Τα Μοντέρνα Εσωτερικά Μέσω Του Ελληνικού Κινηματογραφικού Φακού

1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Α. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Α.1. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Α.2. ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

04 05

Β. ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΑΙΝΙΩΝ Β.1. ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ

Β1.α. Θεία από το Σικάγο | 1957 Β.2.ΜΟΝΤΕΡΝΕΣ ΜΟΝΟΚΑΤΟΙΚΙΕΣ

Β.2.α. Η σωφερίνα | 1964

Β.2.β. Δεσποινίς διευθυντής | 1964

Β.2.γ. Τρελή τρελή οικογένεια |1965

Β.2.δ. Μια ιταλίδα απ την κυψέλη | 1968

B.2.ε. Η παριζιάνα | 1969 Β.3. ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΕΣ

Β.3.α. Στουρναρα 288 // Φτώχεια και Αριστοκρατία | 1959

Β.3.β. Ιλιγγος | 1963

08 09 09 10 10

Γ. Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ ΔΙΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΠΛΩΣΗ Γ.1.ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΤΟΨΗΣ Γ.2. ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΧΡΩΜΑΤΑ Γ.3.ΜΟΝΤΕΡΝΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΙΠΛΩΣΗΣ

Γ.3.α. Tηλέφωνο

Γ.3.β. Φωτιστικά

Γ.3.γ Διακοσμηση τοίχων

Γ.3.δ. Ελαφρά διαχωριστικά

Γ.3.ε. Η κουζίνα

18 19

06

11 12 13 14 15 15 16

20 21 21 22 23 24 25

Γ.3.στ. Το μπαρ

Γ3.ζ.Το πικάπ

Γ3.η. Το σαλόνι Γ.4. ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΕΠΙΠΛΩΝ Γ.5. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΜΟΝΤΕΡΝΟΥ ΕΠΙΠΛΟΥ Δ. ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΜΟΝΤΕΡΝΟΥ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΟΣ Δ.1. ΑΝΑΦΟΡΕΣ Δ.2.. ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΠΙΠΛΩΝ Δ.3. ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΧΩΡΩΝ ΔΙΗΜΕΡΕΥΣΗΣ Δ.4. ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΕΣ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ Ε. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΣΤ. ΠΗΓΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΣΤ.1. ΓΕΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤ.2. ΠΗΓΕΣ ΕΙΚΟΝΩΝ

26 27 28 29 32 34 35 37 39 43 52 56 57 59

Α. Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η

Α.1. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Η εν λόγω εργασία πραγματεύεται τα εσωτερικά των μοντέρνων κατοικιών όπως αυτά απεικονίζονται στον κινηματογράφο τα έτη 1957-1969, και ιδίως τα μοντέρνα σαλόνια. Υπόθεση της είναι η άποψη πως τα μοντέρνα εσωτερικά όπως αυτά αποτυπώνονται στις ταινίες, συνιστούν μία μορφή διαφήμισης και προβολής ενός συγκεκριμένου τρόπου ζωής. Στόχος είναι η διερεύνηση της σχέσης των μοντέρνων αυτών εσωτερικών με τις διαφημίσεις της εποχής και ο σχεδιασμός ενός ιδανικού διαμερίσματος που θα μπορούσε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των μοντέρνων ανθρώπων. Γίνεται μία προσπάθεια, εν τέλει, να εξαχθούν συμπεράσματα σχετικά με την θέση του μοντέρνου στην κοινωνία και την πιθανή σχέση του με συγκεκριμένα κοινωνικά στρώματα. Η εργασία λοιπόν, εκκινάται με μία γενική περιγραφή της κοινωνικής κατάστασης της εποχής και προχωρά στην ανάλυση, κοινωνική και σχεδιαστική, ενός δείγματος ταινιών με παράλληλη ταύτιση στοιχείων επίπλωσης με διαφημίσεις. Με την περαιτέρω ανίχνευση διαφημίσεων, συλλέγονται τα απαραίτητα στοιχεία για την εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με ορισμένα καθημερινά αντικείμενα, στοιχεία επίπλωσης και χαρακτηριστικούς χώρους της κατοικίας. Με αποτύπωση χαρακτηριστικών επίπλων που συνιστούν σταθμούς εξέλιξης του μοντέρνου, καταγράφονται τα βασικά γνωρίσματα των στοιχείων επίπλωσης, αναφορικά με τη μορφή, το χρώμα, την υλικότητα αλλά και τη χρήση. Εν τέλει, με βάση την παραπάνω έρευνα σχεδιάζεται το ιδανικό μοντέρνο διαμέρισμα.

5

Α.2. ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Στις αρχές του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα ο μοντέρνος τρόπος ζωής, ο οποίος είχε ήδη διαδοθεί στις χώρες του εξωτερικού, άρχισε να διεισδύει και στην ελληνική κοινωνία. Ιδίως η περίοδος 1957-1969 συνιστά το μεταίχμιο μεταξύ παραδοσιακού και μοντέρνου τρόπου ζωής. Η μετάβαση αυτή αποτυπώνεται και στον κινηματογραφικό φακό μέσω ηρώων που αντιπροσωπεύουν διαφορετικούς τρόπους σκέψης και μέσω της άμεσης αντιπαράθεσης αυτών. Η άποψη σαφώς που αποτυπώνεται άμεσα ή έμμεσα στις ταινίες, είναι ευνοϊκή προς το μοντέρνο και επικριτική προς την παραδοσιακή κοινωνία. Η ελληνική παραδοσιακή κοινωνία, παρουσιάζεται πατριαρχική και ξενοφοβική. Η θέση της γυναίκας είναι σαφώς μειονεκτική σε σχέση με εκείνη του άνδρα. Σκιαγραφείται μία γυναίκα νοικοκυρά, πιστή στις παραδοσιακές συνήθειες, υπεύθυνη μονάχα για την φροντίδα του σπιτιού και την ανατροφή των παιδιών και περιορισμένη στο σπίτι και τον κοινωνικό κύκλο της γειτονιάς και του συζύγου. Ως σημαντικότερη υποχρέωση και των δύο γονέων είναι ο γάμος των κοριτσιών της οικογενείας. Η μητέρα οφείλει να προετοιμάσει σωστά τις κόρες της ενώ ο πατέρας πρέπει να διεκπεραιώσει με τον πιο σωστό τρόπο και με τις καταλληλότερες γνωριμίες το πιο επωφελές συνοικέσιο. Η αξία του έρωτα και του εφήμερου φλερτ αντιμετωπίζεται ως ανήθικη, ενώ αντιθέτως, το συνοικέσιο παρουσιάζεται ο πιο αξιόπιστος τρόπος για να πετύχει ένας γάμος και όλοι οι ενδιαφερόμενοι να επωφεληθούν. Συγχρόνως, η κοσμική παρουσία και οι κανόνες ηθικής συμπεριφοράς είναι αρκετά αυστηροί κατά τις παραδοσιακές συνήθειες και η άποψη του κόσμου είναι σημαντική για την υπόληψη μιας οικογενείας. Καθορίζει, μάλιστα, τις δυνατότητες αυτής σε θέματα γάμου και σχέσεων. Τέλος, η διασκέδαση λαμβάνει πολύ διαφορετική μορφή από εκείνη που προτείνει το μοντέρνο, καθώς ως τρόπος διασκέδασης αναδεικνύεται το καφενείο για τους άνδρες και η κοινωνική συναναστροφή στο σπίτι για τις γυναίκες. Σε πλήρης αντίθεση με αυτά τα δεδομένα βρίσκεται ο μοντέρνος τρόπος ζωής, ο οποίος διεισδύει σταδιακά στην ελληνική πραγματικότητα, ιδίως μέσω της ξενομανίας που εδραιώνεται εκείνη την εποχή. Η διείσδυση αυτή παρουσιάζεται άλλοτε εμφανώς και με υλικά αγαθά, και άλλοτε μέσω κοινωνικών συμπεριφορών. Στην μοντέρνα κοινωνία, η θέση της γυναίκας έχει αλλάξει. Σταδιακά αποδεσμεύεται από την κουζίνα και αναζητεί την θέση της στον κόσμο έξω από αυτήν. Διεκδικώντας και αποκτώντας μία στοιχειώδη ελευθερία, σταδιακά λαμβάνει θέσεις ισχύος, παντρεύεται από έρωτα, αποφασίζει εκείνη για την μοίρα της και εν τέλει γίνεται αποδεκτή κι ας μην παρουσιάζει τα χαρακτηριστικά που έως τότε θεωρούνταν ‘γυναικεία’. Περαιτέρω χαρακτηριστικά της μοντέρνας κοινωνίας θεωρούνται η εκτεταμένη χρήση του αυτοκινήτου με κύριο στόχο την αναψυχή αλλά και η χρήση του αεροπλάνου. Το αεροπλάνο, μάλιστα, αναδεικνύεται ως το κατεξοχήν μέσο μεταφοράς του μοντέρνου ανθρώπου. Η κινητικότητα αυξάνεται, εντατικοποιώντας κατά αυτόν τον τρόπο τις πολιτιστικές ανταλλαγές, όπως παρουσιάζεται χαρακτηριστικά στην ταινία ‘Η Θεία από το Σικάγο’. Η κινητικότητα αυτή σαφώς αναφέρεται τόσο στους ανθρώπους όσο και στα υλικά αγαθά, δεδομένου ότι οι μεταφορές πια διευκολύνονται. Συνεπώς, αγαθά όπως τα αμερικάνικα τσιγάρα, το ουίσκι και το πικάπ σηματοδοτούν την εποχή. Ίσως και η επικράτηση του μπαρ ως ξεχωριστό, αν και ενοποιημένο με το σαλόνι, χώρο να οφείλεται στην ευρεία διάδοση του συγκεκριμένου ποτού. Συγχρόνως, η μετακόμιση σε ένα διαμέρισμα θεωρείται η μέγιστη άνεση για τον μοντέρνο άνθρωπο. Σαφώς, η παραδοσιακή κοινωνία αντιμετωπίζει το μοντέρνο ως αλλόκοτο και μη αποδεκτό ενώ η ίδια αντιμετωπίζεται από τους μοντέρνους ανθρώπους ως αναχρονιστική και παρωχημένη. Εν τέλει, η μέγιστη άνεση για τον μοντέρνο άνθρωπο αναδεικνύεται η μετακόμιση σε ένα διαμέρισμα με μοντέρνα επίπλωση.

6

Α.2. ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Οι κοινωνικές διαφορές αποτυπώνονται και στην διαμόρφωση της κατοικίας, τόσο μέσω της οργάνωσης των χώρων όσο και μέσω της επίπλωσής τους. Πράγματι, το μοντέρνο εσωτερικό προδίδει τις αντιλήψεις των αρχιτεκτόνων για τον ιδανικό τρόπο ζωής. Με στόχο λοιπόν, την ερμηνεία του εσωτερικού χώρου των μοντέρνων μονοκατοικιών αλλά και διαμερισμάτων διερευνάται ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα ταινιών μεταξύ των ετών 1957 - 1969.

Η ΘΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΙΚΑΓΟ 1957 αλλαγή επίπλων αμερικάνικη επιρροή γάμος από έρωτα

ΣΤΟΥΡΝΑΡΑ 288 Φτώχεια και Αριστοκρατία 1959 αθηναϊκή πολυκατοικία η πλήρης ελευθερία της γυναίκας από ευκατάστατη οικογένεια

ΙΛΙΓΓΟΣ 1963 ο άντρας στην κουζίνα τα πτυσσόμενα διαχωριστικά

Η ΣΩΦΕΡΙΝΑ 1964 γυναίκα που οδηγεί η αλήθεια στη σχέση του ζευγαριού

ΔΕΣΠΟΙΝΙΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ 1964 ο άντρας στην κουζίνα η γυναίκα σε θέση ισχύος ενοποίηση χώρου σαλονιού, μπαρ

ΜΙΑ ΙΤΑΛΙΔΑ ΣΤΗΝ ΚΥΨΕΛΗ 1968 ξενομανία η γυναίκα σε θέση ισχύος

ΜΙΑ ΤΡΕΛΛΗ ΤΡΕΛΛΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ 1965 Ταξίδι με αεροπλάνο ο άντρας σχεδόν απών από την οικογένεια

Η ΠΑΡΙΖΙΑΝΑ 1969 Το μοντέρνο συνδέεται με το παλιό

7

B. ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΑΙΝΙΩΝ | ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ

Β.1. ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ Β.2.ΜΟΝΤΕΡΝΕΣ ΜΟΝΟΚΑΤΟΙΚΙΕΣ Β.3. ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΕΣ

[1] Με κίτρινους κύκλους αποδίδονται πάνω στις κατόψεις τα σημεία της κατοικίας στα οποία λαμβάνουν χώρο οι δράσεις. Η διάμετρος αντιπροσωπεύει τη συχνότητα που απεικονίζεται ο χώρος αυτός στην ταινία. Όσο μεγαλύτερη η διάμετρος, τόσο μεγαλύτερη η σημασία του χώρου στην πλοκή της ταινίας και στη ζωή του μοντέρνου ανθρώπου.

Β1.α. Θεία από το Σικάγο | 1957 Η πλοκή της εν λόγω ταινίας εκτυλίσσεται γύρω από την ζωή μίας παραδοσιακής οικογένειας εστιάζοντας κυρίως στην περίοδο εκμοντερνισμού τους. Συγκεκριμένα, πρόκειται για μία οικογένεια με τέσσερις κόρες, των οποίων ο πατέρας είναι συνταγματάρχης. Συνεπώς, δεδομένων των παραδοσιακών του πεποιθήσεων, κρύβει τις κόρες του από την κοινωνία και ελπίζει σε γάμο από συνοικέσιο. Σε αντιδιαστολή με αυτήν την πεποίθηση τίθεται τόσο η γυναίκα του όσο και το μεγαλύτερο μέρος του κοινωνικού του περιγύρου. Μάλιστα, πολλοί γνωστοί του, υποστηρίζουν πως πάντρεψαν τις κόρες τους από έρωτα. Η διαφορά αυτή είναι ενδεικτική των δύο απόψεων που κυριαρχούσαν και στην κοινωνία εκείνη την περίοδο, μία ‘παραδοσιακή’ και μία ‘μοντέρνα’. Η αλλαγή στη στάση του συνταγματάρχη επέρχεται όταν επικοινωνεί με την αδερφή του στο Σικάγο, η οποία και τον επισκέπτεται λίγο αργότερα. Η θεία από το Σικάγο, λοιπόν, έρχεται ως το πνεύμα μίας αμερικάνικης πιο ‘προχωρημένης’ σκέψης. Μία από τις πρώτες ενέργειές της είναι ο εκσυγχρονισμός της κατοικίας του συνταγματάρχη, μέσω της αλλαγής των επίπλων. Τα νέα έπιπλα, ενώ δεν μπορούν να θεωρηθούν κατεξοχήν μοντέρνα, είναι σαφώς πιο λιτά και έχουν πιο καθαρές μορφές από τα προηγούμενα.[2] Εκτός από την μορφή όμως, αλλάζουν και οι απαιτήσεις επίπλωσης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα συνιστά η απόρριψη του πιάνου και η προτίμηση του πικάπ, αλλαγή που υποδηλώνει την στροφή προς έναν διαφορετικό τρόπο διασκέδασης αλλά και προς την τεχνολογική εξέλιξη. Ύστερα, προχωρά και στην ανανέωση της εμφάνισης των τεσσάρων κοριτσιών αλλά και σε περαιτέρω τεχνάσματα ώστε να τους εξασφαλίσει έναν γάμο. Όσον αφορά στην οργάνωση της κατοικίας, όλοι οι χώροι της βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο με μόνο την είσοδο να βρίσκεται σε μία μικρή ανύψωση δύο σκαλοπατιών. Οι σκηνές της ταινίας που διαδραματίζονται στην κατοικία, λαμβάνουν χώρο κυρίως στο σαλόνι, τόσο στον χώρο μπροστά στο τζάκι όσο και στον χώρο με το πικάπ. Ελάχιστες σκηνές διαδραματίζονται σε άλλους, δευτερεύοντες χώρους του σπιτιού. [3] εικ.1, Κινηματογραφική αφίσα της ταινίας “Η θεία από το Σικάγο”, παραγωγής Φίνος Φιλμ και σε σκηνοθεσία Αλέκου Σακελλάριου. εικ.2 Οι κοπέλες γύρω από το πικαπ, επίσημη φωτογραφία ταινίας εικ.3 Επίσημη φωτογραφία ταινίας εικ.4 Το μπαράκι στο σαλόνι του σπιτιού εικ.5 Η θεία από το Σικάγο στην παραλία εικ.6 H Διαφήμιση του τσιγάρου στο περιοδικό Αρχιτεκτονική 1963

Σχ. 01 : Αλλαγή επίπλων, αριστερά η απεικόνιση του παλαιού επίπλου και δεξιά του καινούριου μπαρ. “...να, τον βλέπεις αυτόν τον μπουφέ που είναι σαν μονοκατοικία ; Θα φύγει, βέβαια, και στη θέση του θα μπει ένα πάρα πολύ ωραίο μπαράκι.”

Σχ. 02 : Αλλαγή επίπλων, αριστερά η απεικόνιση του παλαιού επίπλου και δεξιά του καινούριου. “Ύστερα εδώ, τι σερβάντα είναι αυτή my dear ; Θα φύγει, και στη θέση της θα μπει ένας μικρός ωραίος μπουφές, very well.”

Σχ. 03 : Αλλαγή επίπλων, αριστερά η απεικόνιση του παλαιού επίπλου και δεξιά του καινούριου. “...κι αυτή εδώ η παλιατσαρία, yes yes, θα φύγει, θα βάλουμε εδώ ένα ωραίο σαλονάκι από αυτά τα πολύ μοντέρνα, τα very very πως τα λέτε εσείς εδώ γιατί ξεχνάω πως τα λέμε εμείς εκεί...”

