Lessenreeks James Ensor

Page 1

JAMES ENSOR Lessenreeks

James Ensor: lessenreeks

Deze lessenreeks sluit aan bij het boek James Ensor: mijn (on)gerijmd leven . In dit boek worden de gedichten van Guy Didelez prachtig aangevuld en versterkt met illustraties van Caryl Strzelecki.

De reeks is opgebouwd uit 7 lessen. In de eerste les komen de kinderen meer te weten over de kunstenaar James Ensor. In de volgende 3 lessen gaan ze zelf aan het schrijven. De laatste 3 lessen hebben een muzische insteek. De lessen kunnen los van elkaar gegeven worden en er zit geen vaste volgorde in de lessen.

1 James Ensors ongerijmde leven

2 Ensor Elfjes

3 Het verhaal achter het masker

4 Ontbreekwoorden

5 In de huid van de illustrator

6 Inspiratie in mijn hoofd

7 Levende kunst

Extra aanbod – workshops

De auteur en illustrator Guy en Caryl geven apart of samen ook workshops voor jonge kinderen. Ze willen kinderen vanaf 9 jaar aanzetten om gedichten te schrijven (Guy) of tekeningen te maken (Caryl) over deze Oostendse schilder. Eventueel kunnen de werken van de leerlingen ook in de klas/school/ bibliotheek geëxposeerd worden. Voor info en voorwaarden over de workshops kan u terecht bij Guy (guy.didelez@telenet.be) of Caryl (caryl.strzelecki@telenet.be). Dit gaat dan over de lessen ‘Ensor Elfjes’ en ‘In de huid van de illustrator.’ De workshops duren telkens 1,5 tot 2 lesuren en kunnen gevolgd worden door twee klassen of een opgesplitste klas (waarbij de ene groep de workshop van Guy krijgt en de andere groep de workshop van Caryl, waarna er wordt gewisseld).

Bijlages

De tijdslijn

De identiteitskaart

Gedicht ‘de zee’

2
lessenreeks © Pelckmans Uitgevers nv – Brasschaatsteenweg 308 – B-2920 Kalmthout – pelckmans.be
James Ensor:

James Ensors ongerijmde leven

Een les waarin leerlingen op ontdekkingstocht gaan in het leven van Ensor. (1,5 uur)

Wat heb je nodig?

Het boek James Ensor: mijn (on)gerijmd leven , enkele kunstboeken over James Ensor of ga op zoek naar enkele afbeeldingen online (zoekterm: Ensor – bekende schilderijen), post-its, de tijdslijn en identiteitskaart bijlages van dit lespakket.

Instap

Toon de voorkant van het boek James Ensor: mijn (on)gerijmd leven . Wat leren we over James Ensor aan de hand van deze illustratie?

– Hij is een schilder.

– Hij woont bij de zee.

– Hij gebruikt levendige kleuren.

– Hij voelt zich gelukkig op het strand.

De leerlingen ontdekken meer over het leven van James Ensor aan de hand van enkele mijlpalen. Ze gebruiken hiervoor de tijdslijn in bijlage.

Bij de tijdslijn horen 3 opdrachten.

Er zijn enkele mogelijkheden:

– Je kan opteren om dit in een hoekenwerk te organiseren. Dan kan je in elke hoek 1 opdracht laten uitvoeren.

– De leerlingen kiezen 1 van de 3 opdrachten.

– De leerlingen voeren de 3 opdrachten uit.

1
–3
© Pelckmans Uitgevers nv –
308 – B-2920 Kalmthout – pelckmans.be
James Ensor: lessenreeks • 1 James Ensors ongerijmde leven Brasschaatsteenweg

Kern

Opdracht 1

Materiaal: post-its, bijlage De tijdslijn, het boek James Ensor: mijn (on)gerijmd leven .

