Parallaks december 2011

Parallaks Jaargang 10, nummer 6, December 2011

And the winner is...

Eye Robot

The winner takes it all Wat gebeurt er als we winnen?

Winnen na verliezen Periodiek van Studievereniging Paradoks voor de opleidingen Biomedische Technologie & Technische Geneeskunde UNIVERSITEIT TWENTE.

MEDTRONIC BAKKEN RESEARCH CENTER

UC200704322 EE

Medtronic is a world leader in medical technology, restoring people to full and productive lives using the most advanced medical device therapies. The company has over 36,000 employees worldwide, with headquarters in Minneapolis, USA. The Bakken Research Center in Maastricht contributes to Medtronic’s mission by conducting clinical and technical R&D programs in Europe, the Middle East and Africa, cooperating with medical specialists and scientists in hospitals and universities.

Excerpts from the Medtronic Mission: - To contribute to human welfare by application of biomedical engineering in the research, design, manufacture, and sale of instruments or appliances that alleviate pain, restore health and extend life.

- To direct our growth in the areas of biomedical engineering where we display maximum strength and ability...

- To strive without reserve for the greatest possible reliability and quality in our products...

Medtronic Bakken Research Center | Endepolsdomein 5, 6229 GW Maastricht | www.medtronic.nl

Inhoudsopgave 4

VOORZITTER EN REDACTIONEEL

6

KORT NIEUWS

18

PARADOKS INSIDE

22

GENEESKUNDE IN DE GESCHIEDENIS

34

34

Doping

ZIEKTE UITGELICHT | Savantsyndroom 8, 9

| Het Savantsyndroom THE WINNER TAKES IT ALL

10-14 I-ROBOT 15-17 WINNENDE TECHNOLOGIE | De Fertility Chip 20, 21 WINNEN NA EEN GROOT VERLIES 24, 25 DE AFSTUDEERDER | Hylke ??????

26, 27 DE WINNAAR DER TUMOREN 28, 29 DE WET BIG

10 Winnen na een groot verlies |

31

ZORGVERZEKERINGEN

32, 33 VERSLAG VAN DE STUDIEREIS

Eye Robot In de oog- en hersenchirurgie moeten instrumenten met hoge nauwkeurigheid gemanipuleerd kunnen worden.

De krachtperceptie is hierbij minimaal, terwijl er wordt geopereerd aan zeer kwetsbare weefsels. In nauwe samenspraak met oogartsen ontwikkelen onderzoekers daarom een haptische robot voor oogchirurgie.

10

“

Een chirurg komt vaak letterlijk handen tekort.

3

Van de voorzitter Beste leden, Winnaars is natuurlijk een uitermate geschikt thema voor deze Parallaks. Zowel studiegerelateerd als niet studiegerelateerd.

Nu de wet BIG door de eerste kamer is kan Technische Geneeskunde een steeds grotere rol gaan spelen. Daarnaast is er ook steeds meer belangstelling voor Biomedische Technologie.

Voor een ieder die het heeft gemist; in het DIES praatje van de Universiteit Twente die vrijdag 25 november werd gehouden in het muziekkwartier, werd weer eens benadrukt hoe belangrijk de universitaire studies als Biomedische Technologie en Technische Geneeskunde vindt. Dat wij de toekomstvisie van de universiteit vormen maakt ons Winnaars. Dit DIES praatje is zeker een aanrader om even terug te kijken en trots te zijn op jezelf omdat je er onderdeel van uitmaakt.

je ook weer je schoentje kleuren en zetten zodat Sinterklaas er veel lekkers in kan doen. Om extra in de gezellige sferen te komen heeft de Merci een levenechte vuurloze maar lampjesvolle schoorsteen gebouwd (met echt cement). Als je niet in Sinterklaas gelooft, maar wel in de Kerstman; De A.C.T.I.E. bouwt een kerstboom van Grolsch beugels na een geslaagde “Zuip de kerstboom bij elkaar Buiten deze mooie ontwikkeling beschikken borrel�. wij natuurlijk over nog meer winnaars.

Om een voorbeeld te noemen, de Epic Train Bovendien heeft de Snowcie weer een Challenge. 5 Groepen die het hele spoornet wintersport in de planning. Voor iedereen hebben geterroriseerd en leuke opdrachten die van snowboarden, skieen, gezellig, hebben uitgevoerd om zoveel mogelijk warme chocolademelk en bovenal punten te verzamelen. Om het nog leuker te wintersport houdt, is dit zeker een maken konden we het bijna live volgen door aanrader! constante facebookupdates. Helaas kon ik er niet aan mee doen. Om het goed te maken Zoals je kunt zien organiseert Paradoks heb ik mijn eigen Epic Train Challenge maar de komende maand veel activiteiten moeten doen. Na perongeluk afgerancheerd die je een warm gevoel zullen geven te zijn, mocht ik wel voorin de cockpit van in deze koude maanden. Geniet er de trein een kijkje nemen. Wat naast een vooral van en veel plezier met het lezen faalactie ook gezien kan worden als een van deze Parallaks. Die je, naar alle nieuwe ervaring. Mogen er nog veel Epic waarschijnlijkheid, ook een gevoel van Challenges volgen! warmte zal geven.

Nu naderen we december waarin we weer Met vriendelijke groet, talloze activiteiten zullen organiseren.

De Excom heeft gezorgt voor een 3 avond Kim van Noort durende massagecursus. Wat is er beter dan Voorzitter een ontspannen massage? Daarnaast kun

4

Parallaks

Jaargang 10, december 2011

Redactioneel COLOFON Redactie Miranda Schraa Dirk-Jan Cornelissen Jessica Schraa Bart Steensma Tim Boers Marjanne Luinstra Freeke Porte Boudewijn van den Berg Eiko Westerbeek Jan Verhoeff Met dank aan Vincent Hommersen Jan-Yme de Boer Kim van Noort Hielke Kiewiet Loes Segerink De Studiereis Commissie Adverteerders MIRA Achterkant Medtronic Omslag Voorkant Biomet Binnenwerk (Blz. 30) VvAA Binnenwerk (Blz. 14) Contactadres S.V. Paradoks Universiteit Twente Horst C004 Postbus 217 7500 AE Enschede o.v.v. Parallaks redactie11@paradoks.utwente.nl Drukkerij Gildeprint Drukkerijen Javastraat 123 7521 ZE – Enschede Telefoon: 053-4800532 info@gildeprint.nl

Winnaar Winnen! Iedereen wil wel eens winnen, misschien niet altijd, maar winnen is en blijft toch fijn. Het maakt niet uit wat of je een spelletjesfanaat bent of niet, als je nooit wint heb je er snel genoeg van.

Hoewel ik heel erg goed tegen mijn verlies kan, vond ik het vroeger toch altijd frustrerend dat mijn broertje ALTIJD won met Mens Erger Je Niet. Dat spel is ook gemaakt om gefrustreerd te raken, dus tsjah, missie geslaagd zullen we maar zeggen. Het menselijke brein zit toch eigenlijk ook vreemd in elkaar. Mens erger je niet; zodra je alleen die zin al tegen iemand uitspreekt doe je al iets verkeerd, mensen ergeren zich direct.

Omdat de weersomstandigheden buiten al genoeg redenen geven om in een winterdepressie terecht te komen, gaat deze Parallaks niet over verliezen of ergeren, maar over winnen!

Als TG’er is het helemaal terecht om je een grote winnaar te voelen (sorry BMT’ers), lees maar eens het artikel over de wet BIG, want het mocht dan even duren, maar het zit er dan eindelijk écht aan te komen.

Verder staat er in de Parallaks van alles over hoe het is om te winnen, wat doet dat eigenlijk met je lichaam? En hoe kan een verlies toch een soort van overwinning zijn, of juist andersom?

Ook is Loes Segerink geinterviewd, zij is namelijk een echte winnaar! Niet zomaar een, maar een van de Simon Stevin Leerling prijs. Haar verhaal lees je op pagina 15.

Dan is het nu tijd om je over te geven aan het heerlijke gevoel van vakantie, want dat is toch wel écht winnen.

Gefeliciteerd!

Miranda Schraa Hoofdredacteur

Design layout Dirk-Jan Cornelissen Jessica Schraa Jaargang 10, december 2011

Parallaks 5

Kort Nieuws Menselijk zaad testen met chip van de UT Het MESA+ is goed bezig de laatste tijd: PhDonderzoekster Loes Segerink won verschillende prijzen met een chip waarmee mannelijk zaad op een eenvoudige manier getest kan worden op aantal en beweeglijkheid. De chip gaat de basis vormen voor een systeem waarmee sperma thuis getest kan worden, de chip is het apparaat waarin de werkelijke meting plaatsvindt. Het sperma wordt door een dunne buis in de chip geleid, met behulp van een elektrode wordt het aantal zaadcellen en witte bloedcellen getest, daarnaast wordt ook gegeken naar de beweeglijkheid van de cellen. Het uiteindelijk te ontwikkelen testsysteem wordt naar verwachting ongeveer even duur als huidige testsystemen terwijl het een stuk nauwkeuriger is, een belangrijke vooruitgang.

Bron: http://www.kennislink.nl/publicaties/twentsechip-neemt-zaad-de-maat

Quantomdots gebruikt als biologische markers Onderzoekers aan het MESA+ zijn erin geslaagd quantumdots te gebruiken als biologische markers. Quantumdots zijn miniscule, kristallen die licht uitzenden als ze met UV-straling worden belicht. Doordat quantumdots hydrofobe eigenschappen hebben zijn deze helaas niet makkelijk te gebruiken in een biologische (waterige) omgeving.

Julus Vancsco van de UT heeft in samenwerking met een onderzoeksteam uit Singapore een coating voor de quantumdots ontworpen die van de binnenzijde hydrofoob is en van de buitenzijde hydrofiel.

Hierdoor hecht de coating zich aan de quantomdot terwijl het complex tegelijkertijd oplosbaar is in water. De coating is zo ontworpen dat de lichtgevende eigenschappen van de quantumdot niet worden be誰nvloed. Naar verwachting zijn de eigenschappen van de quantumdots zeer geschikt voor het gebruik als biologische marker.

Bron: http://www.nature.com/nprot/journal/v6/n10/full/nprot.2011.381.html

6

Parallaks

Jaargang 10, december 2011

Door: Bart Steensma

Gentherapie zonder naalden Wetenschappers van de universiteit van Ohio zijn erin geslaagd op een gecontroleerde manier DNA af te geven in een indivuele cel. In de wetenschap is men al lange tijd bezig met gentherapie, tot nu toe werd dit altijd met naalden gedaan en eventueel door middel van elektriciteit. Bij de eerste methode is het echter niet mogelijk om indiduele cellen te targetten, de tweede methode is totaal niet precies. Door het gebruik van nanobuisjes zijn de wetenschappers erin geslaagd op een gecontroleerde manier DNA af te geven in een cel. Het menselijke DNA en het DNA dat moet worden toegediend worden aangebracht in twee naast elkaar gelegen reservoir met een nanobuisje als verbinding. Door het toedienen van een stroomstoot komt DNA uit het ene reservoir in het andere reservoir terecht. De diameter van de buis bepaalt hoeveel DNA er getransporteerd wordt. Uit experimenten waarbij fluorescent DNA getransporteerd werd blijkt dat dit behoorlijk precies gaat.

In verder onderzoek zal uitgewezen moeten worden of de methode zich ook op grote schaal bewijst, de test zullen uitgevoerd worden met systemen van misschien wel honderden cellen.

