Perfect Diver Magazyn nr 9 by perfectdiver

nurkowanie

nr 9 3(9)/2020

maj/czerwiec

cena 19,90 zł w tym 8% VAT

freediving

pasja

wiedza

indonezja Togians, Gili Trawangan

Zemsta Królowej Anny Kopalnia Soli „Wieliczka” 1

1. KOMUNIKACJA 6° z lekką poświatą XML2 (Cree), 10W / 1300lm Maks. Czas Świecenia: 7h

2. KOMUNIKACJA + VIDEO 6° + 120° XML2 (Cree), 10W / 1300lm 7 x XPG2 (Cree), 30W / 2600lm Maks. Czas Świecenia: 1h 50’

3. VIDEO 120° 7 x XPG2 (Cree), 30W / 2600lm Maks. Czas Świecenia: 2h 30’

3 TRYBY ŚWIECENIA:

s ł ow o w s t ę p n e

Wojciech Zgoła

Redaktor Naczelny

„Spędzajmy dany nam czas tak, aby mieć wrażenie, że płynie, a nie, że odpłynął”. A nurek wie, co znaczy płynąć pod prąd, w dryfcie i w spokoju. Co mamy dla Was w bieżącym numerze? Wystarczy kliknąć i się zorientować. Indonezja to ogromny kraj. Bardzo dużo w nim słonej wody i wysp. Dwa zupełnie inne spojrzenia i dwa zupełnie inne miejsca raju. Przynajmniej Ci, którzy tam byli, tak twierdzą. Macie swoje zdanie? Byliście tam kiedyś? Może nadszedł czas planów? Mateusz Popek uważa, że powinniśmy wzbogacić Magazyn o rubrykę „recenzje”. Bardzo dobry pomysł. Zobaczcie, co poszło jako nasza pierwsza recenzja. Może napiszecie swoją, na temat przeczytanej książki? (redakcja@perfectdiver.com) Wspieramy działania związane z zatrzymaniem nielegalnego odcinania płetw rekinom. Mamy mocny tekst i zdjęcia, a na końcu QR kody do podpisania odpowiedniej petycji, jeśli uważacie, że warto. Piórem Agaty Turowicz przybliżamy Wam szczupaka. To ciekawe zwierzę, które wpływa również do Morza Bałtyckiego. Nie mogę we wstępniaku napisać o wszystkim, ale na koniec mamy kolejny artykuł Wojtka A. Filipa dotyczący aspektów związanych z odpowiednim dopasowaniem i użytkowaniem sprzętu nurkowego. O czym tym razem? Sami sprawdźcie! Klikasz i nurkujesz wirtualnie. Bezpiecznie i ciekawie. Publikujemy dla Ciebie, Twojej rodziny i znajomych. Powiedz im o Magazynie Perfect Diver. Wersja on-line jest za darmo, ale możesz nas wspomóc przekazując choćby symboliczną złotówkę (1 euro) w donacji. Wystarczy kliknięcie. Serdecznie zapraszam!

perfectdiver nr 3(9)/2020

spis treści

podróże 10

Togians. Prawie nieodkryty raj

Gili Trawangan

archeologia 26

Zemsta Królowej Anny

jaskinie 30

Kopalnia Soli „Wieliczka”

planeta ziemia 36

Krokodyl bez nóg

Tasza, czyli jak spotkać zająca pod wodą

Czy delfiny ratują ludzi?

Świat bez rekinów

Wszędobylskie krzyżówki

wiedza 48

Plan działania w sytuacjach awaryjnych EAP – Emergency Assistance Plan. Plany awaryjne – na co to komu?

Recenzja. Autobiografia pod ciśnieniem

Wydawca perfect diver wojciech zgoła ul. Folwarczna 37, 62-081 Przeźmierowo redakcja@perfectdiver.com

okiem ŻÓŁtodzioba 64

ISsN 2545-3319

Pianka. Jak wybrać i dopasować

redaktor naczelny

Wojciech Zgoła

felietonistka

Irena Kosowska

archeologia podwodna

Mateusz Popek

freediving fotograf publicysta, fotograf tłumacze języka angielskiego

Agnieszka Kalska Jakub Degee Bartosz Pszczółkowski Agnieszka Gumiela-Pająkowska Arleta Kaźmierczak Reddo Translations Sp. z o.o.

opieka prawna projekt graficzny i skład

Adwokat Joanna Wajsnis Brygida Jackowiak-Rydzak

magazyn złożono krojami pisma

Montserrat (Julieta Ulanovsky) Open Sans (Ascender Fonts)

Spectral (Production Type) druk

Wieland Drukarnia Cyfrowa, Poznań, www.wieland.com.pl

dystrybucja

porady i ciekawostki 42

Elegancko i praktycznie, komputery Oceanic

Konfiguracje sprzętowe, część 3. Dopasowanie uprzęży

centra nurkowe, sklep internetowy

preorder@perfectdiver.com

68 fotografia na okładce

Marcin Trzciński miejsce

Kopalnia Soli „Wieliczka”

www.perfectdiver.com

Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych, nie odpowiada za treść ogłoszeń oraz zastrzega sobie prawo do skracania, redagowania, tytułowania nadesłanych tekstów oraz doboru materiałów ilustrujących. Przedruk artykułów lub ich części, kopiowanie tylko za zgodą Redakcji. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za formę i treść reklam.

Podoba Ci się ten numer magazynu, wpłać dowolną kwotę! Wpłata jest dobrowolna. PayPal.Me/perfectdiver perfectdiver nr 3(9)/2020

r e da kc ja

Wojciech Zgoła

irena kosowska

jakub degee

Często powtarza, że podróżuje nurkując i to

Regionalny Manager Divers Alert Network Polska,

Polski fotograf, zdobywca nagród i wyróżnień

jest jego motto. W 1985 roku zdobył patent

Instruktor nurkowania i pierwszej pomocy, nurek

w światowych konkursach fotografii podwod-

żeglarza jachtowego, a dopiero w 2006 zaczął

techniczny i jaskiniowy. Zakochana we wszystkich

nej nurkował już na całym świecie – z rekinami

nurkować. W kolejnych latach doskonalił swoje

zalanych, ciemnych, zimnych, ciasnych miejscach

i wielorybami w Południowej Afryce, z orkami za

umiejętności uzyskując stopień Dive Mastera.

oraz niezmiennie od początku drogi nurko-

północnym kołem podbiegunowym, na Galapa-

Zrealizował blisko 650 nurkowań w różnych wa-

wej – w Bałtyku. Realizując misje DAN, prowadzi

gos z setkami rekinów młotów i z humbakami na

runkach klimatycznych. Od 2007 roku fotogra-

cykl prelekcji „Nurkuj bezpiecznie” oraz Diving

wyspach Tonga. Bierze udział w specjalistycznych

fuje pod wodą, a od 2008 również filmuje. Jako

Safety Laboratory, czyli terenowe badania nurków

warsztatach fotograficznych. Nurkuje od 27 lat,

niezależny dziennikarz opublikował kilkadziesiąt

do celów naukowych.

zaczął w wieku lat 12 – jak tylko było to formalnie

artykułów, głównie w czasopismach poświę-

możliwe. Jako pierwszy na świecie użył aparatu

conych nurkowaniu, ale nie tylko. Współautor

Hasselblad X1d-50c do podwodnej fotografii su-

wystaw fotograficznych w kraju i za granicą.

per macro. Niedawno, na odległym archipelagu

Jest pasjonatem i propagatorem nurkowania.

Chincorro na granicy Meksyku i Belize, zrobił to

Od 2008 roku prowadzi swoją autorską stronę

ponownie, podejmując udaną próbę sfotografo-

www.dive-adventure.eu. Na bazie szerokich do-

wania oka krokodyla obiektywem makro z dodat-

świadczeń, w sierpniu 2018 stworzył nowy Ma-

kową soczewką powiększającą, co jest najwięk-

gazyn Perfect Diver.

szym na świecie zdjęciem oka krokodyla żyjącego na wolności (pod względem ilości pixeli, wielkości wydruku, jakości).

Mateusz Popek

Agnieszka kalska

„Moja pasja, praca i życie znajdują się pod wodą”.

„Nie wyobrażam sobie życia bez wody, gdzie w wol-

Tak się nazywam i pochodzę z Poznania. Z wodą

Nurkuje od 2009 roku. Od 2008 roku chodzi po

nym ciele doświadczam wolności ducha”.

związany jestem praktycznie od urodzenia

jaskiniach. Z wykształcenia archeolog podwodny. Uczestniczył w licznych projektach w Polsce i za granicą. Od 2011 zajmuje się nurkowaniem zawodowym. W 2013 uzyskał uprawnienia nurka II klasy. Ma doświadczenie w pracach podwodnych zarówno na morzu jak i śródlądziu. Od 2013 nurkuje w jaskiniach, zwłaszcza w górskich, a od 2014 jest instruktorem nurkowania CMAS M1.

●● założycielka pierwszej w Polsce szkoły freedivingu i pływania – FREEBODY, ●● instruktorka freedivingu Apnea Academy International i PADI Master Freediver, ●● rekordzistka świata we freedivingu (DYN 253 m), ●● rekordzistka i mistrzyni Polski, członkini kadry narodowej we freedivingu 2013–2019, ●● finalistka Mistrzostw Świata we freedivingu 2013, 2015, 2016 oraz 2018,

Bartosz Pszczółkowski

a z nurkowaniem, odkąd nauczyłem się chodzić. Pasję do podwodnego świata zaszczepił mi dziadek, ***instruktor CMAS zabierając mnie w każdej wolnej chwili nad jeziora. Pierwsze uprawnienia zdobyłem w 1996 roku. Rok później pojechałem do Chorwacji i dosłownie zwariowałem na widok błękitnej wody, ośmiornic i kolorowych rybek;) Kupiłem swój pierwszy aparat pod wodę – Olympus 5060 i zacząłem przygodę z podwodną fotografią. Swoje doświadczenie

●● multimedalistka Mistrzostw Polski oraz człon-

nurkowe nabywałem na Wyspach Kanaryjskich,

kini kadry narodowej w pływaniu w latach

Sardynii, Norwegii, Malediwach i w polskich je-

1998–2003,

ziorach. Obecnie jestem instruktorem Padi oraz

●● pasjonatka freedivingu i pływania.

ESA, szkolę w Europie zapaleńców nurkowych i przekazuję swoją pasję innym. Wszystkich miłośników podwodnego świata i fotografii zapraszam na Beediver (FB) – do zobaczenia.

piszą dla nas

wojciech a. filip

robert styła

jakub banasiak

Ma na swoim koncie ponad 8000 nurkowań. Nur-

Prezes firmy Ocean-Tech Sp. z o.o., IT NAUI, nurek

Płetwonurek od 2008 r. Pasjonat M. Czerwonego

kuje od ponad 30 lat, a w tym od ponad 20 lat jako

wrakowy i jaskiniowy. „Nurkowanie to nie tylko

i pelagicznych oceanicznych drapieżników. Odda-

nurek techniczny. Jest profesjonalistą z ogromną

sprzęt. To również odkrywanie tajemnic oraz

ny idei ochrony delfinów, rekinów i wielorybów.

wiedzą teoretyczną i praktyczną. Jest instruktorem

możliwość docierania do miejsc, których zwykły

Nurkuje głównie tam, gdzie można spotkać te

wielu federacji: GUE Instructor Mentor, CMAS**,

śmiertelnik nie ma szans zobaczyć. Ponad 10 lat

zwierzęta i monitorować poziom ich dobrostanu.

IANTD nTMX, IDCS PADI, EFR, TMX Gas Blender.

temu dla tej pasji porzuciłem dobrze prosperu-

Członek Dolphinaria-Free Europe Coalition, wo-

Uczestniczył w wielu projektach i konferencjach

jący biznes i założyłem wraz ze wspólnikiem fir-

lontariusz Tethys Research Institute oraz Cetacean

nurkowych jako lider, eksplorator, pomysłodawca

mę Ocean-Tech, a właściwie sklep internetowy

Research & Rescue Unit, współpracownik Marine

czy wykładowca. Były to między innymi Britannic

www.nurkowyswiat.pl”.

Connection. Od 10 lat uczestniczy w badaniach

Expedition 2016, Morpheus Cave Scientific Project

nad dziko żyjącymi populacjami delfinów oraz

on Croatia Caves, GROM Expedition in Narvik,

audytuje delfinaria. Razem z zespołem „NIE! Dla

Tuna Mine Deep Dive, Glavas Cave in Croatia, NO-

Delfinarium” przeciwdziała trzymaniu delfinów

A-MARINE. Zawodowo jest Dyrektorem Technicz-

w niewoli i popularyzuje wiedzę na temat del-

nym w TecLine w Scubatech, a także Dyrektorem

finoterapii przemilczaną bądź ukrywaną przez

Szkolenia w TecLine Academy.

ośrodki zarabiające na tej formie animaloterapii.

sylwia kosmalska-juriewicz

Adrian juriewicz

Podróżniczka i fotograf dzikiej przyrody. Ab-

Podróżnik, fotograf i filmowiec świata podwod-

solwentka dziennikarstwa i miłośniczka dobrej

nego, pasjonat kuchni azjatyckiej, instruktor

literatury. Żyje w zgodzie z naturą, propaguje

nurkowania PADI. Odwiedził ponad 70 państw

zdrowy styl życia... jest yoginką i wegetarianką.

i nurkował na 5 kontynentach (dwa pozostałe są

Angażuje się w ekologiczne projekty, szczególnie

w planach przyszłorocznych wypraw). Od kilku lat

bliskie jej sercu są rekiny i ich ochrona, o których

jest również instruktorem-trenerem lotów bezza-

pisze w licznych artykułach oraz na blogu www.

łogowymi statkami powietrznymi. Współtworzy

divingandtravel.pl Swoją przygodę z nurkowa-

biuro podróży dla nurków www.dive-away.pl. Wy-

niem zaczęła piętnaście lat temu przez zupełny

prawy dokumentuje zdjęciami i opisami podróży

przypadek. Dzisiaj jest Divemasterem, odwie-

na blogu www.divingandtravel.pl

dziła ponad 60 państw i nurkowała na 5 kontynentach. Na wspólną podróż zaprasza z biurem podróży www.dive-away.pl, którego jest współzałożycielem.

piszą dla nas

margita ślizowska

Michal Černý

wojciech jarosz

vel „Syrenka”. Instruktorka nurkowania NAUI, EFR

„Mokre zdjęcia“ fotografował odkąd pamięta. Po

Absolwent dwóch poznańskich uczelni – Akademii

(pierwszej pomocy przedmedycznej) oraz ratow-

kilku latach doświadczenia jako nurek zapragnął

Wychowania Fizycznego (specjalność trenerska

nictwa tlenowego DAN. Aktorka i wokalistka. Ko-

zachowywać wspomnienia z podwodnych zanu-

– piłka ręczna) oraz Uniwersytetu im. A. Mickie-

bieta wszechstronna.

rzeń. Kupił swój pierwszy aparat kompaktowy

wicza, Wydziału Biologii (specjalność biologia do-

Nurkowanie jest jej pasją oraz sposobem na po-

z podwodną obudową. Z czasem jednak zaczęło

świadczalna). Z tą pierwszą uczelnią związał swoje

maganie każdemu człowiekowi, z którym pracuje

dominować pragnienie posiadania najlepszego

życie zawodowe próbując wpływać na kierunek

nad i pod wodą. Jej zdaniem nurkowanie to nie

zdjęcia, co nie było do końca możliwe w przypad-

rozwoju przyszłych fachowców od ruchu z jednej

tylko eksploracja podwodnego świata. To rów-

ku zastosowanego kompaktu. Dlatego przeszedł

strony, a z drugiej planując i realizując badania,

nież poznawanie i integracja z własnym „ja”, bu-

na lustrzankę Olympus PEN E-PL 5, która pozwala

popychając mozolnie w słusznym (oby) kierunku

dowanie zaufania do siebie oraz sposób na roz-

na użycie nawet kilku różnych obiektywów. Wy-

wózek zwany nauką. W chwilach wolnych czas

wój umiejętności niezbędnych do pokonywania

korzystuje kombinację połączeń podwodnych

spędza aktywnie – jego główne pasje to żeglar-

wszelkich problemów życiowych. Specjalistka ds.

błysków i świateł. Koncentruje się na fotografii

stwo (sternik morski), narciarstwo (instruktor nar-

„trudnych” kursantów i dzieci.

dzikiej przyrody, a nie na aranżacji. Fotografuje

ciarstwa zjazdowego), jazda motocyklem, nurko-

Właścicielka XDIVERS – Twoja Szkoły Nurkowania.

zarówno w słodkich wodach „domowych“, jak

wanie rekreacyjne i wiele innych form aktywności,

Nurek trymiksowy, jaskiniowy i gas blender. Jej

i w morzach i oceanach świata.

a także fotografia, głównie przyrodnicza.

największą podwodną miłością są jaskinie, a nur-

Zdobywał już liczne nagrody na czeskich i za-

kowym priorytetem – BEZPIECZEŃSTWO.

granicznych konkursach fotograficznych. Więcej

margita@xdivers.pl

zdjęć można znaleźć na jego stronie internetowej, gdzie można je również kupić nie tylko jako fotografie, ale także jako zdjęcia wydrukowane na płótnie czy na innym nośniku. www.mokrefotky.cz https://www.facebook.com/MichalCernyPhotography https://www.instagram.com/michalcerny_photography/

marcin trzciński

agata turowicz

Absolwent Uniwersytetu Warszawskiego. Fotograf

Od dziecka marzyłam, żeby zostać biologiem

i filmowiec podwodny nurkujący od 1995 roku.

morskim i udało mi się spełnić te marzenia. Skoń-

Współpracownik Zakładu Archeologii Podwod-

czyłam studia na kierunku oceanografia, gdzie od

nej Uniwersytetu Warszawskiego. Publikuje w pol-

niedawna rozpoczęłam studia doktoranckie. Moja

skich i zagranicznych magazynach nurkowych.