Nadat leerlingen de mijlpalen in het leven van Ensor hebben gelezen, zoeken ze een gedicht uit het boek dat bij een aantal van die mijlpalen past. Bepaal zelf het aantal mijlpalen afhankelijk van de groep. De leerlingen noteren de titel en paginanummer op een post-it en plakken die bij de mijlpaal. Nadien leggen de leerlingen uit waarom ze voor dit gedicht kozen. Het kan zowel over een gevoel als over de inhoud gaan. Je kan er daarna voor kiezen om de tijdslijn van Ensor in de klas/gang vergroot op te hangen en hierbij enkele gedichten te hangen. Voorbijgangers kunnen op deze manier van de gedichten genieten. Bovendien is het leesbevorderend.

Opdracht 2

Materiaal: bijlage De tijdslijn

De leerlingen zoeken (in de kunstboeken of tussen de geprinte afbeeldingen) enkele werken van Ensor die hen boeien en kijken op de tijdslijn tussen welke twee mijlpalen dat werk werd gemaakt. Daarna kiezen ze hun favoriete werk, situeren dat op de tijdslijn en vertellen wat hun aantrok in het kunstwerk.

Opdracht 3

Materiaal: bijlage De tijdslijn en De identiteitskaart

De leerlingen vullen aan de hand van de tijdslijn de identiteitskaart van Ensor in. De in te vullen vragen zijn open en niet-specifiek. De leerlingen mogen zelf beslissen welke info ze wensen op te nemen in de identiteitskaart.

4 James Ensor: lessenreeks • 1 James Ensors ongerijmde leven © Pelckmans Uitgevers nv – Brasschaatsteenweg 308 – B-2920 Kalmthout – pelckmans.be

Ensor Elfjes

Een les waarin leerlingen leren om elfjes te schrijven. (1 uur)

Wat heb je nodig?

Het boek James Ensor: mijn (on)gerijmd leven , potlood, lijntjesblad.

Instap

Wat is een elfje?

Iedereen heeft vast wel eens over een ‘elfje’ gehoord, een sprookjesachtig wezen dat door het bos fladdert en dat – zo zeggen sommigen toch – over magische krachten beschikt. Maar wist je dat er ook andere elfjes bestaan, elfjes die niets met fladderende wezentjes te maken hebben? In onderstaand versje wordt beschreven wat zo een ander soort elfje dan wel zou zijn: een elfje is ook een gedicht dat aan bepaalde kenmerken voldoet.

ELFJE

Geen vleugelmeisje

Niet in sprookjesbos

Een spel met taal

Gedicht

Kenmerken van het elfje

Het gedicht rijmt niet en het bevat geen volzinnen. Het heeft wel een vaste structuur en inhoud.

Een elfje bestaat altijd uit vijf regels.

– Regel 1 bevat 1 woord: een naam, een mens, een dier, een wezen...

– Regel 2 bevat 2 woorden die info geven over het eerste woord

– Regel 3 bevat 3 woorden over een omgeving of plaats

– Regel 4 bevat 4 woorden die info geven over de gebeurtenis

– Regel 5 bevat 1 woord dat een belangrijk trefwoord is

2
5 James Ensor: lessenreeks • 2 Ensor Elfjes © Pelckmans Uitgevers nv – Brasschaatsteenweg 308 – B-2920 Kalmthout – pelckmans.be

Kern

De leerlingen maken een of meerdere elfjes over James Ensor. Maar om daarmee van start te gaan, moeten ze natuurlijk eerst weten wie Ensor is.

Aan de hand van wat de leerlingen inbrengen worden er een aantal kernwoorden op het bord geschreven. Woorden die kinderen zelf vaak aanbrengen zijn:

Schilder – Kunstenaar – Maskers - Oostende

Misschien hebben sommigen in het Ensorjaar wel eens een foto van Ensor gezien en weten ze ook wat uiterlijke kenmerken over hem te vertellen: Groot - Baard en snor - Indrukwekkend.

Zoektocht naar bijkomende elementen

Allicht zijn er na deze eerste ronde te weinig elementen beschikbaar om voldoende uitdagende en originele versjes over Ensor te kunnen schrijven.