Bron: http://www.kennislink.nl/publicaties/ gentherapie-zonder-naald

Menselijke embryonale stamcellen (bijna) gekloond Menselijke embryonale stamcellen (bijna) gekloond In de wetenschappelijke wereld is men er al jaren mee bezig: het klonen van menselijke embryonale stamcellen. Tot nu toe is dit nog niemand gelukt, celdeling bleef altijd uit in nieuwe embryonale cellen. Wetenschappers van de New York Stem Cell Foundation zijn er op een haar na in geslaagd menselijke stamcellen te klonen. Zij kwamen erachter dat bij de ‘traditionele’ manier van klonen, waarbij DNA van een volwassen cel in een lege eicel geplaatst wordt, moleculen uit de cel

verwijderd worden die belangrijk zijn voor de ontwikkeling van de embryo. Door celkernen van een volwassen huidcellen in te brengen in een volledige eicel kan dit probleem omzeild worden.

Twintig procent van de eicellen die zich hierbij vormen blijken uit te groeien tot een embryonale stamcel. Het probleem met deze stamcellen is dat ze drie sets chromosomen hebben in plaats van twee, de stamcellen zijn dus geen klonen. Het verwijderen van een set chromosomen zou er toe leiden dat de stamcellen zich niet meer kunnen delen, dit is dus helaas geen uitweg. Alhoewel nog niet bekend is hoe dit probleem opgelost gaat worden heeft het onderzoek in ieder geval weer veel meer inzicht gegeven in hoe stamcellen zich ontwikkelen in de mens.

Bron: Scott Noggle e.a. Human oocytes reprogram somatic cells to a pluripotent state. Nature, 6 oktober 2011

Jaargang 10, december 2011

Parallaks 7

The Winner takes it all!

Sporten is winnen of verliezen, op allerlei vlakken, maar hoe reageert het lichaam op een vette overwinning of een keihard verlies? Het lichaam heeft allerlei systemen om ons te stimuleren tot winnen, om ons in de beweging te houden of om ons om te laten gaan met verliezen.

Sporten wordt natuurlijk alleen maar leuker door winnen. Het lichaam heeft een systeem om er voor te zorgen dat men blijft sporten, in extreme vorm of niet. Sommige mensen kunnen het zich misschien totaal niet voorstellen, maar het is mogelijk om verslaafd te zijn aan sporten. Het almachtig menselijk lichaam kent een systeem wat een drijfveer levert om door te gaan met sporten. Sporten werkt namelijk in op het biologische beloningssysteem en kan daardoor een verslavende werking hebben.

Het ontwikkelen van een intense drang om een overwinning te behalen met sporten heeft te maken met de stof endorfine. De stof endorfine zorgt voor de signaaloverdracht bij het bewegen en wordt aangemaakt tijdens het sporten. Endorfine wordt in de synapsspleet, een ruimte aan het einde van de zenuwcel, vrijgelaten. Aan de andere kant van de synapsspleet zit het post-synaptisch membraan waar receptoren zitten die deze endorfines kunnen binden en zo het signaal kunnen doorgeven. Endorfine is een lichaamseigen stof die pijn onderdrukt en daarnaast zorgt voor een gelukzalig en euforisch gevoel.

Een stof als heroïne of opium werkt op dezelfde receptoren waar endorfine op werkt en geeft dus een

vergelijkbaar gevoel. Doordat deze neurotransmitters zo’n fijn gevoel geven kunnen ze een verslavende werking hebben, mensen die verslaafd zijn en een bepaalde tijd geen invloed van endorfine hebben gevoeld kunnen dan ook last van afkickverschijnselen krijgen. Naast het feit dat deze stof vrijkomt tijdens het sporten kan het ook vrijkomen tijdens het eten van chocolade of het eten van pepers…

Een extreme vorm van dit gevoel van euforie door totale overwinning is het zogenoemde Runner’s High. Een Runner’s High is een roes die ontstaat na totale inspanning, voornamelijk na het hardlopen, het fenomeen is echter nog wel een vaag begrip en er is nog niet veel onderzoek naar gedaan. Sommige mensen claimen namelijk dat het gewoon een voldaan gevoel is nadat je je intensief hebt ingespannen. Tot voorkort was het nog erg lastig om op testen op endorfines in het lichaam, dat kon namelijk alleen door een ruggenprik. Inmiddels hebben Duitse wetenschappers een manier gevonden en hebben ze aangetoond dat de hoeveelheid endorfine significant hoger is na inspanning dan ervoor.

Ze lieten hardlopers rennen en haalden ze daarna door de scanner en maten hun endorfine gehalte.

Door deze Runner’s High kan een ontzettend grote drive voor winnen ontstaan waarvan wereldkampioen Douglas Wakiihuri uit Kenia een voorbeeld is. Hij heeft de volste overtuiging in het bestaan van een Runner’s High en zijn ervaring is dan ook: “Trainen is meestal kort en met veel herhaling, en alleen tijdens wedstrijden geef je echt alles. Dat is dan ook wanneer je een Runner’s High ervaart, en dat is waarom je als je een wedstrijd wint je gewoon wil blijven winnen!”

Zoals eerder beschreven bestaat de kans dat je door winnen alleen maar meer wilt sporten door de drive van de endorfine, maar het is bewezen dat andersom hetzelfde geldt. Namelijk, dat je door te sporten ook beter kunt winnen, ook buiten sportieve spelletjes, en dat je er slimmer door wordt. Het is wetenschappelijk bewezen dat er een verband bestaat tussen fitheid en intelligentie. Het idee hi-

8

Parallaks

Jaargang 10, december 2011

Door: Freeke Porte erachter ligt op zich redelijk voor de hand, als je fit bent heb je namelijk een goede conditie, heb je een grotere longcapaciteit en is je hart vaak ook in een goede conditie. Deze factoren samen maken dat je hersenen een grote toevoer van zuurstofrijk bloed krijgen, waardoor je beter kunt presteren en dus eerder kan winnen!

Tegenover het winnen staat natuurlijk het verliezen. Omgaan met verlies is ook een vak apart, eentje waar echte fanatiekelingen het nogal eens moeilijk mee hebben. Een bijzonder voorbeeld hiervan is de tennisser John McEnroe zoals sommige mensen misschien wel weten (zo niet, dat is het de moeite van het opzoeken waard), deze gast ontplofte als hij ongelijk kreeg van de scheidsrechter.

Doordat spelletjes vaak plaats vinden in een sociale omgeving lijkt het verlies vaak groter dan het is. We vergelijken ons met anderen en als we verliezen hebben we niet alleen het gevoel te verliezen op het vlak waarop we het spel spelen maar dat we op alle vlakken minder zijn dan onze tegenstander. Soms komt de holbewoner in de mens dan ook naar boven, want uit historisch opzicht is het

namelijk erg voordelig om de winnaar te zijn. In tijden dat je nog moest vechten voor je eten en je status moest verdienen door onoverwinnelijk sterk te zijn was winnen dan ook erg handig. Vrouwen zoeken natuurlijk een man uit die hun kinderen goed kan beschermen en voor het eten kan zorgen, daarom is het voor een man aantrekkelijk om de beste te zijn, om ook zichzelf te verzekeren van nageslacht.

Het biologische element dat is betrokken bij het verwerken van een verlies van een wedstrijd is een gebiedje in de hersenen wat de amygdala wordt genoemd. Er is onderzoek naar dit gebiedje gedaan door neurochirurgen uit Californie, maar het enige wat uit dit onderzoek is gekomen is dat bij winst de linkerhelft actief wordt en bij verlies de rechterhelft. Er heeft helaas nog geen vervolgonderzoek plaatsgevonden. Wat verder wel bekend is, is dat de amygdala een belangrijk deel in de hersenen is bij de beleving van emoties. Dit gebiedje zorgt er namelijk voor dat de juiste emoties op het juiste moment wordt beleefd. Er is nog wel een andere onderzoek geweest waarbij de invloed van de amygdala is onderzocht: als het risico om iets te verliezen te groot is, zorgt onze amygdala ervoor dat we ons terug trekken. Bij dit onderzoek werden namelijk ook mensen onderzocht die lijden aan een syndroom waarbij de amygdala beschadigd is, deze mensen waren veel minder bang om geld te verliezen in vergelijking met mensen met een gezonde amygdala.

Zo blijkt maar dat ons lichaam constant in de weer is om hetgene wat we doen of meemaken te bepalen, te corrigeren, accepteren of te manipuleren.

Alhoewel je omgaan met verlies kunt leren blijkt dat lichaam toch nog wel de baas over wat we voelen en denken. Of we het nou willen of niet‌

Jaargang 10, december 2011

Parallaks 9

“Een verkeerde beweging kan grote schade veroorzaken.

Een robot kan endoscopie oogoperaties een stuk verder brengen�

I-Robot Door: Tim Boers & Miranda Schraa In de oog- en hersenchirurgie moeten instrumenten met hoge nauwkeurigheid gemanipuleerd kunnen worden. De krachtperceptie is hierbij minimaal, terwijl er wordt geopereerd aan zeer kwetsbare weefsels. In nauwe samenspraak met oogartsen ontwikkelen onderzoekers daarom een haptische robot voor oogchirurgie.

Het is een trend bij allerlei chirurgische ingrepen: ‘Minimaal Invasieve Chirurgie’ (MIC).

Een operatieve ingreep vindt dan plaats via een kleine incisie in de huid. In plaats van het te opereren gebied te openen, rechtstreeks te zien en te behandelen, maken chirurgen bij MIC gebruik van instrumenten en een camera met lichtbron (endoscoop) die via een kleine incisie in het lichaam worden gebracht. Dat heeft voor de patiënt veel voordelen. Door de kleine operatiewond herstelt de patiënt sneller en hoeft deze minder lang of helemaal niet in het ziekenhuis te worden opgenomen. Maar voor de chirurg is het leven veel complexer geworden. Hij of zij heeft geen direct zicht op het operatieve gebied; in plaats daarvan kijken chirurgen naar een beeldscherm. Bovendien is het weefselgevoel grotendeels verdwenen en is het manipuleren van de minimaal invasieve instrumenten een stuk lastiger. Een chirurg komt vaak letterlijk handen tekort.

Er bestaan diverse hulpmiddelen die de chirurg ondersteunen bij het uitvoeren van MIC-ingrepen.

Een voorbeeld hiervan is de EndoAssist, een robot die de endoscoop ‘vasthoudt’. Normaal wordt de endoscoop door een operatiekamerassistent bediend; bij dit systeem bedient de chirurg de endoscoop echter zelf. Omdat de ingreep verderop in het lichaam van de patiënt plaatsvindt, zijn de instrumenten aangepast.

Het lastige is dat bij MIC de incisie als een soort draaipunt fungeert. Beweegt de chirurg zijn hand naar rechts, dan gaat het instrument naar links.

Ook boven en onder zijn verwisseld. Om onder meer dat probleem op te lossen is bij een aantal Nederlandse ziekenhuizen de Da Vinci-robot in gebruik. Zo’n robot is meer een telemanipulator.

De chirurg bedient een console, de zogenoemde master. Zijn handbewegingen worden door de master omgezet in signalen die een slave aansturen. De slave zet deze signalen om in instrumentbewegingen. De instrumenten volgen zo de handbewegingen van de chirurg.

Er kleven twee bezwaren aan de huidige operatierobot: er zit geen krachtterugkoppeling in en hij is niet nauwkeurig genoeg voor ingrepen die extreme precisie ereisen, zoals oog- en hersenoperaties.

Fysiek ontlast Het Eye Robot project for Haptic Assisted Surgery (Eye RHAS) wil aan beide bezwaren tegemoet komen. Ze ontwikkelen in dit project een demonstratiemodel voor een robot die het werk van de chirurg kan verlichten bij vitreoretinale oogchirurgie. Het gaat om complexe, zeer nauwkeurige ingrepen aan het netvlies en in het glasachtig lichaam van het oog. Bij een veel voorkomende aandoening als Epiretinal Membrane bijvoorbeeld moet aan de binnenkant van de oogbol een soort littekenweefsel worden verwijderd dat op het netvlies groeit. Tijdens de operatie wordt dat weefsel met een pincet en schraper heel zorgvuldig losgemaakt en verwijderd. Nu gebeurt dat volledig met de hand.