przygoda z nurkowaniem zaczęła się, kiedy mia-

Właściciel firmy FotoPodwodna będącej Polskim

łam 12 lat. Kocham obserwować podwodne życie

przedstawicielstwem firm Ikelite, Nauticam, Inon,

z bliska i staram się pokazać innym nurkom jak

Keldan, ScubaLamp.

fascynujące są podwodne, bałtyckie stworzenia.

www.fotopodwodna.pl, m.trzcinski@fotopodwodna.pl

podróże

Togians prawie nieodkryty raj Tekst i zdjęcia Michal ČernÝ

podróże

Una Una Waleakodi Malenge

Waleabahi

Togian Talatakoh Batudaka

celebes

iedy mówimy Togian, prawdopodobnie niewiele osób będzie wiedziało, o czym mówimy. Kiedy powiemy Sula-

wesi, większość prawdopodobnie będzie wiedzieć. Kiedy zaś powiemy Indonezja, prawie wszyscy będą wiedzieć. Tak, Wyspy Togian są częścią indonezyjskiego Celebesu Środkowego, wyspy Sulawesi. Jednak turystyka i nurkowanie jeszcze nie zadomowiły się tu na masową skalę, dzięki czemu panuje cudowny spokój. Nurkowałem w Togian trzy razy, wykonałem tutaj około 80 nurkowań i nigdy nie spotkałem tu żadnego innego nurka poza naszą grupą. Ale ta sielanka na pewno nie będzie trwała wiecznie… Geografia Wyspy Togian leżą tuż pod równikiem w Zatoce Tomini i są chronione z trzech stron przez wyspę Sulawesi, dzięki czemu morze jest bardzo spokojne, a fale są rzadkie. Nie

muje praktycznie trzy dni. Wybraliśmy następującą trasę:

występują tu okresy deszczu i suszy. Nadają się zatem do

samolotem przez Dubaj do Dżakarty (ok. 18 godzin), na-

odwiedzin i nurkowania praktycznie o każdej porze roku.

stępnie lot do Gorontal z postojem w Makassar (ok. 5 go-

Archipelag składa się z 7 większych wysp Una Una (aktyw-

dzin), a następnie przejazd samochodem do portu Marisa

ny wulkan), Batuda, Togian, Talatakoh, Malenge, Waleako-

(ok. 4 godzin) i wreszcie łodzią do Togian. Można skorzystać

di, Waleabahi) oraz 49 innych mniejszych wysp i wysepek.

z publicznego promu, który kursuje około dwa razy w tygo-

Mieszka tu tylko około 25 000 osób, w większości muzułma-

dniu, ale jego rozkład jazdy zmienia się bardzo często. Jeśli

nów. Całe wyspy zostały uznane za rezerwat przyrody, ale

planujesz podróż z kilkumiesięcznym wyprzedzeniem, nie

miejscowi jeszcze w ten sposób na to nie patrzą. Rybołów-

możesz polegać na rozkładzie jazdy, lepiej wynająć prywatną

stwo jest dla nich głównym źródłem utrzymania i niestety

łódź (4–8 godzin w zależności od rodzaju i stanu statku). Jeśli

nadal można łowić z dynamitem (kilka razy słyszeliśmy go

dodać kilka przerw między lotami i noclegi w Dżakarcie lub

pod wodą), a nawet wykorzystując cyjanek.

Gorontal, wyjdą nam wspomniane trzy dni.

Droga

panie, co znacznie skróci podróż do Togian, ale do tej pory

W 2017 r. ukończono i uruchomiono nowe lotnisko w AmGłównym powodem małej liczby nurków i turystów jest

lata tu tylko jedna linia lotnicza i tylko dwa razy w tygodniu.

dostępność transportowa tych wysp. Podróż z Europy zaj-

Przyznam jednak, że długa podróż jest zdecydowanie warta

perfectdiver nr 3(9)/2020

rywkowych. Jeśli chcesz coś kupić, zwykle zamawiasz bezpośrednio w ośrodku, a następnego dnia przywozi to statek zaopatrzeniowy. Posiłki zawsze są gotowane bezpośrednio w ośrodku, a jedzenie jest więcej niż świetne, wszystko jest świeże. Nie ma centralnie zainstalowanej energii elektrycznej. Ośrodki zwykle wykorzystują generatory i to tylko przez kilka godzin wieczorem, aby turyści mogli naładować swoje kamery, oświetlenie i trafić do swoich bungalowów. Nie ma mrożonej żywności. Każdego ranka z ośrodka wypływa łódź i przywozi świeże ryby lub kalmary, które są natychmiast przetwarzane i podawane na stół. Przystawką są warzywa i oczywiście ryż. Wszystko naturalne, bez konserwantów i innych chemikaliów, które jemy w Europie praktycznie codziennie. Oczywiście jest też dużo świeżych owoców. Jeśli na przykład masz ochotę na kokosa, po prostu prosisz miejscowego, a on wspina się dla ciebie na palmę. Zawsze po powrocie do domu ze łzą w oku wspominam to pyszne jedzenie i to przez długi czas. Na wyspach nie uświadczysz bankomatu ani terminala płatniczego, dlatego trzeba się zabezpieczyć w wystarczającą ilość gotówki w lokalnej walucie (rupia indonezyjska). Warto pamiętać, że w ogóle nie można tutaj wymienić dolarów i euro. Nie ma dostępu do Internetu i zwykle nie ma sygnału do telefonów komórkowych, to niesamowity relaks, gdy używasz telefonu tylko jako budzika przez cały swój pobyt i nie przeszkadza ci ciągły „dźwięk” własnego telefonu. Nurkowanie Mówi się, że Togian to jedyne miejsce na świecie, w którym można nurkować na atolu i rafie koralowej w jednym miejscu. Nieczęsto spotyka się tu duże ryby, ale zdecydotej ciszy i spokoju, które panują na wyspach i niezakłóconego

wanie jest coś, na co można popatrzeć. Różnorodność ga-

nurkowania, gdzie rafy koralowe masz tylko dla siebie.

tunków jest niewiarygodna. Odkryto tutaj kilka gatunków endemicznych. Jeśli przyjrzysz się uważnie, podczas każdego

Nocleg

nurkowania znajdziesz kilka gatunków ślimaków nagoskrzel-

Na wyspach nie ma żadnych dużych hoteli, mieszka się

nych. Osobiście widziałem ich tu co najmniej 30. Oczywiście

wyłącznie w małych kurortach, które są bezpośrednio przy

istnieje niewyczerpana liczba małych ryb koralowych, wiele

plaży, więc środowisko i widoki są jak w raju. Na wszystkich

różnych gatunków płaszczek, klaunów. Są też lucjanowate,

wyspach jest tylko 14 ośrodków i powstają kolejne. Centra

jeżowce, batfish, snappers, skrzydlice, płastugi i inne.

nurkowe są dostępne chyba tylko w czterech kurortach. My

Możemy się również natknąć na węże morskie i węgo-

korzystaliśmy z tych na wyspach Waleakodi, Malenge i Una

rze, a ci, którzy mają wyszkolony wzrok, znajdą również

Una. Większość ośrodków oferuje skromne zakwaterowanie,

zakamuflowaną flądrę. Z dziur w ścianach klifów zerkają

głównie w domkach dla dwóch osób, które są wyposażone

na nas różne gatunki mureny, langusty, a zwłaszcza w nocy,

w łóżko z moskitierą, małą szafę, toaletę „turecką” i prysznic

wiele krewetek i krabów. Głowonogi są tutaj również sze-

„indonezyjski” (duży pojemnik ze świeżą wodą). Bardziej luk-

roko reprezentowane. Z uwagi na ich styl życia najlepiej

susowe bungalowy mają europejską toaletę i „normalny”

podglądać je w czasie nocnych nurkowań. Kałamarnica

prysznic z płynącym. Trzeba czegoś więcej? Moim zdaniem

odkryła, że światła naszych aparatów oślepiają małe ryby,

nie. Nie ma tu żadnych sklepów, restauracji ani lokali roz-

które można wtedy łatwiej złapać. Duże mątwy dorastają

podróże

perfectdiver nr 3(9)/2020

Bardzo interesujące jest również nurkowanie w miejscu, w którym do połowów użyto dynamitu. Paski nietkniętej rafy występują na przemian z pasami całkowicie zniszczonych koralowców. Na szczęście znajdujemy w nich nowe życie. Z wysp Waleakodi i Malenge często płyniemy do jednej z raf, na północ od wysp. Rafy te nie mają nazw, ale są po prostu ponumerowane jako rafa I–VI. Tutaj znajdują się zarówno płytkie ogrody koralowe, jak i strome ściany opadające na głębokość około 45 metrów. Można tu spotkać większe ryby, zwłaszcza rekiny czarnopłetwe. Z innych zwierząt często spotykaliśmy płaszczki, a także wyjątkowo jadowite węże morskie. Ciekawe jest również nurkowanie przy wyspie Una Una. Jest położona nieco dalej od pozostałych wysp. Najciekawszym jest miejsce zwane Apollo. Gromadzą się tu barakudy, tworząc stado kilku tysięcy i krąży na głębokości od 45 do 20 metrów. Nurkowanie w tym stadzie uważam za jedno z moich największych doświadczeń nurkowych. do znacznych rozmiarów, a ja spotkałem kałamarnicę i to przy home reef, najmniejszą i najbardziej jadowitą, kałamarnicę obrączkowaną. Rafy porastają liczne miękkie i twarde koralowce, a koralowce stołowe i gorgonie mają średnicę kilku metrów.

Jak nurkują miejscowi? Robią to od lat, ale trochę inaczej niż to, do czego jesteśmy przyzwyczajeni. Mają mały kompresor umieszczony na drewnianej łodzi, przymocowany do niego wąż, który nurek

podróże

przywiązuje do szyi, a końcówkę wpycha do ust. Powietrze

stało się z załogą, którą podjęto około 1,5 godziny po awa-

jest przesycone oparami, ponieważ nie przechodzi przez

ryjnym lądowaniu. W tym czasie samolot nadal utrzymywał

żadne filtry. Dlaczego oni tak nurkują? Oczywiście, aby za-

się na powierzchni.

robić. Na głębokości od 40 do 60 metrów zbierają ogórki

Po wielu latach, wciąż można zauważyć, który silnik miał

morskie, które następnie za pośrednictwem handlarzy tra-

usterkę, bo śmigła, które wirowały oderwały się w kontakcie

fiają do Chin. Żaden z nurków nie był mi w stanie powiedzieć,

z powierzchnią wody. Wrak jest bardzo dobrze zachowany,

co Chińczycy z nimi robią. W rzeczywistości nawet ich to nie

można łatwo dostać się do kadłuba, gdzie niektóre pręty

obchodzi. Ważne jest, że płacą i to bardzo dobrze, jak na

sterujące są nadal wysunięte, a większość zegarów znajduje

lokalne warunki. Taki nurek jest w stanie zarobić w ciągu

się w kokpicie. Są też minusy. Niestety wrak leży w pobliżu

dnia więcej niż inni w ciągu miesiąca. Jednak praca ta jest

namorzynów, więc widoczność zwykle nie jest zbyt dobra.

bardzo niebezpieczna, ponieważ z głębokości 40–60 metrów wychodzą prosto na powierzchnię, bez żadnych przystan-

Jezioro meduz

ków dekompresyjnych, a na tej głębokości są długo. Kiedy

Najsłynniejsze jezioro morskie z meduzami jest z pewno-

się pojawiają, nie czują się zbyt dobrze, zwykle muszą iść

ścią na Palau. Jak się okazuje nie jest jedyne! Kolejne, mniej

spać na kilka godzin. Niektórzy zostają sparaliżowani, a inni

znane, znajduje się w Togian. Odkryto je zaledwie kilka lat

płacą najwyższą cenę.

temu, pomimo tego, że znajduje się zaledwie kilka metrów od morza i jednej z najpiękniejszych plaż w Togian (plaża Ka-

B-24 Liberator

rina). Żyją tutaj dwa gatunki meduz, przy czym złote meduzy

Jeśli nurkowanie na klifach nie jest wystarczające, a lubisz

są bardziej rozpowszechnione. Nie jest to „zupa z meduz”

wraki, dobrze trafiłeś. Na południu od wyspy Togian leży, na

jak na Palau, ale wciąż spotkanie z nimi jest niezapomnia-

głębokości około 22 metrów, wrak samolotu B-24 Liberator,

nym przeżyciem.

z okresu II wojny światowej. Samolot wylądował tutaj przy-

W jeziorze żyją nie tylko meduzy, są też sumy, coil fish,

musowo po awarii silnika 3 maja 1945 r. Nic poważnego nie

czy igliczne. Nie ma możliwości nurkowania z akwalungiem.

perfectdiver nr 3(9)/2020

- 30% na wybrane bojki HALCYON

reklama

Dozwolone jest tylko nurkowanie z rurką bez płetw, aby uniknąć uszkodzenia delikatnych meduz. Jezioro nadal jest swobodnie dostępne (bez opłat). Nie wiadomo jak długo, bo lokalne władze zainwestowały i od zeszłego roku powstały dwa nowe pomosty, jedno na morzu i jedno na jeziorze. Zainwestowano w drogę dojazdową i rozpoczęto budowę budynku. W przyszłości prawdopodobnie można oczekiwać, że wejście będzie płatne. Na lądzie. Na wyspie Malenge można odwiedzić dużą jaskinię nietoperzy, która znajduje się kilkaset metrów od wybrzeża w dżungli. Każdy kto z niej powraca pięknie „pachnie”. Ciekawym mieszkańcem wysp jest krab palmowy, który jest największym skorupiakiem naziemnym, o rozpiętości ramion do 2 metrów. Ponieważ ma bardzo smaczne mięso, często na niego polowano. Dziś jest chroniony, a miejscowi lubią go obserwować z ukrycia. Miejscowi mogą przygotować kryjówkę, byś mógł go zobaczyć, ale i tak potrzebne jest szczęście. Przeżyciem jest także wizyta w cygańskiej osadzie morskiej połączonej z większą wyspą mostem o długości 2,5 km. Pierwotnie był w całości drewniany. Podobno w 2014 r., kiedy dźwigał ciężar 100-kilogramowego Europejczyka, nie wytrzymał. Miejscowi odkryli, że drewno prawdopodobnie nie jest najlepszym materiałem do rozwoju turystyki. Tak więc w drugiej połowie 2014 r. władze lokalne zbudował nowy, głównie betonowy most, który wytrzyma już ciężar „normalnych” ludzi. Miejscowi powinni być mi naprawdę wdzięczni ;)

Donatello

nurkowanie | freediving.

Sprawdź pełną ofertę na: www.sklep.ocean-tech.pl

Ocean-Tech Sp. z o.o. Kaszubska Droga13 80-209 CHWASZCZYNO

podróże

Gili Trawangan Tekst sylwia kosmalska-juriewicz

Zdjęcia Adrian juriewicz

To co łączy ludzi na całym świecie, to potrzeba odczuwania szczęścia i radości. Szczęście jest niczym innym, jak byciem wdzięcznym. Człowiek wdzięczny, to taki, który kocha życie, docenia je i potrafi cieszyć się małymi rzeczami.

„Odczuwanie wdzięczności pozwala ci wzrastać i rozwijać się. Wdzięczność wnosi radość i uśmiech w twoje życie oraz życie tych, którzy są wokół ciebie” – Eileen Caddy.

iątego kwietnia uczestniczyłam w globalnej medytacji dla uzdrowienia naszej planety, zwierząt i ludzi. W tym

samym czasie miliony osób medytowało na całym świecie. Zbiorowe medytacje mogą zdziałać dużo dobrego, co potwierdzili naukowcy.

podróże

Gili Air

Gili Trawangan

Gili Meno

Bali Lombok

nawet stwierdziłam, że medytacja nie jest dla mnie i chyba muszę się z tym pogodzić. Pamiętam dokładnie moment, kiedy wszystko się zmieniło, kiedy osiągnęłam stan głębokiego relaksu i nie miał on nic wspólnego z kwiatem lotosu czy bezruchem, który do tej pory starałam się praktykować. Był to dzień, w którym zaczęłam nurkować... Nie od razu to zrozumiałam, jako początkujący nurek byłam bardziej skupiona na sobie i sprzęcie do nurkowania niż na tym, co dzieje się dookoła mnie, a tym bardziej w moim wnętrzu. Z czasem, kiedy nabrałam doświadczenia, wielki błękit pochłonął mnie bez reszty i nie mam tu na myśli dużych głębokości ponieważ jestem nurkiem rekreacyjnym. To tam pod powierzchnią wody zrozumiałam, co tak naprawdę oznacza panowanie nad własnym umysłem, oddechem i koncentracja na tym, co dzieje się „tu i teraz”. To uczucie było tak przejmujące i piękne, że zapragnęłam doświadczać go również na powierzchni. Pomogła mi w tym wyobraźnia, dzięki niej podczas medytacji mogłam przenieść się w miejsce, w którym czułam się szczęśliwa, raz była to maleńka wyspa Yeben na Raja Ampat, a innym razem dno Oceanu. Wyobrażałam sobie, że leżę na plaży, a dookoła mnie panuje przejmująca cisza, ale nie zupełna, ponieważ słyszałam odgłosy natury, ptaki i fale przelewające się na powierzchni wody. I chociaż czułam, co dzieje się dookoła mnie to nie znajdowałam się w centrum wydarzeń, skupiałam się na oddechu, wsłuchiwałam się Na początku medytacja sprawiała mi dużą trudność,

w jego brzmienie. Każdy z nas jest przyzwyczajony do dzia-

kiedy inni siedzieli w kwiecie lotosu skupieni na własnym

łania, myślenia i życia w ciągłym biegu, ale istotą człowieka

oddechu, zrelaksowani, ja błądziłam gdzieś myślami i spo-

nie jest działanie, lecz istnienie. Chwila obecna jest najważ-

glądałam ukradkiem na zegarek... o zgrozo upłynęły dopiero

niejszą chwilą w naszym życiu, powinniśmy cieszyć się nią,

dwie minuty. Moje myśli cały czas dokądś biegły, zamiast

każdą z osobna, w miarę jak przepływają przez nasze życie.

skupić się na „tu i teraz”. Zastanawiałam się nad milionem

Nie musimy siedzieć w kwiecie lotosu, aby zacząć medyto-

spraw, które wyrastały jak grzyby po deszczu w mojej głowie.

wać. Możemy wygodnie usiąść, położyć się na macie, znaleźć

Nie rozumiałam w jaki sposób, można utrzymać jedną po-

dla siebie najlepszą pozycję i pozostać w niej koncentrując

zycję bez ruchu i „myśleć” o niczym. W pewnym momencie

się na brzmieniu własnego oddechu...

perfectdiver nr 3(9)/2020

Kiedy piszę te słowa świat na chwilę się „zatrzymał”, a lu-

Poranne rytuały są dla mnie ogromnie ważne, to one

dzie razem z nim. Nasze dotychczasowe, szeroko pojmo-

wprowadzają w nowy dzień. Oczywiście zmieniają się wraz

wane możliwości przemieszczania się stanęły pod znakiem

z miejscem, w którym obecnie się znajduję. Teraz jestem na

zapytania. Coś co do tej pory było naturalne tak, jak lot

Gili gdzie bardzo popularna jest Sup joga (joga uprawiana

samolotem, zostało nam odebrane... przynajmniej na jakiś

na desce). Taka joga nie tylko uczy dyscypliny i wzmacnia

czas. Możemy usiąść i się złościć na zaistniałą sytuację, albo

mięśnie w naszym ciele, ale również poprawia koncentrację,

wykorzystać ten czas najlepiej jak potrafimy. Wspomnienia

zwłaszcza skupia naszą uwagę na zachowaniu równowagi,

– w momencie tak wielu ograniczeń, które zostały nam na-

jeden nieskoordynowany ruch i wpadasz do wody – zaczy-

rzucone, stanowią nasze okno na świat. Przywołuję te, z naj-

nasz się śmiać i nie masz siły wejść z powrotem na deskę....

odleglejszych zakątków świata, z miejsc w których czułam się

to również świetna zabawa.

naprawdę szczęśliwa.

