at lunan ito ng tunggalian. Susunod ang tao sa mabagal na daloy ng trapiko habang tinatanaw ang Eevee sa 'di kalayuan.

Nais niyang tawirin ang nagtataasang pader ng pribadong subdibisyon para hulihin si Growlithe. Pagsubok din ang pakikipagsiksikan sa bangketa o kung gagalugarin ang maraming mga eskinita ng Maynila.

Lure Module Dahil "catch ‘em all" ang layon ng laro, maaaring gumamit ang manlalaro ng Lure at Incense upang makahuli ng mas maraming Pokémon. Hindi ito palaging libre at hindi ito mura kung bibilhin. Patuloy siyang maglalakad hanggang sa tangayin siya ng kaniyang smartphone sa nagtataasang mga gusali, dambuhalang mga mall, at mga negosyo sa tabi ng mga monumento.

Susubukan din niyang dumalo sa ‘Lure Drop Party’ ng Ayala Malls.

Samantala, iniinda ng ilang manlalaro, o nagnanais maglaro, ang pagkukumpulan ng mga Pokémon, Stop, at Gym sa mga lungsod. Mayroong malaking konsentrasyon ang laro sa mga urbanisadong espasyo ng Pilipinas tulad sa Maynila. Isang malaking negosyo ang Pokémon Go, at ‘di ito nalilihis sa tunay na layunin ng lungsod: Maging daluyan ng kapital at kita.

Dibuho ni John Kenneth Zapata Disenyo ng Pahina ni John Reczon Calay

Tulad ng sa tunay na daigdig, ang daloy at galaw sa mundo ng Pokémon Go ay patungong lungsod, at hindi paluwas mula dito—walang pinagkaiba sa daloy ng mga hilaw na sangkap at rekursong tulad ng pagkain, tubig, at enerhiya.

Nakasentro ang pinakamaraming mga Pokémon sa siyudad, na sumasalamin din sa hindi pantay na pag-unlad sa pagitan ng lungsod at lalawigan.

Ngunit kabalintunaang ang lungsod ay isang malaking Lure Module ng yaman, habang ang mas nakararaming masa— 54.7 porsyento ng ating populasyon o 50.5 milyon noong 2010— ay nakatira sa mga rural na bahagi, at nasa higit na komplikadong espasyo at mas mahirap na realidad.

Wa l a n g Pokémon Go sa mga kanayunan, bagaman umiinog dito ang mas marahas tna tunggalian. Patuloy na lumalaban ang magsasaka upang mapasakamay nila sa wakas, tulad ng mga Pokémon, ang kanilang karapatan sa lupa. Marahas na paghuli naman ang tugon ng mga nasa kapangyarihan.

Samantala, bagaman konsentrado ang laro sa lungsod, mabangis na espasyo pa rin ito kahit sa mga nagbabakasakaling manlalaro sa loob nito.

Higit itong lunan ng tunggalian at kontradiksyon.

Siguradong mailap din ang mga Pokémon at Poké Stop sa nagsisiksikang informal settler sa loob mismo ng lungsod. Kahit pampublikong espasyo ang ilang eskuwelahan at mga mall na potensyal na paraiso ng mga Pokémon, hindi pa rin basta-basta nakapapasok dito ang maraming masang nagnanais, kahit pansamantala, na maging bahagi ng hiwaga.

Poké Gym Nais ng tumakas mula

sa mapaniil na pang-araw-araw at nakasanayan.

Habang nakakulong siya sa lungsod na kontrolado ng

tao

iilang nagpapatakbo sa laro, lalo lamang lumalaki ang siwang sa pagitan niya at kaniyang trabaho, ang matitingkad na ilaw, nakabibinging ingay, at masukal na istruktura ng di nakikitang rehas: ang siyudad. Kaya lagi, panandalian niyang tinatakasan ang masalimuot na realidad.

At ngayo’y tumatakas siya kasama ni Pikachu. Para kay Propesor Hazel Dizon ng UP Department of Geography, dahil nagiging kabahagi ng augmented reality ang mga manlalaro, “may mga pagkakataon na akala nila ay nasa virtual sila at nalilimutan nila na bahagi sila ng material reality ... Nalilimutan na may mga tunggalian sa espasyong materyal.”

