Pagina 5 BLENDED LEARNING EN DE KRACHT VAN HET COMBINEREN
Pagina 19
DIGITALISERING ALS HEFBOOM VOOR KRACHTIG ONDERWIJS
Pagina 13
VAN MARKANALIST NAAR LEERKRACHT
Pagina 16
TWEE GENERATIES LEERKRACHTEN EN DIGITALISERING
Pagina 25
DIGITALE LESMATERIALEN IN PRAKTIJK
Pagina 30
D E R E I S N A A R H E T
O N D E R W I J S V A N
D E T O E K O M S T
Een woordje van de redactie
Digitalisering in het onderwijs is voor het Go! geen doel op zich, maar een krachtig middel om in te zetten tijdens de les en om leerlingen nog beter te laten leren.
Technologie is daarbij geen eindpunt, maar een waardevol instrument om de leeromgeving te verrijken Met deze editie van GO! magazine brengen we dat in beeld.
We focussen op de eerste twee doelstellingen van de digitale strategie van het GO!: een optimale digitale leeromgeving en de inzet van blended leren door competente onderwijsprofessionals.
We verzamelden inspirerende verhalen van leerkrachten die digitale tools en werkvormen gebruiken, van jongeren die hier zelfstandig of in groep mee aan de slag gaan en van experten die de voordelen van digitale methoden toelichten en er concrete tips over geven.
Digitalisering is een reis naar het onderwijs van de toekomst En wij nemen je in dit magazine graag mee op deze boeiende ontdekkingstocht vol inzichten en inspiratie
Veel leesplezier!
Karen Claes, Louise Govaerts, Kheara Hendrickx, Caroline Janssens, Selina Lafertin, Lauren Tuytelaers, Lore Van Elst, Estelle Vleminckx
Seminarie Journalistiek en Contentmarketing
Digitaletransformatieinactie
Digitalisering binnen het GO! is meer dan een laptop in de klas: het is een doordachte visie met duidelijke doelstellingen. Andries Valcke, hoofdadviseur bij de Pedagogische Begeleidingsdienst, en Steven De Pauw, coördinator digitaal beleid, laten zien hoe zij elk vanuit hun eigen expertise werken aan duurzame vernieuwing binnen het gemeenschapsonderwijs.
Het GO! is een onderwijsnet in Vlaanderen dat tegen 2030 zijn strategisch plan, GO!2030, wil realiseren binnen alle aangesloten scholen Dit plan richt zich op sterk toekomstgericht onderwijs dat de leerlingen motiveert en helpt bij het leren. Hierin speelt digitale technologie een belangrijke rol
Om scholen te helpen met digitalisering ontwikkelde het GO! een digitale strategie. Deze steunt op zes ondersteunende bouwstenen: visie, deskundigheid, inhoud en toepassingen, infrastructuur, data en ecosysteem Elke school denkt na over haar eigen digitale richting (visie), en zorgt dat leraren de juiste kennis en vaardigheden hebben (deskundigheid) Ook digitale leermiddelen gebruiken (inhoud en toepassingen) en een goede technische uitrusting (infrastructuur) zijn belangrijk.
Daarnaast is er aandacht voor data. Informatie van leerlingen en onderwijsprofessionals wordt op een veilige manier verzameld en gebruikt om het onderwijs te verbeteren Verder verwijst het ecosysteem naar het geheel van tools en platformen waarmee scholen werken
Vanuit deze zes bouwstenen formuleerde het GO! vier doelstellingen in hun digitale strategie. Ten eerste moet elke leerling en leraar toegang hebben tot een optimale digitale leeromgeving Ten tweede worden de
door Selina Lafertin
digitale vaardigheden van onderwijsprofessionals versterkt De derde doelstelling is dat het GO! veilig en zinvol data inzet om het onderwijs te ondersteunen. Tot slot wil het GO! de organisatieprocessen in scholen en scholengroepen optimaliseren Om deze vier doelstellingen te realiseren werkt het GO! samen met vertegenwoordigers uit 26 scholengroepen en centrale diensten Zij vormen de werkgroep digitale transformatie. Deze groep denkt na over projecten en oplossingen die scholen echt verder helpen Andries legt uit dat ze daarbij altijd vertrekken vanuit de praktijk: “We gaan in gesprek met scholen om te begrijpen waar ze staan Soms helpen we hen met een traject op maat” Steven voegt daaraan toe: “We maken ruimte voor ideeën vanuit het veld. Als een idee werkt, zoeken we middelen om het verder uit te bouwen.”
Het GO! heeft een digitaal beleid, maar hoe brengen jullie dat naar de klas?
Steven: “We werken aan een aantal projecten om de vier grote doelen van onze digitale strategie waar te maken Eén daarvan is de GO! Digital Store Dit is een online platform waar leerkrachten makkelijk toegang krijgen tot betrouwbare digitale leermiddelen en tools. Het platform, dat we nu ontwikkelen onder de naam GO! Studio, biedt ook een tool wiel aan waarin visueel en overzichtelijk duidelijk wordt welke toepassingen we als GO! ondersteunen Zo ondersteunen we scholen en leerkrachten bij de keuze van leermiddelen
Dit grote project gaat volgend schooljaar van start in alle scholen We werken ook aan een belangrijk initiatief rond e-content Daarbij maken we digitaal lesmateriaal dat goed aansluit bij de behoeften van scholen en leraren.”
Andries: “Dat e-contentproject komt vanuit onze pedagogische begeleidingsdienst We merkten dat er voor sommige vakken veel materiaal bestaat, maar voor andere bijna niets We gaan na waar de noden liggen en ontwikkelen dan zelf leermiddelen, in samenwerking met leerkrachten en partners, zoals bijvoorbeeld de Colruyt groep Zo zorgen we dat elke school toegang krijgt tot kwalitatief digitaal lesmateriaal”
Hebben jullie praktijkvoorbeelden waarbij digitalisering echt het verschil maakt?
Andries: “Ja, binnen het e-contentproject hebben we bijvoorbeeld een digitaal leerplan ontwikkeld voor slijp- en kaptechnieken Leerlingen leren via 3D-modellen hoe ze bepaalde handelingen moeten uitvoeren Ze gebruiken een VR-bril om de technieken eerst virtueel te oefenen. Zo kunnen ze veilig en stap voor stap leren, voor ze het echt moeten doen ”
Steven: “Dit voorbeeld laat goed zien hoe alles samenkomt Dit digitaal materiaal dat we zelf hebben ontwikkeld, is binnenkort beschikbaar op het platform GO! Studio. Dat platform toont zowel bestaande leermiddelen van derden als het materiaal dat we als GO! zelf maken Zo krijgen leerkrachten één plek waar ze alles makkelijk kunnen terugvinden”
Maakt dit het GO! uniek ten opzichte van andere onderwijsnetwerken?
Andries: “Ik denk van wel. We hebben in ons strategisch plan GO!2030 gekozen om in te zetten op digitalisering Dat was al voor de coronaperiode Toen bleek ook dat we al een stuk verder stonden dan veel anderen. Daar zijn we trots op. ”
Steven: “Tegelijk blijven we kijken naar wat er nog nodig is We proberen vernieuwend te zijn en geven ruimte om ideeën vanuit het veld op te pikken. Daarvoor hebben we binnen het GO! een sandbox Dat is een omgeving waar we nieuwe ideeën testen Onze centrale dienst gaat hiermee aan de slag Als een idee goed blijkt te werken, zoeken we budget om het verder uit te bouwen Zo blijven we openstaan voor innovatie, want dat vinden we belangrijk.”
Welke uitdagingen komen jullie onderweg tegen?