Wyspa Trawangan ma zaledwie 3 km długości i 2 km sze-

Dlatego dzisiaj stoję na plaży, a twarz mam zwrócona

rokości, jest największą spośród dwóch siostrzanych wysp

ku wschodzącemu słońcu, pod stopami czuję ciepły pia-

Gili Air i Gili Meno. Cieszy się również największą popular-

sek, a na twarzy ciepłe promienie. W powietrzu unosi się

nością wśród turystów. Na wyspę można dostać się szybką

zapach, kwiatów, oceanu i kawy. To znak, że wyspa budzi

łodzią, podróż z Bali zajmuje od 2,5 do 3 godzin w zależności

się do życia. Rozglądam się dookoła i widzę ludzi, którzy tak

od warunków panujących na morzu. Wschodnia część wyspy

jak ja przyszli na plażę, aby obejrzeć wschód słońca. Jedni

jest najbardziej rozwinięta, znajduje się tam niewielki port,

medytują w kwiecie lotosu, inni patrzą przed siebie i cieszą

do którego przypływają łodzie z turystami i towarami. Prawie

się chwilą obecną, a jeszcze inni dopiero wstali, ponieważ

wszystkie produkty spożywcze, jak i słodką wodę, trzeba do-

spali na plaży... Tak wygląda „dzień dobry” na wyspie Gili

starczyć na wyspę z Bali lub Lombok, oddalonego 10 minut

Trawangan, jednej z trzech małych wysepek położonych na

płynięcia lodżią od Gili. W centralnej części wyspy rosną pal-

morzu Balijskim w Indonezji.

my kokosowe, tam też mieszkają lokalni mieszkańcy, którzy

podróże

sprzedają olejki kokosowe w małych szklanych buteleczkach, najczęściej po Red Bullu. Dzisiaj trudno to sobie wyobrazić, ale kiedyś wyspę porastał gęsty las i żyły tu jelenie, które zażywały morskich kąpieli. Gili Trwangan życie koncentruje na plaży, która jest niezwykle piękna, długa, szeroka z białym koralowym piaskiem. To tu gromadzą się turyści i odbywają się najlepsze imprezy. Wzdłuż linii brzegowej jest również najwięcej restauracji, kawiarni, sklepów z pamiątkami do których wchodzimy

bryczkę z walizkami i turystami z nadprogramowymi kilogra-

bez butów, aby nie nanieść piasku do środka. Jest również

mami. Na wyspie zabronione są wszelkie pojazdy silnikowe.

meczet, z którego kilka razy dziennie słychać nawoływania

Rowery można wypożyczyć wszędzie w lepszym lub w gor-

do modlitwy. Nieco dalej usytuowane są centra nurkowe,

szym stanie, dostaniemy też linkę zabezpieczającą przed kra-

hotele, te bardziej i te mniej luksusowe oraz guest housy.

dzieżą. I tu od razu pojawia się pytanie: Kto chciałby ukraść

Wyspę w dużej mierze odwiedzają Beck Pakersi, skuszeni

rower na tak małej wyspie, którą można objechać rowerem

„wyluzowanym” klimatem. Lokalne restauracje i bary nie

w niespełna dwie godziny? Otóż okazuje się, że osoby wra-

tylko oferują drinki i smaczne posiłki, ale również zachęcają

cające nad ranem z imprez, bardzo często wsiadają na nie

do spróbowania lokalnych specjałów: grzybów halucynogen-

swoje rowery i wracają na nich do hoteli. Następnego dnia

nych, które po spożyciu mogą wywoływać halucynacje wzro-

właściciele wypożyczalni szukają rowerów po całej wyspie...

kowe i nie tylko. Podczas spacerów po plaży można natknąć

Nie tylko turyści czują się

się na turystów tańczących w morzu lub na piasku, uśmie-

dobrze na Gili Trawangan,

chających się do siebie i pogrążonych we własnym świecie.

ale również lokalne koty.

Pomimo, że indonezyjskie przepisy dotyczące narkotyków,

Wyróżnia je piękne rude

są bardzo surowe i kategorycznie zabraniają zarówno posia-

umaszczenie, ale także nie-

dania jak i spożywania tego typu używek. Na wyspie można

typowe ogony. Wyglądają

kupić grzyby halucynogenne bez problemu, są powszechnie

tak jakby ktoś je obciął, są

dostępne i reklamowane.

powyginane,

pokręcone,

Po Gili Trawangan można poruszać się pieszo, na rowerze

krótkie i karłowate. Zwie-

albo konną bryczką o nazwie cidomo. Konie są małe, wy-

rzęta przychodzą na świat

glądają niczym wyrośnięte kuce. Z dużym wysiłkiem ciągną

z taką genetyczną mutacją.

perfectdiver nr 3(9)/2020

Na wyspie mieszka mnóstwo kotów większość z nich ma

zapewnienie kotom opieki medycznej, jak również dbanie

domy i swoich opiekunów, ale jest również dużo bezdom-

o ich wyżywienie. Koty prowadzą wyspiarski, leniwy tryb ży-

nych zwierząt. Dlatego w 2013 roku została powołana spe-

cia, odpoczywają godzinami na plaży w cieniu drzew, a w lo-

cjalna organizacja o nazwie Cats Of Gili, której zadaniem jest

kalnych restauracjach proszą o jedzenie.

reklama

Nurkowania u wybrzeży wysp Gili nie należą do najpiękniejszych, wiele osób może poczuć się rozczarowanych skuszona pięknymi widokami na powierzchni. Kiedyś pobliskie rafy tętniły życiem, były piękne, kolorowe i zdrowe. Dzisiaj ich skamieniałe szczątki ocean wyrzuca na brzeg. Ocieplenie klimatu, w połączeniu z niszczycielską działalnością ludzi przyczyniły się do ich obumierania. Najbardziej rafom zaszkodził człowiek, który chcąc zmaksymalizować swoje połowy wykorzystywał do łowienia ryb własnej produkcji bomby i cyjanek. Te dwie metody nie tylko zabijały ryby, ale również w sposób nieodwracalny niszczyły rafę koralową i siedliska morskie. Dzisiaj tego typu praktyki są zabronione, niestety nie da się cofnąć wydarzeń z przeszłości. Można jedynie spróbować naprawić to, co zostało zniszczone na tyle, na ile jest to możliwe. W 2020 roku powstała Organizacja Gili Eco Trust, której celem jest ochrona raf koralowych i życia morskiego. Od momentu powstania organizacji sytuacja zaczęła się nieznacznie poprawiać, przede wszystkim postawiono na edukację, zaangażowano do ochrony siedlisk morskich, lokalnych mieszkańców. Zaczęto sadzić rafę. GET rozszerzyło swoją działalność o wiele innych projektów, takich jak zrównoważona turystyka, recykling, selekcja śmieci, które zaczęły przynosić zauważalne efekty. Nurkowania u wybrzeży wysp Gili pomimo zniszczonych raf, cieszą się dużym zainteresowaniem wśród turystów. Zazwyczaj wybierają jeden albo dwa dni nurkowe. Sezon nurkowy, trwa praktycznie przez cały rok. Podczas nurkowania można się natknąć na sporą grupę żółwi, które pływają niedaleko brzegu w poszukiwaniu traw morskich. Na wyspie panuje ciepły, tropikalny klimat z porą suchą (maj – październik) i deszczową (listopad – kwiecień). Obecnie klimat uległ zmianie na całym świecie, dlatego nie przywiązywałabym się do powyższego podziału. I chociaż inaczej wyobrażałam sobie to miejsce w momencie, kiedy było tylko w sferze moich marzeń, to pokochałam je ze wszystkimi jego niedoskonałościami.

perfectdiver nr 3(9)/2020

a r c h e o l og i a

Zemsta Królowej Anny

Tekst Mateusz Popek

Zdjęcia wikimedia commons z wolnego dostępu

Model pirackiego statku Zemsta Królowej Anny, NC Museum of History

Pogodny dzień na morzu Karaibskim. Angielski statek pchany wiatrem w pięknym słońcu kieruje się na zachód. Myśli marynarzy są już w portowych knajpach gdzie będą mogli przepić ciężko zarobione pieniądze. Ten spokojny obrazek przerywa pojawienie się szybko zbliżającego się statku na horyzoncie. Kapitan odrywa pobladłą twarz od lunety, a z jego

„Za Edw arda Te acha po spolicie naz wanego k a p it a n Teachem em lub Czarn obrodym – 100 fu ntów, za każdego innego d owódcę p irackieg statku, o slupa lu b brygu – 40 fun tów” – fr agment Aktu ku zachęce n iu do ujęcia i zgładze nia pira tów 1718 ro k

drżących ust wydobywa się jedno zdanie: czarna bandera…

irat… żadne inne słowo jak to nie

starożytni kronikarze wspominają o pi-

tysięcy istnień i historii. Który nurek nie

pobudza wyobraźni. O piratach po-

ratach grasujących na Morzu Śródziem-

chciałby odnaleźć pirackiego wraku, od-

wstało tysiące książek i filmów. Tak moc-

nym. Piractwo to bardzo stary zawód,

krywając jego historię.

no zakorzenili się w sztuce i popkulturze,

który istnieje właściwie do dzisiaj. Przez

Najbardziej znanymi piratami byli Ci

że czasami trudno uwierzyć, że w ogóle

tysiące lat zatonęło mnóstwo pirackich

grasujący na Karaibach. To ich przygody

istnieli. Jednak to prawda… istnieli. Już

statków, a morze pochłonęło dziesiątki

stały się inspiracją dla wielu opowieści.

archeologia

Czarnobrody, A General History of the Pirates, 1725 r.

Zemsta Królowej Anny, 1735 r.

Wśród nich wręcz celebrytą był budzący

letów, a w cholewach butów miał nie-

Równie agresywny jak przy butelce

przerażenie Czarnobrody. Miał krótką,

zliczone ilości noży. W czasie abordażu

był w bitwie, do której właściwie ruszał

ale burzliwą karierę. Jednak co jego

wkładał pod kapelusz lub jak niektórzy

pijany i często naćpany. Jeńców trakto-

postać ma wspólnego z Królową Anną

twierdzą zaplatał sobie w brodę zapalo-

wał okrutnie często obcinając im palce

i archeologią? Mnóstwo. ale zacznijmy

ne lonty, które paląc się, dymiąc nada-

z pierścieniami zamiast je z nich zdjąć.

od początku…

wały mu diabelski blichtr.

Był tak uzależniony od narkotyków,

Historia Czarnobrodego rozpoczę-

Czarnobrody był wielbicielem kobiet.

że kiedyś zablokował port Charleston,

ła się w Bristolu w Anglii, gdzie około

W trakcie swojego życia miał aż 16 żon.

a jako okupu zażądał laudanum, które

1675 roku przyszedł na świat Edward

Zarówno ślubów jak i rozwodów udzielał

jak twierdził pomagało mu zapanować

Teach. Już jako młodzieniec przystą-

mu jego pierwszy oficer. Większość z żon

nad wewnętrzną złością.

pił do pirackiej załogi Benjamina Ho-

traktował brutalnie oddając czasami

ringolda, przy którym uczył się fachu.

swoim kompanom. Jednak jedna z nich

Teach był wysokim, wielkim chłopem

Anna Blythe, zrobiła przy mężu karierą

z ogromną czarną brodą, którą zaplatał

ucząc się pirackiego fachu. W ramach

w warkoczyki. To dzięki niej otrzymał

prezentu od męża dostała okręt i prze-

swój przydomek: Czarnobrody. Istnieją

niosła się „na swoje”. Teach był pijakiem,

przypuszczenia, że był chory psychicz-

a jak pił to stawał się bardzo agresywny.

nie co tłumaczyłoby pewne zachowania,

Libacje często kończyły się postrzałami,

a może był po prostu ekscentryczny.

a nawet śmiercią jego załogantów. Bali

Jego ubiór był bardzo charakterystycz-

się go wszyscy i może właśnie dlatego był

ny. Nosił przy sobie aż trzy pary pisto-

w stanie utrzymać dyscyplinę.

Przepis na laudanum sherry – 1 półkwarta opium – 2 uncje szafran – 1 uncja cynamon – 1 uncja w proszku goździki – 1 uncja w proszku mieszać i gotować powoli w łaźni wodnej przez 2–3 dni

perfectdiver nr 3(9)/2020

Schwytanie Pirata Czarnobrodego 1718 r., Jean Leon Gerome Ferris, 1920 r.

dzie portu Charleston złupił 9 statków,

do pirackiego statku. Okręt angielski

W 1997 roku naukowcy

jednak nieszczęśliwie osadził swój statek

został obrzucony granatami, a brak

z Północnej Karoliny rozpoczęli

na mieliźnie blokując wejście do portu.

ruchu utwierdził piratów, że wszyst-

Aby zmniejszyć zanurzenie załoga wy-

kich zabili. W tym momencie angielscy

rzuciła zapasy wody i żywności pozosta-

marynarze wyskoczyli spod pokładu

wiając łup. Działania te przyniosły skutek

i w krótkiej, aczkolwiek zażartej bitwie

i statek udało się ściągnąć na głęboką

pokonali piratów. Czarnobrody podob-

wodę i odpłynąć.

no odniósł 25 ran nim padł. Jeden z an-

regularne wykopaliska, które trwały do 2015 roku. W ciągu tych lat wydobyli setki tysięcy artefaktów. Między innymi

250 000 ołowianych pocisków,

Ta bezczelna akcja spowodowała

glików doskoczył do Teacha i poderżną

stanowczą reakcję i za Czarnobrodym

mu gardło, a porucznik Maynard strzelił

24 działa i dwie kotwice.

wysłano dwa okręty Royal Navy pod

piratowi w twarz. Głowa jednego z naj-

dowództwem

Roberta

bardziej znanych piratów zawisła na rei

Maynarda. Do starcia doszło w Zato-

angielskiego okrętu, a jego ciało zosta-

porucznika

W 1713 roku Edward Teach zdobył

ce Beuforta u brzegów północnej Ka-

ło wyrzucone do morza. I tak skończyła

40-działowy francuski statek, któremu

roliny. Czarnobrody który chciał uciec

się krótka, aczkolwiek burzliwa kariera

zmienił nazwę na Zemsta Królowej Anny

ponownie osiadł na mieliźnie. Maynard

Czarnobrodego, który zaledwie w kilka

(Queen Anne’s Revenge). Od tej pory

postanowił, że nie odpuści i za wszel-

lat zrabował 50 statków oraz kilkadzie-

była to jednostka flagowa jego pirackiej

ką cenę dopadnie pirata. Kazał załodze

siąt przybrzeżnych osad. Jego życie było

floty. Po czym przez następne 5 lat ter-

wyrzucić za burtę zapasy, aby zmniej-

tak burzliwe, że na stałe zagościło w pi-

roryzował morze od Północnej Karoliny

szyć zanurzenie i podpłynąć do Zemsty

rackich legendach.

po Gujanę, rabując i pobierając haracz.