Hindi napupunan ng Pokémon Go ang mga puwang sa pagitan ng indibidwal at ang lungsod, dahil ang mismong lungsod ay puno ng mga puwang mula sa iba’t ibang tunggalian dito.

Kaya ang hamon, ayon sa heograpong si David Harvey, ay igiit ang ‘right to the city.’ Higit ito sa indibidwal na karapatan sa lungsod. Ito ay kolektibong hangaring baguhin ng lahat, maging ang mga nasa labas ng lungsod, na maging bahagi sa paghuhulma at pagbabago ng siyudad.

Para kay Saguin, binibigyan ng right to the city ang lahat ng karapatang lumikha ng lungsod para sa lahat, sumasalangsang sa kasalukuyang anyo nito—marahas at hindi makatarungan.

Walang right to the city sa kasalukuyang konfigurasyon ng mga lungsod sa Pilipinas, kung saan idinidikta lamang ng iilan ang daloy ng lungsod, at nananatiling estadistika ang mga maralitang nakakulong sa ayos ng lungsod—lalo sa ilalim ng ‘war on drugs’ ng bagong administrasyon.

Upang igiit at mabawi ang ating right to the city, kailangang kumilos ng kolektibo sa labas ng itinakdang mekanismo at batas ng iilan sa loob ng lungsod. Ayon kay Dizon, “kailangan ng kolaborasyon ng mga ginigipit upang mapanalo ang espasyo.” Katumbas ito ng pagbabago sa takbo ng laro: “may kolaborasyon ang mga manlalaro upang mahuli ang mga Pokémon.”

Pagbabalik ito sa dating imahe ng lungsod bilang lunsaran ng diskurso, pagkilos, at radikal na pagbabago. Dito, muling nang-aanyaya ang pangako ng bagong lungsod. Malayang magagalugad ng tao ang lahat ng hiwagang nakatago sa espasyong kaniyang kinagagalawan.

Kaya niyang banggain ang limitasyon ng sarili at ng nakasanayang realidad. Mababago ng kolektibo ang hugis ng mundo. −

9

10

OPINYON

LUNES 15 AGOSTO 2016

One call away −

HANS CHRISTIAN E. MARIN

IT MUST BE A GOOD FEELING TO know that there is somebody willing to cross all the oceans, literally and figuratively, just to be with you.

I am currently a struggling engineering student. With all the heartbreaks, hardships, and failures I’ve experienced, I am now in the process of finding myself. As an introvert who tends to keep everything to himself, I have been looking for an outlet to release my thoughts.

Finding out about the 24-hour government hotline in our country had given me this crazy idea of using it for letting out my emotions. I just could not help but think how great of an idea it is, with the thousand lives that can be saved because of its convenience.

In the government hotline, the telephone number 911 is used for emergencies while 8888 is used for citizen complaints. I was tempted to call the latter so that I could talk to somebody without an ounce of judgment. What could possibly encapsulate the real definition of “citizen complaints”? Technically, I am a citizen

with complaints, albeit personal, that I want someone to hear so that my mind will not burst from my ballooning woes.

Being staunch in the war on drugs that has spawned hundreds of cases of extra-judicial killings, you’d think it ironic for the government to give even an ounce of care to its constituents. During the course of the hotline’s implementation, it is remarkable to note that 29 people were saved from being stranded in a ship … even cheating lovers were caught.

But what made me scratch my head was the high number of prank and dropped calls. Seven hours after its initial imposition, 2,475 calls were made where only 75 were legit. On the other hand, 1,119 were dropped calls, and 304 just came from pranksters.

This is where the danger of government hotline comes in, when people can just call whenever, disrupting the tedious process of relaying information, and wasting minutes of precious time. They can even say anything, even those that can falsely harm the life, reputation and career of a government employee.