Steven: “Mijn belangrijkste uitdaging is dat we afhankelijk zijn van het overheidsbeleid We kunnen nog zo een mooie strategie hebben vanuit het GO!, maar als het beleid telkens verandert, wordt het lastig om alles goed te blijven uitvoeren. We vinden het daarom belangrijk dat alle grote spelers in het onderwijs in Vlaanderen beter gaan samenwerken Daar is nog werk aan ”
Andries: “Voor mij gaat het vooral over de verschillen tussen scholen en leraren. Elke school heeft een andere visie, en leraren hebben niet allemaal dezelfde digitale kennis Ook onze begeleiders komen uit verschillende achtergronden Niet iedereen heeft iets met digitalisering. Veel mensen zijn intussen wel mee, maar er zijn nog altijd grote verschillen.”
Wat zijn voor jullie de grootste successen tot nu toe?
Andries: “Een van mijn grootste successen is dat we pedagogische ICT-coördinatoren hebben opgeleid Zij helpen collega’s op school met digitale vragen, zowel op inhoudelijk als
technisch vlak Zo hebben we ondertussen een netwerk opgebouwd tussen scholen, waardoor we kunnen zien wat de noden zijn en sneller kunnen schakelen.
Daarnaast zorgt dit netwerk ook voor veel input vanuit de scholen Zij zijn zelf ook bezig met digitalisering, waardoor daar ook een schat aan informatie zit. Soms zit er bij de ene schoolgroep kennis die elders nog ontbreekt Zo zijn wij ook een doorgeefluik om deze informatie over het hele GO! te verspreiden Op deze manier blijft kennis niet op één plek hangen”
Steven: “In mijn team hebben we de voorbije jaren veel gewerkt rond data We zien onszelf als een poortwachter en we zorgen ervoor dat gegevens veilig blijven, maar we willen er ook het maximale uithalen om het onderwijs te verbeteren. Door de manier waarop we nu met data werken, krijgen we een beter beeld van wat wel en niet werkt Dat helpt ons om leerprocessen te versterken We merken dat we daar nu echt de vruchten van beginnen te plukken”
En als jullie mogen dromen: Hoe ziet digitaal onderwijs er dan uit over 5 à 10 jaar?
Steven: “De kern is dat scholen en leerkrachten kwaliteitsvol onderwijs bieden. Alles begint met een duidelijke visie op wat goed onderwijs is en welke rol digitalisering daarin kan spelen Van daaruit kan een school bepalen hoe digitale middelen het leerproces versterken Digitale tools zijn geen doel op zich, maar een ondersteuning Het is belangrijk dat scholen goed weten waar en hoe digitale middelen echt iets toevoegen”
Andries: “Ik denk dat we goed weten wat werkt in onderwijs De leraar en de uitleg die hij of zij geeft blijven superbelangrijk. We willen zeker geen volledig digitaal onderwijs, maar we zien wel dat digitalisering veel kansen biedt Denk bijvoorbeeld aan differentiatie, waarbij elke leerling op zijn eigen tempo en niveau kan werken
Mijn ideale situatie is een goede mix. Klassiek onderwijs blijft de basis, en digitale middelen vullen dat aan waar ze een duidelijke meerwaarde hebben”
Digitale tools in een diverse klas: “ChatGPT zorgt voor
een gratis tutor,
noden van leerlingen. Van gepersonaliseerde leertrajecten tot visuele ondersteuning voor complexe materie, digitale tools maken het mogelijk om onderwijs op maat aan te bieden en leerlingen gerichter bij te staan. “Ze bieden een waardevolle ondersteuning voor zowel leerlingen als leerkrachten.”
Door Caroline Janssens
Tijdens de wiskundeles van Anthony Van Dyck zie je meer schermen dan handboeken op de banken In zijn lessen maakt hij gebruik van video’s, online oefeningen en platformen om zijn leerlingen beter te begeleiden en te motiveren. Deze digitale aanpak komt goed van pas op het atheneum van Hoboken waar leerlingen van diverse afkomst samenkomen “De school telt voornamelijk moslimleerlingen uit de buurt van het Kiel. Een multiculturele wijk in Antwerpen.
Daarnaast zijn er 10 tot 20 procent ex-OKANleerlingen Dat is een onthaalklas voor anderstalige nieuwkomers” “Technologie biedt de mogelijkheid om in te spelen op de uiteenlopende achtergronden en niveaus binnen de klasgroep.” Leerkrachten kunnen gerichte oefeningen aanbieden, extra ondersteuning voorzien, en leerlingen zelfstandiger laten werken op hun eigen tempo.
VAN CHROMEBOOKS TOT AI
De laatste jaren zijn er heel wat veranderingen geweest op het gebied van digitale tools in de klas Anthony Van Dyck: “Eigenlijk ben ik wel tevreden met onze school, met de stappen die er gezet zijn en de begeleiding die ze geven in verband met de digitalisering” “Digitale middelen maken het mogelijk om leerstof visueel en interactief aan te bieden, wat de betrokkenheid verhoogt en leerlingen helpt de leerstof beter te begrijpen en toe te passen ” “De voornaamste vernieuwingen op onze school zijn de introductie van Chromebooks en Prediaborden” “Eerst kregen we in quasi alle klassen zo'n digitaal Prediabord, een soort tv-scherm waar je op kan schrijven en het krijtbord vervangt. Het is een beamer, computer en bord tegelijkertijd. Dit maakt de leservaring interactiever en visueler” “Daarna kregen ook al onze leerlingen een Chromebook van de school” “Deze laptops stellen de leerlingen in staat om digitaal te werken en snel toegang te krijgen tot lesmateriaal en online oefeningen”
DIGITALE VOORDELEN
Digitale tools bieden volgens Anthony Van Dyck duidelijke voordelen in de klas Ze ondersteunen leerprocessen en creëren ruimte voor verdieping “Je kunt nu reken- en tekenwerk uit handen geven, waardoor je meer inzicht krijgt en ook complexere vragen kunt aanpakken Alleen is het gevaarlijk of moeilijk om zo te zien in hoeverre je nog op rekenwerk moet trainen en in hoeverre dat je die hulpmiddelen mag gebruiken. Je moet zoeken naar een balans tussen beiden. Voor de taalvakken is het digitale zeker een zegen denk ik Je kunt heel veel oefeningen genereren die ook vaak automatisch verbeteren, bijvoorbeeld driloefeningen voor grammatica en spelling.” Ook het gebruik van online verbetersleutels draagt bij aan een zelfstandige leerhouding “Dat is echt wel een hulpmiddel Als leerlingen iets niet kunnen, dan kijken die dat plichtsbewust na en proberen ze het zelf verder Zo moet dat” Dit moedigt hen aan om hun eigen leerproces in handen te nemen, wat niet alleen hun inzicht versterkt, maar ook hun verantwoordelijkheidsgevoel bevordert
Deze Chromebooks zijn eigendom van de school en de leerlingen mogen deze doorheen het jaar mee naar huis nemen. “Ook de agenda, die vroeger op papier stond, is nu volledig online. Af en toe hebben leerlingen moeite met het gebruik hier van, bijvoorbeeld wanneer ze niet meteen alle functies begrijpen” “Wanneer dat gebeurt, geven de leerkrachten snel uitleg, zodat iedereen weer vlot kan werken.” Naast deze tools is de opkomst van artificiële intelligentie (AI) in het onderwijs een volgende stap die nu langzaam vorm krijgt “AI is nu nog een beetje het wilde westen De leerkrachten en leerlingen zetten het in naar eigen kunnen Er zijn nog geen vaste regels voor, maar die worden uitgewerkt.” “De vakwerkgroep ICT is daar nu een plan voor aan het opstellen Ze bekijken hoe we AI kunnen gebruiken en stellen richtlijnen op Ze werken aan een soort van kleurencode die aangeeft wanneer en hoe je AI mag gebruiken” “Onze laatste bijscholing ging hier reeds over ” .
