-1-
cartoon : BEAR-BLUR!’ by : ดามันสกี ้
ความงามของละครใบ้
6
Milan Sladek : ศิลปิ นละครใบ้ อนั ดับ 1 แห่งประเทศเยอรมัน
8
Kita Kyoichi : นักแสดงละครใบ้ ชนแนวหน้ ั้ าของญี่ปนุ่
12
ไพฑูรย์ ไหลสกุล : นักแสดงละครใบ้ คนแรกของประเทศไทย
14
ศิลปะกับคุณค่าในชีวิตของมนุษย์ : ส.ศิวรั กษ์
18
Yani Kazuki : : ศิลปิ นผู้แสดงละครใบ้ มามากกว่า 20 ปี
20
HAO : ศิลปิ นผู้ศกึ ษาศิลปะละครใบ้ ด้วยตัวเอง
21
กลุม่ ลูกศิษย์คนหน้ าขาว
22
เมื่อโลกแห่งความเงียบทังสองมาบรรจบกั ้ น
26
ศิลปิ นในวงการบันเทิงกับละครใบ้
31
คนเบือ้ งหลัง อยากเล่า...
34
-5-
ความงามของศิลปะละครใบ้ เขียน : ไพฑูรย์ ไหลสกุล
ผมเคย เจอค�ำถาม “คุณสามารถแสดง สีต่างๆ ออกมาได้ ไหม เช่ น แดง เขียว เหลือง ฟ้ า ?” ณ ปัจจุบนั ผมได้ค�ำตอบ ความงามของ ละครใบ้ไม่มีสี ความงามของละครใบ้คือ พลังงานของมนุษย์ที่ เคลือ่ นไหวในจังหวะทีแ่ ตกต่างทัง้ รวดเร็ ว และเชื อ่ งช้า จนถึงหยุดนิ่ ง โดยปราศจากความรู้สึก ให้เกิ ดระรอกคลืน่ ของอารมณ์ กระตุน้ ความตืน่ ตัวพลังความคิ ด ผ่านการเคลื อ่ นไหวร่ างกายโดยปราศจากการเปล่ งเสียง ละครใบ้ไม่ตอ้ งท� ำท่าให้ดูแปลกประหลาดเวลาแสดง หรื อท่าท่าที หวังให้คนดู ตลกโดยไม่มีเหตุผล ละครใบ้คือศิ ลปะจัด ตัด แต่ง ต่อ เติ ม วิ ธีการเคลือ่ นไหวของ มนุษย์ เพือ่ เล่าเรื ่องราวที ่ ผูค้ นสนใจอยากรับรู้ และเรื ่องทีอ่ ยู่ภายในจิ ตใจ ในความ คิ ด หรื อเรื ่องไกลตัวถึงโลกอนาคต นีค้ ือความงามของละครใบ้ทีไ่ ร้ขอบเขตกฎเกณฑ์ เป็ นพลังงานแห่งการเคลื อ่ นไหวร่ างกายทีน่ �ำไปสู่โลกจิ ตนาการของผูช้ ม ละครใบ้ ต้องใช้พลังของการคิ ด ทัง้ คิ ดวิ เคราะห์ คิ ดสร้างสรรค์ และคิ ดอย่างเป็ นเหตุผล เกิ ดเป็ นความซับซ้อนในระบบคิ ด ต้องคิ ดในมุมทัง้ คนเล่น การน�ำเสนอเรื ่องราว ล�ำดับในการเล่าเรื ่อง มุมมองของภาพ คิ ดในฐานะผูก้ �ำกับ คิ ดในมุมมอง วิ ธีการรับรู้ของผูช้ ม คิ ดแทนผูช้ มเพือ่ ให้ผชู้ มคาดคิ ดไม่ถึงและเกิ ดความ สนุกในความช่างคิ ดของตัวผูช้ มเอง และนีค่ ือความงามอย่างมีชนั้ เชิ งทีป่ รากฏผ่านความเรี ยบง่าย โดยมีมนุษย์เพียงคนเดียว ยื นอยู่บนเวที และเคลื ่อนไหวด้วยอิ ริยาบถแห่ง ความรักในศิ ลปะ “ละครใบ้ ”
-6-
-7-
became not only game-changing for my future, but also confirmed my desire to become a pantomime, without mentioning of terrific positive reaction from press and audience. Beside my company work I also won many friends worldwide by my soloistic pantomimes, so that I could perform my production ‘The Present’ (1970, 1974)) on tours. Also my large-format ‘King Ubu ‘ (1984/1999), like my pantomimic transformation of the opera ‘Carmen’ (1983,2000), won the hearts of many spectators as a clown play; that belongs (the reconstruction of W.A. Mozarts ballet-pantomime) ‘ Pantalon and Columbine ‘ (2006) to my dearest children. In the combination of straight theater, masque and pantomime is my last production ‘ Milan Sladek Antigone ‘ (2015) has a very special importance for me. I accomplished my performance of antique Roman pantomime which been the biggest popularity more than three centuries. What was the reason you wanted to do „Children of Paradise“. My experiences mime instead of other types of perform- in visual arts helped me enormously, to ing art? find my own way, my own form of expression; even what affects the styliza At the age of 16 I started being tion of reality and the composition of my interested in the pantomime. At that time pieces. I visited the arts school in Bratislava (Slovakia) with the purpose of becoming ตอนที่ผมอายุ 16 ผมเริ่ มสนใจใน a visiual artist. Accidentally I run into the ละครใบ้ ในตอนนั น้ ผมได้ ไปเยี่ ย มชม great French Pierrot - Jean Gaspard โรงเรี ยนศิลปะใน Bratislava (Slovakia) Deburau- in the school library of artist’s ด้ วยความตังใจที ้ ่จะเป็ นจิตรกร โดยบังเอิญ biography. Although I had never seen ผมเจอพี เ ออโร่ ( นัก แสดงหน้ า ขาว) ชาว pantomimes on the stage until that time ฝรั่งเศส Jean Gaspard Deburau ในห้ อง and also no one knew who practised this สมุดของโรงเรี ยน /ประวัตนิ กั แสดง ถึงแม้ วา่ art; right away it was clear to me after ผมจะไม่เ คยดูล ะครใบ้ บ นเวที ม าก่ อ นแม้ reading that fascinating book, that I must กระทัง่ ถึงขณะนัน้ และก็ไม่มีใครรู้ ว่าใครที่ become a pantomime and want to de- แสดงศิลปะแขนงนี ้ ในตอนนัน้ มันชัดเจน vote myself only to this form of Art. A ส� ำ หรั บผมหลั ง จากได้ อ่ า นหนั ง สื อ ที่ decision have been strengthened when มหัศจรรย์เล่มนัน้ ว่าผมจะต้ องเป็ นนักละคร later I saw Jean Louis Barrault as a De- ใบและต้ องการจะทุม่ เทชีวติ เพือ่ ศิลปะแขนง burau in the movie of Marcel Carne -8-
นี ้ ผมตัดสินใจมุ่งมัน่ มากขึ ้นไปอีกหลังจาก ได้ ดู Jean Louis Barrault แสดงเป็ น Deburau ในหนังของ Marcel Carne เรื่ อง Children of Paradise ประสบการณ์จากทัศน ศิลป์ ช่วยผมได้ มากทีเดียวที่จะหาแนวทาง ของตัว เอง หรื อ รู ป แบบเฉพาะตัว ในการ แสดง แม้ กระทัง่ การส่งผลกระทบของความ ทันสมัยในสังคม และจุดยืนของชิ ้นงานผม Please tell us about the piece of work that you most proud of... It is really difficult to say which of my 50 productions I am especially proud of. First of all my full-length pantomimic comedy ‘The Bump’ (1960/1963) would be probably to be mentioned which I produced at the age of 22 in Prague ( Czeck Republic), and which
Tell us about the failure in your work.
ก็ตามผมเชื่อว่าศิลปะของผมยังคงแข็งแกร่ง แม้ จะปราศจากโรงละครที่มนั่ คง เพราะมัน ท้ าทายผมให้ หาหนทางใหม่ๆ หารู ปแบบ ใหม่ๆ สร้ างความแปลกใหม่ให้ กบั ผู้ชมรวม ถึงผมเองอยูเ่ สมอ
ly, even though some of my colleagues will not agree with it. In the English one, the concept ‘Pantomime’ stands for other forms and contents, and the concept ‘Mime’ describes pantomime in our sense. This became established.
What do you think what kind of stories To say it clearly: the pantomime for me mimes should tell? is and remains an author’s theater and We should not push ourselves pure acting art with which it’s been deinto steady patterns, otherwise what we cided to renounce the spoken word. produce will bore our spectators. The pantomimically told stories are deeply rooted in the character of solo mime actors, his philosophy, to his experienc- Do you think one day mime will disapes, visions, wishes and talents. We must pear entirely? not only accept this originality, quite Even though I do not know opposite it is even necessary and re- which forms of pantomime will be admitquested to maintain the variety of the ted and accepted in the future, I am very pantomime! convinced that emotional wealth and the เราไม่ควรจ�ำกัดรู ปแบบการแสดง big expressiveness of our bodies, on ของเรา เพราะมันอาจจะท�ำให้ ผ้ ชู มเบื่อ โดย which this art form established thousand ทัว่ ไปละครใบ้ จะเล่าเรื่องลึกซึ ้งผ่านนักแสดง years, will not disappear. Indeed, I look เพียงหนึ่งคน จิตใจของเขา ประสบการณ์ at it as our task to lead the pantomime ของเขา มุม มอง ความหวัง และความ out of the ghetto, sad to say in what today สามารถพิเศษ เราไม่ควรจะยอมรับเพียงแค่ it is situated in comparison to theater ต้ นแบบ สร้ างความแตกต่าง เพราะมันเป็ น and other genres of performing arts. สิ่ ง จ� ำ เป็ น และส่ง ผลต่อ ละครใบ้ ที่ ห ลาก ถึง แม้ ว่า ผมจะไม่ร้ ู ว่า ในอนาคต หลายในภาพรวม คนในสังคมจะยอมรับศิลปะละครใบ้ ในรู ป แบบไหน ผมอยากจะบอกว่าความมัง่ คัง่ ทาง อารมณ์และการแสดงออกผ่านทางร่างกาย ้ มาเป็ นพันๆ ปี แล้ ว เพราะฉะนันมั ้ นจะ What is difference between mime and นันมี ไม่มีทางหายไป ในขณะที่ผมคิดว่ามันเป็ น pantomime? ภารกิจของเราที่จะน�ำละครใบ้ ออกจากการ To my belief ‘pantomime’ is แปลกแยก ผมก็ร้ ู สึกเศร้ าที่จะต้ องบอกว่า generic term for the nonverbal mode of สถานการณ์ ใ นปั จ จุบัน นี ม้ ัน มี ก ารเปรี ย บ expression; mime (what you always may เทียบและแข่งขันระหว่างละครใบ้ กบั ละคร understand among them also) is one of รูปแบบต่างๆ หรื อการแสดงชนิดอื่นๆ the possibilities.