Geen probleem. De leerkracht leest nu een aantal versjes voor uit James Ensor: mijn (on)gerijmd leven . De bijbehorende tekeningen worden elke keer getoond. Op basis van die voorgelezen versjes worden telkens opnieuw kernwoorden gezocht en opgeschreven. Op die manier krijgen de leerlingen meer en meer achtergrondinformatie die ze kunnen gebruiken om elfjes over Ensor te schrijven.

Door de keuze van de voorgedragen gedichten en de weetjes die ook vermeld worden, kan de leerkracht allerhande uiteenlopende info over deelaspecten van Ensors leven verzamelen. (Ensors strijd om erkenning, zijn werk als componist, het belang van het licht in zijn werk enz.) Op die manier kunnen leerlingen er in een volgend stadium zelf voor kiezen om bepaalde elementen uit Ensors leven in hun elfje aan bod te laten komen en andere te negeren of uit te werken in een ander elfje.

De versjes waarvan hieronder de kernwoorden op een rijtje worden gezet, dienen enkel als voorbeeld. De leerkracht (of de leerlingen) bepalen uiteindelijk zelf hoeveel en welk materiaal er verzameld wordt. Misschien halen zij ook kernwoorden uit andere versjes dan degene die hieronder als voorbeeld staan. Belangrijk is hoe dan ook dat ze voldoende motivatie en materiaal hebben om in een volgend stadium met hun eigen gedichtje(s) van start te gaan.

6 James Ensor: lessenreeks • 2 Ensor Elfjes © Pelckmans Uitgevers nv – Brasschaatsteenweg 308 – B-2920 Kalmthout – pelckmans.be

Voorbeelden

MIJN VADER

Stoere Brit

Grote dromen

Naar Amerika

Bereikte doel niet

Kwam arm terug

Begon te drinken

Eindigde in de goot

HET WINKELTJE VAN TANTE

Winkeltje met rariteiten

Maskers

Opgezette beesten

Geraamtes

Slapeloze nachten

Angstdromen

MIJN PLANEET

Mensen om hem heen

Vinden zich belangrijk

Zijn met zichzelf bezig

Ensor spot met hen

MITCHE

Zus

Staat vaak model

Hij schildert haar

Voelt zich geen koningin

Vindt mannen drollig

ACADEMIE

Zeventien

Gaat naar academie

Wil de kunst begrijpen

Ontgoocheling

Mag enkel na-apen

Voorbeelden zijn te braaf

Saai

Kunst moet spetteren

Kunst doet pijn

Kunst moet branden

7 James Ensor: lessenreeks • 2 Ensor Elfjes © Pelckmans Uitgevers nv – Brasschaatsteenweg 308 – B-2920 Kalmthout – pelckmans.be

Kern

Zodra de leerlingen voldoende materiaal verzameld hebben, kunnen ze een elfje over Ensor schrijven. Ze kunnen proberen een algemeen beeld van de schilder op te hangen of ze kunnen een bepaald aspect van zijn leven uitwerken. Het is daarom wellicht ook interessant een paar boekjes in de klas te hebben, zodat leerlingen die dat wensen zelf op zoek kunnen gaan naar versjes en tekeningen die hen aanspreken. Daar kunnen ze dan kernwoorden uithalen om te gebruiken in hun eigen versje.

Na het schrijven van het elfje wordt er nagegaan of er voldoende rekening gehouden werd met de voorgeschreven structuur en inhoud.

– Gebruikte je precies 11 woorden?

– Maakte je vijf aparte regels?

– Heeft elke regel het exacte aantal woorden?

– Heeft elke regel de juiste betekenis?

– Vemeldde je een personage en een ruimte?

– Schreef je de woorden juist?

– Schreef je een hoofdletter bij het personage en de ruimte als dit nodig was?