Being staunch in the war on drugs that has spawned hundreds of cases of extra-judicial killings, you’d think it ironic for the government to give even an ounce of care to its constituents

I could not help but fathom how anyone can manage to devour the thoughts of other people, who really need help, in panic because they could not get an answer from the hotlines brought about by too many prank and dropped calls.

Now, should I call 8888 just to complain about my personal problems? Hell no.

My problems are nothing compared to people who suffer from accidents, crimes, and corruption, and most especially to those poverty-stricken families and indigenous groups like the Lumad who continuously seek genuine social services and benefits from the government just to make ends meet.

Whenever I feel down and troubled, I just remember that there are people who are far more unfortunate and would need more urgent help. Then, I would not have to call anyone and I would just proceed with my life. −

The Living Dead −

ANDREA JOYCE LUCAS

ONCE ALONG KATIPUNAN AVENUE where a shopping mall now stands, there was a school campus. The school itself has been relocated to a smaller space not too far from the mall, within the university grounds close by.

Nowadays, none of the buildings of the old school remains as they have given way to the mall’s expansion to new clothing shops, high-end restaurants, and even a cinema.

Commerce has made the place busier than ever. But if you look and listen closely as you walk through this shopping mall, you might find yourself seeing the ghost of the old school.

The mall is rarely ever silent, but during the few moments that it is, the ghost sometimes makes itself heard, echoing the distant memories of students’ footfalls as they run to their next class, or the hoots of laughter mingled with the sound of slapping cards from a game of pusoy dos. The ghost holds on to the happy moments of its past, you see, but it also remains watchful, in case some of the school’s former students happen to

It misses having lectures within its classrooms, seeing the occasional protest activities, hearing the fun and noise of school celebrations

be at the mall. When the ghost sees even just a brief glimpse of a familiar face, it makes its presence known by a slight change in the atmosphere, or a gentle whiff of a breeze like the ones that used to blow within the old school premises.

But even when the ghost chooses to pass undetected, you only have to pay close enough attention to feel its palpable longing, its sense of loss. It misses having lectures within its classrooms, seeing the occasional protest activities, and hearing the fun and noise of school celebrations. It misses even the small vandalized scribbles on the schoolroom desks and the bathroom stall doors, and the bits of gossips bored students would pass on to each other.

Like most other ghosts, this one remains because of unfulfilled promises, and unfinished tasks. The school’s promise was to be an institution championing nationalism, actively participating in shaping culture and society. While to some extent these promises are being kept, in the smaller space where the school has been

relocated, the ghost is still burdened with longing and memory. Its loss is a double loss. The old school has lost not just the physical things—its students, teachers and buildings—but also lost its heart dedicated to service, after having been sacrificed to profiteering goals and business interests.

Whenever you walk through the shopping mall these days, remember what it once was, and think of other ghosts forced out of thought and remembrance by business ventures like the mall. Be watchful—the ghost of the old school along Katipunan Avenue was not the first of its kind, and will probably not be the last. −

LAKBAYDIWA

EULACABILING

Pagpapalit-anyo, pagbabalat-kayo MAGAALAS-OTSO PA LANG NG UMAGA nang ihatid ako ni Tatang sa harap ng College of Arts and Letters (CAL). Unang araw noon ng akademikong taon, at bakas sa mukha niya ang pagkasabik sa pagpasok ko sa UP Diliman kahit pangatlong taon ko na rito. Matapos ang pamamaalam at ilang mga bilin, hinalikan ako ni Tatang sa noo bago bumiyahe pabalik sa Bicol.

Pinabaonan ko naman si Tatang ng matamis na ngiti, ngunit may halong lungkot sa loobloob ko habang kumakaway sa kanya. Isang semestre ko na naman silang hindi makikita nina Nanang at mga kapatid ko, ilang linggong pagmumuni kung ano ang ginagawa nila kapag bakanteng oras.

Hindi na ako baguhang estudyante kaya’t dapat maging kampante na akong mamuhay mag-isa nang malayo sa magulang. Ngunit ang pagkakataong ito ang isa sa mga ikinakatakot ko—sa sandaling hindi ko nakikita si Tatang, parang nawawalan ako ng pagkakakilanlan sa sarili. Si Tatang ang representasyon ng aking identidad, isang paalaala ng aking pinagmulan.