Naast efficiëntie en zelfstandigheid hebben digitale tools ook een positieve invloed op de motivatie van leerlingen Zeker als er spelelementen aan te pas komen, merkt Van Dyck een duidelijk verschil “Ik vind bij wiskunde online spelletjes leuk Iedereen werkt op zijn eigen scherm en je hebt een scorebord in het midden. Op zo'n momenten breng je echt gewoon een spelelement met competitie en ambiance in de klas”
GELIJKE KANSEN
Hoewel de leerlingen een erg diverse achtergrond hebben, begint iedereen de les met gelijke kansen “Al onze leerlingen krijgen een eigen Chromebook Het is niet dat de ene met een Apple komt en de andere met een afgedankt toestel Iedereen heeft hetzelfde” Dit draagt bij aan een eerlijker leerklimaat, waarin geen enkele leerling benadeeld is door het type toestel dat hij of zij gebruikt
Toch zijn er wel wat variaties in de digitale vaardigheden van leerlingen “Er zijn leerlingen die niet zo goed met een computer kunnen werken” Toch ziet hij dit niet als een belemmering, maar als een kans: “Het is geen reden om het gebruik van digitale tools niet aan te bieden. Integendeel, het is juist een extra motivatie om het wel te doen Zo leren leerlingen hoe ze met technologie om moeten gaan, zodat ze het later kunnen toepassen in hun studie of carrière” “De leerlingen hebben ook een vak informatica. Hier leren ze de basics.” Leerlingen gebruiken Chromebooks in de klas, maar moeten deze digitale hulpmiddelen ook buiten schooltijd inzetten Ze dienen deze te gebruiken voor het maken van opdrachten en voorbereidingen
Daarvoor moeten leerlingen toegang tot het internet kunnen hebben Dit is niet voor alle leerlingen vanzelfsprekend Voor diegenen die thuis geen toegang hebben tot een betrouwbare internetverbinding, biedt de school een oplossing “Leerlingen kunnen een bepaald aantal dagen op school terecht bij het leereiland Dit is een huiswerkklas voor leerlingen die thuis geen toegang zouden hebben tot het internet.”
Daarnaast merkt Van Dyck op dat het gebruik van digitale tools leerlingen kan ondersteunen in hun leerproces en hun kansen vergroot Het is handig voor leerlingen met een niet-Nederlandse achtergrond, zoals ex-OKAN-leerlingen. “Voor die ex-OKAN-leerlingen is ChatGPT heel handig om iets te vertalen” “Ik zie ChatGPT eigenlijk als een soort gratis tutor, iemand die altijd beschikbaar is om vragen te beantwoorden of dingen uit te leggen. Het is alsof je constant bijles kunt krijgen, zonder dat het iets kost.” Dit maakt het leerproces toegankelijker voor leerlingen met uiteenlopende achtergronden en biedt ondersteuning waar nodig
GO! KLASPRAAT
Yoline (13 jaar, BA Pitzemburg Mechelen) - "Met computers en smartboards in de klas vind ik het veel makkelijker om informatie te vinden en te begrijpen. Ik vind het fijn dat ik met een paar klikken antwoorden kan opzoeken en dat we onze lessen interactief kunnen maken."
Wanneer ik iets moet opzoeken, doe ik dat veel sneller op een computer of tablet dan in de bibliotheek. Het bespaart me simpelweg veel tijd. Als er echt iets is dat onverstaanbaar is, is het een gemakkelijke optie om dit snel even op te zoeken op het internet. Ik doe dat ook regelmatig tijdens de lessen. De leerkrachten moedigen ons aan om gebruik te maken van de technologie aangezien ze er toch is Het internet biedt vaak video’s of artikelen die het op een andere manier beter uitleggen
Door het smartboard zijn de lessen interactief. Hierdoor kan ik me beter concentreren en is het leuker om actief mee te doen in de les. Wanneer een leerkracht lesgeeft via het smartboard is het fijn om ideeën te delen met de rest van de klas We kunnen samenwerken aan projecten en presentaties wat leren veel leuker maakt. Het voelt alsof we samen bijdragen aan één groot digitaal bord. Dat stimuleert de groepsinteractie. Dit legt het dynamische aspect ervan bloot. Iets van ‘het nuttige aan het aangename koppelen’.
“IEDEREEN MEE”: DIGITALISERING ALS HEFBOOM
VOOR KRACHTIG ONDERWIJS
De digitalisering van het onderwijs is geen verre toekomstvisie meer, maar wordt steeds meer werkelijkheid. In Vlaanderen wordt volop ingezet op gelijke onderwijskansen en leerwinst, met een groeiende rol voor digitale technologie. Denk aan online samenwerkingen, adaptieve leerplatformen of zelfs AI in de klas: technologie opent een nieuwe deur naar een wereld vol leerkansen. Maar hoe kunnen deze technologieën echt bijdragen aan krachtig onderwijs en wat betekent dat voor de rol van de leerkracht?
door Estelle Vleminckx
Om deze vragen te beantwoorden, sprak ik met professor
Adriaan Herremans, verbonden aan de Universiteit van Antwerpen Naast zijn rol in de lerarenopleiding binnen Engineering en Technologie is Herremans ook promotor van Digitale School, een project dat digitale competenties in het onderwijs versterkt Hij is daarnaast betrokken bij de invoering van het DigCompEdu-kader in Vlaanderen en beschikt over een ruime expertise in didactiek en onderwijstechnologie Zijn inzichten geven een waardevol beeld van de digitalisering in het onderwijs, nu en in de toekomst
“Digitalisering moet versterken, niet vervangen”
Herremans moet digitalisering het onderwijs niet vervangen, maar versterken. “We moeten investeren in personen, in hun vaardigheden en in vertrouwen”, zegt hij Met vertrouwen bedoelt hij het geloof in de vaardigheden van leerkrachten en het vertrouwen dat de overheid in hen stelt. Volgens hem werkt digitalisering alleen als er ruimte is voor proberen, leren en vertrouwen opbouwen
Het project Digitale School, mee gecoördineerd door Herremans, speelt hierop in. Samen met de vijf Vlaamse universiteiten ontwikkelt het opleidingsmodules op basis van het Europese DigCompEdu-kader, dat leerkrachten ondersteunt in het versterken van hun digitale vaardigheden. Deze competenties gaan over het kiezen van geschikte digitale middelen, het veilig beheren van leerlinggegevens, het ontwerpen van digitaal ondersteunde lessen
en het begeleiden van leerlingen in creatief en kritisch “We willen dat elke leerkracht niet alleen digitale tools gebruikt, maar ook begrijpt waarom en wanneer deze zinvol zijn”, aldus Herremans
Herremans vertelt dat onderwijs traag verandert “Onderwijs is voorzichtig en dat is oké”, vertelt hij “Je moet inschatten of een nieuwe trend ook op lange termijn waardevol blijft” Tegelijk ziet hij dat er in veel scholen al boeiende initiatieven ontstaan
Zo gebruiken sommige scholen virtual reality voor virtuele uitstappen of om moeilijke leerstof op eigen tempo te laten verwerken via educatieve filmpjes. Ook digitale projecten en internationale samenwerkingen duiken steeds vaker op in het onderwijs “Er zijn scholen waar er prachtige dingen aan het gebeuren zijn”
Persoonlijker leren met de juiste digitale tools
Volgens Herremans biedt technologie kansen om lessen gevarieerder, persoonlijker en rijker te maken Met ‘persoonlijk’ bedoelt hij onderwijs dat aansluit bij de individuele leerling. “Een leerling die meer tijd nodig heeft voor een bepaald onderwerp kan dat nu zelfstandig herhalen via een video, terwijl een ander net sneller door de leerstof gaat Dankzij data uit digitale platformen krijg je als leerkracht bovendien beter zicht op de vooruitgang van elke leerling.”