Maar wanneer de oogchirurg hierbij een endoscoop gebruikt in plaats van een operatiemicroscoop, heeft hij slechts één hand over om de behandeling uit te voeren. De Eye RHAS kan de endoscoop vasthouden, wat de chirurg de vrijheid geeft om met twee instrumenten te opereren. Ook ondersteunt de Eye RHAS de handelingen van de chirurg zodanig dat deze met meer controle en hogere nauwkeurigheid de ingreep uit kan voeren. Dit verhoogt de kwaliteit en maakt nieuwe ingrepen mogelijk. Het master-slave systeem verbetert bovendien de ergonomie voor de chirurg, die hierdoor fysiek wordt ontlast. De te ontwikkelen robot bestaat uit drie onderdelen: een bedieningsconsole voor de arts (de master), een gedeelte dat de instrumenten bevat en deze manipuleert (een microslave voor oogoperaties) en de benodigde regeltechniek daartussenin.

Jaargang 10, december 2011

Parallaks 11

Uitdagingen De eisen die aan een robot voor oogchirurgie gesteld worden zijn hoog. Voor de microslave is het te bestrijken werkgebied een groot deel van de oogbol, die een diameter heeft van ongeveer 25 millimeter, met een resolutie op micrometerniveau. Elk instrument en de endoscoop worden in vier vrijheidsgraden rond een punt op de oogbol geactueerd. De chirurg krijgt door middel van krachtterugkoppeling gevoel bij zijn handelingen. Om die krachten in de master goed voelbaar te maken, zullen de instrumentkrachten door een controller opgeschaald moeten worden, terwijl de handbewegingen van de chirurg juist neerwaarts geschaald moeten worden.

Michiel Oderwald (onderzoeker aan het TNO): “Een grote uitdaging zal zijn om met vrij slappe medische instrumenten de vereiste nauwkeurigheid te bereiken. Ook het fixeren van de micro-slave ten opzichte van het oog is een uitdaging. En tot slot wil je een bedieningsinterface die prettig aanvoelt”.

De chirurg moet er de voorkeur aan geven boven werken zonder robot. Het Eye RHAS project maakt deel uit van een aantal samenhangende projecten.

Die hebben als doel geavanceerde medische telerobotsystemen te ontwikkelen die competitief zijn op het gebied van functionaliteit (vooral krachtterugkoppeling en schaalmanipulatie) en kostprijs. Zo wordt er een slave voor thoraxen buikchirurgie ontwikkelt en een eveneens gerelateerd project is het ontwikkelen van regeltechnische en mensgerelateerde aspecten van haptische terugkoppeling bij medische robots.

12

Parallaks

Operatiekamer overbodig Veel oogchirurgen zijn zeer enthousiast over de mogelijkheden die de Eye RHAS hen kan bieden. Een van hen vertelt over zijn ervaring met MIC: “Sinds 2006 maak ik gebruik van endoscopie. Vooral wanneer door een trauma of een aandoening de doorzichtigheid van het glasachtig lichaam in het oog beperkt is, kun je met een endoscoop meer zien dan wanneer je met een microscoop via de ooglens kijkt. Maar in het oog moet je uiterst voorzichtig te werk gaan. Een verkeerde beweging kan grote schade veroorzaken. Omdat je de endoscoop met één hand vast moet houden, houd je dus maar één hand over om instrumenten te gebruiken. Een robot kan dat probleem oplossen en endoscopie bij oogoperaties een stuk verder brengen.”

Jaargang 10, december 2011

Er zijn ook andere voordelen. Zo is er naar verwachting minder assistentie nodig in de operatiekamer en kunnen oogartsen tot op latere leeftijd blijven opereren, omdat een robot de met de leeftijd toenemende handtrillingen kan uitfilteren. Tot slot voorziet Marc de Smet dat de robot op termijn het gebruik van een operatiekamer overbodig maakt. “Zo’n microscoop is een groot apparaat. Wanneer je die niet meer nodig hebt, kun je in elke steriele omgeving buiten de OK opereren. De Amerikanen noemen dat office based surgery. Het grote voordeel is dat je veel flexibeler bent en de OK ontlast.”

Eye RHAS is een perfect voorbeeld van een project wat door TG- en BMT’ers gerund zou kunnen worden. Dat dit mooie staaltje techniek niet op de UT is ontwikkeld maar op de TU/e doet niet af aan het feit dat het ontzettend gaaf is, maar geld wel als goed voorbeeld wat voor jullie later wellicht in het verschiet ligt in zowel gebruik als ontwikkeling.

Jaargang 10, december 2011

Parallaks 13

Arts & Auto thuis ontvangen?

WW W.A

RTS ENA

UTO .NL

souvenirs Culinaire irste pula uit de po en nd vakantiela

eigen Reis met t he gids door a Chin hart van

GAZ IJK S MA

RG V V AA JAA INE VAN

7

1 JUL I 201 AN G 77

Igor CardioloogUTO.NL t WWW.ARTSENA bouw els voor Tulevski Basisreg m van jn imperiu het maken iefoto’s aan zi kant va ie oo m MA AN DEL

8

JAARGANG 77 AUGUSTUS 2011 MAANDELIJKS MAGAZINE VAN V V AA

Gerlach Cerfontaine: Ervaar de 3 v’s van nieuwe voorzitter van het overweldigende de Vereniging VvAA Costa Rica

Aan de schandpaal: Hij heeft alles in zich patiënten nemen het om het te maken: de nieuwe Ford Focus heft in eigen hand WWW.ART SENAUTO. NL

10

MAANDELI JKS MAGAZINE VAN V V AA JAARGANG 77 OKTOBER 2011

Stigma van verslaving Wouter Bos zou best Rondreizen in de bemoeilijkt terugkeer ziekenhuisdi recteur VS: Get Your Kicks in zorgpraktijk willen zijn On Route 66

Zomer!

e rgogn e Bou n in d e k r e n&w wone r .indd

01-Cove

1

Exclusief voor leden: doe mee aan de VvAA fotowedstrijd!

Kleding maakt nael siogogn in de Bour en fes pro n & werk wonede 6:26 11 17:2

09-06-20

14-07-2011 15:17:13 01-Cover 8 def..indd 1

Bou Rehabili rgotie gne ta

wonen & werken in de 01-Cover MvD.indd 1

09-09-2011 10:52:54

Word gratis lid van VvAA en ontvang maandelijks Arts & Auto op de deurmat Arts & Auto is hét blad voor zorgprofessionals. Hierin lees je over wat je kunt tegenkomen bij het uitoefenen van je vak. Niet medisch-inhoudelijk, maar wel alles daaromheen. Aangevuld met leuke lifestyle-artikelen en reisreportages.

Ga naar vvaa.nl/studeren en meld je aan!

Winnende technologie de Fertility Chip

Door: Boudewijn van den Berg

Afgelopen oktober viel Loes Segerink Msc. (tegenwoordig Dr. Loes Segerink vanwege promotie) met de ontwikkeling van de fertility chip, een chip die de kwaliteit van sperma kan bepalen, ruim in de prijzen. Ze won op het jaarcongres van technologiestichting STW de Simon Stevin Leerling Prijs via zowel het publiek (met een poster) als de jury (met een presentatie). De Parallaks interviewde Dr. Loes Segerink.

Had u als studente al gedacht zo’n succesvolle carrière in de wetenschap tegemoet te gaan?

Nee, eigenlijk niet, hoewel ik mijn studie, BMT, wel heel erg leuk vond. De vakken vond ik goed te doen en in mijn studietijd ben ik wel ooit voor mijn stage genomineerd voor een prijs, waardoor ik wel het idee had dat ik op de goede weg was, maar dat het zo makkelijk zou gaan had ik niet verwacht.

Wat betekent het winnen van de Simon Stevin Leerling Prijs voor u?

Dat is een apart verhaal. Nadat ik eerst al een keer mee had gedaan met hetzelfde onderzoek en had verloren dacht ik “hier doe ik nooit meer aan mee”. Omdat de professor er echter op stond dat ik mee zou doen moest ik uiteindelijk eerder terugkomen van een conferentie in Seattle om mee te doen. Met een grote jetlag kwam ik daar aan denkend: “Nou ga ik dat praatje ook winnen!”. Dat gebeurde dus ook, en dat is natuurlijk wel heel leuk.

Hoe bent u bij het onderzoek naar de fertility chip terecht gekomen?

Na mijn studie raadde een vriend mij aan om eens te gaan kijken bij de BIOS. Ondanks dat ik eerst dacht “wat moet ik daar”, heb ik toen toch een mail gestuurd, waarna ik als reactie kreeg dat er een plek voor mij was. Na een gesprek met de professor dacht ik “dit ga ik doen”, en ben ik aan dit project begonnen.

Had u aanvankelijk, voordat u begon met de ontwikkeling van de chip, een dergelijk groot succes verwacht?

Nee. Ik vond het eigenlijk vooral een leuke opdracht. Ik wist natuurlijk dat het leeft in de samenleving, maar dat het onderwerp zo zou worden uitgebuit door de media zoals nu had ik niet verwacht. Het grappige is dat de media er meteen bovenop springt en zegt dat het al kan, terwijl het veelbelovende ontwerp eerst nog veel getest moet worden.

Wat kan de fertility chip gaan betekenen voor de samenleving?

Op het moment is het nog zo dat wanneer een man zijn vruchtbaarheid wil laten testen, hij bij de gynaecoloog zijn zaad moet komen inleveren. Dat is natuurlijk niet zo heel fijn, omdat het soms al ‘s ochtends om acht uur moet, en soms ook maar 1 uur oud mag zijn.

Vervolgens zijn de analysemethoden van de ziekenhuizen vaak erg omslachtig. Lang is de gouden standaard geweest dat alle krioelende zaadcellen onder microscoop werden geteld.

Er zijn tegenwoordig ook ziekenhuizen die daar een computersysteem voor hebben, maar dat is nog niet altijd even betrouwbaar. Daarom is de fertility chip ontwikkeld waardoor stellen de vruchtbaarheid van de man gewoon thuis kunnen testen. De stellen zullen waarschijnlijk nog wel naar de gynaecoloog moeten om de waarden te laten interpreteren en de juiste behandeling uit te laten kiezen. In theorie is de chip ook betrouwbaarder dan eerdere testmethoden, maar de betrouwbaarheid moet nog gevalideerd worden.

Jaargang 10, december 2011

Parallaks 15

Blijft u betrokken bij de fertility chip, of gaat u nu verder met andere projecten?

Ja, de komende jaren zal ik betrokken blijven bij de doorontwikkeling van de chip. Eerst zullen we nog een tijd bezig zijn met de validatie, en er moet ook nog een goed meetsysteem ontwikkeld worden om de waardes die de chip voortbrengt te meten. Daarna moet de chip nog getest worden in het ziekenhuis, dat zal dan worden gedaan door studenten of mij. Daarnaast ben ik ook nog bezig met andere diagnostische meetsystemen, en daar zal ik de komende jaren ook nog tijd aan besteden.

Ten slotte, een vraag namens alle gemotiveerde studenten: Wat moet je doen om een prijzenwinnende wetenschapper te worden?

Geen flauw idee. Volgens mij vooral gewoon enthousiast zijn. Natuurlijk is het ook handig als je in het juiste onderzoek terechtkomt. Je moet ervoor gaan, enthousiast zijn over je project en er anders mee stoppen. Je hebt altijd een dipje, maar als je over het algemeen maar enthousiast bent en leuke mensen om je heen hebt, dan red je het wel.

16

Parallaks

Stageplek nodig?

