Velika crvena pjega na Jupiteru

PRIPREMILA: DŽENISA GUSINAC, UČENICA II RAZREDA PRVE BOŠNJAČKE GIMNAZIJE

Jupiter je danas poznat kao najveća planeta u Sunčevom sistemu, a također je i stanište najveće oluje, čije su brzine vjetra veće nego naši najrazorniji uragani. Takva oluja nosi naziv Velika crvena pjega (Crvena mrlja). Velika crvena pjega je područje visokog pritiska, tj. anticiklonski sistem u atmosferi Jupitera. Smještena je 22 stepena južno od Jupiterovog ekvatora i u njoj se proizvode vjetrovi brzine do 432 km/h.

na satu, sa periodom od šest zemaljskih dana. Široka je 16.350 km od 3. aprila 2017., što je čini 1,3 puta većom od prečnika Zemlje.

Ovaj fenomen prvi put je opažen u 17. stoljeću. Naučnici kao što su Robert Hook i Giovanni Cassini su u svojim spisima i djelima, opisivali ovaj fenomen kao “stalno mjesto”, a slikar Donato Kretije je, pod nadzorom astronoma Eustachia Manfredija, oslikao vizualni prikaz pjege u njenoj autentičnoj crvenoj boji.

Istraživanje i nadgledanje Velike crvene pjege nije lahko za astronome. Planeta Jupiter se sastoji uglavnom od gasova vodika i helija. Zbog toga nema čvrstog tla koji bi usporio i oslabio oluje. Također imamo i Jupiterove oblake koji ometaju opažanja njegove donje atmosfere. Zbog ovog problema, kroz orbitalne sonde1 i teleskope, često vidimo oblake rasute visoko u atmosferi.

Smjer kretanja pjege je suprotan kretanju kazaljke

1 Svemirska sonda - svemirski letjelica koja istražuje dalje u svemir i može da kruži oko drugih planeta.

Dosada nam nije poznato šta uzrokuje crvenkastu boju pjege. Pretpostavlja se da je uzrokovano hemijskim proizvodima nastalim sunčevim ultraljubičastim zračenjem amonij hidrosulfida i organskog jedinjenja acetilena koji proizvodi crvenkasti materijal.

Iako dovoljno velika da proguta našu Zemlju, Velika crvena pjega je u trendu smanjivanja svoje površine. Uviđa se da se njena dužina smanjuje u posljednih 150 godina. Od 1879. godine do danas dužina joj je opala sa 40.000 km na 16.000 km. Istraživanja još uvijek nisu utvrdila uzroke smanjenja, a ni kako je ta pjega uopće nastala.

Ne zna se mnogo o ovoj oluji, niti o Jupiteru kao planeti Sunčevog sistema. Razmatranje više mogućih slučajeva u njemu nam omogućuje da to znanje primijenimo na egzoplanete2. Naučnici tvrde da bi više znanja o Jupiteru i njegovoj Velikoj crvenoj pjegi moglo pomoći da bolje razumiju Zemljin vremenski sistem i da bi pomoglo u istraživanju svijeta van našeg Sunčevog sistema.

2 Egzoplanete ili ekstrasolarne planete - planete izvan Sunčevog sistema.