Voer eventuele verbeteringen door. De gedichten kunnen ook gebruikt worden voor een expositie in de klas/ school/bibliotheek. In dat geval is het ongetwijfeld leuk om niet alleen versjes te schrijven maar ook bijhorende tekeningen te maken zodat poëzie en tekst – net als in het boekje James Ensor: mijn (on)gerijmd leven - een eenheid vormen. Je kan dat op je eentje proberen te doen, maar je kunt ook met twee of meer samenwerken. Trek in dat geval wel voldoende tijd uit om er een waar kunstwerkje van te maken waar je heel trots op kan zijn!

8
lessenreeks • 2 Ensor Elfjes © Pelckmans Uitgevers nv – Brasschaatsteenweg 308 – B-2920 Kalmthout – pelckmans.be
James Ensor:

Het verhaal achter het masker

Een les creatief schrijven waarin leerlingen experimenteren en spelen met woorden. (1 uur)

Wat heb je nodig?

Het boek James Ensor: mijn (on)gerijmd leven, enkele kunstboeken over James Ensor, ga (online) op zoek naar enkele afbeeldingen waarin maskers worden gebruikt (zoekterm: Ensor – maskers).

Instap

Hou een klasgesprek over ‘een masker dragen’. Zorg ervoor dat in dit gesprek zowel de letterlijke als figuurlijke betekenis hiervan aan bod komt.

Enkele mogelijke vragen:

– Wat betekent een masker dragen?

– Wie draagt een masker?

– Wanneer draag je een masker?

– Waarom zou je een masker dragen? Is dat goed of fout?

– Is het nodig om jezelf te verbergen? Waarom wel of niet?

Kern

Toon de kunstwerken van Ensor waarin maskers voorkomen. Vertel dat Ensor graag gebruik maakte van maskers. Zijn mama en tante verkochten die in een souvenirwinkel. Ensor vond dat interessant. Maar ook de figuurlijke betekenis van het dragen van een masker intrigeerde hem.

Materiaal: kladschrift, schrijfgerief

Opdracht: De leerlingen kiezen een masker-personage op een schilderij van Ensor. Ze beschrijven in enkele stappen wie er zich achter dit masker verbergt.

Stap 1 Kies een personage.

Stap 2 Bekijk het goed.

Stap 3 Wie verbergt zich achter dit masker en waarom? De leerlingen schrijven bij stap 3 een naam, een beroep en de reden waarom deze persoon zich verbergt. Wat heeft deze persoon te verbergen?

Bv. Dit is Chantal. Ze werkt achter de kassa van de supermarkt. Ze verbergt zich omdat ze nooit haar handen wast nadat ze naar toilet is geweest. Dat is vies! Elke keer als ze wisselgeld geeft, denkt ze daar aan. Dan moet ze gniffelen.

3
9 James Ensor: lessenreeks • 3 Het verhaal achter het masker © Pelckmans Uitgevers nv – Brasschaatsteenweg 308 – B-2920 Kalmthout – pelckmans.be

De leerlingen lezen de zinnen aan elkaar voor. Ze vertellen nog niet welk personage ze kozen. Ze inspireren elkaar.

De leerlingen krijgen nadien nog enkele minuten tijd om aan te passen/aan te vullen waar nodig.

Stap 4 Beeld je nu in dat jij je personage bent. Wat voel je?

De leerlingen schrijven minstens 3 gevoelens op.

Bv. schaamte, wraak, ongemak

Stap 5 Beeld je nu in dat jij je personage bent. Je bent aan het werk. Wat zeg je? 1 korte zin.

Bv. Goeiedag en bedankt.

Stap 6 Beeld je nu in dat jij je personage bent. Wat doe je?

De leerlingen schrijven naam + een werkwoord

Bv. Chantal lacht.