εικ.1

εικ.2

εικ.3

εικ.4

ΤΖΑΚΙ

εικ.5 ΧΩΡΟΣ ΓΙΑ ΠΙΚΑΠ

ΜΠΑΛΚΟΝΙ

Σχ. 04 : Σκαρίφημα κάτοψης κατοικίας

9

[2] Μάλιστα, " Από το 1950 τον τίτλο του μοντέρνου μπορούσε να αποχτήσει κάθε είδος που φαινόταν απαλλαγμένο από την επίδραση ενός παλαιότερου ρυθμού, αρχίζοντας από τα έπιπλα, τα υφάσματα τα βιομηχανικά είδη και φθάνοντας ως τα πάσης φύσεως κτήρια." Ξ. Σύρρου, ’Το σύγχρονο έπιπλο’, Αρχιτεκτονική, έτ.Δ., τεύχ.

24, 1960, σ. 66-70. Διαθέσιμο στο : Ψηφιακή Βιβλιοθήκη ΤΕΕ (Προσπελάστηκε στις 10 Νοεμβρίου 2020) [3] Χαρακτηριστικός στη συγκεκριμένη ταινία είναι ο χώρος του μπαλκονιού, όπου η θεία και ύστερα και ο πατέρας, ρίχνουν κανάτια για να προσεγγίσουν γαμπρούς. εικ.6

Β.2.α. Η σωφερίνα | 1964 Η επόμενη ταινία που αναλύεται είναι η σωφερίνα, ταινία του 1964, στην οποία απεικονίζεται μία μοντέρνα μονοκατοικία αλλά και γενικότερα ένας μοντέρνος τρόπος ζωής. Οι λήψεις εισαγωγής της ταινίας δείχνουν την πολύβουη μοντέρνα πραγματικότητα στο κέντρο της Aθήνας, συγκεκριμένα στην πλατεία Ομονοίας. Πρόκειται για ένα ασφυκτικό περιβάλλον ταχύτητας με αυτοκίνητα, λεωφορεία και πεζούς, μέσα στο οποίο συντηρείται ακόμη το μικρεμπόριο. Είναι η εποχή της αντιπαροχής στην οποία το παλιό, είναι και το μη βολικό, το οποιο γκρεμίζεται μέσα σε αυτή την μοντέρνα συνθήκη, γεγονός που καταδεικνύεται στα πρώτα πλάνα της ταινίας. Χαρακτηριστική σε αυτή την ταινία είναι η σχέση του ζευγαριού. Το μοντέρνο παρουσιάζεται ως ιδανικό ευτυχισμένο ζευγάρι, όπου μάλιστα η γυναίκα οδηγεί, και δεν ελέγχεται διαρκώς από τον σύζυγό της. Στο αληθινά ευτυχισμένο μοντέρνο ζευγάρι ο σύζυγος δεν ζηλεύει την γυναίκα του και η σύζυγος δεν του λέει ψέματα όπως αποδίδεται από την ταινία ως σύνηθες.Μοντέρνο είναι κατά κοινή ομολογία το ευκατάστατο ζευγάρι που παρακολουθεί την μοδα της υψηλής κοινωνίας ακόμα και όσον αφορά την προέλευση των προϊόντων που χρησιμοποιεί, όπως για παράδειγμα τα τσιγάρα τα οποία έπρεπε να είναι αμερικάνικα. Συγχρόνως, η μοντέρνα επίπλωση, με λιτά και εργονομικά έπιπλα, είναι ακριβή και θαυμαστή από τους επισκέπτες. Παράλληλα, ως περαιτέρω νεωτερικά στοιχεία της μοντέρνας ζωής, όπως αυτή απεικονίζεται στην ταινία, μπορούν να θεωρηθούν η τηλεφωνική δικτύωση και η αμεσότητα της επικοινωνίας. Ωστόσο, ενώ το αυτοκίνητο θεωρείται ως ένα μοντέρνο μέσο μεταφοράς, κατα την εκτύλιξη της πλοκής, προκύπτει μία δικαστική διαμάχη μέσω της οποίας αποτυπώνεται η γενική αμφιβολία της κοινωνίας και ιδίως των ανδρών σχετικά με την ικανότητα της γυναίκας να οδηγεί, ίσως και σχετικά με το γενικότερο πρόβλημα κανείς να “καβαλάει τη ρόδα [...] κι όποιον πάρει ο χάρος”[4]. Σχετικά με την οργάνωση της κατοικίας, ως κεντρικο σημείο της κάτοψης των χώρων διημέρευσης αναδεικνύεται το τζάκι και το σαλόνι, εγγύς του οποίου τοποθετείται έπιπλο πικάπ και καθιστικό με τηλέφωνο. Η είσοδος γίνεται στο χωλ, το οποίο είναι υπερυψωμένο.Σε άμεση γειτνίαση με τον κύριο χώρο του σαλονιού βρίσκονται ανεξάρτητος χώρος τραπεζαρίας και βιβλιοθήκης. Η βιβλιοθήκη συνιστά τον κατεξοχήν χώρο απασχόλησης του άντρα. Αξίζει να σημειωθεί το πρότυπο της γυναικάς που σκιαγραφείται μέσω της ταινίας και εκπροσωπείται μέσω της πρωταγωνίστριας. Πρόκειται για το πρότυπο της μοντέρνας γυναίκας που δεν εργάζεται αλλά απολαμβάνει ένα σπίτι γεμάτο μοντέρνες ανέσεις, με υπηρετικό προσωπικό στη διάθεσή της και δυνατότητα να λάβει μαθήματα μοντέρνου χορού. Το μοντέρνο, εν τέλει, παρουσιάζεται τόσο ζωηρό και αληθινό όσο το Χάλι Γκάλι.

10

[4] Φράση που αναφερέται σε σκηνή της ταινίας.

εικ. 7, Κινηματογραφική αφίσα της ταινίας "Η Σωφερίνα", παραγωγής G. Roussos & Co και σε σκηνοθεσία Αλέκου Σακελλάριου εικ. 8 Η Μαίρη με την καμαριέρα της μαθαίνουν το Χάλι γκάλι. Η καμαριέρα απαντά στο τηλέφωνο, στιγμιότυπα από την ταινία

εικ.7

εικ.8

εικ.9

εικ.10

Σχ. 05 : Σκαρίφημα κάτοψης κατοικίας

εικ.11

εικ.9 Το μοντέρνο σαλόνι στο κέντρο της οργάνωσης της κατοικίας, στιγμιότυπο από την ταινία εικ.10 Η σκάλα ανοιχτή στο σαλόνι με σχεδισμένα μεταλλικά στοιχεία , στιγμιότυπο από την ταινία εικ.11, Η διαφήμιση της χειραφέτησης μέσα από το περιοδικό αρχιτεκτονική εικ.12, Η διαφήμιση της συσκευής του τηλεφώνου σε μονοσέλιδο εικ.12

Β.2.β. Δεσποινίς διευθυντής | 1964 Το ίδιο έτος, κυκλοφορεί και η ταινία ”Δεσποινίς Διευθυντής”. Ενδιαφέρον στη συγκεκριμένη παρουσιάζουν δύο κατοικίες, της Λίλας και του Αλέκου. Η κατοικία της Λίλας ακολουθεί το μοντέρνο πρότυπο της εποχής, ενώ του Αλέκου ακολουθεί χαρακτηριστικά περισσότερο παραδοσιακά. Ιδιαιτέρως ενδιαφέροντα είναι και ορισμένα κοινωνικά χαρακτηριστικά της ταινίας. Συγκεκριμένα, η Λίλα, μία γυναίκα που σπούδασε και στο εξωτερικό, γίνεται για ένα χρονικό διάστημα διευθύντρια. Ωστόσο, αυτό δεν σχολιάζεται ως κάτι ανεπίτρεπτο ή ανήκουστο. Συνεπώς, το γεγονός αυτό συνιστά και ένδειξη της θέσης ή έστω της αντίληψης για τη γυναίκα εκείνης της εποχής. Βέβαια, όλη η ταινία σχολιάζει την ίδια αυτή αντίληψη καθώς η Λίλα οδηγείται σε αλλαγές εμφανισιακές αλλά και συμπεριφοράς προς ένα παγιωμένο πρότυπο γυναίκας, ώστε να γοητεύσει. Ωστόσο, αντί να επιβεβαιωθεί πως μία τέτοια αλλαγή συμπεριφοράς είναι θεμιτή από όλους, αντιθέτως, χλευάζεται από μερικούς. Προωθείται λοιπόν, η άποψη πως και οι γυναίκες μπορούν να είναι δυναμικές και σε θέσεις ισχύος. Η ταινία εκτυλίσσεται ουσιαστικά σε τρείς χώρους : στην κατοικία της Καρέζη, του Αλεξανδράκη αλλά και στην εταιρεία.Όσον αφορά στην κατοικία της Λίλας, αναπτύσσεται σε δύο επίπεδα, με διαφορά ύψους μικρότερη του ενός ορόφου. Χαρακτηριστική προσθήκη χώρου είναι το γραφείο της Λίλας το οποίο τοποθετείται εγγύς της εισόδου και κοντά στην σκάλα. Οι δράσεις λαμβάνουν χώρο και πάλι στο σαλόνι. Υπάρχουν, όμως, δύο σκηνές σε άλλους χώρους, μία στο μπάνιο και μία στην κουζίνα. Ιδιαιτέρως ενδιαφέρον είναι το γεγονός πως στην κουζίνα συναντάται ένας άνδρας να ετοιμάζει πρωινό, ο πατέρας της Λίλας, με ποδιά, και όχι μία γυναίκα. Ως περαιτέρω ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά του εσωτερικου χώρου αναδεικνύονται οι γωνίες διαβάσματος, γωνιές με πορτατίφ και πολυθρόνες. Σε αντίθεση με την κατοικία της Λίλας, το σπίτι του Αλέκου οργανώνεται σε ένα επίπεδο. Πρόκεται για μία κατοικία αρκετά πιο επιμερισμένη. Οι χώροι διαχωρίζονται αισθητά και το μπαρ απουσιάζει. Επίσης, τα έπιπλα είναι εμφανώς λιγότερο μοντέρνα καθώς παρουσιάζουν έντονη διακοσμητικότητα. Ο Αλέκος και η Λίλα είναι και οι δύο άτομα μορφωμένα που διαμένουν με τους γονείς τους. Η διαφορά που εμφανίζεται στις κατοικίες τους και στον τρόπο επίπλωσής τους λοιπόν, δεν μπορεί να οφείλεται στο κοινωνικό επίπεδο. Ωστόσο, όπως αναφέρεται στην αρχή της ταινίας, η Λίλα σπούδασε στο εξωτερικό, και συγκεκριμένα στην Αγγλία. Συνεπώς, ίσως η διαφορά αυτή των κατοικιών να οφείλεται στην αντίληψη πως η μοντέρνα κατοικία είναι ένα ‘πρότυπο’ του εξωτερικού. εικ.13, Κινηματογραφική αφίσα της ταινίας “Δεσποινίς Διευθυντής”, παραγωγής Φίνος Φιλμ και σε σκηνοθεσία Ντίνου Δημόπουλου εικ.14-15, Επίσημες φωτογραφίες της ταινίας “Δεσποινίς Διευθυντής” εικ.16 Το μοντέρνο σαλόνι της Λίλας εικ 17 Το λιγότερο μοντέρνο, κάπως αναχρονιστικό σαλόνι του Αλέκου

εικ.13

εικ.14

εικ.15

Σχ. 06 : Σκαρίφημα κάτοψης πιο παραδοσιακής κατοικίας (κατοικία Αλέκου) ΥΠΑΙΘΡΙΟΣ ΧΩΡΟΣ

εικ.16

εικ.17

εικ.18

Σχ. 07 : Σκαρίφημα κάτοψης μοντέρνας κατοικίας (κατοικία Λίλας)

εικ.18 Η παρουσία του πατέρα στην κουζίνα και η μετάθεση των οικογενειακών ρόλων εικ.19 Το μοντέρνο καθιστικό και ο σύγχρονος φωτισμός εικ.20 Διαφήμισεις στο περιοδικό Αρχιτεκτονική 1963 εικ.21 Επιπλα από μέταλλο και γυαλί

εικ.19

εικ.20

εικ.21

11

Β.2.γ. Τρελή τρελή οικογένεια |1965

ΠΡΟΣ ΚOYZINA

εικ.22 Έναν χρόνο αργότερα, η ταινία “Μια Τρελλή Τρελλή Οικογένεια” παρουσιάζει τη ζωή και τη μονοκατοικία μιας μοντέρνας οικογένειας. Πρόκειται για μία οικογένεια τετραμελή, δύο γονείς και δύο κόρες, με τον πατέρα όμως να απουσιάζει από το σπίτι ύστερα από επιθυμία της μητέρας. Οι γυναίκες της οικογενενείας παρουσιάζονται παρορμητικές και ανεξάρτητες ενώ ο πατέρας ήπιος και υποταγμένος στις επιθυμίες της γυναίκας και των κορών του. Η πλοκή της ταινίας εκκινάται από την επιστροφή της μεγάλης κόρης από ένα ταξίδι στην Βενετία, Σχ. 08 : Σκαρίφημα κάτοψης κουζίνας εικ.23 λίγο πριν τον γάμο της. Ωστόσο, κατά την επιστροφή της αυτή, επιφυλάσσει μία έκπληξη στην οικογένειά της, πως έχει ήδη παντρευτεί. Στο ρόλο του νέου πια άντρα της, ο Αλεξανδράκης, προσπαθεί μέσω τεχνασμάτων να την ‘στρώσει’ και να επαναφέρει τον πατριαρχικό ρόλο του άντρα ΔΩΜΑΤΙΟ ΜΙΚΡΗΣ στην οικογένεια. Βέβαια, παρά τις ύστατες προσπάθειές του, και ορισμένες επιτυχίες που αυτές ΚΟΡΗΣ έχουν, όπως την απόφαση της γυναίκας του να προσπαθήσει να μαγειρέψει αναλαμβάνοντας έναν πιο παραδοσιακά γυναικείο ρόλο, εν τέλει και οι δύο παραμένουν όπως ήταν, σταματώντας την εικ.24 προσπάθεια να αλλάξουν ο ένας τον άλλον. Μέσω αμοιβαίων υποχωρήσεων καταλήγουν σε έναν ίσως πιο ισορροπημένο γάμο από όσο αυτός παρουσιάζεται αρχικά. Τα μοντέρνα στοιχεία της οικογενείας αυτής, όμως, δεν σταματούν εδώ. Σε πολλές σκηνές, η Καρέζη αλλά και ο Αλεξανδράκης, κλείνουν εισητήρια για αεροπλάνο χωρίς ενδοιασμούς, αποδεικνύοντας το πόσο οικείο ήταν για αυτούς ένα εναέριο ταξίδι. Πράγματι, το αεροπλάνο, όπως και το αυτοκίνητο υπήρξαν μέσα μεταφοράς που λατρεύθηκαν από το μοντέρνο κίνημα και έγιναν σύμβολο αυτού. Σχ. 09 : Σκαρίφημα κάτοψης ανώτερου επιπέδου, εικ.25 Μοντέρνα είναι επίσης και η αντίληψη σχετικά με τον γάμο. Συγκεκριμένα, η μεγάλη κόρη υπνοδωμάτια παντρεύεται ουσιαστικά όποιον εκείνη επιθυμεί χωρίς να ενημερώνει ή να συμβουλεύεται τους γονείς της, ενώ η μικρή περνάει χρόνο μόνη της στο δωμάτιο της, χορεύοντας με έναν φίλο της, τον οποίο και παροτρύνει αργότερα να τη ζητήσει από τους γονείς της. Σαφώς συμπεριφορές τέτοιου είδους, σε μία πιο παραδοσιακή οικογένεια θα θεωρούνταν απαράδεκτες ή ακόμη και ανήθικες. Η κατοικία αναπτύσσεται σε δύο επίπεδα. Στο πρώτο επίπεδο βρίσκονται οι χώροι διημέρευσης, εικ.26 δύο σαλόνια, ένα καθιστικό και η κουζίνα, ενώ στο δεύτερο βρίσκονται υπνοδωμάτια. Η επίπλωση σαφώς του χώρου γίνεται με λιτά και εργονομικά έπιπλα. Χαρακτηριστική είναι μάλιστα και η ύπαρξη διάτρητων διαχωριστικών και φυτών εσωτερικού χώρου. Οι δράσεις διαδραματίζονται κυρίως στον κάτω όροφο και συγκεκριμένα στο σαλόνι και το μπαρ. εικ.27 Ωστόσο, αρκετές σκηνές έχουν ως φόντο τα υπνοδωμάτια του πάνω ορόφου, ενώ λίγες αλλά χαρακτηριστικές έχουν γυριστεί στην κουζίνα. Γενικά, όλοι βρίσκονται σε όλους τους χώρους με Σχ.10: Σκαρίφημα κάτοψης κατώτερου επιπέδου, χώροι διημέρευσης εξαίρεση τις σκηνές της κουζίνας όπου πρωταγωνιστούν μονάχα γυναίκες.