De onderzoeksgroep waarin Loes Segerink haar plaats heeft gevonden, het BIOS, is nog op zoek naar BMT studenten van zowel de bachelor als de master om mee te komen helpen met het ontwikkelen van ‘labs-on-a-chip’. Studenten worden over het algemeen bij deze stageplekken behoorlijk vrij gelaten om hun eigen creativiteit te gebruiken: ze mogen zelf chips gaan ontwikkelen en testen. Eerdere projecten van het BIOS waren een pil die darmkanker detecteert, een chip die een ziekte bij koeien detecteert en een chip waarmee patiënten die antidepressiva slikken het lithiumgehalte in hun bloed kunnen meten.

De Simon Stevin Leerlingprijs Voor de Simon Stevin Leerling Prijs moeten jonge onderzoekers voor een jury presenteren wat de maatschappij van hun onderzoek gaat merken.

Daarnaast moeten de deelnemers ok het publiek zien te overtuigen met een poster waar hun project op gepresenteerd wordt. De prijs bestaat pas sinds 2008, maar ondanks dat is Loes Segerink niet de eerste BMT’er die heeft gewonnen. Nienke Bosschaart, die de prijs vorig jaar won, was eveneens oud BMT’er.

Jaargang 10, december 2011

De fertility chip De fertility chip test sperma aan de hand van zowel het percentage spermacellen, als de kwaliteit van de spermacellen. Om sperma te testen met de chip hoeft er slechts een oplossing van sperma en minuscule bolletjes van polystyreen in de chip gedruppeld te worden. Vervolgens werkt de chip als volgt: Eerst wordt de zaadcellen de keuze geboden een afslag te nemen. Die afslag in het kanaaltje is zo gemaakt dat alleen zaadcellen die in die richting zwemmen er in terechtkomen. Hierdoor komt dus een deel van de bewegende zaadcellen in de afslag terecht, terwijl de niet bewegende zaadcellen en een ander deel van de bewegende zaadcellen in hetzelfde buisje blijven.

Daarna worden de cellen die door de minuscule buisjes in de chip stromen geteld door gebruik te maken van bij elkaar liggende elektrodes in het buisje, waartussen het spanningsverschil gemeten wordt. Dat kan gebeuren door het principe dat iedere cel verschilt van andere cellen en deeltjes in de oplossing. Daardoor hebben de tussen de elektrodes door stromende zaadcellen een andere weerstand dan de andere cellen en deeltjes. Vervolgens is dit te herkennen in een grafiek van de stroomsterkte in de elektrodes afgezet tegen de tijd dat de oplossing door de chip heen stroomde. Dit geldt ook voor de minuscule bolletjes van polystyreen, die ook geteld worden.

Hierdoor is het voor de chip niet nodig om de stromingssnelheid te weten, of de hoeveelheid toegevoegde oplossing, omdat de hoeveelheid getelde bolletjes, waarvan de concentratie bekend is, vergeleken kan worden met de hoeveelheid getelde zaadcellen. Voor de chip ontwikkelde software kan vervolgens de grafiek analyseren en de pieken van de zaadcellen tellen. Daarnaast kan de beweeglijkheid van de zaadcellen bepaald worden vanwege de afslag die de zaadcellen voor de meting konden nemen. Omdat via onderzoek bepaald is hoeveel van de bewegende zaadcellen de afslag gemiddeld nemen bij een bepaalde concentratie van die cellen, kan aan de hand van de tellingen van de elektrodes in beide buisjes het aantal bewegende zaadcellen bepaald worden.

Bronnen: 1.Segerink, L. I., R. J. Raterink, et al. (2009).

“Spermatozoa detection and counting on chip.”

Nederlands Tijdschrift voor Klinische Chemie en Laboratoriumgeneeskunde 34(4): 254-255.

2.Segerink, L. I., A. J. Sprenkels, et al. (2010).

“On-chip determination of spermatozoa concentration using electrical impedance measurements.” Lab on a Chip - Miniaturisation for Chemistry and Biology 10(8): 1018-1024.

3.Pers Utwente. (2011, 28-10-2011). “Fertility chip biedt straks betrouwbare thuistest mannelijke vruchtbaarheid.” from http://www.utwente.nl/ nieuws/fertility-chip-promotie-segerink.

4.Dr. Segerink, interview, 24-11-2011

Jaargang 10, december 2011

Parallaks 17

Paradoks Inside

Paradoksfeest: Fantastic in Plastic

18

Bij ons in de PK

Zwemmen

De PK is een plek waar mensen dag na dag in beweging zijn en waar de tijd soms uren achter elkaar stil lijkt te staan. Die plek waar je ’s ochtends brak, smachtend om Koffie, binnen komt en waar je sociaal verzadigd weer vandaan gaat als je aan het einde van de dag besluit naar huis te gaan.

Bij ons in de PK komen op een dag heel wat mensen langs. Je kunt je dan ook met gemak een hele dag vermaken met alleen maar kijken naar de mensen in de PK. Zittend aan de CT-bar zie je de mensen in groepjes tegelijkertijd verslagen binnenkomen. Het zijn de leden van S.V. Paradoks. Ze zijn in de collegezalen uitgeput geraakt en komen hier om zich op te laden.

Sommige leden komen binnen en stormen recht op hun doel af. Ze trekken de koffiekannen van de warmhoudplaten en nemen nauwelijks de moeite om de koffie in een bekertje over te gieten voordat ze het achterover in hun slokdarm gooien.

Andere leden komen binnen en begroeten lachend de slang en kijken even in hun schoentje op de schoorsteenmantel kijken om vervolgens door te lopen naar de koffie en neer te ploffen op de bank.

De meesten daar blijven net iets te lang zitten zodat ze ineens gehaast opspringen en in een oogwenk de kamer leeg is. Bijna leeg althans. Dit seizoen met haar donkere dagen, gure wind en een grote kans om nat te regenen zorgt er voor dat sommige mensen pas de kelder uit kruipen als het bestuur besluit dat het mooi is geweest en de kamer dichtgooit.

Daar sta je dan buiten, weer in het donker. Net zo donker als toen je die ochtend naar binnen ging.

Geen enkel besef wat er die dag buiten is gebeurt.

Geen idee of de zon heeft geschenen of dat er een halve meter sneeuw heeft gelegen maar wetend dat er vandaag in de kelder een hectische, drukke, leuke dag is afgelopen. Een dag waarop meer is gedaan dan koffie drinken en een dag waarop iedereen, misschien onbewust, beter is geworden.

Een typische dag bij ons in de PK.

Bowlen

19

Winnen na een ernstig Bij een persoon met een amputatie denkt men niet direct aan een topsporter. Toch zijn er enkele sporters die op zeer hoog niveau functioneren terwijl ze een arm- of beenprothese hebben. Het sporten met prothese is een enigszins dubieuze zaak. Toen de 400 meter loper Oscar Pistorius, een atleet met twee onderbeenprothesen, in 2008 aan de Olympische spelen mee wilde doen werd dit in eerste instantie tegengehouden omdat zijn prothesen hem voordeel op zouden kunnen leveren. Het is de vraag of het gebruik van prothesen echt voordeel oplevert bij het sporten en of dit in de toekomst zo zou kunnen worden. In dit artikel wordt kort wat verteld over verschillende atlethen die op topniveau sporten met een prothese. Verder wordt ingegaan op de vraag of prothesen werkelijk prestatieverhogend werken of kunnen gaan werken en op welke manier hier in de sport mee om gegaan moet worden.

Athleten met een prothese:

Oscar Pistorius Oscar Pistorius, bijnaam ´The Blade Runner´ is een athleet die door een gendefect zonder kuitbenen geboren werd. Toen hij bijna een jaar was werden zijn beide bovenbenen geamputeerd. Pistorius is ook de eerste geamputeerde allertijden die zich plaatse voor het WK atletiek voor mensen zonder handicap, hij wist hierbij de halve finale te halen.

Rond 2008 ontstond er grote ophef rond Pistorius omdat hij niet meer hardloopwedstrijden voor athleten zonder handicap mee mocht doen vanwege zijn prothesen. Uit onderzoek aan de universiteit van Cologne bleek dat Pistorius met zijn prothesen op dezelfde snelheid kon lopen als andere athleten terwijl hij minder energie verbruikte. Na verder conclaaf van de internationale athletenbond werd besloten dat Pistorius toch gewoon mee kon doen aan de ‘normale’ sportwedstrijden, het onderzoek van de universiteit van Cologne werd als incompleet beschouwd. Pistorius had graag willen deelnemen aan de Olympische spelen maar haalde de Olympische limiet niet, sommigen denken vanwege de stress die veroorzaakt werd vanwege alle twist omtrent zijn deelname aan normale sportwedstrijden. Pistorius is als Paralympisch sporter zeer succesvol: op de Paralympics van 2004 heeft hij goud gewonnen op de 400 meter en op de paralympics van 2008 heeft hij goud gewonnen op de 100, de 200 en 400 m.

Oscar Pistorius 20

Parallaks

Paul Martin Paul Martin was vijfentwintig jaar oud toen hij zijn linkerbeen verloor bij een auto-ongeluk. Vrijwel direct na deze vreselijke gebeurtenis begon hij serieus te sporten. Drie jaar later rende hij zijn eerste sprint triathlon (750 m zwemmen, 20 km fietsen en 5 km rennen). Uiteindelijk ging Martin meedoen aan de Iron Man triathlon, die bijna tien keer langer is dan de sprinttriathlon. Martin is bijfvoudig nationaal kampioen triathlon en won een zilveren medaille op de wereldkampioenschappen

Jaargang 10, december 2011

verlies

Door: Bart Steensma

triathlon voor gehandicapten. In 2005 werd Martin verkozen tot gehandicapte athleet van het jaar in de Verenigde Staten.

Casey Pieretti Casey Pieretti was een succesvolle 19-jarige basketballer toen hij aangereden werd door een

dronken chauffeur. Zijn rechterbeen werd volledig vermozeld en moest geamputeerd worden. Casey heeft vanaf dag één na zijn ongeluk een positieve instelling gehad: hij besloot al in het ziekenhuis mee te gaan doen aan triathlons. De triathlons werden niet zo’n succes, Casey brak zijn voet en besloot te stoppen met triathlons. Uiteindelijk is Pieretti er toe over gegaan samen met een andere sporter de ‘Blade Across America Tour’ op te zetten en uit te voeren. Zonder sponsoring of andere geldbronnen hebben de twee in 87 dagen de tocht voltooid, alle ongemakken van dien. Pieretti is vandaag de dag bezig in de filmscene en timmert flink aan de weg als stuntman.

Prothesen: acceptabel in de sport of niet?

heel moeilijk om athleten op deze manier te vergelijken vanwege verschillen in bouw en techniek. Een voordeel van prothesen is dat ze lichter kunnen zijn dan normale ledematen, een nadeel is dat de functionaliteit van de ledematen mist of beperkt is. Het gebruik van prothesen wordt duidelijk oneerlijk als gebruik gemaakt wordt van krachtige aandrijvingsmechanismen, gebruik van dergelijke prothesen is in de sport echter verboden.

CHECKEN. Als gebruik gemaakt wordt van prothesen zoals die van Oscar Pistorius is een dergelijke keuze een stuk lastiger. In de sport van vandaag de dag is het toegestaan maar het is de vraag of Pistorius geen voordeel haalt uit zijn prothesen. Een dergelijke situatie levert ernstige leveren als prothesen dermate betere prestaties opleveren dat het voor sommige individuen ‘voordelig’ wordt om een prothese te hebben. Alhoewel sporten met prothesen enigszins dubieus is met betrekking tot eerlijke competitie is het erg belangrijk dat de moed en mentaliteit van gehandicapte sporters beloond wordt, misschien is het ook wel hierom dat Pistorius toch mee mag doen aan de wereldkampioenschappen voor sporters zonder handicap.