Noong unang buwan ko kasi sa Diliman, nagulat ako sa takbo ng pamumuhay dito sa syudad. Normal na ang pakakaroon ng mga gadget gaya ng IPhone, pagpasok sa klase sakay ng kotse, pagsusuot ng mamahaling damit at iba pa. Medyo pilit pa nga ang pagpasok ko sa klase noong mga unang linggo, dahil pakiramdam kong mukhang basahan ang suot kong damit kung ikukumpara sa Forever 21 na blusa ng isa kong kaklase sa Physics 10, o hindi kaya ang BNY jeans nang katabi ko sa Comm 3.

Naging mapili ako sa sinusuot ko at dadalhing mga gamit sa UP. Nagsimula rin akong bumili ng mga whitening soaps o anumang pampaputi sa balat, at magkaroon ng alkansya upang pag-ipunan ang pamparebond ng kulot kong buhok. Hiyang-hiya ako sa itsura ko noon at ito ang nakita kong paraan upang maramdamang hindi ako iba sa UP. Hindi naglaon, napansin ni Tatang ang pagbabago sa akin noong ayaw kong magpahatid sa kanya sa ikalawang taon ko sa UP, dahil baka makita siya ng ilang kaklase ko sa UP. Niyakap na lamang niya ako bago umalis pa-Maynila, hinalikan sa noo bago sinabing “ingat ka”. Nainis ako sa sarili ko noong mga oras na iyon, dahil hindi ko inakala na dumating ang panahon na ikinahiya ko ang panlabas na anyo ni Tatang at ako sa nakararami.

Magmula noon, itinigil ko na ang pagbili sa anumang pampaputi ng kutis at nakontento sa morena at medyo kulot kong buhok. Itinago ko ang alinmang pagaalinlangan sa sarili at hinayaang maging bukas sa pagkakaroon ng mga kaibigang tatanggapin ako nang buowalang labis walang kulang.

Mahigit 30 minuto na ang lumipas bago ako umakyat sa CAL, matapos magmuni-muni sa ilalim ni Magdangal. Ngiti ang sinalubong ko sa mga taong nadaraanan ko, at maikling pakikipagkamustahan para sa mga naging kaklase at kadamay sa takbo ng buhay sa UP. −

MARTES 16 AGOSTO 2016

11

SIPAT

PIGEONHOLE Kumpisal ng isang reporter −

OPINYON

WENDELL MOLLENIDO GUMBAN

Aspaltong Kama −

ADRIAN KENNETH GUTLAY

PHILCOA, DECEMBER 2014

The Collegian is opening its spaces for students to voice out their ideas, opinions, and commentaries about certain issues through 400-500 word write-ups, 5x7 300 PPI photos, comics, and any other media. Just send your outputs at phkule@gmail.com and get a chance to have your work published at the Pigeonhole portion.

MAY RALI, KASAMA AKO ng mga estudyante sa pagmartsa.

Pagdating sa lugar na pagdadausan ng demonstrasyon, kailangan ko nang humiwalay sa hanay nila. Kapit-bisig sila, sabay-sabay na sumisigaw ng mga slogan ng protesta, at maya-maya, nagkakaisa pa ring humarap sa mga batuta ng dispersal police. Gusto kong sumanib uli sa hanay, pero hindi ko pwedeng bitawan ang bolpen at notebook ko.

May pulong ang mga tagapangulo ng mga organisasyong nanganganib mawalan ng tambayan sa Vinzons. Ayaw magparinag ng admin, nagtaas ako ng kamay para ipilit ang karapatan ng bawat isa sa tambayan. Pero binaba ko rin agad ang kamay ko, at nagpatuloy na lang sa pagtala ng mga napag-uusapan sa meeting.

May mga residente mula sa isang malapit nang ma-demolish na lugar sa UP na nagmamakaawa sa admin para huwag silang alisan ng bahay. Gusto kong sumabat sa usapan at ipagtanggol ang karapatan nila sa paninirahan. Pero sa paraang patanong ko na lang ipinahayag ang mga punto ko.