12

εικ.22, Κινηματογραφική αφίσα της ταινίας “Μια τρελλή τρελλή οικογένεια”, παραγωγής Φίνος Φιλμ και σε σκηνοθεσία Ντίνου Δημόπουλου εικ.23 Στιγμιότυπο από την ταινία “Μια τρελλή τρελλή οικογένεια” εικ 24 Η έντονη διακόσμηση των τοίχων του υπνοδωματίου εικ.25 Η Μίκα ανακαλύπτει την κουζίνα του σπιτιού

εικ.26 Η οργάνωση του σπιτιού σε δύο επίπεδα εικ.27 Το μπαρ δίπλα στο σαλόνι εικ.28, Διαφημιση από το περιοδικό Αρχιτεκτονική ΠΗΓΗ:Αρχιτεκτονική , Νοέμ. - Δεκ. 1960 ; έτ. Δ’ εικ.29, Τα νέα γραφεία της Σ.Η.Α. Μεταξά , 1965, ΠΗΓΗ:Αρχιτεκτονική , Ιαν. - Απρ. 1965;έτ. Η, τεύχ. 49-50 , σ. 114-115

εικ.28 11

εικ.29

Β.2.δ. Μια ιταλίδα από την κυψέλη | 1968 Προχωρώντας τρία χρόνια, στο έτος 1968, κυκλοφορεί η ταινία Μία Ιταλίδα από την Κυψέλη, η οποία παρουσιάζει επίσης μία μοντέρνα μονοκατοικία. Από τα πρώτα πλάνα της ταινίας γίνεται εμφανής η ευνοϊκή στάση των Ελλήνων προς ό,τι έρχεται από το εξωτερικό. Στο πρόσωπο της Τούλας ενσαρκώνεται το πρότυπο της χήρας που ξαναπαντρεύεται και εκμεταλλεύεται την δύναμη που της έδωσαν τα χρήματα του εκλιπόντος συζύγου της. Η ίδια τα χρησιμοποιεί για να έχει υπό τον πλήρη έλεγχο της τον νέο της σύζυγο, τη μητέρα και τον αδελφό της. Είναι σημαντικό πως η γυναίκα βρίσκεται στο κέντρο της οικογενειακής ιεράρχησης και η άποψή της κρίνεται ως η σημαντικότερη όλων. Ο θαυμασμός της Τούλας για το εξωτερικό εκφράζει την ξενομανία στην συνείδηση της μοντέρνας ελληνικής κοινωνίας. Η ίδια απεχθάνεται τις Ελληνίδες και θέλει ο αδελφός της μετά της σπουδές του στην Ιταλία να ερωτευτεί ξένη. Χαρακτηριστικά μείωνει τις Ελληνίδες ως Ρωμιές ενώ τις αλλοδαπές τις εξυψώνει, θεωρώντας πως είναι περισσότερο κομψές. Ο αδελφός της Τούλας, ωστόσο, αντιπροσωπεύει τους Έλληνες φοιτητές που σπουδάζουν στο εξωτερικό με απώτερο στόχο να μπορέσουν να σταδιοδρομήσουν εκεί, να ερωτευτούν και να εγκατασταθούν. Την ίδια στιγμή υπάρχει πληθυσμός από το εξωτερικό (Γαλλία) που έχει εγκατασταθεί στην Ελλάδα και ομιλεί πλέον, ως ένα βαθμό, ελληνικά. Στο πρόσωπό της Ιταλίδας παρουσιάζονται οι ξένες συνήθειες και τα ήθη. Το ξένο εμφανίζεται ως ανέμελο, αθώα προκλητικό και απαλλαγμένο από κοινωνικούς περιορισμούς όπως εκείνοι παραδοσιακά ισχύουν στην Ελλάδα, ταυτόχρονα κεφάτο, παιδικό και χαριτωμένο. Πρόκειται για τον εξωραϊσμό της σχέσης της Ελλάδας με το εξωτερικό κατά την περίοδο που οι ανταλλαγές πληθυσμών και η διακίνηση του εμπορίου αναδεικνύονται εντατικές. Ο τρόπος που η ταινία προσεγγίζει τα ζητήματα του γάμου συνιστά μια μοντέρνα λογική κατά την οποία ο δεύτερος γάμος θεωρείται απαραίτητος για να συνεχίσει κανείς τη ζωή του, ανεξαρτήτως ηλικίας. Η κατοικία αναπτύσσεται σε δύο επίπεδα με μικρή υψομετρική διαφορά. Στο πρώτο επίπεδο βρίσκονται οι χώροι διημέρευσης, η κουζίνα και το σαλόνι, ενώ στο υπερυψωμένο επίπεδο συναντώνται τα υπνοδωμάτια και το μπάνιο. Η επίπλωση γίνεται και πάλι με μοντέρνα, λιτά και εργονομικά έπιπλα. Εν τέλει, δεδομένου ότι η εν λόγω ταινία είναι έγχρωμη, καθίσταται δυνατό να σχολιασθούν τα χρώματα. Συγκεκριμένα, οι κεντρικοί χώροι του σπιτιού είναι χρωματισμένοι με ένα απαλό γαλάζιο με χρώμα έμφασης το πράσινο λαδί. Χρωματική ένταση επίσης, έχουν και τα έπιπλα, τα οποία παρουσιάζονται κυρίως σε βαθύ μπλε ή θερμό κίτρινο χρώμα. εικ.30, Κινηματογραφική αφίσα της ταινίας “Μια Ιταλίδα από την Κυψέλη”, παραγωγής Φίνος Φιλμ και σε σκηνοθεσία Ντίνου Δημόπουλου εικ.31 Το μπαρ και οι σκάλες ανοικτά στο σαλόνι

εικ.30

εικ.31

εικ.32

ΥΠΝΟΔΩΜΑΤΙΟΜΠΑΝΙΟ

ΚΟΥΖΙΝΑ εικ.33

εικ.34

Σχ. 11 : Σκαρίφημα κάτοψης κατοικίας

εικ.35

13

εικ. 32 Τα διάτρητα διαχωριστικά χώρου εικ. 33-35, Στιγμιότυπα από την ταινία “μια Ιταλίδα από την Κυψέλη” εικ. 36, Επιπλα από μέταλλο και γυαλί / Νίκος Ζωγράφος,1960, ΠΗΓΗ: Αρχιτεκτονική , Νοέμ. - Δεκ. 1960 ; έτ. Δ’, τεύχ. 24 , σ. 62-65 εικ.36

B.2.ε. Η παριζιάνα | 1969 Το τελευταίο έτος της μελετούμενης περιόδου, το 1969, η Παριζιάνα παρουσιάζει μία διαφορετική όψη εκείνης της εποχής. Συγκεκριμένα, η κατοικία της Πελαγίας και της αδελφής της, αντικατοπτρίζει τη χαμηλή κοινωνική τάξη της Νέας Φιλαδέλφειας της δεκαετίας του 1960, το εσωτερικό της οποίας δεν οργανώνεται σύμφωνα με τα πρότυπα της μοντέρνας κατοικίας. Πράγματι, οι κοινωνίες αυτές κοιτούν από απόσταση την υψηλή αθηναϊκή κοινωνία, όπως το Κολωνάκι, και προσπαθούν να εκσυγχρονιστούν προς ένα ευρωπαϊκό παράδειγμα. Μιμούνται το ντύσιμο, οι κοπέλες φοράνε μίνι, τα οποία είναι της μόδας, οι καλλιτέχνες ζωγραφίζουν αφηρημένα κι αναγνωρίζονται ως αυθεντίες, ενώ οι άντρες αποπειρώνται να μοιάσουν στους γιους των πλούσιων βιομηχάνων. Συγχρόνως, οι πολυεθνικές εταιρείες και το παγκόσμιο εμπόριο προσφέρουν στην αστική τάξη οικονομικά προϊόντα τα οποία συναγωνίζονται τα μικρά παραδοσιακά επαγγέλματα, όπως το επάγγελμα της μοδίστρας, τα οποία είναι υποχρεωμένα να υποστούν ένα περισσότερο ιδιότροπο αγοραστικό κοινό, συνηθισμένο σε μία καταναλωτική μανία. Καθ'όλη τη διάρκεια του έργου εμφανής είναι επίσης, η χειραφέτηση της γυναίκας και η επιλογή της μοντέρνας κοπέλας να ερωτεύεται συχνά και να έχει περισσότερα από ένα φλερτ, ενώ όσον αφορά τις χήρες γυναίκες αναδεικνύεται ως υποχρέωσή τους να παντρευτούν ξανά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα συνιστά η Πελαγία, η οποία παντρεύτηκε τρείς φορές. Η ταινία χρονικά τοποθετείται κοντά στις αρχές της δεκαετίας του ‘70 , δεκαετία κατά την οποία σταδιακά αναγνωρίζεται η σημασία της τοπικής φυσιογνωμίας ενός νησιού όπως η Μύκονος, στα πλαίσια της τουριστικής προώθησης της Ελλάδας στο εξωτερικό. Στο τέλος της ταινίας συγκεκριμένα, η παρουσίαση της κολεξιόν της Πελαγίας εκφράζει τις δύο θεματικές που απασχολούν τη δεκαετία, “η Ευρώπη στην Ελλάδα” και “η Ελλάδα στην Ευρώπη”. Σαφής έμφαση δίνεται στη δεύτερη κατά την οποία μέσω της διάρκειας της κινηματογραφικής λήψης και του λευκού χρώματος των ρούχων δηλώνεται η περηφάνια του ελληνικού λαού της περιόδου αυτής για την διεθνή παρουσίαση της χώρας. Αναφορικά με τα χρώματα, αυτά διαφέρουν στους διαφορετικούς χώρους που εξελίσσεται η ταινία. Χαρακτηριστικό είναι το λαδί πράσινο στο σαλόνι στο όχι τόσο μοντέρνο σπίτι της Πελαγίας.

14

εικ. 37, Κινηματογραφική αφίσα της ταινίας “Η Παριζάνα”, παραγωγής της Φίνος Φιλμ και σε σκηνοθεσία Γιάννη Δαλιανίδη εικ. 38 Η μοντέρνα πολυθρόνα στον ξενώνα εικ. 39 Οι παραδοσιακές γραμμές στις καρέκλες

εικ.37

εικ.38

εικ.39

εικ.40

Σχ. 12 : Σκαρίφημα κάτοψης κουζίνας

εικ.41

εικ. 40 Οι αεροπορικές γραμμές εκμηδενίζουν της αποστάσεις εικ. 41 Η επανεμφάνιση του πιάνο και των κλασικών στοιχείων αρχοντισμού εικ. 42, Διαφήμιση από το περιοδικό Αρχιτεκτονική 1960

εικ.42

Β.3.α. Στουρναρα 288 // Φτώχεια και Αριστοκρατία | 1959 Προχωρώντας σε μία διερεύνηση των πολυκατοικιών της εποχής, έχουν επιλεχθεί δύο χαρακτηριστικές ταινίες, η ’Στουρνάρα 288’ του 1959 και ο Ίλιγγος’ του 1963. Όσον αφορά στην πρώτη ταινία, σε μία αθηναϊκή πολυκατοικία του 1959, στην οδό Στουρνάρα 288 κατοικούν άνθρωποι από όλα τα κοινωνικά στρώματα. Στο υπόγειο, στο πιο μικρό διαμέρισμα, κατοικεί ένας Κύπριος, ένας φοιτητής με επαναστατικό πνεύμα. Στο ισόγειο κατοικεί ο θυρωρός με την ανιψιά του και μία ηλικιωμένη ηθοποιός. Στον δεύτερο όροφο και τα δύο διαμερίσματα ανήκουν σε έναν οδοντίατρο ενώ στον τρίτο κατοικεί μία οικογένεια με μέσο διαβίωσης ένα παντοπωλείο στο ένα διαμέρισμα και στο άλλο βρίσκεται το γραφείο ενός βουλευτή. Τέλος, στον τέταρτο υπάρχει ένα μόνο διαμέρισμα, το οποίο και ανήκει στον ιδιοκτήτη της πολυκατοικίας. Η βασική πλοκή της ταινίας εκτυλίσσεται γύρω από τις ζωές των κατοίκων και τον τρόπο με τον οποίο αυτές διαπλέκονται. Η πιο ενδιαφέρουσα ιστορία, ή ίσως η πιο ενδεικτική της τότε κοινωνίας παρουσιάζεται μέσω του ειδυλλίου του γιού του ιδιοκτήτη της πολυκατοικίας, του Μίμη, και της ανιψιάς του θυρωρού, της Χαρούλας. Από την αρχή, ήδη, της ταινίας ο Μίμης παρουσιάζεται να συναναστρέφεται με πολλές κοπέλες, μία εκ των οποίων υπήρξε και η Χαρούλα. Ενώ η σχέση τους όμως έχει τελειώσει, η οποία παρέμεινε κρυφή, η κοπέλα μαθαίνει πως είναι έγκυος. Σαφώς, ένα τέτοιο περιστατικό, ήταν κατακριτέο και ιδίως για μια κοπέλα της κοινωνικής τάξης της Χαρούλας. Ωστόσο, παρά την δυστυχία της και την ύστατη προσπάθειά της να αυτοκτονήσει, εν τέλει όταν μαθαίνει ο θείος της για την εγκυμοσύνη, δέχεται να το μεγαλώσουν μαζί χωρίς να την επιπλήττει αυστηρά ή να προσπαθεί να την παντρέψει. Όπως αναφέρει και ο πατέρας του Μίμη, θα μπορούσαν να τους πάνε δικαστικά και να τον αναγκάσουν να παντρευτεί. Όμως, όπως ο θυρωρός αναφέρει “άμα τη ζήταγε μάλιστα, όχι δια της βίας, γιατί άμα δεν υπάρχει αγάπη, τί να τα κάνεις όλα τα άλλα ; “ Η άποψη λοιπόν αυτή είναι ενδεικτική εκείνης της εποχής και της νοοτροπίας που είχε αρχίσει πια να εδραιώνεται. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η διαρρύθμιση και η επίπλωση των διαμερισμάτων, η οποία διαμορφώνεται ανάλογα με την κοινωνική θέση του κάθε κατοίκου. Το πιο μοντέρνο διαμέρισμα αναδεικνύεται αυτό του τετάρτου ορόφου, το οποίο ανήκει στον ιδιοκτήτη της πολυκατοικίας, δηλαδή σε μία ευκατάστατη οικογένεια. Τα μοντέρνα του στοιχεία εντοπίζονται τόσο στη διαρρύθμιση όσο και στην επίπλωση, με τα έπιπλα να είναι ελαφριά, λιτά, εργονομικά και να μεταφέρονται συχνά μέσα στο διαμέρισμα. Υπάρχει μάλιστα και μπαρ, πιθανώς και πικάπ. Το τζάκι κατέχει ακόμη θέση μέσα στο σπίτι αλλά ο ρόλος του πια είναι κυρίως διακοσμητικός. Εντός του διαμερίσματος, συναντώνται ελαφρά διαχωριστικά, φυτά εσωτερικού χώρου και κάδρα να κοσμούν τους τοίχους. εικ. 43, Κινηματογραφική αφίσα της ταινίας “Στουρνάρα 288”, παραγωγής Κλεάρχου Κονιτσιώτη και σε σκηνοθεσία Ντίνου Δημόπουλου εικ. 44 Το σαλόνι στο διαμέρισμα εικ. 45-46 Στιγμιότυπο από την ταινία εικ. 47 Τα ευμετάβλητα έπιπλα στο μοντένρο διαμέρισμα

εικ.43

εικ.44

εικ.45

εικ.46

εικ.47

ΚΟΥΖΙΝΑ εικ.48

TZAKI εικ.49

Σχ. 13 : Σκαρίφημα κάτοψης διαμερίσματος τετάρτου ορόφου

εικ.48 Το παρτυ μέσα στο διαμέρισμα εικ.49 Το αυτοκίνητο και οι εκδρομές εικ.49, Στιγμιότυπο από την ταινία “στουρνάρα 288” εικ.50 Το σύγχρονο έπιπλο / Xenia Syrrou,1960, ΠΗΓΗ:Αρχιτεκτονική , Νοέμ. - Δεκ. 1960 ; έτ. Δ’, τεύχ. 24 , σ. 66-70 εικ.51 Διαφήμιση από το περιοδικό Αρχιτεκτονική 1960

εικ.50

15

εικ.51

Β.3.β. Ιλιγγος | 1963 Αναφορικά με τον Ίλιγγο, ήδη από τις πρώτες σκηνές της ελληνικής ταινίας δράματος παρουσιάζονται οι φυλακές θηλέων, με τη γυναίκα να θεωρείται το ίδιο ικανή για έγκλημα με τον άντρα, με τον οποίο παραδοσιακά συνδέονται οι εγκληματικές δράσεις. Μέσω της ζωής της Έλλης, της πρωταγωνίστριας που καταδικάστηκε ισόβια, ενδιαφέρον παρουσιάζει ο τρόπος με τον οποίο προσεγγίζονται οι ερωτικές και οικογενειακές της σχέσεις, την δεκαετία του ‘60 στην Αθήνα. Η μητέρα της πρωταγωνίστριας παρουσιάζεται να έχει το δικαίωμα να κάνει δεύτερο δεσμό με άντρα μικρότερό της, την ίδια στιγμή που η ίδια αποτελεί την “κολώνα” του σπιτιού, δεδομένου ότι εκείνη εργάζεται και επομένως στηρίζει οικονομικά τη νεοσύστατη οικογένεια της. Ο εξελισσόμενος έρωτας του πατριού με την κόρη της γυναίκας του, οδηγεί την Έλλη στον κοινωνικόηθικό ξεπεσμό προκειμένου να διατηρήσει την ηθική της συνείδηση ακέραιη από τις προθέσεις του πατριού της. Συνεπώς, η ίδια αναλαμβάνει να διακόψει τους οικογενειακούς της δεσμούς και να αυτοσυντηρηθεί με ευκαιριακές σχέσεις υπομένοντας την κοινωνική κατακραυγή που την συνδέει με τις ιερόδουλες που κατοικούν στα ημιυπόγεια των αθηναϊκών πολυκατοικιών. Όταν βρίσκεται η συναισθηματική διέξοδος της Έλλης μέσω της σχέσης της με τον Κωστή, η οικογένειά του την αρνείται, κυρίως γιατί θα γίνουν “ρεζίλι σε όλη την πολυκατοικία”. Στο πρόσωπο του Κωστή σκιαγραφείται το προφίλ της μέσης αστικής οικογένειας που προγραμματίζει για τον γιό της σπουδές στο εξωτερικό, ώστε να διασφαλιστεί η επαγγελματική του επιτυχία πρώτα, ενώ “έχει καιρούς μετά για αγάπες”[5]. Ευχής έργον για τους γονείς είναι ο γιός να παντρευτεί στο εξωτερικό και να μείνει εκεί, γεγονός που καταδεικνύει την ξενομανία ως μόδα της εποχής. Είναι δυνατόν η Έλλη να θεωρηθεί ίσως έρμαιο των πατριαρχικών καταστάσεων (οι προθέσεις του πατριού της, η αδιαφορία της πρώτης σχέσης της, οι αποφάσεις των γονιών του ερωμένου της) την ίδια στιγμή που εκείνη βλέπει τον εαυτό της δυναμικό και ελεύθερο. Όσον αφορά στην οργάνωση της κατοικίας, το διαμέρισμα του Κωστή αναδεικνύεται ως ένα τυπικό δείγμα διαμερίσματος στους τελευταίους ορόφους αθηναϊκής πολυκατοικίας. Οι χώροι διαχωρίζονται σε διημέρευσης και ιδιωτικούς ενώ η μετάβαση σε αυτούς γίνεται από τον χώρο εισόδου. Οι χώροι διημέρευσης προσεγγίζουν μια λογική ελεύθερης κάτοψης με την τραπεζαρία, το σαλόνι, το γραφείο και το χώλ να είναι αρκετά ενοποιημένα. Μάλιστα, στο μεταβατικό χώρο, διαμοιράζονται οι κινήσεις. Είναι ανοιχτός προς τους χώρους διημέρευσης, τον διάδρομο των ιδιωτικών χώρων και διακοσμείται με φυτά εσωτερικού χώρου.

