URA GURE BIDEAN UNITATE DIDAKTIKOA

ANE ALEGRIA ENEKO ARETXABALETA PEIO CAPDEVILLE MIREIA COBO ANE GOIENETXE

0

LH, 31.TALDEA, GA1

AURKIBIDEA

1. SARRERA -------------------------------------------------------------------------- 2

2. GAITASUN, HELBURU ETA EDUKIAK ------------------------------------- 2

a. Hezkuntza gaitasun orokorrak …………………………………….. 2 b. Oinarrizko gaitasunak ……………………………………………... 4 c. Helburuak ………………………………………………………….. 5 d. Edukiak ………………………………………………………….… 6

3. JARDUEREN TAULA ----------------------------------------------------------- 7

4. METODOLOGIA ---------------------------------------------------------------- 11

5. EBALUAZIOA ------------------------------------------------------------------- 11

6. SEKUENTZIAZIOAREN GARAPENA --------------------------------------- 12 a. Explorazio fasea……………………………………………………..16 b. Kontzeptuak lantzen fasea…………………………………………..20 c. Abstrakzio,egituratze fasea…………………………………………..30 d. Aplikazio fasea ……………………………………………………….34

7. BIBLIOGRAFIA ----------------------------------------------------------------- 38 8. ERANSKINAK --------------------------------------------------------------------39

1

1- SARRERA

Jarraian, Urari buruzko sekuentziazio didaktikoa azaltzen da, sekuentziazio didatiko hau Natur Zientzietako ikuspuntutik landuko delarik. Planteatuko diren jarduera hauek 6.mailako ikasleentzat zuzendurik daude. Honetan, uraren inguruko hainbat kontzeptu landuko dira , uraren ziklotik abiatuz ur tanta batek ziklo honetan zehar duen ibilbidea isladatuz.

Ibilbide hau adierazteko, lana

zati ezberdinetan egituratua egongo da. Gure

sekuentziazio didaktikoarekin hasteko, 4 etapa ezberdinetan (explorazio, kontzeptuak landu, sintesia eta aplikazia) banatzen den taula bat aurkeztuko da eta taula honetan, jarduera bakoitzak bere gain dituen gaitasun, helburu eta edukiak adieraziko dira.

Behin gure sekuentziazio didaktikoaren nondik norakoak ikusita, uraren lanketa hau egiteko erabiliko den metodologĂ­a eta ebaluatzeko modua azalduko dira. Ondoren, sekuentziazioaren garapenean murgilduko gara, murgilketa honetan, sekuentziazioak dituen atal ezberdinen (aurreiritziak, eskemaren jarraipena eta komunikazio kanpaina) azalpena agertuko delarik.

Amaitzeko, baliagarria egin zaigun informazio iturrien bibliografĂ­a eta gure egoera lantzeko gauzatuko diren jarduera ezberdinak aurkezten dira.

2- GAITASUN,HELBURU ETA EDUKIAK A)HEZKUNTZA GAITASUN OROKORRAK: 

1.Gaitasun orokorra: Arduraz eta autonomiaz bizitzen ikastea, eta, zehazki, nork bere burua ezagutzen ikastea, norberaren buru-osasuna eta osasun fisikoa zaintzen ikastea eta ohitura osasuntsuak hartzea. Izadiaz eta natura-baliabideez arduraz gozatzen ikastea, gizadi osoaren eta egungo nahiz geroko belaunaldien ondarea diren aldetik.

Gaitasun hau gure sekuentziazio osoan zehar landu nahi dugu baina batez ere honen, lehenengo atalean

garatuko dugu, ikasleek dituzten aurreiritziak

kontutan hartuz

2



2.Gaitasun orokorra: Ikasten eta pentsatzen ikastea, eta informazioa interpretatzea, sortzea eta ebaluatzea. Erabakiak hartzen eta arazoak konpontzen ikastea, ikasteko eta lan egiteko ohiturak eta ikasteko estrategiak eskuratzea, eta jakintza zientifikoko eta matematikoko metodoak aplikatzen ikastea, jakintza teorikoaren eta praktikoaren alorrek planteatzen dituzten arazoak identifikatzeko eta konpontzeko. Esperimentuak egiten dituztenean, sortu eta interpretatu egiten dute. Alde batetik, ezagutza sortzen ari direlako eta bestetik esperimentuetan gertatutakoa interpretatu beharko dutelako. Honela, informazioa sortuko dute eta hau ebaluatu beharko dute egunero ikasi dutena idatziz eta egiten dituzten ariketa guztiak modu egoki baten erantzun dituzten ikusita.



4.Gaitasun orokorra: Elkarrekin bizitzen ikastea, eta, berariaz, harreman positiboak izaten eta, gatazka-egoeretan, elkarrizketara eta negoziaziora jotzen ikastea. Halaber, gogoz eta demokratikoki parte hartzen ikastea, lankidetzan jarduten eta taldean lan egiten ikastea, eta aniztasuna errespetatzen ikastea.

Amaierako jarduera izango da gaitasun hau lortzen gehien lagunduko diena, izan ere, honetan sortuko duten maketa taldeka egingo dute. Hala ere, prosezuan zehar ere, lantzeko aukera izango dute esperimentuak egiten dituztenean taldeka burutuko dituztelako. Gaitasun hau hurrengo gaitasunarekin lotu dezakegu, izan ere, gaitasun hori modu berean lantzeko edo eskuratzeko aukera dago.



5.Gaitasun orokorra: Pertsona gisa garatzen ikastea, norbera izanda, eta emozio negatiboak kontrolatzea eta nork bere burua modu positiboan eta errealistan balioestea. Pertsona autonomoa izatea, norberak hartutako erabakien ardura hartzea, eta printzipio etikoei jarraitzea.



6.Gaitasun orokorra: Egiten eta ekiten ikastea, erabakiak eta ardurak hartzeko ekimena izatea, esfortzua eta zailtasunak gainditzeko ahalegina balioestea, eta ekintzailea izatea, bizitzaren alor guztietan.

Azken gaitasun hau, esperimentuak eta maketa egiterakoan joango dira lantzen, izan ere, irakaslea gidari rola soilik hartuko du eta haien eskuetan egongo da begiekin ikusitako hori, irakaslearen laguntzarekin beti ulertzea eta barneratzea ondoren, maketa islatzeko.

3

B) OINARRIZKO GAITASUNAK: 1. Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna.

Zientzia da lan honen erdigunea, lantzen diren eduki guztiak zienfikoak dira eta gainera, erabiltzen dugun metodologia esperimentala da, beraz gaitasun hau lortzera bideratuta daude zuzenean.

2.

Ikasten ikasteko gaitasuna Ikasteko estrategiak jarri behar dituzte martxan haien kabuz sortutako informazioa jasotzen dutelako eta informazio horren bidez ikasi behar dutelako.

3.

Matematikarako gaitasuna Maketa egiteko aurretiaz eskalei buruz duten ezagutza birgogoratu beharko dute eta praktikan jarri. Gainera, neurrien kontzeptua eta tenperatura landuta egon behar da.

4. Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna Taldean lan egiten enpatia landu beharko dute gaitasun hau garatzen lagunduz, gainera ikas komunitatean bizitzeak dakartzan arauak ezagutu eta praktikan jarri beharko dituzte.

5.

Giza eta arte-kulturarako gaitasuna Arte eraikuntza bat da sekuentziazio guztiaren emaitza, izan ere, maketa bat sortu behar dute.

6.

Norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna Prosezu guztian zehar garatzen den gaitasuna da hau, alde batetik, talde lanean haritzen badira ere, bakoitzak bere koadernoa betez joan beharko delako modu indibidualean. Gainera, haien iritzia plazaratu beharko dute eta honek ere autonomia maila bat eskatzen du.

4

C) HELBURUAK



2.Talde-jardueretan parte hartzea, betiere erantzukizunaz eta era konstruktiboan jokatuz;

besteei

lagunduz

eta

elkartasunez

jokatuz;

funtzionamendu

demokratikoaren oinarrizko printzipioak aplikatuz; guztion helburuak lortzeko norberaren eta besteen ekarpenak balioetsiz, eta elkartasunez komunitatearen alde eginez inolako bereizkeriarik gabe (generoan, arrazan, kulturan, erlijioan edo beste edozertan oinarritutako diskriminaziorik gabe). 