Reporter ako. Dapat daw walang bias.

May mga sumisita sa Kule na hindi raw objective ang pagbabalita dito, na may mga gustong kampihan ang mga report. Ewan ko kung talagang binabasa nila pero marami pa rin ang nakakulong sa nosyon ng pagiging “objective,” na ang tamang pagbabalita raw ay basta’t ilahad mo lahat ng pangyayari’t pananaw, hayaan na lang ang mambabasa na magbigay ng opinyon.

“Katotohanan” lang.

Sa pagbabalita ko sa Kule, ini-interview ko naman ang bawat panig sa isang isyu, masusing binabantayan ang bawat pangyayari, itinatala ang bawat datos.

Siguro nga, sa puntong ito, balanse at obhetibo ko nang maisusulat ang “katotohanan” sa isang balita.

Pero hindi ko kaya. Hindi ito ang silbi ko sa dyaryong ito. Dahil kung susuriin ang mga detalye, kung titimbangin ang mga opinyon, at poposisyon sa iba’t ibang anggulo, alam kong may mas malaking katotohanan, mas masalimuot na tunggalian, sa bawat balita ko.

Mas mahalaga na mailahan ko kung gaano katotoo ang hinaing ng mga nagrarali, kung gaano katotoong kailangan nating kumilos at lumaban, at kung gaano ito kahirap. Mas kinakailangan na maisiwalat ko kung paanong sa likod ng kawalan ng sapat na tambayan at pasilidad para sa mga estudyante ay ang maliit na budget ng UP, ang hindi pagtugon ng gobyerno sa edukasyon, at ang pagsunod nila sa kapangyarihan ng komersyalisasyon.

Mas makabuluhan na maipaunawa ko kung paanong dumarami ang mga squatter dahil mahirap magkaroon ng tirahan, na samantalang ang itatayo sa mga gigibain nilang kabahayan ay iyong pakikinabangan na naman

ng mayayamang iilan, habang patuloy na naghihirap ang maraming mamamayan.

Minsan, mahirap talaga tuwing nalilimitahan ang mga kilos ko kapag humaharap ako sa isang isyu bilang reporter. Nagpipigil akong humanay sa mga nagrarali, o magsalita para sa isang panig. Pero hindi ako pwedeng malimitahan ng mga mapanlinlang na pamantayan sa pagka-obhetibo at pagkabalanse, dahil katumbas lang ito ng pagsunod sa umiiral na sistema ng lipunan. Hindi ako pwedeng pigilan ng mga huwad na detalye, mga baling opinyon, at mga represibong pananaw na pilit tumatakip sa bawat kaganapan at isyu sa paligid.

Dahil hindi man ako makaimik sa mga panahong nagpapaka “reporter” ako, tinitiyak kong armas ang panulat ko at dugo ang guguhit sa bawat titik ng balita ko. At lunsaran ng digmaan ang dyaryong ito.

Pagkat sa bawat balita, kaya kong magpalaya. −

CONTACT US! E-mail us at

kule1516@gmail.com Save Word attachment in Rich Text Format, with INBOX, NEWSCAN or CONTRIB in the subject. Always include your full name, address and contact details.

32 kurso sa UPD, walang freshman CONGRATULATIONS TO THE NEWEST MEMBER OF THE PHILIPPINE COLLEGIAN! Camille Joyce Lita News Writer

FROM PAGE 4 Magpapatuloy ang mga kurso na walang freshman, habang ang mga nasa ika-unang taon na kakaunti lamang ang batchmate ay posibleng igrupo sa parehong klase ng mga estudyante mula sa mga kaugnay na kurso, ayon kay Vice-Chancellor for Academic Affairs Benito Pacheco.

Kahit na kakaunti lamang ang mga freshman, sinisiguro ng UP admin na walang sinumang guro o kawani ang mapipilitang umalis ng trabaho bagkus ay hinihikayat lamang sila na mag-aral pa ng

graduate degree sa unibersidad o sa ibang bansa, dagdag ni Pacheco.