16

[5] Πρόκειται για φράση από την ταινία.

εικ.52, Κινηματογραφική αφίσα της ταινίας Ιλιγγος, παραγωγής Φίνος Φιλμ και σε σκηνοθεσία Γιαννη Δαλιανιδης εικ.53 Η συνεύρεση του ζευγαριού στην κουζίνα μετά τη δουλειά εικ.54 Ο σύγχρονος εξοπλισμός της κουζίνας

εικ.52

εικ.53

εικ.54

εικ.55

εικ.56

Σχ. 14 : Σκαρίφημα κάτοψης διαμερίσματος τετάρτου ορόφου

εικ.57

εικ.55 Σκηνή από την ταινία εικ.56 Τα μοντένρα ελαφριά και ευμετάβλητα έπιπλα εικ.57,Λιτά και μοντέρνα φωτιστικά, στιγμιότυπα από την ταινία “Ιλιγγος” εικ.58 Διαφήμιση του ευματάβλητο διαχωριστικου οργάνωσης του χώρου στο διαμέρισμα εικ.58

Ως ο σημαντικότερος χώρος του διαμερίσματος αναδεικνύεται ο χώρος του σαλονιού, όπου και εκτυλίσσεται η καθημερινότητα άρα και τα κύρια γεγονότα την υπόθεσης. Πρόκειται για έναν χώρο χαλάρωσης, είτε ατομικά είτε από κοινού. Μέσα στο χώρο του σαλονιού υπάρχει μπαρ. Το ποτό, μάλιστα, συνδέεται με την κακουχία και την άσχημη κατάληξη της υπόθεσης. Η καλή κοινωνική θέση της οικογένειας στο διαμέρισμα βρίσκεται σε αντίστιξη με την ηθική διαφθορά των κατοικούντων. Η κουζίνα συνιστά τόπο συνάντησης της οικογένειας και ο ηλεκτρικός εξοπλισμός απαλλάσσει την οικογένεια από την ανάγκη καμαριέρας ή υπηρετικού προσωπικού. Επιτρέπει συγχρόνως στη γυναίκα να είναι την ίδια στιγμή εργαζόμενη αλλά και νοικοκυρά του σπιτιού. Αξίζει να αναφερθεί, πως τα βήματα εκμοντερνισμού της κατοικίας συνδέονται με την ιδιοκτησία διαμερίσματος σε ανώτερους ορόφους, συνήθως στον ανώτατο, καθώς και με την έξυπνη οργάνωση των χώρων διημέρευσης. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο χώρος διασκέδασης των νεών, το κλαμπ, όπως αυτός απεικονίζεται στην ταινία. Αναδεικνύεται ως το στέκι των νέων και τα πάρτι γίνονται κάθε βράδυ. Η κοινωνική ζωή των νέων συνδέεται άμεσα με την παρουσία τους στον χώρο αυτό, ενώ η διακόσμηση του είναι περισσότερο ατμοσφαιρική με έπιπλα από μπαμπού και μοντέρνα φωτιστικά. Αναφορικά με την πολυκατοικία, ιδιαίτερα σημαντικός χώρος παρουσιάζεται το κλιμακοστάσιο. Πρόκειται ουσιαστικά για έναν κοινόχρηστο χώρο στον οποίο ο καθένας εκτίθεται στα αδιάκριτα βλέμματα των γειτόνων αλλά και των άγνωστων.

εικ.59

εικ.60

εικ.61

εικ.62

εικ.63

εικ.59 Το μπαρ ως τόπος συνεύρεσης και διασκέδασης των νέων εικ.60 Το χωλ στην είσοδο του διαμερίσματος εικ.61 Το κλιμακοστάσιο ως κοινόχρηστος χώρος και χώρος έκθεσης

17

εικ. 62 Η μοντέρνα ραδιοτηλεόραση με το φωτιστικό εικ. 63 Το πάρτυ στο διαμέρισμα εικ. 64 Ο δρόμος για την επαγγελματική επιτυχία είναι προς τη δύση

εικ.64

Γ. Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ ΔΙΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΠΛΩΣΗ Γ.1.ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΤΟΨΗΣ Γ.2. ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΧΡΩΜΑΤΑ Γ.3.ΜΟΝΤΕΡΝΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΙΠΛΩΣΗΣ Γ.4. ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΕΠΙΠΛΩΝ Γ.5. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΜΟΝΤΕΡΝΟΥ ΕΠΙΠΛΟΥ

Γ.1.ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΤΟΨΗΣ Μέσω των παραπάνω ταινιών λοιπόν, είναι δυνατόν να εξαχθούν ορισμένα συμπεράσματα σχετικά με την εξέλιξη της διαρρύθμισης των χώρων κατοίκησης. Σε ένα πρώτο γενικό επίπεδο, υπάρχει σαφώς η γενικότερη τάση της εποχής η οποία απορρίπτει σταδιακά τις μονοκατοικίες και θέτει ως ιδανικό το διαμέρισμα σε μία πολυκατοικία. Ταυτοχρόνως, τόσο στις μονοκατοικίες όσο και στα διαμερίσματα, οι χώροι τείνουν να ενοποιηθούν, διατηρώντας μόνο έναν αυστηρό διαχωρισμό μεταξύ υπνοδωματίων και χώρων διημέρευσης. Τα διάτρητα διαχωριστικά αλλά και τα ευμετάβλητα πάνελ, αναδεικνύονται σε κυρίαρχο τρόπο διαχωρισμού των χώρων. Όσον αφορά στις μονοκατοικίες, χαρακτηριστική είναι η ανάπτυξή τους σε δύο επίπεδα, με οπτική επαφή μεταξύ αυτών και με διαφορά ύψους μικρότερη του ενός ορόφου. Συνήθως τα υπνοδωμάτια τοποθετούνται στον ανώτερο όροφο ενώ οι χώροι διημέρευσης στον κατώτερο. Σχετικά με την περαιτέρω οργάνωση της κατοικίας, οφείλει να αναφερθεί η ύπαρξη προθαλάμου με βεστιάριο πριν την οριστική είσοδο στο διαμέρισμα. Στον χώρο του σαλονιού, υπάρχει πια και το μπαρ, με την τραπεζαρία να υποχωρεί σταδιακά σε χώρους λιγότερο περίοπτους και με την σημασία της να μειώνεται.Το πιάνο αφαιρείται από τον χώρο του σαλονιού καθώς τη θέση του παίρνει το πικάπ. Το τζάκι συνεχίζει να υπάρχει, κυρίως όμως διακοσμητικά πια, καθώς η κεντροβαρική του σημασία χάνεται. Η τηλεόραση απουσιάζει ακόμη από την κοινωνία εκείνης της εποχής. Αντί αυτής, συναντώνται αρκετές γωνιές διαβάσματος, με πολυθρόνες και φωτιστικά. Ως περαιτέρω χαρακτηριστικά της επίπλωσης αναδεικνύονται τα φυτά εσωτερικού χώρου και η ευρεία χρήση των κουρτινών. Επίσης, οι ταπετσαρίες απλοποιούνται με τους τοίχους να βάφονται και να κοσμούνται από κάδρα. Η επίπλωση των χώρων αυτών γίνεται με έπιπλα λιτά, εργονομικά και ελαφριά, που επιτρέπουν την εύκολη μετακίνησή τους, ώστε να καθίσταται δυνατός ο μετασχηματισμός των εσωτερικών χώρων. Συγκεκριμένα, το υλικό των επίπλων αλλάζει, από σκαλιστό ξύλο, σε ξύλα και μέταλλα με ραδινές διατομές και λιτές γραμμές.

ΤΖΑΚΙ

ΧΩΡΟΣ ΓΙΑ ΠΙΚΑΠ

ΜΠΑΛΚΟΝΙ

Σχ. 04 : Σκαρίφημα κάτοψης “Η Θεία από το Σικάγο”, 1957

Σχ. 05 : Σκαρίφημα κάτοψης “Η σωφερίνα”, 1964 ΥΠΑΙΘΡΙΟΣ ΧΩΡΟΣ

Σχ. 06 : Σκαρίφημα κάτοψης πιο παραδοσιακής κατοικίας, “Δεσποινίς Διευθυντής”, 1964

Σχ. 07 : Σκαρίφημα κάτοψης | μοντέρνα κατοικία “Δεσποινίς Διευθυντής”, 1964 ΥΠΝΟΔΩΜΑΤΙΟΜΠΑΝΙΟ

ΚΟΥΖΙΝΑ

Σχ. 10 : Σκαρίφημα κάτοψης “Μια Τρελλή Τρελλή Οικογένεια” , 1965

Σχ. 11 : Σκαρίφημα κάτοψης “Μία Ιταλίδα Από την Κυψέλη” , 1968

ΚΟΥΖΙΝΑ

TZAKI

Σχ. 13 : Σκαρίφημα διαμερίσματος τετάρτου “Στουρνάρα 288” , 1959

κάτοψης ορόφου,

Σχ. 14 : Σκαρίφημα διαμερίσματος τετάρτου “Ίλιγγος” , 1963

κάτοψης ορόφου,

19

Γ.2. ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΧΡΩΜΑΤΑ Τα χρώματα και τα υλικά των επίπλων και γενικότερα των εσωτερικών χώρων παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Συγκεκριμένα, όσον αφορά στα υλικά, τα κυριότερα που χρησιμοποιούνται είναι ξύλο, υφάσματα και μάρμαρο σε ορισμένες περιπτώσεις. Το ξύλο χρησιμοποιείται κυρίως για έπιπλα, σκουρόχρωμο σε παλαιότερα και ανοιχτόχρωμο σε νεότερα, και σαφώς σε δάπεδα. Σε σκάλες, ως δάπεδο, χρησιμοποιείται επίσης και το μάρμαρο με εναλλαγές σκουρόχρωμης και ανοιχτόχρωμης απόχρωσης σε ρίχτι και πάτημα αντιστοίχως. Τέλος τα υφάσματα παρουσιάζονται με διάφορες υφές και χρώματα σε έπιπλα, κουρτίνες και χαλιά. Αναφορικά με τα χρώματα των επίπλων, συνήθως παρατηρείται ανοιχτόχρωμη απόχρωση για τα ξύλα και έντονα χρώματα υφασμάτων, όπως κίτρινο, κόκκινο ή πετρόλ. Γενικότερα, η πολυχρωμία συνιστά ένα χαρακτηριστικό των εσωτερικών χώρων των ταινιών της εποχής με τους τοίχους να αποκτούν ψυχρές αποχρώσεις, κυρίως μπλε και πράσινο, και τις κουρτίνες να παρουσιάζονται με ένα έντονο πορτοκαλί.

Ξύλο επίπλων

Υφάσματα

Μέταλλο

Χρώματα τοίχων

20

Χρώματα επίπλων

Απόδοση των αποχρώσεων και των υλικοτήτων όπως εμφανίζονται στις έγχρωμες ταινίες

Γ.3.α. Tηλέφωνο Μέσω των ταινιών που αναλύθηκαν αποτυπώνεται το πνεύμα του μοντέρνου ανθρώπου, όσον αφορά στον τρόπο ζωής του, και ο αντικατοπτρισμός αυτού στην οργάνωση της κατοικίας και στα στοιχεία επίπλωσης. Πράγματι, τα στοιχεία επίπλωσης διαδραματίζουν κυρίαρχο ρόλο στη ζωή του ανθρώπου εκείνης της εποχής. Ωστόσο, στις ταινίες παρατηρείται και η έμμεση διαφήμιση τους. Παρακάτω παρουσιάζονται τα κυριότερα στοιχεία μέσω σκηνών από τις ταινίες και σε συνδυασμό με τις αντίστοιχες διαφημίσεις στις οποίες εμφανίζονται άμεσα, σε περιοδικά όπως η Αρχιτεκτονική και τα Αρχιτεκτονικά Θέματα. Αναφορικά με τα επιμέρους στοιχεία, το τηλέφωνο συνιστά ένα στοιχείο ανυπέρβλητης σημασίας για τον μοντέρνο άνθρωπο καθώς μέσω αυτού συννενοείται με γνώστους και φίλους, οργανώνει τις δουλειές του αλλά και κοινωνικοποιείται. Η συσκευή αυτή, βρίσκεται είτε κρεμασμένη στον τοίχο, σε δευτερεύοντες χώρους, όπως κοντά στην κουζίνα, είτε σε κεντροβαρικό σημείο, με πορτατίφ και πολυθρόνες ή καναπέ κοντά, σε χώρους

εικ.65

εικ.69

εικ.66

εικ.67

εικ. 65, Η υπηρέτρια απαντά στο τηλέφωνο, στιγμιότυπο από την ταινία “Η Σωφερίνα”, 1964 εικ. 66 Finos Film, Μία Τρελλή Τρελλή Οικογένεια,1965, [Διαδικτυακή εικόνα],http://finosfilm.com/gallery/movieGallery/82#/images/8, (προσπελάστηκε 15 Νοεμβρίου 2020). εικ.67 Το φλέρτ από το τηλέφωνο, στιγμιότυπο από την ταινία “Δεσποινίς Διευθυντής”, 1964 εικ. 68 Το τηλέφωνο ως εξοπλισμός γραφείου, στιγμιότυπο από την ταινία “‘Ιλιγγος”, 1963 εικ. 69 Η τηλεφωνική διευκόλυνση της επικοινωνίας, στιγμιότυπο από την ταινία “Στουρνάρα 288”,1959 εικ. 70 Διαφήμιση από το περιοδικό “Αρχιτεκτονική” (1965), έτ. Η'

εικ.68

εικ.70

21

Γ.3.β. Φωτιστικά Εξίσου σημαντικός είναι και ο φωτισμός για την ζωή του σύγχρονου ανθρώπου. Φωτιστικά άλλοτε περισσότερο περίτεχνα, άλλοτε με απλές και λιτές γραμμές κοσμούν σχεδόν κάθε γωνία τόσο των μονοκατοικιών όσο και των διαμερισμάτων. Πρόκειται για φωτιστικά κρεμαστά, επιδαπέδια ή επιτραπέζια τα οποία σε συνδυασμό με χαμηλά τραπέζια και πολυθρόνες δημιουργούν γωνιές μέσα στο σπίτι, είτε για διάβασμα είτε για ξεκούραση. Ακόμη και η γωνιά του τηλεφώνου συνήθως συνοδεύεται από κάποιο φωτιστικό. Κατασκευάζονται συνήθως με μεταλλικό λεπτό εσωτερικό σκελετό ενώ εξωτερικά τοποθετείται ύφασμα για τη βέλτιστη διάχυση του φωτός.

22

εικ.71 Φωτιστικό στο μπαρ, στιγμιότυπο από την ταινία “Ίλιγγος”, 1963 εικ.72 Το μοντέρνο σαλόνι και ο φωτισμός, στιγμιότυπο από την ταινία “Δεσποινίς Διευθυντής” 1964 εικ.73 Ο φωτισμός στο τραπεζάκι του σαλονιού, στιγμιότυπο από την ταινία “Στουρνάρα 288”, 1959 εικ.74 Το φωτιστικό στο κομοδίνο του υπνοδωματίου, Finos Film, Μία Τρελλή Τρελλή Οικογένεια,1965, [Διαδικτυακή εικόνα],http:// finosfilm.com/gallery/movieGallery/82#/images/8, (προσπελάστηκε 15 Νοεμβρίου 2020). εικ.75 Φωτιστικά στον τοίχο του σαλονιού, στιγμιότυπο από την ταινία “Στουρνάρα 288”, 1959 εικ.76 Τα φωτιστικά στα τραπέζια του σαλονιού, στιγμίοτυπο από την ταινία “Δεσποινίς Διευθυντής”, 1964 εικ.77 Γεωμετρικά φωτιστικά σε πολύπλοκες μορφές , διαφήμιση από το περιοδικό “Αρχιτεκτονική” 1965 εικ.78-79 Διαφήμιση λαμπτήρων Φίλιπς, περιοδικό Αρχιτεκτονική, 1960; έτ. Δ'

εικ.71

εικ.75

εικ.72

εικ.76

εικ.78

εικ.77

εικ.79

εικ.73

εικ.74

Γ.3.γ Διακοσμηση τοίχων Οι τοίχοι στις μοντέρνες κατοικίες είναι απλοί κι αποτελούν μια ενιαία χρωματική επιφάνεια, συνήθως από σοβά ώστε να αναδεικνύονται τα κάδρα τα οποία τοποθετούνται πάνω σε αυτούς. Πρόκειται για κάδρα με έργα μοντέρνας αφαιρετικής τέχνης, σε θέματα νεκρής φύσης, τοπιογραφίας και αφαιρετικής σύνθεσης. Τα έργα αυτά σε πίνακες πλαισιώνονται έντονα με λευκό πλαίσιο ώστε να διαφοροποιούνται από τον τοίχο και να τονίζεται περεταίρω το προβαλλόμενο έργο. Η τέχνη που επιλέγεται να διακοσμεί τα εσωτερικά των μοντέρνων κατοικιών είναι δηλωτική των μοντέρνων συνηθειών των κατοίκων και συγκροτούν το καλλιτεχνικό ρεύμα της περιόδου το οποίο ακολουθούν οι μοντέρνοι, ενημερωμένοι και ταξιδεμένοι άνθρωποι. Πολλές φορές και συνήθως σε κρεβατοκάμαρες, οι τοίχοι καλύπτονται εντελώς από κουρτίνες χωρίς αυτές να εξυπηρετούν το ρόλο της συσκότισης αλλά αποτελούν ένα διακοσμητικό στοιχείο που δίνει μια αίσθηση οικειότητας στον χώρο. Οι κουρτίνες τοποθετούνται με τρόπο που καλύπτουν ολόκληρες επιφάνειες του χώρου χωρίς να αφήνονται περιθώρια από τα οποία να γίνεται εμφανής ο τοίχος. Καθ’ υπερβολή του κινηματογραφικού σκηνικού παρατηρούμε στο δωμάτιο της Μίκας στην ταινία “Μια τρελλή τρελλή οικογένεια” τα κάδρα να στερεώνονται απευθείας πάνω στην κουρτίνα που καλύπτει τον τοίχο του δωματίου και να διακοσμούν κάθε τοίχο. εικ. 80 Η διακόσμηση του μπαρ, στιγμιότυπο από την ταινία “Μια τρελλή τρελλή οικογένεια”, 1965 εικ. 81 Αφαιρετικά έργα στους τοίχους, στιγμιότυπο από την ταινία “Δεσπονίς Διευθυντής”, 1964 εικ.82 Η μοντέρνα έκφραση της αφαίρεσης, στιγμιότυπο από την ταινία “Η Παριζιάνα”, 1969 εικ.83 Η διακόσμηση του σαλονι, στιγμιότυπο από την ταινία “Δεσπονίς Διευθυντής”, 1964 εικ 84 Η διακόσμηση του υπνοδωματίου με κουρτίνες και κάδρα, στιγμιότυπο από την ταινία “Μια τρελλή τρελλή οικογένεια”, 1965 εικ.85 Έργα βραβευμένα στην ΧΧΧ Biennale της Βενετίας / Τα μεγάλα βραβεία της ΧΧΧ Biennale της Βενετίας, Τώνης Π. Σπητέρης,1960, ΠΗΓΗ: Αρχιτεκτονική , Ιούλ. - Αύγ. - Σεπ.