6.Ikaslearen inguruko natura-, gizarte- eta kulturaingurunean denboraren poderioz gertatutako aldaketa eta eraldaketak hautematea eta kritikoki balioestea, eta aldaketa horien aldiberekotasun- eta segida-harremanak aztertzea, hortik eratorritako ezagutzak gainerako memento historikoak ulertzeko unean aplikatzeko.



8. Ingurune hurbileko elementu esanguratsuekin lotutako galdera eta arazoak identifikatu, pentsatu eta konpontzea, informazioa tratatzeko eta bilatzeko estrategiak erabiliz, hipotesiak adieraziz, eta horiek frogatuz, irtenbide alternatiboak aztertzeko eta ikaskuntza-prozesuari berari buruz hausnartzeko.



9. Zenbait material, substantzia eta objekturi buruzko oinarrizko ezaugarrien ezaguera erabiltzea, eta ezagutza zientifiko-teknikoan aurrera egitea, aldez aurretik erabakitako helburua duten proiektu, gailu eta tresna sinpleak planifikatu eta gauzatzeko.



12. Berezko nortasuna eratzea, norberaren lorpen-, esfortzu- eta hobetze-motibazioa sustatuko duten estrategien alde eginez, gizaki autonomo eta besteekin harremanean ari den gizartekide gisa garatzeko.

5

D) EDUKIAK

1.

EDUKI MULTZOA. INGURUNEA ETA HURA IRAUNARAZTEA – Lur planeta: ozeanoak, itsasoak eta kontinenteak. Baliabide naturalak eta ingurumena babestea.

– Espazio ezagunak hautematea eta horiek eskalan adieraztea.

– Elementu klimatologikoen konbinazioa. Eguraldiaren eta klimaren arteko bereizketa.

– Ura naturan, kutsatzea eta neurrigabe erabiltzea. Ura babesteko eta ustiatzeko jarduerak. Uraren ezaugarriak, egoerak eta erabilerak.

3.

EDUKI MULTZOA. OSASUNA ETA GARAPEN PERTSONALA – Garapen osasuntsuari kalte egiten dioten eta osasunarekiko jokabide arduratsua oztopatzen duten gizarte-faktore eta -jarduerekiko jarrera kritikoa izatea.

Garbiketa publikoa, segurtasun-arauak, prebentzio-medikuntza, kirola...

– Nortasun pertsonala. Nork bere burua ezagutzea eta maitatzea. Ekintza eta zereginak planifikatu eta egiteko autonomia. Bere kabuz erabakiak hartzeko gai izatea – Esfortzu eta lan pertsonala, zereginetan jarrera aktibo eta arduratsua izanda, autokritikoki jokatuta eta nork bere gaitasunetan konfiantza izanda.

4.EDUKI

MULTZOA.

PERTSONAK,

KULTURAK

ETA

GIZARTEANTOLAKUNTZA – Egoerak eta arazoak aztertzeko hainbat iturritako informazioa biltzea.

– Taldean lan egitearen aldeko jarrera, lankidetzarako eta parte hartzeko jarrera arduratsuak agertuz; eta elkarrizketa eta eztabaidetan besteen ideiekiko eta ekarpenekiko ezberdintasunak onartzea errespetuz eta tolerantziaz.

6

6.

EDUKI MULTZOA. MATERIA ETA ENERGIA – Esperientziak eta ikerketak egitean lankidetza-lana balioestea, guztion helburuak lortzerakoan berdintasunez eta parte-hartze kritikoz eta arduratsuz jokatuz.

– Materialak aztertzea eta haien ezaugarrien arabera sailkatzea (gogortasuna, disolbagarritasuna, agregazioegoera, eroankortasun termikoa).

– Indarren edo energia-ekarpenen ondorioz, mugimendu- eta forma-aldaketak edo gorputzen egoera aldaketak aurreikustea.

– Beroa, haren ondorioak sumatzea eta sistematikoki behatzea: tenperatura igotzea eta dilatazioa. Egoera-aldaketak eta itzulgarritasuna

3- JARDUEREN TAULA Jarraian, sekuentziazio didaktikoan landuko ditugun jarduerak taula baten antolatuta aurkitzen dituzu. Taula honetaz baliatuz, goian azaldutako gaitasun, helburu eta edukiak gure jarduerekin lotu ditugu. Honela, jarduera bakoitzean ikasleak zein gaitasun eskuratu, zein helburu lortu eta zeintzuk eduki landu behar dituzten isladatzen da.

7

JARDUERA EXPLORAZIO

1.Jarduera:

FASEA

garrantzia

GAITASUNA Uraren 1. gaitasun orokorra

HELBURUA

EDUKIA

12. helburua

3. eduki multzoa. 2. edukia

1.eduki multzoa. 4. edukia

2.Jarduera: Hiri ibilbidea

1. gaitasun orokorra

12. helburua

3.eduki multzoa. 2. edukia 1.eduki multzoa. 4. edukia

3.Jarduera: Uraren zikloa

1. gaitasun orokorra

12. helburua

3. eduki multzoa. 2. edukia

1.eduki multzoa. 3. Eta 4. edukiak

KONTZEPTUAK

4.

Jarduera:

LANDU

likidora

Solidotik 1,2 eta 4. Gaitasun 2,8,9 orokorrak

eta

helburuak

8

12. Kkkk1.eduki 1.eduki multzoa.3. edukia

3.eduki multzoa 3.edukia 4.eduki multzoa

5.Jarduera: likidotik gasera 1,2 eta 4. Gaitasun 2,8,9 eta gasetik likidora

orokorrak

eta

12. 1.eduki multzoa.3. edukia

helburuak

3.eduki multzoa 3.edukia 4.eduki multzoa

6.

Jarduera:

euliak

errekako

Zergatik 1,2 eta 6. Gaitasun 8,9. helburuak

6. eduki multzoa

uraren orokorrak

gainean?

7.Jarduera: nola heltzen da 2 eta 6. Gaitasun 2,6,8. helburuak ura gure iturrira?

orokorrak

1.eduki multzoa.

4.eduki multzoa 6. eduki multzoa

8.

Jarduera:

tindatzen

Apioa 2. eta 6. Gaitasun 8. helburua 6.eduki multzoa

orokorrak

9

EGITURATZEA

9. Jarduera

3. eta 8. Gaitasuna 5., orokorrak

10. Jarduera

11. Jarduera

6. Eta 8. 1.eduki multzoa: 11.edukia

helburuak

6. eduki multzoa: 6.edukia

3. 5. Eta 8. Gaitasun 5.,7. Eta 8.

Helburuak orokorrak

1.eduki multzoa. 11. Edukia

1, 2, 4, 5 eta 6. 5. 6. 7. Eta 8.

1.eduki multzoa: 11. Edukia

Gaitasun orokorrak

Helburuak

3.eduki multzoa: 9.edukia

4.eduki multzoa: 13.edukia 6.eduki multzoa: 6.edukia

APLIKAZIOA

12.Jarduera: ebaluatuz

Prozesua 1,2,5

gaitasun 6,8

orokorrak

eta

12. 1. Eduki multzoa

helburuak

3. eduki multzoa 4. eduki multzoa

13. Jarduera: Hausnarketa 1,2,5,6. eta konpromisoak

Gaitasun 6.

orokorrak

12. 3. eta 4. Eduki multzoak

Helburuak

14. Jarduera: komunikazio 2,4, eta 6. Gaitasun 8. kanpaina

eta

orokorrak

eta

helburuak

10

9. 1,4 eta 6. Eduki multzoak

4- METODOLOGIA Guk sortutako sekuentziazio didaktiko honetan, ikasleen hasierako aurreiritzietatik abiatuz, norberak bere ezagutzak eraiki ditzan saiatu gara, konstruktibismoaren ikuspegitik arituz; hau da, ikaslea izango da bere ikaskuntza-prozesuaren eta garapenaren protagonista, irakaslea gidari izango duelarik.

Alde batetik, irakasle bezala eduki berriak aurkezteko garaian ikasleen aurreiritziekin loturak sortuko ditugu, metodologia aktiboa eta komunikatiboa dugularik jomuga.

Horretarako, guk planteatutako edukien aprendizaia esanguratsua izan dadin, jarduera praktikoak eta esperimentalak planteatu ditugu, honekin ikasleen barne-eskemak aldatu nahian, edo hobe esanda, berreraiki.

