Projekt "Manta"

nasza rozmowa

WOJCIECH ZGOŁA ROZMAWIAZ ANA FILIPA SOBRAL (MANTACATALOG AZORES)

Wojciech Zgoła: Dlaczego manty?

Oceanário: Oceanário de Lisboa zachęca ludzi do pogłębiania wiedzy o oceanie i finansuje różne projekty ochrony przyrody na całym świecie, w tym na Azorach, gdzie pomaga podnosić świadomość na temat kapitału naturalnego znajdującego się na tym archipelagu. Kiedy Oceanário zaczęło snuć marzenia o programie ekoturystycznym, łączącym nurków z ochroną fauny, a jednocześnie zapewniającym trwałość finansową projektów ochrony przyrody, Manta Catalog Azores, projekt finansowany przez Oceanário, w naturalny sposób pojawił się jako kluczowy partner, ponieważ bada on skupiska mobuli wokół wyspy Santa Maria, dążąc do poszerzenia wiedzy na temat zachowania tego gatunku i określenia niezbędnych działań dla jego ochrony.

WZ: Skąd wziął się pomysł na wyprawę i czy jest to ekspedycja naukowa z możliwością udziału zwykłych nurków?

O: Manta Conservation Experience narodziło się z pragnienia Oceanário de Lisboa, aby z jednej strony stworzyć coś, co połączy zwykłych nurków z projektami ochrony przyrody, które są tam realizowane – mianowicie Manta Catalog Azores – ale także spróbować stworzyć sposób na rozszerzenie możliwości finansowania projektów ochrony przyrody. Połączenie tych dwóch założeń ma na celu osiągnięcie lepszych rezultatów projektu i zrównoważonej działalności na przyszłość. Manta Conservation Experience ma na celu również stworzenie podstaw dla bardziej świadomych i zrównoważonych praktyk nurkowych oraz podniesienie świadomości na temat znaczenia zbierania danych naukowych dla wprowadzania zmian poprzez lepsze i bardziej świadome środki ochrony i zarządzania. Chcemy połączyć zwykłych nurków z działaniami na rzecz ochrony przyrody oraz dać im możliwość dowiedzenia się więcej o gatunkach, z którymi nurkują.

WZ. Jakie konkretnie gatunki są przedmiotem waszych badań?

Ana Filipa Sobral/Manta Catalog Azores: Manta Catalog Azores ma na celu pogłębienie naszej wiedzy o mantach i mobulach (Mobulidae) występujących na Azorach i we wschodnim Atlantyku, w regionie, gdzie dostępnych jest niewiele danych na temat tych zwierząt. W okresie od czerwca do października każdego roku można tu spotkać trzy gatunki: sicklefin devil ray (Mobula tarapacana), manta (Mobula birostris) i mobula (Mobula mobular). Płytkie góry podwodne wokół Azorów są jednymi z niewielu miejsc na Ziemi, gdzie mobula tarapacana zbierają się w duże grupy, a obecność tych przewidywalnych skupisk stwarza wyjątkową okazję do ich badania.

WZ: Czym odznaczają się poszególni przedstawiciele gatunków?

AFS: Manty i mobula tarapacana mają unikalne naturalne oznaczenia na brzuchu. Są one niepowtarzalne dla każdego zwierzęcia, podobnie jak nasze odciski palców, co pozwala nam identyfikować je za pomocą zdjęć – jest to metoda znana jako photo-ID. Tworząc bazę danych zawierającą zdjęcia identyfikacyjne każdego zwierzęcia, wraz z informacjami o tym, kiedy i gdzie zostały sfotografowane, możemy śledzić ich przemieszczanie się, a także dowiedzieć się więcej o ich wzorcach migracji, wielkości populacji, rozmnażaniu itp. Są to informacje kluczowe w podejmowaniu decyzji w zakresie ochrony tych zwierząt.

WZ: Jak długo trwają badania?

AFS: Projekty takie jak Manta Catalog Azores są zazwyczaj projektami długoterminowymi. Głównie ze względu na charakterystykę techniki photo-ID, która ma na celu badanie osobników i populacji na przestrzeni czasu. Po zidentyfikowaniu danego osobnika, za każdym razem, gdy zostanie on ponownie sfotografowany, będziemy mogli dowiedzieć się o nim więcej. Zatem im większa baza danych, tym większa szansa na ponowne obserwacje i tym więcej będziemy mogli się dowiedzieć o tych zwierzętach i ich populacji z biegiem czasu.