Who does no mistakes? Sometimes mistakes point out the right way. Friends often say me, it was a mistake to build and run a firm theater because I made difficult to myself the way to the world career. However I believe my art would stagnated without steady theater which challenges me over and over again to search new ways, to find new forms, to surprise my spectators - and myself. I doubt that Etiene Decroux, as he stated, created a new theater genre. Abso มีใครบ้ างไม่เคยผิดพลาด? บาง lutely he discovered an interesting facet ครัง้ ความผิดพลาดก็ชี ้หนทางทีถ่ กู ต้ องให้ กบั for himself, and however in my strong เรานะ เพื่อนๆ มักพูดกับผมว่า มันเป็ นความ confidence, he and his supporters led ผิดพลาดที่สร้ างและท�ำ firm theater เพราะ the pantomime into a dead-end with มันท�ำให้ ผมล�ำบากในอาชีพการงาน อย่างไร “corporeal mime“. I say this conscious-9-
How does your government of your country support Arts and Pantomime? It is not easy to answer this question. On the one hand it depends on what we offer to the society, on the
other hand whether we meet a powerful person who appreciates our work and ready to support us. In former Czechoslovakia my group was always been supported by government; in Germany I often tried myself to provide money for my projects.
books we would not be who we are. Above all, the art of the pantomime as I understand has deeply rooted in the human identity and its form of expression.
again when to that it tended to become too literary. In the history of the legitimate theater are found - also and maybe just in the avant-garde - countless examples for that.
ศิลปะเป็ นความต้ องการพืน้ ฐาน ของมนุษย์ หากไม่มโี รงละคร เพลง ภาพวาด หรือหนังสือ พวกเราคงไม่เป็ นดัง่ เช่นปั จจุบนั นี ้ เหนือสิ่งอื่นใดศิลปะอย่างละครใบ้ ที่ผม เข้ า ใจมัน อย่ า งลึก ซึง้ มัน อยู่ใ นความเป็ น ปั จเจกในผู้คน และสร้ างสรรค์การแสดงออก
This tells you, why I will devote myself furthermore to the pantomime with a big joy; Only physical inability, a lack of imagination, disinterest of the spectators to my art and of course my age will pull me to a closing line.
มันไม่ง่ายเลยที่จะตอบค�ำถามนี ้ ในด้ านหนึ่งมันขึน้ อยู่กับเราท�ำอะไรให้ กับ สังคมบ้ าง อีกด้ านหนึง่ เราอาจจะพบบุคคล ที่ ท รงอ� ำ นาจซึ่ ง ชื่ น ชอบงานของเราและ พร้ อมที่สนับสนุนพวกเรา เมื่อก่อน กลุม่ ของ ผม Czechoslovakia ได้ รับการสนับสนุน จากรั ฐ บาลสม�่ ำ เสมอ ในเยอรมั น ผม Is there any reason that you will keep พยายามที่จะหาเงินเพื่อให้ ท�ำงานต่างๆ ต่อ doing mime? ไปได้ Pantomime is my life philoso phy: When a mime performer is successful To look at own environment, at in his art? its people and itself over and over again For me it’s been and goes for once more and with never drying up about 56 years, to respect and never curiosity, and artistically reflective to ever underestimate my audience for bring a timeless work into being is capwhom I create my productions. I look at tivating and wonderful at the same time. the spectator as a partner in creative In this natural and often intuitive process and I try to win them as an equal way our ancestors already reached to a cooperator during the performances. It knowledge and perception that some was and is till this day my wish to make capably informed and passed on its my understanding of the world, my vi- people nonverbally. This archetypal sions and philosophy accessible to the ability of exchange became a birthplace audience. of the human civilization, and with it ส�ำหรับผมที่มีละครใบ้ อยู่ในชีวิต among the rest, also to the decisive มาประมาณ 56 ปี แล้ ว ผมให้ ความส�ำคัญกับ foundation for religions, philosophy, การให้ ความเคารพและไม่ดถู กู คนดู ผมมอง medicine and obviously the art. The ผู้ชมว่าเป็ นส่วนหนึ่งในการสร้ างสรรค์ ผล concentration on the capabilities of exงานของผม ในระหว่างการแสดงผมพยายาม pression of human body influenced not ทีจ่ ะเอาชนะใจพวกเขาในฐานะทีเ่ รามีความ only the development of theater and art, เสมอภาคกัน มันเป็ นเช่นนี ้มาตลอด และผม but laid by its narrative character also หวัง ว่า ผมจะสามารถสื่ อ สารความเข้ าใจ the base for big cultures, as for example เกี่ยวกับโลก มุมมอง จิตใจ ให้ เข้ าถึงผู้ชมได้ of Indian, Javanese, Balinese, Chinese or Japanese ones, but of course your traditional Thai theater. Yes, up to today the meditation on the strength of the body language Art is a basic need of a person. also saves the theater over and over Without theater, music, pictures and Why people should see mime?