- Οκτ. 1960 ; έτ. Δ’, τεύχ. 22-23 , σ. 104-112

εικ.80

εικ.83

εικ.81

εικ.84

εικ.82

εικ.85

23

Γ.3.δ. Ελαφρά διαχωριστικά Προχωρώντας την διερεύνηση των στοιχείων αυτών σε ένα πιο γενικό επίπεδο, ως πιο χαρακτηριστικά αναδεικνύονται τα διαχωριστικά των χώρων. Τα διαχωριστικά αυτά είναι συνήθως διάτρητα, ή κινητά πανέλα και συνδυάζονται με φυτά εσωτερικού χώρου. Επιτρέπουν την οριοθέτηση των επιμέρους χώρων αλλά χωρίς να εγκλωβίζουν και να απομονώνουν αυστηρά τους χώρους. Συνήθως συναντώνται μεταξύ προθαλάμου και σαλονιού ή μεταξύ κουζίνας και τραπεζαρίας.Τα διάτρητα είναι συνήθως μεταλλικά ενώ τα κινητά πάνελ ξύλινα.

εικ.86

εικ.89

εικ.87

Σχ. 14 : Σκαρίφημα διάτρητου διαχωριστικού από την ταινία ' Μία Ιταλίδα από την Κυψέλη'

24

εικ. 86 Ο διαχωρισμός του διαδρόμου από το σαλόνι και το μπαρ, στιγμιότυπο από την ταινία “Μια τρελλή τρελλή οικογένεια”, 1965 εικ. 87 Ανοιχτά όρια διαχωρισμού των χώρων διημέυρευσης, στιγμιότυπο από την ταινία “Μια τρελλή τρελλή οικογένεια”, 1965 εικ. 88 Τα διαχωριστικά με φύτευση, στιγμιότυπο από την ταινία “Μια Ιταλίδα από την Κυψέλη” 1968 εικ. 89 Το διαχωριστικό από το χωλ στο σαλόνι, στιγμιότυπο από την ταινία “‘Στουρνάρα 288” 1959 εικ. 90 Τα κινητά διαχωριστικά αποτελούν διαφήμιση στο περιοδικό “Αρχιτεκτονική”

εικ.88

εικ.90

Γ.3.ε. Η κουζίνα Επιμέρους χώρος σε έναν μοντέρνο χώρο κατοίκησης, μονοκατοικία ή διαμέρισμα, είναι και η κουζίνα. Ιδίως ύστερα από την εφεύρεση των ηλεκτρικών συσκευών η κουζίνα έχει εξοπλιστεί πλήρως και συνιστά μάλιστα ένα από τα πιο συχνά θέματα διαφήμισης. Στον χώρο της κουζίνας συνήθως βρίσκονται μόνο οι γυναίκες, και σαφώς οι υπηρέτριες ενώ οι άντρες μπορεί να βρεθούν εκεί ως επισκέπτες. Εξαίρεση συνιστά η ταινία ’Δεσποινίς Διευθυντής’ στην οποία παρατηρούμε μονάχα τον άντρα, τον πατέρα της πρωταγωνίστριας, να μαγειρεύει και να της ετοιμάζει πρωινό, ενώ εκείνη δεν εμφανίζεται ποτέ στον χώρο της κουζίνας. Χαρακτηριστική είναι η περιγραφή στη διαφήμιση της εικ.94, η οποία αποδίδει τη λογική των οικιακών συσκευών αλλά και της επίπλωσης της κουζίνας. ”Η μοντέρνα νοικοκυρά διαθέτει λίγο χρόνο και δεν έχει διάθεση να καταπονείται άδικα. Γι ’ αυτό διαλέγει το πρακτικό και στέρεο ULTRAPAS για να καλύψει τις επιφάνειες των τραπεζιών, των ντουλαπιών, των τοίχων και τα τμήματα των επίπλων που χρησιμοποιεί πολύ”. Στην κουζίνα μάλιστα, τοποθετούνται και ντουλάπια, για την βέλτιστη εξυπηρέτηση της νοικοκυράς.[6] εικ.91 Ο σύγχρονος εξοπλισμός της κουζίνας, στιγμιότυπο από την ταινία “Δεσποινίς Διευθυντής”, 1964 εικ.92 Το ψυγείο στην κουζίνα του διαμερίσματος, στιγμιότυπο από την ταινία “Ίλιγγος”, 1963 εικ.93 Η σύγχρονοη εστία χωρίς τον απορροφητήρα, Finos Film, Μία Τρελλή Τρελλή Οικογένεια,1965, [Διαδικτυακή εικόνα],http:// finosfilm.com/gallery/movieGallery/82#/images/6, (προσπελάστηκε 15 Νοεμβρίου 2020). εικ. 94 Η οργάνωση της κουζίνας σε διαφήμιση από το περιοδικό “Αρχιτεκτονική” 1960 εικ.95 Διαφήμιση των σκευών μαγειρέματος από το περιοδικό “Αρχιτεκτονική” 1965 εικ.96 Οι συσκευές μαγειρικής πολυτέλειας, διαφήμιση από το περιοδικό “Αρχιτεκτονική”,1960, έτ.Δ' εικ. 97 Διαφήμιση της σύγχρονης εστίας από το περιοδικό “Αρχιτεκτονική”, 1970

εικ.91

εικ.94

εικ.92

εικ.96

εικ.93

εικ.95

εικ.97

[6] Η ίδια ανάγκη περιγράφεται και σε ένα άρθρο της εποχής : ”Η κουζίνα πρέπει να έχει ντουλάπια που να εξυπηρετούν την νοικοκυρά και όπου μπορεί να αποθηκεύει όλα τα είδη που χρησιμοποιεί” Ξ. Σύρρου, ’Η κουζίνα είναι ”η καρδία’ του σπιτιού’ , Αρχιτεκτονική, έτ. Γ’, τεύχ. 17, 1959, σ.54-57. Διαθέσιμο στο : Ψηφιακή Βιβλιοθήκη ΤΕΕ (Προσπελάστηκε στις 5 Δεκεμβρίου 2020).

25

Γ.3.στ. Το μπαρ Ένας επίσης επιμέρους χώρος, ο οποίος όμως συνιστά ένα καινούριο στοιχείο της εποχής, είναι το μπαρ. Το μπαρ βρίσκεται σε άμεση σχέση με το σαλόνι, συνήθως εμφανώς ενοποιημένο αλλά ουσιαστικά λαμβάνει ξεχωριστό χώρο. Δεδομένης της ανάδειξης του ουίσκι και των αμερικάνικων τσιγάρων ως τα κυριότερα αγαθά που προσφέρονται σε έναν επισκέπτη ή φιλοξενούμενο, το μπαρ ήταν αναμενόμενο να αναχθεί σε ένα ιδιαιτέρως σημαντικό χώρο του σπιτιού. Κατα τη διάρκεια των μελετούμενων ετών, 1957-1969, είναι εμφανής και η εξέλιξη του ίδιου του επίπλου. Από την μορφή του επίπλου, ακουμπισμένου στον τοίχο, που ανοίγει και δημιουργεί μία ’’έκθεση” ποτών, όπως αυτό εμφανίζεται στη Θεία από το Σικάγο, καταλήγει σε μία απλή μπάρα με καθίσματα από τη μία πλευρά και τα ποτά από την άλλη, την πλευρά που δεν είναι εμφανής απευθείας στον επισκέπτη.

εικ.98, Το έπιπλο μπαρ, στιγμιότυπο από την ταινία “Η θεία από το Σικάγο ”, 1957 εικ.99 Το μπαρ με φωτισμό , στιγμιότυπο από την ταινία “Στουρνάρα 288”, 1959 εικ.100 Εμφάνιση του μπαρ στο σαλόνι και τους καθημερινούς χώρους του σπιτιού, Finos Film, Δεσποινίς Διευθυντής,1964, [Διαδικτυακή εικόνα],http://finosfilm. com/gallery/movieGallery/75#/images/19, (προσπελάστηκε 22 Νοεμβρίου 2020). εικ.101 Το έπιπλο του μπαρ και η εμφάνιση των ποτών, στιγμιότυπο από την ταινία “‘Μια Ιταλίδα από την Κυψέλη”, 1968 εικ.102 Το έπιπλο του μπαρ δίπλα στην είσοδο και το σαλόνι, στιγμιότυπο από την ταινία “‘Μια τρελλή τρελλή οικογένεια”, 1965 εικ. 103 Διαφήμιση από το περιοδικό “Αρχιτεκτονική” ,1965, έτ' Η'

26

εικ.98

εικ.101

εικ.99

εικ.102

εικ.100

εικ.103

Γ3.ζ.Το πικάπ Εγγύς στο μπαρ, και εντός του χώρου του σαλονιού βρίσκεται και το πικάπ. Το πικάπ αντικατέστησε ουσιαστικά το πιάνο, το οποίο κατείχε σημαντική θέση στο χώρο του σαλονιού[7]. Με το χάλι γκάλι και το μπόσα νόβα να αναδεικνύονται ως ο κυριότερος τρόπος διασκέδασης του μοντέρνου ανθρώπου και ιδίως των νέων, η ύπαρξη ενός πικάπ στην κατοικία καθίσταται αναγκαία. Αυτή την εποχή μάλιστα, το πικάπ λαμβάνει τη μορφή επίπλου. Σε ορισμένες ταινίες, το πικάπ δεν φαίνεται, αλλά η υπαρξή του υπονοείται καθώς διεξάγονται πάρτυ χωρίς όμως να υπάρχει κάποια άλλη εμφανής πηγή ήχου.

εικ.104 Το πικαπ κρύβεται μέσα σε ενιαίο αποθηκευτικό έπιπλο, στιγμιότυπο από την ταινία “Η Σωφερίνα”, 1964 εικ.105 Εξοπλισμένο έπιπλο πικαπ, στιγμιότυπο από την ταινία “μια Ιταλίδα από την Κυψέλη”, 1968 εικ.106 Φορητό πικαπ που χρησιμοποιούν οι νέοι, στιγμιότυπο από την ταινία “μια τρελλή τρελλή οικογένεια”, 1965 εικ.107 Η μουσική και οι δίσκοι ως νεανική διασκέδαση, Finos Film, Η θεία από το Σικάγο, 1957, [Διαδικτυακή εικόνα], http://finosfilm. com/gallery/movieGallery/29#/images/12 , (προσπελάστηκε στις 10 Νοεμβρίου 2020). εικ. 108 Η διασκέδαση στο διαμέρισμα με πικαπ και μουσική, στιγμιότυπο από την ταινία “Στουρνάρα 288”, 1959 εικ.109 Το σύγχρονο ηχοσύστημα σε διαφήμιση από το περιοδικό “Αρχιτεκτονικά Θέματα” 1970

εικ.104

εικ.107

εικ.105

εικ.108

εικ.106

εικ.109

[7] Η αλλαγή αυτή περιγράφεται χαρακτηριστικά στην ταινία 'Η θεία από το Σικάγο', όπου κατά την αλλαγή των επίπλων, η θεία λέει στη νύφη της : ' ...και το πιάνο, Χριστός κι Απόστολος,επιτρέπεται πιάνο στην εποχή μας ; βάλτε αύριο αγγελία στην εφημερίδα ότι πωλείται πιάνο σε τιμή όσο όσο. Στη θέση του θα βάλουμε ένα πικ-απ που έφερα από το Σικάγο, oh yes yes. '

27

Γ3.η. Το σαλόνι Τέλος, ο κυριότερος χώρος της μοντέρνας κατοικίας είναι το σαλόνι. Πρόκειται για έναν χώρο χαλάρωσης, εκτόνωσης, κοινωνικής συναναστροφής και ορισμένες φορές ακόμη και χώρο εργασίας[8]. Σε αυτόν εντοπίζονται φυτά εσωτερικού χώρου, διαχωριστικά, κουρτίνες, επιδαπέδια φωτιστικά, γωνιές διαβάσματος και τηλεφώνου. Ο χώρος του σαλονιού είναι ενοποιημένος με τον χώρο του μπαρ και του πικάπ και συνεπώς οι χρήσεις αυτές εν τέλει συνιστούν έναν χώρο. Πιθανές οριοθετήσεις μεταξύ των χρήσεων αυτών γίνονται κυρίως με ελαφρά διαχωριστικά, αν και σε αρκετές περιπτώσεις αντιμετωπίζονται ως ένας χώρος, συγκεκριμένα, ένα διευρυμένο σαλόνι. Όσον αφορά στα έπιπλα του σαλονιού, αυτά διακρίνονται για τις λιτές γραμμές τους, την εργονομία τους αλλά και την δυνατότητα μετακίνησής τους. Άλλωστε σε αρκετές ταινίες παρατηρείται η μετακίνηση αυτών με στόχο την απελευθέρωση του απαραίτητου χώρου για την εκάστοτε δράση. [9]

εικ.110, Το ποτό και οι πολυθρόνες στο σαλόνι, στιγμιότυπα από την ταινία “Ίλιγγος”, 1963 εικ.111 Ο καναπές συνδυασμένος με πολυθρόνες, Finos Film, Δεσποινίς Διευθυντής , 1964, [Διαδικτυακή εικόνα],http:// finosfilm.com/gallery/movieGallery/75#/images/10, (προσπελάστηκε 15 Νοεμβρίου 2020). εικ.112 Λιτά γραμμικά έπιπλα, στιγμιότυπο από την ταινία “Η σωφερίνα”, 1964 εικ.113 Ελαφρυά και ευμετάβλητα έπιπλα, στιγμιότυπο από την ταινία “‘Στουρνάρα 288”, 1959 εικ.114 Επιπλα από μέταλλο και γυαλί / Νίκος Ζωγράφος,1960, ΠΗΓΗ: Αρχιτεκτονική , Νοέμ. - Δεκ. 1960 ; έτ. Δ’, τεύχ. 24 , σ. 62-65 εικ.115 - 116 Το σύγχρονο έπιπλο / Xenia Syrrou,1960, ΠΗΓΗ:Αρχιτεκτονική

28

εικ.110

εικ.114

εικ.111

εικ.115

εικ.112

εικ.113

εικ.116

[8] Ως χώρος εργασίας εμφανίζεται στην ταινία 'Δεσποινίς Διευθυντής', όπου η Λιλα (Τζένη Καρέζη), έχει το γραφείο της κοντά στο σαλόνι και το μπαρ, και ουσιαστικά μεταξύ αυτών και του προθαλάμου.

[9] Συγκεκριμένα, στην ταινία 'Στουρνάρα 288' , σε μία σκηνή όπου γίνεται ένα πάρτι, μαζεύονται όλα τα έπιπλα κοντά στους τοίχους ώστε να χορέψουν οι καλεσμένοι στο κέντρο του διαμερίσματος.

Γ.4. ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΕΠΙΠΛΩΝ Σαφώς, κατα τη διάρκεια των ετών των μελετούμενων ταινιών, παρατηρείται εξέλιξη και στα ίδια τα έπιπλα. Ως πρώτο χαρακτηριστικό, πρώιμο μοντέρνο έπιπλο αναδεικνύεται τόσο ο καναπές όσο και η πολυθρόνα της ταινίας 'Η θεία από το Σικάγο' (1957). Τα δύο αυτά έπιπλα, υπακούοντας στις ίδιες σχεδιαστικές και αισθητικές αρχές είναι επενδεδυμένα εξολοκλήρου με ύφασμα και έχουν ξύλινα πόδια. Πρόκειται για έπιπλα σαφώς ελαφρότερα από τα σκαλιστά ξύλινα έπιπλα της αμέσως προηγούμενης εποχής αλλά ακόμη σχετικά βαριά, με αποτέλεσμα η μεταφορά τους να μην κρίνεται ιδιαιτέρως εύκολη. Δεδομένης της έλλειψης ’μπράτσων’ στον καναπέ, διευκολύνεται η προσφορά πολλών πιθανών στάσεων σώματος. Τα υλικά, εν τέλει είναι ακόμη σχετικώς σκληρά, γεγονός που γίνεται αντιληπτό μέσω της χρήσης των επίπλων στην ταινία. Συμπερασματικά λοιπόν, τα εν λόγω έπιπλα, συνιστούν το πρώτο στάδιο εξέλιξης από το παραδοσιακό σαλόνι στο μοντέρνο, καθώς εμφανίζουν όλα τα στοιχεία που θα εξελιχθούν τα επόμενα χρόνια μέχρι εν τέλει να δημιουργηθούν τα ιδανικά μοντέρνα εργονομικά έπιπλα.

