/1-2701121201-424%2001%20424%20klinze%20120118

DE K LIN Z E Type

Park L/XL

Adres

van Sminiaweg, Oudkerk

Architect huis

-

Architect park

L.P. Roodbaard

Jaar

1834

Opdrachtgever

Arent Johannes van Sminia

Uitvoering Betaling Huidige eigenaar

particulier (familie Snijders)

Reconstructie

N0.0RDPEIL landschap.stedenbouw (1990)

Tekening Geen Archief

Tresoar; 327-02 Familie van Sminia (de Klinze)

Literatuur

- Aa, van der, A.J., Het aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden - Boschma, C., e.a., Lucas Pieters Roodbaard, architect van

Kadastraal minuutplan 1811 - 1832

Topografische Militaire Kaart 1830 - 1850

Topografische Militaire Kaart 1854

Atlas Eekhoff 1849 - 1859

buitengoederen, 1979 - Elward, R., Karstkarel, P., Stinsen en States. Adellijk wonen in Friesland, 1990 - Kuiper, Y., Mulder-Radetzky, R.L.P., Voornaam wonen in en rond Leeuwarden, 1997 - Mulder-Radetzky, R.L.P., L.P. Roodbaard (1782-1851). Een tuinarchitect met schildersogen, 1999 - NoordPeil, De Klinze. Structuurplan voor de reconstructie van het landgoed, 1990 - Oldenburger-Ebbers, C.S., Backer, A.M., Blok, E., Gids voor de Nederlandse tuin- en landschapsarchitectuur, deel Noord, 1995 - Wielinga, R.J., Langs stinsen, states en andere voorname huizen in Friesland, 1979

Lijst van Afbeeldingen

- Tresoar: 25061, 1981 (fotograaf Terpstra)

- Tresoar: 25058, 1987 (fotograaf W. Walta)

- Tresoar: AL508, 1927

- Boschma, C., e.a., Lucas Pieters Roodbaard, architect van buitengoederen, 1979, p 55 - Kuiper, De Klinze. Het leven op een buitenplaats in Oudkerk, 1681-1966, 1996

- Ietse-Jan Stokroos Historie De Klinze werd aan het einde van de zeventiende eeuw gesticht als Aysmastate door Hessel van Aysma. Vrij snel na de stichting kwam de state in handen van de familie van Sminia. Het bezit bleef tot in de tweede helft van de twintigste eeuw binnen deze familie. In deze periode heeft de state verschillende verschijningsvormen gehad.

De naam de Klinze is afgeleid van “oppe Clincke”, dit was de benaming van het huis dat oorspronkelijk op deze plek stond. Oppe Clinke betekent zowel: gelegen op (de top van) een zandrug of heuvel in veenachtig of moerassig gebied, als de mooiste plek. De Klinze betekent: oud bouwsel of oud huis.

Arent Johannes van Sminia erfde in 1820 de state van zijn oudoom. Onder zijn beheer werd de tuin in landschappelijke stijl aangelegd door Roodbaard. Hiervan is helaas geen tekening bekend.

Roodbaard werkte vanuit een bestaande formele aanleg. Elementen hieruit zijn overgenomen in de landschappelijke aanleg. In welke periode Roodbaard hier werkzaam is geweest kan niet met zekerheid gesteld worden, waarschijnlijk was dit rond 1834.

Interpretatie ontwerp Aan de hand van historische kaart- en beeldmaterieel kan een beeld van de aanleg worden gevormd. De kaart van Eekhoff geeft informatie over de omvang van de parkaanleg. Op deze kaart is te zien dat de aanleg uit twee delen bestaat: een gebied om het huis, dat door een grachtenstelsel wordt afgesloten en een voorterrein, waarbinnen de lange formele oprijlaan een dominante rol heeft. Op de kaart van Eekhoff zien we geen vijverpartijen terug.

Met behulp van historisch beeldmateriaal, de TMK 1830-1850 en de TMK1850-1864 kunnen we dit beeld aanvullen. De formele laan is in het ontwerp behouden gebleven. Het grachtenstelsel is daarentegen wel door Roodbaard vergraven.

Aan de linkerzijde naast de formele laan heeft Roodbaard een vijverpartij gecreëerd. De uitgegraven grond is in dit gedeelte gebruikt om reliëf te creëren. Langs de waterrand is een heuvel opgeworpen, waarop een tuinhuis is geplaatst. Ook de waterpartij is gedecoreerd met tuinsieraden. Zo zijn er over de twee vijverarmen bruggen geplaatst. Ook is er in de directe omgeving een grot aangelegd.

De waterpartij vormt in dit deel de dominante structuur. De paden volgen hier het verloop van de vijver. Het directe gebied rondom de vijver bestaat grotendeels uit open groen. Hierom heen zijn perken en bomengroepen aangeplant.

Het terrein rondom het huis is ook door Roodbaard ontworpen. Hier heeft hij allereerst het bestaande grachtenstelsel omgevormd tot een meer vloeiend geheel. Langs de grachten is een ijskelder met ijsvijver geplaatst. Ook in dit terrein is met behulp van de vrijgekomen grond een systeem van hoogteverschillen ontstaan, zoals duidelijk zichtbaar is op diverse prenten. In de directe omgeving rond het huis vinden we een kleinschalig patroon van perken en paden. De achterzijde van het perceel is bebost.

Roodbaard heeft met zijn ontwerp voor de Klinze de verschillende stijlfasen zichtbaar gelaten, door het behouden van bepaalde elementen uit de formele aanleg. Deze elementen zijn niet zomaar behouden, maar ook op een juiste manier ingepast in het landschappelijke ontwerp.

Bouwwerken In het ontwerp voor de Klinze zijn op diverse plaatsen bouwwerken ingevoegd. Over de vijverpartijen werden bruggen geplaatst. De stijl waarin onder meer de kettingbrug en stenen brug werden uitgevoerd, is be誰nvloed door de voorbeelden uit Het magazijn der tuinsieraden, van Gijsbert van Laar.

Behalve bruggen werden er ook een tuinhuisje, een grot en een ijskelder met ijsvijver aangelegd.

Deze elementen hadden niet alleen een functie in zich, maar vervulden ook door hun plaatsing tot het geheel een functie voor het gehele park. Vanuit het hoger gelegen tuinhuis kon bijvoorbeeld een groot deel van het park bekeken worden.

Beplanting Ook in de beplanting zijn nog altijd elementen uit de formele laag behouden gebleven. Het duidelijkste voorbeeld vormt het lanenstelsel rondom de formele oprijlaan. Dit voorterrein werd in het ontwerp van Roodbaard relatief open gehouden. Dit werd mede bepaald door de vijverpartij, waarlangs Roodbaard altijd open groene gronden plande. Op deze open ruimtes werden solitaire bomen aangeplant.

Het achterste deel in de omgeving van het huis is daarentegen veel dichter bebost. Direct rondom het huis zijn perken waarin onder meer diverse heesters werden geplant. In de richting van de flanken werd dit terrein echter dicht bebost.

Reconstructieplan N0.0RDPEIL (1990)