- 10 -
มีใครบ้ าง ไม่ เคยผิดพลาด? บางครั้ งความผิด พลาดก็ช้ีหนทาง ทีถ่ ูกต้ อง ให้ กับเรานะ
ผู้เล่นละครใบ้ คอื ผู้เชี่ยวชาญด้ านภาษากาย เพราะศิลปะละครใบ้ ทีส่ บื ทอดต่อกันมานัน้ มีรูปแบบการแสดงทีไ่ ร้ สยี งพูด ไร้ ถ้อยค�ำหรือภาษา หาก แต่ใช้ แค่ร่างกาย การแสดงกิริยาท่าทาง การแสดงสีหน้ า และฉากไม่กี่ฉาก เท่านัน้ เพื่อบอกเล่าเรื่ องราว ไม่ว่าจะเป็ นเรื่ องราวยิ่งใหญ่หรื อเรื่ องราวเล็กๆ และในบางครัง้ ละครใบ้ กส็ ามารถถึงกับบอกเล่าเรื่ องราวซึง่ ภาษาสือ่ ออกมาไม่ ได้ รูปแบบการแสดงออกด้ วยท่าทางในละครใบ้ เองนันก็ ้ สดุ แสนจะหลากหลาย ตังแต่ ้ อาการโง่เซ่อเด๋อด๋า ไปจนถึงเสียดสีประชดล้ อเลียน ส่วนอารมณ์ความ รู้สกึ ที่โลดแล่นออกมานันก็ ้ มีหลายระดับ ทังจากสุ ้ ขสุดๆ จนกลายเป็ นโศกเศร้ า ซึง่ มักซ่อนอยูใ่ นลีลาของการหันหลังให้ หรื อสังเกตได้ จากสีหน้ าทีแ่ สดงออกมา หรื อกระทัง่ อาการย่นหน้ าผากเลิกคิ ้วขึ ้นสูง แม้ เพียงแวบเดียวเท่านัน้
Mime artists are body language experts. The art form of mime is rich in tradition and makes words redundant. Mime artists can tell long and short stories with a mere gesture, facial expression or body movement, using only a minimum of props. And sometimes they penetrate areas which language fails to reach. The spectrum of performance is broad, ranging from the intentionally trivial to the seriously critical; the emotional scale varies between cheerfulness and sadness, often conveyed in a simple turn, grimace or raising of an eyebrow. When Thai mime artist Paitoon Laisakul came to the Goethe-Institut to propose the joint organization of a mime festival , we didn’t need convincing. In our imagination, we already had a clear picture. But Paitoon did, in fact, bring along convincing arguments. He wanted the Festival to make the art of mime better known in Thailand. He sees mime as an art form which, being non-verbal, is able to touch people, making them reflect on their life and their role in society and think about social issues and contexts in general. Through his art, Paitoon seeks to remind us that there is more to life than the cycle of production and consumption. Paitoon’s concepts strongly reveal the influence of his teacher, the world famous Milan Sladek, who has received numerous awards for his work in the field of mime. In 1980, Paitoon was a student of Sladek’s in Cologne.
cepted our invitation to come to Thailand. We would like to welcome an extraordinary mime artist, director, author, teacher, mask maker, theatre director, draughtsman and painter - in one single person. We sincerely hope that the Konrak Mime Festival 2016 is able to claim more attention and visibility for the art of mime in Thailand and provide a platform for international artistic exchange in this field. We wish all guests and participants attending the performances and participating in the accompanying programme and workshops, lots of fun, inspiration and an intensive and stimulating exchange of ideas. Our thanks go to all our partners who have contributed to this fruitful cooperation. Dr. Marla Stukenberg Goethe-Institut Thailand
We are delighted and very honoured that Milan Sladek has ac-
- 11 -
เมื่อครัง้ ที่คณ ุ ไพฑูรย์ ไหลสกุล ศิลปิ นนักแสดงละครใบ้ ชาวไทย เข้ ามาพบเราที่สถาบันเกอเธ่ เพื่อชักชวนเราให้ ร่วมมือกันจัดเทศกาลละครใบ้ นัน้ เขาไม่ต้องชักแม่น� ้ำทังห้ ้ ามาพูดหว่านล้ อมเราเลย เพราะเราจินตนาการเห็น ภาพโครงการทีน่ า่ ตืน่ ตาตืน่ ใจปรากฏอยูต่ อ่ หน้ าเราแล้ ว เท่านันยั ้ งไม่พอ ไพฑูรย์ ยังได้ เสนอแง่มมุ ที่นา่ สนใจอีกว่า จุดประสงค์ในการก่อตังเทศกาลคนรั ้ กละคร ใบ้ ก็คือ เขาต้ องการจะเผยแพร่ละครใบ้ ให้ เป็ นที่ร้ ูจกั ในประเทศไทย ตัวเขาเอง เห็นว่าละครใบ้ มีรูปแบบการแสดงที่ไม่ต้องใช้ คำ� พูดแต่เข้ าถึงหัวใจของผู้ชมได้ อย่างเห็นผลรวดเร็ว ซึง่ ถือเป็ นสือ่ ที่ดใี นการกระตุ้นเร้ าให้ ผ้ คู นได้ เกิดการฉุกคิด เพื่อค้ นหาความหมายในชีวิตของตน รวมทังบทบาทของตนที ้ ่มีต่อสังคมซึ่ง หมายรวมไปถึงบริ บทสังคมก็วา่ ได้ ไพฑูรย์ต้องการสือ่ ความคิดผ่านศิลปะการ แสดงละครใบ้ ให้ คนในสังคมได้ เห็นว่าชีวติ มีความหมายมากกว่าการตกอยูใ่ น วังวนของการผลิตและบริ โภค เจตนารมณ์อนั ยิ่งใหญ่ของไพฑูรย์นี่เองที่ท�ำให้ เราร� ำลึกได้ วา่ ไพฑูรย์นนเป็ ั ้ นลูกศิษย์ลกู หาของ มิลาน สลาเด็ก ศิลปิ นนักแสดง ละครใบ้ ผ้ ูพิ ชิ ต รางวัล มามากมายจนมี ชื่ อ เสี ย งไปทั่ว โลก โดยเมื่ อ ปี พ .