Πλάγια όψη

Κάτοψη

Όψη

Κάτοψη

Σχ. 15 : Σκαρίφημα πολυθρόνας και καναπέ από την ταινία ' Η θεία από το Σικάγο'

εύκολη μεταφορά

μαλακά υλικά

πολλαπλότητα επιτρεπόμενων στάσεων σώματος

εργονομία

29

Γ.4. ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΕΠΙΠΛΩΝ Δύο χρόνια μετά, στην ταινία 'Στουρνάρα 288', απεικονίζεται ένας καναπές αρκετά διαφορετικός. Η μεγαλύτερη διαφορά έγκειται στα υλικά, τα οποία είναι πλήρως μαλακά και επιτρέπουν την ποικιλότροπη χρήση των επιμέρους στοιχείων του καναπέ, όπως για παράδειγμα των μαξιλαριών του. [10] Πράγματι, τα μαξιλάρια είναι ελαφριά και εξωτερικά επενδύονται με ύφασμα καρό μοτίβου. Ομοίως με τον προηγούμενο καναπέ, παρατηρείται και εδώ απουσία ’μπράτσων’. Η μεταφορά του επίπλου αυτού, κρίνεται εύκολη όσον αφορά στο βάρος, αλλά η απλή εναπόθεση των μαξιλαριών στην βάση του καναπέ και η απουσία μονιμότερης σύνδεσης, την παρεμποδίζει. Τα έτη 1963 και 1968 παρόμοιος συνδυασμός καναπέ και πολυθρόνων παρουσιάζεται σε δύο ταινίες, στον Ίλιγγο και στην Ιταλίδα στην Κυψέλη αντιστοίχως. Τα έπιπλα αυτά συνίστανται από έναν συνδυασμό ξύλινων ποδιών, σε λευκό χρώμα ξύλου, πιθανώς κωνοφόρου, και υλικού καθίσματος επενδεδυμένου με ύφασμα. Τα ’μπράτσα’ της πολυθρόνας είναι δερμάτινα. Ωστόσο, το υλικό καθίσματος δεν είναι ιδιαίτερως μαλακό, όπως φαίνεται από τη χρήση του κατα την διάρκεια της ταινίας. Βέβαια, ο συνδυασμός των εν λόγω υλικών, επιτρέπει την εύκολη μεταφορά των επίπλων. Συγχρόνως, δεδομένης της ύπαρξης μπράτσων, οι πιθανές στάσεις σώματος που μπορούν να υποδεχθούν τα εν λόγω έπιπλα περιορίζονται.

30

Όψη Τρισδιάστατες απεικονίσεις Χρήση καναπέ Κάτοψη

εύκολη μεταφορά

μαλακά υλικά

πολλαπλότητα επιτρεπόμενων στάσεων σώματος

εργονομία

Σχ. 16 : Σκαρίφημα καναπέ από την ταινία 'Στουρνάρα 288'

Κάτοψη

Όψη

Όψη

Κάτοψη

Τρισδιάστατη απεικόνιση

εύκολη μεταφορά

μαλακά υλικά

πολλαπλότητα επιτρεπόμενων στάσεων σώματος

εργονομία

Σχ. 17 : Σκαρίφημα πολυθρόνας και καναπέ από τις ταινίες 'Μία Ιταλίδα από την Κυψέλη', 'Ίλιγγος'.

[10] Συγκεκριμένα, στην ταινία, ένας από τους κατοίκους του διαμερίσματος παρουσιάζεται να κοιμάται στον καναπέ χρησιμοποιώντας ως μαξιλάρι ένα από αυτά της πλάτης του επίπλου.

Γ.4. ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΕΠΙΠΛΩΝ Μία ακόμη μοντέρνα πολυθρόνα παρουσιάζεται στο σαλόνι της Λίλας στην ταινία 'Δεσποινίς Διευθυντής' το έτος 1964. Η πολυθρόνα αυτή χαρακτηρίζεται για τα ψηλά ξύλινα πόδια της, την απουσία μαξιλαριού πλάτης αλλά και την ανατομική κλίση αυτής. Τα υλικά είναι σκληρά με λεπτές επενδύσεις υφασμάτων. Ωστόσο, είναι ελαφριά και συνεπώς επιτρέπουν την εύκολη μεταφορά της πολυθρόνας εντός της κατοικίας. Σαφώς, οι πιθανές θέσεις σώματος περιορίζονται δεδομένης της ύπαρξης ’μπράτσων’. Στην ταινία Στουρνάρα 288, το έτος 1959, εκτός από τον καναπέ, συναντάται και μία πολυθρόνα που μπορεί να θεωρηθεί από τις πιο εργονομικές από όσες έχουν αποτυπωθεί. Παρόμοια πολυθρόνα συναντάται και στον Ίλιγγο. Συγκεκριμένα, λοιπόν, πρόκειται για ένα έπιπλο με ξύλινα πόδια, χαμηλό ύψος καθίσματος και πλάτη ελαφρώς κεκλιμμένη ώστε να βελτιστοποιείται η στάση του σώματος. Δεδομένων των ελαφρών υλικών κατασκευής, η μεταφορά του καθίσταται εύκολη. Συγχρόνως, η απουσία ’μπράτσων’ αλλά και ο γενικότερος σχεδιασμός της πολυθρόνας επιτρέπουν την χρήση της με πολλαπλούς τρόπους, όπως φαίνεται άλλωστε και από τις ταινίες.

Όψη

Πλάγια Όψη

Κάτοψη

εύκολη μεταφορά

μαλακά υλικά

πολλαπλότητα επιτρεπόμενων στάσεων σώματος

εργονομία

Σχ. 18 : Σκαρίφημα πολυθρόνας από την ταινία 'Δεσποινίς Διευθυντής'.

Πλάγια Όψη

Αξονομετρική απεικόνιση

Όψη

Κάτοψη

Πιθανές χρήσεις της πολυθρόνας

εύκολη μεταφορά

μαλακά υλικά

πολλαπλότητα επιτρεπόμενων στάσεων σώματος

εργονομία

Σχ. 19 : Σκαρίφημα πολυθρόνας από τις ταινίες 'Στουρνάρα 288' και 'Ίλιγγος'.

31

Γ.5. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΜΟΝΤΕΡΝΟΥ ΕΠΙΠΛΟΥ Επομένως, λοιπόν, μέσω αυτής της διερεύνησης των επίπλων του σαλονιού καθίσταται δυνατό να εξαχθούν ορισμένα συμπεράσματα σχετικά με τα χαρακτηριστικά του μοντέρνου επίπλου. Ο σχεδιασμός τους είναι κυρίως εργονομικός σχεδιασμός. Οι γραμμές τους είναι λιτές και καθαρές, με τη γεωμετρία να προσαρμόζεται στη βέλτιση θέση για το ανθρώπινο σώμα. Συγκεκριμένα, το ύψος του καθίσματος παραμένει σχετικά χαμηλό, ώστε να χαλαρώνουν οι μύς των ποδιών, να διευκολύνεται η κυκλοφορία του αίματος και να χαλαρώνει το σώμα του ανθρώπου όταν τα χρησιμοποιεί.[11] Η ελαφρά κλίση της πλάτης των καθιστικών και των καναπέδων, άλλοτε και του καθίσματος, συνεισφέρουν περαιτέρω στην αναπαυτικότερη στάση του σώματος. Τα έπιπλα οφείλουν να διευκολύνουν την καθημερινότητα της νοικοκυράς στο σπίτι. Η απλότητα αποτελεί διευκόλυνση για την γυναίκα που αποκτά πιο ενεργό επαγγελματικό ρόλο και απομακρύνεται από την αποκλειστική ενασχόληση με το σπίτι. Για το λόγο αυτό, τα έπιπλα είναι όσο το δυνατόν πιο λιτά, ελαφριά και ευέλικτα στην καθημερινή χρήση. Η έλλειψη ανάγλυφου διακόσμου αποτρέπει την συσσώρευση σκόνης και μειώνει τον χρόνο που απαιτείται για ξεσκόνισμα. Για επιπλέον διευκόλυνση της νοικοκυράς τα έπιπλα αυτά υψώνονται κατάλληλα από το έδαφος ώστε να επιτρέπουν το καθάρισμα. [12] Τα υλικά επιλέγονται να είναι και αυτά ελαφριά και να δίνουν σχεδιαστική ευελιξία. Ο σκελετός τους είναι από ξύλο κερασιάς ή σουηδικό ξύλο, υλικά εμφανή συνήθως στα πόδια των επίπλων. Το μεγαλύτερο τμήμα τους είναι καλυμμένο με μαλακά, ανθεκτικά υφάσματα ή δέρμα, ώστε να είναι αναπαυτικά την ίδια στιγμή που αποδίδουν τολμηρούς χρωματισμούς στα έπιπλα. Συγχρόνως, οι ξύλινες επιφάνειες δεν βάφονται αλλά ούτε και σκαλίζονται ή λαμβάνουν κάποιου άλλου είδους επεξεργασία. Αντιθέτως, παραμένουν λείες. Οι λεπτές διατομές του σκελετού των επίπλων εκφράζουν την στατική αναγκαιότητα των μερών και την ίδια στιγμή αποφεύγεται η δακόσμησή τους.

32

εικ.117 Ξύλινη λιτή καρέκλα, διαφήμιση από το περιοδικό Αρχιτεκτονική, 1960, έτ. Δ' εικ.118-119 Το σύγχρονο έπιπλο / Xenia Syrrou,1960, ΠΗΓΗ:Αρχιτεκτονική , Νοέμ. - Δεκ. 1960 ; έτ. Δ’, τεύχ. 24 , σ. 66-70 εικ.120 Επιπλα από μέταλλο και γυαλί / Νίκος Ζωγράφος,1960, ΠΗΓΗ: Αρχιτεκτονική , Νοέμ. - Δεκ. 1960 ; έτ. Δ’, τεύχ. 24 , σ. 62-65 εικ.121-122 Το σύγχρονο έπιπλο / Xenia Syrrou,1960, ΠΗΓΗ:Αρχιτεκτονική , Νοέμ. - Δεκ. 1960 ; έτ. Δ’, τεύχ. 24 , σ. 66-70 εικ. 123 Συνδυασμός πολυθρόνας με φωτιστικό, διαφήμιση απόπεριοδικό Αρχιτεκτονική , 1960, έτ. Δ' σελ.38

εικ.120

εικ.117

εικ.121

εικ.118

εικ.122

εικ.119

εικ.123

[11] Σ. Μ. Κοσμετάτος, ’Έπιπλα στην εποχή μας’ , Αρχιτεκτονική, έτ. Η’, τεύχ. 43,1964, σ.94-97. Διαθέσιμο στο : Ψηφιακή Βιβλιοθήκη ΤΕΕ , (Προσπελάστηκε στις 10 Δεκεμβρίου 2020).

[12] Σύρρου, Ξ. ’Το σύγχρονο έπιπλο’, Αρχιτεκτονική, έτ. Ε’, τεύχ.26, 1961, σ. 77-80. Διαθέσιμο στο : Ψηφιακή Βιβλιοθήκη ΤΕΕ (Προσπελάστηκε στις 15 Νοεμβρίου 2020)

Τα ελαφριά υλικά συγχρόνως επιτρέπουν και την εύκολη μεταφορά του επίπλου σε περίπτωση ανάγκης εξοικονόμησης χώρου. Η δυνατότητα μετακίνησης αναδεικνύεται ιδιαιτέρως σημαντική στα διαμερίσματα και ιδίως σε περιπτώσεις πάρτυ. Πράγματι, και μέσω άρθρων σε περιοδικά της εποχής, όπως η Αρχιτεκτονική, εξηγείται η λογική πίσω από τον σχεδιασμό των επίπλων. “Οι σημερινές συνθήκες ζωής απαιτούν ένα σπίτι απλό, άνετο, ήρεμο που να μη μοιάζει καθόλου με το αυστηρό και επίσημο σπίτι του 1900, αλλά να είναι προσαρμοσμένο στις ανάγκες και τις προτιμήσεις των ανθρώπων που το κατοικούν.” [13] , “τα έπιπλα πρέπει να καθαρίζονται εύκολα, γι’αυτό το λόγο καλό θα είναι οι επιφάνειες να είναι λείες - χωρίς σκαλίσματα και ανάγλυφες διακοσμήσεις. έτσι δεν απορροφούν σκόνες και οι λεκέδες καθαρίζονται πιο εύκολα.” [14]. Συγχρόνως, η χρήση των επίπλων με διαφορετικούς τρόπους είναι επίσης ένα ζητούμενο της εποχής, το οποίο αποτυπώνεται στα έπιπλα μέσω της απουσίας ’μπράτσων’ σε πολυθρόνες και καναπέδες’ αλλά και μέσω της ύπαρξης αποσπώμενων μαξιλαριών. Όπως μάλιστα εξηγείται από την Ξένια Σύρου σε άρθρο της στην Αρχιτεκτονική : “το έπιπλο πρέπει να είναι μικρού εως μέσου μεγέθους και το σχέδιο του να επιτρέπει πολλαπλή χρησιμοποίηση. Να είναι ευχάριστο στην όψη, χωρίς να είναι φανταχτερό. Η λογική και το μέτρο να είναι οι οδηγοί σας όταν επιπλώνετε το σπίτι σας.” [15]

[13], Σύρρου, Ξ. ’Το σύγχρονο έπιπλο’, Αρχιτεκτονική, έτ.Δ., τεύχ. 24, 1960, σ. 66-70. Διαθέσιμο στο : Ψηφιακή Βιβλιοθήκη ΤΕΕ (Προσπελάστηκε στις 10 Νοεμβρίου 2020) [14], [15] Σύρρου, Ξ. ’Το σύγχρονο έπιπλο’, Αρχιτεκτονική, έτ. Ε’, τεύχ.26, 1961, σ. 77-80. Διαθέσιμο στο : Ψηφιακή Βιβλιοθήκη ΤΕΕ (Προσπελάστηκε στις 15 Νοεμβρίου 2020)

33

Δ. ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΜΟΝΤΕΡΝΟΥ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΟΣ Δ.1. ΑΝΑΦΟΡΕΣ Δ.2. ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΠΙΠΛΩΝ Δ.3. ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΧΩΡΩΝ ΔΙΗΜΕΡΕΥΣΗΣ Δ.4. ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΕΣ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ

Δ.1. ΑΝΑΦΟΡΕΣ Όπως αποδείχθηκε στα προηγούμενα κεφάλαια, οι μοντέρνες κατοικίες του ελληνικού κινηματογράφου, των ετών 1957-1969, λειτουργούσαν ως μέσο διαφήμισης τόσο του μοντέρνου τρόπου ζωής, όσο και της μοντέρνας επίπλωσης. Πολλά από τα έπιπλα, ή ακόμη και τα στοιχεία επίπλωσης, όπως το τηλέφωνο, τα διάτρητα διαχωριστικά ή τα φωτιστικά, ήταν αν όχι πανομοιότυπα, τότε αρκετά όμοια, με αντίστοιχες διαφημίσεις σε αρχικτεκτονικά περιοδικά των ίδιων ετών. Με αφορμή λοιπόν, την αναγνώριση του έμμεσου αυτού είδους διαφήμισης, σχεδιάζεται το "ιδανικό" μοντέρνο διαμέρισμα, το οποίο θα συνιστά συνολικά μία διαφήμιση. Ο σχεδιασμός του, βασίζεται σε διαφημίσεις της εποχής, σε άρθρα περιοδικών, και σε στοιχεία που προβλήθηκαν στις ταινίες. Σαφώς, λαμβάνονται υπόψην και τα πορίσματα που διεξήχθησαν σχετικά με το μοντέρνο έπιπλο και τον μοντέρνο τρόπο ζωής. Συγκεκριμένα, αναφορικά με τα έπιπλα, επιλέγονται να παρουσιάζουν τα περισσότερα από τα χαρακτηριστικά του μοντέρνου επίπλου, όπως ψηλά πόδια, χαμηλό κάθισμα, κεκλιμμένη πλάτη και υλικά όπως ξύλο και ύφασμα. Οι μορφές των επίπλων είναι λιτές. Σημαντικός παράγοντας σχεδιασμού των επίπλων είναι και η δυνατότητα μεταφοράς τους.