Stap 7 De leerlingen proberen nu te spelen met de volgorde van al hun teksten en gieten die in een gedicht. Wijs hen erop dat een gedicht niet hoeft te rijmen. Dat korte, soms onvolledige zinnen volstaan. Het draait om experimenteren met woorden en zinnen. Net zoals Ensor op zoek ging naar zijn stijl. Het gaat om het spelen met taal –het experiment, niet om juistheid of perfectie. Wie klaar is mag een nieuwe versie proberen, de eerste versie is nooit de beste.

Bv.

Chantal lacht

uit wraak want elke keer ze gaat vergeet ze haar handen goeiedag bedankt

Stap 8 Wie wil mag hun gedicht voordragen, zingen, rappen,… De anderen mogen raden bij welk masker dit zou passen en waarom ze dat vinden.

Benoem dat het raden van het masker geen wedstrijd is. De kwaliteit van het gedicht heeft niets te maken met het al dan niet vinden van het passende masker.

10 James Ensor: lessenreeks • 3 Het verhaal achter het masker © Pelckmans Uitgevers nv – Brasschaatsteenweg 308 – B-2920 Kalmthout – pelckmans.be

Ontbreekwoordenboek

Een les creatief schrijven waarin leerlingen nieuwe woorden bedenken. (1 uur)

Wat heb je nodig?

Het boek

James Ensor: mijn (on)gerijmd leven , enkele woordenboeken, bijlage

Gedicht ‘de zee’

Instap

Toon het gedicht ‘de zee’ op het bord.

De leerlingen lezen het in stilte.

Laat de leerlingen het woord ‘vereeuwiging’ verklaren.

Als iets vereeuwigd wordt, wordt vaak bedoeld dat het wordt afgebeeld.

Zoals Ensor graag de zee schilderde.

Laat de leerlingen het woord ‘vermeeuwiging’ verklaren.

De betekenis van dit onbestaande woord kunnen de leerlingen zelf invullen.

4
11 James Ensor: lessenreeks • 4 Ontbreekwoordenboek © Pelckmans Uitgevers nv – Brasschaatsteenweg 308 – B-2920 Kalmthout – pelckmans.be

Kern

Schrijf de term ‘ontbreekwoord’ op het bord. Wat zou hiermee bedoeld worden?

Leerlingen weten misschien dat het een programma op Radio 1 is. Daarin wordt gezocht naar woorden die nog niet bestaan. In het boek Het ontbreekwoordenboek van Ruud Hendrickx en Rick de Leeuw (uitgeverij Pelckmans) staan talloze voorbeelden van ontbreekwoorden.

Een voorbeeld van een ontbreekwoord is ‘kwijtruimen’. Het fenomeen dat je zo goed opruimt dat je iets niet meer vindt.

In deze les gaan leerlingen op zoek naar woorden die nog niet bestaan, net als in het gedicht van Guy Didelez. Het kan gaan om een woord dat een bepaalde emotie of een fenomeen omvat.

Bijvoorbeeld: Hoe zou je het gevoel noemen in je keel wanneer je te snel teveel bruisend water drinkt? Dat bruisende, kriebelende en jeukende gevoel? Of hoe zou je een trui noemen die wanneer je die uittrekt statische elektriciteit afgeeft en knettert?

Leerlingen gaan in duo op zoek naar ontbreekwoorden. Ze verzinnen per duo 3 woorden met hun betekenis. Een goed ontbreekwoord moet lijken alsof het altijd al bestond. Het mag dus niet vreemd in de oren klinken.

De leerlingen stellen per duo hun woorden voor. De groep beslist welk zij (per duo) het beste ontbreekwoord vinden. Zo ontstaan een aantal woorden.

De leerlingen maken een mooie lay-out voor hun ontbreekwoord op de computer. Hoe staat een woord in een woordenboek? De leerlingen onderzoeken dit vooraleer ze aan de lay-out beginnen.

De leerkracht voegt nadien alle woorden samen en zet ze alfabetisch. Het alfabetisch zetten kan natuurlijk ook een taakje voor de kinderen zijn.

Op die manier ontstaat een bladzijde uit het ontbreekwoordenboek.

