2021 Q4 by Volharding

VOLHARDING LEDENMAGAZINE VAN DE COÖPERATIEVE UITVAARTVERENIGING DE VOLHARDING U.A.

WINTER 2021

MAGAZINE

Met Amare heeft Den Haag een nieuw cultureel hart WINTER 2021 | VOLHARDING MAGAZINE

VOLHARDING MAGAZINE

INHOUDSOPGAVE | WINTER 2021

FOTO: PATRICK VAN DER SANDE

4. Amare overtuigt met prachtige zalen De muzen zijn terug in de binnenstad

Denk na over later Colofon Volharding Magazine Winter 2021 Redactie Casper Postmaa (eindredactie) Constant Martini John Navarro (tekst en fotografie)

Nog iets anders

Fotografie cover Piet Gispen Aan dit nummer werkten verder mee: Mario van der Ende, Piet Gispen Tomas Ross, Heleen Verduijn Vormgeving Steven Breukel, Inge klein Gunnewiek Brückel Reclame BV Redactieadres De Volharding Roggeveenstraat 116 , 2518 TT Den Haag Telefoon: 070 221 05 82 contact@devolhardingkrant.nl www.devolharding.nl Advertenties contact@devolhardingkrant.nl

DE VOLHARDING SAMEN VOOR ELKAAR

De redactie van het Volharding Magazine heeft er alles aan gedaan om onze leden in feestmaand december aangenaam te verpozen met mooie verhalen en bijdragen: een voorpublicatie van een nieuwe thriller van Tomas Ross, heerlijke recepten van het Haagse That’s Amore, interviews en columns. Zaken om de hersens mee te ontspannen dan wel aan te scherpen. En dat mag wel eens een keer, want velen - ook De Volharding - hebben een moeilijke coronatijd achter de rug. Laten we hopen dat er ruimte komt om weer vooruit te kijken: dat hebben we hard nodig!

VOLHARDING MAGAZINE | WINTER 2021

Onze coöperatie, de CUVO, verzorgt al bijna 90 jaar crematies en uitvaarten. Voor onze leden hebben we vele voordelen, zoals u kunt lezen, ook als het gaat om de kosten van een uitvaart zo klein mogelijk te houden. Met name ons Depositofonds met bijna 7000 leden, is een belangrijke financiële steun in het geval dat uw familie of gezin getroffen wordt door een eeuwig afscheid. Het bestuur wijst erop dat u bij ons kunt sparen met jaarlijkse rente. In 2022 denken wij tenminste 1,5% rente te kunnen bijschrijven. Om u te helpen te sparen voor uw uitvaart storten wij, als u dat wilt 250 euro op uw depositorekening. Toch een mooie bijdrage. In het magazine of bijgaande brief wordt uitgelegd hoe u dit bedrag op uw rekening kunt krijgen. Denk er eens over na over wat u nu kunt doen om later onaangename verrassingen te voorkomen. Zoals u ziet is dit een niet zo vrolijk begeleidend voorwoord, maar de coronatijd heeft geleerd dat sparen voor een mooie uitvaart – die zich vaak plotseling aandient - zin heeft en daarom breng ik deze service voor onze leden nog eens extra onder uw aandacht. Doe uw voordeel met deze informatie en veel leesplezier!

Constant Martini Voorzitter De Volharding

9. Interview: Willem Boreel Financiële ondersteuning vaak noodzakelijk 10. De scheidsrechter van Den Haag Mario van der Ende, mijn mooiste momenten 14. De Volharding activiteiten Leuke activiteiten voor de leden

10.

17. Reportage over Oud Eik en Duinen Geschiedenisles van één miljoen Hagenaars 20. Voorpublicatie thriller Tomas Ross De man zonder gezicht 24. Hij lacht, dat wel Marcel Verreck: De adem van mijn zoon

24.

28. We trekken er samen op uit Heleen Verduijn: Als de winter komt 31. Interview: Shanti Mahabali Een van de pijlers van De Volharding

34.

32. Word Blijmaker De mooiste ‘baan’ die er is 34. Authentieke Italiaanse recepten That’s Amore 36. Vaarwel 2021 Het vrije leven van Sjaak Bral

36.

39. Puzzelpagina Puzzel mee & win een ‘Haagse Harrie puzzel’

WINTER 2021 | VOLHARDING MAGAZINE

AMARE OVERTUIGT MET PRACHTIGE ZALEN

De muzen zijn terug in de binnenstad Jarenlang leek het erop alsof het nieuwe Haagse cultuurpaleis, inmiddels Amare gedoopt, er nooit zou komen. Alsof we in een droom leefden waarin fantastische theaters als kleurenplaatjes oppopten en met hetzelfde gemak weer verdwenen. En nu staat het er, en er zit muziek in! TEKST: CASPER POSTMAA

De concertzaal waar 1500 liefhebbers van klassieke muziek terecht kunnen. Bij popconcerten is er plek voor 2500 mensen.

VOLHARDING MAGAZINE | WINTER 2021

FOTO: KATJA EFFTING

WINTER 2021 | VOLHARDING MAGAZINE

VOLHARDING MAGAZINE | WINTER 2021

Enorm

Want inderdaad, Amare is enorm. Na een bijna twee uur durende rondleiding merkt architect Jo Coenen op. “Mooi en groot, hè? Maar jullie hebben nog niet de helft gezien!” De cijfers zijn inderdaad indrukwekkend: de prachtige concertzaal van Jo Coenen heeft 1500 zitplaatsen, als voor een popconcert de stoelen eruit gaan, kunnen 2500 mensen met de voetjes van de vloer. Een ander, bijna verbijsterend, cijfer heeft betrekking op het Koninklijk Conservatorium dat van de Utrechtsebaan naar het Spuiplein is verhuisd. In Amare beschikt het conservatorium naast een eigen zaal en allerlei andere faciliteiten, over 165 studiekamers waar studenten één op één les kunnen krijgen. Architect Jo Coenen in de door hem ontworpen concertzaal voor het Residentie Orkest

FOTO: PATRICK FRANSEN

De door Patrick Fransen ontworpen zaal voor het Nederlands Danstheater

Geld

De gemeente heeft getracht het verlies op te vangen door in het programma van eisen te laten opnemen dat de zichtlijnen in Amare minstens evengoed moesten zijn als in de opstelling van Koolhaas. Het nieuwe danstheater doet iets klassieker aan dan dat van OMA, onder meer omdat het een balkon heeft, maar het kleurenpallet – antracietkleurige muren en gouden stoeltjes – geven het een exclusief en feestelijk karakter. Het nieuwe danstheater – dat ook voor cabaret, musicals en congressen zal worden gebruikt – heeft 300 stoelen meer dan het Danstheater van Koolhaas. Eigenlijk gewoon een prachtige zaal. Ook is overal zichtbaar dat aan Amare veel meer geld is uitgegeven dan aan het recent gesloopte muziekcentrum aan het Spuiplein. Het verschil tussen de kosten van de twee complexen is dan ook enorm, zélfs als je rekening houdt met de inflatie sinds 1987. De bouw van Anton Philipszaal en Lucent Danstheater kostte een kleine 21 miljoen euro, terwijl voor de Amare de teller tot nu toe op 223 miljoen euro staat: tienmaal zoveel! Maar, zegt de groeiende schare fans van Amare, dan krijg je ook wat! Gelijk hebben ze, al zal de discussie over de vraag

of een ander ontwerp niet beter geweest zou zijn, voorlopig niet verstommen. Dat mag, straks zullen ook de historici zich over de bouw van het nieuwe cultuurcentrum aan het Spui buigen, maar nu is het woord aan de bevolking van Den Haag. En die heeft veel om naar uit te kijken. Behalve dat het publiek kan genieten van zalen, voorstellingen en concerten, heeft het cultuurcentrum ook twee horecagele-

FOTO: DE VOLHARDING

De expositie van de zestien deelnemers wekt groot enthousiasme in de stad, zoveel mooie en soms sensationele inzendingen. Dat wordt nog moeilijk kiezen. Die geestdrift verdwijnt als de gemeente het bouwblok een slag draait en van het Spuiplein nauwelijks nog iets over blijft. De uitvoering van het ontwerp van Neutelings Riedijk Architects stuit op ongekende weerstand: de plek is verkeerd, de prijs te hoog en het gebouw zit slecht in elkaar, betoogt de actiegroep ‘Spuiforum krankjorum’, die grote aanhang heeft in de stad. Architecten wijzen er met name op dat de grote zaal voor het Residentie Orkest (RO), die op de hoogste verdieping ligt, niet goed bereikbaar is. Het is ingewikkeld om boven te komen, het duurt lang en er zijn grote twijfels over de brandveiligheid. Pas als Joris Wijsmuller (Haagse Stadspartij) tot het college van B&W toetreedt beginnen de kansen te keren. Een nieuwe competitie tussen drie bureaus levert de combinatie van Jo Coenen en Patrick Fransen (NOAHH) als winnaar op. Eindelijk is het einde in zicht, al gaat ook de laatste

Of de zalen ook voldoen aan de hoge eisen die Residentie Orkest, Nederlands Danstheater (NDT) en Koninklijk Conservatorium stellen, is na een betrekkelijk korte opwarmperiode moeilijk te zeggen. De belangrijkste zalen, ook het Danstheater (1300 stoelen) van Patrick Fransen,

Lag het Anton Philipszaal in het oude theater nooit echt lekker bij het concertpubliek, het Lucent Danstheater was wel populair. Menig theater- en architectuurliefhebber verbaasde zich erover dat de gemeente Den Haag besloot het eerste gebouw van de internationaal gelauwerd architect Rem Koolhaas (OMA) te slopen. Bovendien was dit het eerste theater in de wereld dat exclusief voor ballet was gebouwd. Geroemd werden de uitstekende zichtlijnen, die op elke stoel, voor- of achteraan, uitstekend waren.

FOTO: DE VOLHARDING

Expositie

fase weer gepaard met slaande deuren, dreigementen en prijsverhogingen, maar met de officiële opening net achter de rug kan kunstminnend Den Haag eindelijk opgelucht ademhalen: de cultuur is terug in de binnenstad van Den Haag met het grootste theatercomplex van Nederland.

FOTO: DE VOLHARDING

Het is vijftien jaar (!) geleden als het streven naar een nieuw Haags cultuurcentrum dankzij de PvdA in het programma van het Haagse college van burgemeester en wethouders belandt, maar wethouder Marieke Bolle (PvdA, cultuur) gaat in 2009 daadwerkelijk met het idee aan de slag en organiseert een internationale competitie met een nieuw theatercentrum als inzet.

geven het cultuurcentrum zonder twijfel internationale allure, maar ze zullen zich in de praktijk moeten bewijzen. Van de kant van het RO zijn de eerste signalen gunstig. De akoestiek wordt als kristalhelder beoordeeld, maar pas na langere bespeling zal een meer definitief oordeel mogelijk zijn.

FOTO: KATJA EFFTING

mare, zoals het cultuurpaleis is gedoopt, is het gevolg van jaren strijd over budgetten, over verdwenen geld, over bouwers die niet te vertrouwen zijn, altijd was er wel iets rond het project dat rumoer veroorzaakte. De eerste benaming van het gebouw, Spuiforum, belandde zelfs samen met het winnende ontwerp op de mestvaalt van de geschiedenis. Want de strijdkreet van de tegenstanders van het muzisch centrum ‘Spuiforum krankjorum’ was dermate succesvol dat niemand er zich nog mee wenste te identificeren. Hoe kwamen we dan toch nog aan een voltooid Amare?

Een studiezaal van het Nederlands Danstheater met uitzicht op de Nieuwe Kerk genheden: Brasserie Amare en de Stadskantine. Dat betekent dat een belangrijk deel van Amare ook zonder kaartje kan worden bezocht. Na jaren van kaalslag, ruzie en rumoer kan het feest aan het Spuiplein eindelijk beginnen.

WINTER 2021 | VOLHARDING MAGAZINE

INTERVIEW

Ontdek het gevoel van

Hartjes

Willem Boreel is al drie jaar actief binnen De Volharding. Hij is gespecialiseerd in financiële zaken en gebruikt zijn kennis en ervaring om onze leden te helpen.

dameschoenen

TEKST & FORGRAFIE: JOHN NAVARRO

Uitsluitend topmerken in diverse lengte- en breedtematen Gediplomeerde medewerkers Eigen Podologiepraktĳk WILLEM BOREEL

Piet Heinstraat 115-117, Den Haag Tel. (070) 345 45 05 - www.memare.nl Piet Heinstraat 115-117 Den Haag Tel. (070) 345 45 05 www.memare.nl

Geopend: di t/m vr 10.00 tot 17.00 uur - za 10.00 tot 16.00 uur

geopend: di t/m vr 10-17u - za 10-16u.