Laburbiltzeko, ikaskuntza esanguratsua kontzeptuen asimilazioan eta egokitasunean oinarritzen da. Izan ere, esanahien artikulazio eta integraziorako prozesu bat da, non, egitura hierarkikoaren kontzeptuen aktibazioaren arabera, edo kontzeptuen sarearen arabera, eraldatu daitekeen. Baina orokorki erranda, zabaltzearen, birdoitzearen edo berregituraketa kognitiboaren bidez ikaskuntza ezagutza egituraren aberastasuna eraikiz (Ausubel, 1983).

5- EBALUAZIOA Sekuentzia didaktiko honetan, ikasleek gauzatutako jarduerak eta egindako ariketa ezberdinak ebaluatuko ditugu. Ebaluaketa hau, taldeka izango da gehienbat, proiektu hau taldeka osatu beharko dutelako. Gainera, ebaluazioa, ez da amaieran bakarrik emango, prozesu osoan zehar baizik, uste dugulako azken emaitzaz gain, lana gauzatzeko prozesuan zehar ikasleek egindakoa kontuan hartzea beharrezkoa dela azken ebaluaketa bat egiterako orduan.

Irakasle bezala egingo ditugun ebaluaketak beraz, hiru fase ezberdinetan banatuko dira: Hasieran, prozesuan zehar eta amaieran. Hasierako ebaluaketari dagokionez, ikasleek fitxa batzuk bete beharko dituzte, gaiari buruz dituzten ezagutzak bertan adieraziko dituztelarik. Fitxa hauen bitartez, irakasleok, ikasle bakoitzak dituen ezagutzak eta orokorrean dauden uste eta jakintzak baloratzeko aukera izango dugu, gure irakaskuntza, aurre ezagutza hauetatik abiatuko delarik.

11

Prozesuan zehar egingo den ebaluaketari begira, ikasleek, taldeka, hainbat kontzeptu, esperimentu‌ barneratu beharko dituzte, barneraketa hau ikasleengan ematen ari den ala ez ikusteko, eguneko ebaluazioa egingo dugularik. Saio bakoitza amaitzean, ikasle bakoitzak, saioan ikasitakoa adieraziko du bere kuadernoan. Kasu honetan, ebaluazioa, bakarkako ebaluazioa izango da, uste dugulako taldelanean, batzuetan, ikasle guztiek ez dutela inplikazio bera izaten eta beraz, denek zerbait ikasten ari direla ikusteko, banakako ebaluazioa egitea aproposa iruditzen zaigu.

Azkenik, amaierako ebaluazioa egingo dugu ebaluazio hau egiteko bi jardueretaz baliatuko garelarik. Amaierako ebaluazio honetan, ikasleek proiektu osoan zehar ikasi dutena ikusteko aukera izango dugu, aurreko egunetan zehar barneratu duten guztia adierazi eta aurkeztu beharko dutelarik. Modu honetan, gure ikasleek benetan proiektuaren inguruan ikasi beharrekoa ikasi duten ala ez ikusiko dugu. Azken jarduera gainera, klasekide guztien artean maketa bat eraikitzea izango da, maketa horretan klaseko jakintza orokorra adieraziko delarik.

6- SEKUENTZIAZIOAREN GARAPENA 1. Explorazio ariketak: -

Ikasleek gai baten inguruan dituzten aurreiritziak, zein horren inguruan dakiten informazioarekin egindako hipotesiak identifikatzeko balio duten ariketan sartzen dira lehenengo fase honetan. Ariketa hauetan errealitatearen inguruko analisi txiki eta errazak proposatzen dira, era honetan sekuentziaren baitan irakaslean emango duen materiari buruzko ikuspegi global bat sortzen du bere baitan ikasleak.

Honekin batera irakasleak ariketa hauek baliatuta ikasle bakoitzaren maila eta oro har aurrean duen ikas-taldearen maila zein den ere sumatu ahalko du, beraz informazio baliagarriaren iturri dira. Dakitenaz gain, arrazonamendu mota batzuen aurrean izan ditzaketen zailtasunak ere identifikatzeko balio dute ariketok. Era berean, ikasleak ere ikasteko aukera du ariketa hauekin.

Ikasleen artean ikuspuntu anitzak daudela, norbere arrazonamenduak beraien ustez ziren bezain besteko koherenteak ez direla, edo azaltzerako orduan argiak ez direla besteak veste.

12

2. Kontzeptuak lantzeko ariketak:

-

Ariketa hauen bitartez ikasleak kontzeptu berrien eta lehenagotik barneratutako kontzeptuen arteko zubiak eraikitzen ditu; kontzeptu berriak ere barneratzen ditu eta arazoen aurrean diskurtso berriak erabiltzeko aukera ematen zaie ikasleei. Ariketa hauen aurrean irakasleak esperientzia berriak, begiratu /ikusteko prespektiba berriak, analogía berriak, aldaerak, teknika berriak‌ txertatu eta erabili behar ditu betiere ikasleen arteko kooperazioa sustatuko delarik eta ikas-taldearen aurrera pausuoak bermatuko dituelarik planteatutako problemaren aurrean.

3. Abstrakzio, egituratze ariketak

-

Ikaslearen ikasketa proesuari buruz gabiltzanean oso argi dugu gehienetan irakasle batek bultzatu eta kiĂąatutako prozesua izaten dela, eta inguruko ikaskideen laguntzak ere zeriukusia duela horretan. 3. Atal honetan berriz, ikasleak berak bakarrik bere buruarekin egin behar du sintesia.

Benetan ikasi duela esan genezake ikasitako hori argi azaltzeko gai denea, errealitatera trasladatu eta identifikatzeko gai denean, ideai nagusiak azaltzeko gai denean edo ideiak koherenteki azaltzen dituenean.

Atal honetarako interesgarriak dira buru mapak, mapa kontzeptualak, galdera-erantzunak, eskemak, laburpenak.. Hauen bidez ikasleak egindako lanetik ideiak abstraitu eta explizitatzen ditu.

Ikasle bakoitzak bere ideiak trasmititzeko bide eta modu egokiena aurkitu behar duenez irakasleak egindako eskemak, trukoak zein esaldi eginak ez dute balio handiegirik izaten. Ikasteko beraz bakoitzak bere laburtu eta azaltzeko bidea exploratzea ezin bestekoa da.

13

4. Aplikazio ariketak:

-

Ikasitakoa errealitate ezberdinetan aplikatzeaz gain, bakoitzak egindako jakintzen

bidea

zein

den

identifikatzea,

bakoitzaren

konponenete

metakognitiboak martxan jarrita, oso garrantzitsua da.

Azken multzo honetan, baliteke ikasleak gaiaren inguruan hitz egiteko jasotasuna nabaritzea, eta ikasitakoaren inguruan problema berriak plantzea ere gerta daiteke.

Irakasleak oso argi izan behar du aurrean duen erronka nagusienetako bat ikasleak trasferentziak egiteko orduan zailtasuna dituztela dela, ikasleentzat egoera berri oro ikasteko momentu berri bat da eta.

14

Egituratzea, abstrakzioa, sintesia

ABSTRAKTUA

Fase hau, ikasleek orain arte landu diren kontzeptuak eta emandako azalpenak barneratu dituzten eta hasieratik orain arteko aurrerapena nolakoa izan den ikusteko izango da.

Egituratze fasea gauzatzeko, 3 jarduera ezberdin planteatu ditugu 3 jarduera hauek, ildo beretik gauzatuko direlarik: zer da orainarte ikasi duzuna gai honi, egoera honi‌ buruz?

Jarduerak:

Kontzeptuak lantzen eta hauek lantzeko datuen bilketa, behaketa‌ 2.fase hau aurrera eramateko, 5 jarduera ezberdin aurkezten dira. Fase honetan, uraren inguruko hainbat kontzeptu landu nahi dira, kontzeptu hauen lanketan, hainbat galdera planteatuko direlarik:1. Zeintzuk dira uraren 3 egoerak? Eta zer gertatzen da egoera batetik bestera aldatzearen prozesuan? 2. Zergatik eulia ez da ondoratzen? 3. Nola heltzen da ura gure iturrira? 4. Zer gertatzen da landareek jasotzen duten urarekin?

Jarduerak: 4.Jarduera: Solidotik likidora 5.Jarduera: Zergatik euliak errekako uraren gainean?

6. Jarduera: likidotik gasera eta gasetik likidora 7.Jarduera: nola heltzen da ura gure iturrira?

8.Jarduera: Apioa tindatzen

9.Egunerokotasunarekin lotuz 10.Errepasoa 11. mapa mentala

Aplikazioa Azkenik, aplikazio fasea aurrera eramateko, ikasleek 3 jarduera beteko dituzte. Hauen bitartez, irakasleok ikasle bakoitzak eta guztiek orokorrean ikasi dutena ikusteko aukera izango dugu.