Test jezelf op Hypermobiliteit

Prothesen zouden er eventueel kunnen leiden dat een gebruiker tijdens het sporten voordeel heeft op sporters zonder prothese. Het gebruik van een prothese zou als oneerlijk beschouwd kunnen worden als de prothese de functie van het ledemaat beter vervult dan het lid zelf. Uit onderzoek van de Universiteit van Cologne is gebleken dat de renner Oscar Pistorius tijdens het rennen op een bepaalde snelheid minder energie gebruikt dan vergelijkbare athleten. Bij dit onderzoek is echter niet gekeken naar de nadelen die een sporter met prothese heeft tijdens bijvoorbeeld het starten. Het is

Paul Martin Casey Pieretti Jaargang 10, december 2011

Parallaks

21

Geneeskunde in de Geschiedenis Doping Toegegeven, Doping hoort natuurlijk eigenlijk niet thuis bij de “Geneeskunde,” maar van oudsher zijn het wel doktoren geweest die deze substanties hebben toegediend aan de sporters. Wanneer de mens met elkaar concurreert, in een oorlog, sport en zelfs in zaken, proberen de concurrenten altijd een voordeel te krijgen die de ander niet heeft. Hoewel dit bij oorlog en zaken als “slim” wordt gezien, wordt het bij sport toch valsspelen genoemd wanneer je je voordeel haalt uit “nieuwe technologie” (oftewel, prestatie verhogende middelen).

Al sinds de eerste Olympische spelen werd dit niet getolereerd. Bij het oude stadion in Olympia, staan nog een hoop voetstukken die vroeger Zanes ondersteunde. Deze Zanes, die aanbeden werden, waren levensgrote beelden van Zeus. Ze werden niet neergezet ter aanmoediging van een goede sporter, maar om sporters die de Olympische regels hadden overtreden te straffen. Atleten die de regels hadden gebroken, waren ten eerste voor het leven verbannen uit Olympia en hun naam, overtreding (bijvoorbeeld het omkopen van de tegenstander) en natuurlijk de namen van al zijn familieleden werden gegraveerd in de voetstukken van de Zanes.

Dit als een waarschuwing voor de andere atleten, die altijd langs deze beelden moesten lopen op weg naar het stadion.

De Nederlanders begonnen

Een leuk detail is dat het woord doping van origine Nederlands is. In de zeventiende eeuw bereikte

Nederlandse kolonisten Noord Amerika, waar ze vriendelijk door de Indianen onthaald werden. De indianen gaven de Nederlanders een dikke, opwekkende saus. De opwekkende middelen in de saus gaf de Nederlanders de puf om Fort Nassau te beginnen, wat later zou uitgroeien tot Nieuw Amsterdam, en nog veel later tot New York. De Nederlanders noemde de opwekkende saus zoals ze elke dikke saus noemde: Doop. Een half jaar na het oprichten van Fort Nassau werden de Nederlanders aangevallen door de Engelse, die het woord Dope overnamen om opwekkende middelen mee aan te duiden.

En zo werd het later over de gehele wereld bekend!

… of toch niet?

Maar dat wij het woord bedacht hebben, betekent natuurlijk nog niet dat wij begonnen zijn met valsspelen. Het gebruik van prestatieverhogende is al bekend sinds de mens haar geschiedenis begon op te schrijven. Het ging meestal om spierversterkende middelen, of middelen die de vermoeidheid weg konden nemen. In een Chinees kruidenboek, daterend uit 2700 V.C., wordt al een plant genoemd die opwekkende eigenschappen heeft, waardoor mensen langer door konden gaan. De plant bevatte efedrine, een opwekkende stof die onder andere adrenaline vrijmaakt in het lichaam en tegenwoordig nog steeds gebruikt wordt in de geneeskunde, voornamelijk binnen de anesthesie.

Deze befaamde paddestoel bevat bufotenine, welke door Noren gebruikt werd om “12x zo sterk“ te worden.

22

Parallaks

De “prestatie verhogende middelen” bij sportwedstrijden bestonden in de eerste stadia voornamelijk uit dierlijke producten. De meeste sporters kregen veel vlees te eten, wat hun prestatie waarschijnlijk beïnvloeden doordat ze een hogere dosis eiwitten kregen dan de tegenstander. Een steeds vaker in diëten voorkomend gerecht waren testis. Het eten van testis heeft invloed op de aanmaak van testosteron,

Jaargang 10, juni 2011

Door: Dirk-Jan Cornelissen

een hormoon wat een anabole effect heeft: het laat je spiermassa groeien. Daarnaast verhoogt het je uithoudingsvermogen (en verhoogt het je libido, maar dat heeft officieel niks met sport te maken).

Tijdens de Olympische spelen is jarenlang geëxperimenteerd met verschillende diëten, om de sporters er maar zo positief mogelijk uit de wedstrijd te laten komen. Er zijn spelers bekend die alleen maar vlees aten, of alleen gedroogde vijgen en zelfs een die de gehele Olympische spelen heeft volgehouden op hüttenkäse en haver. Ook werden er hallucinerende planten en paddenstoelen gegeten om het uithoudingsvermogen te verhogen. Niet alleen bij sport werd er gebruik gemaakt van paddenstoelen om een voorsprong te krijgen op de tegenstanders. De Noren gebruikten bufotenine uit paddenstoelen om “12 keer zo sterk” te worden. Bufotenine is Arthur Linton was de eerste dode waarbij doping als doodsoorzaak een kalmerende, hallucinerende werd geconstateerd stof die voornamelijk gevonden wordt in de huid van padden, dus waarschijnlijk was dit effect alleen psychisch.

In 1889 werd er begonnen met het injecteren van “sappen uit de testis” van honden en cavia’s bij sporters. Dit leidde tot prestatieverhoging en het Het begin van het einde was niet veel jaren onderzoek later voordat de aan het einde van 19de eeuw was doping een geeerste gefabriceerde anabolen en amfetaminen op meengoed geworden. Bijna elke sporter gebruikte de markt waren. Wetenschappers werden goed bewel een vorm van doping om te kunnen presteren taald voor nieuwe prestatieverhogende middelen en er werd ook niet de moeite genomen dit te veren steeds meer middelen die in eerste instantie als bergen. Een voorbeeld hiervan zijn de zesdaagse medicijn bedoeld waren, kwamen op de markt als fietsraces, races waar er non stop 144 uur achter doping. In 1928 verbood de Internationale Atletiek elkaar gefietst werd. Een ander voorbeeld is het peBond het gebruik van doping, maar zonder testen destrianisme, een ren race waarbij er na 6 dagen was dit eigenlijk een loos verbod. In 1967 stelde ook gekeken werd wie de meeste kilometers hadden de IOC een dopinglijst vast en verbood het gebruik gemaakt. Dit kon oplopen tot bijna 1000 kilomedaarvan, maar opnieuw was het een loos verbod ter in zes dagen! Niet te doen zonder doping natuaangezien er niet getest werd op het gebruik van urlijk. Niet alleen koffie met extra cafeïne, maar doping. In 1974 konden voor het eerst anabole steook nitroglycerine (de springstof in dynamiet, die roïden via een test aangetoond worden en tijdens toevallig ook vaten verwijdt), cocaïne en strychde Olympische spelen van 1976 werden de eerste nine, een oppeppend middel wat ook als rattengif positief testende deelnemers van verdere deelgebruikt werd. Het is niet verrassend dat deze midname uitgesloten. Sindsdien worden er steeds meer delen, die vaak als een cocktail met alcoholische manieren bedacht om sporters te testen op middranken werden toegediend, een risico voor de gedelen die ze eigenlijk niet mogen gebruiken. Maar zondheid waren. De eerste dode waarbij doping als tegelijkertijd worden sporters ook steeds sluwer doodsoorzaak geconstateerd werd, was Arthur Linmet hun gebruik. Het lijkt erop dat dit een strijd is ton, een Engelse fietser die stierf tijdens een 600 die voorlopig nog niet uitgevochten is… km durende rit van Bordeaux naar Parijs.

Jaargang 10, juni 2011

Parallaks

De Afstudeerder The Grand Challenge Tijdens al je dagelijkse activiteiten maak je gebruik van je bewegingsapparaat. Het bewegingapparaat is echter een complex geheel van botten en spieren. Kennis van dit bewegingsapparaat is daarom ook erg belangrijk. Wanneer je in staat bent om te voorspellen welke spieren zullen activeren tijdens bepaalde activiteiten, kun je deze kennis overbrengen naar klinische toepassingen. Het gebruik van een spierskelet model die voor jou gewrichtsbelasting en spieractiviteiten voorspelt is natuurlijk de uitkomst hiervoor. Hier komen veel facetten bij kijken. Een van de belangrijkste facetten is uiteraard het valideren van je model, want je wilt wel dat je model de goede waarden voorspelt.

Validatie van een spierskelet model is dus erg belangrijk. Je wilt natuurlijk dat het model de juiste spieractivaties en gewrichtscontact krachten voorspelt wanneer je het model voor klinische doeleinden gaat gebruiken. Dit dachten ook een aantal biomedische onderzoekers, die daarom samen het project ‘The Grand Challenge’ in het leven riepen.

De Grand Challenge is een wedstrijd waarin in vivo knie krachten voorspeld moeten worden met behulp van een spierskelet model. Deze wedstrijd is bedoeld voor alle biomechanische onderzoeksgroepen over de hele wereld en is vrij om aan deel te ne-

Hielke op zijn werkplek 24

Parallaks

men. De organisatie van de Grand Challege levert aan het deelnemersveld allerlei data waaronder grond reactie krachten, EMG-data, bewegingsdata en specifieke geometrie van een patiënt welke een Total Knee Replacement (TKR) ondergaan heeft.

Tijdens de TKR heeft de patiënt een knieprothese gekregen waarin krachtsensoren geïntegreerd zijn.

Zodoende kan, nadat de patiënt volledig hersteld is, in vivo de mediale -en laterale krachten in de knie gemeten worden tijdens een loopcyclus. De organisatie van de Grand Challenge kan dan vervolgens de voorspelde uitkomsten van de deelnemers vergelijken met de werkelijk gemeten krachten.

Nu is de Grand Challenge natuurlijk meer dan een wedstrijd. Het ultieme doel is uiteraard om zo nauwkeurig mogelijk de krachten te voorspellen met je model. Maar de organisatoren van de Grand Challenge willen eigenlijk hiermee stimuleren om de spieractivaties en gewrichtscontact krachten van je spierskelet model te valideren om zo de stap naar klinische toepassingen te verkleinen.

Maar hoe modelleer je eigenlijk het spierskelet systeem? Om hiermee te beginnen moet je natuurlijk de dynamica van spieren eerst wiskundig beschrijven.

Het meest bekende model dat de functie van een spier omschrijft is het Hill-type model. Dit model zegt dat de totale kracht geleverd door een spiervezel een sommatie is van een passief (elastische) en een actief (contractiel) element vermenigvuldigd met de pennatie hoek van de spiervezel. Beide elementen zijn weer afhankelijk van spierspecifieke parameters als maximale isometrische spiervezel kracht, de genormaliseerde kracht-lengte verhouding en een tijdsafhankelijk spier activatie. Wanneer je dit model integreert in elke spier, kan vervolgens de insertie en de origo, dus de spieraanhechtingen, van elke spier gedefinieerd worden.

Jaargang 10, december 2011

Door: Hielke Kiewiet Het Spier-Pees Model krachten berekend.

Het volgende probleem is: Hoe weet het model welke spieren het moet activeren tijdens een bepaalde beweging, met andere woorden hoe recruteer je de juiste spieren in je model zonder het spierskelet systeem uit balans te brengen? Er zijn verschillende functies die dit principe beschrijven, de zogenaamde ‘objective functions’. Verschillende functies leiden tot verschillende activatie patronen, maar ze zorgen allemaal voor een zo energetische gunstige recrutering van de spieren. De een zal zorgen voor meer synergie tussen spieren, de andere zal de relatieve belasting voor elke spier in het systeem minimaliseren. De keuze welke functie gebruikt wordt ligt aan de intenties van de onderzoeker.