WZ: Co osiągnęliście do tej pory? Jakie wnioski zostały wyciągnięte?

AFS: Do tej pory w naszej bazie danych znajduje się prawie 300 zidentyfikowanych osobników. Kiedy projekt się rozpoczął, po raz pierwszy zastosowano tę technikę do badania mobula tarapacana. Główne pytania, jakie się za nim kryły, brzmiały następująco: czy możemy wykorzystać foto-identyfikację do badania mobula tarapacana na Azorach? Czy te same osobniki powracają na Azory w różnych latach? Dziś możemy powiedzieć, że photo-ID jest realnym narzędziem do badania tych zwierząt i wiemy też, że osobniki powracają tutaj w różnych latach. Niektóre z nich powracały kilkakrotnie, a inne zostały sfotografowane 9 lat po pierwszej obserwacji.

WZ: Gdzie publikujecie swoje badania?

AFS: Badania są publikowane w recenzowanych czasopismach, ale dbamy też o ich rozpowszechnianie i przekazywanie opinii publicznej, zwłaszcza, że projekt opiera się na „naukowcach obywatelskich” – nurkach i lokalnych operatorach nurkowych, którzy przekazują dane o swoich obserwacjach tych zwierząt, a także zdjęcia identyfikacyjne.

WZ: Czy manty są niebezpieczne dla ludzi?

AFS: Manty i mobula tarapacana są całkowicie nieszkodliwe dla ludzi, w rzeczywistości są one znane jako łagodne olbrzymy ze względu na ich imponujące rozmiary i łagodną naturę.

WZ: Czy wchodzą w interakcje z ludźmi, na czym to polega?

AFS: Manty mają największy mózg spośród wszystkich ryb, a ich ciekawość i oczywista inteligencja sprawiają, że spotkanie z nimi jest niezapomnianym przeżyciem. Dzięki interakcjom z nurkami zyskały one charyzmatyczny status wśród społeczności nurkowej. Mobule są znane jako bardziej nieuchwytne i zazwyczaj bardzo nieśmiałe w stosunku do nurków. Jednak nie jest tak w przypadku mobula tarapacana, która podobnie jak manty podpływa do nurków z wyraźnym zaciekawieniem, co sprawia, że spotkanie z nim jest niesamowitym przeżyciem. Kiedy jedno z tych zwierząt spojrzy ci prosto w oczy, trudno zapomnieć ten moment.

WZ: Jak zachować się w obecności tych majestatycznych stworzeń? A

FS: Możliwość spotkania tych zwierząt pod wodą to niesamowite przeżycie, ale ważne jest, by zachowywać się tak, by im nie przeszkadzać. Pierwszym ważnym krokiem jest wybór odpowiedzialnego organizatora wycieczek, który szanuje zwierzęta oraz wszelkie prawa i wytyczne lub kodeksy postępowania obowiązujące na obszarze, na którym będziesz nurkować. Zespół Manta Trust stworzył Kodeks Dobrego Postępowania dla Manta Ray Tourism – zestaw wytycznych i informacji zarówno dla turystów, jak i operatorów, które można znaleźć na stronie https:// swimwithmantas.org. Postępując zgodnie z tymi wytycznymi, zarówno wzbogacasz swoje doświadczenia, jak i zapewniasz, że twoja obecność nie będzie przeszkadzać zwierzętom. Oto niektóre z rzeczy, o których należy pamiętać: 1. Zachowaj odległość; 2. pozostań nieruchomo i pozwól mantom podejść do ciebie, nie goń za nimi; 3. nie blokuj im drogi; 4. nie dotykaj ich, ponieważ możesz zepsuć doświadczenie reszcie grupy i możesz zostać ukarany mandatem w zależności od lokalnych przepisów; 5. pamiętaj o przestrzeganiu wszelkich dodatkowych zasad, praw i przepisów, które mogą być różne w zależności od miejsca.

WZ: Czy żyją w tej samej okolicy? Jakie odległości pokonują dziennie, miesięcznie, rocznie?

AFS: Manty i mobule często podejmują sezonowe migracje, a ich ruchy są uwarunkowane prądami oceanicznymi i dostępnością pokarmu (planktonu). Rodzina ta charakteryzuje się bardzo zróżnicowanym i złożonym zachowaniem. W zależności od gatunku, mogą być bardziej lub mniej skłonne do migracji. Niektóre z nich zdolne są do pokonywania dziesiątek, setek, a nawet tysięcy kilometrów. Znane są również z tego, że potrafią nurkować dość głęboko, na przykład mobula tarapacana może nurkować na głębokość do 2 kilometrów.