Ebaluazio ariketak , ikaskuntza prozesu osoan zehar gauzatuko dira.

Galderei begira, ariketa bakoitzaren ostean galdera bera planteatuko zaie, galderaren ildoa, egunean landutako kontzeptuekin lotura izango duelarik : Zer ikasi duzu gaur? Zer da ulertu duzuna?

Amaierako ebaluazioa egiteko, dena galdera batetan laburtuko da: Zer da prozesu osoan zehar ikasi duzuna?

Esplorazioa Esplorazioari dagokionez, guk hiru jarduera planteatu ditugu ikasleek aurreideiak zeintzuk diren ezagutzeko. Hiru jarduera hauek, bi galderetan oinarrituko dira: 1.Zein da urak gure gizartean duen garrantzia? 2.Nola heltzen da ura ibaietara, itsaoetara, hodeietara..? Eta gure etxeetara?

Jarduerak: 13. Jarduera: Prozesua ebaluatuz

Jarduerak:

14.

1.

2.

3.

Jarduera: Uraren garrantzia Jarduera: Hiri ibilbidea Jarduera: Uraren zikloa

Jarduera:

Hausnarketa

eta

konpromisoak 15. Jarduera: Komunikazio kanpaina

15 KONKRETUA

A) EXPLORAZIO FASEA

Lana ikasleek dituzten aurreiritzietan oinarrituz hasiko dugu, sekuentzia didaktikoan aurreiritziak eta usteak oinarrian jarrita. Honetarako, 3 jarduera prestatu ditugu Uraren Zikloarekin, Hiriaren ibilbidearekin eta Uraren kontsumoaren garrantziarekin lotuta. Jarduera hauek osatuta daudenean, emaitzak aztertu eta hauen gainean hasiko gara sekuentzia didaktikoa garatzen guk proposatutako edukiak bertan txertatuz.

Hasierako

hiru

jardueretan galdera gako

batzuk proposatuko

ditugu,

egunerokotasunarekin lotura duten galderak prestatu zein ondoren landuko ditugun kontzeptuak sartuz. Behin 3 jarduera hauek bukatuta, eskemarekin ondoren proposatutako jarduerak lantzen hasiko gara.

16

JARDUERA HELBURUA KONTZEPTU TEORIKOAK

1 - URAREN ZIKLOA Uraren zikloaz ikasleek dituzten ezagutzak zeintzuk diren ezagutzea.

Uraren zikloaren inguruko aurreiritziak

METODOLOGIA JARDUERA EREMUA

Ikasleak

DENBORA 35

LEKUA Gela

BALIABIDEAK Fitxa

Garapena ďƒ

Uraren zikloaren ariketa honetan, ikasle bakoitzari mendiak, ibaia, itsasoa... marraztuta dauden irudi bat banatuko zaie. Kasu honetan, uraren kokaleku ezberdinak identifikatuz, ur horrek paisaian zehar egiten duen ibilbidea zein den adierazi beharko dute. Behin uraren ibilbidea zein den adieraziz, azalpen txiki bat idatzi beharko dute adierazitako uraren ibilbidea azalduz.

Jarduera: Beheko irudian ura hainbat lekutan aurki dezakezue. Gezien bitartez adierazi urak egiten duen ibilbidea eta eman ibilbide horren azalpen txiki bat.

17

JARDUERA HELBURUA KONTZEPTU TEORIKOAK

2- HIRI IBILBIDEA Urak naturatik giza-kontsumora arte eta kontsumo honen ostean duen ibilbidearen inguruan ikasleek dituzten ezagutzak identifikatzea Ura gure etxera heldu eta irtetzeko egiten duen bidearen aurreideiak

METODOLOGIA JARDUERA EREMUA

Ikasleak

DENBORA 25

LEKUA Gela

BALIABIDEAK Fitxa

Garapena ďƒ Ariketa honetan, ikasleek dituzten ezagutzak zeintzuk diren jakiteko, ura haien etxeetara nola heltzen den eta behin ur hori erabili eta gero nora joaten den adierazi beharko dute.

Adierazpen hau ordea, marrazkien bidez egingo dute, marraztutako objetu guztien izena idatzi beharko dutelarik.

Jarduera: Adierazi marrazkien bidez gure etxeko ura nondik datorren eta behin etxean erabili ondoren ur horrek non amaitzen duen. Izena jarri egindako marrazki guztiei.

18

JARDUERA HELBURUA KONTZEPTU TEORIKOAK

3- URAREN GARRANTZIA Urak gure gizartean duen garrantziaren inguruan ikasleek dituzten ezagutzez ohartaraztea.

Uraren garrantziaren aurreideiak

METODOLOGIA JARDUERA EREMUA

Ikasleak

DENBORA 20

LEKUA Gela

BALIABIDEAK Fitxa

Garapena ďƒ Jarduera hau gauzatzeko, ikasleek, fitxan aurkituko dituzten irudi ezberdinak ordenatu beharko dituzte, haien ustez urak duen garrantzi handienetik txikienera. Guztira, 8 irudi ezberdin aurkitu dituzte, irudi bakoitzak uraren erabilpen bat adierazten duelarik.

Jarduera: Ordenatu marrazki hauek garrantzitsuenetik garrantzi gutxien duenerarte, kontuan izanda zuretzako urak duen garrantzia. Behin marrazkiak ordenatuta, adierazi zergaitik ordenatu dituzun horrela.

19

B) KONTZEPTUAK LANTZEN ETA HAUEK LANTZEKO DATUEN BILKETA, BEHAKETAK, ESPERIMENTAZIOAK…. (ESKEMAREN JARRAIPENA)

20

Lanaren garapena proposatzerakoan Uraren zikloaren barruan kokatuko dugu gure burua. Zikloa dinamikotasunez azaltzeko, ur tanta batekin egingo dugu uraren zikloa, , honek izan dezakeen ibilbidea antzeztuz..

Zikloa, mendietan hasiko dugu bertan izotza eta elurra dagoela adieraziz (ura egoera solidoan). Behin hau eginda, elur hori ur bihurtu eta mendi gailurretatik ibaietara uraren mugimendua irudikatuko dugu. Puntu honetan ur tantak bere lehen geldialdia egingo du zikloan, eta 4. Jarduera txertatuko dugu hemen. Jarduera honetan, Materiaren egoerak azalduko dira, hain zuzen, solido egoeratik likido egoerara nola substantziak igarotzen diren.

Azalpen honen ostean, ur tantak berriz ere bere bideari ekingo dio ibaian behera, itsasoraino. Itsasoan dagoela, ura egoera likidotik gas egoerara nola pasatzen den azalduko da 5. Jardueraren bidez, kondentsazioa zertan datzan helaraziz. Baina, zikloaren osotasunera heltzeko oraindik pausuak geratzen dira eta hodeiak sortzen diren puntura heldu behar da ur tanta. Jarduera honetan, ura likido egoeratik gas egoerara eta gas egoeratik likidora bihurtzeko prozesua azalduko da.

Honela, ur tanta hodei bihurtu eta berriro ere, euri bezala, ibaira helduko da. Ibaian dagoela, beste geldialdi bat egingo du 6. Jarduera txertatuz. Oraingoan, ur tanta ibaian euli batekin aurkituko da. Euli hau ibaian flotatzen dago, beraz, bigarren geldialdi honetan gainazaleko tentsioaren inguruan arituko gara.

Gainazaleko tentsioa aztertuta izan bezain pronto, ur tanta bere bidearekin jarraitu behar du. Ibaiaren bidea jarraitzen dagoela, presio bat sentitzen du eta bat-batean bere bidea aldatu egiten da. Oraingoan araztegi batean aurkitzen da, hemen dagoela turbina batzuk igarotzen ditu eta ulertzen du ur edangarria bihurtzeko egin behar den prozesua egiten dabilela. Prozesua hobeto ulertzeko 7. Jarduera burutu beharko da.

Ur tanta edangarria denez orain, etxe bateko iturrian agertzen da. Etxe horretan bizi den mutikoa, harrikoa egiteko erabili du eta berriro ere, hoditeriatik barrena egiten du bidea itsasora heldu arte.

Itsasoan dagoela, kanpoan eguzkia egiten duela ikusten du. Bat-batean kondentsazio prozesuan aurkitzen da berriro eta hodeietara iristen da. Hemen dagoela, euri bihurtzen da eta lurrean filtratu eta beste geldialdi bat egingo du. Azken geldialdi honetan, 8.