Prins Hendrikstraat 132-134 Den Haag 070-363 7519 Johanwassenaar.nl

ELEKTRA, BEVEILIGING & COMMUNICATIE ■ ■ ■

Elektrotechnische installaties Beveiligingsinstallaties Brandmeldinstallaties Parkeer- / Toegangssystemen

WWW.GINDEREN.NL

Zichtenburglaan 1a, 2544 EA Den Haag, info@ginderen.nl

VOLHARDING MAGAZINE | WINTER 2021

070 366 18 00

0 jaar Al ruim 5 ar, betrou w ba ec hnie ken t e ﬆ w u e i n rvice en snelle se

ij werkte onder andere voor de overheid, onder meer aan de operationele invoering van de zorgen de huurtoeslag (huursubsidie) die destijds van het Ministerie van Volkshuisvesting overging naar de Belastingdienst. “Hier had de overheid andere keuzes moeten maken omdat het systeem niet werkt zoals het in eerste instantie bedoeld was,” aldus Willem. Het is niet voor niets dat het toeslagensysteem momenteel hoog op de politieke agenda staat. Ook heeft hij zich bezig gehouden met het toekennen van subsidies voor Oost-Europa, nadat er (mede) door de ‘Perestrojka’ een nieuwe wind van een vrije markteconomie ging waaien door de communistische regimes. Daarnaast heeft hij diverse functies vervuld op financieel-economisch terrein.

Mahadewsing die ook al geruime tijd binnen De Volharding werkzaam is. Zij heeft veel ervaring met het organiseren van speciale evenementen. “Zo bundelen wij onze krachten en versterken elkaar om uiteindelijk tot een goed resultaat te komen” aldus Willem. ‘Samen voor elkaar’ conform de slogan van De Volharding.

‘Vanaf April 2022 kunnen onze leden ook weer langskomen om hun belastingaangifte in te laten vullen. Eén belletje is genoeg om een afspraak te maken’

Willem begon als Blijmaker bij De Volharding, hetgeen hij met veel plezier gedaan heeft, maar gezien zijn brede financiële achtergrond is hij zich binnen het Sociaal Team ook gaan inzetten voor mensen met een schuldenproblematiek. Door de vaak complexe zaken ondersteunt hij onze gespecialiseerde hulpverleners.

ADVIES, ONTWERP EN REALISATIE ■

Financiële ondersteuning vaak noodzakelijk

24/7 SERVICE

Een voorbeeld van één van zijn dossiers is, waar hij een jonge weduwe gedurende anderhalf jaar geholpen heeft met het inventariseren van de financiën. Zij dreigde in de schuldsanering terecht te komen. Mede door zijn inzet, overleg met de crediteuren, Belastingdienst en Gemeente, is zij nu schuldenvrij. Net als alle andere schuldhulpverleners binnen de Volharding beklemtoont ook Willem weer: “Wacht niet te lang om advies te vragen, kom langs en ervaar wat wij kunnen betekenen om erger te voorkomen.” Alles gebeurt heel zorgvuldig en discreet, dus wees niet bang. Het gaat tenslotte om je eigen toekomst en dikwijls ook die van je huisgenoten. Willem houdt zich nu ook bezig met fondsenverwerving binnen De Volharding. Hij werkt hierin samen met Rachella

WINTER 2021 | VOLHARDING MAGAZINE

DE SCHEIDSRECHTER VAN DEN HAAG

Mario van der Ende, mijn mooiste momenten Mario van der Ende (Den Haag, 1956) was 25 jaar voetbalscheidsrechter. Hij begon in 1977 met het leiden van wedstrijden in de toenmalige Haagse afdeling van de KNVB met de wedstrijd Westlandia 17 – ESDO 6. In die kwart eeuw Tekst Steven Breukel leidde hij Fotografie een tiental nationale en internationale Inge klein gunnewiek Bekerfinales en Supercups, meer dan 50 interlands en ruim 700 wedstrijden in het Betaald Voetbal. In 2004 werd hij tijdens de festiviteiten rondom 50 jaar Betaald Voetbal in Nederland verkozen tot ‘Scheidsrechter van de Eeuw’. Voor het De Volharding-kerstmagazine beschreef Mario het drietal meest memorabele momenten uit zijn carrière. TEKST: MARIO VAN DER ENDE

VOLHARDING MAGAZINE | WINTER 2021

FOTO: PIET GISPEN

WINTER 2021 | VOLHARDING MAGAZINE

DE SCHEIDSRECHTER VAN DEN HAAG

Ik stond tussen de assistentscheidsrechters Marc van den Brouck (België) en Berend Talens. Gedrieën luisterden we naar de Champions League-hymne die voorafgaand aan het halve finaleduel tussen Real Madrid en Borussia Dortmund werd gespeeld. Plotseling hoorde we een doffe knal. Ik zei tegen Talens: ‘het vuurwerk gaat beginnen Berend’. ‘Mario reageerde hij, kijk eens naar rechts, naar dat doel, volgens mij staat dat helemaal uit het lood en dreigt het om te vallen’. Vanaf mijn positie leek dat inderdaad zo en vroeg hem even poolshoogte te gaan nemen. Ik zou samen met mijn Belgische collega de toss voor onze rekening nemen. In sneltreinvaart was Talens bij ons terug. ‘Een doelpaal is zo’n tien centimeter boven de grond geknakt en doorgebroken’. Het bleek dat een veel te grote groep supporters in het hek was geklommen. Het hek dat met de bekende Spaanse slag aan het doel bevestigd, was door het te hoge gewicht ‘teruggeklapt’ en door de trekkracht was de doelpaal bezweken. Ik ben totaal atechnisch. Voor mij zijn de Gamma, Hubo en Praxis gereedschappenmusea, maar ik kon wel zien dat dit paalprobleem niet binnen een kwartiertje zou zijn opgelost. Dat kon leuk worden. Zo’n 80.000 toeschouwers in het Bernabeu-stadion, Live tv-uitzendingen in meer dan zeventig landen en veel mensen in paniek. Vreemd dat hoe heftiger iedereen om mij heen reageerde, ik steeds rustiger werd. Ik sommeerde de teams richting de kleedkamers en de CyMario in zijn beginjaren. 1978, NLS-De Zwarte Schapen

VOLHARDING MAGAZINE | WINTER 2021

priotische UEFA-waarnemer vroeg wat ik van plan was te gaan doen. ‘Eerst naar de kleedkamer. Dan naar huis bellen en mijn vrouw Elsje vragen de video uit te zetten, want dit kan nog wel een tijdje duren’. Het volgende uur volgde veel telefonisch verkeer met het Zwitserse hoofdkwartier van de UEFA (de Europese voetbalbond). Het grote probleem was dat er geen reservedoel in het stadion aanwezig was en de wedstrijd toch die avond uitgespeeld moest worden. Voor de organisatoren was het een hele klus de toeschouwers rustig te houden. Het duurde zo’n anderhalf uur, de Duitsers waren al een paar keer over hun kookpunt geraakt en wilde niet meer spelen, voordat er eindelijk een reservedoel het stadion werd binnengedragen. De Madrilenen hadden het op de kop getikt bij een amateurveld zo’n acht kilometer verderop. Twee uur later kon ik de wedstrijd eindelijk laten aanvangen. Real Madrid won met 2-0 en bereikte door dit resultaat de finale. Sinds dit voorval zijn clubs tijdens internationale wedstrijden verplicht een reservedoel ‘in geval van nood’ in hun stadion achter de hand te hebben. Ik weet sinds 1 april 1998 dat het geen overbodige luxe is.

De belangrijkste wedstrijd

Eind 1999 werd bij mij een halstumor geconstateerd. Wat een klap. Onze wereld (zo’n ziekte heb je nooit alleen) stond op zijn kop. In het Antoni van Leeuwenhoekziekenhuis volgden onderzoeken, ziekenhuisopname, operaties en wekenlange behandelingen. Door de beloofde aanstellingen van de Champions Leaguefinale en aansluitende Europese Kampioenschap kon een dikke streep. Vanaf de operatie stond alles in het teken van mijn

herstel. Dat kon alleen met de hulp van experts die mij fysiek en mentaal weer naar het oude niveau begeleidden. Een half jaar lang was ik dagelijks bezig ‘de oude Mario’ te worden. Bij toeval hoorde ik dat de scheidsrechter voor de wedstrijd PEC Zwolle 2 – FC Volendam 2 had afgeschreven. Dit was de kans om mijn rentree te maken. Na iets meer dan zes maanden was ik terug op het voetbalveld. Een wedstrijd die voor een handvol toeschouwers werd gespeeld. Maar wat maakte het uit. Tijdens de warming up liepen de rillingen over mijn rug. Als een nerveuze beginneling vergat ik bij het beginsignaal mijn stopwatch in te drukken. De stadionklok redde mij. Ik beleefde de wedstrijd in een roes. FC Volendam aanvoerder Misha Salden bedankte mij na Het omgevallen doel tijdens de Champions League-wedstrijd Real Madrid-Borussia Dortmund

Mario van der Ende floot ontelbare interlands, ditmaal Argentinië-Japan afloop van de wedstrijd voor de leiding en voegde er knipogend aan toe ‘dat als ik zo door zou gaan, er wel zou komen!’ Op de terugweg voelde ik mij de koning te rijk. Weer gefloten, wat een zalig gevoel. Het nieuws ging snel. Voordat ik thuis kwam hadden Voetbal International en De Telegraaf mij al aan de telefonisch gevraagd naar de details van de rentree. Een rentree die voelde als een geweldige overwinning. Een overwinning die ik alleen met hulp en liefde van intimi, de specialisten en een grote dosis geluk kon behalen...

kleedkamer in, die de afmeting van een balzaal had. Waarom zij meeliepen weet ik eigenlijk nog steeds niet. Het gebeurde gewoon. De deur bleef openstaan en wij ploften uitgeput op de ruime zitbanken. Onze begeleider opende de ruim gevulde koelkasten die in de kleedkamer stonden en deelde de broodnodige dorstlessers uit. De vier spelers die net hun shirts hadden geruild kwamen ook binnen en namen ook plaats op de banken. Ik keek om mij heen en kon mijn ogen niet geloven. Di Livio een paar minuten voor het eindsignaal nog met een rode kaart van het veld gestuurd en Maldini met een ijszak om de aangetaste enkel. Gascoigne en Ince met ontbloot bovenlijf in omarming met Albertini. Geen van de

spelers in de kleedkamer had zin in de gebruikelijke flash interviews na afloop, maar hadden behoefte aan ontspanning. De ruime kleedkamer bood die gelegenheid. De zoete inval werd nog gekker toen ook beide coaches Cesare Maldini en Glenn Hoddle mij kwamen bedanken voor de leiding en naast elkaar een plekje op de banken vonden. Het gezamenlijke samenzijn duurde een kleine tien minuten en had iets magisch. Nog nooit had ik de drie-eenheid arbitrage – coaches – spelers zo ervaren. Zo moest het ultieme gevoel van totale acceptatie en wederzijds respect voelen. Als ik ooit op mijn hoogtepunt had moeten stoppen had het in deze Romeinse kleedkamer moeten zijn.

Uniek gevoel

De winnaar van het topduel Italië – Engeland zou zich direct plaatsen voor het Wereldkampioenschap dat over paar maanden in Frankrijk zou worden georganiseerd. Het Stadio Olympico in Rome was al maanden stijf uitverkocht. Een kakafonie van geluid barstte los toen de beide volksliederen ‘Il canto degli Italiani en God save the Queen werden ingezet. De wedstrijd was meeslepend en van het hoogste niveau. Eigenlijk onbegrijpelijk dat na 90 minuten de stand 0-0 nog op het scorebord stond. Op de trappen richting kleedkamer zag ik dat Paul Gascoigne en Paul Ince hun shirts wisselden met Angelo di Livio en Demetrio Albertini. Met beide aanvoerders David Seaman en Paolo Maldini liep ik mijn

FOTO: PIET GISPEN

ebroken doelpalen

WINTER 2021 | VOLHARDING MAGAZINE

VOLHARDING ACTIVITEITEN

Leuke activiteiten voor leden! We hebben weer veel leuke activiteiten voor onze leden! Kijk ook op onze site voor meer informatie.

DE VOLHARDING SAMEN VOOR ELKAAR

Aanmelden via: www.devolharding.nl/activiteiten, telefonisch via: 070 - 221 05 80 of per e-mail: ledenadministratie@devolharding.nl o.v.v. uw lidnummer.