Królowej Anny. Załoga Czarnobrodego

Jest 21 listopada 1996 roku, prawie

W 1717 roku bazą wypadową Czarno-

rozpoczęła od salwy armatniej, która

278 lat po śmierci Czarnobrodego ar-

brodego stał się port Bath w północnej

poczyniła ogromne straty w załodze

cheolodzy przeszukują płycizny Zatoki

Karolinie. Stamtąd piraci wyprawiali się

anglików. Maynard ukrył swoich mary-

Beuforta. Tego dnia udaje im się trafić

a łupieskie wyprawy. W tym roku na re-

narzy pod pokładem i kazał podpłynąć

na skupisko bardzo ciekawych konkrecji.

reklama

Drzeworyt z 1734 roku przedstawiający Czarnobrodego

SPECJALNA OFERTA w SKLEPIE STACJONARNYM Odcięta głowa Czarnobrodego zwisająca z bukszprytu Maynarda, ilustracja z The Pirates Own Book, 1837 r.

na produkty SANTI

Gdy pierwsi archeolodzy podwodni schodzą na dno, aby sprawdzić czym są odnalezione przedmioty okazuje się, że w bezkształtnych konkrecjach znajdują się działa, które leżą na wraku statku. W 1997 roku naukowcy z Północnej Karoliny rozpoczęli regularne wykopaliska, które trwały do 2015 roku. W ciągu tych lat

nurkowyswiat.pl

wydobyli setki tysięcy artefaktów. Między innymi 250 000 ołowianych pocisków, 24 działa i dwie kotwice. Poza tym dzwon okrętowy oraz mnóstwo przedmiotów osobistych oraz codziennego użytku. Dzięki analizie tych przedmiotów oraz miejscu ich znalezienia naukowcy stwierdzili, że trafili na wrak statku Zemsta Królowej Anny, która była sceną ostatnich chwil Czarnobrodego. Zabytki trafiły do Muzeum Morskiego Północnej Karoliny w Beaufort, gdzie można je podziwiać. W ten sposób historia Czarnobrodego zatoczyła koło. Od Anglii, przez morze Karaibskie, do Muzeum w Północnej Karolinie i na ekrany telewizorów. Pewnie nie przyszło mu do głowy, że prawie 300 lat po swojej śmierci będą o nim opowiadać, że stanie się jednym z bohaterów filmu Piraci z Karaibów. Czy taki był jego cel? Zostać zapamiętanym? A może kierowały nim bardziej hedonistyczne pobudki, jak szybkie pieniądze, rum i kobiety, a do historii przeszedł zupełnie przypadkowo? Niestety nie poznamy odpowiedzi na te pytania, gdyż tylko on sam mógłby na nie odpowiedzieć.

OCEAN-TECH

Kaszubska Droga 13 80 -209 CHWASZCZYNO

ja s k i n i e

Kopalnia Soli „Wieliczka” Tekst i zdjęcia Marcin Trzciński

jaskinie

Podejrzewam, że pewnie jak większość z Was, kwiecień miałem taki trochę nurkowy inaczej. Najpierw z Markiem Eyllattem poszukiwałem u wybrzeża Libanu wraku HMS Victoria*, a potem przyłączyłem się do Shecka Exleya, by rozpocząć eksplorację ciemnych dziur Florydy**. Tam przynajmniej nie bujało.

yłem tego pewien, bo Sheck też nie znosił falowania. Dlatego, gdy zadzwonił telefon, dość niechętnie oderwałem

się od książki. Bo niby co ciekawego mógł przynieść, skoro i tak wszyscy byliśmy uwięzieni w domach? Dzwonił Wojtek, naczelny znaczy, przypomnieć, że czas już nadesłać coś do kolejnego numeru. Racja. Troszkę nad tym rozmyślałem, a że byłem w temacie podziemnych grot, to jakoś na nich się skoncentrowałem.

perfectdiver nr 3(9)/2020

I doszedłem do wniosku, że chyba najciekawsza była Wie-

i naukowo. Czyli najpierw duże śniadanie. Jajecznica, parów-

liczka. Żadne tam jaskiniowe nurkowanie, bez przesady, to

ki, pomidory z cebulką, ogóreczki kiszone i prawie świeży

były wody otwarte, tyle że przeszło 100 metrów pod pozio-

chleb. Czy już wspomniałem o twarożku, paście jajecznej

mem gruntu. Sprawa wyszła zupełnie przypadkiem, gdy po

i wędlinach? Co jak co, ale głodni pod ziemię nie ruszaliśmy.

zajęciach na Archeologii Podwodnej podszedł do mnie jeden

Choć przeciążone mocno brzuchy troszkę utrudniały prze-

ze studentów – Maciek, proponując udział w nurkowaniach

rzucenie tony sprzętu, który musieliśmy zabrać ze sobą na

w wielickiej Komorze Barącza. Cóż, dłuższą chwilę (jakieś

dół. Pół biedy, gdy chodziło o pakowanie i rozpakowywanie

2 sekundy) głęboko się zastanawiałem, by nie wyszło, że tak

wind, ale później, gdy zamieniliśmy się w Łyski z pokładu Idy

mi zależy, a potem powściągliwie pokiwałem głową.

i zaprzęgnięci do przeładowanego wózka zaczęliśmy ciągnąc

Śnieżyca zaczęła się jeszcze przed Częstochową i spa-

go w górę chodnika zrobiło się niewesoło. Potworny skrzyp

dające z nieba ciężkie płatki prawie uniemożliwiały jazdę.

przeciążonych osi tylko początkowo tłumił nasze sapanie

Wszystko i wszyscy wlekli się 30 km/h. Dopiero za Krakowem

i komentarze. Z każdym przebytym metrem jakość puszcza-

przetarło się na tyle, że gdy zajechałem na teren kopalni,

nych wiązanek przybierała jednak na jakości, aż w końcu ich

przywitał mnie piękny, skrzący się w świetle latarni biały

kwiecistość i ekspresja przebiły hałas pojazdu.

puch oraz narastający mróz. Reszty ekipy jeszcze nie było – wlekli się rozciągnięci po ledwie przejezdnych drogach.

Położona 101 metrów pod ziemią Komora Barącza jest magiczna. Wyobraźcie sobie ciemne, oświetlone nielicznymi

Od rana wierciłem się jak młody terier, który nie może

reflektorami wielkie wyrobisko, na którego ginących gdzieś

doczekać się obiecanej zabawy. Na szczęście bardziej do-

w ciemności ścianach porozpinane są pnące się w górę

świadczeni w temacie koledzy podeszli do sprawy spokojnie

drewniane galeryjki pomostów. Dno natomiast wypełnia

perfectdiver nr 3(9)/2020

jasnozielona, skrząca się w poświacie świateł woda. A wła-

do komory kolejnej szkolnej wycieczki. Robienie scen przy

ściwie nie woda, a nasycony roztwór soli, bo nie da się w nim

młodzieży nie mieściło się w moim repertuarze, więc niczym

rozpuścić już nawet jednego, kolejnego ziarenka. To powo-

ratujący ostatkiem sił świat Bruce Willis zataczając się ruszy-

dowało, że z powodu parowania z wody wciąż wytrącały się

łem ku głębszej wodzie.

drobiny opadając w kierunku dna białym „śniegiem”. A także

Dopiero gdy zniknąłem pod powierzchnią mogłem

dawało niesamowity wzrost wyporności, konieczny do skom-

troszkę odsapnąć. Opadłem powoli wzdłuż pionowej ściany

pensowania dodatkowymi kaflami ołowiu. W moim przypad-

w kierunku doskonale widocznego pięć metrów niżej dna

ku nie było to proste, bo klarując sprzęt musiałem gdzieś

przypatrując się drobnym, sześciokątnym kryształom pokry-

wcisnąć 47 kilogramów! Sami spróbujcie upchnąć taką ilość

wającym każdy centymetr skały. Zupełnie zielone dopiero

żelastwa w swoim sprzęcie, a zobaczycie przed jakim staną-

podświetlone mocnym światłem latarki nabierały inten-

łem wyzwaniem. Ale jeszcze ciekawszym było ubranie się

sywnie białej barwy przywdziewając złudną postać kamieni

w to wszystko i dotarcie do wody. Zejście prowadziło przez

szlachetnych. Zatrzymałem się metr nad dnem, przypatrując

niewielką klapę w drewnianym pomoście, pod którą trzy

się solnym osadom, które przybrały najbardziej fantazyjne

niewielkie, strome schodki kończyły się na wielkim, skalno-

kształty pokrywając cały wrzucany przez dziesiątki lat do

solnym kamieniu. Najpierw przesunęliśmy na to wysunięte

wody śmietnik. Trzeba przyznać, że przyroda poradziła sobie

stanowisko „ochotnika”, a potem zaczęliśmy wrzucać z góry

doskonale otaczając górnicze kotwy, pręty, skrzynki rozdziel-

wszystkie zgromadzone uprzednio ciężary, nasłuchując przy

cze, kostkę Bauma i jeszcze parę innych „wynalazków” grubą

tym dźwięków, jakie wydawał usiłujący wszystko złapać Ma-

kołderką solnych kryształów. To wszystko było jak bajka, a ja

ciek. Potem miało już być z górki… ale nie było bo po zało-

przedziwnym zrządzeniem losu znalazłem się w prawdziwej

żeniu na plecy jacketu z tymi wszystkimi kilogramami byłem

kopalni skarbów. I to dosłownie, bo wszędzie, gdzie tylko

gotów się poddać. I pewnie bym to zrobił, gdyby nie wejście

okiem sięgnąć z brył solnych wystawały większe i mniejsze

reklama

monety. Dziesiątki, setki, tysiące… Jedne jeszcze w stanie pozwalającym na ich użycie jako środka płatniczego, inne tak przeżarte przez sól i czas, że nie pozwalały na odcyfrowanie ani nominału, ani kraju pochodzenia. Chwilę jeszcze kręciłem się nad dnem chłonąc niezwykłość podwodnego królestwa, a potem zabraliśmy się z Mariuszem do roboty. Zlecenie było proste – wytachać cały ten bałagan na powierzchnię, zostać mogą tylko monety. Magia prysła w oka mgnieniu, dosłownie jak wyłączone światło. Widoczność spadła do zera a wyrywanie czterometrowych kotw z dna okazało się znacznie trudniejsze niż to sobie początkowo wyobrażaliśmy… * Mark Eyllatt Gladiator Oceanu – wydawnictwo Wielki Błękit, 2009 ** Sheck Exley, Autobiografia pod ciśnieniem – wydawnictwo Mayfly, 2009

p l a n e ta z i e m i a

Krokodyl bez nóg Tekst agata turowicz

Zdjęcia wojciech zgoła

na, ponieważ potrafi przeżyć nawet do

Najczęściej spotkać go można między gęstymi podwodnymi

7 lat. Szczupaki uważane są za jedne

zaroślami, nieruchomo, idealnie wisząc w toni, zdaje

z najbardziej żarłocznych gatunków

się być niewidoczny wśród zielono brązowych łodyg

ryb. Mówi się, że dorastające osobniki

pałki wąskolistnej. Szczupak – bo o nim właśnie mowa

potrzebują zjeść nawet od 4 do 6 kg po-

– w taki sposób cierpliwie czeka na swoją ofiarę.

karmu na kilogram przyrostu masy ciała! Dzięki niesamowitej budowie szczęki, w której znajduję się kilkaset niewielkich

zębów i która ma bardzo dużą rozwar pewnością większość nurków spo-

że często jest on niewidoczny. Jasno-

tość, szczupaki mogą zjeść rybę swoich

tkała już szczupaka na swojej pod-

zielony kolor i ciemne plamy na ciele

gabarytów. Dodatkowo wszystkie zęby

wodnej drodze. Jest to gatunek typowo

pozwalają mu wtopić się w podwodne

ułożone są od wewnątrz, co powoduje,

jeziorny (spotykany również w rzekach),

gęstwiny. Zazwyczaj osiąga długość

że ofiary szczupaków mają nikłe szanse

spędzający większość czasu na płytkich

1,5 metra i masę 10 kg. Spotkanie

na wydostanie się z ich paszczy. Duży

wodach schowany pośród roślinności.

większego osobnika to nie lada wyczyn.

pysk i wilczy apetyty sprawiają, że u tego

Jego specyficzne ubarwienie sprawia,

Traktowany jest jako ryba długowiecz-

gatunku bardzo często obserwowane

planeta ziemia

jest zjawisko kanibalizmu. Żaden sza-

ko znajduje się w jego zasięgu. Czasem

Najbardziej aktywne szczupaki moż-

nujący się szczupak nie pogardzi dorod-

zdarza mu się gonić zbyt natarczywego

na spotkać o zmierzchu lub o świcie, dla-

nym kuzynem z tego samego gatunku.

nurka. Bywają jednak takie dni, kiedy

tego najlepszą okazją, aby natknąć się

Przez niektórych szczupak nazywa-

szczupaki oddają się błogiemu lenistwu.

na te największe osobniki jest wybrać się

ny jest krokodylem bez nóg, ponieważ

Wtedy zamiast cierpliwie wyczekiwać

na nurkowanie nocne. Wtedy szanse na

całe dnie spędza spokojnie wyczekując

najlepszej ofiary zadowala się tym co

podziwianie tej majestatycznej ryby są

na swoją ofiarę. Kiedy jednak zdobycz

akurat obok niego przepływa. Jest to też

zdecydowanie największe. Co ciekawe

pojawi się na horyzoncie błyskawicznie

znakomita okazja dla nurków, aby móc

czasami szczupaki wpływają również do

i niczym torpeda rusza do ataku. Zale-

go dokładnie obejrzeć.

wód Morza Bałtyckiego.

dwie jedno machnięcie płetwą ogonową pozwala mu uzyskać przyspieszenie nawet 50 m/s2! W osiągnięciu dużej prędkości w krótkim czasie pomaga mu również gwałtowne wypchnięcie wody z jamy skrzelowej. Szczupaki bywają czasem bardzo agresywne i wcale nie tak trudno je sprowokować. Zdenerwowany szczupak może zacząć atakować wszystko co tyl-

p l a n e ta z i e m i a

tasza Czyli jak spotkać pod wodą zająca Tekst i zdjęcia bartek pszczółkowski

Tasza – nazwa:

łacińska:

Cyclopterus Lumpus

angielska:

Lumpsucker/ Lump fish

niemiecka:

Seehase

czeska:

Hranáč šedý

francuska:

Lompe/ Lump

planeta ziemia

urkując w zimnych wodach jednego z największych,

Samica jest zazwyczaj zielonkawej barwy i większa od

najgłębszych fiordów na świecie – Sognefjord – spotka-

samca. Składa do czterystu tysięcy jaj w pakietach. Jaja

łem niesamowite zwierzę. Zając to czy Ryba, sam nie wiem?

pojawiają się najczęściej na wiosnę na płyciznach, między

Przyklejona do skalnego podłoża bardzo solidnie jakby przy-

kamieniami, kiedy to Tasza przypływa z głębin otwartego

ssawką, czuwała przy złożonej na skale ikrze.

morza czy oceanu.

Lumpsucker czyli Tasza, ryba z gatunku Skorpenokształtnych jest jedynym przedstawicielem rodzaju Cyclopterus.

W tym związku samiec zachowuje się niesamowicie. Wybarwiony na brązowo z czerwonym i z pomarańczowym

Występuje w północnym Atlantyku od północnego wy-

brzuchem, spędza cały czas przy jajach pilnując ich niczym

brzeża Portugalii do Morza Białego, można ją spotkać rów-

strażnik. Potrafi przytrzymać się podłoża dzięki płaskiej bu-

nież w Bałtyku.

dowie brzucha oraz płetwom przekształconym w przyssaw-

Szczerze mówiąc trochę się wystraszyłem tego zwierzaka,

kę. Czasem podczas odpływu, wody jest tak mało, że samiec

bo przepływając obok, ryba nawet nie drgnęła. Krępa budo-

własnym ciałem chroni ikrę stając się kąskiem dla ptactwa

wa ciała, 3 rzędy wyrostków (wypustek), po każdej stronie

i narażając się na wyschniecie. Byle doczekać do przypływu.

ciała, zastępujące łuskę, dodają jej animuszu. Nic dziwnego,

Istnieją miejsca na świecie, gdzie ikra zająca morskiego, czyli

że zaliczana do szkaradnicowatych, mimo naturalnej brzydo-

Taszy jest delikatesem. Również mięso Taszy jest jadalne,

ty, można u niej zaobserwować bardzo ciekawe zachowanie.

jednak mówi się, że tylko samca.

perfectdiver nr 3(9)/2020

13 luty

24 luty

28 luty

3 marca

6 marca

8 marca

reklama

Duński „Limfjord” kawior to w rzeczywistości ikra Taszy barwiona na czarno by przypominała kawior jesiotra.

Duński „Limfjord” kawior to w rzeczywistości ikra Taszy barwiona na czarno by przypominała kawior jesiotra. W Norwegii, Wielkiej Brytanii oraz Irlandii ikra Taszy tak samo jak ryba, która ją wytwarza jest niedoceniana, a nawet traktowana przez rybaków jako nieużyteczna w przemyśle i gastronomii. Tasza jest rybą przyjazną i często pozwala nurkom na zbliżenie, dzięki tym cechom udało mi się uchwycić w kadrze tatusia Taszę podczas opieki nad jajeczkami :) Ryba ta jest popularnym i docenianym gościem na farmach łososi ze względu na słabość do wszawicy łososiowej Lepeophtheirus salmonis, a jest to powszechny pasożyt i wielu zwierzętom morskim zachodzi za skórę dosłownie i w przenośni. Morska fauna od zawsze mnie zadziwiała i rozbudzała zainteresowania. Przy każdym nurkowaniu staram się obserwować podwodne środowisko, bo wiem, że skrywa wiele tajemnic czekających bym je odkrył. Takich tajemnic jak wyżej opisana Tasza, którą obserwowałem przez dwa miesiące i udało mi się uchwycić rozwój kijanek w jajeczkach. Od bąbelka 3 lutego do ruszających się oczek prawie gotowych do wyklucia. To właśnie kocham najbardziej w nurkowaniu, niewiadomą, która na mnie czeka pod wodą i zawsze zaskakuje.

perfectdiver nr 3(9)/2020

artykuł sponsorowany

Elegancko i praktycznie

Zdjęcie Martin Strmiska

Tak można powiedzieć o komputerach Oceanic

Dlaczego?

Przede wszystkim jest łatwy w obsłudze,

(aplikacja jest dostępna w języku polskim).

a potrzebne w czasie nurkowania wskaza-

Bez wychodzenia z domu, chyba, że na nur-

nia są widoczne bez wielokrotnego klikania.

kowanie, możesz śledzić swoje nurkowania

Ponadto Oceanic chce, byśmy skupili się na

i postępy. Możesz zarządzać i udostępniać

podziwianiu podwodnego świata, wraków

wszystkie swoje dane nurkowe w podróży,

i wszelkich cudów natury. Dlatego tworzy

przed i po nurkowaniu.

i produkuje sprzęt niezawodny, nowoczesny, dostępny i łatwy w użyciu.