Extra De zilte zee klinkt mooi. Misschien omdat het een alliteratie is. Kunnen de leerlingen nog meer alliteraties bedenken? In het kader van Ensor, van de zee of algemener?

12 James Ensor: lessenreeks • 4 Ontbreekwoordenboek © Pelckmans Uitgevers nv – Brasschaatsteenweg 308 – B-2920 Kalmthout – pelckmans.be

Een les waarin de kinderen leren tekenen in de stijl van de illustrator (1 uur)

Wat heb je nodig?

Het boek James Ensor: mijn (on)gerijmd leven , blad wit schetspapier, Hb potloodje om te schetsen, een gom en zwarte viltstift.

Instap

Bekijk aandachtig de illustraties in het boek. Wat valt op? Kleurrijk, grappig, cartoonstijl…

Kern

De leerlingen proberen enkele tekeningen uit het boek aan de hand van onderstaande stappenplannen te creëren. De stappenplannen zijn gemaakt door de illustrator van het boek.

Schets 1

1 Simpele lijnen in potlood voor de compositie.

2 Preciezer uitwerken van ogen en kleding.

3 Inkten met een dun stiftje. Je trekt zorgvuldig over de potloodlijnen van het stipfiguurtje.

5
In de huid van de illustrator
13 James Ensor: lessenreeks • 5 In de huid van de illustrator © Pelckmans Uitgevers nv – Brasschaatsteenweg 308 – B-2920 Kalmthout – pelckmans.be

1 Gezicht van James Ensor met hoed in potlood.

2 Bepaal waar zijn ogen, neus, snorharen en kapsel moeten komen..

3 Vul nu de details in: wenkbrouwen, schaduw ...

4 Trek zorgvuldig over de potloodlijnen met viltstift.

Schets 2
14 James Ensor: lessenreeks • 5 In de huid van de illustrator © Pelckmans Uitgevers nv – Brasschaatsteenweg 308 – B-2920 Kalmthout – pelckmans.be

De leerlingen maken een zelfportret op een modernere manier dan Ensor het deed. (1,5 uur)

Wat heb je nodig?

Het boek James Ensor: mijn (on)gerijmd leven , enkele kunstboeken over James Ensor, ga op zoek naar enkele zelfportretten (zoekterm: Ensor – zelfportret), transparanten, een smartphone of tablet, tijdschriften, andere afgedrukte kunstwerken van Ensor, papier met decoratie (inpakpapier, behangpapier, oude tekeningen, kranten,…).

Instap

Toon enkele zelfportretten van Ensor. Hij maakte deze door zichzelf te bekijken in de spiegel. Laat de leerlingen vrij reageren en hun mening delen.

Sta ook even stil bij de inspiratie van Ensor. Maskers, schelpen, schedels, de zee ... De souvenirwinkel van zijn mama en de plek waar hij woonde waren een bron van inspiratie.

Wat is inspiratie? Hou hierover een klasgesprek.

Kern

Ga aan de slag.

Stap 1 De leerlingen maken een selfie. Experimenteer met camerapositie en gelaatsuitdrukking. Alleen het gezicht is zichtbaar. Het hoeft er zelfs niet helemaal op te staan.

Herinner de kinderen aan de manier waarop Ensor een zelfportret maakte. Hij kon geen selfie nemen, maar hij keek in de spiegel en schilderde zijn reflectie.

Stap 2 Bewerk de selfie. De meeste leerlingen zijn hier heel handig in. Breng de verzadiging naar nul. De kleuren verdwijnen. Gebruik de posterisatiefilter om de lijnen en grijswaarden te vereenvoudigen.

Gebruik de halftoonpuntenfilter om het contrast te verhogen. Er moet genoeg negatieve ruimte zijn want hier schijnt straks de collage door.

Stap 3 Druk elke foto af op een transparant. Dat is wat vroeger werd gebruikt voor een overheadprojector.