Royal Delft Experience & Schilderworkshop Uw eigen tegeltjeswijsheid schilderen? Tijdens de schilderworkshop kan het! Ervaar zelf het ambacht van Delfts Blauw schilderen. Ontdek hoe dit wereldberoemde Delfts Blauw wordt gemaakt en creëer een eigen kunstwerk voor thuis. De ‘Royal Delft Experience’ doet u voorafgaand in uw eigen tempo. Tijdens uw bezoek ziet u hoe het aardewerk tot op de dag van vandaag met de hand wordt gemaakt. Ontmoet de meester-schilders en ontdek de complete geschiedenis van Delfts Blauw aardewerk in het museum.

Arrangement

Handbeschilderde Delfts Blauwe kopjes... deze heerlijke lunch wordt helemaal geserveerd op het wereldberoemde aardewerk! De lunch bestaat uit een soepje vooraf, een broodje naar keuze van de kaart, een drankje naar keuze en koffie of thee toe. Na de lunch gaat u op reis door de wereld van het eeuwenoude aardewerk en ontdekt u diverse ambachten in de fabriek, op de schilderszaal én in het museum.

VOLHARDING MAGAZINE | WINTER 2021

€ 37,50 per persoon

Arrangement

Delfts Blauwe Lunch & Royal Delft Experience

Waar: Rotterdamseweg 196, Delft Hoe laat: 12.30 uur - 15.00 uur Wanneer: dinsdag 11 januari zaterdag 29 januari

Waar: Rotterdamseweg 196, Delft Hoe laat: 12.30 uur - 15.30 uur Wanneer: vrijdag 28 januari

€ 26,5on0 per perso

Creatieve middagen

Brei- en haakochtend

Tijdens de creatieve middagen op donderdag kunt u een eigen kunstwerk maken onder begeleiding van de ervaren en betrokken kunstenares Miranda van Wilgen. Samen met anderen gaat u aan de slag in een gezellige en ongedwongen sfeer. Ervaring is niet nodig; iedereen kan op eigen niveau meedoen.

Ben je een beginnend breister/haakster en wil je graag beter leren breien/haken? Of zoek je inspiratie? Iedere week gaan we op de donderdagochtend gezellig samen aan de slag met wol en breien haaknaalden.

Let op: vooraf aanmelden

€ 15,- l,

incl. materiaa Waar: Roggeveenstraat 141 koffie/thee Hoe laat: 13.00 uur - 15.00 uur Wanneer: elke donderdag 2 december: mozaïek middag 9 december: lichtballen maken (kerstdecoratie) 16 december: kerststukje maken

Let op: vooraf aanmelden

Waar: Roggeveenstraat 141 Hoe laat: 10.00 uur - 12.00 uur Wanneer: donderdag 2 december donderdag 9 december donderdag 16 december

€ 5,-

thee incl. koffie/

Kerst High Tea & Royal Delft Experience Een etagère met diverse petit fours, scones met clotted cream, cakejes, sandwiches en heerlijke kerst hapjes staan voor u klaar. Geserveerd op het wereldberoemde Delfts Blauwe aardewerk. Na de high tea gaat u op reis door de wereld van het eeuwenoude aardewerk en ontdekt u diverse ambachten in de fabriek, op de schilderszaal én in het museum. Ontmoet de meester-schilders, zie ze aan het werk. Waar: Rotterdamseweg 196, Delft Hoe laat: 13.00 uur - 15.45 uur Wanneer: zaterdag 4 december woensdag 15 december dinsdag 21 december

€ 29,50 per persoon

WINTER 2021 | VOLHARDING MAGAZINE

Ontvang nu een boek cadeau

REPORTAGE OVER DE OUDSTE BEGRAAFPLAATS VAN DEN HAAG

Zet voordelig geld opzij voor uw uitvaart in het Depositofonds Waarom deelnemen in het Depositofonds? Een Uitvaart kost gemiddeld tussen de 6.000 en 8.000 euro. U doet er verstandig aan daar tijdig voldoende geld voor opzij te zetten. Als lid heeft u de mogelijkheid gebruik te maken van ons Depositofonds. U legt zelf in eigen tempo in en ontvangt ieder jaar rente. Dit is ook een oplossing naast een verzekeringspolis die niet voldoende dekkend is. Een van de mooie bijkomstigheden van het Depositofonds is dat u op elke leeftijd kunt starten en dat er geen medische eisen worden gesteld. Vaak is dat een voordeel t.o.v. een uitvaartverzekering.

Schijnvrucht Ingrid de Vries “Schijnvrucht is een intrigerend verhaal waar al het overbodige weggelaten wordt en een ruwe en intieme kern overblijft. Een schitterend verhaal over verliefd zijn, volwassen worden en de realisatie dat geluk niet altijd is wat het lijkt.”

financiële zorgen hebben. Voor uzelf is het geruststellend als u het heeft geregeld. Onze consulenten staan voor u klaar om het stap voor stap door te nemen.

Het moois dat we delen Ish Ait Hamou “Met Het moois dat we delen geeft Ish Ait Hamou het debat over migratie en racisme een gezicht. Hij roept op tot geduld en nuance, tot menselijkheid en conversatie. Tot het loslaten van onze vooroordelen.”

Stuur het onderstaande antwoordkaartje in of scan de QR-code met de camera van uw telefoon om de keuze voor uw boek door te geven. Of bel 070 - 346 95 71 als u het liever telefonisch wilt regelen.

Een boek cadeau

Het is fijn als er voldoende geld beschikbaar is voor de uitvaart en uw nabestaanden op dat moment geen

Stort u nu 500 euro in het Depositofonds*, dan ontvangt u als extra presentje één van de door ons geselecteerde boeken. Het aanbod is geldig van 15 oktober t/m 15 december 2021. Na uw storting van minimaal 500 euro, ontvangt u binnen enkele weken het boek van uw keuze thuis*.

O Ja, ik meld mij aan voor het

Voorletters

Verdriet is het ding met veren - Max Porter “Een wonderlijk boek dat op een volstrekt originele manier het leven beschrijft van een Londonse dertiger en zijn twee zoontjes nadat hun vrouw en moeder plotseling overlijdt.“

Op vakantie Wim Daniëls “Wim Daniëls beschrijft hoe wij vroeger op vakantie gingen. Over de eerste durfals die, al aan het begin van de vorige eeuw, Europa bereisden per fiets.”

✂ Depositofonds en leg minimaal 500 euro in.

Naam

O Ik ben al deposant en stort minimaal 500 euro extra in het Depositofonds.

Adres

O Ik wil graag een afspraak met een consulent over het Depositofonds.

Postcode en plaats

O Het boek van mijn keuze is: Telefoonnummer

O Ik geef toestemming voor het delen

van mijn adresgegevens met Paagman zodat zij het boek bij mij thuis kunnen bezorgen. Deze worden alleen gebruikt voor de bezorgservice en niet opgeslagen door Paagman.

VOLHARDING MAGAZINE | WINTER 2021

*Vermeld altijd uw adresgegevens op het aanmeldformulier. Dan kunnen wij het boek bij u thuisbezorgen.

E-mailadres

Stuur deze bon in een ongefrankeerde envelop naar CUVO uitvaartzorg, Antwoordnummer 891, 2501 WK Den Haag

Geschiedenisles van één miljoen Hagenaars TEKST: CASPER POSTMAA FOTOGRAFIE: PIET GISPEN

Begraafplaats Oud Eik en Duinen is ouder dan de stad zelf. De kapel op het kerkhof dateert uit 1247 toen Willem II, graaf van Holland en rooms-koning, een kapel liet bouwen ter nagedachtenis aan zijn vader Floris IV. Vanaf 1330 stopten ze hier doden onder grond. Nog steeds vertellen de graven hun verhalen.

iefhebbers van de historie weten het: als je onbekende aspecten van een stad wilt ontdekken kun je het best je oor te leggen op het kerkhof. Want daar ontmoet je de generaties oude bewoners van wie elk graf een stukje van een puzzel is waardoor er licht valt op soms vergeten verhalen over de stad. Den Haag heeft een aantal van die begraafplaatsen waar de geschiedenis ligt opgestapeld. Petrus Banden aan de Kerkhoflaan is een mooi voorbeeld, maar wie echt de diepte in wil gaan, bezoekt Oud Eik en Duinen, de oudste begraafplaats van Den Haag, ouder zelfs dan de stad. Dat betekent – en het klinkt inderdaad ongelooflijk – dat de bezoeker zich begeeft in een gemeenschap van een miljoen zielen. Vrijwel allen mensen die zich op enig moment in hun leven Hagenaar mochten noemen. Dat aantal groeit nog steeds, maar niet zo hard meer omdat steeds meer Hagenaars het ashes to ashes letterlijk nemen en zich laten cremeren. Maar geen nood, het leger doden aan onze voeten heeft zo onnoemelijk veel te vertellen dat we nooit aan al hun verhalen zullen toekomen.

In samenwerking met

WIJNDAELERSINGEL 1 • 2553 AC DEN HAAG • TELEFOON: 070 346 95 71 • E-MAIL: INFO@CUVO.NL • WWW.CUVO.NL/DEPOSITOFONDS/BOEKENACTIE

WINTER 2021 | VOLHARDING MAGAZINE

REPORTAGE OVER DE OUDSTE BEGRAAFPLAATS VAN DEN HAAG

Want ze zijn er allemaal: kampioenen, ministers, schrijvers, schilders, dichters, versmade minnaars, verraders, vermoorden, zelfmoordenaars, acteurs, generaals en onschuldige kinderen. Kijk, daar in de verte staat tussen de kale bomen een afgebroken zuil van marmer staat. Daaronder is de urn opgeborgen van de populairste gestorvene op de dodenakker, schrijver en iconisch Hagenaar Louis Couperus. De meeste in historie geïnteresseerde bezoekers vragen naar hem. Zijn echtgenote, Elisabeth Baud ligt er naast en op slechts een paar honderd meter daarvandaan, maar toch onbarmhartig ver, rust de minnaar van de schrijver, jonkheer Johan Ram. Een eenzame steen, niet zo groot, markeert de plek waar de man is begraven die in zijn leven ook 10 jaar na de dood van de schrijver Louis Couperus leggen bewonderaars bloemen bij het monument waarin zijn urn is bijgezet.

VOLHARDING MAGAZINE | WINTER 2021

‘Oud Eik en Duinen, de oudste begraafplaats van Den Haag, ouder zelfs dan de stad’ luchtvaartpionier en oorlogsverslaggever was, maar die vooral, misschien zelfs wel alleen, herinnerd zal worden als symbool van wanhoop. Luitenant J.H. Ram schoot op 29 september 1913 een kogel door zijn hoofd, zijn begrafenis werd door tout La Haye bijgewoond. Maar bij dat eenvoudige graf is alles verstomd; zijn leven, zijn aanzien, zijn liefdes en het drukbezochte afscheid. Zo verging het velen die hier rusten, hun aanwezigheid op aarde was vaak oorverdovend, maar hier moet je ze zoeken, ze hebben elk niet meer dan hun eigen bescheiden twee vierkante meter. Vijfvoudig wereldkampioen op de sprint Piet Moeskops (1893-1964), legende bij leven, ligt er even stil bij als het voetvolk. Al doen we daarmee Hagenaar Klaas Buchly (1910-1965) wellicht toch tekort. Piet en Klaas moeten elkaar hebben gekend, want Buchly deed nog mee aan de sprint op de tandem tijdens de Olympische Spelen van 1948 in Londen. Samen met Tinus van Gelder eindigde hij als vijfde. In 1958 was hij nog ploegleider van de legendarische gecombineerde landenploeg van Luxemburg en Nederland die Luxemburger Charlie Gaul in de gele trui naar Parijs bracht.