Toch wil dat niet zeggen dat alle jongeren zomaar digitaal vaardig zijn “Zo goed als iedereen groeit op met schermen, ja Maar dat betekent niet dat leerlingen technologie ook zinvol of kritisch kunnen inzetten in een leercontext” Net daarom is het belangrijk dat leerkrachten voldoende voorbereid zijn om technologie op een doordachte manier in te zetten en hun leerlingen hierin te begeleiden
Herremans ziet digitalisering niet als een vervanging, maar als een versterking van de rol van de leerkracht “Repetitieve taken zoals aanwezigheden noteren, punten bijhouden of oefeningen verbeteren kunnen deels automatisch verlopen. Zo komt er meer tijd vrij voor begeleiding en persoonlijke feedback” Op die manier wordt de leerkracht minder iemand die gewoon uitvoert en meer een vakexpert
Evaluatie vraagt in die context ook om een andere aanpak “We vervangen het klassieke reflectieverslag steeds vaker door een live reflectiemoment,” vertelt hij Daarmee bedoelt hij één-op-één gesprekken met de studenten over hun leservaring. “Zo krijg je een oprechter beeld van hun inzicht en laat het minder ruimte om AI het werk te laten doen”
Herremans gelooft dat digitale tools niet alleen leerdoelen ondersteunen, maar kunnen
bijdragen aan de verbondenheid in de klas Herremans gelooft dat digitale tools niet alleen leerdoelen ondersteunen, maar kunnen bijdragen aan de verbondenheid in de klas “Vroeger kon je in de klas verwijzen naar een televisieprogramma dat iedereen wel had gezien Vandaag leeft iedereen in zijn eigen online bubbel.” Maar technologie kan net helpen om deze bubbel te doorbreken “Denk aan internationale klasuitwisselingen, groepswerk via online platforms of samenwerkingen tussen leerlingen met verschillende achtergronden. Technologie maakt deze verbindingen mogelijk”
“De tools zijn er en de leerkrachten ook. Wat we nu nog nodig hebben? Ruimte, vertrouwen en tijd.”
De weg naar volledige digitalisering is niet eenvoudig, maar Herremans heeft veel vertrouwen in de kracht van leerkrachten Hij benadrukt dat technologie hun rol net kan versterken. Met de juiste ondersteuning kunnen leerkrachten efficiënter werken en beter inspelen op de noden van hun leerlingen Dat maakt het onderwijs niet alleen krachtiger, maar ook menselijker.
Herremans kijkt met vertrouwen naar de toekomst “De tools zijn er en de leerkrachten ook Wat we nu nog nodig hebben? Ruimte, vertrouwen en tijd Ruimte om te mogen proberen, tijd voor opleiding en vertrouwen in de kennis van de leerkrachten Als we daarin investeren, kunnen we echt elk kind een plek geven in het digitale verhaal”
De echte meerwaarde van digitalisering?
Die komt pas tot zijn recht als we blijven inzetten op de kracht van de leerkracht
VAN MARKTANALIST NAAR LEERKRACHT: HOE ZIJ-INSTROMER SAMMY DIGITALISERING
IN DE KLAS INTEGREERT
“Digitale aspecten moeten een vaste plaats krijgen binnen het onderwijsaanbod. De wereld digitaliseert continu en je moet als leerkracht je leerlingen hiermee leren omgaan.” Zij-instromer Sammy benadrukt het belang van digitale geletterdheid in de klas.
Maar hoe bereid je je daarop voor als je uit de bedrijfswereld komt?
door Lore Van Elst
De nieuwe minimumdoelen van het secundaire onderwijs leggen veel nadruk op digitale tools tijdens de lessen. Maar wat betekent digitalisering in de klas voor een via de traditionele lerarenopleiding in het onderwijs terecht is gekomen? Sammy (28) startte zijn carrière als marktanalist in een klein onderzoeksbureau in Leuven Om bij te verdienen gaf hij bijlessen economie en zo kreeg hij na een korte vervangingsopdracht als leerkracht de smaak van het onderwijs helemaal te pakken Momenteel geeft Sammy economie en financiële en juridische competenties aan de tweede en derde graad in het Atheneum van Brasschaat Tegelijkertijd volgt hij ook het LIO-traject (Leerkracht-In-Opleiding) aan de Karel de Grote Hogeschool te Antwerpen. Hij geeft een inkijk in zijn overstap van de bedrijfswereld naar het onderwijs en vertelt hoe hij de digitale aspecten van het onderwijs onder de knie kreeg
Had u in uw eerdere carrière al ervaring met digitale technologieën?
“Ja, eigenlijk wel. Als marktanalist werkte ik dagelijks met verschillende digitale tools om data te verzamelen, te analyseren en te visualiseren Denk bijvoorbeeld aan programma ’ s zoals Excel, online databanken en statistische software. Deze eerdere ervaring heeft me enorm geholpen in mijn overstap naar het onderwijs, vooral omdat ik het ook gewend was om kritisch te kijken naar digitale toepassingen Veel van de digitale middelen die ik nu gebruik in mijn lessen waren me al bekend, waardoor ik sneller mijn weg vond in het digitale luik van het onderwijs Ik voelde me dus vanaf het begin al vrij comfortabel om digitale tools te integreren in mijn eigen lessen, zonder het pedagogische aspect van de les te verliezen"
Hoe heeft u zich voorbereid op het gebruik van digitale middelen in het onderwijs?
"Doordat ik al bijlessen gaf, wist ik wat werkte en wat niet Toen ik begon als leerkracht, heb ik bewust geëxperimenteerd met digitale elementen in mijn lessen, zoals online opzoekopdrachten of interactieve oefeningen Specifiek binnen mijn lessen economie laat ik de leerlingen zelf via hun laptop veel artikelen en informatie opzoeken Zo moeten ze bijvoorbeeld surfen naar de website van Statbel, de officiële bron van statistische gegevens over België, wanneer we het hebben over rente of inflatie. Nadien laat ik hen deze informatie dan zelf omzetten in tabellen en grafieken en bekijken we klassikaal hoe we deze gegevens kunnen interpreteren Ik probeer daarbij altijd een balans te vinden tussen digitaal en klassiek lesgeven."
Kreeg u tijdens de overstap naar het onderwijs ondersteuning op het vlak van digitalisering?
"Ja, zeker Voornamelijk vanuit onze scholengroep kreeg ik veel ondersteuning Dit was zeer waardevol, zeker in het begin van mijn carrière als leerkracht. Er waren meerdere begeleiders vanuit de scholengroep die actief mee dachten over hoe ik digitale middelen kon inzetten in mijn lessen Hierbij hielpen ze me bijvoorbeeld nadenken over hoe ik deze tools niet enkel kon gebruiken als aanvulling van de leerstof, maar echt als een geïntegreerd onderdeel van mijn lessen Ook kreeg ik regelmatig tips over handige tools die aansluiten bij het niveau van mijn leerlingen Zo raadden ze me verschillende programma ’ s aan die leerlingen met leerproblemen kunnen helpen Die ondersteuning maakte echt het verschil in mijn overstap naar het onderwijs"
In hoeverre helpt uw LIO-opleiding om uw digitale vaardigheden te verbeteren in de klas?