Nu is je spierskelet model beschreven, maar moet deze natuurlijk nog wel een beweging kunnen simuleren. Dit kun je doen door gebruik te maken van bewegingsdata. De meest gebruikte manier om dit te doen is door middel van markers op het lichaam van de proefpersoon. De markers kunnen vervolgens worden detecteert door infrarood camera’s. Zo beschik je dus over de coördinaten van elke marker op elk tijdstip, welke je vervolgens kunt inlezen in je spierskelet model.

De volgende stap is om je spierskelet model te synchroniseren met de bewegingsdata. Hierin wordt voor elke tijdstap je model geoptimaliseerd. Dit heet kinematische optimalisatie. Tijdens deze fase worden de segmentlengtes geoptimaliseerd en de fouten tussen de bewegingsdata en de anatomische punten die de locatie van de markers in je model beschrijven geminimaliseerd. Deze fase levert uiteindelijk de plaats, snelheid en versnelling van segmenten op. Tijdens de volgende fase wordt door middel van de gekozen objective function en de output van de kinematische optimalisatie de relatie tussen spierkracht en beweging opgelost. En worden dus de spieractivaties en gewrichtscontact

Nu zul je denken, om de contactkrachten in de knie te berekenen hoef je alleen wat gegevens in je model in te voeren, en je model doet de rest. Maar helaas is dat niet het geval. Een algemeen probleem voor spierskelet modellen is dat ze te hoge krachten voorspellen in de knie. Dit kan komen omdat het model bepaalde spieren overschat of juist onderschat, het kan ook komen doordat aanhechtingen niet goed gedefinieerd zijn waardoor de moments-armen van de spieren niet correct zijn. Dit is dus het deel waar ik op dit moment aan werk. Waarom overschat het model de contact krachten in de knie? Er zijn een aantal spieren die mee werken aan flexie en extensie van de knie waarvan het merendeel bi-articulair is. Dit houdt in dat het probleem niet noodzakelijkerwijs in de knie hoeft te zitten, maar dat het bijvoorbeeld in de heup fout gedefinieerd is, maar doorwerkt naar de knie. Al met al komt de deadline van de Grand Challenge met rasse schreden dichterbij. Er zijn al bepaalde aanpassingen aan het model aangebracht die het model anatomisch en fysiologisch beter beschrijft en die ook een positieve uitwerking hebben op de gewrichtsbelasting. Helaas wordt de belasting nog steeds overschat, maar het gaat gestaag de goede kant op en uiteindelijk zal ons model de Grand Challenge winnen!

Een 3D model voor het berekenen van de karchten in de knie Jaargang 10, december 2011 Parallaks 25

De Winnaar der tumoren!

De eeuwen lange strijd van mens tegen kanker is er een die 1 op de 3 mensen op den duur moet ondergaan. Vrijwel iedereen heeft wel een bekende die er mee te maken heeft. Mede daarom is dit voor velen een boeiend onderwerp. Helaas heeft de medische wetenschap nog steeds geen eenduidige behandeling gevonden die altijd overwint, maar is het altijd maar de vraag wie er als uit winnaar uit de bus komt zetten, de tumor of de patiënt. In tegenstelling tot veel andere medische doodsoorzaken is het aantal sterfgevallen door kanker de afgelopen 30 jaar in verhouding niet eens gedaald, maar juist met een paar procent gestegen. Tijd om eens te zoeken wie hier de veroorzaker van is, op zoek dus naar “de winnaar der tumoren” Het Teratoom

De Griekse vertaling, monsterlijke zwelling, spreekt eigenlijk al voor zich. Het teratoom is een gezwel wat ontstaat uit kiemcellen. Deze komen veel voor in de ovaria of in de testis, ook vind je deze veel in foetussen, hier komen de teratomen dus ook het meeste voor. Alhoewel het teratoom op zich normale weefsels bevat is het vreemde hieraan dat het hele andere weefsels kan bevatten dan het omliggende weefsel.

Het teratoom kan cellen bevatten uit alle 3 de kiemlagen, waardoor het dus ook in staat om allerlei verschillende soorten weefsel te produceren. Zo zijn er bijvoorbeeld teratomen gevonden met bot, tanden, haar of hersenweefsel en zo af en toe zelfs complete organen als een hand of een voet. In de meeste gevallen zullen er alleen bepaalde weefsels groeien en niet een heel orgaan. De meeste teratomen zijn goed ingekapseld en daarom vaak goed te verwijderen. Er zijn echter wel teratomen die kwaadaardig zijn, deze komen vaak voor in de teelballen. Wanneer de teratomen kwaadaardig blijken te zijn, worden ze eerst weg gehaald en daarna met chemotherapie bestreden.

Voor foetussen kunnen de goedaardige tumoren soms wel gevaarlijk zijn wanneer deze te groot worden en daardoor te veel bloed vragen van het lichaam, of andere organen verdrukken. De tumoren die vaak worden gevonden in de foetussen vind men meestal rond de middenas van het lichaam, bijvoorbeeld rond de hersenen, het gezicht of de darmen.

MRI is tegenwoordig ook een goede manier om de tumoren op te sporen, maar dit gebeurt alleen als de patiënten al een reden hebben om zich te laten onderzoeken.

Wanneer de tumoren echter klein zijn, kunnen ze jarenlang in het lichaam zitten zonder dat ze op de een of andere manier opgemerkt hoeven te worden, maar ze zijn dan ook vaak niet erg schadelijk. Omdat meer dan 98% van alle teratomen goedaardige tumoren zijn, zijn deze tumoren ook relatief goed te behandelen en mogen dan misschien niet de titel “winnaar der tumoren” dragen.

Tegenwoordig worden teratomen vrij snel opgemerkt, zeker wanneer deze in een foetus zitten kunnen de grotere tumoren vrij gemakkelijk gevonden worden met ultrageluid. Ook omdat teratomen soms harde delen bevatten zijn deze vrij gemakkelijk met echo te zien, dit gebeurt dan vaak ook wel omdat zwangere vrouwen vaak een prenatale echo krijgen.

26

Parallaks

Jaargang 10, augustus 2011

!

Door: Eiko Westerbeek

De longtumor

Ondanks dat longtumoren er een stuk minder extreem uitzien dan de teratomen is dit wel de meest voorkomende, en daardoor de meest dodelijke tumor die er is. In Nederland sterven jaarlijks zo’n 10.000 mensen aan longkanker. Komende jaren verwacht men een daling van het aantal sterfgevallen aan longkanker omdat er in Nederland steeds minder gerookt wordt. Ondanks dat het aantal rokende mensen al een aantal jaren aan het afnemen is, is het aantal doden nog steeds hoog. Dit komt omdat het vaak een aantal jaar duurt voordat de kanker zich ontwikkeld en omdat longkanker relatief slecht te behandelen is.

Een ander groot probleem is dat veel longtumoren slecht te verwijderen zijn omdat een long een zeer complexe structuur heeft.

Longtumoren zijn onder te verdelen in verschillende soorten. De meeste gevallen van longtumoren, ongeveer 75%, zijn onder te verdelen in twee categorieën, namelijk adenocarcinoom en plaveiselcelcarcinoom.

Bij adenocarcinoom beginnen de tumoren in de kliercellen en worden meestal veroorzaakt doordat de patiënt rookte. Omdat deze kliercellen vaak diep in de longen liggen zie je dat deze vorm van tumoren vaker voorkomt bij mensen die sigaretten roken met een filter of mensen die vroeger met asbest werkten.

Hierbij komen relatief kleine kankerverwekkende

deeltjes vrij die tot diep in de longen kunnen dringen.

Wanneer dit type kanker behandeld wordt, wordt meestal de gehele long, of een deel van de long verwijderd, waarna er vaak chemotherapie wordt toegepast. Uitzaaiingen komen bij dit type kanker veel voor en in deze gevallen is behandeling ook vrijwel niet meer te doen.

Plaveiselvelcarinoom ontstaat daarentegen vaak hoger in de longen, meestal in de luchtwegen. De plaveiselcellen zijn de cellen die aan het oppervlakte van het bronchiale slijmvlies zitten. Omdat deze een stuk hoger in de longen zitten dan de kliercellen zullen deze ook makkelijker in aanraking komen met grotere kankerverwekkende deeltjes. Deze vorm van longkanker is dan ook de meest voorkomende soort.

Deze soort van tumoren word meestal gekozen voor het operationeel verwijderen van de tumoren, daarnaast wordt er, ook hier, meestal nog bestraald of chemotherapie toegepast om te voorkomen dat de tumor weer terugkeert. Ook wanneer een operatie niet mogelijk is wordt er meestal gekozen voor bestraling.

Omdat longtumoren jaarlijks de meeste slachtoffers opeisen zullen deze wellicht uitgeroepen kunnen worden tot “winnaar der tumoren”. Natuurlijk is het de vraag tot op welke hoogte er in deze gevallen over een “winnaar” gesproken kan worden, de winnaar is natuurlijk altijd de patiënt die zijn tumor overwint, de arts die de patiënt hierbij helpt en natuurlijk de wetenschappers die dit mogelijk gemaakt hebben!

Jaargang 10, december 2011

Parallaks 27

Het zicht op...

Het duurde even, maar dan heb je ook wat! Op 1 november 2011 hamerde de Eerste Kamer het vergaderstuk aangaande de ‘Wijziging van de Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg onder andere in verband met de opneming van de mogelijkheid tot taakherschikking’. Goed nieuws dus voor studenten Technische Geneeskunde!

Voor iedereen voor wie het nu direct duidelijk is waar dit over gaat, een artikel gericht op de beroepsgroep die voortvloeit uit de studie Technische Geneeskunde en de eventuele registratie in de wet BIG. BIG De wet BIG staat voor wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg. Een wet die dus gericht is op het uitvoeren van handelingen in de gezondheidszorg. Onder deze handelingen wordt verstaan: a.

Alle verrichtingen –het onderzoeken en het geven van raad daaronder begrepen-, die rechtstreeks betrekking hebben op een persoon en ertoe strekkende hem van een ziekte te genezen, hem voor het onstaan van een ziekte te behoedenof zijn gezondheidstoestand te beoordelen, dan wel verloskundige bijstand te verlenen; b.

Het bij een persoon afnemen van bloed of wegnemen van weefsel voor andere doeleinden dan die, bedoeld onder a;

cialiseerd dan een verloskundige.

Wanneer iemand in de beroepsgroep valt om BIGgeregistreerd te worden, dan kan dit proces in gang gezet worden. Hier gaat het dus om bijvoorbeeld artsen, fysiotherapeuten, tandartsen en ook verpleegkundigen die hun diploma behaald hebben.

Deze dienen zich dan aan te melden bij het BIG-register. In dit register zijn alle personen opgenomen die in Nederland bevoegd zijn tot het uitvoeren van bepaalde medische handelingen, dit zijn er meer dan 400.000. Het register is door iedereen (via internet) te raadplegen, dus twijfelen over de bevoegdheid van je arts is niet nodig, controleren kan te allen tijde.

c.

Het wegnemen van weefsel bij een overledene en het verrichten van sectie.

Verder wordt onder handelingen verstaan ‘alle andere verrichtingen – het onderzoeken en het geven van raad daaronder begrepen -, rechtstreeks betrekking hebbende op een persoon en ertoe strekkende diens gezondheid te bevorderen of te bewaken’.