εικ.124 Στιγμιότυπο του μπαρ από την ταινία "Μια τρελλή τρελλή οικογένεια", 1965 εικ.155 Στιγμιότυπο του διάτρητου διαχωριστικό από την ταινία "Μια τρελλή τρελλή οικογένεια", 1965 εικ.126 Το ελαφρύ ευμετάβλητο σαλόνι στο διαμέρισμα, στιγμιότυπο από την ταινία "Στουρνάρα 288”, 1959 εικ.127 Το απλό μοντέρνο σαλόνι, στιγμιότυπο από την ταινία "Η σωφερίνα", 1964 εικ.128 Τα νέα γραφεία της Σ.Η.Α. Μεταξά , 1965, ΠΗΓΗ:Αρχιτεκτονική , Ιαν. - Απρ. 1965;έτ. Η, τεύχ. 49-50 , σ. 114-115 εικ.129-130 Το σύγχρονο έπιπλο / Xenia Syrrou,1960, ΠΗΓΗ:Αρχιτεκτονική , Νοέμ. - Δεκ. 1960 ; έτ. Δ’, τεύχ. 24 , σ. 66-70

εικ.120

εικ.120

εικ.120

εικ.120

εικ.120

εικ.120

εικ.120

εικ.120

εικ.120

εικ.120

εικ.120

εικ. 131 Διαφήμιση λαμπτήρων Φίλιπς, περιοδικό Αρχιτεκτονική, 1960; έτ. Δ' εικ. 132 Το σύγχρονο έπιπλο / Xenia Syrrou,1960, ΠΗΓΗ:Αρχιτεκτονική , Νοέμ. - Δεκ. 1960 ; έτ. Δ’, τεύχ. 24 , σ. 66-70 εικ.133 Διαφήμιση τηλεφώνου από το περιοδικό Αρχιτεκτονική, 1965, έτ.Η' εικ.134 Διφήμιση παρκέ πατώματος από το περιοδικό Αρχιτεκτονική, 1965, έτ.Η'

35

Δ.1. ΑΝΑΦΟΡΕΣ Επιλέγονται επίσης διάτρητα διαχωριστικά για την οριοθέτηση των χώρων, όπως αυτά παρουσιάζονται σε ταινίες όπως "Μία Τρελλή Τρελλή Οικογένεια" και "Μία Ιταλίδα από την Κυψέλη". Στο ιδανικό αυτό διαμέρισμα διαφήμισης εισάγονται και μοντέρνοι επιμέρους χώροι, όπως το μπαρ, στο οποίο και χρησιμοποιείται γυαλί ως ανώτερη επιφάνεια, στοιχείο που παρουσιάζεται τόσο σε διαφήμιση στο περιοδικό Αρχιτεκτονική, όσο και στο μπαρ της κατοικίας στην ταινία "Μία Τρελλή Τρελλή Οικογένεια". Τα βασικά αυτά έπιπλα πλαισιώνουν και χαρακτηριστικά στοιχεία επίπλωσης, όπως επιδαπέδια, επιτραπέζια και κρεμαστά φωτιστικά, τηλέφωνα, φυτά εσωτερικού χώρου, κουρτίνες και κάδρα. Τα κάδρα μάλιστα εμφανίζουν πολύ έντονο πλαίσιο και παρουσιάζουν έργα μοντέρνας αφαιρετικής τέχνης, σε θέματα νεκρής φύσης, τοπιογραφίας και αφαιρετικής σύνθεσης. Για το διαμέρισμα επιλέγονται έργα του Emilio Vedova, της Mary Gehr, του Hans Hartung και του Jean Fautier. Πρόκειται για καλλιτέχνες που διαφημίζονται στο περιοδικό αρχιτεκτονική. Σχετικά με τα υλικά του διαμερίσματος, επιλέγεται παρκέ από δρύινο ξύλο, το οποίο επικαλύπτεται με μοκέτες σε έντονα χρώματα. Οι τοίχοι χρωματίζονται με ψυχρές αποχρώσεις ενώ τα έπιπλα λαμβάνουν έντονα θερμά χρώματα. Εν τέλει, ακόμη και οι τρισδιάστατες αναπαραστάσεις του διαμερίσματος που θα παρουσιαστούν σε επόμενο κεφάλαιο αποκτούν την ατμόσφαιρα που κυριαρχούσε σε διαφημίσεις εκείνης της εποχής και πολλές σχεδιάζονται με αναφορά σε συγκεκριμένες διαφημίσεις.

εικ.135 Jean Fautrier, Vase de fleurs, ‘50-’60 εικ.136 Hans Hartung, Las estampas de la Cometa 1971 εικ.137 Mary Gehr, Industrial Landscape,early 60s εικ.138 Emilio Vedova, Scontro Di Situazioni, 1959

36

Χρώματα τοίχων

Χρώματα επίπλων και υφασμάτων

Υφάσματα με εμφανή πολυχρωμία

Υφή ξυλου

εικ.135

εικ.136

εικ.137

εικ.138

Δ.2. ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΠΙΠΛΩΝ Τα έπιπλα σχεδιάζονται με βάση τα χαρακτηριστικά του μοντέρνου επίπλου όπως αναλύθηκαν στην αντίστοιχη παράγραφο και τις διαφημίσεις αναφοράς. Επιλέγονται έντονα χρώματα, όπως παρουσιάζονταν και στις ταινίες.

Όψη

Κάτοψη

Σχ. 20 Καναπές

Πλάγια όψη

Πλάγια όψη

Όψη

Κάτοψη Σχ. 21 Πολυθρόνα

37

Δ.2. ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΠΙΠΛΩΝ

Όψη

Πλάγια όψη

Κάτοψη Σχ. 22 Έπιπλο εξοπλισμένο με πικάπ

Όψη

Κάτοψη

Σχ. 23 Έπιπλο μπαρ

38

Όψη

Όψη

Κάτοψη

Κάτοψη

Σχ. 24 Τραπεζάκια σαλονιού

Πλάγια όψη

Όψη

Κάτοψη

Σχ. 25 Τραπεζαρία

Δ.3. ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΧΩΡΩΝ ΔΙΗΜΕΡΕΥΣΗΣ Το διαμέρισμά σχεδιάζεται ως διαφήμιση του μοντέρνου τρόπου ζωής όπως αυτός αποτυπώνεται στις πλοκές των ταινιών του ελληνικού κινηματογράφου και στις διαφημίσεις σε περιοδικά της εποχής. Πρόκειται για το διαμέρισμα ενός ευκατάστατου ζευγαριού, στους ανώτερους ορόφους της μοντέρνας αστικής πολυκατοικίας το οποίο καλύπτει όλες τις κοινωνικές και καθημερινές ανάγκες των κατοίκων. Η είσοδος στο διαμέρισμα γίνεται σε άμεση σχέση με το σαλόνι μέσω του χώλ. Η άμεση σχέση των δύο χώρων επιτυγχάνεται με διάτρητα διαχωριστικά με γεωμετρικό διακοσμητικό μοτίβο. Το σαλόνι αποτελεί το κέντρο της κοινωνικής και καθημερινής ζωής των κατοίκων. Γύρω του τοποθετούνται γωνιές με διαφορετικές χρήσεις όπως τις εισήγαγε το μοντέρνο στην καθημερινότητα των Ελλήνων. κύριο καθιστικό Αυτές οι γωνιές αφορούν στις γωνιές του τηλεφώνου, τη γωνιά του μπαρ, τη γωνιά του πικάπ, σαλόνι χωλ καθεμία με τον δικό της ιδιαίτερο εξοπλισμό και επίπλωση. Η συνύπαρξη αυτών των σημείων του σπιτιού με το σαλόνι δημιουργεί την αίσθηση ενός πλεονασμού καθιστικών και πολυθρονών. ΕΙΣΟΔΟΣ Περισσότερο αποκομμένη από το κοινωνικό κέντρο του σπιτιού είναι η τραπεζαρία της οποίας η αξία στην καθημερινότητα των κατοίκων εκπίπτει στην απολύτως απαραίτητη για τη λειτουργία του γωνιά τηλεφώνου σπιτιού. Αυτή βρίσκεται σε άμεση σύνδεση με την κουζίνα, χωρίς η τελευταία να απομακρύνεται από την είσοδο του σπιτιού[16]. Τα υλικά που χρησιμοποιούνται στον χώρο είναι κυρίως το ξύλο το οποίο είναι συνήθως εισαγόμενο και αφορά την κατασκευή του παρκέ των πατωμάτων και τον σκελετό των επίπλων. Οι τοίχοι του κουζίνα διαμερίσματος είναι από επιχρωματισμένο σοβά που σηματοδοτεί με διαφορετικό χρώμα τους διαφορετικούς χώρους. Έτσι στην είσοδο ο τοίχος είναι βαμμένος σε απόχρωση του λαδί πράσινου, οι τοίχοι του σαλονιού και της τραπεζαρίας σε μπλε αποχρώσεις και η κουζίνα σε σπασμένους τόνους του λευκού. Η επίπλωση του διαμερίσματος ακολουθεί την πολυδιάστατη καθημερινότητα και τις μοντέρνες Σχ. 26 Κάτοψη διαμερίσματος συνήθειες του ανθρώπου να χαλαρώνει, να ψυχαγωγείται, να διασκεδάζει και να κοινωνικοποιείται στον χώρο της κατοικίας του. Συνεπώς, τα έπιπλα μετακινούνται στο χώρο και τον μεταβάλλουν, όπως χαρακτηριστικά συμβαίνει στην περίπτωση ενός πάρτυ με το πικαπ στο σαλόνι. Το διαμέρισμα διακοσμείται με περίτεχνα σχεδιασμένα γεωμετρικά φωτιστικά με μεταλλικό ραδινό σκελετό και υφάσματα για την διάχυτη κατανομή του φωτός στο χώρο. Πέραν από τα φωτιστικά οροφής τοποθετούνται και επιδαπέδια και πάνω σε έπιπλα σε διάφορες γωνιές του σαλονιού. Σημαντικό στοιχείο διακόσμησης είναι και τα φυτά εσωτερικού χώρου και τα κάδρα, τα οποία απεικονίζουν την εικαστική τέχνη που ακολουθεί κατά την μοντέρνα εποχή, την αφαιρετική εικαστική έκφραση.

γωνιά πικαπ

γωνιά μπαρ

τραπεζαρία

[16] Ξ. Σύρρου, ’Η κουζίνα είναι ”η καρδία’ του σπιτιού’ , Αρχιτεκτονική, έτ. Γ’, τεύχ. 17, 1959, σ.54-57. Διαθέσιμο στο : Ψηφιακή Βιβλιοθήκη ΤΕΕ (Προσπελάστηκε στις 5 Δεκεμβρίου 2020)

39

Δ.3. ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΧΩΡΩΝ ΔΙΗΜΕΡΕΥΣΗΣ

α

β

β

α

Σχ.27 Κάτοψη καθημερινών χώρων διαμερίσματος

40

1 0.5

4 2

6

Σχ. 28 Κάτοψη χώρων διαμερίσματος στην περίπτωση πάρτυ

Δ.3. ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΧΩΡΩΝ ΔΙΗΜΕΡΕΥΣΗΣ

Σχ. 29 Τομή α-α

41

Δ.3. ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΧΩΡΩΝ ΔΙΗΜΕΡΕΥΣΗΣ

Σχ. 30 Τομή β-β

42

Δ.4. ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΕΣ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ

εικ.139

εικ.139, Διαφήμιση Μωσάικ παρκέ στο περιοδικό Αρχιτεκτονική, 1965, έτ. Η', σελ 49

"το παρκέ-ο καλύτερος παρτενέρ για το Χάλι Γκάλι"

43

Δ.4. ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΕΣ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ

44

"απολαύστε τη γωνιά τηλεφώνου με τις πιο αναπαυτικές πολυθρόνες"

Δ.4. ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΕΣ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ

εικ.140

"τραπέζι για όλη την οικογένεια" εικ.140, Διαφήμιση τραπεζαρίας του οίκου Fredericia Stolefabtik από το περιοδικό Αρχιτεκτονική, 1965, έτ. Η'

45

Δ.4. ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΕΣ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ

46

"τραπέζι για όλη την οικογένεια"

Δ.4. ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΕΣ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ

εικ.141

το μπαρ και η γωνιά τηλεφώνου

47

Δ.4. ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΕΣ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ

48

Δ.4. ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΕΣ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ

εικ.142

" τα καταλληλότερα έπιπλα ακόμη και για χορό" εικ.141 Τα νέα γραφεία της Σ.Η.Α. Μεταξά , 1965, ΠΗΓΗ:Αρχιτεκτονική , Ιαν. - Απρ. 1965;έτ. Η, τεύχ. 49-50 , σ. 114-115

49

Δ.4. ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΕΣ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ

50

Δ.4. ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΕΣ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ

εικ.143

" τα καταλληλότερα έπιπλα και για σοβαρές συζητήσεις" εικ.142 Στιγμιότυπο από την ταινία "Η θεία από το Σικάγο", 1957

51

Δ.4. ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΕΣ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ

52

Ε. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Ε. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Την περίοδο ‘57-’69 το μοντέρνο κίνημα φτάνει στην Ελλάδα ως ένας τρόπος ζωής, ο οποίος επαναπροσδιορίζει τις σχέσεις των φύλων, των οικογενειακών και επαγγελματικών ρόλων, των καθημερινών συνηθειών, των συνηθειών διασκέδασης, γεγονός που θέτει την παραδοσιακή κοινωνία ενάντια στους νεωτερισμούς που αυτό προτείνει. Με τη σχέση αυτή του μοντέρνου με το παραδοσιακό ασχολείται συνήθως ο ελληνικός κινηματογράφος διακωμωδώντας το παραδοσιακό και διαφημίζοντας τις μοντέρνες συνήθειες. Ο μοντέρνος τρόπος ζωής που διαφημίζεται, αφορά ένα πρότυπο κατοίκησης που επιτρέπει στον άνθρωπο να απολαμβάνει τη ζωή στην πόλη με όλες τις ανέσεις που αυτή του προσφέρει σε θέσεις εργασίας, διασκέδαση, ταξίδια. Το πρότυπο αυτό αντιστοιχεί σε ορισμένες κοινωνικές τάξεις που έχουν την οικονομική δυνατότητα να ανταπεξέλθουν σε αυτές τις νέες συνήθειες και μέσα από τις ταινίες του ελληνικού κινηματογράφου το μοντέρνο συνδέεται με την οικονομική ευρωστία. Συνήθως μάλιστα, οι οικογένειες αυτές έχουν κάποια σχέση με το εξωτερικό είτε αυτή είναι μέσω ταξιδιών είτε μέσω σπουδών, η οποία εκφράζεται στον τρόπο ζωής και στην κατοικία τους. Η μοντέρνα περίοδος σηματοδοτείται στην Ελλάδα με το πέρασμα από τη μονοκατοικία στο διαμέρισμα. Κι ενώ παρατηρούμε εσωτερικά αρκετών μοντέρνων μονοκατοικιών στις ταινίες της εποχής, το διαμέρισμα φαίνεται πως αποτελεί την συνθήκη εκμοντερνισμού των περισσότερων κοινωνικών στρωμάτων. Τα διαμερίσματα των περισσότερων πολυκατοικιών της εποχής έχουν μοντέρνα διαρρύθμιση που ακολουθεί τις αλλαγές στον τρόπο ζωής και την λειτουργία του νοικοκυριού. Παρόλο που αυτά είναι κατά κοινή ομολογία όμοια για τα μοντέρνα διαμερίσματα, ο κινηματογραφικός φακός καταδεικνύει πως μοντέρνα επίπλωση έχουν τα διαμερίσματα των ανώτερων ορόφων, γεγονός που επικυρώνει την ταξική ιεράρχηση στην αθηναϊκή πολυκατοικία. Ο κοινωνικός διαμερισμός αποτελεί ένα πρόβλημα το οποίο εξακολουθεί να είναι υπαρκτό, αν όχι εντονότερο, ακόμη και αυτή την περίοδο που ο μοντέρνος τρόπος ζωής αφορά πλατύτερα κοινωνικά στρώματα. Πίσω λοιπόν από την κινηματογραφική διαφήμιση του μοντέρνου η ελληνική πραγματικότητα αναδεικνύεται λιγότερο ευχάριστη για αρκετούς ανθρώπους όπως έντονα υπογραμμίζεται στην ταινία “Συνοικία το όνειρο”.

54

εικ.144

εικ.146

εικ.145

εικ.147

εικ.144 , 146 Η διασκέδαση ως χαλάρωση των ευκατάστατων μοντέρνων ανθρώπων, στιγμιότυπο από την ταινία “Συνοικία το όνειρο”, 1961 εικ. 145, 147 Η διασκέδαση και το ποτό ως διέξωδο από τα προβλήματα των φτωχών ανθρώπων, στιγμιότυπο από την ταινία “Συνοικία το όνειρο”, 1961

Ε. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Στην ταινία αυτή εκφράζεται η ελπίδα των κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων για την κατάκτηση του ‘μοντέρνου ονείρου’ και καθόλη τη διάρκεια της ταινίας παρουσιάζονται δίπολα μεταξύ των μοντέρνωνπλουσίων και των φτωχών ανθρώπων που ζουν στην ανέχεια. Ένα από τα κυριότερα δίπολα είναι η διαφορά της ποιότητας κατοίκησης. Οι πρώτοι κατοικούν στο κέντρο της Αθήνας ενώ διαθέτουν προαστιακές εξοχικές κατοικίες όπως αυτές που χτίζονται στη Φιλοθέη, την Ανάβυσσο, την Πεντέλη από μοντέρνους αρχιτέκτονες όπως ο Ι.Ρίζος και ο Π. Σακελλάριος. Αντίθετα, οι άνθρωποι που ζούν στην ανέχεια βρίσκονται καθημερινά απέναντι σε μια σκληρή πραγματικότητα μακριά από οποιαδήποτε άνεση και διαβιώντας σε πολυπληθείς κοινότητες. Συνεπώς, το μοντέρνο στην ελληνική κοινωνία αποτελεί υλοποιημένη πραγματικότητα για τις ανώτερες κοινωνικές τάξεις, διαφημίζεται για τις μεσαίες οι οποίες το παρακολουθούν μανιωδώς, ενώ αφήνει πίσω του τα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα στα οποία οι άνθρωποι ονειρεύονται τη μοντέρνα ζωή και τις ανέσεις από μακρυά και προσπαθούν να αποκτήσουν κάτι από τη ζωή των μοντέρνων ανθρώπων.