Onderduikers

Oud en Eik en Duinen heeft kelders waar in het verleden voor een laag tarief 120 doden konden worden ondergebracht. Het is een merkwaardig verhaal, dat pas een aantal jaren geleden is opgedoken, maar in de Tweede Wereldoorlog hadden deze catacomben een geheel andere bestemming. Levenden gebruikten de gewelven om aan de dood te ontkomen. Het is een onthulling van een buurvrouw, die vertelde hoe zij en haar zuster in de oorlog eten brachten aan onderduikers die in de grafkelders woonden. Inmiddels zijn die kelders vrijwel in onbruik geraakt. “Ze doen nog wel eens dienst als tijdelijke stalling, bijvoorbeeld als iemand in het buitenland zijn laatste rustplaats krijgt. Of als een onbekende dode is aangetroffen van wie het niet zeker is of hij ook op Oud Eik en Duinen blijft,” vertelde coördinator Erasmus Laurentius mij in 2017. In de tijd van beeldhouwer Toon Dupuis (1877-1937) was cremeren een nog vrijwel onbekend fenomeen waardoor de vraag naar grafmonumenten groot was. Voor de Belgisch-Nederlandse kunstenaar was de dood een zakelijk compagnon, want hij hakte en boetseerde een heel oeuvre bij elkaar aan monumenten voor gestorven Nederlanders. Het bekendste is dat in het Rosarium aan de Wassenaarseweg waarvoor hij het standbeeld van koningin-regentes Emma uit kalksteen uit

zandsteen houwde. De bekende Haagse architect Co Brandes tekende het monument. Brandes bleef zijn kompaan trouw tot aan zijn dood, want hij ontwierp ook diens grafmonument. Op de zerk kwam een beeld van Dupuis zelf, de verbeelding van de dood als een vrouw die tot stilte maant. Later ontdekte iemand dat een eerder afgietsel van dezelfde figuur op een graf in Arnhem was gezet. Na de slag om de stad in september 1944 bleek het door een kogel te zijn doorboord. Het beeld van Emma kreeg een jaar of vijftien nog een tweede leven toen het zandstenen exemplaar werd vervangen door een bronzen afgietsel omdat de jeugd van het Benoordenhout steeds weer de neus van Emma afbrak. Beeldhouwer en schrijver Jan Wolkers deed daarover meer dan eens zijn beklag bij de gemeente omdat naar zijn mening een afgietsel in brons nooit recht zou kunnen doen aan een beeld dat uit zandsteen was gehouwen.

Fie Carelsen als echtgenote gehad. Die liet het er zelfs 43 jaar na de dood van haar ex-man niet bij zitten. In 1970 kocht zij het graf van Pisuisse en Gilliams en toen Fie vijf jaar later stierf, zette zij nog even iets recht. Gilliams werd uit het graf

getild en ernaast herbegraven en Carelsen nam haar plek als echtgenote weer in. Alsof er nooit iets was gebeurd. Jenny, Jean-Louis en Fie, het is een van de vele verhalen die nog steeds op Oud Eik en Duinen rondzingen.

Pisuisse

Een rondgang over de vijftien hectaren Oud Eik en Duinen leert dat de begraafplaats als verstild stedelijk landschap een reflectie is van het leven zelf. De adel probeert er ook na het sterven de stand op te houden, Jugendstil legt het loodje als art deco verschijnt en soms – maar heel zeldzaam is het niet – zijn pijnlijke affaires voor de eeuwigheid vastgelegd. We gaan terug naar het Rembrandtplein, het is 26 november 1927. De bekende zanger Jean-Louis Pisuisse had in Mille Colonnes opgetreden waar hij ook zijn hit ‘Mensch, durf te leven’ ten gehore had gebracht. Na afloop dineerde hij met zijn derde vrouw Jenny Gilliams bij café-restaurant Schiller. Weer buitengekomen werd het echtpaar onder vuur genomen door Tjakko Kuiper, de gedumpte minnaar van Jenny. Kuiper loste vijf schoten, Pisuisse riep nog ‘Politie, politie. Hij schiet!’, maar het was te laat, beiden stierven die noodlottige avond. De dader pleegde in de schaduw van Rembrandts standbeeld zelfmoord. Het was een showbizz-drama dat in ons land nooit is overtroffen. Maar het was nog niet voltooid. Pisuisse, die een grootheid was in de Nederlandse kleinkunst, hij bracht het cabaret en het chanson van Parijs naar Nederland, had vóór Gilliams de actrice

De CUVO verzorgt al sinds 1935 de uitvaart van overleden Hagenaars. Niet alleen van zijn leden, maar van alle Hagenaars die behoefte hadden aan een respectvolle en betaalbare uitvaart. Een snelle telling van het aantal begrafenissen en vooral de crematies tijdens de afgelopen decennia, laat zien dat de CUVO meer dan 250.000 Hagenaars naar hun laatste rustplek heeft gebracht. Nog steeds is de CUVO de grootste uitvaartvereniging van de stad. Met het bouwen van crematorium ‘De Haagse Duinen’, volgens velen het mooiste van Nederland, laat de CUVO zien dat zij de komende decennia ook de grootste wil blijven. De Coöperatieve Uitvaartvereniging De Volharding UA, zoals de CUVO voluit heet, mag zich daarom terecht een Haagse icoon noemen.

WINTER 2021 | VOLHARDING MAGAZINE

VOORPUBLICATIE THRILLER TOMAS ROSS In de jaren zestig van de vorige eeuw is Nederland een broeinest van activiteiten en infiltraties door geheime diensten aan beide kanten van het IJzeren Gordijn. De Binnenlandse Veiligheidsdienst heeft handenvol werk aan het monitoren van vredesbewegingen, studenten, pacifisten, provo’s en jonge socialisten. Markus Wolf, de op één na machtigste man van het Ministerium für Staatssicherheit, stuurt zijn topspion Alleman de grens over om een mol binnen de Stasi op te sporen. Er is maar één aanwijzing, de mol wordt vanuit Nederland aangestuurd door iemand met de codenaam Victor. Tomas Ross, Nederlands bekendste thrillerschrijver, doet weer van zich spreken: een voorpublicatie. FOTOGRAFIE: IONA HOGENDOORN

De man zonder gezicht ‘De man zonder gezicht’ van Tomas Ross zal eind januari 2022 verschijnen bij Uitgeverij Cargo. 201

VOLHARDING MAGAZINE | WINTER 2021

EN HAAG, 15 APRIL 1966

De dichter Gerrit Achterberg schreef ‘Den Haag, je tikt er tegen en het zingt.’ Maar wát? Een dodenmars? Achterberg schoot er zijn hospita dood en liep met zelfmoordplannen rond. Zo zit ik goddank niet in elkaar al sjouw ik een hoop geestelijke ballast mee voor een man van in de veertig, een leeftijd waarvan optimisten hopen dat het leven dan pas begint. Ik heb veel optimisten gekend die de veertig niet hebben gehaald. Toen ik de stad binnenreed en de eerste druppels tegen de voorruit tikten, zong ik nog ‘I’m singin’ in the rain’. Maar sinds tien minuten geleden een wolkbreuk losbarstte en een storm opstak die het Dafje bijna van de weg blaast, neig ik naar een requiem. De ruitenwissers zwiepen tevergeefs heen en weer en het schijnsel van de straatlantaarns verblindt eerder dan zicht te geven. Op de Laan van Poot ontwijk ik op het allerlaatste moment een tegenligger, slip in de bocht en parkeer voor het huis. Met moeite wring ik me met mijn 1 meter 90 naar buiten met pijn in mijn rug van anderhalf uur voorover gebogen rijden. Moe en hongerig sluit ik het Dafje af en ren in de stromende regen naar de voordeur. Mijn spullen uit Amsterdam haal ik morgenochtend wel uit de auto. Een scheepshoorn galmt onheilspellend in de loeiende zeewind. In het zwaailicht van de vuurtoren buigt de televisieantenne op het dak vervaarlijk door. Drieëntwintig jaar geleden viel mijn vader er vanaf, niet door een stormwind maar doodgeschoten door de Gestapo. Sindsdien gebruikt mijn moeder de garage niet meer en zijn de klinkers overwoekerd met manshoge brandnetels..

In de volgende bundel licht draai ik de voordeur van het slot. Ernaast hangt nog het koperen bord van mijn vaders kantoor. ‘Mr. A.M. Jonker, advocaat/procureur’. Binnen mauwt Nostradamus. Ik hang mijn jack aan de kapstok, veeg de regen uit mijn ogen en raap twee brieven en ‘Het Vaderland’ op van de deurmat. De kop op de voorpagina is vet: ‘Zware aanval Vietcong op Amerikaanse basis bij Saigon.’ Ook daar sneuvelen optimisten bij bosjes. In de woonkamer rinkelt de telefoon. Ik loop erheen en neem aan maar er is al opgehangen. Wellicht door iemand die mijn moeder wil spreken. Voor mij wordt hier nog niet gebeld. De afgelopen dagen heb ik al genoeg mensen laten schrikken die niet hadden gehoord dat ze is overleden. Vorige week werd ze boven mijn vader en mijn zoontje begraven maar ik heb nog lang niet al haar vriendinnen en kennissen kunnen berichten omdat ik haar adressenboekje pas gisteren vond. En niet iedereen leest ‘Het Vaderland’ waarin ik haar rouwadvertentie had laten zetten. De kater zit in de keuken. Hij heet Nostradamus omdat mijn moeder heilig had geloofd in de visioenen van de 16e eeuwse Franse ziener. Maar de kat is blind geboren en zíjn visioenen draaien om eten. Ik schep een handvol macaroni met ham uit de pan in zijn bakje en zet voor mezelf de pan op een laag vuurtje. Eten is hier genoeg. In de kelder staat een voorraad weckpotten met bonen en gedroogd fruit, pakken macaroni en spaghetti en blikken soep, sardines en ham waarmee ik weken verder kan. Net als veel anderen had mijn moeder de instructies van de Bescherming Bevolking opgevolgd om de A-bom te overleven. Onder een stapeltje ondergoed had ik een envelop gevon-

WINTER 2021 | VOLHARDING MAGAZINE

2 21

VOORPUBLICATIE THRILLER TOMAS ROSS

den met vijf briefjes van honderd. Vast bedoeld om er vandoor te gaan mochten de Russen binnen vallen. Ik pak de fles jonge jenever uit de ijskast en loop er mee terug naar de woonkamer. De wind beukt tegen de ramen, de ruiten rammelen in de sponningen. Het huis is oud en tochtig maar gelukkig had mijn moeder de kolenkachel een paar jaar geleden door centrale verwarming laten vervangen en een douche in de badkamer laten installeren. Ik knip het licht aan, zet de verwarming wat hoger en sluit de gordijnen. Op de Friese staartklok is het half tien. Eén brief is de factuur van ‘Het Vaderland’ voor de rouwadvertentie. Vijfendertig gulden. Het valt me nog mee. Op de tweede envelop prijkt het logo van de spiritistische vereniging ‘Harmonia’ waarvan mijn moeder lid was. Ergens in een kast ligt haar Ouijabord met de plachette waarmee ze contact zocht met overledenen. Mijn vader had nooit antwoord gegeven maar hij was dan ook overtuigd atheïst. Het kan dat ze bij ‘Harmonia’ ‘Het Vaderland’ niet lezen, maar het geeft te denken dat ze daar aan gene zijde nog niet weten dat ze is overleden want de brief is een uitnodiging voor een volgende seance. Ik schop mijn schoenen uit, schenk een glaasje in en ga ermee in de erker op de sofa zitten. Enig kind en erfgenaam.

VOLHARDING MAGAZINE | WINTER 2021

Alles is nu van mij, het huis, het Dafje, de kat, de meubels, de honderden boeken, een kleine spaarrekening. En een ongewisse toekomst. Ik heb er een dubbel gevoel over. Verdrietig omdat ik veel van mijn moeder had gehouden, maar ook opgelucht dat ze dood is. ‘Overgegaan’, zou ze zelf hebben gezegd. Als de huisarts zich aan de eed van Hippocrates had gehouden, zou ze nu weg kwijnen in een verpleeghuis. En met die spaarrekening kan ik me althans enkele maanden vrijheid gunnen. Tegelijkertijd betekent het terug naar Af, een gescheiden werkloze historicus van vierenveertig terug op het ouderlijk nest. Die echtscheiding was mijn schuld niet, maar dat ik nu zonder baan zit, is mijn eigen keus. Eind vorige maand heb ik hem opgezegd. Ik had al lang genoeg van een nieuwe generatie studenten die inspraak eisen, hun eigen tentamens willen beoordelen, dwepen met Marx en Marcuse, de DDR een arbeidersparadijs vinden, niet op college verschijnen en als ze dat wel doen, onzin uitkramen over het historisch materialisme, de klassenstrijd en de nakende revolutie. Ik had me geen illusies gemaakt wat er zou gebeuren als ze wisten dat ik bij de voorloper van de Binnenlandse Veiligheidsdienst heb gewerkt. Hun revolutie komt uit de loop van een geweer en Mao tse Toeng en Che Guevara zijn niet voor niets hun helden. Ik had me uit de telefoongids laten schrappen, mijn nummer laten veranderen en het faculteitssecretariaat gevraagd het niet meer te geven want ik werd hoorndol van kankerende studenten en medewerkers tot laat in de avond. Daar komt bij dat ik mijn buik vol had van een halve verdieping boven een rumoerig café. En van Amsterdam. Je tikt er tegen en je hoort Jordanese smartlappen, jankende sirenes, burenruzies, dronken artiesten en studenten, demonstranten, agressieve junkies en provo’s die schreeuwen dat je bij het klootjesvolk hoort. Ik heb toch al het gevoel bij een verloren generatie te horen, hoewel je veel van mijn leeftijdgenoten, vooral collegae aan de Gemeentelijke Universiteit, de kost niet moest geven die zich ‘krities radikaal’ noemen en hun colbert en stropdas verruilen voor een spijkerjack en speldjes