21

Jardueran murgilduko gara Kapilarizazioa aztertuz. Alde batetik kapilarizazioa zertan datzan eta bestetik, landareen kapilarizazioa zer den azalduko dugu.

JARDUERA HELBURUA KONTZEPTU TEORIKOAK

4. SOLIDOTIK LIKIDORA Substantzia desberdinak urtze-puntu desberdinak dituztela ikustea

Urtzeko tenperatura, urtzeko denbora eta partikulen portaera egoera METODOLOGIA JARDUERA EREMUA DENBORA LEKUA BALIABIDEAK Ikaslea Ordu bat Laborategian Esperimentua eta koadernoa GARAPENA ďƒ Jarduera honetan, esperimentu bat burutuko dugu. Honen bitartez, gure ur tanta mendian izotz moduan dagoenetik ibaira ur tanta moduan heltzen denera arte egin duen prozesua eta aldaketa hori zientziaren ikuspuntutik nola eman den ulertzen saiatuko gara.

LANDUTA DAUDEN KONTZEPTUAK: -Tenperaturaren neurketa eta horretarako erabiltzen diren unitateak -denboraren neurketa eta horretarako erabiltzen diten unitateak - materia kontzeptua -materia partikulaz osatuta dago -taulak sortzen jakitea

JARDUERA ďƒ Ikasleak taldeka jarriko ditugu eta esperimentu bat egingo dugula azalduko diegu. Esperimentu hau erabiltzeko sua erabili beharra dagoela azalduta, esperimentua arriskutsua ez izateko hartu behar dituzten neurriak gogoraraziko dizkiegu.

Behin taldetan daudela, ikasle bakoitzak bere alboan koadernoa izan beharko duela azalduko diegu eta bertan esperimentuan zehar behatutako zenbait alderdi apuntatu beharko dituztela esango diegu eta horretarako, aurrez guk diseinatutako taula bat sortu eta bete beharko dute, arbelan eredua izango dutelarik (ikus eranskinetan)

ESPERIMENTUA MATERIALA: - solidoak diren material ezberdinak (argizaria, izotza, gurina, beruna...)

- aluminiozko platera - metxeroa - koadernoa AZALPENA: Behin ikasleak taldeka daudela, esperimentuaren azalpenarekin hasiko ginateke: Jarri aluminiozko platera baten gainean solido ezberdinak: argizaria, izotza, gurina eta beruna, edo irakasleak emandako beste batzuk. Jarri solido guztiak plateraren

22

erdigunetik distantzia berera, berotu platera metxeroa erdian jarrita eta behatu zenbatekoa den urtzeko behar duten denbora.

Prozesuan zehar ikasleak haien koadernoan duten taula hori betetzen joan beharko dira. Taularen goiko aldean, erabilitako material desberdinen izenak agertuko dira eta beste hutsuneetan (horizontalki dauden hutsune horietan) denbora eta tenperatura hitzak jarrita edukiko dituzte. Honela, material bakoitzak likidora igarotzeko behar izan duen denbora eta tenperatura apuntatzen joango dira.

AZALPEN TEKNIKOAK: Nahiz eta materia partikulez eratuta dagoela aurretik landuta izan, egokia iruditzen zaigu abstraktuak diren kontzeptu hauek lantzeko birgogoratzea. Horretarako, haiekin dinamika bat egingo genuke aurretik daukaten jakintza azaleratu nahian.

Dinamika horretan, ikasle bakoitzak partikula bat izango da eta solido,likido eta gas egoeran partikula bakoitza duen jokaera antzeztuko dute.

Ondoren esperimentua eginda ikasleei behatu dutena azaltzeko eskatuko diegu, horretarako haien koadernoan apuntatutako datuak erabili beharko dituzte. Honela, ziur aski, haien begiekin ikusi dutena (forma aldaketa, tenperatura unitatea, denbora...) azalduko digute. Horregatik haratago joan beharko gara eta beti haien aurreiritziak ahastu barik partikulen jokaerak ulertu ditzaten azalpena eman.

Beraz, partikulak solidotik likidora zelan mugitzen diren marrazkien bitartez azalduko genieke. Beti ere, hauen itxura aldatzen ez dela azalduz, aldatzen den gauza bakarra haien harteko hutsuneak direla ulertaraziz.

23

JARDUERA 5.likidotik gasera eta gasetik likidora HELBURUA Likido egoeratik gas egoerara dauden aldaketak ikustea eta ulertzea KONTZEPTU TEORIKOAK materiaren egoerak, partikulen jokatzeko modua, lurrunketa prozesua METODOLOGIA DENBORA LEKUA JARDUERA EREMUA Ikaslea 2 ordu Laborategian

BALIABIDEAK Esperimentua eta koadernoa

GARAPENA ďƒ LANDUTA DAUDEN KONTZEPTUAK: -partikulen eredua -beroaren kontzeptua JARDUERA ďƒ Ikasleak taldeka jarriko ditugu eta esperimentu bat egingo dugula azalduko diegu. Esperimentu hau erabiltzeko sua erabili beharra dagoela azalduta, esperimentua arriskutsua ez izateko hartu behar dituzten neurriak gogoraraziko dizkiegu.

Behin taldetan daudela, ikasle bakoitzak bere alboan koadernoa izan beharko duela azalduko diegu eta bertan esperimentuan zehar behatutako zenbait alderdi apuntatu beharko dituztela esango diegu eta horretarak o taula bat sortu beharko dutela.

ESPERIMENTUA MATERIALA: - metxeroa - koadernoa AZALPENA: Berotu ura kafe lapiko batean edo erlenmeyer batean, betiere aho estua duen ontzi batean. Matxarda batzuen laguntzaz eutsi erloju-beira edo ispilu txiki bat ahoaren inguruan eta behatu zer gertatzen den eta honako galdera hauei erantzun: - Non sortzen da hodeia, kafetera muturrean bertan edo aurrerago?

- Zein egoeratan dago ura lapikotik ateratzen denean?

- Eta lainoa ikusten duzunean?

- Eta lainoa ikusten duzunean?

- Zer gertatu da ikusgai bihurtzeko?

- Zein egoeratan dago ura hodeietan?

- Zer gertatu da ikusgai bihurtzeko?

- .Zer gertatzen da erloju-beiran?

AZALPEN TEKNIKOAK: Behin esperimentua eginda ikasleei behatu dutena azaltzeko eskatuko diegu, horretarako haien koadernoan apuntatutako datuak erabili beharko dituzte. Honela, ziur aski, haien begiekin ikusi dutena azalduko digute. Horregatik haratago joan beharko gara eta beti haien aurreiritziak ahastu barik haien begiekin ikusi dutena eta ikusteko gai izan ez direna azaldu beharko diegu. Gainera, partikulen jokaerak ulertu ditzaten azalpena eman beharko zaie.

Hasiera batean, lapikoaren gainean dagoen zonaldean hutsunea zergaitik ikusten duten azalduko diegu, esanez momentu horretan ura gas egoeran dagoela baina gorago begiratuta edo ispilua behatuta inguruan dagoen tenperatura dela eta, gas hori likido egoerara igarotzen ari dela ulertu beharko dute eta hau dela eta kondentzazioa haien begiekin ikusi dezaketela. Hau hodeien sorrerarekin lotzen lagundu beharko diegu.

Beraz, partikulak likidotik gasera eta gasetik likidora zelan mugitzen diren marrazkien bitartez azalduko genieke.

Beti ere, hauen itxura aldatzen ez dela azalduz, aldatzen den gauza bakarra haien arteko loturak direla ulertaraziz.

24

JARDUERA HELBURUA KONTZEPTU TEORIKOAK JARDUERA EREMUA Ikaslea

6.Zergatik euliak errekako uraren gainean?

Gainazaleko tentsioaren fenomenoa ulertzea esperimentazioaren bitartez Gainazaleko tentsioa METODOLOGIA DENBORA LEKUA 25 min Laborategia

BALIABIDEAK Esperimentua, koadernoa

GARAPENA  (Esperimentua egiten hasi aurretik, kontzeptu guztiak ulergarriago izateko gainazaleko tentsioari buruzko bideotxo bat ikusiko dugu, gure esperimentuak zertan diharduen azalduko diguna. Bertan pausuz-pausu ikusi ahal izango dugu). Ibaiaren gainean hainbat intsektu flotatzen daudela ikusita, eta ez direla hondoratzen, horren arrazoia zein den ulertzen saiatuko gara hurrengo esperimentuaren bitartez. Hori azaltzeko ”gainazaleko tentsioa” deituriko fenomenoa dugu, eta ikasleek bideoa ikusi ondoren esperimentu baten bitartez ikasiko dute zertan datzan guzti honek.