εικ.119

εικ.148

εικ.150

εικ.152

εικ.149

εικ.151

εικ.153

εικ.149 εξοχικό σπίτι στο Καβούρι Π. Σακελλάριος, ΠΗΓΗ: Αρχιτεκτονική , Μάρ. - Απρ. 1960 ; έτ. Α, τεύχ. 20 , σ. 84-87 εικ.151 εξοχικό σπίτι στη Φιλοθέη Π. Σακελλάριος ΠΗΓΗ: Αρχιτεκτονική έτ. Δ’, τεύχ. 21 σ. 50-53 εικ.153 εξοχικό σπίτι στη Φιλοθέη Ι. Ρίζος ΠΗΓΗ: Αρχιτεκτονική έτ. Δ’, τεύχ. 24 σ. 48-51 εικ. 148,150,152 Στιγμιότυπα από την ταινία “Συνοικία το όνειρο”, 1961

55

ΣΤ. ΠΗΓΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΣΤ.1. ΓΕΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤ.2. ΠΗΓΕΣ ΕΙΚΟΝΩΝ

ΣΤ.1. ΓΕΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Neutra, R. ’Βιολογικός ρεαλισμός στην σύγχρονη αρχιτεκτονική’ , Αρχιτεκτονική , έτ. Β’, τεύχ. 12, σ. 18-22 , Διαθέσιμο στο : Ψηφιακή Βιβλιοθήκη ΤΕΕ, (Προσπελάστηκε στις 15 Νοεμβρίου 2020) Βενιζέλου, Σ.Κ. ’Εσωτερικό αθηναϊκού σπιτιού : της κας Κάθρην Σοφοκλή Βενιζέλου’ , Αρχιτεκτονική , έτ. Β’, τεύχ. 8, σ. 110-111 , Διαθέσιμο στο : Ψηφιακή Βιβλιοθήκη ΤΕΕ, (Προσπελάστηκε στις 15 Νοεμβρίου 2020) Βενιζέλου, Σ.Κ. ’Εσωτερικό αθηναϊκού σπιτιού : της κας Κάθρην Σοφοκλή Βενιζέλου’ , Αρχιτεκτονική , έτ. Β’, τεύχ. 8, σ. 110-111 , Διαθέσιμο στο : Ψηφιακή Βιβλιοθήκη ΤΕΕ, (Προσπελάστηκε στις 15 Νοεμβρίου 2020) Ζωγράφος, Ν. ’Έπιπλα από μέταλλο και γυαλί’, Αρχιτεκτονική, έτ. Δ, τεύχ. 24, 1960, σ. 62-65. Διαθέσιμο στο : Ψηφιακή Βιβλιοθήκη ΤΕΕ (Προσπελάστηκε στις 5 Δεκεμβρίου 2020). Κοσμετάτος, Σ.Μ. ’Έπιπλα στην εποχή μας’ , Αρχιτεκτονική, έτ. Η’, τεύχ. 43,1964, σ.94-97. Διαθέσιμο στο : Ψηφιακή Βιβλιοθήκη ΤΕΕ , (Προσπελάστηκε στις 10 Δεκεμβρίου 2020). Μολφέσης, Μ. ’Μερικές σκέψεις για τη σύγχρονη κατοικία’, Αρχιτεκτονική , έτ.10, τεύχ. 57, 1961, σ. 64-69. Διαθέσιμο στο : Ψηφιακή Βιβλιοθήκη ΤΕΕ (Προσπελάστηκε στις 15 Νοεμβρίου 2020) Μπασκόζος, Γ., ’ Η νέα αστική ηθική στο σαλόνι του Δαλιανίδη’, Το Βήμα, [Διαδικτυακή σελίδα] https://www.tovima.gr/2012/02/26/books-ideas/i-nea-astikiithiki-sto-saloni-toy-dalianidi/ , (Προσπελάστηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2020) Σταυρόπουλος, Δ. και Ο. Σταυρόπουλος, ’Ο Χώρος στον Ελληνικό Κινηματογράφο, Κοινωνικά αποτυπώματα από την ύπαιθρο στην πόλη’ 1950-1985 , Πτυχιακή Εργασία, Πανεπιστήμιο Αιγαίου Τμήμα Γεωγραφίας, Ιούνιος 2017 Σύρρου Ξ. ’Έπιπλα για βεράντες και κήπους’, Αρχιτεκτονική, έτ. Ε, τεύχ. 27, 1961, σ.61-63. Διαθέσιμο στο : Ψηφιακή Βιβλιοθήκη ΤΕΕ, (Προσπελάστηκε στις 20 Νοεμβρίου 2020) Σύρρου, Ξ. ’Η κουζίνα είναι ”η καρδία’ του σπιτιού’ , Αρχιτεκτονική, έτ. Γ’, τεύχ. 17, 1959, σ.54-57. Διαθέσιμο στο : Ψηφιακή Βιβλιοθήκη ΤΕΕ (Προσπελάστηκε στις 5 Δεκεμβρίου 2020).

57

ΣΤ.1. ΓΕΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Σύρρου, Ξ. ’Το σύγχρονο έπιπλο’, Αρχιτεκτονική, έτ. Ε’, τεύχ.26, 1961, σ. 77-80. Διαθέσιμο στο : Ψηφιακή Βιβλιοθήκη ΤΕΕ (Προσπελάστηκε στις 15 Νοεμβρίου 2020) Σύρρου, Ξ. ’Το σύγχρονο έπιπλο’, Αρχιτεκτονική, έτ.Δ., τεύχ. 24, 1960, σ. 66-70. Διαθέσιμο στο : Ψηφιακή Βιβλιοθήκη ΤΕΕ (Προσπελάστηκε στις 10 Νοεμβρίου 2020) Σύρρου, Ξ. ’Η διαρρύθμιση και η διακόσμηση του σύγχρονου σπιτιού' , Αρχιτεκτονική, έτ.Β, τεύχ. 8, 1958, σ. 103,131 . Διαθέσιμο στο : Ψηφιακή Βιβλιοθήκη ΤΕΕ, (Προσπελάστηκε στις 15 Νοεμβρίου 2020) Σύρρου, Ξ. ’Παράθυρα...Κουρτίνες’, Αρχιτεκτονική , έτ.Ε’, τεύχ. 30, 1961, σ. 71-78. Διαθέσιμο στο : Ψηφιακή Βιβλιοθήκη ΤΕΕ (Προσπελάστηκε στις 15 Νοεμβρίου 2020) ΤΑΙΝΙΕΣ » Αχ αυτή η γυναίκα μου, Γιώργος Σκλανεκάκης, Ελλάδα, Δαμασκηνός-Μιχαηλίδης, 1967, [Διαθέσιμη στο διαδίκτυο] » Γάμος αλά ελληνικά, σκην. Βασίλης Γεωργιάδης, Ελλάδα, Δαμασκηνός-Μιχαηλίδης, 1964, [Διαθέσιμη στο διαδίκτυο]. » Δεσποινίς Διευθυντής, σκην. Ντίνος Δημόπουλος, Ελλάδα, Φίνος Φιλμ, 1964, [Διαθέσιμη στο διαδίκτυο]. » Η θεία από το Σικάγο, σκην.Αλέκος Σακελλάριος, Ελλάδα, Φίνος Φιλμ, 1957, [Διαθέσιμη στο διαδίκτυο]. » Η παριζιάνα, σκην. Γιάννης Δαλιανίδης, Ελλάδα, Φϊνος Φίλμ, 1969, [Διαθέσιμη στο διαδίκτυο]. » Η σωφερίνα, σκην. Αλέκος Σακελλάριος, Ελλάδα, Δαμασκηνός - Μιχαηλίδης Αιγαίων Φιλμ G. Roussos & Co., 1964, [Διαθέσιμη στο διαδίκτυο]. » Θα σε κάνω Βασίλισσα, σκην. Αλέκος Σακελλάριος, Ελλάδα, Καραγιάννης-Καρατζόπουλος, 1964, [Διαθέσιμη στο διαδίκτυο]. » Ίλιγγος, σκην. Γιάννης Δαλιανίδης, Ελλάδα, Φίνος Φιλμ, 1963, [Διαθέσιμη στο διαδίκτυο]. » Μία Ιταλίδα από την Κυψέλη, σκην. Ντίνος Δημόπουλος, Ελλάδα, Φίνος Φιλμ, 1968, [Διαθέσιμη στο διαδίκτυο]. » Μία τρελλή τρελλή οικογένεια, σκην. Ντίνος Δημόπουλος, Ελλάδα, Φίνος Φιλμ, 1964, [Διαθέσιμη στο διαδίκτυο]. » Μικροί και Μεγάλοι εν Δράσει, σκην. Ορέστης Λάσκος, Ελλάδα, Αφοί Ρουσσόπουλοι, 1963, [Διαθέσιμη στο διαδίκτυο]. » Νόμος 4000, σκην. Γιάννης Δαλιανίδης, Ελλάδα, Finos Film, 1962, [Διαθέσιμη στο διαδίκτυο]. » Στουρνάρα 288, σκην. Ντίνος Δημόπουλος, Ελλάδα, Κλέαρχος Κονιτσιώτης, 1959, [Διαθέσιμη στο διαδίκτυο]. » Συνοικία το Όνειρο, σκην. Αλέκος Αλεξανδράκης, Ελλάδα, New Star, 1961, [Διαθέσιμη στο διαδίκτυο].

58

ΣΤ.2. ΠΗΓΕΣ ΕΙΚΟΝΩΝ εικ.1, Κινηματογραφική αφίσα της ταινίας “Η θεία από το Σικάγο”, παραγωγής Φίνος Φιλμ και σε σκηνοθεσία Αλέκου Σακελλάριου. εικ.2 Finos Film, Η θεία από το Σικάγο, 1957, [Διαδικτυακή εικόνα], http://finosfilm.com/gallery/movieGallery/29#/images/12 , [Διαδικτυακή εικόνα], (προσπελάστηκε στις 10 Νοεμβρίου 2020). εικ.3 Finos Film, Η θεία από το Σικάγο, 1957, [Διαδικτυακή εικόνα], http://finosfilm.com/gallery/movieGallery/29#/images/1 , (προσπελάστηκε στις 10 Νοεμβρίου 2020). εικ.4 Στιγμιότυπα από την ταινία "Η θεία από το Σικάγο", σκην.Αλέκος Σακελλάριος, Ελλάδα, Φίνος Φιλμ, 1957, [Διαθέσιμη στο διαδίκτυο] εικ.5 Finos Film, Η θεία από το Σικάγο, 1957, [Διαδικτυακή εικόνα], http://finosfilm.com/gallery/movieGallery/29#/images/1 , (προσπελάστηκε στις 10 Νοεμβρίου 2020). εικ. 6 Διαφήμιση στο περιοδικό Αρχιτεκτονική 1963, ετ. Ζ' εικ. 7, Κινηματογραφική αφίσα της ταινίας Η Σωφερίνα, παραγωγής G. Roussos & Co και σε σκηνοθεσία Αλέκου Σακελλάριου εικ. 8-10 στιγμιότυπο από την ταινία "Η σωφερίνα", σκην. Αλέκος Σακελλάριος, Ελλάδα, Δαμασκηνός - Μιχαηλίδης Αιγαίων Φιλμ G. Roussos & Co., 1964, [Διαθέσιμη στο διαδίκτυο]. εικ. 11, Διαφήμιση από το περιοδικο Αρχιτεκτονική 1960,ετ. Δ' εικ.12, Διαφήμιση από το περιοδικό Αρχιτεκτονική 1963, ετ. Ζ' εικ.13, Κινηματογραφική αφίσα της ταινίας “Δεσποινίς Διευθυντής”, παραγωγής Φίνος Φιλμ και σε σκηνοθεσία Ντίνου Δημόπουλου εικ.14 Finos Film, Δεσποινίς Διευθυντής , 1964, [Διαδικτυακή εικόνα], http://finosfilm.com/gallery/movieGallery/75#/images/16 (προσπελάστηκε 15 Νοεμβρίου 2020). εικ.15 Finos Film, Δεσποινίς Διευθυντής , 1964, [Διαδικτυακή εικόνα], http://finosfilm.com/gallery/movieGallery/75#/images/19, (προσπελάστηκε 15 Νοεμβρίου 2020). εικ.16 Finos Film, Δεσποινίς Διευθυντής , 1964, [Διαδικτυακή εικόνα],http://finosfilm.com/gallery/movieGallery/75#/images/10, (προσπελάστηκε 15 Νοεμβρίου 2020). εικ.17 Finos Film, Δεσποινίς Διευθυντής , 1964, [Διαδικτυακή εικόνα],http://finosfilm.com/gallery/movieGallery/75#/images/21, (προσπελάστηκε 15 Νοεμβρίου 2020). εικ.18,19 στιγμιότυπο από την ταινία "Δεσποινίς Διευθυντής", σκην. Ντίνος Δημόπουλος, Ελλάδα, Φίνος Φιλμ, 1964, [Διαθέσιμη στο διαδίκτυο]. εικ. 20 Διαφήμισεις στο περιοδικό Αρχιτεκτονική 1963,ετ. Ζ' εικ. 21 Επιπλα από μέταλλο και γυαλί / Νίκος Ζωγράφος,1960, ΠΗΓΗ: Αρχιτεκτονική , Νοέμ. - Δεκ. 1960 ; έτ. Δ’, τεύχ. 24 , σ. 62-65 εικ.22 Κινηματογραφική αφίσα της ταινίας “Μια τρελλή τρελλή οικογένεια”, παραγωγής Φίνος Φιλμ και σε σκηνοθεσία Ντίνου Δημόπουλου εικ.23 Finos Film, Μία Τρελλή Τρελλή Οικογένεια,1965, [Διαδικτυακή εικόνα],http://finosfilm.com/gallery/movieGallery/82#/images/7, (προσπελάστηκε 15 Νοεμβρίου 2020). εικ.24 Finos Film, Μία Τρελλή Τρελλή Οικογένεια,1965, [Διαδικτυακή εικόνα],http://finosfilm.com/gallery/movieGallery/82#/images/8, (προσπελάστηκε 15 Νοεμβρίου 2020).

59

ΣΤ.2. ΠΗΓΕΣ ΕΙΚΟΝΩΝ εικ.25 Finos Film, Μία Τρελλή Τρελλή Οικογένεια,1965, [Διαδικτυακή εικόνα],http://finosfilm.com/gallery/movieGallery/82#/images/6, (προσπελάστηκε 15 Νοεμβρίου 2020). εικ.26 Finos Film, Μία Τρελλή Τρελλή Οικογένεια,1965, [Διαδικτυακή εικόνα],http://finosfilm.com/gallery/movieGallery/82#/images/10, (προσπελάστηκε 15 Νοεμβρίου 2020). εικ.27 Στιγμιότυπα από την ταινία “Μια τρελλή τρελλή οικογένεια” σκην. Ντίνος Δημόπουλος, Ελλάδα, Φίνος Φιλμ, 1964, [Διαθέσιμη στο διαδίκτυο]. εικ. 28, Διαφήμιση από το περιοδικό Αρχιτεκτονική ΠΗΓΗ: Αρχιτεκτονική , Νοέμ. - Δεκ. 1960 ; έτ. Δ’ εικ.29, Τα νέα γραφεία της Σ.Η.Α. Μεταξά , 1965, ΠΗΓΗ:Αρχιτεκτονική , Ιαν. - Απρ. 1965;έτ. Η, τεύχ. 49-50 , σ. 114-115 εικ.30, Κινηματογραφική αφίσα της ταινίας “Mια Ιταλίδα από την Κυψέλη”, παραγωγής Φίνος Φιλμ και σε σκηνοθεσία Ντίνου Δημόπουλου εικ.30, Κινηματογραφική αφίσα της ταινίας “Μια Ιταλίδα από την Κυψέλη”, παραγωγής Φίνος Φιλμ και σε σκηνοθεσία Ντίνου Δημόπουλου εικ. 31 -35 Στιγμιότυπα από την ταινία “Mια Ιταλίδα από την Κυψέλη”, σκην. Ντίνος Δημόπουλος, Ελλάδα, Φίνος Φιλμ, 1968, [Διαθέσιμη στο διαδίκτυο]. εικ. 36, Επιπλα από μέταλλο και γυαλί / Νίκος Ζωγράφος,1960, ΠΗΓΗ:

Αρχιτεκτονική , Νοέμ. - Δεκ. 1960 ; έτ. Δ’, τεύχ. 24 , σ. 62-65

εικ.37, Κινηματογραφική αφίσα της ταινίας “Η Παριζάνα”, παραγωγής της Φίνος Φιλμ και σε σκηνοθεσία Γιάννη Δαλιανίδη εικ. 38-41 Στιγμιότυπα από την ταινία “Η Παριζιάνα”, σκην. Γιάννης Δαλιανίδης, Ελλάδα, Φϊνος Φίλμ, 1969, [Διαθέσιμη στο διαδίκτυο]. εικ. 42, Διαφήμιση από το περιοδικό Αρχιτεκτονική 1960, ετ. Δ' εικ.43 Κινηματογραφική αφίσα της ταινίας “Στουρνάρα 288”, παραγωγής Κλεάρχου Κονιτσιώτη και σε σκηνοθεσία Ντίνου Δημόπουλου εικ. 44-49 Στιγμιότυπα από την ταινία “Στουρνάρα 288”, σκην. Ντίνος Δημόπουλος, Ελλάδα, Κλέαρχος Κονιτσιώτης, 1959, [Διαθέσιμη στο διαδίκτυο]. εικ. 50 Το σύγχρονο έπιπλο / Xenia Syrrou,1960, ΠΗΓΗ:Αρχιτεκτονική , Νοέμ. - Δεκ. 1960 ; έτ. Δ’, τεύχ. 24 , σ. 66-70 εικ.51, Διαφημισεις από το περιοδικό Αρχιτεκτονική 1960, ετ. Δ' εικ.52, Κινηματογραφική αφίσα της ταινίας Ιλιγγος, παραγωγής Φίνος Φιλμ και σε σκηνοθεσία Γιαννη Δαλιανιδης εικ. 53 -57 Στιγμιότυπα από την ταινία “Ιλιγγος”, σκην. Γιάννης Δαλιανίδης, Ελλάδα, Φίνος Φιλμ, 1963, [Διαθέσιμη στο διαδίκτυο]. εικ. 58, διαφήμιση του ευματάβλητο διαχωριστικου οργάνψης του χώρου στο διαμέρισμα εικ.59 -64 Στιγμιότυπα από την ταινία “Ιλιγγος”, σκην. Γιάννης Δαλιανίδης, Ελλάδα, Φίνος Φιλμ, 1963, [Διαθέσιμη στο διαδίκτυο].

60

Οι εικόνες που παρατίθενται στα επόμενα κεφάλαια (Γ,Δ,Ε) συνιστούν είτε στιγμιότυπα ταινιών που βρίσκονται στην γενική βιβλιογραφία, είτε η πηγή τους αναφέρεται στη λεζάντα.

Στιγμιότυπο της ταινίας "Στουρνάρα 288"