met het Ban de Bom-teken. Wat ik wel jammer vind is dat ik een excursie met doctoraal studenten naar Berlijn de laatste week van deze maand misloop. Ik was graag met hen naar Oost-Berlijn gegaan om hen met eigen ogen te laten zien hoe paradijselijk het daar is. In de woonkamer staan drie onuitgepakte verhuisdozen, voornamelijk met boeken. Achterin het Dafje liggen nog drie dozen en de laatste spullen, beddengoed en kleren ga ik binnenkort halen. Maar eerst moet ik hier hoognodig schoonmaken. En voor mijn eigen boeken de boekenkasten van mijn moeder leeg maken, rijen over antroposofie, spiritisme, Indiase mystiek, reïncarnatie. Madame Blavatsky, Baron Ouspenski, Krishnamurti en Rudolf Steiner. Als je een boek pakt, valt het in wolken stof uit elkaar. Zoals de schrijvers. Stof zijt gij en tot stof zult ge vergaan. Dan zei mijn moeder steevast: ‘Maar geest en ziel blijven eeuwig bestaan. ‘Ik schenk me weer in, steek een sigaret op en staar slaperig naar de ingelijste foto’s op het televisiemeubel. De laatste foto van mijn vader, cynisch genoeg met een zeis op het garagepad; een foto van mijn ex Hanneke; van ons samen op onze bruiloft, van mijn moeder met ons zoontje Louis als baby. Toen er nog niets aan de hand met hem leek. En met ons huwelijk. Mijn moeder zag Hanneke als een dochter en ze bleef hopen dat ze bij me terug zou komen. Anders dan ik. Maar hoe vertel je je moeder dat je vrouw een nymfomane is? Ook kleine Louis heeft nooit uit het hiernamaals antwoord gegeven. Dat kon hij al niet toen hij nog leefde. Hij werd veertien jaar, oogde als een normale puber maar had de geestelijke vermogens van een kind van vier. Hij was niet zindelijk, hij brabbelde, hij hoorde stemmen die er niet waren, huilde urenlang, van woede, van verdriet, en had wanen over heksen en boze geesten. Een kind met een ernstige verstandelijke beperking, een aangeboren hersenletsel Twintig jaar na mijn vader stortte hij ook van een dak, van de kliniek waar hij sinds zijn zesde meestal vastgebonden zat. Hij viel niet maar sprong. Hanneke had het mij verweten, ik had een kind gewild, zij niet. Ze kon het niet meer aan hoewel mijn moeder drie dagen in de week naar

Utrecht kwam om voor hem te zorgen. Hanneke gaf Frans op dezelfde school als ik geschiedenis. Maar het duurde toch nog lang voor ik doorhad dat ze er minnaars op nahield. En veel ook. Ik wil het nog steeds niet denken, want ik hield van kleine Louis, maar ik twijfel nog altijd of hij van mij was. Na de scheiding had ik Hanneke nooit meer gezien, tot een paar dagen geleden, hier op televisie in een reportage van ‘Brandpunt’ over wat de Amsterdamse subcultuur wordt genoemd. Ze zag er bespottelijk uit, een vrouw van begin veertig, in een lange Indiase jurk en met bloemen in haar haar dansend en schreeuwend tussen de provo’s rond het Lieverdje. En niet voor het eerst in jaren had ik weer aan die ander gedacht met wie ik had willen trouwen.Ik kom overeind om te kijken of de macaroni al is opgewarmd wanneer de telefoon opnieuw rinkelt. Ik aarzel maar neem toch op. ‘Met het huis van mevrouw Jonker.’ ‘Met Luuk Jonker?’ De wat geaffecteerde stem van een oudere man. ‘Ja. Met wie spreek ik?’ ‘Geen idee?’ ‘Sorry, nee.’ ‘Begrijpelijk. Het is alweer een tijdje terug dat we elkaar zagen.’ Nu herken ik de stem. Een tijdje is een eufemisme voor bijna twintig

jaar. Theo Bakker had me kort na de oorlog aangenomen bij het Bureau Nationale Veiligheid. En me ontslagen bij de opvolger van het BNV, de Centrale Veiligheidsdienst die al weer jaren BVD heet, de Binnenlandse Veiligheidsdienst. ‘Gecondoleerd met het overlijden van je moeder. Ik las het in ‘Het Vaderland’. Achtenzeventig. Toch altijd te jong.’ ‘Dank u.’ ‘K?’ ‘Ja.’ Hij moet ergens begin zestig zijn, de generatie die de gevreesde ziekte niet over zijn lippen krijgt. Zou hij nog steeds bij de BVD werken? ‘Maar een troostrijke gedachte dat ze bij haar man en je zoontje ligt.’ Dat stond in de advertentie. ‘Zij wordt bij haar man en kleinzoontje begraven.’ Zo vreemd is het dus niet dat hij me hier belt want ik had het huis als contactadres in de advertentie opgegeven. Maar hij heeft mijn moeder niet gekend. En mij ook nooit meer gebeld. Waarom belt hij dan nu? Alleen om me te condoleren? ‘Ik neem aan dat je het er nog druk mee hebt. Wordt het huis verkocht?’ ‘Nee. Ik denk erover hier te gaan wonen.’ ‘Als je er geen bezwaar tegen hebt in Paviljoen Malieveld. Laten we zeggen tien uur.’

‘Groot gelijk. Mooie buurt, de Vogelwijk. En ik begreep dat je genoeg had van de dames en heren studenten.’ Achter de gordijnen flitst licht alsof het oudjaarsnacht is en een seconde lijkt het dag. Het volgende moment barst het onweer los. ‘Hallo? Hallo!’ Ik hoor niets meer, hang op en pak mijn smeulende peuk uit de asbak. Ik heb nog niemand buiten de universiteit verteld dat ik ontslag nam. Hij werkte dus inderdaad nog steeds bij de BVD die niet alleen communisten, demonstranten, provo’s en Russische spionnen in de gaten houdt maar ook universiteitsdocenten en studenten, vooral in Amsterdam, en zeker van de rooie GU. Het zou me ook niet verbazen als hij weet dat ik ben gescheiden. De BVD sluit nooit dossiers, ook niet van oud-personeelsleden. Ook niet na hun pensionering of ontslag. Ieder, van hoog tot laag, heeft de eed tot geheimhouding gezworen, tot de dood aan toe, maar geld, rancune of chantage kunnen gemakkelijk tot meineed leiden. De telefoon rinkelt weer. ‘Hallo? Luuk?’ ‘Ja.’ ‘Laten we het kort houden met dit hondenweer. Ik zou je graag over Alleman willen spreken. En over Gertie Thijssen.’ Ik zwijg, te verbijsterd om naar de reden te vragen. ‘Ik ben de komende dagen weg maar zou komende week vrijdag schikken? Hallo? Ben je daar nog?’ Ik heb mijn stem weer terug. ‘Ja. Waar?’ ‘Als je er geen bezwaar tegen hebt in Paviljoen Malieveld. Laten we zeggen tien uur.’ Ik wil toch nog vragen waarom maar bij de volgende donderklap valt de verbinding weer uit.Verward hang ik op. Alleman. Een naam zonder gezicht. Een man van wie iedereen dacht dat hij een hersenschim was. Iedereen, behalve Gertie. En ik. Ik schrik van de stank, struikel over Nostradamus en hol naar de keuken waar wolken rook me tegemoet komen. De macaroni is aangebrand, niet erg, ik heb geen honger meer. En ook geen slaap. Er zit nog voldoende in de fles om die wel te krijgen. En me in de tussentijd af te vragen waarom Bakker me wil spreken over iemand die nooit heeft bestaan.

WINTER 2021 | VOLHARDING MAGAZINE

HIJ LACHT, DAT WEL Cabaretier, columnist en schrijver Marcel Verreck schreef een boek over het enerverende leven met zijn dubbelgehandicapte zoon Daniël.

TEKST: MARCEL VERRECK FOTOGRAFIE: PIET GISPEN

De adem van mijn zoon 23

november 2020. Op die dag kon je in mijn agenda deze formule lezen: D. (met M) naar W. Waarbij ‘W’ staat voor woonzorgcentrum ‘Het Westerhonk’ in Monster en ‘M’ voor Margo, de moeder van onze dubbelgehandicapte zoon Daniël oftewel ‘D’.

Daan, zoals wij hem doorgaans noemen, was op dat moment ‘Het liefst zorg ik tot het dertien jaar oud. Niet een leeftijd eind der tijden voor hem’ om uit huis te gaan, maar de tijden en de omstandigheden waren tamelijk ongebruikelijk. Tegenwoordig blijven veel kinderen, gekneveld door de woningnood en misschien ook wel door hun pamperouders, lang thuis wonen, een enkeling tot voorbij de mid-life crisis. Zelf ben ik op mijn achttiende uit Den Haag vertrokken om in het wilde Amsterdam te gaan studeren. Dat klinkt een stuk spannender dan het was. Ik kreeg een kamer op studentencomplex ‘Uilenstede’, net over de uiterste rand van de Amsterdamse gemeentegrens. De vliegtuigen naar Schiphol vlogen zowat door je kamer en lang niet elke jongeling bleek tegen het nieuwe leven bestand. Zo ook die etagegenoot, waarvan ik het nooit had gedacht, maar wiens wanhoopsdaad de bittere bijnaam van Uilenstede nieuw leven inblies: Jumping Amsterdam. Hij was een uitzondering, ik kwam op mijn ‘eenheid’ met zijn gezellige keuken in een gezinsvervangend tehuis terecht en maakte vrienden voor het leven. En zeker de eerste jaren verbleef ik in het weekend in het vertrouwde Haegje, waar de wasmachine draaide en ik mijn wedstrijdjes in V.U.C. 6 speelde. Zo zou het met Daan niet gaan, dat was al enige tijd duidelijk. Hij werd geboren op een prachtige dag met

VOLHARDING MAGAZINE | WINTER 2021

een schitterende datum: 27-7-2007. In Bronovo, door middel van een koninklijke keizerssnee, want de dienstdoende gynaecoloog zette ook de drie Oranjeprinsesjes op de wereld. Ik was in de wolken. Op mijn 46ste werd ik, na een veelbewogen maar hartstikke leuk bestaan, ook nog eens vader. Van Daniël nog wel, beter kon niet. In ons nieuwe Haagse huis vierden wij het geluk. Al vroeg schreef ik stukjes over de kleine man, want dit nieuwe leven bleef verbazingwekkend. Observaties van precies 150 woorden. Ik ben dat al die jaren blijven doen, ze zijn nu gebundeld en vormen een mozaïek van het bijzondere leven dat ik met Daan leid. De titel luidt: ‘De adem van mijn zoon’, naar het liedje dat ik met mijn Haagse kunstbroeder Paul Pleijsier maakte en dat ook op ons recente album ‘Reünie’ (2019) te horen is. Daarin beschrijf ik de archetypische situatie van een ouder die naar zijn of haar slapende kind kijkt en altijd weer opgelucht is dat het rustig ademhaalt: ’t Is haast onmogelijk Zijn krullen niet te strelen Ik zie een handje Dat uitrust van het spelen’ Zoveel geluk maakt je kwetsbaar, niet zo gek dus dat we even verderop in het lied zingen: Ik weet niet Waar het leven ons zal leiden Ik weet wel iets

WINTER 2021 | VOLHARDING MAGAZINE

HIJ LACHT, DAT WEL

Want niet alles was koek en ei. Daan was nog geen jaar oud, toen ik dit stukje schreef:

Desalniettemin wordt de zorg met het groeien der jaren steeds zwaarder:

Crèche ‘Ik moet even met je praten.’ Ze is een stoere Westlandse moeder, oerhollands baken in de liefdevolle multiculturele crèche, die genoemd is naar de woning van Pippi Langkous. Al een jaar breng ik Daniël er twee dagen in de week naar toe. Aanvankelijk in de vastgesnoerde Maxi Cosi op de voorbank. Later, als er geen haast en koude is, lopend met de vederlichte buggy.

Hofie Soms, als ik na een vrolijke worsteling onze man in slaaponesie en slaapzakje heb weten te krijgen en hij me vanuit de diepte van zijn hoog-laagbed ligt aan te staren, dan zie ik het gezicht van mijn zus. Wangetjes, glimlach, haar blauwe ogen voor even liefbruin. Ik zie ook mijn eigen jongenshoofd, of hofie, zoals wij dat noemden. Nu het moment steeds dichterbij komt waarop de zorg te zwaar wordt en er verder moet worden gekeken dan het ouderlijk huis, dien ik me te vermannen. Dat lukt op dit soort momenten moeilijk. Ook al omdat ik de laatste van ons vierkoppige gezin ben en Daniël mijn laatst overgebleven zeer nabije bloedverwant is.