6
Inspiratie in mijn hoofd
15 James Ensor: lessenreeks • 6 Inspiratie in mijn hoofd © Pelckmans Uitgevers nv – Brasschaatsteenweg 308 – B-2920 Kalmthout – pelckmans.be

Stap 4 De leerlingen verzamelen nu stukken papier/afbeeldingen die hen inspireren. Die worden op een stevig A4-papier gekleefd. Gebruik hiervoor best lijmvernis. Zo kleeft alles goed vast. Geef de tip om met grote stukken te werken.

Herinner de kinderen aan de inspiratie van Ensor. Het winkeltje van zijn mama en tante met souvenirs en maskers waren een grote bron van inspiratie. Maar ook de zee en zijn omgeving zijn een grote inspiratie voor hem.

Stap 5 Wanneer alles goed droog is, kleef met kleine stukjes plakband in de hoekjes de transparant over de collage. Plots verschijnt alle inspiratie IN het hoofd. Hier kan je voorbeelden vinden:

16 James Ensor: lessenreeks • 6 Inspiratie in mijn hoofd © Pelckmans Uitgevers nv – Brasschaatsteenweg 308 – B-2920 Kalmthout – pelckmans.be

De leerlingen beelden de schilderijen van Ensor uit en bedenken hierbij eventueel tekst. (1 uur)

Wat heb je nodig?

Het boek James Ensor: mijn (on)gerijmd leven , een afdruk van 4 werken van Ensor. (zoekterm: Ensor + De intrige / Geraamten twistend om een gehangene / Geraamten in travestie / De hoofdzonden beheerst door de dood).

Instap

Bekijk in de klas het filmpje op YouTube over hoe de eigentijdse versie van ‘de baden van Oostende’ van James Ensor tot stand is gekomen. Typ “James Ensor Recomposed by Athos Burez” in YouTube of scan de QR-code om naar het filmpje te gaan.

Kern

De leerlingen wekken zelf enkele schilderijen van Ensor tot leven.

Stap 1 De leerlingen kiezen een schilderij. Ze overleggen wie welke rol op zich neemt. Ze maken een lijstje met het nodige materiaal (attributen, verkleedkleren …)

Benadruk dat het een eigentijdse versie is. Dat ze dingen mogen aanpassen, weglaten, veranderen … Enkele dagen later, wanneer het materiaal verzameld is, komt stap 2.

Stap 2 De leerlingen ensceneren het schilderij. Ze maken een tableau vivant. Dit tonen ze elkaar. Aan de hand van tips worden nog enkele aanpassingen gedaan. Er worden foto’s gemaakt. Die kunnen naast het schilderij opgehangen worden. (vroeger/nu) Hier kan de opdracht eventueel stoppen. Of ga naar stap 3.

Stap 3 De leerlingen bedenken wat de personages tegen elkaar zouden zeggen. Het kan helpen om dit te bedenken door alvast hun positie in het schilderij aan te nemen. Ze schrijven de tekst uit. Ze maken opnieuw hun tableau vivant. Zonder bewegingen (van de mond) wordt de tekst gezegd.

Extra Hier kunnen filmpjes van gemaakt worden zodat de leerlingen/ ouders het levende schilderij achteraf kunnen (her)bekijken.

7 Levende kunst
17 James Ensor: lessenreeks • 7 Levende kunst © Pelckmans Uitgevers nv – Brasschaatsteenweg 308 – B-2920 Kalmthout – pelckmans.be

JAMES ENSOR Lessenreeks Bijlages

Naam:

Geboortedatum:

Geboorteplaats:

Ik hou van:

Ik hou niet van:

Mijn stijl is:

Dit moet je weten over mij:

19
Ensor: lessenreeks • Bijlages - De identiteitskaart © Pelckmans Uitgevers nv – Brasschaatsteenweg 308 – B-2920 Kalmthout – pelckmans.be
James

1860

James Sidney Ensor wordt geboren op 13 april in Oostende. Hij heeft een Britse vader, James Frederic Ensor. De mama van Ensor is een echte Oostendse. Ze heet Marie Louise Cathérine Haegheman. Ze baat samen met haar zus een winkeltje dicht bij de dijk uit. Ze verkopen souvenirs, maskers, schelpen en andere curiositeiten. Die maskers en andere voorwerpen zijn een echte inspiratie voor Ensor.