WZ: Czy to prawda, że manty potrafią latać w powietrzu? Kiedy to się dzieje i dlaczego? Czy manty komunikują się między sobą?

AFS: Manty potrafią wyskakiwać z wody, ale to mobule są prawdziwymi akrobatami. Zwłaszcza mobula munkiana, znana z łączenia się w ogromne ławice tysięcy osobników, skacze na wysokość do 3 metrów nad wodą, wykonując salta i przewroty, a następnie wraca do wody z głośnym pluskiem. Dokładna przyczyna tego zachowania nie jest znana, ale mówi się, że może ono służyć komunikacji.

WZ: Ile mant ginie w ciągu roku?

AFS: W ostatnich dziesięcioleciach pojawił się nowy rynek zbytu dla skrzeli ryb z rodziny mantowatych, wykorzystywanych w medycynie chińskiej. Doprowadziło to do zwiększenia zainteresowania tymi rybami oraz do rozwoju połowów ukierunkowanych. Ponadto są one coraz częściej odławiane w połowach innych gatunków, co nazywane jest przyłowem. Pomimo wielu osiągnięć w dziedzinie ochrony przyrody i wzmocnionej w ostatnich latach ochrony przed handlem skrzelami, połowy, zarówno te ukierunkowane na skrzela, jak i te stanowiące przyłów, nadal stanowią największe zagrożenie dla tych zwierząt i doprowadziły do wyniszczenia ich populacji na całym świecie.W połowach pełnomorskich manty nadal są zabijane tysiącami, a mobule dziesiątkami tysięcy, jako przyłów.

WZ: Na co liczycie w roku 2022 po 2 latach pandemii? Czy w tym czasie wzrosła ich populacja?

AFS: Mamy nadzieję, że rok 2022 pozwoli nam w pełni wrócić do wody i zebrać jak najwięcej danych. Pandemia nieuchronnie wpłynęła na naszą zdolność do przebywania w terenie, ale także na ilość danych zebranych od nurków i operatorów, ponieważ mniej osób podróżowało. Niestety, jednym z powodów, dla których mantowate są zagrożone, jest ich niezdolność do szybkiej regeneracji po zmniejszeniu się ich populacji. Zwierzęta te żyją długo, długo nie mogą się rozmnażać i nie rozmnażają się często – młode pojawia się co 3–5 lat. To sprawia, że nie są w stanie odbudować swoich populacji w tak krótkim czasie, nawet jeśli wszystkie zagrożenia, na jakie są narażone, ustąpiłyby całkowicie podczas pandemii. Spośród dziewięciu gatunków, które w chwili obecnej w czerwonej księdze gatunków zagrożonych opublikowanej przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody (IUCN), dwa są uznane za „narażone”, a siedem za „zagrożone”, przy czym wszystkie mają zmniejszające się populacje. Teraz bardziej niż kiedykolwiek ważne jest, aby kontynuować badania nad tymi niezwykłymi rybami i działać na rzecz ich ochrony.

WZ: Czego może doświadczyć uczestnik takiej wyprawy?

Oceanário: Uczestnicy przeżyją wyjątkowe, fascynujące doświadczenie i nawiążą głęboką więź z oceanem. Przez tydzień będą mogli nurkować dwa razy dziennie w różnych miejscach w rezerwatach przyrody i morskich obszarach chronionych, które charakteryzują się ogromną różnorodnością podwodnych formacji geologicznych oraz niezwykle zróżnicowanym i bogatym życiem morskim – nie tylko mantami, ale potencjalnie także z rekinami, wielorybami i delfinami. Nurkowanie w Santa Maria to bardzo ekskluzywne doświadczenie – w każdym miejscu będzie tylko bardzo ograniczona liczba nurków na jeden przedział czasowy, aby zachować i uszanować obszary chronione. Uczestnicy dowiedzą się również więcej o mantach i poznają techniki ich fotograficznej identyfikacji. Doświadczenie to zwieńczy osobiste spełnienie wynikające z bezpośredniego udziału w ochronie tych zagrożonych gatunków i ochronie oceanów, nie tylko poprzez finansowe wsparcie projektu, ale także poprzez pomoc w zbieraniu cennych danych i zdjęć do badań naukowych.

PERFECTDIVER nr 3(21)/2022 51