‘Ik heb Daan geobserveerd,’ zegt ze, ‘en hij doet een heleboel dingen nog niet.’ Een vlammende pijl doorboort me. ‘Maar ieder kind heeft toch zijn eigen tempo,’ zeg ik, terwijl de paniek door mijn lijf klotst. ‘Natuurlijk,’ zegt ze, ‘maar we hebben hier zo’n checklist en hij doet echt maar heel weinig.’ Ik kijk naar Daan. Hij ligt tevreden op de mat. Om hem heen wordt gekropen, gebald, geklauterd. Ik breng mijn hoofd vlakbij hem. ‘Dag lieve jongen,’ zeg ik. Hij lacht. Dat wel. Maar daaraan denk ik liever niet. Ieder kind heeft toch zijn eigen tempo. Zo probeerden we onszelf gerust te stellen. Daan was een lief warm bolletje aanhankelijkheid. Maar ook slap van spier en hij ondernam niet veel pogingen om de wereld te gaan verkennen. Hij vond die van hemzelf blijkbaar interessant genoeg. Het groeien ging ondertussen gewoon door. Eten deed hij als de beste, er werden geruststellende boeren en winden gelaten en zijn bruine oogjes konden fonkelen van de pret, al staarde hij ook dikwijls naar de nevelige einder van zijn geesteslandschap. Kortom, we betraden het medische circuit en na enige jaren kwam de klinisch geneticus met een diagnose, waarvan ik u de terminologie zal besparen. Het komt erop neer dat zijn zenuwbanen niet goed functioneren en dat heeft gevolgen voor zijn motorische en geestelijke ontwikkeling. In praktische zin: hij kan niet lopen en praten en heeft het niveau van een kind van nog geen jaar. Maar deze fabrieksinstelling is er een van pure liefde en vertrouwen. De in het harde leven broodnodige strategieën om je te handhaven zullen er niet komen. Het leven is vooral nu en daar wordt met vrolijkheid van genoten. Daniël is te jong om gefrustreerd te zijn over zijn lot, je zou er jaloers op kunnen zijn.

VOLHARDING MAGAZINE | WINTER 2021

Het liefst zorg ik tot het eind der tijden voor hem. Maar dat zou dan vooral mijn eind der tijden worden. En dat is voor hem ook niet goed. Ik kus zijn hofie. Hij lacht knorrend en draait zich op zijn zij. Mijn beste vriend, dat is hij. We hebben al heel wat samen meegemaakt en dat beschrijf ik in de meer dan honderdtwintig stukjes, die samen de ‘De adem van mijn zoon’ vormen. In zijn jonge jaren is hij, ondanks de beperkingen, op vier continenten geweest en hebben we veel Haagse straten, parken en pleinen met elkaar bewandeld. Er ontstond een harmonieus co-ouderschap met Margo. Toen voor haar de zorg te zwaar werd, ben ik hem alleen gaan verzorgen, met behulp van thuiszorg, logeerhuis en tyltylschool ‘De Witte Vogel’. De coronatijd was angstig en zwaar, veel van die broodnodige hulp werd ‘afgeschaald’. En zo kwam die 23ste november in de agenda te staan. Maar die dag zou anders verlopen. Anderhalve week eerder kregen we allebei corona. Gelukkig werd Daan, terwijl ik tamelijk slap thuis lag, opgevangen in Monster. Nu woont hij daar naar alle tevredenheid en is hij twee à drie dagen thuis. Uiteraard blijf ik over ons leven schrijven. Want wij gaan nooit verloren!

‘Op mijn 46ste werd ik, na een veelbewogen maar hartstikke leuk bestaan, ook nog eens vader’

Marcel Verreck, De adem van mijn zoon. Uitgeverij ArtNik, Deventer. Voor informatie en bestellen: www.deademvanmijnzoon.nl

WINTER 2021 | VOLHARDING MAGAZINE

WE TREKKEN ER SAMEN OP UIT

Als de winter komt Wat hoor ik toch? Stil…het is nog vroeg, maar al zoveel licht? Ik schiet overeind en luister nog eens goed. Ik hoor helemaal niets. Ik spring uit mijn bed en trek de gordijnen open. Ja nu weet ik het. Natuurlijk hoor ik niets want ik zie een dik pak sneeuw. Eindelijk! Ik trek snel wat kleding aan, mijn laarzen en mijn jas en doe de deur voorzichtig open. Een dikke, maagdelijke deken van sneeuw lacht mij tegemoet. TEKST & FOTOGRAFIE: HELEEN VERDUIJN

erken je dit ook? De stilte als er een dik pak sneeuw ligt, sneeuw die alle geluid dempt! Sneeuw, wat is dat eigenlijk? Het is een vorm van neerslag die bestaat uit ijskristallen. Daarnaast is er vrieskou, want dat hebben we nodig voor sneeuw.

Wist je dat sneeuw de planten in de tuin beschermt tegen vorst? Het is als een isolatie voor de wortels van de bomen, struiken en planten. Ga je mee? We trekken er samen op uit en gaan kijken wat we allemaal zien. Want dat is het mooie van sneeuw. Alle sporen in de sneeuw vertellen samen het verhaal van de voetganger, de auto, de hond, en tja, wat nog meer? Al lopend door de witte deken, waar nog niemand anders heeft gelopen, hoor ik zachtjes een licht knisperend geluid. Het vriest dat het kraakt en daardoor maakt de sneeuw ook geluid. Heerlijk. Kom, we gaan richting het bos. De sneeuw doet de takken van de bomen en struiken diep doorbuigen en af en toe is er het geluid van vallende sneeuw en terug zwiepende takken. Ik neem een paar handen vol met sneeuw en gooi ze de lucht in. Alle kleine kristallen komen

VOLHARDING MAGAZINE | WINTER 2021

Alle wilde dieren hebben het moeilijk wanneer er sneeuw ligt. Ze moeten zich warmen tegen de vrieskou en hebben veel meer moeite met het vinden van voedsel. Als ze al iets denken te vinden zullen ze eerst de sneeuw weg moeten krabben, dat kost energie. De vogels die we in deze koude zien zijn tweemaal zo dik als anders. Tussen de veren wordt een luchtlaagje vastgehouden dat door het lichaam wordt opgewarmd. Zo kunnen ze zich warm houden.

dwarrelend en glinsterend naar beneden. Intussen kijk ik op de grond en zie de eerste sporen van dieren. Pootafdrukken, graafsporen maar ook een urineplek geven aan dat dieren hier gelopen hebben.

Gelukkig zijn er ook veel dieren die nu in winterslaap zijn en dus geen last hebben van de kou. Maar ook de planten zijn in rust, in een soort winterslaap. Zij maken zich op voor het nieuwe seizoen: de lente!

WINTER 2021 | VOLHARDING MAGAZINE

INTERVIEW

Daar zit u dan, met de handen in het haar… Na misschien wel 50 jaar (of langer) auto te hebben gereden is het ineens klaar. U bent afgekeurd bij het CBR om nog verder te rijden. Dat is een forse streep door de rekening. U deed uiteindelijk nog van alles met de auto: naar familie en vrienden, de kleinkinderen zien of even een lekker visje op de markt halen. Die auto gaf u veel vrijheid en zorgde ervoor dat u actief bleef, helemaal in corona tijd. De auto was een mooie manier om er toch veilig op uit te gaan en uw sociale leven te onderhouden. Alternatieven zoals het openbaar vervoer zijn geen echte alternatieven; het is regelmatig onbetrouwbaar, u zit met veel mensen op elkaar gepakt en het is vrij duur. Daarnaast stopt de bus toch echt te ver van uw zoon/ dochter af en wilt u niet iedere keer bellen om opgehaald te worden. Gelukkig is er een zeer goed alternatief: de AIXAM brommobiel! “Oh nee”, zult u denken, “niet zo’n vierkant karretje! Daar word ik niet gelukkig van...”

AIXAM COUPÉ PREMIUM EMOTION

Maar na een bezoek aan onze showroom weten wij zeker dat u heel enthousiast wordt over zo’n brommobiel. Qua ontwerp doen ze niet meer onder voor de meeste auto’s. Zaken zoals ABS (Anti Blokkeer Systeem) en een veiligheidskooi zijn standaard en de AIXAM is leverbaar in verschillende modellen/uitvoeringen en kleuren. Er is zelfs een echte SUV-uitvoering leverbaar met 1100 liter bagageruimte! Het voordeel van deze AIXAM brommobielen is dat u geen medische keuring hoeft te ondergaan. Het AM- (scooter)rijbewijs is voldoende. Dit heeft u eigenlijk al gekregen bij het B-rijbewijs. Het enige wat u nog hoeft te doen is langs de gemeente gaan. Daar kunt u het B-rijbewijs om laten zetten in een AM-rijbewijs. Geen gedoe meer met het CBR en u blijft lekker mobiel.

Bent u nieuwsgierig geworden? Belt u ons dan voor een afspraak op nummer 070-329 50 51. Wij ontvangen u graag in onze showroom aan de Zichtenburglaan 76 in Den Haag.

Heeft u geen vervoer dan kunnen wij u (geheel vrijblijvend) ophalen en weer thuis brengen. Graag tot ziens! Peter en Isabel Pannekoek

De stilsteDe brommobiel stilste brommobiel OOK E-Aixam PRIVATEE-Aixam LEASE 100% elektrisch 100% elektrisch

MOGELIJK

- 329een Maak een070 proefrit: 50proefrit: 51 Maak

070 - 329 70 51- 329 70 51 070 Showroom & verkoop: Showroom & verkoop: Zichtenburglaan 76-82 Zichtenburglaan 76-82

www.autohoutwijk.nl www.autohoutwijk.nl www.autohoutwijk.nl

Shanti Mahabali, een van de pijlers van De Volharding Shanti Mahabali is breed inzetbaar en was onder andere Blijmaker. Zij verzorgde in eerste instantie de agenda en de notulen van diverse vergaderingen, maar ging zich steeds meer toeleggen op hulpverlening wat uiteindelijk uitliep op het behalen van een officieel schuldhulpdiploma. Leden van De Volharding die vragen hebben over financiële administratie ondersteunt zij, samen met een actief team van vrijwilligers waar zij leiding aan geeft. TEKST & FOTOGRAFIE: JOHN NAVARRO

hanti: “Juist het voorkomen van financiële problemen is een primair doel, zodat mensen niet in een schuldhulptraject terecht komen. Maar ook de begeleiding van mensen die sociale problemen hebben ondersteunen wij in onze ombudsrol. Wij noemen het ‘Raad en Daad’. Wij bemiddelen met deurwaarders, justitie, de belastingdienst, UWV, gemeente of andere overheidsinstanties. Maar ook bij huurkwesties met de woningbouwvereniging of bij contacten verzekeringsmaatschappijen. Voor sommige mensen is het dikwijls niet makkelijk de juiste weg te vinden, dan is het dankbaar werk om mensen hierin te begeleiden”.

Wat is de actuele situatie?

“Je merkt dat na corona, de problemen zich hebben opgestapeld. Mensen durfden toch minder de deur uit. Het gevolg is dat veel leden bij ons langskomen. Ons vrijwilligersteam, dat veel werkervaring heeft in het sociale domein, is daar gelukkig wel op berekend. Als leden zich telefonisch bij ons melden met een probleem, krijgen ze meteen antwoord of er wordt op korte termijn een afspraak gemaakt. Komen ze langs in de Prins Hendrikstraat/Roggeveenstraat 116 dan is er altijd iemand aanwezig die hen te woord kan staan. Wip ook eens langs op kantoor als je twijfelt over wat dan ook. Dan bespreken we je zaak en drinken we een kopje koffie en vaak zijn simpele adviezen al voldoende. Alles op een rijtje zetten, er over te praten levert meestal al een goede aanpak of oplossing op. Wordt het echt moeilijk en ingewikkeld dan kunnen we een bekwame deskundige vinden die met ons samenwerkt en er dieper op in kan gaan.”

Kun je wat voorbeelden geven van hulpvragen of zaken die je hebt behandeld?