ศ. 2533ไพฑูรย์ได้ เดินทางไปศึกษาดูงานละครใบ้ ท่ีเมืองโคโลญน์ เยอรมนี และ ในเทศกาลฯปี นี ้ สถาบันเกอเธ่ ประเทศไทย รู้สกึ เป็ นเกียรติอย่างยิ่งที่ มิ ลาน สลาเด็ก ได้ ตอบรับค�ำเชิญของเราและตกลงเดินทางมาแสดงละครใบ้ ที่ ประเทศไทย เราขอแสดงความยินดีต้อนรับชายผู้มากพรสวรรค์คนนี ้ ทังใน ้ บทบาทของศิลปิ นนักแสดงละครใบ้ ผ้ โู ดดเด่น ผู้ก�ำกับการแสดงและนักเขียน ครูสอนละคร ศิลปิ นท�ำหน้ ากาก ผู้ก�ำกับละครเวที นักวาดเขียนและจิตรกร เราหวังว่าเทศกาลคนรักละครใบ้ ปี 2559 จะบรรลุผลสัมฤทธิ์ใน การคิดค้ นวิธีการน�ำเสนอรูปแบบการแสดงแนวใหม่ที่เป็ นเอกลักษณ์เฉพาะตัว ให้ กบั ศิลปะละครใบ้ ในประเทศไทย อีกทังในการมี ้ บทบาทเป็ นเวทีแลกเปลีย่ น ให้ กบั ศิลปะละครใบ้ นานาชาติ เราหวังว่าผู้เข้ าชม และผู้เข้ าร่วมการแสดงใน เทศกาล รวมทังผู ้ ้ เข้ าร่วมกิจกรรมเสริ มเทศกาล เช่น เวิร์คช็อป จะได้ รับความ สนุกสนาน ข้ อเสนอแนะที่นา่ สนใจ และได้ แลกเปลีย่ นทัศนะและประสบการณ์ กันอย่างเต็มที่ พร้ อมกันนี ้ เราขอขอบคุณทุกท่านที่ให้ การสนับสนุนโครงการเป็ น อย่างดีจนสามารถท�ำกิจกรรมได้ บรรลุเป้าหมาย ดร. มาร์ ลา ชตูเคินแบร์ ก ผู้อำ� นวยการ สถาบันเกอเธ่ ประเทศไทย
What was the reason why you wanted to do mime instead of other type of performing art ?
I was using only chopsticks in a mime during the meal
Mime is artistic perfomance which only requires your body, and still can communicate universaly without using words.
ในละครใบ้ เวลากินอาหารผมใช้ แต่ตะเกียบ แต่มนั ไม่ใช่ วัฒนธรรมของคนยุโรป
which is not so customary in Europe
Once I had to perfom with a cold, and was cough ละครใบเป็ นศิลปะการแสดงซึง่ ใช้ เพียงแค่ร่างกายแต่สามารถ ing during the mime. สื่อสารเป็ นสากลโดยไม่ต้องการถ้ อยค�ำใดๆ Please tell us about the piece of work that you most proud of.
Baby และ Magician
แสดง
ครัง้ หนึง่ ผมต้ องแสดงในขณะที่เป็ นหวัด และผมไอตอนก�ำลัง
What kind of stories that you think mime should do?
Joy of human love, sorrow, power to live, appeal to justice, and many other stories even ordinary daily life can be performed.Audience will enjoy and have to imagine watch When you take a shower, ing a sole body perform withyou take your clothes off but because I was on the out voice and stage sets. There is no other performstage, I took a shower with my clothes on. ing art of this kind. Mime has story, but most importantly it al เวลาอาบน� ้ำเราถอดเสื ้อผ้ าออก แต่เพราะว่าผมอยูบ่ นเวที ผม lows you to experience and test your imagination. Therefore, any story can be mimed. เลยอาบน� ้ำทังที ้ ่ยงั ใส่เสื ้อ Tell us about the failure in your work.
. ความรื่ นเริ ง ความรักของมนุษย์ ความเศร้ า ก�ำลังใจในการมีชีวิตอยู่ การเรี ยก ร้ องความยุตธิ รรม และเรื่ องอื่นๆ แม้ กระทัง่ เรื่ องในชีวิตประจ�ำวันก็น�ำมาแสดงได้ ผู้ชม จะสนุกและต้ องใช้ จินตนาการในการดูการ แสดงที่ใช้ แค่ร่างกายโดยปราศจากเสียงและ ฉากของเวที ไม่มีการแสดงอื่นที่เป็ นลักษณะ แบบนี ้ ละครใบ้ มีเนื ้อเรื่ อง แต่ที่ส�ำคัญที่สดุ มันท�ำให้ คณ ุ มีประสบการณ์ที่จะได้ เปิ ด จินตนาการของตัวเอง อย่างไรก็ดี เรื่ องอะไร ก็น�ำมาเล่นละครใบ้ ได้ What is different between mime and pantomime? Mime emphasizes on bodily expression, which is very artistic and imaginative thinking. In a way similar to art theater including drawing essence and dancing representation. Pantomime can be categorized as more vaudeville manner, entertaining stage art similar to popular theater play. Mime ให้ ความส�ำคัญกับการใช้ ร่างกาย ซึง่ เป็ นการคิดแบบศิลปิ นที่เน้ น จินตนาการ หรื อคล้ ายๆ กับ ศิลปะโรงละคร จ�ำพวกวาดรูปหรื อการเต้ น Pantomime จัด อยูใ่ นจ�ำพวกละครเรื่ องสัน้ เบ็ดเตล็ด เสียดสี แสดงสลับฉาก มีความร่วมสมัยมากกว่า Do you think one day mime will disappear entirely? As long as human live, mime will not last. Curiosity for creation from nothing will never disappear at any time era. ตราบใดที่ยงั มีมนุษย์ ก็จะยังคงมี ละครใบ้ ประสบการณ์จากการสร้ างสรรค์ จากสิง่ ที่ไม่มีอยูจ่ ริ งจะไม่มีวนั จางหายไป How is your government of your country do to support arts and mime ?