“Kahit nagkaroon ng K-12, napakalaki pa rin ng kakulangan sa guro sa pamantasan na nagdulot ng kakulangan naman sa mga asignatura katulad na lamang ng GEs. Maliban sa pagpapanatili sa kanila, marapat lamang na magdagdag pa ng mga guro upang punan ang mga kakulangan na ito,” ani University of the Student Council (USC) Chairperson Bryle Leaño.

Sa kabila ng pagbaba ng bilang ng mga freshman ngayong semestre, kinailangan pa ring pumila ng mga daan-daang estudyante nang alas-diyes ng gabi, isang araw bago ang nakatakdang regular na pagpapatala sa Diliman noong Agosto 1.

“Even with the low freshie enrollment this semester brought about by the K-12 program, long lines during registration and enlistment have become longer.

Students are still pitted against each other and are made to plead to professors just to have slots in classes,” ani Student Regent Raoul Manuel.

Hindi pa rin sapat ang mga silidaralan sa UP College of Arts and Letters (CAL) dahil sa mga shiftees, transferees, estudyante na hindi pa nakakapagtapos, at mga estudyante na kumuha ng GE at elective, ayon kay Loujaye Sonido, propesor ng UP CAL kung saan may apat na kursong walang nasa ika-unang taon.

“In a system that does not uphold the academic rights of both students and faculty members alike, and in a system that crowns endurance of burdensome fees and bureaucratic processes, we have no other option but to rise and be part of the struggle for a nationalist, scientific and mass-oriented education,” ani Manuel. −

kulê SORTING QUIZ Paano kung isang araw dalhin ka ng mga paa mo sa Vinzons 401? Alam mo na ba kung saang seksyon ka bagay?

Take this quiz and find out! Bilugan ang iyong sagot.

_______ W YUNG _ka_si_ka A IK , O M hit lasing ka A D A K SA BAR Sobrang saya mo lang sa mga inuman

BABASAHIN? G N O M IG IL H ta and facts.

ANONG MGA ive. I want da

ung informat a. Gusto ko ‘y avy. r Games, e hard and he ter, The Hunge Give ‘em to m ot P ry ar H : g mga YA b. Bet ko ‘yun n. ck The Onion to Percy Ja so l ranges from ia er at m g in c. My read ami.

Haruki Murak zines. :)) g mga komiks at sa o ak g ili rie, saka ‘yun ah M h d. days wit Mor es Tu g un ‘y e. Gusto ko aolo Coelho. mga libro ni P ga tumingin ng m ANO’NG PIPILIIN f. Solb na ko log. ta ca na artsy magazine at PROGRAM

NGAYON?

a. b. c. d. e. f.

e. a. Hardcore. at makipagdebat rin magdiscuss atagal bago ka m t hi Ka o. na, game ka pa ta spective kang tro in at ep De b. Introvert. a. aya kang kasam Dine o kaya ni maka-close, mas mga kanta ng Ja g an o m rip dt un bastian So s. mag-Belle and Se c. Hipster/jolog pero bet mo rin e, m araming lo m rto at e, Ba im yn Donnal ga series at an m sa ed st ve -chekirawt in ka ng nasa Reddit ka d. Geek. Ikaw ‘yu acters. Lagi kang ar ch l na tio fic crush na ng ries. ang dami mo na ng mga fan theo e. Explorer. Sobr w ‘yung ika ya ka r, ga lu g

napuntahan tions vel recommenda hinihingan ng tra o. m s ng friends at commuting tip god, pero oud at nakakapa pr ka ka Na f. Techie. taga-ayos at stall ng apps ikaw ‘yung taga-in rkada mo. ng gadgets ng ba

MONG DEGREE LIBAN SA COURSE MO

Statistics or History Journalism or Psychology Literature or Sociology Architecture Fine Arts Film