“Ik kan moeilijk ingaan op specifieke zaken,” zegt Shanti, “omdat de privacy altijd gegarandeerd is bij ons. Maar jong en oud kunnen wel eens in een situatie terecht komen die ze nooit hadden kunnen bedenken. Het is geen makkelijke tijd. Werkeloosheid, woningnood, tijdelijke contracten, zzp’ers die in de problemen zijn gekomen, om maar niet te praten over mensen die ziek of arbeidsongeschikt zijn geworden. Het kan iedereen overkomen. Daarom is op tijd aankloppen van het grootste belang. Laagdrempeligheid is bij De Volharding het devies. Wij oordelen niet, maar pakken de zaak pragmatisch en direct aan. Je moet wel lid van de club zijn. Voor mensen in acute nood maken we altijd een uitzondering. We laten niemand in de kou staan. Wel vragen we dan of ze lid van De Volharding willen worden als ze dat nog niet zijn. Immers dat lidmaatschap is gratis. Veel leden steunen onze stichting.”

Shanti heeft een opgewekt karakter en is mede daardoor in staat mensen makkelijk voor zich te winnen. Dát heb je wel nodig als je mensen wilt helpen! Wie wil ons helpen als vrijwilliger?

Er komt steeds meer vraag naar onze diensten, voor ons reden om meerdere spreekuren te gaan draaien. Maar dan is er wel versterking nodig. Wij zoeken mensen die sociale- en juridische ervaring hebben en als vrijwilliger onze leden willen bijstaan. Bel vrijblijvend voor informatie Valerie Hamelinck of Rosita Drigpal. Tijdens kantooruren: 070 221 05 82.

WINTER 2021 | VOLHARDING MAGAZINE

∙ die het leuk vinden om een ander mens te helpen ∙ die Nederlands spreken ∙ met of zonder vaardigheden. Een pianoleraar kan, een ICT-specialist ook, bent u administratief (financieel of technisch) bezig geweest, dan bent u ook zeer welkom. Het belangrijkste is dat u graag iets vóór en mét uw medemens doet. Wij kunnen desgewenst ook een vergoeding geven voor reiskosten of voor vrijwilligerswerk. Voor onze leden in Rijswijk, Leidschendam-Voorburg verwelkomen wij graag nieuwe Blijmakers, daar ligt op korte termijn een grote vraag. Wij maken voor iedereen die zich aanmeldt een op maat gesneden programma. Vrijwilligers zijn belangrijk en onmisbaar, daarom hebben we ook een vrijwilligersacademie opgericht waar we voor vrijwel iedereen passend vrijwilligerswerk op persoonlijke basis kunnen vinden.

Wie wil ons helpen als vrijwilliger? Er komt steeds meer vraag naar onze diensten en willen meerdere spreekuren gaan draaien. Maar dan is er wel versterking nodig. Wij zoeken mensen die sociale- en juridische ervaring hebben en als vrijwilliger onze leden willen bijstaan. Bel vrijblijvend voor informatie Valerie Hamelinck of Rosita Drigpal. Tijdens kantooruren 070 - 221 05 82.

FOTO: JOHN NAVARRO

Wij vragen Blijmakers:

Aarzelt u al langer, kom op! En als u een buur of kennis heeft die ook wel wat voor een ander zou kunnen of willen doen: maak hem enthousiast en laat hem ook met ons contact opnemen. Valerie Hamelinck en Vera van der Sman staan klaar om u te spreken en verder te helpen.

Word Blijmaker, de mooiste ‘baan’ die er is Wij zoeken vrijwilligers, die wij Blijmakers noemen, mensen die het leuk vinden om met onze leden bezig te zijn, om ze te bezoeken, met ze te winkelen, uit te gaan of om op visite te komen. Een bezoekje, al is het maar voor een uurtje, kan zo welkom zijn.

eestal vragen - vaak, maar niet altijd - vooral onze oudere leden om persoonlijke ondersteuning. Waarom, dat maakt niet uit. Gewoon omdat ze er behoefte aan hebben, graag iemand zien of spreken. Op afspraak komt een Blijmaker kennismaken en als het klikt, dan is het enthousiasme geweldig. Vertrouwen, samen een drankje doen, puzzelen, wandelen, alles leeft weer. De aandacht die een vrijwilliger geeft is meestal zo veel intenser dan wat de familie of naasten kunnen geven. Leden die mantelzorgers zijn, kunnen ook om Blijmakers vragen. Samen met elkaar bespreken zij dan waar er behoefte aan

VOLHARDING MAGAZINE | WINTER 2021

is, hoe de Blijmaker de zorg-intensieve situatie voor de mantelzorger kunnen verlichten. Nu de coronatijd in zijn grootste heftigheid achter ons ligt, hebben wij meer activiteiten om handen waarvoor wij behoefte hebben aan meer mensen. Onze maatschappelijke gedragsregels hebben we daarop zelf wat veranderd: veel mensen zijn niet meer bang om iemand thuis te ontvangen, dus hebben we meer Blijmakers nodig om persoonlijk contact te leggen met leden die daar om vragen. Blijmakers, voor jong, en voor 50 plus; voor kleine klussen thuis, computervragen, tuin in orde maken, boodschappen, hulp na een ongeval of medische ingreep et cetera.

Ja, ik wil mij graag aanmelden…

Vul onderstaand formulier in en stuur het op of meld u aan via het e-mailadres of het telefoonnummer.

❏ Ja, ik wil mij graag aanmelden als lid van De Volharding

Mijn gegevens:

❏ Ja, ik wil mij graag aanmelden als vrijwilliger bij

Naam en voorletters:............................................................................................................ M / V

De Volharding, in de functie van:

Adres: ..................................................................................................................................................................

❏ Blijmaker

Postcode: .................................................... Woonplaats: ...............................................................

❏ Administratie & Receptie

Geboortedatum: ........................................................................................................................................

❏ Chauffeur of begeleider

E-mailadres: ..................................................................................................................................................

❏ Sociaal en/of juridische vraagbaak

Telefoonnummer(s): ............................................................................................................................

* Aankruisen wat van toepassing is

Lidnummer (indien u reeds lid bent):

Stuur dit formulier in een gesloten envelop naar onderstaand adres (postzegel is niet nodig) De Volharding Ledenadministratie Antwoordnummer 891 | 2501 WK DEN HAAG

...............................................................................

Aanmelden kan per e-mail: ledenadministratie@devolharding.nl of via telefoonnummer 070 - 221 05 80. Bij het aanmelden voor een van de activiteiten wordt u automatisch lid van De Volharding.

DE VOLHARDING SAMEN VOOR ELKAAR

WINTER 2021 | VOLHARDING MAGAZINE

AUTHENTIEKE ITALIAANSE RECEPTEN

RECEPTEN: SARO PULVIRENTI FOTOGRAFIE: PIET GISPEN

That’s Amore December is dé maand om feestelijke nieuwe recepten uit te proberen. Onze redactie ging te rade bij Saro Pulvirenti en zijn vrouw die samen al jaren de Italiaanse speciaalzaak That’s Amore aan de Laan van Meerdervoort runt. De opdracht: wij willen graag een recept voor een feestelijk diner, dat ook een beginnende kok kan bereiden. Met de tips en recepten op deze pagina kunt u in deze feestmaand goed voor de dag komen. Succes!

Alle ingrediënten zijn uiteraard verkrijgbaar bij That’s Amore, traiteur en delicatessen aan de Laan van Meerdervoort 188a in Den Haag, maar eveneens bij Italiaanse speciaalzaken en de grotere supermarkten. Niets staat u in de weg om dit kerstdiner van het team van Saro Pulvirenti en zijn vrouw te bereiden. Geniet ervan! Voor bijpassende wijnen of perensap kunt u terecht op www.thatsamore.nl of FaceBook-pagina van That’s Amore.

Saro Pulvirenti & Simonetta Forza

Gevulde cannelloni

Melanzane ala Parmigiana

Chocoladesalami

Ingrediënten: - 8 stuks voorgekookte droge cannelloni - 250 gram verse spinazie - 150 ml koemelk ricotta - 1 ei - 1 teentje knoflook - (Extra vergine) olijfolie - 100 gram parmezaanse kaas D.O.P. - 500 ml bechamelsaus - Zout, peper en basilicum

Ingrediënten: - 750 gram paarse aubergines, bij voorkeur ronde uit Sicilië - 700 gram gepureerde tomaten, verkrijgbaar in flesjes, potten en pakken. In het Italiaans passata di pomodoro, dat is iets anders dan Nederlandse tomatenpuree! - 200 gram parmezaanse kaas - 8 dunne plakjes provolone kaas - (Extra vergine) olijfolie - 1 ui - 1 theelepel suiker - Basilicum

Ingrediënten: - 150 gram donkere chocolade - 150 gram roomboter - 50 gram poedersuiker - 50 gram (ongezoete) cacaopoeder - 200 gram droge koekjes - Rum* - Bakpapier *niet essentieel

1. Bereiding van tomatensaus: Neem een koekenpan, bruin de ui met een beetje olijfolie en voeg de gepureerde tomaten (uit pot of pak: géén tomatenpuree), zout en basilicum toe met een theelepel suiker. Kook ongeveer 30 minuten op laag vuur en laat het mengsel rusten. 2. Aubergine voorbereiding: Snijd de aubergines in plakken van ongeveer 1/2 centimeter, bak ze in de al verhitte olijfolie. Als de aubergines licht goudbruin zijn, laat je ze rusten op keukenpapier en zout ze vervolgens een beetje. 3. Rasp de parmezaanse kaas. 4. Neem een pan, zet deze op een zeer laag vuur, start met 4 eetlepels van de tomatensaus en breng de overige ingredienten laag voor laag in deze volgorde aan: aubergine, tomatensaus, basilicum, parmezaan, provolone en houd deze volgorde aan tot alles op is. 5. Sluit af met een deksel en kook verder (op zeer laag vuur) gedurende 15 minuten.

1. Verkruimel de koekjes. 2. Breng de boter op kamertemperatuur en vermeng deze met de poedersuiker. 3. Breek de chocolade in kleine stukjes en smelt deze au bain-marie. Laat afkoelen. 4. Neem de boter en de verkruimelde koekjes, voeg de rum toe en kneed het mengsel. 5. Leg dit mengsel op een vel bakpapier en vorm een rol. Zorg dat het papier er strak omheen zit. Stevig aandrukken tijdens het rollen zodat een compacte chocoladesalami-worst ontstaat. Draai de uiteinden dicht. Minimaal 6 uur in de koelkast leggen! 6. Bij het serveren het papier verwijderen, bestrooi de worst met poedersuiker en snijd hem daarna in plakjes.

Recept voor 2 personen

1. Vulling voorbereiding: Was de spinazie en maak droog. Neem een koekenpan, doe de spinazie erin met een beetje zout, verwarm totdat de spinaziebladeren zijn geslonken. Laat afkoelen. Snijd de spinazie met een mes, doe het in een kom en vermeng de groente met de ricotta, ei, zout, peper en ongeveer 50 gram parmezaanse kaas. Laat het mengsel ongeveer 15 minuten rusten. 2. Neem de cannelloni en vul ze met de verkregen vulling. 3. Doe 2 tot 3 eetlepels bechamelsaus in de pan bestrijk het hele oppervlak daarmee. 4. Bedek de gevulde cannelloni met bechamelsaus en werk af met de parmezaanse kaas. 5. Bak in een voorverwarmde oven op 180 graden gedurende ongeveer 25 minuten.

VOLHARDING MAGAZINE | WINTER 2021

Recept voor 2 personen

Let op! Begin op tijd met dit dessert, de afkoelperiode neemt 6 uur in beslag!

o t i t e p p a n o u B

WINTER 2021 | VOLHARDING MAGAZINE

SJAAK BRAL - VAARWEL 2021

ls Sjaak de Posthoorn binnenkomt waait het. Enigszins verwilderd kijkt hij rond. Het café is gevuld door zijn grote gestalte, zijn gewicht en zijn zwarte hoofd met speurende ogen. ‘Ha’, zo klinkt zijn stem luid. Het café weet dat Sjaak er is. Hij heeft ons gevonden en strijkt neer.

Eerst willen we weten, Hagenaar of Hagenees?

Het vrije leven van Sjaak Bral Sjaak Bral (57) is cabaretier en heeft een dagelijkse column in AD Haagsche Courant. Dit jaar presenteert hij in Diligentia zijn 25ste Oudejaars Conference. ‘Dat is een vak apart,’ vindt hij. Je beste grappen van een jaar bij elkaar vegen is niet voldoende, want ‘een handvol losse bloemen maakt nog geen boeket.’ Constant Martini sprak met hem. FOTOGRAFIE: JACQUELINE DE HAAS

VOLHARDING MAGAZINE | WINTER 2021

“Hagenees ben je als je in Den Haag geboren bent en een Hagenaar is import. Zo is het dat nu, dat het vroeger anders was, de één afkomstig uit een volksbuurt en de Hagenaar van het zand, doet er niet meer toe. Als je hart maar zo goud-geil is als de kleuren van ADO. Want het mag dan wel een puinhoop bij die club zijn, het is wel onderdeel van onze identiteit. Een echte Hagenees is dus vóór ADO. Als je voor Feyenoord bent moet je met pek en veren de stad uit.”