In Artikel 35 en 36 van de wet wordt beschreven wie de handelingen mogen verrichten. Hierbij wordt gespecificeerd op beroepsgroep, welke allen genoemd en beschreven worden in hoofdstuk III. Per beroepsgroep is het verschillend wat er gedaan mag worden, zo is een fysiotherapeut bijvoorbeeld op een heel ander gebied gespe-

28

Parallaks

Jaargang 10, december 2011

Door: Miranda Schraa

Een registratie in het BIG-register betekent niet automatisch dat je dan alle medische handelingen mag uitvoeren, dit is per beroepsgroep verschillend. Met name de voorbehouden handelingen, zoals beschreven in hoofdstuk IV van de wet BIG zijn zeer beperkt tot bepaalde groepen. Voorbehouden handelingen zijn handelingen die dusdanig grote risico’s met zich meebrengen voor het leven of de gezondheid van de patiënt wanneer deze door een niet-deskundige worden uitgevoerd.

Zoals snel te zien is, staat de beroepsgroep Technische Geneeskunde niet genoemd in Artikel 35 of 36. Komen we dan nu bij de kern van het probleem?

Ja, in feite wel. Jarenlang is de lijst met beroepsgroepen gelijk gebleven. Een beroepsgroep toevoegen aan een wet gericht op het uitvoeren van medische handelingen is dan ook niet gemakkelijk en dat is maar goed ook!

De lijst met voorbehouden handelingen, beschreven in hoofdstuk IV, bevat veel handelingen waarvan je zou kunnen bedenken dat het wenselijk is dat een Technische Geneeskundige deze zelfstandig mag uitvoeren. Denk hierbij aan het verrichten van scopiën, catheterisaties of geven van injecties.

De procedure Om eventueel Technisch Geneeskundigen te helpen aan een registratie in de wet BIG, is er niet gekozen voor een directe opname van de beroepsgroep in de wet. De studie TG is nog erg nieuw, er zijn immers nog niet erg veel afgestudeerden, en in Nederland is nog lang niet iedereen bekend met

de beroepsgroep. Tevens kun je er nu ook nog niet van spreken dat de beroepsgroep zich zelf bewezen heeft; nog maar langzaam infiltreert de TG’er in de Nederlandse klinische omgeving.

De procedure die zo’n twee jaar geleden in gang is gezet binnen het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport houdt in dat er gekozen is voor een toevoeging aan de wet BIG die het mogelijk maakt om specifieke beroepsgroepen, waarvoor het zeer duidelijk blijkt dat het noodzakelijk is en verantwoord is, een tijdelijke erkenning in de wet BIG te geven. Deze toevoeging zou dan als artikel 36A worden toegevoegd.

Op 14 december 2009 kwam dan eindelijk het voorstel voor de uitbreiding van de wet in de Tweede Kamer en nu, zo’n twee jaar later, is op 1 november 2011 het voorstel door de Eerste Kamer eindelijk goedgekeurd. De laatste stap om het artikel daadwerkelijk in de wet op te nemen is het besluit van de Algemene Maatregel van Bestuur (AmvB), waarna de wet kan worden ondertekend door de Koningin en door de betrokken bewindspersoon (of -personen).

En nu?

Als de laatste stap van de procedure dan gezet is, is er dus de mogelijkheid om een experimentele BIGregistratie te krijgen voor de beroepsgroep Technische Geneeskunde. Wanneer dit goedgekeurd is, betekent dit dat een afgestudeerde student Technische Geneeskunde kan worden opgenomen in het BIG-register wanneer hij of zij bekwaam genoeg is om de beschreven handeling zelfstandig uit te voeren. Uiteraard valt hij of zij dan ook direct onder alle regelingen die hiermee gemoeid gaan, zoals het aansprakelijk kunnen worden gesteld bij medische missers.

Voor vragen over dit onderwerp kun je altijd terecht bij de auteur van dit artikel. Het is echter ook raadzaam eens op de website www.eerstekamer. nl (zoekterm: 32.261 of wet BIG) te kijken voor de vorderingen van de wetsuitbreiding. Op de website www.wetten.nl (zoek in de titel: BIG) kun je de huidige wet BIG lezen, ook het nieuw toe te voegen artikel 36A staat er tussen.

Jaargang 10, december 2011

Parallaks 29

PTN Nail Biomet, uw partner in trauma Indicatie: • Pertrochantaire femur fractuur Kenmerken: • 4 soorten schroeven waaronder telescopische trekschroeven • proximaal diameter van 15,9 mm (minder botverlies bij implanteren) • röntgendoorlaatbare richtarm • geïntegreerde set screw • kleurgecodeerd instrumentarium Kijk op www.biomet.nl voor meer informatie, of bel (078) 629 29 29 voor een demonstratie.

Biologics • Bracing • Microfixation • Orthopaedics • Osteobiologics • Spine • Sports Medicine • Trauma • 3i

www.biomet.nl • (078) 629 29 29 Parallaks

Jaargang 10, augustus 2011

De echte winnaars...

Zorgverzekeraars?

Door: Miranda Schraa

De komende jaren zal er in Nederland op vele gebieden veel bezuinigd moeten worden. Zo blijkt uit een rapport van minister Schippers van Volksgezondheid, Welzijn en Sport dat de komende jaren de zorguitgaven ook ernstig terug gedrongen moeten worden.

Per 1 januari gaan dus de kosten voor je zorgverzekering wéér omhoog. Hoe kan dat toch?! Dat is een vraag die veel mensen zichzelf stellen. Ieder jaar lijken de kosten voor de zorgverzekering hoger op te lopen en er lijkt steeds minder vergoed te worden vanuit je basisverzekering.

Zo concludeert de organisatie dat de procedures voor instroom en bekostiging van nieuwe medische technolgoie langdurig en niet transparant is. De korte termijnfocus van zorgverzekeraars, slechts één jaar, is ook een moeilijke en beperkende factor.

De kosten van je zorgverzekering gaan omhoog omdat zorgkosten jaarlijks toenemen. De belangrijkste redenen voor de grotere vraag naar zorg en het stijgen van de zorgkosten zijn:

Gelukkig is er op dit onderwerp ook nog goed nieuws te vermelden. Zo werd er in oktober 2011 bekend dat er 10 miljoen beschikbaar komt voor innovaties in de zorg. Dit geld komt niet van minister Schippers, maar van een alliance bestaande uit verschillende ziekenhuizen, bedrijven en organisaties. Dit bedrag wordt besteeds aan onderzoek en innovaties op het gebied van de veroudering van de samenleving.

- Er zijn steeds meer patiënten die langer leven en daardoor langer zorg nodig hebben; - Door medische technologische ontwikkelingen zijn er veel nieuwe en innovatieve (maar vaak wel dure) behandelingen mogelijk; - Mensen hebben meer vraag naar zorg en hun kwaliteitseisen worden hoger; - Steeds minder ziektes zijn dodelijk, maar het gevolg van deze positieve ontwikkeling is wel dat er steeds meer chronisch zieken zijn (ook op jonge leeftijd).

Als studenten Technische Geneeskunde en Biomedische Technologie, wordt er hard gewerkt aan nieuwe en innovatieve toepassingen in de klinische omgeving. Hier is vanuit de Nederlandse maatschappij veel vraag naar en moet dus ook zeker verder aangewerkt worden. Toch lijkt het zo dat nieuwe, technische toepassingen in de zorg duurder zijn dan de traditionele methodes.

Het lijkt dus een vrij heldere zaak, voor het echte innoveren hoef je niet bij de overheid aan te kloppen. Toch maar doorgaan met het proces van zelf financiering vinden, zelf uitvoeren en zelf bewijzen om vervolgens dan toch maar de molen in te gaan met goedkeuring van allerlei commissies.

Waarna het dan hopelijk in het ziekenhuis in gebruik kan worden genomen.

Niet getreurd mede-studenten, we zullen de handen uit de mouwen steken en zoals altijd ons zelf bewijzen! Daarmee maken wij ons wel tot de echte winnaars!

Bij bezuinigen op de zorg zou je al snel kunnen denken aan een conservatieve houding. Van wat er nu gedaan wordt in het ziekenhuis zijn de kosten bekend en is ook de effectiviteit al lang vastgesteld. Echter, dit zou een totale catastrofe betekenen voor de TG´er en de BMT´er. Uiteraard is dit dan ook iets wat niet staat te gebeuren: innovaties gaan immers altijd door.

Nefemed, een branchorganisatie voor producenten en leveranciers van medische technologie, stelt wel dat innovatie in de zorg moeizaam verloopt.

Jaargang 10, december 2011

Parallaks 31

Study Tour Serba Boleh Na een lange tijd van voorbereidingen was het zaterdag 17 september eindelijk zover. ’s Ochtends vroeg vertrokken we met 28 studenten BMT en TG en Wiendelt Steenbergen vanaf het station in Enschede richting Schiphol. Via Kuala Lumpur kwamen we op zondagochtend in Singapore aan en konden we de warmte en vochtigheid echt beleven. Wat een verschil met Nederland! Iedereen was erg moe van de reis en na een mooie boottocht rond zonsondergang langs hoge wolkenkrabbers en een heerlijke Indiase maaltijd sliep iedereen dan ook snel. Maandag stonden direct de eerste bedrijfsbezoeken op de planning, vroeg op dus!

De eerste week hebben we allerlei bezoeken gebracht aan bedrijven, onderzoeksinstituten, ziekenhuizen en universiteiten. Donderdag hebben we bijvoorbeeld de National University of Singapore bezocht en hebben we ’s avonds gegeten met studenten en professoren. Deze dag hadden we veel contact met studenten en kwamen we veel te weten over het studentenleven in Singapore en over onderzoeken die zij uitvoeren. Ook werd duidelijk dat de studenten weinig vragen stellen, dit doordat wij een hele nieuwsgierige groep waren en veel vroegen! Het is bij hen niet gebruikelijk om vragen te stellen. Studenten willen namelijk niet laten merken dat ze het niet snappen en daarnaast zou je door vragen te stellen de docent kunnen beledigen, omdat hij/zij het dan niet goed uitgelegd zou hebben. Wat een cultuurverschil!

Tussen het drukke programma van alle bezoeken hebben we nog een aantal culturele uitstapjes gemaakt. Zo hebben we de dierentuin van Singapore bezocht en daar een nachtsafari gemaakt. Ook zijn we in Little India en Chinatown geweest, we kwamen op die manier in aanraking met veel verschillende religies. Als klap op de vuurpijl hebben we een trainingssessie van de Formule 1 bezocht. Midden in Singapore was een circuit aangelegd en in het donker raceten de bekende couriers vlak langs ons heen.

32

Parallaks

Zo’n week kost toch veel energie en dit leidde er dan ook toe dat de treinreis van Singapore naar Maleisië werd gebruikt als bijslaapmoment. In Kuala Lumpur hebben we week 2 en 3 grotendeels doorgebracht. Langzamerhand werd het steeds minder druk qua bezoeken. In week 2 hebben we de opleiding Traditional Chinese Medicine bezocht, waar geneeskunde gecombineerd wordt met Chinese geneeswijzen. Op vrijdag hebben we ook de praktijk gezien: we hebben een privé- en een overheidsziekenhuis bezocht. Het privéziekenhuis was klein en had niet alle apparatuur tot haar beschikking. Het overheidsziekenhuis was erg groot en is toegankelijk voor de gehele bevolking: voor elke behandeling moet een patient een paar Ringgit betalen (1 Ringgit is ongeveer 25 eurocent). We mochten met de hele groep over de IC wandelen, die veel minder uitgebreid was dan in Nederland.

Daarentegen had dit ziekenhuis veel geïnvesteerd in een ‘Brainsuite’, een hypermoderne OK met een intraoperatieve CT scan en neuronavigatiesysteem.

Deze mochten we natuurlijk bekijken. Na een omkleedsessie stonden we met de hele groep op de OK waar we uitleg hebben gehad en waar ook uitgebreid het nieuwe geluidssysteem werd getest.