Przed wejściem do wody możesz zaplanować z poziomu DiverLog swoje nurkowanie

Patrząc i używając komputera nurkowego

np.: głębokość, ustawienia alarmów, usta-

Oceanic Veo 4.0 zauważymy większy roz-

wienie odpowiedniej mieszanki gazu oraz

miar cyfr i o aż 20% cieńszy profil obudo-

wiele innych ustawień.

wy. Te dwie cechy powodują, że czujemy się bardziej komfortowo. W Veo 4.0 został

Po świetnym nurkowaniu, po bezpiecz-

zainstalowany, opatentowany Dual Algo-

nym wyjściu na powierzchnię, możemy

rytmTM. Posiada 4 tryby pracy i jest przy-

za pomocą aplikacji od razu pobrać swoje

gotowany na 3 gazy. Można dostosować

nurkowanie na urządzenie mobilne. Wy-

mieszankę Nitrox, przełączać wspomniany

świetlić najnowszy, jeszcze „ciepły” profil

wyżej algorytm, podświetlić wyświetlacz, czy

i informacje o nurkowaniu. Do tego można

włączyć alarmy.

później dodać zdjęcia, opis i ustawić sobie to nurkowanie wg lokalizacji, głębokości, czy

Technologia Bluetooth również nie jest mu

np. rodzaju nurkowania. Na koniec możesz

obca. Komputer łączy dowolne urządzenie

poprosić swojego partnera o podpisanie

mobilne z bezpłatną aplikacją DiverLog

w twoim smartfonie zapisanych informacji.

artykuł sponsorowany

To oczywiście nie wszystko. Opatentowany Dual algorytm przez OceanicTM pozwala wybrać taki algorytm dekompresyjny, który najlepiej odpowiada Twoim potrzebom bez narażania bezpieczeństwa. Masz wybór pomiędzy DSAT lub Pelagic Z+. No i ciekawostka. Gdybyś chciał nurkować na wyżej położonych zbiornikach, to w zakresie wysokości 610–4200 m n.p.m. komputer kalibruje się automatycznie.

Cena też jest przyjazna. Veo 4.0 występuje w dwóch kolorach i kosztuje1375,00 zł Zdjęcie Martin Strmiska

Z danych technicznych: • Maksymalna głębokość – 100 m • Żywotność baterii – do 300 h (wymiana przez użytkownika) • Graficzny wskaźnik niskiego poziomu baterii • Pojemność pamięci (ilość nurkowań) – 24 • Cztery tryby działania – zegarek, minutnik, NORM (Powietrze i Nitrox) oraz FREE • Liczba gazów – 3 • Przesyłanie ustawień komputera bezprzewodowo przez BLUETOOTH i aplikację DIVERLOG+ • Automatyczna aktualizacja oprogramowania • Nitrox – 21-100% • Gwarancja – 24 miesiące

Więcej na: www.nurkowanie-ecn.pl

p l a n e ta z i e m i a

Czy delfiny ratują ludzi? Tekst i zdjęcia jakub banasiak

planeta ziemia

Chcemy wierzyć, że delfiny to przyjaciele ludzi, że w wielkim błękicie mamy swoich obrońców i gdy towarzyszą nam w wodzie, nic złego nam nie grozi.

czasie wyprawy nurkowej na Socorro, po jednym

widok i gratka dla każdego pasjonata nurkowania i mor-

z porannych nurkowań, wzięliśmy ze sobą sprzęt

skich drapieżników. Ciekaw byłem, czy dojdzie do jakiejś

ABC i udaliśmy się zodiakiem na poszukiwanie humbaków.

interakcji między oboma gatunkami. Co chwila spogląda-

Marzyło się nam spotkanie oko w oko z długopłetwcami,

łem też w stronę pontonu, bo rekinów przypływało coraz

które przebywały w okolicy z młodymi. Wieloryby wyraźnie

więcej i mimo wszystko czułem się trochę nieswojo. Gdyby

nas jednak unikały i co chwila zwiększały dystans. Dlatego,

cokolwiek niedobrego się wydarzyło... najbliższy szpital jest

gdy w pobliżu pojawiły się delfiny butlonosy, postanowiłem

ponad czterysta kilometrów stąd w kontynentalnej części

wskoczyć do wody i popływać wśród tych sympatycznych

Meksyku, a żaden śmigłowiec nie przyleci przy takim dy-

ssaków. Koledzy na zodiaku odpłynęli kilkadziesiąt metrów

stansie z misją ratunkową... Wyobraźnia zaczęła pracować

dalej, próbując fotografować humbaki a ja mogłem cieszyć

na pełnych obrotach, gdy za moment wszystkie butlonosy

się obecnością kilku towarzyskich butlonosów. Tutejsze

odpłynęły zostawiając mnie samego w towarzystwie coraz

delfiny są potężne, ale jednocześnie spokojne i skore do

bardziej zaciekawionych i coraz liczniejszych rekinów. Na

interakcji z ludźmi. Za chwilę pojawiły się też rekiny – żarła-

szczęście w tym samym momencie wrócili po mnie koledzy

cze jedwabiste. W wodzie zrobiło się tłoczno. Niesamowity

na zodiaku...

perfectdiver nr 3(9)/2020

A co mówią fakty? Rzeczywiście wielokrotnie miały miejsce

Trudno jest ocenić prawdziwą naturę zachowań

sytuacje, gdzie delfiny bądź odganiały rekina, który pojawiał

delfinów ratujących ludzi, zwłaszcza, że

się w pobliżu pływaka czy surfera, bądź towarzyszyły w wo-

nie są dostępne żadne materiały filmowe, które pozwoliłyby na wnikliwszą analizę sytuacji, a autorami relacji są osoby, które przeżyły traumę i otarły się o śmierć.

dzie człowiekowi, aż rekin odpłynął. Odnotowano także przypadki, że delfiny wypychały na powierzchnię tonące osoby. Od dawna wiadomo, że delfiny w altruistyczny sposób pomagają sobie nawzajem, wypychają na powierzchnię osłabionego członka stada, podobnie jak czynią to z nowo narodzonym cielęciem, aby mogło wziąć na powierzchni pierwszy wdech. Być może u delfinów jest to instynktowne, gdy widzą, że żywa istota nie daje rady utrzymać się na powierzchni,

Co pewien czas w mediach można znaleźć historię o tym

nabrać powietrza i opada w kierunku dna. Grindwale i butlo-

jak delfin uratował pływaka bądź surfera przed atakiem re-

nosy przejawiają reakcję wypychania na powierzchnię nawet

kina. Trudno określić, ile jest w tym prawdy, a ile naszego

martwych ciał współplemieńców. Zachowania takie zostały

myślenia życzeniowego, wynikającego z jednej strony z an-

dobrze udokumentowane przez naukowców badających

tropomorfizmu, a z drugiej z naszej fascynacji delfinami

różne gatunki delfinów i wielorybów.

i przypisywania im od dawna nadprzyrodzonych cech. Jako

Niekiedy reakcję pomocy może wywołać przedmiot

ludzie chcemy myśleć, że te inteligentne i społeczne zwie-

tylko w zarysach przypominający bezwładne ciało delfina.

rzęta traktują nas w szczególny sposób i chcemy wierzyć, że

Np. w zatoce Sudżuk w Rosji pewien butlonos przez kilka

w oceanie mamy swoich obrońców.

godzin wypychał głową znaleziony kilkukilogramowy kawa-

planeta ziemia

łek padliny. Przerwał tę czynność dopiero, gdy w pobliżu

Jednym z najgłośniejszych incydentów była sprawa Lisy

pojawiła się łódka. Badacze odnotowali przypadki wypycha-

Costello, która w 1992 r. pływała pośród grindwali w pobliżu

nia przez delfiny martwych żółwi czy nawet kłód drewna.

zatoki Kealakekua na Hawajach. Delikatnie dotykała sam-

Swego czasu w kalifornijskim oceanarium butlonosy przez

ca, który odpoczywał na powierzchni. W następnej chwili

9 kolejnych dni „ratowały” 1,5-metrowego rekina o mało co

grindwal złapał ją za nogę i wciągnął pod wodę. W ciągu

nie pozbawiając go w ten sposób życia.

następnych minut, zwierzę wielokrotnie chwytało ją i pusz-

Trudno jest ocenić prawdziwą naturę zachowań delfi-

czało na chwilę, w pewnym momencie nurkując z kobietą na

nów ratujących ludzi, zwłaszcza, że nie są dostępne żadne

głębokość kilkunastu metrów, trzymając cały czas jej stopę

materiały filmowe, które pozwoliłyby na wnikliwszą analizę

w zębach. Lisa Costello ledwo przeżyła spotkanie.

sytuacji a autorami relacji są osoby, które przeżyły traumę i otarły się o śmierć.

Może więc założenie, że ludzi i delfiny łączy wyjątkowa więź i przyjaźń, jest zdecydowanie na wyrost? Niezależnie

Delfiny pomagają nie tylko ludziom. Na wyspie Marco na

od powyższych incydentów miło jest wierzyć, że mamy

Florydzie grupa delfinów przybyła z pomocą zagubionemu

w oceanie swoich „aniołów stróżów”, którzy w ekstremalnej

dobermanowi, który wpadł do kanału i nie mógł się wydo-

sytuacji przypłyną nam z pomocą. Ludziom morza zawsze

stać. Delfiny robiły tyle hałasu, że przyciągały uwagę ludzi

przecież towarzyszyły mity i legendy :)

mieszkających w pobliżu, którzy następnie uratowali psa. Natomiast w Nowej Zelandii samotny delfin Moko uratował dwa kaszaloty karłowate, które utknęły na plaży Mahia. Butlonos odpowiedział na akustyczne wezwanie kaszalotów, zbliżył się do wielorybów i poprowadził ich 200 jardów wzdłuż linii brzegowej, między płyciznami, przez kanał na otwarte morze. Szukając odpowiedzi na pytanie, czy delfiny w szczególny sposób lgną do ludzi i chcą ich chronić warto zadać sobie inne pytanie: Czy były przypadki, kiedy delfiny nie pomogły ludziom? A może wręcz zagrażały ich bezpieczeństwu? Badaczka ssaków morskich Toni Frohoff, dyrektor TerraMar Research w Kalifornii, opisała incydent, w którym delfiny, z którymi pływała w morzu, nagle uciekły, gdy pojawił się rekin i zostawiły ją samą sobie. Z kolei w 2007 roku człowiek, który wpadł do morza w ukraińskiej części M. Czarnego, został zaatakowany przez grupę delfinów butlonosych. Stracił przytomność i o mało co nie utonął. Nie ma wątpliwości, że delfiny są ciekawe ludzi i wydaje się, że szukają kontaktu z człowiekiem. Ale czy tego rodzaju kontakty towarzyskie należy uznać za przyjazne? Spośród 29 dobrze zbadanych samotnych delfinów mających częste kontakty z ludźmi, 13 z nich wykazywało "niewłaściwe, często agresywne zachowania seksualne w stosunku do ludzi”. Wiele z tych delfinów miało zwyczaj wyciągać ludzi do morza, uniemożliwiając im powrót na brzeg, a nawet przyciskać ich do dna. Dwie trzecie z 29 delfinów przejawiało na tyle groźne zachowania wobec ludzi, że spowodowały one pęknięcia śledziony, złamane żebra, utratę przytomności, a w jednym przypadku nawet śmierć turysty. W 1994 r. brazylijski delfin Tião zdołał wysłać 28 osób do szpitala podczas swoich wizyt przy plaży, zanim ostatecznie zabił pływaka João Paulo Moreirę (który był prawdopodobnie pijany i także agresywny wobec Tião).

perfectdiver nr 3(9)/2020

wiedza

Plan działania w sytuacjach awaryjnych EAP – Emergency Assistance Plan Plany awaryjne – na co to komu?

Plan działania w sytuacjach awaryjnych (EAP – Emergency Assistance Plan) lub plan awaryjny jest warunkiem wstępnym skutecznego ratowania poszkodowanego nurka. Obejmuje on natychmiastową pierwszą pomoc na miejscu i leczenie nagłych wypadków, jak również jak najszybszy transport do najbliższej i najbardziej odpowiedniej placówki medycznej. Odpowiedzialność za reakcję na EAP spoczywa na lokalnym operatorze nurkowym.

ako nurek możesz wiele zrobić dla własnego bezpieczeń-

pominają" wymienić filtry kompresora: wszystkie należą do

stwa, ale niektóre rzeczy są poza twoim zasięgiem i musisz

kategorii rażących zaniedbań.

polegać na operatorze nurkowania. Dlatego ważne jest, aby

Tak piękne, na środku oceanu, z dala od cywilizacji, może

zwrócić uwagę na świadomość bezpieczeństwa operatora

się wydawać safari na pokładzie, a tak paskudnie może się

nurkowego, centrum nurkowego lub właściciela łodzi nurko-

odwrócić, gdy nie ma połączenia radiowego, telefony ko-

wej, instruktora nurkowania, kapitana lub innego personelu.

mórkowe nie działają, a załoga zapomniała telefonów sa-

Decydujący może być również wybór miejsca wypoczynku.

telitarnych (lub nawet sprzętu pierwszej pomocy). W tym

W kraju, gdzie ogólne standardy bezpieczeństwa są słabe,

przypadku nie ma możliwości uzyskania natychmiastowej

również operacje nurkowe mogą być pozbawione przepisów

pomocy w razie nagłego wypadku.

i wymogów bezpieczeństwa.

Bez względu na to, czy jest to działalność nurkowa na lą-

Wszędzie czają się braki bezpieczeństwa, a ich konse-

dzie, czy na pokładzie łodzi nurkowej, każdy – także nurkowie

kwencje w nurkowaniu są poważniejsze niż na lądzie. Dive-

– powinien mieć dostęp do informacji, takich jak aktualne

master prowadzi grupę nowicjuszy bez komputerów do ich

numery telefonów do najbliższej komory hiperbarycznej,

limitów; właściciel łodzi nurkowej bez wyposażenia awaryj-

czy numery kontaktowe lekarzy medycyny nurkowej naj-

nego, takiego jak jednostka tlenowa, która jest w stanie do-

bliższego obiektu, lekarzy pogotowia ratunkowego i służb

starczyć 100% tlenu medycznego przynajmniej dwóm nur-

ratunkowych. Utrzymanie tych informacji (aktualnych) jest

kom i przez wystarczający czas; safari na pokładzie statku,

niezwykle ważne, ponieważ adresy, numery telefonów, oso-

którego personel nie jest przeszkolony w zakresie udzielania

by kontaktowe czy drogi dojazdowe często ulegają zmianie.

pierwszej pomocy i pomocy w nagłych wypadkach; sklepy

Jeśli zabraknie jakiegoś ogniwa, łańcuch zostanie przerwany.

nurkowe, które wypożyczają źle utrzymany sprzęt z wadli-

Załoga musi wiedzieć, co robić w nagłych wypadkach. Naj-

wymi zaworami lub brakującymi o-ringami, lub które "za-

szybszy transport i logistyka muszą być jasne. W przypadku,

perfectdiver nr 3(9)/2020

gdy operator posiada kilka łodzi, każda z nich może mieć swój własny EAP i inny dla bazy na lądzie. Aby zwiększyć świadomość w zakresie bezpieczeństwa

jęcia się nurkowania i wiedzieli, czego mogą się spodziewać

i uczynić nurkowanie jeszcze bezpieczniejszym, DAN opra-

podczas jego trwania. Dobry briefing zawiera szczegóły

cował program DSP (Diving Safety Partner). DSP składa się

dotyczące nawigacji, prądów, głębokości i czasu trwania

z 3 poziomów, z towarzyszącym mu modułem HIRA (Hazard

nurkowania, a na pewno nie tylko życia morskiego, które

Identification and Risk Assessment). Inicjatywa ta jest skiero-

prawdopodobnie zobaczycie.

wana w szczególności do operatorów nurkowych, pomaga-

Załoga powinna poinformować nurków, zwłaszcza tych

jąc im w identyfikacji i poprawie obszarów, w których brakuje

niedoświadczonych, że po nurkowaniu nie należy wykony-

im bezpieczeństwa. Operacje nurkowe spełniające wszyst-

wać zanurzeń freedivingowych. Nie zaleca się również kolej-

kie wymagania zyskują widoczność i uznanie w społeczno-

nych głębszych nurkowań w tym samym dniu, ze względu na

ści nurków rekreacyjnych oraz, co najważniejsze, większą

tworzenie się pęcherzyków azotu i zwiększone ryzyko DCS.

liczbę klientów.

Odprawa przed nurkowaniem ma dla nurków ogromne znaczenie, aby uświadomili sobie swoją gotowość do pod-

Zarówno nurkowie profesjonalni jak i rekreacyjni dbają-

Briefingi i odprawy, informacje o wchodzeniu i wychodze-

cy o bezpieczeństwo przed nurkowaniem mogą skorzystać

niu z wody, przystanki bezpieczeństwa, punkty spotkań i pro-

z dalekowzrocznego podejścia operatorów, ponieważ będą

cedury w przypadku zagubienia, a także instrukcje i ostrze-

wiedzieli co zrobić w razie nagłego wypadku lub nawet mogą

żenia dotyczące czynności po zakończeniu nurkowania: to

mu zapobiec.

wszystko są elementy, które należy uwzględnić.

Nurkujmy po cudowne przygody, zawsze bezpiecznie!