Waar kom je vandaan?

“Nou als katholiek jongetje, zeg maar baby, werd ik in de kraamkliniek op De La Reyweg geboren. De familie woonde in de 2e van Blankenburgstraat – geen weelde, koken op een petroleumstelletje in de huiskamer – daarna Mariahoeve en de Laan van Nieuw Oost-Indië. Mijn vader was bij de marechaussee, hij eindigde als brigade commandant op de kazerne Clingendael, waar ook de lijfwacht van de koningin is ondergebracht. Ik ben als jongetje vaak op Huis ten Bosch geweest. Je kunt zeggen dat ik een goede burgerlijke opvoeding heb gehad. Maar ik ben de man geworden waar mijn moeder me altijd voor heeft gewaarschuwd,” zegt hij met een harde lach er achteraan. Over hoe zijn huidige privéleven, vertelt hij weinig. “Ik ben open in alles, maar over de mensen om mij heen zul je niets horen. Dat is privé. Ik ben ook niet iemand die selfies maakt.” Een anekdote over zijn huis kan er nog wel vanaf. Bral woont aan de Haagse IJsclubweg, op de grens van Bezuidenhout en Mariahoeve. “Ik had behoorlijk verdiend met het ‘Groen-Geile Boekje’ en mijn accountant raadde me aan iets met dat geld te doen. Dus ik ging een huis kopen. Afspraak gemaakt, belt de makelaar ‘Joh, waar blijf

je?’ Stond ik aan de andere kant van Den Haag bij de Uithof. Ik kende maar een ijsbaan in Den Haag…”

Katholiek?

“Niet meer en niet echt. Wel is het zo dat ik in het Benoordenhout bij de Jezuïeten op het Aloysius College gezeten heb, ook nog misdienaar geweest. Wat heb ik daar aan over gehouden? Nou ik heb op het AC wel muziekles gehad. Eigenlijk, heb ik niets dan goede herinneringen aan het AC. En ik ben misdienaar geweest in de Onze Lieve Vrouw van Goede Raad-kerk in het Bezuidenhout. Als kind vond ik dat mooi. Daar stond je ook op een podium, hè. Maar geloven deed ik niet echt, al weet je als kind niet wat dat precies is. Voor mij was het meer een spel. Totdat ik op een dag doorkreeg dat het voor hen iets bloedserieus was. ‘Die mensen menen het echt!’ Toen ben ik midden in de mis weggelopen. ‘Ik ga naar de ‘Thunderbirds kijken’, zei ik nog tegen de pastoor. Mijn moeder zat er niet mee. ‘Geloven doe je buiten de kerk, niet erin’. Daarmee was het afgedaan.”

Wat ben je nu columnist, cabaretier, stand-upcomedian, zeg het maar.

“Alles eigenlijk. Dan komt omdat ik mijn gevoel heb gevolgd. Ik wilde naar de School voor Journalistiek, maar daar werd ik steeds uitgeloot. De kleinkunstacademie leek me helemaal niks. Vanuit mijn discotheek ben ik met muziek begonnen. Kiss is mijn band, hard rock-metal geeft het rauwe gevoel waar ik me bij thuis voel, AC/DC, ongebonden en vrij. Onafhankelijk. Ik ben jong van huis gaan, en ik had me al meteen voorgenomen: ik wil geen vrouw, geen kinderen, ik wil vrij zijn. Ik schrijf nu dagelijks een column in AD Haagsche Courant. Dat is intensief en bevredigend. Je kunt de potsierlijkheid van mensen en politici schetsen en er om lachen. Ome Ed is ook een figuur geworden waarin de werkelijkheid vanuit het koffiehuis aan de medeburgers wordt meegedeeld.” “Cabaretier, ben ik zeker. Ik begon met mijn Haagse accent in 1997. Dat moest van Joop van der Ende verdwijnen, want dan zou ik blijven steken in een lokaal typetje. Het zijn vooral Brigitte Kaandorp,

WINTER 2021 | VOLHARDING MAGAZINE

PUZZEL We zouden het hebben over je Oudejaarsshows. Dat is toch makkelijk? Je verzamelt de beste grappen van dat jaar, plakt dat aan elkaar en je hebt een show!

“Ik doe dit jaar de 25e Oudejaarsshow. Het is totaal iets anders dan een gewoon programma. De zaal wil een actuele show en niet een kliekje of grap uit januari. Dus moet je een heel nieuwe show componeren. Daar ben ik ook pas achter gekomen nadat het de eerste keer niet was gelukt. Ik dacht, ik doe de leukste grappen en dingetjes van een heel jaar in een programma, dan heb ik een Oudejaarsshow. Nou mooi niet. Wat bij elkaar geveegde bloemen maakt nog geen boeket. Het is hard werken, je moet een overzicht van een heel jaar in elkaar zetten. Iedereen, die zo’n show heeft gemaakt, heb ik bekeken of afgeluisterd. Ja natuurlijk, ook Wim Kan. Dat ging toen natuurlijk allemaal veel trager dan nu: toch was het goed. Maar zo’n show is moeilijk. Ik kwam een collega tegen die het ooit had gedaan. ‘Hoe ging het?’ vroeg ik. ‘Fantastisch,’ antwoordde hij, ‘ik vond het zó leuk, dat ik me voorgenomen heb dat ik het maar eens in mijn leven doe.’ Ik heb het onder de knie. Zeker de laatste vijf jaar heb ik echt een goeie show afgeleverd. Steeds beter.” Freek de Jonge en die andere Hagenaar Paul van Vliet, die mij vertelden wat je wel en niet moet doen op de bühne. Vervolgens ben ik vanuit het stand-upcomedian circuit naar de onemanshows gegroeid. En verder deed ik alles waarbij ik mijn talent kon inzetten. Ik sprak columns uit voor de radio en ook later op verzoek van Henk Kool op Radio West. Ook op televisie.”

Paul van Vliet vertegenwoordigt binnen jullie vak een totaal andere wereld, wat vond hij van je werk?

VOLHARDING MAGAZINE | WINTER 2021

“Nou, dat zal ik je vertellen. Dat zit heel anders in elkaar dan jij denkt. Dat zijn money-grabbers. Graaiers! Jongens als Jandino willen alleen in volle zalen optreden. Dat kan nu niet. Dát is de reden. Van Hans Teeuwen was bekend dat hij gewoon zijn show nog niet af had.”

Waarom ben je eigenlijk nooit op de tv. Elke BN’er verschijnt daar, zeker cabaretiers met een originele mening?

“Ik zie daar bewust van af. Want weet je ze bellen je alleen als ze iemand nodig hebben die de stad komt afzeiken. Er is wat gebeurd met ADO of er is een relletje, nou dat……dan geven ze je de ruimte. Ik heb een groengeel hart en ik draag bij aan de identiteit van de stad, ik ben betrokken bij Haagse Harry, dan ga ik niet de stad waarvan ik hou voor de kijkcijfers afzeiken.”

Wat kunnen we het komende jaar van je verwachten?

“De Meesterkraker! Na mijn voorstellingen over Blonde Dolly ben ik opnieuw de misdaad ingedoken. Welke andere Haagse Iconen uit de schaduwwereld van de stad hebben nog? De thermische lans! Die is onlosmakelijk met Aage M. verbonden. De meesterkraker, die elke bankkluis open kreeg. Een fascinerende.. man en een geweldig verhaal. Een telg uit een oud Hollands geslacht en geboren in Indië. Dan hoor je er in Den Haag wel bij. Ontroerend verhaal ook. Daar ben ik nu druk mee bezig.” ‘Vaarwel 2021’ Tot 31 december 2021 in diverse theaters in het land: o.a. Stadstheater Zoetermeer, Dakota en in Diligentia van 28 december tot en met 31 december, twee voorstellingen per dag. Zie ook: www.sjaakbral.nl

12 16

15 18

35 39

21 24

4 9 7 2 4 6 5 3 8 4 6 2 8 1 9 5 9 2 7 6 3 9 3 7 5

51 53 54

HORIZONTAAL 1 inwendig orgaan 5 afspraak 9 Europeaan 11 optocht 13 aardbol 15 bloembed 17 fijn weefsel 18 radon 19 optreden 21 pers. vnw. 22 Sovjet-Unie 23 open ruimte 25 lidwoord 27 marktplein 29 argeloos 31 en andere 32 anno domini 33 riv. in Europa 36 lofspraak 38 niet even 39 kiezelsteen 41 voorzetsel 42 gedaan en laten 44 ontkenning 45 inhoudsmaat 46 houtsoort 48 babybedje 50 groot hert 52 insect 53 ervaring 54 Europese hoofdstad 55 gedorste halmen VERTICAAL 2 esdoorn 3 vogel 4 explosieve stof (afk.) 5 deel v.d. week 6 mestvocht 7 loyaal 8 boom 10 sprookjesfiguur 12 retour 14 Middeleeuws wapen 16 tennisterm 19 op de wijze van 20 metaal 22 tegoed 23 Europese hoofdstad 24 naaigerei 26 egaal 28 domoor 30 kunsttaal 34 dierlijk vet 35 grafvaas 36 een zekere 37 vest 40 een weinig 43 schoeisel 45 avondmaal 46 afslagplaats bij golf 47 veldvrucht 48 handschoen 49 draagbare telefoon 51 tweetal 52 zeker

Meedoen? Stuur uw oplossing voor 31 december 2021 naar De Volharding, Roggeveenstraat 116, 2518 TT Den Haag of naar prijspuzzel@devolharding.nl, o.v.v. prijspuzzel. Onder de juiste inzendingen verloten wij 3x een Haagse Harry Strip Puzzel.

4 8 9 5 3 3 7 2 8 1 5 4 4 7 8 5 7 2 1 6 9 2 3 1 9

Puzzel mee & wi De Haagse Harry Strip Puzzel t.w.v. € 24,95 1000 stukkies 61 x 61 cm Voedselbank

“Voor Paul heb ik nog wat geschreven. Hij nam me een keer mee naar de schouwburg om te laten horen hoe dat ging. Toen begreep ik het: voor hem, voor zíjn publiek was het te grof. Was niet erg vond, hij. ‘Er zijn velen die het proberen, maar het zijn weinigen die het kunnen. Dus ga maar lekker door joh’. Ja, dat was zijn advies. Je mag wel zeggen dat ik dat heb opgevolgd.”

Wat vind je van vakgenoten die vanwege corona weigeren op te treden omdat ze solidair zijn met de mensen die niet zijn gevaccineerd?

WINTER 2021 | VOLHARDING MAGAZINE

depositofonds

DE VOLHARDING SAMEN VOOR ELKAAR

DOOD GAAN WE ALLEMAAL U realiseert zich wellicht niet dat een uitvaart voor uw kinderen en nabestaanden een grote last kunnen betekenen. Een doorsnee fatsoenlijke begrafenis of crematie kost al gauw € 7.000,- Een uitvaartverzekering brengt vaak veel administratieve kosten met zich mee en is daarom al niet altijd passend.

HET DEPOSITOFONDS VAN DE CUVO EN DE VOLHARDING KENT DIE KOSTEN NIET Het depositofonds is namelijk geen verzekering. Het heeft het karakter van een spaarfonds voor een speciaal doel namelijk uw uitvaart. De coöperatie bestaat al sinds 1935 en kent op dit ogenblik 26.000 leden. Van deze 26.000 hebben 6.900 een rekening bij ons Depositofonds. Jaarlijks wordt er rente bijgeschreven. Voor 2021 verwachten we een uitbetaling te doen van 1,5% op het ingelegde bedrag.

WIJ VRAGEN U EN ONZE LEDEN OM DEEL TE NEMEN De voordelen zijn duidelijk. U ontvangt een aanvangsbedrag van € 250,direct rentegevend. U bespaart vervelende kosten bij uw nabestaanden. Maakt u gebruik van het crematorium De Haagse Duinen dan krijgt op de afscheidsreceptie iedereen een eerste koffie of een frisdrank. U kunt ook uw familie en kennissen lid maken van ons dan hebben die direct alle voordelen maar voor u is er één extra. Wij storten dan € 10,per nieuw lid, bij op uw deposito. Geef hun naam en adres door. Nadat zij hun deelname aan het depositofonds hebben bevestigd, ontvangt u de welkomstpremie.

Word lid van De Volharding en neem deel aan het Depositofonds! Bel 070 - 221 05 80 of ga naar www.devolharding.nl/depositofonds