LANDUTA DAUDEN KONTZEPTUAK: Gainazaleko tentsioaren kontzeptua ondo ulertzeko eta esperimentua burutzeko, ikasleek aurretiaz landuta edukiko dituzte dentsitatearen kontzeptua, eta baita ur molekulen inguruko teoria ere.

JARDUERA  Fenomeno hau ulertzeko, esperimentu bat burutuko dugu gelan. Horretarako beharrezkoa izango dugu behean aipatuko dugun materiala, eta baita ikasleek euren kuardernoan prozesu guztia apuntatzea, euren hausnarketa sortuz.

ESPERIMENTUA MATERIALA: -Kristalezko ontzi bat -Ura -Pipermina (pimienta) -Xaboia AZALPENA: Ontzi bat hartuko dugu urez beteta, eta bertara piper pikantea (pimienta) botako dugu uraren gainazala estali arte gutxi gora behera. Horrela ikusiko dugu nola elementu hau uraren gainean flotatzen geldituko dela. Piperra uretan sakabanatu ondoren, hatzamar punta xaboiarekin bustiko dugu (beste elementu bat nahastuko dugu urarekin, ezaugarri desberdinak dituena, horrela ba ikusiko dugu gai izango dela uretan sartzeko), eta uraren erdialdearekin egingo dugu kontaktua. Momentu horretan jabetuko gara, piper ale guztiak ihesean doazela ontziaren hegalera, eta nola hondoratzen hasten diren. Izan ere, urak hasieran zeukan geruza hori, apurtu egin duen erabilitako beste likidoak (kasu honetan xaboiak). Bertan, bi likido ezberdin nahastean partikula ezberdinak sortu dira, disoluzioa gertatu da.

AZALPEN TEKNIKOAK: Ur molekula bakoitza beste batekin konektatuta dago (ikus irudia*1), hauen artean loturak sortzen direlarik, nahiz eta laburrak eta intentsitate gutxikoak izan, beste ur molekula batzuekin. Lotura hauek, uraren gainazalean oso estuak dira, non kapa bat osatzen duten, gainazalera erortzen den piperra bere gain hartzeko. Xaboia ordea, lehen aipatutako lotura horiek apurtzeko diseinatuta dago, loturen indarra gutxitzen du, gainazaleko tentsioa disolbatu eta apurtu arte.

Xaboiaren molekula luze eta estuek beste likidoengandik ihes egitea lortzen dute, bidean topatzen duten guztia sakabanatzen. Beraz, xaboiak uraren parte bat ikutzean, molekula batek hurrengo molekularekin duen erakarpena apurtu egiten du.

25

1

2

(*1)

LINKAK:

https://www.youtube.com/watch?v=UepU3mNQ0sI https://www.youtube.com/watch?v=Zeg5qajD1VQ

26

JARDUERA HELBURUA KONTZEPTU TEORIKOAK JARDUERA EREMUA Ikaslea

7.Nola heltzen da ura gure iturrira ?

Uraren hiri ibilbideaz ohartzea eta uraren kontsumoaz kontzientziatzea Hiri ibilbidea METODOLOGIA DENBORA LEKUA 2-3 saio Ikasgela

BALIABIDEAK Fitxa

GARAPENA ďƒ Behin irakasleak, ur tanta, gure etxeko iturrira nola heltzen den eta nola irteten den galdetuko die, hausnartzeko eta ideiak ulertzeko zenbait galdera gako botata. Horretaz gain, galderekin loturan araztegian egiten den funtzioa ikasiko dute. Era honetara urak egiten duen hiri ibilbidea ulertaraziko dute, baina ez da dena, etxera ura nola heltzen den zehaztasunez jakiteko, Pascalen teoria landuko dugu esperimentu baten bidez.

JARDUERA ďƒ Galdera gakoak: - Nola heltzen da ura gure etexera ?

- Naturatik hartzen dugun ura garbia ahal da? Eta edangarria?

- Nork bihurtzen du ura edangarri ?

- Dutxa bat hartzeko erabiltzen dugun guztia berriz erabiltzen ahal da?

- Badakizue zenbat ur kontsumitzen dugun - Ur garbia zein zikina noa doa behin erabilita ?

Galdera hauek botata eta umeen burmuinean behin eraginda honako bideo konpletu hau (lehenengo linka) ezarriko diegu, non uraren ibilbide naturalaz gain ondo azaltzen den uraren hiriko ibilbidea.

Bideo orokor honen ondoren hiri ibilbidean ondo ezartzeko ARAZTEGI kontzeptua azaldu, eta egiten duen funtzio azalduko zaie bi bideo hauen bitartez (2. Eta 3. Linkak) Amaitzeko ura gure iturrietara zehaztazunez nola heltzen den ulertzeko honako esperimentu hau egingo dute binaka umeek: Hala ere, esperimentu handira pasatu aurretik, esperimentuarekin kontaktuan jartzeko eta umeek oinarri zientifikoa ondo ulertzeko ariketa txiki bat egitera pasatuko gara. Ariketa esperimentu txiki hau honetan oinarritzen da: Saiatu ESPERIMENTUA

27

BALIABIDEAK: - 2 Xiringa - Ura - Hodi malgu eta trasparente bat AZALPENA: Irakaslearen azalpena: ”Orain ikusi duzuen bideoan agertzen den bezala ura behin araztegietatik pasata, ur biltegietara doa eta bertatik gure etxeetako iturrietara. Baino nola demontre egiten du urak adibidez 8.pisu bateraino argazkian ikusten den bezala? Ia hau ulertzeko bikoteka, 2 xiringa izango dituzue, biak urez beteta egongo direlarik. Xiringa bat (behekoak) ur biltegia irudikatuko du eta beste xiringak (goikoak) etxeko iturria, biak hodi baten bidez lotuta egongo direlarik. Saiatu behar zarete xiringa batetik bestera ura pasatzea nahiz eta xiringak altura ezberdinetan egon” AZALPEN TEKNIKOA 8. pisuko iturri bat irekitzen dugunean presioa azkatzen ura presioaz erakarrita 8. Pisuraino doa. Hala ere, gerta daiteke presio nahikoa ez egotea, beraz askotan xiringekin egin duzuen bezala, indar batek zakatzen, bonbeatzen du ur hori heldu behar den lekura heltzeko. Horrenbestez, konturatu zareten bezala, altura dena delakoa izanda ura beti helduko da, Pascalek esaten zuen bezala, ura ezin daitekeelako konprimitu.

LINKAK: 1- https://www.youtube.com/watch?v=D6e0Traetjk 2- https://www.youtube.com/watch?v=iJN6uMaGvQo  Aurre tratamendua 3- https://www.youtube.com/watch?v=-zUJ4LNa77s  Ondorengo tratamendua

28

JARDUERA HELBURUA KONTZEPTU TEORIKOAK JARDUERA EREMUA ikaslea

8.Apioa tindatuz Kapilaritatea kontzeptu gisa ulertzea eta honen zergatia aztertzea.

Kapilaritatea METODOLOGIA DENBORA LEKUA 60 min laborategia

BALIABIDEAK Esperimentua koadernoa

GARAPENA ďƒ Laborategian burutuko dugu Kapilaritatearen inguruan egingo dugun jarduera. Esperimentu eran bideratu dugu jarduera, talde metodologian oinarrituta hain zuzen ere.

LANDUTA DAUDEN KONTZEPTUAK: Esperimentua uste bezala ateratzeko eta kontzeptuak ondo ulertzeko, landareen elikadura nola ematen den argi izango dute ikasleek, hau da, aurre jakintzak izango dituzte gai honetan.

Honez gain, matematikan neurriak ere landuta izango dituzte.

JARDUERA ďƒ Jarduera arestian esan bezala esperimentu bat izango da. Honekin kontuan izan behar dugu taldeka bada ere ikasle bakoitzak bere koadernoan notak hartu eta esperimentuaren nondik norakoak pausuz pausu idatziko dituela.

ESPERIMENTUA -

MATERIALA: Kristalezko potoa Ura Kolorante gorria Apioa Labana AZALPENA: Kristalezko potoa urez beteko dugu erdia baino pixka bat gehiago. Behin hau burututa kolorante gorritik pare bat tanta potoaren barnean isuriko ditugu, honela ura kolore gorrixkarekin tindatuz.