ACTERISTICS ANONG CHAPRMO SA ISANG ANG HANA3 ng ng JOWA? ;) < laban, at walang takot magtano

d. no-nonsense ki editoryal. I’m a ga m g un ‘y ka a. Balita, sa y time. b. Kolum. ething new ever m so n ar le u Yo c. Kultura. yups. otos! d. Eksenang Pe silang puro ph s ge pa ay m g e. Bet ko pa fographics. f. Komiks at in

, pa a. Yung fierce tions. es qu s ou ko hanggang seri makakausap na ep ial crises de na a b. Jow mga existent sa l ko ng tu , madaling araw a. parang libro naming dalaw basahin kong ba na d ce an nu c. Complex at nin. LOL. la la stes sa music ki g upan gdating sa ta pa i . m ka e bl ti ng mga series d. Yung compa binge-watch ag m sa g ya an si m at art, at kasa maisasama ko arming. Tipong ch at g in go e. Out . <3 adventures ko boveAll gi po . #BeautyA f. Maganda o

KUNG ANG MGA SAGOT MO AY MOSTLY,

A Baka bet mong MAGBALITA! If you ask them, ang seksyon ng Balita raw ang pinakamahalagang seksyon, kasi “news” paper nga. Haha.

Mula sa paglilimbag ng mga issue-based na balita at mga advertisement noong nagsisimula pa lang ang Kule, nagpapublish ngayon ng mga balita na malinaw ang tindig: para sa mga estudyanteng stakeholders nito, at para sa mga marginalized sa lipunan.

Konsepto ni Andrea Joyce Lucas

Welcome to FEATS! Sa seksyon ng Lathalain nagsusulat ng mga mahahabang analysis tungkol sa mga maiinit na isyu, national man ‘yan, international o sakop ng UP. Sa mga pahina ng Lathalain mo makikita ‘yung mga critique sa mga isyung kagaya ng Magna Carta for students, mga kwento ng mga bilanggong pulitikal, mga pagtalakay sa economic policies sa pagitan ng iba’t ibang bansa.

B

NG KULÊ ANONG PARTE O MO? ANG PABORIT

C Bagay ka sa KULTURA! Nagsimula ang seksyon ng Kultura noong 1970s, bilang seksyon ng Pilipino. Kahit noon pa lang, goal ng Kultura na magsuri ng pop culture at ng iba pang cultural phenomenon na kaganapan. Pumapatol ang Kultura sa mga topic gaya ng pornography at pagmumura, at nagsusuri rin ng mga balitang showbiz at mga patalastas.

Kung minsan, naglilimbag ito ng mga gawang literary at rebyu ng mga pelikula, dula o mga libro.

Sali ka na sa ILLUS! Hindi nakukulong ang mga illustrator ng Kule sa pagguhit ng mga editorial cartoon. Gumagawa rin sila ng mga stand-alone na illustration o ‘yung mga kapartner ng mga artikulo. Magbigay ng suri ang gampanin ng kanilang mga dibuho, bukod sa pagpapaganda ng pahina. They have the best of both worlds: bet na ‘yung form, bet pa ‘yung message.

D

Dibuho ni John Kenneth Zapata

E

F

Fit ka maging PHOTOGS! Gaya ng Illus, ‘di rin sila basta nasasatisfy sa maganda.

Importante rin sa kanila ang kwento ng bawat litratong kinukuha nila. Bukod sa ambag na mga litrato para sa loob ng dyaryo, naitatampok din ang kanilang mga kuha sa mga social networking sites gaya ng Facebook, Twitter, at Instagram.

Sali na sa LEYAWT! Trendsetters sila mga mars. Dahil sa Leyawt, isa ang Kule sa mga unang nagkaroon ng format na gaya ng mga magazine at tabloid, ng mga full-page na illustration at photo covers.

BET MO BA ANG RESULTS MO? SALI NA SA KULÊ!

Umakyat na sa opisina at magdala ng bolpen at dalawang bluebook para sa mga manunulat at portfolio ng mga gawa para sa mga photographer, illustrator at layout artist. Kung hindi naman, akyat ka pa rin. Hehe. Katukin lang kami at i-enlighten sa aming mga maling akala.

Disenyo ng Pahina ni John Reczon Calay