TY? KIEDY WYBIERZESZ AAA TY? KIEDY WYBIERZESZ ATY? TY?KIEDY KIEDYWYBIERZESZ WYBIERZESZ SIĘ NA SPACER? SIĘ NA SPACER? SIĘNA NASPACER? SPACER? SIĘ

Aktywność fizyczna poprawia kondycję. Aktywność fizyczna poprawia kondycję. Aktywność fizycznapoprawia poprawiakondycję. kondycję. Aktywność fizyczna Aktywność fizyczna poprawia kondycję. 78% POLAKÓW NIE JEST DOŚĆ

78% NIE JEST DOŚĆ 78%POLAKÓW POLAKÓWNIE NIEJEST JESTDOŚĆ DOŚĆ 78% POLAKÓW 78% POLAKÓW NIE JEST DOŚĆ AKTYWNYCH FIZYCZNIE* AKTYWNYCHFIZYCZNIE* FIZYCZNIE* AKTYWNYCH FIZYCZNIE* AKTYWNYCH AKTYWNYCH FIZYCZNIE*

Ύ t,K͘ <ĂŶƚŽƌ WƵďůŝĐ ŶĂ ǌůĞĐĞŶŝĞ DŝŶŝƐƚĞƌƐƚǁĂ ^ƉŽƌƚƵ ŝ dƵƌǇƐƚǇŬŝ͕ ͣWŽǌŝŽŵ ĂŬƚǇǁŶŽƑĐŝ ĮǌǇĐǌŶĞũ WŽůĂŬſǁ ϮϬϭϴ͘͟ Ύ t,K͘ <ĂŶƚŽƌ WƵďůŝĐ ŶĂ ǌůĞĐĞŶŝĞ DŝŶŝƐƚĞƌƐƚǁĂ ^ƉŽƌƚƵ ŝ dƵƌǇƐƚǇŬŝ͕ ͣWŽǌŝŽŵ ĂŬƚǇǁŶŽƑĐŝ ĮǌǇĐǌŶĞũ WŽůĂŬſǁ ϮϬϭϴ͘͟ Ύ t,K͘ <ĂŶƚŽƌ WƵďůŝĐ ŶĂ ǌůĞĐĞŶŝĞ DŝŶŝƐƚĞƌƐƚǁĂ ^ƉŽƌƚƵ ŝ dƵƌǇƐƚǇŬŝ͕ ͣWŽǌŝŽŵ ĂŬƚǇǁŶŽƑĐŝ ĮǌǇĐǌŶĞũ WŽůĂŬſǁ ϮϬϭϴ͘͟ Ύ t,K͘ <ĂŶƚŽƌ WƵďůŝĐ ŶĂ ǌůĞĐĞŶŝĞ DŝŶŝƐƚĞƌƐƚǁĂ ^ƉŽƌƚƵ ŝ dƵƌǇƐƚǇŬŝ͕ ͣWŽǌŝŽŵ ĂŬƚǇǁŶŽƑĐŝ ĮǌǇĐǌŶĞũ WŽůĂŬſǁ ϮϬϭϴ͘͟

www.rehasport.pl www.rehasport.pl www.rehasport.pl www.rehasport.pl www.rehasport.pl

Rehasport Ύ t,K͘ <ĂŶƚŽƌ WƵďůŝĐ ŶĂ ǌůĞĐĞŶŝĞ DŝŶŝƐƚĞƌƐƚǁĂ ^ƉŽƌƚƵ ŝ dƵƌǇƐƚǇŬŝ͕ ͣWŽǌŝŽŵ ĂŬƚǇǁŶŽƑĐŝ ĮǌǇĐǌŶĞũ WŽůĂŬſǁ ϮϬϭϴ͘͟ Rehasport Rehasport Rehasport tĂƌƐǌĂǁĂ͕ WŽǌŶĂŷ͕ 'ĚĂŷƐŬ͕ <ŽŶŝŶ tĂƌƐǌĂǁĂ͕ WŽǌŶĂŷ͕ 'ĚĂŷƐŬ͕ <ŽŶŝŶ tĂƌƐǌĂǁĂ͕ WŽǌŶĂŷ͕ 'ĚĂŷƐŬ͕ <ŽŶŝŶ tĂƌƐǌĂǁĂ͕ WŽǌŶĂŷ͕ 'ĚĂŷƐŬ͕ <ŽŶŝŶ

Rehasport tĂƌƐǌĂǁĂ͕ WŽǌŶĂŷ͕ 'ĚĂŷƐŬ͕ <ŽŶŝŶ

p l a n e ta z i e m i a

Świat bez rekinów? Dr. iris ziegler, sharkproject international

Czy jako obywatele UE możemy aktywnie przyczynić się do zapobiegania następnej katastrofie, która uderzy w nasze oceany, a tym samym całą ludzkość?

perfectdiver nr 3(9)/2020

ażdego roku na świecie zabija się od 63 do 273 milionów

i produktywnych ekosystemów morskich. Nasze oceany są

rekinów, a wiele gatunków jest coraz bardziej zagrożo-

nie tylko głównym źródłem zaopatrzenia w żywność i białko,

nych. W 2019 r. Raport Narodów Zjednoczonych o różno-

ale są także niezbędne dla globalnego klimatu i produkcji

rodności biologicznej ostrzegł, że ponad 30% wszystkich

tlenu, ponieważ magazynują ogromne ilości gazów cieplar-

znanych gatunków rekinów i płaszczek jest zagrożonych

nianych każdego dnia i odpowiadają za około 60% światowej

wyginięciem w ciągu następnych dziesięcioleci!

produkcji tlenu.

W 2020 r. już 82 z 494 ocenianych gatunków rekinów

Globalnie rekiny znalazły się na celowniku człowieka ze

zostało wymienionych jako zagrożone i wpisanych na „czer-

względu na mięso i olej z wątroby. Giną w ogromnej liczbie

woną listę gatunków zagrożonych” Międzynarodowej Unii

jako tak zwane „niechciane przyłowy” w komercyjnych poło-

Ochrony Przyrody (IUCN).

wach tuńczyka, miecznika i innych owoców morza.

Gwałtowna erozja populacji rekinów na całym świecie ma

Jednak największym zagrożeniem dla ich przetrwania jest

poważne i nieodwracalne skutki dla naszej planety. Ponie-

praktyka odcinania płetw. Wysoka wartość i ogromne zy-

waż wiele rekinów jest drapieżnikami na końcu łańcucha po-

ski z płetw są głównym czynnikiem napędzającym zarówno

karmowego, odgrywają ważną rolę w utrzymaniu zdrowych

ukierunkowane połowy rekinów, jak i niechęć flot rybackich

planeta ziemia

cana z powrotem do morza. Zwierzę opada na dno, ponieważ nie może już pływać i umiera z powodu uduszenia lub jako ofiara innych drapieżników. To straszne marnowanie życia zwierząt morskich. Przeczy wiarygodnym ocenom zasobów i skutecznym środkom ochrony rekinów, ponieważ ani liczba zabitych zwierząt, ani gatunków złowionych nie jest zgłaszana dla takich połowów NNN (nielegalnych, nieraportowanych i niezarządzanych). W związku z tym wiele narodów i niektóre regionalne organizacje ds. Rybołówstwa (RFMO) wprowadziły przepisy zapobiegające tej destrukcyjnej, ale wysoce dochodowej praktyce odcinania płetw na morzu, wymagając, aby wszystkie rekiny wyładowano z „płetwami naturalnie przymocowanymi” do ich ciała. Tylko wtedy władze mogą zweryfikować w porcie czy obcinanie płetw rzeczywiście nie miało miejsce i czy liczba płetw na pokładzie statków rzeczywiście odzwierciedla liczbę rekinów złowionych przez statek. Taka polityka FNA jest obowiązkowa na pokładzie wszystkich statków pływających pod banderą UE i na wszystkich wodach europejskich od 2013 r. Była to znaczna poprawa w stosunku do poprzedniego rozporządzenia, ale nadal pozwala na obcinanie płetw w porcie i handel nimi w całej Europie i UE, zaspokajając w ten sposób duże zapotrzebowanie Azji na zupę z płetw rekina. Co więcej, kontrole na morzu są wykonywane za rzadko i często prawie niemożliwe do przeprowadzenia, co powoduje ogólnie niski nadzór nad egzekwowaniem przepisów nawet na wodach UE. Podczas morskiego przeładunku płetw na inne statki, które następnie rozładowywane są w krajach bez obowiązującej polityki FNA, np w Namibii, zapewnia również ukrycie w celu obejścia tego rozporządzenia. Nielegalnie uzyskane płetwy są trudne do zidentyfikowania, a identyfikacja gatunków na podstawie izolowanych płetw często wymaga czasochłonnej i kosztownej analizy. Dlatego handel płetwami i zagrożonym gatunkami jest łatwą do zmiany na bardziej selektywne narzędzia połowowe lub w celu uwolnienia życia rekinów złowionych jako przyłów.

i powszechną praktyką. Oprócz tego, że jesteśmy głównym węzłem tranzyto-

Rzeczywiście płetwy osiągają ogromne zyski na rynku,

wym dla płetw z Ameryki Południowej do Azji Południo-

podczas gdy mięso większości rekinów jest prawie bezwar-

wo-Wschodniej, to my, Europejczycy i UE, jesteśmy odpo-

tościowe, niesmaczne, a nawet stanowi zagrożenie dla ludz-

wiedzialni za gigantyczną eksploatację oceanów! UE jest

kiego zdrowia. Pomimo tego praktyka odcinania płetw jest

światowym liderem w dziedzinie połowów rekinów z liczbą

nadal szeroko rozpowszechniona, choć oficjalnie zakazana

112 000 ton metrycznych (Mt) złowionych rocznie przez

w wielu obszarach.

Hiszpanię, Portugalię i Francję razem, a zatem więcej niż

Odcinanie płetw oznacza, że płetwy piersiowe rekina,

Indonezja, zajmując drugie miejsce w globalnym rankingu.

ogon i płetwy grzbietowe są odcinane na morzu, podczas

Większość płetw rekinów jest eksportowana do Azji

gdy zwierzę może jeszcze żyć. Przez to, że płetwy mogą być

i sprzedawana tutaj z wysokim zyskiem, a na przykład Hisz-

sprzedawane po 25 razy wyższych cenach niż mięso rekina

pania jest jednym z wiodących dostawców płetw rekina nie-

i wymagają niewielkiej powierzchni magazynowania, tylko te

bieskiego do Azji Południowo-Wschodniej, z 3490 mln płetw

są zatrzymywane, podczas gdy reszta zwierzęcia jest wyrzu-

rocznie w latach 2000–2011.

perfectdiver nr 3(9)/2020

Płetwy są sprzedawane głównie do zupy z płetwy re-

A teraz wszyscy obywatele UE mogą korzystać ze swoich

kina, która nadal jest symbolem statusu w Azji Południo-

praw i głosować za wprowadzeniem takiego rozporządzenia

wo-Wschodniej i sprzedawana w restauracjach za 90 euro

przez parlament UE i zakazać handlu płetwami w UE!

za miskę. Podsumowując, wszystkie inicjatywy zmierzające do za-

Europejska inicjatywa obywatelska „Stop Finning – Stop

przestania odcinania płetw i zakończenia strasznej eksplo-

the Trade” zaczęła zbierać podpisy 1 lutego 2020 r., żądając,

atacji naszych oceanów dla małej, ale bardzo lukratywnej

aby rozporządzenie „Naturalnie przywiązane płetwy” w Unii

części z tych zwierząt, pozostaną nieefektywne, jeśli nie uda

Europejskiej miało zostać rozszerzone na eksport, import

nam się powstrzymać handlu płetwami! Import, eksport

i tranzyt rekinów i płaszczek zakazując w ten sposób han-

i tranzyty mogą być znacznie lepiej kontrolowane ze strony

dlu płetwami.

firm handlowych i podlegać lepszemu egzekwowaniu niż wszystkie powzięte środki na morzu.

Obywatele UE mają teraz rok na zebranie wymaganego mi-

Dlatego powstrzymanie handlu płetwami w UE będzie

liona głosów na poparcie żądanej zmiany wymagającej zakoń-

najskuteczniejszym sposobem na powstrzymanie tego

czenia handlu płetwami rekinów w Unii Europejskiej, w tym

okrutnego biznesu w Europie i UE i zaprzestania bycia jego

importu, eksportu oraz tranzytu płetw innych niż naturalnie

beneficjentem. Wiele innych krajów rzeczywiście wprowa-

przymocowanych do ciała zwierzęcia, obywatele ci dążą do

dziło już takie zakazy handlu: 14 stanów USA już zakaza-

wzmocnienia ram prawnych UE. Jeżeli ich wysiłki się powiodą,

ło handlu płetwami, a w czerwcu 2019 r. Kanada stała się

Komisja Europejska może wówczas podjąć decyzję o zapropo-

pierwszym krajem grupy G7, który zakazał importu i eks-

nowaniu nowego rozporządzenia, aby osiągnąć ten cel.

portu płetw rekinów na swoim terytorium. Także obywatele

Obywatele Europy mają moc wykazania woli decydentom

we wszystkich częściach świata coraz częściej domagają się

UE do silniejszej ochrony dzikiej przyrody. W czasach, gdy

zakończenia tak okrutnych i bezużytecznych praktyk. Dlate-

społeczność naukowa regularnie bije na alarm o gwałtownej

go Europa musi pójść w ich ślady!

erozji różnorodności biologicznej i zagrożeniach związanych

planeta ziemia

ze zmianami klimatu, nie mamy innego wyboru, jak zmienić nasze wzorce produkcji i konsumpcji. Najwyższy czas zakończyć handel płetwami rekinów w Europie! W związku z tym inicjatywa obywatelska wzywa wszystkich obywateli UE do bycia częścią rozwijającej się społeczności na rzecz lepszej przyszłości ze zdrowymi oceanami i do podpisania inicjatywy na stronie internetowej UE za pośrednictwem tego linku do kodu QR:

https://eci.ec.europa.eu/012/public Ta inicjatywa obywateli UE jest wspierana przez ponad 30 ekologicznych organizacji pozarządowych, w tym SEA SHEPHERD, SHARKPROJECT, BLOOM, Blue Sharks, APECE, iSea, Environmental Justice Foundation (EJF), Global Shark Conservation Initiative (TGSCI), STOP FINNING, Sharks Mis-

pomnożonej przez 750. W przypadku Polski na przykład do

sion Francja, Sharks Educational Institute (SEI), Aktionsgeme-

osiągnięcia tego progu potrzeba 38 250 głosów.

inschaftArtenschutz (AGA), Mundus maris, Gesellschaftzur-

Więcej informacji o samej inicjatywie obywatelskiej, wię-

Rettung der Delphine, Deutsche Meeresstiftung, Deutsche

cej faktów oraz o tym, kto jest inicjatorem i zwolennikiem tej

StiftungMeeresschutz (DSM), Shark Savers Niemcy, The Dol-

inicjatywy, można znaleźć na stronie:

phins 'Voice, Pro WildST SS i kilka stowarzyszeń VD… i wiele innych organizacji dołącza. Aby jednak odnieść sukces, europejska inicjatywa obywatelska musi zgromadzić co najmniej milion sygnatariuszy i osiągnąć próg dla co najmniej siedmiu państw członkowskich. Progi te odpowiadają liczbie posłów do Parlamentu Europejskiego wybranych w każdym państwie członkowskim

https://stop-finning.eu

perfectdiver nr 3(9)/2020

p l a n e ta z i e m i a

Wszędobylskie krzyżówki Tekst i zdjęcia wojciech jarosz

Krzyżówki potrafią rozpędzać się w locie do nawet 90 km/h!

Są niemal wszędzie! Pływają po wodach słodkich i słonych półkuli północnej, od Europy po Azję, od Skandynawii po Afrykę Północną. Krzyżówki

o tego powszechne występowanie w obrębie miejscowości, niezależnie czy jest to centrum Nowego Jorku czy

stawek w Miłosnej koło Pasłęka. Wszystko to czyni krzyżówkę nie tylko najliczniejszą kaczką, ale i najbardziej rozpoznawalną. Nie sposób nie znać krzyżówki!

spotkamy nawet na Grenlandii, są również bardzo

Co prawda, nie zawsze wszyscy wiemy, że krzyżówka to

liczne w Ameryce Północnej. Na antypody, do

prawidłowa nazwa gatunkowa, ale nawet jeśli usłyszymy

Australii i Nowej Zelandii, zaciągnął je człowiek, gdzie są uznawane za gatunek inwazyjny.

określenie dzika kaczka, to najczęściej myślimy o krzyżówce właśnie. Dzikich, czyli dziko żyjących gatunków kaczek oczywiście jest cała menażeria, ale żaden z gatunków nie jest tak dobrze znany ludzkości, szczególnie tej jej części, która ptaki

planeta ziemia

…spotkamy je na wodach słodkich i słonych. W środowisku naturalnym i antropogenicznym. Co ciekawe, te które wybrały życie blisko ludzi, np. w parkach miejskich, przedstawicieli rodu człowieczego praktycznie się nie boją, podczas gdy te bytujące w warunkach bardziej naturalnych, są lękliwe i pierzchliwe.

samo, co ochrona środowiska, ekologia to niezwykle szeroka dziedzina nauk przyrodniczych zajmująca się badaniem zależności między organizmami (osobnikami i populacjami) oraz między organizmami a środowiskiem. Jedynie drobna część badań ekologów dotyczy zmian w środowisku wywołanych działalnością człowieka. Z tej perspektywy termin np. „ekologiczny papier toaletowy” (a ekologiczne już było chyba niemal wszystko) nie jest najszczęśliwszym określeniem, choć pewnie już po ptakach i ekologia w społecznym rozumieniu tego terminu pozostanie równoważna ochronie środowiska. Koniec końców i biologowie najpewniej będą musieli ścierpieć takie zbitki słowne, sami narażając się na co najmniej niezrozumienie mówiąc o produktach przyjaznych środowisku, zamiast o „wyrobach ekologicznych”. Trzeba jednak być szczerym i dodać, że definicji ekologii w historii pojawiało się naprawdę wiele – zadanie domowe: sprawdzić co pod terminem „ekologia” kryje się w encyklopedii – może być Wikipedia, a dla lubiących kontakt ze słowem drukowanym, ciężkie tomiszcze w sztywnej oprawie. Koniec dygresji. Wracając do eurybiontów, a właściwie do krzyżówek, najlepszym dowodem na ich szeroką tolerancję wielu czynników środowiskowych jest właśnie ich kosmopolityczność. Również to, że spotkamy je na wodach słodkich i słonych. W środowisku naturalnym i antropogenicznym. Co ciekawe, te które wybrały życie blisko ludzi, np. w parkach chętnie obserwuje i to nie tylko na rożnie lub w potrawce. Co

miejskich, przedstawicieli rodu człowieczego praktycznie

takiego wyróżnia ten gatunek spośród innych, co sprawia, że

się nie boją, podczas gdy te bytujące w warunkach bardziej

krzyżówki są wśród nas? Dlaczego nie widujemy w naszym

naturalnych, są lękliwe i pierzchliwe. Niejednokrotnie serce

sąsiedztwie równie często krakw, cyraneczek, rożeńców

skakało mi do gardła, gdy wędrując po nadwodnych chasz-

czy świstunów? Za sukcesem krzyżówek w opanowywaniu

czach nie zauważałem dobrze maskujących się krzyżówek,

świata stoi, jakżeby inaczej, wiele czynników. Skoro widuje-

a te nagle podrywając się do lotu w panicznej ucieczce po-

my je blisko nas, możemy z pewnością uznać te kaczki za

wodowały, że i mnie trochę z tej paniki się udzielało (na

elastyczne pod względem wyboru siedlisk i miejsc do gniaz-

szczęście tylko na moment, ale adrenalina już zazwyczaj

dowania. Są, jak określa się to w ekologii, eurybiontami, czy-

zdążyła popłynąć szerokim strumieniem do wszystkich za-

li organizmami tolerującymi szersze spektrum czynników

kamarków mojego ciała). Taka trochę terenowa pobudka,

środowiskowych. Dygresja edukacyjna: ekologia to nie to

można by powiedzieć.