"In de LIO-opleiding krijg ik onder andere les over theoretische aspecten zoals het brein van een tiener en hoe je een lessenstructuur opbouwt. Maar ik krijg ook praktische lessen en stagebegeleiding De opleiding biedt digitalisering niet als apart vak aan, maar het is wel een rode draad doorheen het traject We kregen bijvoorbeeld de opdracht om digitale tools te zoeken, te testen en samen te bespreken hoe we die in onze eigen lessen kunnen inzetten Ik bekeek toen het wiskundige programma Geogebra om wiskundige veranderingen grafisch voor te stellen Digitalisering is dus sterk geïntegreerd in het pedagogisch luik van de opleiding, en dat stimuleert me om digitale middelen bewuster te gebruiken in mijn lessen"
Wat zou u andere zij-instromers willen aanraden die zich voorbereiden op de digitale aspecten van het onderwijs?
"Ik zou andere zij-instromers voornamelijk aanraden om open te staan voor digitale vernieuwingen in de klas, maar ook om steeds realistisch te blijven. Je hoeft echt niet alles meteen onder de knie te hebben Het helpt als je zelf al een basiskennis hebt over digitale tools, maar durven vragen stellen en gebruikmaken van de begeleiding is minstens even belangrijk. Er zijn veel middelen, zoals de ondersteuning vanuit de scholengroep en de LIO-opleiding, die je als leerkracht voldoende helpen doorheen de zoektocht naar de juiste digitale tools Bouw je digitale aanpak geleidelijk op en zoek manieren die bij jouw lessen, stijl en leerlingen passen."
“MET
DIGITALE TOOLS KUN JE JE LESONDERWERPEN OP EEN GEVARIEERDE MANIER AANBIEDEN AAN JE LEERLINGEN.
DIT ZORGT VOOR EEN FLEXIBELE ÉN EFFECTIEVE LEERERVARING!”
BLENDED LEARNING
EN DE KRACHT VAN HET
COMBINEREN
door Karen Claes
WENDY VAN DJAPO AAN HET WOORD OVER
WendyBlanckaertiseducatiefmedewerkerbijDjapo,eenorganisatiediekinderen en jongeren leert omgaan met verschillende maatschappelijke uitdagingen. Ze begeleidtleerkrachtenenscholenalsfacilitator,adviseurenexpert.Hierbijzetze sterkinopdigitalewerkvormen.Tijdensworkshopslaatzezienhoejedigitaletools opeenlaagdrempeligemaniergebruiktindeklas.
6 VOORDELEN VAN BLENDED LEARNING
Blended learning is een doordachte combinatie van online en offline lesmethoden. Denk aan klassikale gesprekken afgewisseld met digitale opdrachten, creatieve tools en online samenwerking. “Met digitale tools kun je je lesonderwerpen op een gevarieerde manier aanbieden aan je leerlingen. Dit zorgt voor een flexibele én effectieve leerervaring!” legt Wendy uit, die als educatief medewerker bij Djapo scholen en leerkrachten begeleidt rond blended learning.
“WERELDBURGERS ZIJN OOK
DIGITALE
BURGERS!”
2
IEDERE LEERLING WORDT DIGITALE BURGER 1
We leven in een tijd waarin je je geen wereld meer kunt voorstellen zonder computers, het internet of sociale media. Volgens Wendy is het daarom belangrijk om elke leerling hierop voor te bereiden: “Wereldburgers zijn ook digitale burgers! Door blended learning versterk je de digitale competenties van élke leerling En waar kan je dit beter inoefenen dan in de veilige omgeving van een school?”
VISUEEL
WERKEN WORDT MAKKELIJKER
Niet elke leerling denkt op dezelfde manier. Om ook de minder talige leerlingen op hetzelfde niveau mee te laten volgen, zet Djapo sterk in op visuele werkvormen Zo kan bijvoorbeeld het beeld van een trap de verschillende stappen van een proces verduidelijken Wendy legt uit: “Door leerlingen visueel te laten nadenken, speel je in op de verschillende denkniveaus binnen een klas. Blended learning helpt hierbij, want digitaal kun je visuele werkvormen efficiënt aanpassen, delen en interactief maken”
IEDEREEN DENKT ÉN DOET MEE 3
In een grote klasgroep is het een uitdaging om elke leerling actief te betrekken Volgens Wendy kan blended learning hierbij helpen: “Digitale tools maken het makkelijk om snel en efficiënt meningen te verzamelen Ze zorgen ervoor dat alle leerlingen op hetzelfde moment actief nadenken én dat je iedereen hoort Niet alleen de luidste stemmen klinken, maar ook die van stille denkers die anders niet aan het woord komen.” Een goed voorbeeld hiervan is de tool Plickers, waarbij leerlingen hun antwoorden tonen op kaarten die de leerkracht vervolgens digitaal scant
GO! KLASPRAAT
Hope (13 jaar, GO! Middenschool Voskenslaan Gent) - "In onze wiskundelessen gebruik ik liever pen en papier, omdat ik denk dat het helpt om de symbolen beter te onthouden. Maar voor andere vakken, zoals talen, vind ik digitale middelen erg handig en snel."
Voor abstracte vakken, zoals wiskunde, zijn pen en papier nu eenmaal handiger. Het helpt om symbolen en formules te kunnen onthouden. Door iets op te schrijven blijft het vaker beter hangen Het duurt veel langer om al deze symbolen te moeten opzoeken op een computer dan ze zelf op te schrijvenopeenpapier.
Aan de andere kant kunnen we niet onder de digitalisering uit. Voor taalvakken werkt het veel sneller via de computer of een tablet vind ik. Het maakt alles makkelijker en laat me snel oefenen met teksten en opdrachten zonderveeltijdteverliezen.
Het digitale aspect maakt leren ook interactief. Met apps en online oefeningen kan ik regelmatig mijn kennis testen en het is nog leuk ook. Door opdrachten online in te sturen, ontvangen leerlingen sneller feedback en verloopt het proces efficiënter. Je krijgt de kans om fouten sneller aan te passen, en je leerproces wordt zo praktischer Het is gewoon leuker om het via de computer te doen. Zo heb ik minder hard het gevoel dat ik aan het lerenben.’
4
JE CREËERT
EEN VEILIGE
RUIMTE
Wanneer lessen over gevoelige thema’s gaan, kunnen jongeren zich kwetsbaar voelen om hun mening te geven. Wendy raadt aan om op die momenten de drempel te verlagen met digitale werkvormen: “Laat leerlingen bijvoorbeeld een anonieme poll invullen. Je biedt hen een platform waarop ze kunnen delen wat ze niet voor de hele klas durven zeggen ”
DIGITAAL STIMULEERT DE CREATIVITEIT 5
Blended learning biedt heel wat extra mogelijkheden om de creativiteit van leerlingen te activeren Zo kunnen ze met de app Riverside podcasts opnemen of via de website Canva posters ontwerpen “Bij Djapo werken we met verschillende tools waarmee leerlingen video’s of tekeningen kunnen maken Het zet hen creatief aan het werk op uiteenlopende manieren,” legt Wendy uit
JE BEREIKT
VAKINHOUDELIJKE ÉN DIGITALE DOELEN 6
Waarom zou je, naast de doelen van je eigen vak, niet ook digitale doelen aan de leerlingen aanbieden? Wendy pleit voor vakoverschrijdend en geïntegreerd werken: “Een les ge-schiedenis waarin de leerlingen een maatschappelijk thema als genderdiversiteit bestuderen, terwijl ze ook digitaal bronnen zoeken? Door blended learning bereik je zowel vakinhoudelijke als digitale doelstellingen”
IS DE STAP NAAR BLENDED LEARNING NOG ALTIJD
TE GROOT?