- 12 -
ผมอยากจะบอกว่าแทบจะไม่มี
As a mime performer, what is successful? When your mime technique and expression of message you want to send both are established. เมื่อเทคนิคในการแสดงของคุณ และสิง่ ที่คณ ุ ต้ องการสื่อสารสามารถส่งสารที่ คุณต้ องการบอกออกไปได้ ส�ำเร็จ Why people should see mime? It allows you to see the unseen and what doesn’t really exist. มันท�ำให้ คณ ุ ได้ เห็นในสิง่ ที่ไม่เคย เห็นและไม่ได้ มีอยูจ่ ริ ง (สิง่ ที่ไม่อาจมองเห็น ได้ ด้วยตา) Is there any reason that you will quit doing mime? I am 65. Have experienced sickness and financial difficulties but with the support of caring people and cheer, I have been able to continue as mime artist. Mime is such a wonderful performing art, and it is a great joy for me to pursue and promote interest for various and possibly next generation performer. Therefore, I would never retire from mime. ผมอายุ 65 เคยเจ็บป่ วยและมี ความยากล�ำบากทางการเงิน แต่ด้วยการ สนับสนุนจากคนที่หว่ งใยและก�ำลังใจจาก พวกเขา ท�ำให้ ผมสามารถไปต่อได้ ในฐานะ ศิลปิ นละครใบ้ ละครใบ้ เป็ นศิลปะการแสดงที่ มหัศจรรย์ และมันเป็ นสิง่ ที่มีคา่ ส�ำหรับผมใน การชักชวนและโปรโมทละครใบ้ ให้ กบั นัก แสดงรุ่นถัดๆ ไป เท่าที่จะท�ำได้ นัน่ ล่ะ ผม ไม่มีทางจะหยุดเล่นละครใบ้ หรอก
I would say, almost none. - 13 -
เจแปนฟาวน์ เ ดชั่ น ได้ ก่ อ ตั ง้ ขึ น้ ที่ กรุ ง เทพฯ เพื่ อ ด� ำ เนิ น งานแลกเปลี่ ย นทาง วัฒนธรรมระหว่างประเทศญี่ปนุ่ และประเทศไทย อย่างเต็มรูปแบบและสร้ างเครือข่ายความสัมพันธ์ กับ องค์ ก รต่า งๆ และบุค คลต่า งๆ ที่ มี บ ทบาท เกี่ยวข้ องกับศิลปวัฒนธรรม ในประเทศไทยตังแต่ ้ ปี พ.ศ. 2517 ภายใต้ ชื่อ The Japan Cultural Center, Bangkok หรื อ The Japan Foundation, Bangkok ดังที่หลายท่านได้ ร้ ู จกั กันแต่หลังจาก เดือนเมษายน 2547 เป็ นต้ นไป องค์กรของเราได้ เปลี่ยนแปลงชื่อให้ คงเหลือแต่ เจแปนฟาวน์เดชัน่ เท่ า นัน้ รวมไปถึ ง การเปลี่ ย นแปลงสัญ ลัก ษณ์ ประจ�ำองค์กรด้ วย เจแปนฟาวน์เดชัน่ มีความปรารถนาที่ จะเป็ นแรงผลักดันให้ เกิดการแลกเปลี่ยนระหว่าง ประเทศต่างๆ โดยเริ่ มต้ นด้ วยการ เผยแพร่คณ ุ ค่า และเสน่ห์แห่งศิลปะและวัฒนธรรมของประเทศ ญี่ ปนให้ ุ่ แก่นานาอารยประเทศรวมไปถึงการส่ง เสริ มความ เข้ าใจอันดีซงึ่ กันและกันระหว่างเพื่อน มนุษย์บนโลกใบนี ้ ความอ่อนโยนและงดงามของลายเส้ น ของสัญลักษณ์ที่เป็ นตัวแทนของความเป็ นอิสระ เป็ นเสมือนการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ ้น อยู่ตลอด เวลา ซึง่ มีความจ�ำเป็ นส�ำหรับความเข้ าใจซึง่ กัน และกันและการสร้ างสรรค์อย่างมีสติปัญญาที่อยู่ เหนือพรมแดน และความแตกต่างทางวัฒนธรรม ข้อมูล: http://www.jfbkk.or.th/