perfectdiver nr 3(9)/2020

Ubarwienie godowe samców umożliwia łatwe odróżnienie ich od samic

Do opanowania zbiorników wodnych niemal całego

mogą liczyć na miękką ściółkę, która skutecznie amortyzuje

świata przyczyniła się też strategia rozrodcza krzyżówek.

ich przyziemienie. Duża wyjściowa liczba krzyżówkowych

Samica złożyć może do 12 jaj, choć zdarza się, że w gnieździe

kaczątek często zmniejsza się z czasem, bo długa jest lista

jest ich więcej, bo niektóre samice składają jaja do gniazd

drapieżników (w zasadzie z każdej gromady kręgowców,

koleżanek. Młode pojawiają się po ok. 4 tygodniach i od

łącznie z rybami) polujących na nie. Jeżeli młoda kaczka

razu gotowe są podążać za matką, a część młodych musi

przetrwa swój pierwszy sezon, staje się w zasadzie kaczką

wykazać się na samym początku swego życia nie lada od-

dojrzałą. Już w drugim roku życia mogą bowiem krzyżówki

wagą. W związku z niewielką dostępnością miejsc lęgowych

zabierać się za rozmnażanie. Zwyczaje godowe i zachowania

w miastach, krzyżówki potrafią składać jaja w dziuplach, ale

rozrodcze krzyżówek oceniane z człowieczej perspektywy

i balkonowych skrzynkach na kwiaty, niekoniecznie wybie-

wydają się cokolwiek brutalne. Powszechnie dochodzi do

rając tylko najniższe piętra wysokich bloków. Niezależnie

napaści na tle seksualnym. Tę wymuszoną kopulację, której

od wysokości młode wyskakują z gniazda za matką, tyle że

towarzyszy użycie siły, bez wątpienia można określić gwał-

w przeciwieństwie do niej, wobec braku wykształconych

tem. Otóż samica atakowana w celach matrymonialnych

skrzydeł, machanie nimi nie spowalnia w sposób znaczący

przez napędzanego hormonami samca może nawet zostać

ich spadania (czyli v = g×t, gdzie g = 9,8 m/s2). Nieco zwięk-

przez niego utopiona – taka to dramatyczna moc kaczych

szyć opór podczas spadania mogą co najwyżej rozpostarte

miłosnych uniesień. Pikanterii całej sprawie dodaje fakt, że

błony pławne między palcami stóp. Przeżywają ten swój

narząd kopulacyjny samca jest zaskakująco długi, bo sięga

pierwszy „lot”, choć nie zawsze mają tak przyjemne lądowa-

20 cm, a gotowy staje się do pełnienia swej roli w mgnieniu

nie jak ich kuzyni gągoły. Kaczki te gnieżdżą się w dziuplach,

oka! Dodatkowo ma kształt korkociągu… Samice ewolucyj-

ale w lasach. Gdy wyskakują więc z wysokości nawet 20 m

nie przystosowały się w taki sposób, że ich drogi rodne mają

planeta ziemia

Ozdobą samicy jest piękne lusterko na skrzydłach

również skomplikowaną strukturę, z licznymi bocznymi odgałęzieniami, które mają być pułapką i dla penisa, i dla nasienia (tego niechcianego). Gdy chutliwe kaczory nie znajdą samic swojego gatunku, nie wybrzydzają. Romansują z kaczkami innych gatunków.

Gdy chutliwe kaczory nie znajdą samic swojego gatunku, nie wybrzydzają. Romansują z kaczkami innych gatunków. Owoce tychże

Owoce tychże romansów, czyli hybrydy, niejednokrotnie

romansów, czyli hybrydy, niejednokrotnie

płodne, stają się faunistyczną zagadką dla entuzjastów

płodne, stają się faunistyczną zagadką dla

podglądania ptaków. Jest to proceder na tyle częsty, że w niektórych ptasich przewodnikach można znaleźć wska-

entuzjastów podglądania ptaków.

zówki jak rozpoznawać i odróżniać częstsze, nomen omen, krzyżówki krzyżówek z kaczkami innych gatunków, w tym z kaczką domową. Takie mieszańce w gwarze ornitologicz-

nie stracił chęci na… randkę. Resztę można sobie wyobrazić.

nej nazywa się sołtysami. Skądinąd, jedna z teorii dotyczą-

Powstała nawet publikacja naukowa na ten temat, co dopro-

cych pochodzenia nazwy krzyżówek nawiązuje do fenome-

wadziło jej autora do niekoniecznie pożądanej przez badaczy

nu miłości międzygatunkowej.

nagrody Ig Nobla w 2003 r. Co więcej, co roku obchodzony

Zamykając wątek kaczych namiętności i popędów jeszcze

jest we wspomnianym muzeum Dead Duck Day (istnieje na-

o jednej sprawie. W 1995 przyrodniczy świat obiegła infor-

wet strona internetowa poświęcona tej historii). Trochę się

macja o pierwszym zarejestrowanym przypadku homosek-

boję, że po przeczytaniu tego tekstu być może już nigdy nie

sualnej nekrofilii u krzyżówek. W skrócie: jeden kaczor ucie-

będziemy spoglądać na krzyżówki tak jak dotychczas, kar-

kał przed drugim i rozbił się o szybę muzeum przyrodniczego

miąc je z dziećmi w parku (byle nie chlebem!). Dla ocieplenia

w Rotterdamie. Stracił w ten sposób życie, ale goniący go

wizerunku kaczorów dodam, że pomimo iż z reguły samce

perfectdiver nr 3(9)/2020

Dziób krzyżówki to świetnie działający cedzak

Fizjologia umożliwia kaczkom pływanie w zimnej wodzie i stanie na lodzie bez ryzyka nabawienia się odmrożeń

reklama

Krzyżówki odpoczywają chętnie ukrywając się wśród szuwarów

Twoje radio w trasie ...na nurkowanie

Krzyżówki odbywają jeden lęg w roku, a pisklętami zajmuje się samica

opuszczają samice po złożeniu przez nie jaj, to zdarzają się rycerskie w swej postawie osobniki towarzyszące swej wybrance również po wylęgu piskląt. Na koniec kilka faktów charakteryzujących krzyżówki. Pożywienie, głównie roślinne, zdobywają zbierając je z powierzchni. Nie należą do chętnie nurkujących zwierząt, choć potrafią, ograniczając się co najwyżej do zanurzania głowy i szyi, pozostawiając uniesiony kuper nad wodą – podobnie jak np. czynią to łabędzie. Krzyżówka potrafi nieźle latać. Może osiągać nawet 90 km/h i zazwyczaj nie wznosi się zbyt wysoko. Zdarzyło się spotkanie samolotu rejsowego z krzyżówką na ponad 6 tys. m. Więcej czasu (poza przelotami) spędza jednak na wodzie. Czasami całkiem zimnej, łącznie z wodą w postaci stałej. Jak to jest, że nie marzną jej wtedy nogi? Tajemnica tkwi w wymiennikach przeciwprądowych, które funkcjonują nie tylko u krzyżówek, ale u większości ptaków, a także ryb. Rzecz w tym, że tętnice i żyły położone są blisko siebie, więc ciepła krew tętnicza płynąca do stóp ogrzewa tę powracającą. Różnica temperatury może wynosić niekiedy i ponad 30 stopni! Spotykając nad wodą krzyżówki, czyli przodków kaczek domowych, gratulujcie im sukcesu ewolucyjnego!

perfectdiver nr 3(9)/2020

o k i e m ż ó ł to d z i o b a

Pianka Jak wybrać i dopasować

Tekst margita Ślizowska

Zdjęcia wiktor zdrojewski

Przed wyjazdem na snorklowanie warto zaopatrzyć się w neoprenową piankę. Ze względu na różnorodność funkcji, które spełnia – taka pianka przyda się każdemu.

1. Zapewnia ochronę termiczną (w wodzie marzniemy ok. 25 razy szybciej).

(koszulka chroniąca klatkę piersiową), overal (pianka z długimi rękawami i nogawkami), bluzę neoprenową (z wygod-

2. Chroni przed oparzeniami słonecznymi (plecy/ ramiona).

nym zapięciem z przodu). Wszystkie o grubości od 1 mm do

3. Chroni przed otarciami (ostra rafa koralowa, meduzy),

2,5–3 mm. Tym, którym zawsze gorąco polecam “kostium”

które goją się długo i są bolesne.

z lajkry zakrywający większość ciała tzw. skin. Jeżeli ktoś jest

4. Lepsza identyfikacja osoby snorklującej (kolory).

zmarzluchem lub zamierza snorklować w bardzo zimnej

5. Jest niewielkim źródłem wyporu, bo (w uproszczeniu)

wodzie – polecam piankę nurkową (3–7 mm), którą można

neopren to pęcherzyki powietrza zatopione w gumie, które na powierzchni wody nie podlegają kompresji.

zakładać warstwowo. Reasumując, przy wyborze pianki (snorkeling/ nurkowanie) powinniśmy zwrócić uwagę na: grubość i elastyczność

Piankę dobieramy w zależności od jej grubości i tego, co

neoprenu, rodzaj wyściółki wewnętrznej, manszety, sposób

ma zakrywać. W popularnych sklepach sportowych znaj-

łączenia warstw, sposób zapinania, wzmocnienia, a przede

dziemy: short (z krótkimi rękawami i nogawkami), żyletę

wszystkim – na odpowiednie jej dopasowanie.

okiem żółtodzioba

Przykładowe grubości pianek vs zakresy temperatur wody wyglądają następująco: ●● Skin, 1,5–2 mm: wody bardzo ciepłe (temperatura wody powyżej 28°C) np. Indonezja ●● 3 mm: wody ciepłe (temperatura wody powyżej 25°C) np. Egipt latem/ wczesną jesienią

siadają suwaki (nadgarstki, kostki, szyja). W czasie zakładania można je rozpiąć, a tuż przed nurkowaniem zapiąć – idealnie doszczelniając całość kombinezonu. Domowym sposobem ułatwiającym wciąganie nogawek i rękawów dopasowanej pianki jest metoda “na woreczek”. Mocną, plastikową reklamówkę zakładamy na stopę (dłoń) i wkładamy w nogawkę

●● 5 mm: wody umiarkowane (temperatura wody powy-

(rękaw). Po założeniu pianki chowamy woreczek do torby

żej 21°C) np. Chorwacja czy małe, sztuczne zbiorniki

nurkowej, aby użyć go ponownie (dbamy o środowisko).

w Polsce (latem)

Sposób łączenia elementów pianki ma znaczenie przy za-

●● 7 mm: wody zimne (temperatura wody około 10°C) np. Bałtyk czy górskie potoki

kładaniu pianki oraz w czasie jej użytkowania. Łączenia powinny być gładkie, trwałe i szczelne (np. tzw. ślepe łączenie GBS). Ponieważ i snorkeling i nurkowanie są aktywnościami

Pianki można (i warto) zakładać warstwowo: łączyć grubo-

partnerskimi – nie ma większego znaczenia czy wybierze-

ści, zakładać docieplenia. Najpopularniejszym zestawem do

my pianki zapinane na suwak z przodu czy z tyłu. Pomoc

nurkowania jest pianka 5+5 mm, a do snorkelingu 2/3 mm.

partnera przy założeniu i ułożeniu kombinezonu zawsze jest

Nurkującym (snorklującym) w bardzo zimnych wodach (po-

nieoceniona  I jeszcze słowo o wzmocnieniach. Warto wy-

niżej 8°C) polecam skafandry półsuche, a dla nurków SCUBA

bierać takie skafandry, które mają zewnętrzne łaty (na ko-

– suche skafandry.

lanach), wzmocnienia na plecach (zwłaszcza do nurkowania

Istotnym elementem pianki jest jej wyściółka wewnętrz-

SCUBA) oraz zabezpieczone manszety. Elementy te (wraz

na. Oprócz tego, że ma ona kontakt z naszą skórą, to ma-

z umiejętnym użytkowaniem) istotnie przedłużają żywot-

teriał, z którego jest wykonana (podobnie jak elastyczność

ność pianki.

neoprenu) może ułatwić nam zakładanie pianki. Kolejnym

Przy dopasowywaniu pianki najistotniejszy jest jej roz-

ważnym elementem są manszety. Oprócz tego, że mogą

miar. Żeby mogła spełniać wszystkie swoje funkcje – musi

usprawnić proces zakładania pianki, to zapewniają odpo-

bardzo ściśle przylegać do ciała. W sklepie, mierzona na

wiednią jej szczelność. Najwygodniejsze są takie, które po-

sucho ma być ciut przyciasna. Nie martwcie się, że trochę

perfectdiver nr 3(9)/2020

ciśnie (oczywiście jeśli dajecie radę w niej oddychać) – w wo-

cienkich rękawiczek neoprenowych (1–2 mm). Kryterium

dzie rozciągnie się i ułoży. Ale nadal ma być obcisła tak,

doboru kaptura i rękawiczek jest podobne, jak w przypad-

żeby pomiędzy piankę a nasze ciało dostawało się jak naj-

ku pianki.

mniej wody.

reklama

Po snorklowaniu należy rozebrać się z mokrego ubrania

Nie zapominajmy o ochronie głowy np. przed słońcem

i, jeśli jest nam zimno, wytrzeć do sucha. Po długotrwałym

(czapka, chusta). Osobom, które szybko łapią przeziębienie

kontakcie z wodą szczególnie narażone są uszy i zatoki.

lub mają problemy z uszami/ zatokami polecam kaptur

Można o nie zadbać wycierając je do sucha i założyć cienką

neoprenowy (oddzielny lub zintegrowany z pianką/ żyletą).

czapkę z wind-stoperem lub opaskę. Po użyciu piankę, po-

W kapturze o grubości 1–2 mm nie odczuwa się specjalnego

dobnie jak sprzęt ABC należy porządnie wypłukać. Zwłasz-

dyskomfortu, a ochrona uszu/ zatok jest nieoceniona. Do-

cza jeżeli snorklujemy w słonej wodzie. Wszystko suszymy

datkowo kaptur świetnie zabezpiecza niesfornie plączące

w cieniu. Przechowujemy dobrze wysuszone i luźno złożo-

się włosy. Jeśli chcemy chronić dłonie przed przypadkowy-

ne. Najlepiej w przewiewnym pokrowcu przeznaczonym do

mi otarciami (uwaga: nie dotykamy zwierząt!) możemy użyć

przechowywania pianki i kompletnego sprzętu ABC.

wiedza

Sheck Exley

Autobiografia pod ciśnieniem. Podwodne życie legendy nurkowania jaskiniowego Wydawnictwo Mayfly Sp. z o.o., 2009 r.

Od momentu, kiedy Jacques-Yves Cousteau rozpoczął hi-

inspiracją do wielu procedur nurkowych jakie teraz stosuje-

storię nazwaną płetwonurkowaniem powstał też pierwszy

my. Zastanawialiście się kiedyś skąd wzięła się zasada 1/3?

film nurkowy Epaves (Wraki). Jednocześnie razem ze swoim

To dlatego, że Scheck ratując kolegę zorientował się, że nie

współpracownikiem Frédériciem Dumas napisali pierwszą

wystarczy im gazu na wyjście z jaskini. Po co zabierać ze sobą

książkę o nurkowaniu „Milczący Świat”. Od tamtej pory po-

dwa przyrządy pomiarowe? A próbowaliście kiedyś pilnować

wstało tysiące książek i filmów dotyczących nurkowania. Od

dekompresji licząc czas w głowie? Odpowiedź i szeroki opis

podręczników przez reportaże i biografie, po książki i filmy

tych historii znajdziecie w książce.

fabularne, a nawet fantastyczne. Książki i filmy są w pewien

Oprócz niezwykle zabawnych fragmentów tej opowieści

sposób integralną częścią świata nurkowego. Dlatego też

znajdziecie tam też wiele smutnych historii. Wielu z przyja-

uważam, że w magazynie Perfect Diver powinien znaleźć się

ciół tego nietuzinkowego człowieka zmarło, podczas nur-

taki dział.

kowania, również bezpośrednio z nim. Jedna z takich tra-

Na mojej półce stoi prawie 100 książek nurkowych, kolej-

gedii wydarzyła się podczas rekordowego nurkowania na

nych 100 przeczytałem pożyczając, a następne 1000 chciał-

powietrzu na głębokość 142 metrów. Z całej trójki przeżył

bym mieć. Obejrzałem też dziesiątki filmów. Pomimo tego

tylko Exley.

zachęcam czytelników i autorów tekstów do publikowania

Sheck zginął w 1994 roku podczas eksploracji cenoty Za-

swoich recenzji, bo na pewno przeczytaliście coś czego ja

caton w Meksyku próbując osiągnąć głębokość 275 metrów.

jeszcze nie miałem w rękach.