Schilderij de oestereetster (vind geen beeld zonder copyright.)

1882

In 1882 schildert Ensor ‘De oestereetster’. Het is een gigantisch doek met daarop een oesteretende vrouw. De vrouw is zijn zus Mitche. Dit doek oogst heel veel kritiek. Het is slordig, de kleuren zijn niet goed … Het is in die tijd ongehoord om dat onderwerp te kiezen voor zo een groot doek. Het doek wordt geweigerd voor een wedstrijd. Ensor is ontmoedigd. De kunstenaar gaat op zoek naar een andere, moderne manier om zich uit te drukken. Vanaf nu gaat hij heel levendige kleuren gebruiken. Jarenlater wordt dit schilderij een mijlpaal in de Belgische kunst.

1873

Wanneer Ensor 13 jaar is, schildert hij landschappen in de omgeving van zijn huis. Zijn favoriete onderwerpen zijn zeezichten, boten, vissers, duinen, de vuurtoren, windmolens boerderijen en boeren. Hij volgt ook lessen in de plaatselijke tekenschool.

1877

Ensor schrijft zich in aan de academie in Brussel. Hij leert er onder andere modellen schilderen. Maar hij houdt niet zo van de klassieke schilderstijl. Hij vindt die strakke regels maar niks. Na enkele jaren stopt hij de studie en keert hij terug naar Oostende. Daar zal hij zijn hele leven wonen. Af en toe maakt hij eens een uitstap naar Londen, Nederland of Parijs maar Ensor houdt niet van reizen.

1883

In 1883 richt Ensor samen met 19 andere kunstenaars een groep op. Ze heten ‘les XX’. Ze organiseren tentoonstellingen. Ze tonen schilderijen met een andere stijl dan het publiek gewoon is. Het publiek is helaas niet enthousiast. Ensor voelt zich onbegrepen.

1889

In 1889 schildert Ensor ‘De intrede van Christus in Brussel’. Het doek is meer dan 4 meter lang. Hij moet het tijdens het schilderen beetje bij beetje uitrollen. Ensor zal het schilderij altijd zelf bijhouden.

1880

In 1880 installeert Ensor een atelier op de zolder van zijn ouders in Oostende. Hij zal vanaf nu voor zichzelf model moeten staan. Dit doet hij door in de spiegel te kijken en zichzelf te schilderen.

1929

In 1929 krijgt Ensor eindelijk de erkenning die hij verdient. Ondertussen is hij ook al in het buitenland bekend. Hij krijgt de titel van baron. Een jaar later mag hij ook zijn eigen standbeeld onthullen in Oostende. Zijn werk is heel belangrijk voor de Belgische kunst. Hij had zijn eigen stijl. Een stijl die kunstliefhebbers nu nog steeds in één oogopslag herkennen.

1949

Zo’n 850 kunstwerken maakt hij gedurende zijn leven. Maskers, schedels, schelpen, felle kleuren in zijn herkenbare stijl. Ensor sterft op 19 november op 89-jarige leeftijd.

20
lessenreeks • Bijlages - De tijdslijn © Pelckmans Uitgevers nv – Brasschaatsteenweg 308 – B-2920 Kalmthout – pelckmans.be
James Ensor:

Ik hou zo van de zilte zee, ze smeekt me om vereeuwiging. Een grote meeuw krijst met haar mee want zij wil graag vermeeuwiging.

ZEE
DE
21 James Ensor: lessenreeks • Bijlages - Gedicht ‘de zee’ © Pelckmans Uitgevers nv – Brasschaatsteenweg 308 – B-2920 Kalmthout – pelckmans.be
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.