Dit zijn Wendy’s tips om op een vlotte manier aan de slag te gaan met digitale werkvormen:
BLIJF KRITISCH
Volgens Wendy is het belangrijk om goed na te denken over het doel van een digitale tool: “Dient het enkel om de les op te leuken? Denk dan bewust na over de meerwaarde ervan tegenover de hoeveelheid tijd die het je kost om de tool in je les in te zetten.”
BUNDEL JE KRACHTEN
Het mooie aan elk leerkrachtenteam is dat iedereen zijn eigen sterktes en groeipunten heeft Wendy moedigt aan hier bewust gebruik van te maken: “Ben je zelf niet zo sterk in digitaal werken? Vraag hulp aan een collega met meer ervaring Door samen te werken - en dan nog het liefst vakoverschrijdend - kom je een heel eind!”
BEPAAL ÉÉN VISIE MET HEEL DE SCHOOL
“Als de hele school dezelfde visie volgt, sta je als leerkracht sterker in je schoenen,” legt Wendy uit “Daarom staat Djapo volledig achter een whole school approach Maak dus schoolbreed afspraken, ook over digitaal werken” Zo kan je als team beslissen welke digitale tools de school wel of niet toelaat en wanneer de leerlingen deze mogen inzetten. Deze afspraken zorgen voor duidelijkheid, zowel voor leerkrachten als voor leerlingen.
INVESTEER IN DE GOUDEN WEKEN
Heb je schrik dat je leerlingen op hun computers of tablets met andere zaken bezig zijn? Wendy geeft als tip om te investeren in de gouden weken: “Dit zijn de eerste weken van het schooljaar waarin je afspraken maakt met de leerlingen rond digitale leermiddelen en waarin de visie van de school hierover gedeeld wordt.”
BLIJF JE BIJSCHOLEN
Omdat digitale tools razendsnel evolueren, is het belangrijk om je bij te scholen. “Ook bij Djapo blijven we ons verdiepen in de nieuwste digitale veranderingen,” vertelt Wendy. “Onlangs volgden alle medewerkers vormingen rond AI en hoe we er op een bewuste manier mee kunnen werken In een snel veranderende digitale wereld is het belangrijk om niet stil te blijven staan”
WEES MILD VOOR JEZELF
Verwacht niet dat je in elke les voortdurend verschillende digitale tools moet inzetten! Volgens Wendy gebruik je beter minder tools op een effectieve manier dan veel tools op een halfslachtige manier Ook voor de directie heeft ze advies: “Ik raad aan om de leerkrachten zo veel mogelijk te ontlasten, zodat ze meer tijd krijgen om met het digitale aan de slag te gaan. ”
“ALS DE HELE SCHOOL DEZELFDE VISIE VOLGT, STA JE ALS LEERKRACHT STERKER IN JE SCHOENEN.”
ENKELE INTERESSANTE WEBSITES EN TOOLS:
Op de website van DJAPO vind je meer informatie over de begeleidingen en workshops die zij aanbieden aan scholen en leerkrachten Wil jouw school met Djapo in zee? Je kunt begeleiding boeken via een contactformulier op de website: wwwdjapobe
DIGITAL DESTINY is een Europese website met lesmateriaal rond maatschappelijke thema’s De leerkrachten kunnen de leerstof op de klassieke manier aanbrengen of via digitale tools Volledig via het principe van blended learning, dus! Op de website vind je instructiefilmpjes om je op weg te helpen: wwwdigitaldestinyeu
PLICKERS is een eenvoudige digitale tool waarmee je als leerkracht QR-codes scant die de leerlingen omhoog houden Zo verzamel je snel en efficiënt antwoorden. Leerlingen hebben zelf geen smartphone of laptop nodig, alleen uitgeprinte kaarten met de codes App gratis te downloaden via wwwgetplickerscom
Leerkrachten kunnen NEARPOD gebruiken om op een eenvoudige manier interactieve lessen te creëren Op dit platform kan je presentaties maken met bijvoorbeeld quizvragen, polls, videofragmenten of interactieve prikborden Leerkrachten kunnen gratis een account aanmaken via wwwnearpodcom
HOE KIJKEN TWEE GENERATIES LEERKRACHTEN NAAR DE DIGITALISERING IN HET ONDERWIJS?
door Louise Govaerts
NELE
ELIEN
Elien (26), leerkracht biologie en natuurwetenschappen, en Nele (47) leerkracht Frans, filosofie en zedenleer, staan allebei voor de klas op de methodeschool Van Veldeke in Hasselt, maar hun aanpak verschilt. De ene groeide op met technologie en de andere zag het onderwijs langzaam digitaler worden. Samen vertellen ze hoe zij hun weg vinden in het onderwijs vol digitale tools.
FAVORIETE TOOLS VAN NELE
Smartschool
Ik geloof dat iedereen dit wel kent Het is een digitaal leerplatform voor de communicatie en planning tussen leerlingen, leerkrachten en ouders Ook kunnen leerkrachten op Smartschool leerpaden maken, die leerlingen dan stap voor stap begeleiden in de les
La Digitale
Dit gebruik ik in mijn lessen Frans Het is een digitaal leerplatform met timers, whiteboards en oefeningen die leerlingen zelfstandig kunnen maken.
Bookwidget
Ik werk hier niet altijd mee, maar het is een fijne tool om af en toe een toets in te maken.
FAVORIETE TOOLS VAN ELIEN
Kahootquiz
Ik laat via een kahootquiz leerlingen meerkeuzevragen beantwoorden via hun smartphone of computer om zo hun kennis te testen.
Wooclap
Met dit platform betrek ik de leerlingen interactief via polls, quizzen of open vragen
LessonUp
Met deze tool stel ik interactief vragen aan mijn leerlingen die ze hun gsm beantwoorden
Gymkit
Op dit spelplatform spelen leerlingen een spel waarbij ze hun energielevel aanvullen door quizvragen juist te beantwoorden
Bookwidget
Hierop maak ik toetsen en het systeem kijkt die automatisch na Ik controleer ze daarna toch nog, want als leerlingen niet precies het modelantwoord geven, rekent BookWidgets het als fout
IK DOKTER DAT ZELF WEL UIT
Elien is een digital native die technologie zowel tijdens haar opleiding als in haar lespraktijk meekreeg: “In de educatieve master leerden we vooral hoe je actief lesgeeft, met werkvormen die leerlingen aanzetten tot nadenken. Ik start mijn lessen vaak met een korte herhaling of inleiding aan de hand van iets herkenbaars: een artikel, een video, een TikTok of een Instagram-post van VRT NWS Daarnaast gebruik ik nog verschillende platformen als LessonUp of Gymkit om de lessen nog interactiever te maken”
“Leerlingen willen terug notities nemen op papier en debatteren met elkaar”
-Nele
Voor Nele is het anders: “Ik pak het anders aan. Ik heb het gevoel dat leerlingen terug notities willen nemen op papier en debatteren met elkaar Dit is minder interessant met de digitale mogelijkheden Tijdens zo ’ n debat noteren de leerlingen hun argumenten op papier en daarmee gaan ze met elkaar in gesprek. Maar ik sluit de digitale hulpmiddelen zeker niet uit Zo gebruik ik Smartschool al sinds het begin van mijn carrière”
Hoewel Elien opgegroeid is met digitalisering, benadrukt ze dat ook de oudere generaties hierin meegaan: “Dankzij bijscholingen ontdekken ze nieuwe tools en kunnen we veel van elkaar leren. Er zijn zoveel websites en tools beschikbaar dat die opleidingen echt waardevol zijn” Nele ziet dat anders: “Nee, ik ervaar dit niet zo Mijn generatie is ook opgegroeid met digitalisering in het onderwijs Sinds 2003 kennen we niets anders dan Smartschool. Leerkrachten van nu kunnen daar prima mee overweg Dus die bijscholingen volg ik niet, ik dokter dat zelf wel uit”
WEG MET DIE CASSETTES!