Była to niezwykła strata dla świata nurkowego. Na szczęście

Wybór pierwszej książki do recenzji był bardzo trudny.

zdążył zostawić po sobie swoją historię.

Powinna to być historia spektakularna, ale też dostępna dla

Polecam tą książkę każdemu nurkowi, od osoby, która

większości nurków na świecie. Wybór padł na autobiografię

przed chwilą skończyła kurs OWD, po zaawansowanych nur-

człowieka nietuzinkowego, który zapisał się w historii nurko-

ków jaskiniowych. Każdy z Was znajdzie tam coś dla siebie.

wania dużymi zgłoskami. Autobiografia Shecka Exleya pod

Rozrywkę, wzruszenie, fantastyczne historię. Ale to, co każdy

tytułem „Autobiografia pod ciśnieniem” (Caverns measureless

z nas powinien wynieść po lekturze to morze pokory.

to man) to z pewnością inspiracja dla wielu nurków. Niejeden

Bo nikt nie jest nieśmiertelny, nawet jeśli jest najlepszy.

z nas chciałby przeżyć choć mały procent tego, co ten człowiek. Książka została wydana w 1994 roku. Natomiast ja mam

Cytat z książki: „Zanim jednak ruszyłem w drogę powrotną,

bardzo ładną wersję wydaną w 2009 roku przez wydawnic-

wpatrywałem się przez kilka sekund w niezbadaną dal, próbu-

two Mayfly, w której znajdują się też zdjęcia w tradycyjnej

jąc wyobrazić sobie ogrom i wspaniałość niezmierzonej jaskini.

formie oraz mapy. Sama książka to opowieść Shecka Exleya

Może po prostu ciągnie się w nieskończoność.”

o jego podróży przez świat nurkowania. W bardzo lekki sposób opowiada o swoich przygodach, które właściwie stały się

Mateusz Popek

r e c e n z j a

perfectdiver nr 3(9)/2020

p o r a d y i c i e k aw o s t k i ACADEMY

konfiguracje sprzętowe Część 3

Dopasowanie uprzęży Tekst Wojciech A. Filip

Zamocowana na plecach nurka butla powinna tworzyć z nim całość. Poruszać powinna się tylko wtedy i dokładnie tak, jak porusza się nurek.

UWAGA! Przed rozpoczęciem regulacji, przeczytaj cały tekst – znajdują się w nim ważne informacje, które pomogą Ci w całym procesie.

ajprościej kontrolować pływalność jest wtedy, kiedy mamy pod kontrolą wszystkie elementy naszego sprzę-

tu. Poruszająca się w górę i dół lub na boki butla przeszkadza w kontrolowaniu pływalności i pozycji nurka tak pod wodą jak i na powierzchni. Co ważne, dotyczy to także nurka, który potrzebuje pomocy. Ratownik zadziała sprawniej, jeżeli sprzęt będzie stabilizował poszkodowanego w przewidywalny sposób. Dokładne dobranie, a następnie dopasowanie sposobu mocowanie butli do nurka jest kluczowe zarówno dla początkującego, który w ten sposób znacznie szybciej opanuje kontrolę pływalności, jak i zaawansowanego nurka, który zyska precyzyjne narzędzie pozwalające mu na realizowanie swoich celów nurkowych*. Butlę do systemu wypornościowego mocujemy jeszcze na etapie przygotowania sprzętu – zazwyczaj można to zrobić niemal idealnie w każdym systemie. Niniejszy artykuł opisuje, jak dopasować system wypornościowy do nurka, aby ten nie poruszał się na jego plecach.

Zdjęcie w tle www.pinterest.de

porady i ciekawostki

ACADEMY

W poprzedniej części dowiedzieliśmy się, że typowy jac-

REGULACJA i DOPASOWANIE

ket może stanowić problem, kiedy chcemy przy jego użyciu

Uprząż regulowana

unieruchomić butlę na nurku (im większa będzie butla, tym

Uprząż z jednego kawałka taśmy tzw. „DIR”

będzie to trudniejsze). Najlepsze wyniki w dopasowaniu sprzętu do nurka uzyskujemy przez zastosowanie systemu modularnego – nie ma

1. Załóż najgrubszy ocieplacz i suchy skafander lub odzież o podobnej objętości.

znaczenia czy jesteś naprawdę duży, zwyczajnie większy czy

2. Załóż na siebie płytę z uprzężą.

mniejszy, szczupły czy wyjątkowo dobrze zbudowany, nie

3. Ustal długość pasów naramiennych tak, aby basy bio-

przeszkadza, jeżeli jesteś kobietą lub mężczyzną – w syste-

drowe znalazły się w okolicy góry miednicy.

mie modularny zwykle nie ma rozmiarów, jest on zbudowa-

4. Ustal długość pasa krocznego.

ny tak, aby zawsze idealnie go dopasować. Zainteresowa-

5. Przełóż lewą część pasa brzusznego przez pętle w pasie

nych szczegółami budowy takiego systemu zapraszam do

krocznym i Sprawdź czy pas brzuszny i kroczny tworzą

poprzedniego nr Perfect Diver.

razem „Y”. 6. Załóż klamrę na lewą część pasa brzusznego. 7. Sprawdź i dopasuj długość pasów naramiennych.

Jeżeli jesteś początkującym nurkiem naucz się dopasowywać uprząż zanim zaczniesz jej używać.

ad. 1. Najdokładniej dopasujesz uprząż ustalając jej długość

Uprząż z jednego kawałka taśmy od razu poprawi

na założony najgrubszy ze skafandrów i ocieplaczy w którym

twoje możliwości nurkowe. Nie czekaj na zdobycie

będziesz nurkować – możesz też posłużyć się odzieżą o du-

doświadczenia, aby dopasować swój sprzęt – dopa-

żej, przypominającej ocieplacz objętości.

suj uprząż i zdobywaj doświadczenie szybciej!

ad. 2. Załóż na siebie płytę z uprzężą – upewnij się, że taśmy uprzęży nie są poskręcane. Dopasowanie uprzęży Poświęćcie na to tyle czasu, ile każdy z was będzie potrzebował, aby cały proces wykonać poprawnie, w swoim tempie. Od dobrego wyregulowania uprzęży zależy m.in.: ●● pozycja pod wodą i łatwa kontrola pływalności, ●● zużycie gazu i poziom narkozy, ●● współpraca w zespole, ●● łatwość w używaniu skutera, ●● szybkie ustawienie uprzęży do suchego skafandra i cienkiego neoprenu w… 3 sekundy, ●● pozycja na powierzchni przy dużej fali, ●● szybkie ubieranie i rozbieranie w każdych warunkach. Kiedy już wyregulujecie poprawnie swoją uprząż umożliwi wam ona zrobienie pod wodą wszystkiego na co przyjdzie nam ochota bez obawy, że sprzęt zachowa się wtedy w nieprzewidywalny sposób.

Czy wiesz, że dobrze wyregulowana uprząż z jednego kawałka taśmy używaną z suchym skafandrem można przeregulować do używania z cienką pianką w mniej niż 3 sekundy? Zdjęcia Łukasz Oganowski

perfectdiver nr 3(9)/2020

p o r a d y i c i e k aw o s t k i ACADEMY

ad. 3. Wstępnie ustal długość pasów naramiennych skraca-

ad. 5. Przełóż lewą część pasa brzusznego przez pętlę w pa-

jąc je lub wydłużając. Właściwie, wstępnie ustaloną długość

sie krocznym i pociągnij ją w kierunku prawego biodra.

wskaże ci, położenie pasów brzusznych wychodzących z pły-

Sprawdź czy trzymając lewą cześć pasa brzusznego na pra-

ty. Powinny one znaleźć się tuż nad biodrami.

wym biodrze tworzy on razem z pasem krocznym wyraźną literę „Y”. Jeżeli jest to bardziej litera „T” niż „Y”, skróć o kilka centymetrów pas kroczny i powtórz próbę. Jeżeli jest to bardziej litera „V” niż „Y”, wydłuż o kilka centymetrów pas kroczny i powtórz próbę.

Położenie pasa brzusznego nad biodrami

Sposób przesuwania taśmy w stoperze

ad. 4. PAS KROCZNY – kluczowy element dopasowania uprzęży. Przełóż pas kroczny pomiędzy nogami i sprawdź jak wysoko jesteś w stanie podciągnąć go w kierunku pępka. W zależności od potrzeby skróć lub wydłuż go tak, aby był tak krótki jak to możliwe pozwalając równocześnie na operowanie nim z przodu w grubych rękawicach. Ustal precyzyjnie jego długość korzystając z opisu w punkcie 5.

Sposób zaplecenia taśmy pasa krocznego na stoperze

porady i ciekawostki

ACADEMY

ad. 7. Pozostając w grubym ocieplaczu i suchym skafandrze, zapnij mocno uprząż przesuwając klamrę na pasie brzusznym w prawo. Wolno podnoś ręce w górę aż do pełnego wyprostu i lekkiego odchylenia się w tył. W tej pozycji powinieneś poczuć, że „wypełniasz” uprząż w jej górnej części, czyli wyraźnie czujesz pasy uprzęży na swoich ramionach. Jeżeli w czasie podnoszenia rąk pasy naramienne zablokowały Twój ruch, wydłuż je o kilka centymetrów i powtórz próbę. ad. 6. KLAMRA – ustal położenie klamry w okolicach prawej

Jeżeli po pełnym wyproście i odchyleniu w tył nie czujesz

części brzucha. Zwróć uwagę aby klamra była przesunięta

nacisku pasów naramiennych na ramiona, skróć je o kilka

poza pas kroczny w prawo, a równocześnie nie opierała się

centymetrów i powtórz próbę.

o kość biodrową. Przepleć taśmę, aby zablokować klamrę

Położenie klamry na prawym boku nurka

UWAGA! Przed wydłużeniem pasów naramiennych, upewnij się, że ruch podnoszenia rąk w górę blokuje uprząż, a nie bielizna, ocieplacz lub skafander. Jeżeli chcesz uzyskać pewność który element sprzętu blokuje ruch, zdejmij skafander i ocieplacz, sprawdź czy podnoszenie rąk jest swobodne w samej bieliźnie, następnie w bieliźnie i ocieplaczu, a na koniec w komplecie razem ze skafandrem – element blokujący ruch należy wymienić na Przeplot taśmy w klamrze

właściwie dobrany.

Zdjęcia na stronach Barłomiej Trzciński

Ramiona zablokowane pasami

ACADEMY

Uprząż regulowana typu Comfort pozwala na szybkę

●● Zapięcie tego pasa na wysokości pępka dociska odci-

zmianę długości pasów naramiennych przy użyciu prostego

nek lędźwiowy kręgosłupa do płyty co utrudnia przy-

i niezawodnego systemu regulacji wykonanego ze stali nie-

jęcie wygodnej, lekko wygiętej w łuk pozycji pod wodą.

rdzewnej (regulacja odbywa się tak jak w jacketach). Wstęp-

Takie zapięcie pasa brzusznego może powodować ból

nie ustawiamy ją tak jak uprząż z jednego kawałka taśmy, a następnie dopasowujemy długość pasów naramiennych przy użyciu szybkiej regulacji.

lędźwiowego odcinka kręgosłupa. ●● Zapięcie pasa brzusznego na poziomie pępka po wstępnej regulacji uniemożliwia szybkie przeregulowanie uprzęży na konfigurację z cienkim skafandrem. Przed rozpoczęciem regulacji namocz dokładnie uprząż w ciepłej wodzie i reguluj całość na mokro. Dotyczy to głównie miejsc, gdzie regulujesz długość uprzęży przy pomocy tzw. „stoperów”. Mokrą uprząż dużo łatwiej przesuwać w stoperach. Im uprząż twardsza tym istotniejsze jest jej dokładne namoczenie do regulacji.

Jeżeli używasz uprzęży z jednego kawałka taśmy, warto żebyś wiedział, że taśma, z której wykonana Pasy o właściwej długości

jest uprząż występuje zazwyczaj w kilku twardościach. Im twardsza taśma, tym wygodniej się z niej korzysta. Zwykle odnosimy odwrotne wrażenie, ale to miękka taśma najczęściej wpija się punktowo w okolice naszych barków. W tym czasie taśma sztywna sprzyja równomiernemu rozłożeniu ciężaru sprzętu w czasie jego przenoszenia. Dodatkowo uprząż wykonaną ze sztywnej taśmy dużo łatwiej jest założyć i zdjąć w porównaniu z uprzężą z taśmy miękkiej, która ma tendencje do podwijania się i skręcania.

Pasy za długie

W uprzęży regulowanej stosujemy zwykle miękką taśmę – jest to związane z koniecznością jej łatwego przesuwania przez system regulacji – sztywna taśma może taki sys-

Czy to już koniec? Już prawie  – poniższe uwagi są równie ważne co sam proces regulacji – przeczytaj je uważnie i upewnij się, że wszystko zrozumiałeś. Dlaczego pas brzuszny powinien opadać w dół tworząc literę „Y” i nie powinien obejmować brzucha na wysokości pępka? ●● Zapięcie pasa brzusznego na wysokości pępka utrudnia oddychanie pod wodą

tem blokować. Jeżeli zdecydujesz się na wymianę taśmy z powodu jej uszkodzenia po wieloletnim użytkowaniu, chęci zmiany koloru czy twardości taśmy, to koszt takiej operacji jest niewielki i oscyluje zwykle w okolicach nie przekraczających 100 zł. Wróć do poprzedniej części „Konfiguracji Sprzętowych” aby przypomnieć sobie jakie dodatki możesz zastosować do swojej uprzęży.

porady i ciekawostki

ACADEMY

Szybkie dopasowanie uprzęży z jednego kawałka taśmy z zestawu na wody zimne (suchy skafander) do

Zanim zdecydujesz się na obcięcie nadmiarowych części

nurkowań w wodzie tropikalnej – cienka, 2mm pianka:

uprzęży wykonaj kilka nurkowań i ponownie sprawdź do-

●● Ubierz piankę albo koszulkę, w której będziesz nurkował.

pasowanie uprzęży i stabilność sprzętu pod wodą i na po-

●● Załóż uprząż dokładnie wyregulowaną do suchego ska-

wierzchni.

fandra. ●● Zaciągnij pas brzuszny tak, aby tworzył on wraz z pasem krocznym bardziej literę „T” niż „Y”.

Sprawdź, czy jesteś w stanie samodzielnie się ubrać i rozebrać. Możesz też przeprowadzić kontrolną symulację akcji ratowniczej rozbierając siebie i poszkodowanego. Po obcięciu końcówkę uprzęży należy opalić lub sprasować na gorąco. Najlepiej jednak zaczekaj na kolejny numer Perfect Diver – opiszemy, jak to zrobić 

Trik – Jak prostym sposobem chwycić pas kroczny?

Uprząż ustawiona pod gruby ocieplacz

Dociskamy pas kroczny od tyłu…

Uprząż po dociągnięciu pasa brzusznego …i łapiemy go od przodu

Jesteś osobą z dysfunkcją ruchu? Masz nietypową budowę ciała?

o większej objętości.

Nie rezygnuj z nurkowania.

Całość zajmuje ok. 3 sekund – dokładniejsze dopasowa-

Sprawdź stabilność sprzętu przez dobranie i właści-

nie tego typu uprzęży możesz przeprowadzić już w czasie

we dopasowanie uprzęży comfort lub uprzęży z jed-

nurkowania skracając lub wydłużając pas brzuszny.

nego kawałka taśmy. Poproś wyspecjalizowanego instruktora organizacji

UWAGA!

szkolącej osoby niepełnosprawne o pomoc w tej

Jest to możliwe tylko wtedy, kiedy uprząż była dokładnie wyre-

sprawie.

gulowana do grubszego, skafandra suchego.

Zdjęcia na stronach Barłomiej Trzciński

Tym sposobem „skrócisz” długość pasa krocznego i taśm naramiennych wyregulowanych wcześniej do skafandra

perfectdiver nr 3(9)/2020

ACADEMY

Jak w 3 krokach sprawdzić, czy uprząż jest dobrze dopasowana?

• Jak szybko rozebrać uprząż z jednego kawałka taśmy przy wysokiej fali?

1. Sprawdź, czy możesz w grubych rękawicach obsługiwać z przodu pas kroczny?

Odpowiedzi na te i inne ciekawe pytania znajdziecie w

2. Sprawdź, czy masz „Y”.

kolejnej – 4 części materiału „Konfiguracje Sprzętowe” w naj-

3. Sprawdź długość pasów naramiennych.

bliższym wydaniu Perfect Diver.

• Do czego służą poszczególne D-ring w uprzęży?

Życząc komfortowych nurkowań w systemach modularnych

• Jak je ustawić, tak aby obsługiwać je intuicyjnie – bez pa-

zapraszam do lektury kolejnego numeru Perfect Diver.

trzenia?

WAF.

Zdjęcie Tomasz Płociński

Zainteresował Cię temat dopasowania własnego sprzętu? Nie jesteś pewien czy uprząż jest właściwym rozwiązaniem dla Ciebie? Masz już sprzęt, ale nie wiesz jak go najlepiej dopasować? Umów się na bezpłatną sesję i odwiedź Tecline Academy – zdobędziesz wiedzę i umiejętności.

*w specyficznych, ciasnych miejscach nurkowych luźno dopasowany sprzęt może okazać się korzystniej skonfigurowany. Pozwala nie tylko na przesuwanie butli wokół nurka, ale także na czasowe ich wypięcie i transportowanie przed/za nurkiem. Taka konfiguracja nazywa się „Sidemount” – można to przetłumaczyć jako butle mocowane z boku nurka.

PHOTO BY MARCELLO DI FRANCESCO

DAN dba o to, abyście mogli beztrosko nurkować, w dowolnym miejscu i czasie

DIVING SAFETY SINCE 1983

Ogólnoświatowe Assistance w razie wypadku, działające 24/7

Wyłączny dostęp do nurkowych planÓw ubezpieczeniowych

Porady medyczne i zalecenia specjalistów

DANEUROPE.ORG

Udział w programach badawczych z zakresu medycyny nurkowej

Kursy pierwszej pomocy