Jaargang 10, december 2011

Surprising Contrasts Ook zijn we in de tweede week naar een paddenstoelenfarm geweest, waar medicinale paddenstoelen worden gekweekt. Daar hebben we een presentatie gekregen over de werking van bepaalde paddenstoelen en het onderzoek dat er naar wordt gedaan aan de University of Malaya. ’s Avonds hebben we gesteamboat: een pan bouillon op een vuurtje waar we zeevruchten, visachtige substanties en paddestoelen in konden klaarmaken (erg populair in Maleisië, maar dit viel niet bij iedereen van ons in de smaak).

De begeleidende docenten hebben onze stembanden flink getraind deze week, want er is geen dag voorbij gegaan zonder dat de avond werd afgesloten met een liedje in de karaokebar. We hebben heel wat nieuwe zang- en danstalenten ontdekt!

In het weekend zijn we in een bus gestapt en zijn we via de Cameron Highlands naar Georgetown gereisd. Beide zijn een plek benoemd in de UNESCO werelderfgoedlijst. Het bruist er van culturen en mooie plekjes! Onderweg zijn we gestopt bij een waterval, een mandenfabriek, een woonhuis van de Ibans (oorspronkelijke bewoners van Maleisië) en theeplantages. Midden tussen de plantages ontdekten we nog een Holland-café, waar iedereen even heerlijk kon genieten van de oranje versieringen en patat met mayonaise, die toch minder lekker was dan verwacht. Na een overnachting in een über-luxe resort zijn we via een aantal bezienswaardigheden doorgereden naar Georgetown.

Hier hebben we maandags een heerlijk rustige strand- / zwembaddag gehad. Dinsdag hebben een

bezoek gebracht aan het lokale museum waarna we ’s middags zijn teruggevlogen naar Kuala Lumpur. Ook deze laatste week hebben we nog wat bezoeken gedaan, wat niet iedereen even makkelijk afging. We hebben deze week onder andere de University of Malaya bezocht. Hier hadden we een gevarieerd programma, waar we zelfs konden zien hoe er werd gevierd dat studenten hun diploma kregen.

De slotactiviteit was nog een verrassing voor de deelnemers: dineren in de KL-Tower. Op zo’n 300 meter hoogte dineren in een restaurant dat langzaam ronddraait, dat doe je niet elke dag! Na onze buikjes volgestopt te hebben met vooral heel veel toetjes werd de avond afgesloten met een laatste blik over Kuala Lumpur.

Het was een geweldige tijd, en na 3 weken samen optrekken begon voor ons allemaal de nareis: vakantie! De tijd is omgevlogen en we hebben ontzettend veel nieuwe indrukken opgedaan.

Allerlei culturen, religies, kleuren en geuren zijn we tegengekomen. Dat dit alles invloed heeft op de ontwikkelingen in de medische technologie in de gezondheidszorg kunnen we wel concluderen.

Al onze conclusies, reisverhalen en verslagen zullen in ons Final Report komen te staan. Daarnaast zullen we deze ook presenteren op ons symposium op 10 februari 2012. Lijkt het je leuk om hier bij te zijn, houd dan onze site in de gaten: www. studytour-serbaboleh.com. Je bent van harte uitgenodigd!

Jaargang 10, december 2011

Parallaks 33

Ziekte Uitgelicht Savantsyndroom Hoe vaak heb je er over nagedacht hoe het zou zijn om superkrachten te hebben? Hoe je leven eruit zou zien, als je extreem en absurd muzikaal of artistiek zou zijn? Mensen die lijden aan het Savantsyndroom hebben zo’n spectaculaire eigenschap, maar helaas worden deze eigenschappen gecompenseerd door de rest van de hersenen en het lichaam. Savants worden omschreven als: “mensen die ernstige geestelijke en/of lichamelijke beperkingen hebben maar over spectaculaire eilandjes van briljante vermogens beschikken, die in schril en scherp contrast met hun handicap staan”. Want van alle savants heeft de helft een hersenbeschadiging of hersenziekte en de rest een autistische stoornis.

Savants kunnen extreem begaafd zijn op gebied van muziek, kunst, kalenderrekenen of hoofdrekenen en beschikken altijd over een fantastisch geheugen. Deze gaven komen vaak in de jeugd tot uiting maar er zijn ook gevallen bekend waarbij er na een ongeluk waar hersenbeschadiging heeft plaatsgevonden de slachtoffers savantachtige eigenschappen beginnen te ontwikkelingen, net als sommige dementerende personen. Wat wel duidelijk is, is dat hoe eerder de hersenbeschadiging plaatsvindt, hoe effectiever de ontwikkeling van savanteigenschappen plaatsvindt. Dit is hoogstwaarschijnlijk zo omdat het brein dan efficiënter nieuwe verbindingen tussen de andere structuren aan kan maken.

Het talent van een savant kan extreem beperkt zijn. Zo was er een kalenderrekenaar die zag op wat voor dag een bepaalde datum in een willekeurig jaar viel, zonder daadwerkelijk normaal te kunnen tellen. Daarnaast lijkt het alsof alle informatie die normale mensen in het korte termijn geheugen opslaan, bij savants worden opgeslagen in het lange termijn geheugen.

Maar toen hij twee jaar oud was viel het al op wat voor absurd geheugen Kim had. Hij had een zogenoemd eidetisch geheugen, in de volksmond ook wel fotografisch geheugen genoemd. Vanaf het moment dat hij kon lezen ontwikkelde hij zo’n liefde voor boeken dat hij tegen de tijd dat hij 43 was hoogstwaarschijnlijk meer dan twaalfduizend boeken had gelezen. Daarnaast kon hij zich ook 98% van de inhoud van een boek wat hij één keer had gelezen onthouden en feilloos navertellen.

Hij las ook nog eens absurd snel, volgens zijn vader omdat hij de linkerpagina met zijn linkeroog kon lezen en tegelijkertijd de rechterpagina met zijn rechteroog. Ook kon hij nog eens fantastisch kalenderrekenen en hoofdrekenen. Kim Peek werd ook wel de ‘mega-savant’ genoemd en is helaas in 2009 op zijn negenenvijftigste overleden aan een hartstilstand.

De bekendste savant is Kim Peek door de film Rain Man, doordat het belangrijkste personage van de film op hem gebaseerd is. Kim Peek had meerdere lichamelijke en verstandelijke beperkingen. Hij werd geboren met een vergrote schedel, schade aan de kleine hersenen en een grotendeels ontbrekende hersenbalk. De hersenbalk, ook bekend als corpus callosum, is een bundel van witte stof die zorgt voor communicatie tussen de linker en de rechter hersenhelft. Als gevolg van het niet goed functioneren van zijn kleine hersenen kon Peek pas op zijn vierde lopen en had hij meer motorische problemen. Zo moest zijn vader hem zelfs op zijn 50e nog helpen met aankleden.

34

Parallaks

Jaargang 10, december 2011

Door: Marjanne Luinstra

Daniel Tammet is ook een savant, en heeft daarnaast het syndroom van Asperger, een vorm van autisme met een hoge intelligentie. Daniel beschikt over ongekende taal- en rekentalenten. In de BBC-documentaire ‘The boy with the incredible brain’ is te zien hoe hij in 5 uur en 9 minuten het getal pi tot op 22514 decimalen uit zijn hoofd op weet te zeggen zonder ook maar een enkele fout te maken! Hij zegt zelf dat hij dit kan doordat hij getallen niet als getallen ziet, maar als vormen in verschillende groottes en kleuren. Zo kan hij priemgetallen herkennen aan hun getalvorm en getallenreeksen vormen berglandschappen in zijn hoofd.

De meeste autisten denken overwegend in beelden. Dit vermengen van zintuigen wordt ook wel synesthesie genoemd. Tussen de hersengebieden die gespecialiseerd zijn in waarneming bestaan allerlei verbindingen. Deze zijn bij de geboorte bij iedereen aanwezig maar het grootste deel van de hersenverbindingen sterft in normale gevallen af naarmate een kind ouder wordt. Bij mensen met synesthesie blijven deze verbindingen echter intact en zo is dus bij Daniel een getal rechtstreeks verbonden met een kleur en/of vorm. Zo kon hij dus pi zo goed uit zijn hoofd leren, hij ziet het getal pi als een (prachtig) berglandschap.

Maar ook als savant is Daniel raar. Alle savants zijn sociaal slechter, terwijl Daniel ook over goede sociale vaardigheden beschikt. Hierdoor kan hij alle kenmerken van het aspergersyndroom en het savantsyndroom extreem goed uitleggen.Hij heeft een boek geschreven waarin hij uitlegt wat voor problemen hij in zijn jeugd heeft gehad en maakt hij het voor ons gewone mensen begrijpelijk wat voor leven hij leidt.

Er zijn verschillende theorieën over de neurobiologische achtergrond van het savantsyndroom. Volgens de meeste hersenonderzoekers komen de uitzonderlijke gaven alleen tot ontwikkeling bij een hersenbeschadiging, vaak aan de linkerkant.

Hierdoor lijkt het wel alsof de rechterhelft moet overcompenseren en hier dus extreme eigenschappen ontstaan. Er wordt een versterking van de verbindingen met andere hersenstructuren mogelijk.

Darold Treffert heeft een andere theorie; iedereen zou savanttalenten hebben. Deze zouden gelokaliseerd zijn in lagere gebieden onder de hersenschors, die worden onderdrukt door hogere processen. Zo heeft iedereen een kleine ‘rainman’ in zich. Je zou deze gaven tot expressie kunnen laten komen door dat deel van de hersenen uit te schakelen waar de hogere processen plaatsvinden.

Daarnaast zijn er ook mensen die zeggen dat de savants puur zo getalenteerd zijn door training.

Voor alle verschillende hypotheses zijn voor- en tegenargumenten, maar het meest waarschijnlijke is dat het toch te maken heeft met de (verschillen tussen) linker- en rechterhersenhelft en de verbindingen hiertussen.

Hoe het komt dat deze mensen zo begaafd kunnen zijn voor zulke specifieke dingen, zijn we dus nog niet achter. Dus voordat wij onze eigen ‘kleine rainman’ kunnen ontdekken zijn we wel weer een paar jaar verder. Als we die überhaupt hebben uiteraard!

Daniel Tammet >

Jaargang 10, december 2011

Parallaks 35

Alles in de hand met je Rabo StudentenPakket.

TOP TECHNOLOGY FOR PATIENTS

Als student wil je wel kunnen rondkomen. Daarom is het Rabo StudentenPakket gratis. Daarmee heb je

overal en altijd inzicht en controle over je geldzaken. Ook heb je een voordeelprogramma met interessante kortingen. Zodat je het maximale uit je studentenleven kunt halen.

MIRA is het Instituut voor Biomedische Technologie en Technische Geneeskunde van de Universiteit Twente. Wij doen innovatief onderzoek op het gebied van Tissue Regeneration, Targeted Therapeutics, Imaging and Diagnostics en Neural and Motor Systems. MIRA is de enige wetenschappelijke instelling in Europa die fundamenteel, toegepast én klinisch onderzoek combineert. Het is onze ambitie om ons excellente onderzoek en de technologie die we ontwikkelen om te zetten in producten voor de Open nu gezondheidszorg. een Rabo StudentenPakket Tevens stimuleren ween onderzoekers ontvang korting op de Xtra-card! om de ontwikkelde technologie onder licentie of via een eigen bedrijf op de markt te brengen.

Rabobank. Een bank met ideeën.

rabobank.nl/enschede-haaksbergen

Potentiële werkgever De komende jaren groeien wij snel: van de huidige 250 naar 400 medewerkers in 2014. Heb jij het talent en de ambitie om bij MIRA te werken? Houd ons dan in de gaten!

Kijk voor meer informatie over ons onderzoek alvast op www.utwente.nl/mira.