Het zelf uitdokteren levert op, want de voordelen van digitalisering zijn volgens Nele duidelijk: “Je hoeft geen cassettes, cd’s of oude beamers meer mee te sleuren en te gebruiken. Alles zit gewoon samen in je laptop, klaar om af te spelen via een beamer. Dankzij digitale tools zoals La Digitale of andere platformen breng je variatie in je les en kan je gebruikmaken van geluidsfragmenten of leuke groepswerken” Elien denkt hetzelfde: “Ja, dat is echt zo! Er is enorm veel variatie aan digitale platformen en je hoeft als leerkracht niet telkens zelf spelletjes uit te vinden, wat echt tijdsbesparend is”
Toch zoeken beide leerkrachten ook naar een goede afwisseling tussen de klassieke en digitale methodes. Zelfs voor Elien, die dagelijks met digitale middelen werkt, is het soms te veel: “Leerlingen zijn snel afgeleid Wanneer ze hun gsm gebruiken voor een quiz, krijgen ze ondertussen meldingen en dit trekt hun aandacht weg van de les Ook zitten ze al zoveel achter hun scherm, zowel in de klas als op de speelplaats. Daarnaast is een laptop aanschaffen niet voor elke ouder financieel haalbaar Gelukkig bieden veel scholen hier wel ondersteuning in” Ook Nele ziet nadelen: “Ja, daar ben ik het mee eens Door al die digitale tools verliezen leerlingen vaak het overzicht. Alles staat verspreid over tientallen pagina’s en je klikt doelloos verder, zonder enige houvast Een papieren bundel biedt hen meer structuur en rust, omdat ze meteen een overzicht hebben”
DE DROOMTOOL VOOR LEERKRACHTEN?
Hoewel er al veel tools bestaan die helpen bij de goede mix tussen klassieke en digitale werkmethodes, is er volgens Nele en Elien nog één die ontbreekt Elien legt uit: “Eentje die toetsen automatisch nakijkt en maakt! Examens maken en verbeteren vraagt zoveel tijd Lesgeven vind ik fantastisch, en er bestaan al veel leuke tools om dat te ondersteunen Maar dat verbeteren? Dat mag écht eenvoudiger, zonder dat ik alles opnieuw moet nakijken”
“Je hoeft geen cassettes, cd’s of oude beamers meer mee te sleuren en te gebruiken. Alles zit gewoon samen in je laptop, klaar om af te spelen via een beamer.”
-Nele
Beide leerkrachten pleiten dan ook voor een goede balans tussen klassieke en digitale methodes Elien vertelt: “Gelukkig is de school hier al actief mee bezig We zijn gestart met een test om een smartphonevrije week te hebben Leerlingen leveren ’ s ochtends hun gsm in en krijgen die pas na school terug. Verrassend genoeg vinden ze dat niet erg Integendeel, ze praten weer meer met elkaar en worden creatiever in wat ze doen.” Nele bevestigt dit: “Dit is voor mij de toekomst van het onderwijs: een gezonde en goede mix van fysieke boeken en digitale tools”
GO! KLASPRAAT
Isam (16 jaar, BA Caputsteen Mechelen) - "Ik vind dat computers in de klas een heel effect heeft, want het helpt me om mijn teksten beter te begrijpen en te schrijven. De spellingscontrole laat me weten wanneer ik fouten maak, waardoor ik meer leer over correct noteren."
Wanneer ik moet schrijven, vind ik het makkelijker om mijn computer te gebruiken. De spellingscontrole is een handige tool waar we anno 2025 nu eenmaal optimaal gebruik van kunnen maken. Het programma legt fouten onmiddellijk bloot en helpt me om betere teksten te schrijven. Het biedt direct grammaticale correcties en suggesties aan. Dit zorgt ervoor dat mijn eigen leerprocesversneldwordt
Daarnaast word ik mij ook meer bewust van mijn schrijfvaardigheden. Het voelt minder stressvol aan doordat er geen twijfel is over spelling en grammatica. Het maakt het makkelijker om creatief te zijn in het schrijfwerk omdat je je niet moet bezighouden met de technische dingen Daarbovenop kan ik uitgebreid over een onderwerp lezen voor ik begin te schrijven. Dit komt door de mogelijkheden van opzoekwerk en bronnen online. Het stelt me gerust overmijneigenwerk.’
Digitalelesmaterialeninpraktijk
Digitale lesmaterialen zijn niet meer weg te denken uit het onderwijs. Maar welke rol spelen ze in richtingen waar praktijk centraal staat? Wat zijn de voordelen, welke valkuilen komen erbij kijken, en hoe ziet de toekomst eruit? We spraken met Dries Van Deun, pedagogisch coördinator aan Talentenschool Turnhout Campus Zenit. “Als coördinator zet ik zoveel mogelijk in op digitale lesmaterialen binnen praktijkvakken, omdat ze écht een meerwaarde bieden.”
Door Lauren Tuytelaers
Van Deun begon zijn loopbaan buiten het onderwijs, maar stapte negen jaar geleden als zij-instromer over naar het secundair Hij gaf les aan de tweede graad binnen de richting houttechnieken Intussen werkt hij al twee jaar als pedagogisch coördinator In die rol beslist hij mee welke digitale lesmaterialen effectief in de klas terechtkomen. “Met digitale lesmaterialen of leermiddelen bedoelen we eigenlijk alle digitale middelen die de lessen ondersteunen”, legt Van Deun uit “Dat gaat van software zoals Electude tot programma ’ s als Photoshop”
3 digitale leermiddelen in de kijker
Op Talentenschool Turnhout maken praktijkrichtingen actief gebruik van drie belangrijke digitale leermiddelen: Electude, Slim AC – Snel DC en het Digitale Stappenplan Elektriciteit. Van Deun licht toe hoe leerlingen deze middelen gebruiken tijdens hun praktijklessen
“Electude is een digitaal platform voor de richtingen Autotechnieken”, zegt Van Deun “Binnen deze richtingen is diagnosestelling heel belangrijk Tijdens de les verbinden de leerlingen een voertuig met een computer of tablet waarop Electude geïnstalleerd is Het programma leest het voertuig uit en toont met beelden waar de fout zit en hoe die eruitziet in de motor Zonder Electude is dat veel moeilijker Stel bijvoorbeeld dat de startmotor een foutmelding geeft. Zonder dit platform zouden de leerlingen de motor moeten demonteren om de fout te vinden” Toch blijft praktijk noodzakelijk “Electude en praktijk gaan hand in hand Het programma helpt om de diagnose te stellen, maar de leerlingen lossen het probleem daarna zelf op ” , licht Van Deun toe
Het platform Slim AC – Snel DC werkt op een vergelijkbare manier “Dit gebruiken we in de richtingen Elektriciteit en Autotechnieken”, legt Van Deun uit “Voor dit platform ontwikkelde Imec samen met enkele technische scholen mobiele laadpalen Tijdens de les koppelen leerlingen die laadpalen aan een mobiele elektriciteitskast, een voertuig en een toestel met de software van Slim AC – Snel DC Het programma toont hoe de stroom van de laadpaal naar het voertuig vloeit, en of er storingen optreden Omdat dergelijke storingen zelden voorkomen, gebruiken we modules met vooraf ingestelde fouten. Zo leren de leerlingen storingen herkennen, detecteren en oplossen in de praktijk.” Net als bij Electude staat diagnosestelling centraal, maar oefenen de leerlingen op een mobiele elektriciteitskast in plaats van aan het voertuig.