Apio landarea bertara sartuko dugu, trukutza ondo busti eta 24 ordu utziko dugu gutxi gora behera horrela.

Behin denbora tarte hori igarota, apioa behatuko dugu. Begizko behaketa horren ostean, apioaren trukutza ebaki eta gertatutakoa behatu eta ondorioak aterako ditugu.

AZALPEN TEKNIKOAK: Kapilaritatea termioa azalduko dugu esperimentua egiten ari garela eta batez ete esperimentuaren ondorioak ikustean. Hostoak gorrituta agertuko dira egun bat igaro ostean eta mozketa egin eta gero ere apioaren kapilareak gorriz tindatuta daudela ikusiko ditugu. Fenomeno hau egunerokotasunean ere gertatzen dela azalduko dugu horrela.

LINKAK: https://www.youtube.com/results?search_query=capilaridad

29

C) EGITURATZE, ABSTRAKZIO, SINTESI FASEA Ikaslearen ikasketa proesuari buruz gabiltzanean oso argi dugu gehienetan irakasle batek bultzatu eta kiĂąatutako prozesua izaten dela, eta inguruko ikaskideen laguntzak ere zeriukusia duela horretan. 3. Atal honetan berriz, ikasleak berak bakarrik bere buruarekin egin behar du sintesia.

Benetan ikasi duela esan genezake ikasitako hori argi azaltzeko gai denea, errealitatera trasladatu eta identifikatzeko gai denean, ideai nagusiak azaltzeko gai denean edo ideiak koherenteki azaltzen dituenean.

Atal honetarako interesgarriak dira buru mapak, mapa kontzeptualak, galderaerantzunak, eskemak, laburpenak.. Hauen bidez ikasleak egindako lanetik ideiak abstraitu eta explizitatzen ditu.

Ikasle bakoitzak bere ideiak trasmititzeko bide eta modu egokiena aurkitu behar duenez irakasleak egindako eskemak, trukoak zein esaldi eginak ez dute balio handiegirik izaten. Ikasteko beraz bakoitzak bere laburtu eta azaltzeko bidea exploratzea ezin bestekoa da.

30

JARDUERA HELBURUA KONTZEPTU TEORIKOAK JARDUERA EREMUA Ikasleak

9 - EGUNEROKOTASUNAREKIN LOTUZ Sekuentziazioan zehar lantzen aritu garen kontzeptuak errealitatean nola aplikatu eta erabili simulatzea.

Materiaren egoerak METODOLOGIA DENBORA LEKUA 60 minutu Gela

BALIABIDEAK Galderak Koadernoa

Garapena  Hurrengo burutuko dugun ariketa honetan, ikasleek ikasitako egunerokotasunean aplikatzeko gai izango liratekeen eta nola aplikatuko lukeen ikusi nahi dugu. Behin ikasleak ikasitako hori errealitatera trasladatzen badu, ulertutzat emango baitugu kontzeptua.

Horretarako, galdera eta buruketa multzo bat plantetazen dugu, iaksleak bere koadernoan erantzungo ditu problemok eta behin hau eginda dagoenean ikasleak taldeetan jarriko dira eta erantzunak elkarbanatuko dituzte. Azken ordu laurdenean berriz, gela talde horietan komentatutakoa gela osora zabalduko da, talde bakoitzat zer komentatu duen guztiok jakiteko.

Galderak: 





Demagun etxeko izozkailua zabaldu eta izotzak beharrean guztia dela ura. Aldameneko entxufeari begiratu eta desentxufatuta dagoela iksui duzu.

Zer gertatu da? Zein izango da urtze horren arazoa? Lagundu marrazkien bidez emandako azalpena.

Paisaiari begiratuz zure herriko zonalde jakin baten zuhaitzen hostoak kolore ezberdina dutela ohartu zara. Ingurura begiratu eta zuhaitz hoietatik ez oso urruti nahikoa toxikoa den enpresa bat dagoela ohartu zara. Zein izan liteke hostoen kolorea aldatzearen arrazoia? Bat baino gehiago egotekotan aipatu guztiak.

Hondartzatik bueltan, bainujantzia kendu eta kakoan utzi duzu sikatzen. Hiruzpalau egun egon da bertan eskegita eta berriz bila joan zarenean zuri zuri eta latz dagoela ohartu zara. Zein izan liteke zergatia?

31

JARDUERA HELBURUA KONTZEPTU TEORIKOAK

10. ERREPASOA urak naturatik giza-kontsumora arte eta kontsumo honen ostean duen ibilbidearen inguruan ikasleek ikasi dituzten kontzeptu eta prozesu guztien plasmaketa ikasitako kontzeptu guztien plasmatzea

JARDUERA EREMUA Ikaslea

METODOLOGIA DENBORA LEKUA 1ordu inguru Klasea

BALIABIDEAK Fitxa, margoak

GARAPENA ďƒ Jarduera hau bakarka egingo da jakiteko ikasle bakoitzak zer ikasi duen. Jarduera hau, aurreideia fasean proposatu egin zitzaien beraz era honetara lehen zekitena eta orain dakitenaz ohartaraziko dira. Jarduera honen helburua, marrazki eta ikasitako kontzeptu ezberdinen bidez, dakiten guztia erlazionatzea eta argi plasmatzea izango da.

JARDUERA ďƒ Jarduera: Adierazi marrazkien bidez gure etxeko ura nondik datorren eta behin etxean erabili ondoren ur horrek non amaitzen duen. Izena jarri egindako marrazki guztiei eta ohar laburrez baliatu zaitezke behar izanez gero.

32

JARDUERA HELBURUA

11.MAPA MENTALA Sekuentziazioan zehar ikusitako kontzeptuak ulertu eta barneratu dituzten ikustea Orain arte ikasitako kontzeptu guztiak

KONTZEPTU TEORIKOAK JARDUERA EREMUA Ikaslea

METODOLOGIA DENBORA LEKUA 60 minutu sortzeko Klasea 30 minutu azaltzeko

BALIABIDEAK Ikasitakoa kartulina

GARAPENA  Abstrakzio fase honetan, buru mapa bat egitea proposatzen zaie. Buru mapa edo mapa mentalaren bitartez, ikasleak aurreko egunetan ikasitako kontzeptuak islatu beharko dituzte.

Mapa mentala egiteko, taldeka kartulina bat emango zaie eta bertan, eskema bat sortu beharko dute. Eskema honen erdian gaiaren izenburua agertuko da (ura gure bidean) eta bertatik adar desberdinak irtengo dira emandako kontzeptuak testuz zein marrazki bidez azaltzeko.

Mapa mentalean agertzen diren kontzeptuak eta agertzeko modua ikasleen eskuetan gelditzen da, haiek taldeka erabaki beharko dute zeintzuk izan diren kontzeptu guzti horiek eta bakoitzak zein marraztu eta islatzen duen.

Behin buru mapak eginda edukita talde bakoitza berea azaldu beharko du eta ikasle guztien artean, irakaslearen laguntzarekin, errepaso bat egingo dute.

LANDUTA DAUDEN KONTZEPTUAK: - Solido likido - …….

- Kapilarizazioa - Likido- gas - Hirien ibilbidea - Gasetik-solidora - Gainazaleko tentsioa JARDUERA  Mapa mentalak oso desberdinak izan daitekenez haien artean jarraian adibide bat aurkezten dugu

33

D) APLIKAZIO FASEA (KOMUNIKAZIO KANPAINA)

Ikuspegi eraikitzailetik ikaste-irakaste prozesuaren azken pausua, barneratutako ikasketak adieraztean datza.

Izan ere, Konstruktibismoak dioen bezala; ikasitakoa

gainontzekoei komunikatzeko edo azaltzeko kapaza zarenean esaten da benetan gaia barneratu dela. Bestalde, ingurumen hezkuntzaren azken xedea arazoen konponbidean parte hartze aktiboa izateko pertsonak heztea da.

Komunikazio kanpainan biak bateratzen eta burutzen dira hein batean. Adierazpen mota desberdinak erabiliz, ingurumenari buruz astean zehar, ikasleek hausnartutakoa, ateratako ondorioak eta barneratutakoa besteei kontatzeko prestatu eta komunikatu egiten dute.

Ekimen honekin ikasleek beren ikasketa prozesua erregulatuko dute, besteak sentsibilizatzeko

ekimenean

jarrera

aktiboa

komunikaziorako�gaitasuna garatuko dute.