Het derde digitale leermiddel is het Digitale Stappenplan Elektriciteit “Samen met het Go!
Onderwijs digitaliseerden we de leerstof van de tweede graad rond residentiële elektriciteit volledig”, vertelt Van Deun
“Denk aan de installatie van een schakelaar om een licht te laten branden We kunnen leerlingen dat meteen laten uitvoeren, maar dat houdt risico’s in Er kan brand ontstaan of iemand kan een elektrische schok krijgen. Daarom doorlopen de leerlingen eerst het stappenplan Dat bestaat uit meerkeuzevragen over bijvoorbeeld het juiste gereedschap dat ze moeten gebruiken om een stukje draad te strippen of de correcte aansluiting van draden. Daarna starten de leerlingen met de praktijk” Leerkrachten zetten het stappenplan in ter voorbereiding, terwijl Electude en Slim AC –Snel DC volledig geïntegreerd zijn in de praktijk.
De kracht van digitale lesmaterialen
Eén van de grootste troeven van digitale lesmaterialen is de mogelijkheid om te differentiëren binnen de klas “Leerlingen zitten vaak op een ander niveau, werken op een ander tempo en verwerken leerstof op een andere manier”, zegt Van Deun. “Om aan die verschillende noden tegemoet te komen, proberen we te differentiëren en dat lukt alleen met digitale lesmaterialen” Hij illustreert dit met een voorbeeld uit een klas binnen de arbeidsmarktfinaliteit. Daar zitten vaak leerlingen met uiteenlopende profielen samen: cognitief sterke leerlingen die thuis liever niet voor school werken, anderstalige nieuwkomers en leerlingen met gedragsproblemen of ontwikkelingsstoornissen. “Als je voor zo ’ n klas lesgeeft op een manier zoals we vijftien jaar geleden deden, dan slagen op het einde van de rit alleen maar de cognitief sterke leerlingen De rest krijgt eigenlijk niet de aandacht die ze nodig hebben Dankzij digitale leermiddelen kunnen we die leerlingen nu wel gericht begeleiden Terwijl de ene groep zelfstandig werkt met het digitale lesmateriaal, geeft de leerkracht persoonlijke ondersteuning aan wie dat nodig heeft”, aldus Van Deun
Digitale leerplatformen helpen ook bij zelfstandig leren. “Leerlingen oefenen de eerder aangereikte leerstof verder in via het digitale platform”, zegt
Van Deun “Vroeger moest de leerkracht die opdrachten handmatig verbeteren Nu krijgen leerlingen meteen feedback op hun werk via het platform”
Daarnaast bieden digitale middelen ook een gedeeltelijke oplossing voor het lerarentekort Door het stijgende aantal studie-uren in het lessenrooster is er nood aan creatieve oplossingen. “Dankzij digitale leermiddelen kan één leerkracht nu twee klassen tegelijk begeleiden”, zegt Van Deun “De ene klas werkt in de studie aan opdrachten op het digitale platform, de andere krijgt les bij hem in het lokaal Dan kan je een beurtrol opstellen, zodat iedereen toch les krijgt Vroeger betekende afwezigheid van de leerkracht dat er geen les was Ik vind dit dus een enorm positieve evolutie”
Digitale valkuilen
Het verhaal van digitale lesmaterialen is niet alleen positief Volgens Van Deun moet je ook aandacht hebben voor mogelijke valkuilen Op Talentenschool Turnhout kwamen twee belangrijke aandachtspunten naar voren: interactie en schermtijd. “We merkten op dat leerlingen constant achter een scherm zaten Zowel tijdens de les, als tijdens de pauze. Ze gingen niet meer met elkaar in gesprek”, zegt hij
Om het probleem rond interactie aan te pakken, hebben we sinds dit schooljaar een algemeen gsm-verbod ingevoerd’, licht Van Deun toe “We wilden de leerlingen terug met elkaar in dialoog brengen. Naast het gsm-verbod, hebben we daarom ook spelletjes en pingpongtafels in de ontspanningsruimtes geplaatst Deze veranderingen helpen echt, de leerlingen praten terug met elkaar”
In richtingen zoals Grafimedia en Crossmedia lopen de schermuren vaak hoog op Daarom diende de school een subsidieaanvraag in voor de ontwikkeling van buitenklassen “De buitenklassen zijn permanent. Ze verdwijnen dus niet zodra het weer omslaat”, zegt Van Deun “Onze school ontwikkelt momenteel vier buitenklassen De eerste lijkt op een traditioneel klaslokaal: overdekt, uitgerust met een smartboard, banken voor de leerlingen en een lessenaar voor de leerkracht, inclusief alle nutsvoorzieningen De tweede bestaat uit twee rijen tafels met banken, gemaakt uit duurzame materialen die bestand zijn tegen elk weertype Omdat je ze kunt verplaatsen, kan deze klas dienen voor zowel groepswerken als individuele gesprekken De derde krijgt vijftien vaste banken, ook uit duurzame materialen Deze klas zullen we
vooral gebruiken voor voordrachten en presentaties De vierde bestaat uit een vijftiental afzonderlijke zitjes, verspreid over het schoolterrein Deze klas zullen we vooral gebruiken voor voordrachten en presentaties De vierde bestaat uit een vijftiental afzonderlijke zitjes, verspreid over het schoolterrein Die opstelling is bedoeld voor persoonlijke gesprekken, bijvoorbeeld met een leerlingenbegeleider”
Bewust omgaan met AI
De school werkt ook aan nieuwe digitale lesmaterialen. Eén daarvan is een stappenplan rond het gebruik van artificiële intelligentie AI vindt namelijk stilaan een plek binnen het secundair onderwijs. “We weten dat AI enorm vervuilend is”, zegt Van Deun “Vooral binnen richtingen zoals Grafimedia en Crossmedia willen we leerlingen tonen hoe ze op een bewuste manier AI-beelden kunnen genereren We werken daarom aan een stappenplan dat uitlegt hoe ze hun input concreet en gericht kunnen formuleren
Zo vermijden we dat ze eindeloos blijven aanpassen en onnodig veel energie verbruiken
Dit stappenplan zal waarschijnlijk de vorm aannemen van digitale instructievideo’s die leerlingen zelfstandig kunnen raadplegen”
GO! KLASPRAAT
Damon (14 jaar, BA Stassart Mechelen) - "Als we les krijgen en laptops gebruiken, maakt dat het leren niet alleen leuker, maar ook praktischer. Online oefentoetsen helpen ons om ons beter te kunnen voorbereiden op examens. Dit is heel nuttig!”
Omdat we in de klas met tablets of computers werken, voelt studeren veel leuker aan. Het is niet alleen prettiger, maar ook praktischer. Doordat we toetsen online kunnen maken, kunnen we ons beter voorbereiden op examens. Ik kan bijvoorbeeld mijn sterkste en zwakste punten zien en dat draagt bij om mijn studie beter te plannen. Het helpt kritisch na te denken over wat extra aandacht nodig heeft bij grotere toetsen of examens. Deze training ondersteunt me mijn vaardigheden te verbeteren en laat meteen zien waar ik nog moet bijschaven Het geeft een goed gevoel van controle over het leerproces en zorgt ervoor dat ik me verantwoordelijker voel voor mijn eigen leerresultaten.