34

hartuko

dute

eta

"hizkuntza

JARDUERA HELBURUA KONTZEPTU TEORIKOAK

13.PROZESUA EBALUATUZ Ea Ikasten eta pentsatzen ikasten duten, informazioa interpretatzen duten eta sortzeko gai diren ebaluatzea Ez da kontzepturik landuko

JARDUERA EREMUA

METODOLOGIA DENBORA LEKUA

BALIABIDEAK

Ikaslea

15 min

Koadernoa

Laborategia/ ikasgela

GARAPENA  Jarduera bakoitza egin eta gero ikasleei pasatuko zaien galdera izango da ebaluazio kontrol honetan proposatzen dena. Ariketa bakoitza burutu eta gero egingo da, prozesua nola doan ikusteko eta bakarkako ebaluazio bat egiteko aukera izateko guk irakasle moduan.

LANDUTA DAUDEN KONTZEPTUAK: Jardueretan ikusitako kontzeptuak eta uraren zikloa izango dira landutako kontzeptuak.

JARDUERA  Ariketa bakoitzaren ostean ”Zer ikasi duzu gaur (x gaiari buruz)? Zer da ulertu duzuna?” galdera egingo zaio ikasle bakoitzari eta ikasleak bere koadernoan esperimentuaren azalpenaren ostean erantzungo duena. Hau kontrolpean izateko, irakasleak noizean behin ikasleen koadernoak hartu eta jakintzak zein ondorioak zeintzuk diren irakurriko ditu, taldeko ebaluazioaz gain bakarkako ebaluazioa eta prozesuaren jarraipena ere izan dezan.

5 jarduera (kontzeptu fasekoak) egingo dituzte ikasleek eta galdera hau jarduera bakotza burutu ostean egingo dute ikasleek

35

JARDUERA HELBURUA KONTZEPTU TEORIKOAK

14.HAUSNARKETA ETA KONPONBIDEAK Orain arte ikasitakoa errepasatzea eta gizakiak naturan duten eraginaz ohartzea eta kontzientziatzea Orain arte ikasitako kontzeptu guztiak

JARDUERA EREMUA Ikaslea

METODOLOGIA DENBORA LEKUA 60 min Klasea eta ingurua

BALIABIDEAK Ideien sarea

GARAPENA  Behin gure ideien sarea amaituta, gaiaren amaierako fasera pasako ginake. Jarduera honen bidez, gure egoera planteatu genuenetik orain arte ikasi dutenaz ohartzeaz gain konponbideak eta konpromisoak hartzean datza. Hortarako sortu dugun mural horretan, alde batetik, irtereetan, esperimentuetan, fitxetan,etab. ikasitako guztia errepasatzeko era guztietako detailetxoak gehitzen joango gara mural osoa konpleto egon arte.

Behin hori amaituta, gizakiak naturan eragin dituen arazoak identifikatzera pasatuko gara, denok batera ikaslea gidari (galdera gakoak botaz) eta idazkari papelean egongo delarik. Honek ez du esan nahi, mural edo koaderno erraldoi honen egilea irakaslea bakarrik izango dela. Irakaslea, ideien sare hau osatze eta bukatze prozesuan ikasle artisten parte hartzea bultzatu eta eskertuko du, honela ikasleak ere gehiago sinistuko dute beraiek izan direla (era konstruktibo eta gidarian) mural honen egileak. Behin, natura kaltetzen dituzten eragileak argi izanda, ideien sareen alde batean KONPONBIDEAK eremu bat irekiko da, non bertan gizakiak, naturan eragin dituen min eta arazoei konponbidea bilatuko zaion (era errealista batean).

Jarduera honi amaiera eta erlazioa emateko, denon artean adostutako konponbide errealista horiek kontuan izanda, ikasle zein irakasle guztiak KONPROMISUAK hartuko dituzte. Hau da, banaka arbelera irtenda muralean jarritako hainbat konponbidetatik, bakoitzak etorkizun batean natura hobetzeko beteko dituen konponbide edo konponbideak betetzera konpromisatuko da firma baten bidez. Firmaren bitartez, lortu eta errepresentatu nahi duguna zera da; firmatu egiten duzunean naturarekin paktu SERIO bat egiten gabizela, beraz umeei ulertarazi behar diegu hobe dela konponbide bat ondo eta egonkor betetzea, 40 konponbide arin eta txarto egitea baino.

LANDUTA DAUDEN KONTZEPTUAK: - Solido likido - …….

- Kapilarizazioa - Likido- gas - Hirien ibilbidea - Gasetik-solidora JARDUERA 

36

JARDUERA HELBURUA

15.KOMUNIKAZIO KANPAINA Ikasi duten guztia gainontzekoei komunikatzeko kapazak izatea “mega maketa” baten bitartez Orain arte ikasitako kontzeptu guztiak

KONTZEPTU TEORIKOAK JARDUERA EREMUA Ikaslea

METODOLOGIA DENBORA LEKUA 1-2 ordu Klasea eta areto nagusia

BALIABIDEAK Ideien sarean eta Umeak azaltzeko behar dituztenak

GARAPENA  Jarduerarekin eta gure sekuentziazio didaktiko osoari lotura eta amaiera emateko komunikazio kanpaina jarduera egingo dugu. Zertan datza? Konstruktibismoak dioen bezala; ikasitakoa gainontzekoei komunikatzeko edo azaltzeko kapaza zarenean esaten da benetan gaia barneratu dela. Hau kontuan izanda, kontzeptu eta eduki asko landu direnez 7 taldeetan banatuko dira, hain zuzen ere, prozesuko jarduerei dagokienak. Taldeak interes guneen arabera egingo dira, eta talde bakoitzak egindako lana (tailerra, esperimentua, pankarta,argazkiak,..) aurkeztuko du.

Hala ere, denok osatuko dute klase eta talde bat, hau da; “mega maketa” moduko bat. Amaitzeko, ikusle batzuen aurrean aurkeztuko da, eta hortarako, 2 ikasle aurkezleak izango dira, azpi taldeen artean loturak egingo dituzte istorio txiki bat sortuz.

LANDUTA DAUDEN KONTZEPTUAK: - Solido likido - …….

- Kapilarizazioa - Likido- gas - Hirien ibilbidea - Gasetik-solidora - Gainazaleko tentsioa JARDUERA 

37

8- BIBLIOGRAFIA  Ausubel., D, Novak., P & Hanesian., J. (1983). Psicología educativa: un punto de vista cognoscitivo. 2ª edición. México: Trillas

 Diaz M. fq-experimentos[Blog internet] Manuel Diaz Escalera.2013 urt. [citado2015/azar/9].Ikus: fq-experimentos.blogspot.com.es  Font, G [academyplus]. (2012, Maiatzak 12). Capilaridad. 1 [Archivo de Video].Hemendikberreskuratua:https://www.youtube.com/results?search_query=capil aridad  Gutierrez, J.M. (1998): “Ideas Previas y Educación Ambiental” Bilbo: Eusko Jaurlaritza eta BBK.  Latina. P, (5/07/2014) Experimentores: Aprende que es la tensión superficial.

Hemndik berrreskuratua: https://www.youtube.com/watch?v=UepU3mNQ0sl  Mancoeduca (08/10/2012). Ura da zure laguna Arteta Lehen Hezkuntza. Hemendik berreskuratua: https://www.youtube.com/watch?v=D6e0Traetjk  Mayjo Experomentos (31/01/2014). Experimentos caseros: La reacción de la mimienta con el jabon.

Tension superficial.

Hemendik berreskuratua: https://www.youtube.com/watch?v=Zeg5gajD1VQ  Montoia Estebanez, I. (2014). Zientzia Haur Hezkuntzan: hondakinen arazoaren trataera.  Naturgaia (14/07/2010). Uraren ibilbidea. Edateko uren araztegia (1/2). Hemndik berreskuratua: https://www.youtube.com/watch?v=iJN6uMaGvQo  Naturgaia (14/07/2010). Uraren ibilbidea. Edateko uren araztegia (1/2). Hemndik berreskuratua: https://www.youtube.com/watch?v=-zUJ4LNa77s  SESZ (2002). “Ura proiektua”. Eusko jaurlaritza-ingurumen saila-urdaibaiko patronatua

38

ERANSKINA 4.Ariketan erabili beharko duten taula: Argizaria

izotza

gurina

Denbora tenperatura

39

beruna