คุณคิดว่ าสักวันหนึ่งละครใบ้ จะหายไปจากโลกใบนีไ้ หม ถ้ าละครใบ้ หาย ศิลปะอย่างอื่นก็หายนะ เพราะมนุษย์เป็ นผู้สร้ างศิลปะ สังเกตดูวา่ เราเรายังคงพูดถึงศิลปะเก่าๆ เพราะเราภูมใิ จ เราภูมใิ จเราจึงพูดถึง เพียง แต่วา่ มันจะขึ ้นๆ ลงๆ เพราะในสังคมมีความต้ องการที่หลากหลายขึ ้น และมีอะไร ที่มนุษย์คดิ ว่ามันชดเชยศิลปะได้ ที่สดุ แล้ วมนุษย์ขาดศิลปะไม่ได้ ไม่มีจะกิน คือมีงานเล่นนะ แต่มีเงินน้ อย ไปเล่นฟรี บ้าง ไปขอเขา เล่นบ้ าง ท�ำทุกอย่างเพื่อให้ ตวั เองได้ เล่นละครใบ้
เหตุผลที่ทำ� ให้ เล่ นละครใบ้ ในขณะที่มีศลิ ปะแขนงอื่น ด้ วยความเด็กต่างจังหวัด ไม่ร้ ูเรื่ องเกี่ยวกับศิลปะเลย รู้ แต่วา่ มีเพลง มีหนัง อยากเป็ นนักแสดง จนวันหนึง่ อายุ 17 ปี ได้ มาดูละครใบ้ จากครูชา่ งที่เชียงใหม่ แล้ วเราก็ร้ ูสกึ เลยว่า “รู้ละว่า เราจะท� ำอะไร อันนี ้แหละคื อสิ่ งที ่เราตามหาอยู่” หลังจากนันก็ ้ ขวนขวายเรี ยนละครใบ้ ไม่ได้ คิดเรื่ องอื่นเลย มันท�ำให้ เราทึ่งใน ความเป็ นมนุษย์
ละครใบ้ ควรเล่ าเรื่ องอะไร งานศิลปะต้ องมีสาระ ชีวติ เราทุกอย่างทีท่ ำ� ไม่คอ่ ยมีสาระ เช่น กิน นอน เที่ยว ศิลปะมันมีคนดู มันต้ องมีสว่ นเชื่อมกับคนดูให้ อยูด่ ้ วยกัน พัฒนาไปด้ วยกัน สนุก ไม่เบื่อหน่าย ฉะนันคิ ้ ดว่าสาระ มันสามารถสื่อสารกับคนอื่นได้ ให้ เกิดการตังค� ้ ำถาม คิดต่อยอด จะเป็ นเรื่ องอะไรก็ได้ โดยในเรื่ องมีวิธีการแก้ ปัญหาของตัวละคร และวิธีการแก้ ปัญหานี่แหละคือสาระ
ผลงานที่ภาคภูมใิ จมากที่สุด ชอบรัฐวิสาหกิจ เป็ นงานทีเ่ ล่นคนเดียว เล่นเรื่องเกี่ยวกับ การสะท้ อนปั ญหารัฐวิสาหกิจในยุคนัน้ ประมาณปี พ.ศ.2530 เล่น ไป 30 รอบ เช่น เรื่ องเกี่ยวกับน� ้ำ รถเมล์ โทรศัพท์ มีฉากจบเป็ น ฉากฝนตกที่ให้ คนดูร่วมเล่นด้ วย คนดูก็ร้องเสียงกบด้ วยกันทังโรง ้ ละครเลย จบสวยมาก เราก็มคี วามสุขท่ามกลางสายฝน แล้ วก็ตอน ไปเล่นประกอบเพลงรักปอนปอนที่ธรรมศาสตร์ รังสิตรุ่นแรก งาน รับเพื่อนใหม่ พอเล่นจบเพลงปั๊ บ เด็กๆ ก็บอกว่า “ขออีกๆๆๆ” เรา เลยประทับใจ
คุณคิดว่ า Mime แตกต่ าง Pantomime อย่ างไร ด้ วยส่วนตัวไม่ร้ ูวา่ ต่างกันอย่างไร เพราะทฤษฎีทอี่ า่ นจาก หนังสือแต่ละเล่มก็ไม่เหมือนกัน แต่ร้ ูวา่ ถ้ าเราเป็ นนักแสดงแล้ วเล่น ละครใบ้ ถ้ าเราจะเรี ยกเป็ นภาษาอังกฤษเราจะเรี ยกว่าอะไร ใน ฐานะนักแสดงเราจะเป็ นตัวก�ำหนด Mime ในความคิดของเราคือ เป็ นการเล่นแบบไม่มอี ปุ กรณ์ และเสื ้อผ้ าไม่คอ่ ยเจาะจงว่าเป็ นใคร ผิดกับ Pantomime ที่มีอปุ กรณ์เยอะขึ ้น สร้ างคาแรคเตอร์ ตวั ละคร ให้ คนดูร้ ูวา่ เป็ นใคร
ความล้ มเหลวในการท�ำงาน
เป็ นปั ญหาทัว่ ๆ ไป เช่น เราเล่นละครใบ้ ชว่ งแรกๆ แล้ ว
รั ฐบาลในประเทศสนับสนุนละครใบ้ อย่ างไรบ้ าง เขาไม่มีกรอบอะไรเลยเกี่ยวกับละครใบ้ เขายังไม่ร้ ูเลยว่าไอที่เราเล่นมัน คืออะไร โดยนโยบายของรัฐมันไม่มีเกี่ยวข้ องโดยตรงกับเรื่ องศิลปะอยูแ่ ล้ ว รัฐของ เราไม่มีแนวคิดในการสร้ างหรื อปูพื ้นฐานศิลปะให้ คน อาจมีการส่งเสริ มอยูบ่ ้ างแต่ ก็ยงั ไม่เพียงพอ ดูงา่ ยๆ ในหลักสูตรการเรี ยนการสอนไม่มีการพูดถึงละครใบ้ เลย อยากให้ รัฐบาลก�ำหนดกรอบให้ ศลิ ปะ แต่กำ� หนดด้ วยความหลากหลาย ไม่ใช่กรอบ ที่ตายตัว ความส�ำเร็จของการเป็ นนักละครใบ้ สำ� หรั บคุณคืออะไร ความส�ำเร็ จอยูต่ รงการสอน ท�ำอย่างไรก็ได้ ให้ คนอื่นส�ำเร็ จมากกว่าเรา นัน่ คือความส�ำเร็จของเรา พอสอนแล้ วมีคนเล่นได้ เรามีความสุขโดยไม่ต้องไปบอก ใคร แล้ วเขาจะไปหาความรู้ ที่อื่นเพื่อพัฒนาตัวเอง ก็เป็ นสิ่งที่เรายินดี ให้ เขาไป เติบโตในแนวทางของเขาเอง เพราะศิลปะเป็ นเรื่ องของรสนิยม ส่วนความส�ำเร็ จ ในการเล่น คือ บรรยากาศการแสดงจริ งมันเดินไปตามที่เราวางเอาไว้ รวมไปถึง เสียงสะท้ อนจากคนดู ว่าเขาคิดในมุมของเขาอย่างไรบ้ าง คนที่ชดั อย่างไรก็ส�ำเร็จ ท�ำไมคนเราควรดูละครใบ้ ละครใบ้ สามารถท�ำให้ คนฉุกคิดอะไรได้ บางอย่าง ถ้ าเราดูไม่ร้ ูเรื่ อง เราก็ จะตังค� ้ ำถามกับตัวเองว่าเราดูไม่ร้ ูเรื่ องเพราะอะไร มันเป็ นศิลปะที่ท�ำให้ คนฉลาด คนดูก็จะคิดจินตนาการไปได้ เรื่ อยๆ ละครใบ้ ดเู หมือนมีแต่จริ งๆ แล้ วมันไม่มีซงึ่ จริ งๆ แล้ วมันมี คือ “ในความมีมนั ไม่มี ในความไม่มีมนั มี” ละครใบ้ เป็ นความเงียบ ที่มีเสียง เป็ นเสียงที่ไม่มีมลพิษ จะมีเหตุผลอะไรไหมที่ทำ� ให้ คุณหยุดเล่ นละครใบ้ ตายมัง้ (หัวเราะ) ตอนนี ้มันไม่มีเหตุผลที่จะต้ องเลิก มีแต่เหตุผลที่ท�ำ อย่างไรให้ เล่นได้ ดีมากกว่า แต่มนั มีสภาวะของร่ายกายเรา หากเรารู้วา่ เราเล่นไม่ ได้ เราก็ให้ คนอื่นเล่นได้ โดยเราเล่าให้ เขาฟั ง สอนให้ เขาเล่น หรื อเขียนหนังสือให้ เขาอ่าน แต่สดุ ท้ ายมันก็เกี่ยวกับละครใบ้ อยูด่ ี เปลี่ยนวิธีสื่อสารตามสภาพของเรา เพราะเราต้ องการให้ สงิ่ นี ้เดินไปข้ างหน้ า โดยเงื่อนไขที่มี เราก็จะหาวิธี
ละครใบ้ เป็ นความเงียบทีม่ ีเสียง เป็ นเสียงทีไ่ ม่ มีมลพิษ - 14 -
- 15 -
สถาบันคนหน้ าขาวก่อตังขึ ้ ้นโดยนาย ไพฑูรย์ ไหลสกุล เมื่อปี พ.ศ.2547 โดยจัดให้ มี การฝึ กอบรมละครใบ้ แก่บคุ คลที่สนใจทัว่ ไป มี นั ก เรี ยนที่ ผ่ า นการอบรมแล้ ว พัฒนาเป็ นนักแสดงละครใบ้ ทเี่ ป็ นทีร่ ้ ูจกั ในระดับ ประเทศและในต่างประเทศ เช่น Babymime, Yano Mime (ยาโนะ คาซุกิ เป็ นชาวญี่ ปน), ุ่ MUTE ซึง่ เข้ ารอบรองชนะเลิศรายการ Thailand Got Talent ปี 2555 และยังเดินสายแสดงทัว่ ยุโรปและเอเชีย โดยนายไพฑูรย์ หรือทีใ่ ครๆ ต่างเรียก ว่า “ครูอนั๋ ” นันมี ้ ผลงานมากมายทังในฐานะนั ้ ก แสดงและผู้ก�ำกับ ในฐานะนักแสดงเขาเคยเล่น เรื่ อง กามาละใบ้ , รัด-สา-หะ-กิจ, เปลีย่ นหน้ าไม่ เปลี่ยนใจ เป็ นต้ น ส่วนในฐานะผู้ก�ำกับละครใบ้ เขาได้ ฝากผลงานไว้ กบั เรื่ อง แอปเปิ ล้ เชอรี่ แอน, Soulmate Dinner Nightmare, อารมณ์มนุษย์ ผู้ชาย, พระจันทร์ สีส้มอมชมพู เป็ นต้ น นอกจากนี ค้ รู อั๋น ยัง ได้ ท� ำ งานเพื่ อ สังคม โดยมีละครใบ้ เป็ นสื่ออีกด้ วย ยกตัวอย่าง เช่น สอนละครใบ้ ให้ กบั เด็กหูหนวก, เป็ นผู้จดั งาน “ร้ อยปี มายากลไทย” ร่ วมกั บ ห้ าง ซีคอนสแควร์ ศรี นคริ นทร์ นับได้ วา่ กลุม่ คนหน้ าขาวผลิตศิลปิ น นักแสดงละครใบ้ ทมี่ คี ณ ุ ภาพมาตลอดสิบปี และ ได้ สร้ างสรรค์ผลงานในสิง่ ที่ชอบ หลงใหล ซึง่ ก่อ ให้ เกิดสิง่ ดีงามต่อสังคมไทย
- 16 -
- 17 -
เมายาบ้ า ยาเมา โฆษณาชวนเชื่อก็เหมือน กั น แม้ กระทั่ ง เชื่ อ ว่ า ศาสนาพุ ท ธดี ก ว่ า ศาสนาอื่นก็ผิด เพราะเกิดความประมาท มอมเมา เกิดความอหังการ เพราะฉะนัน้ ศาสนาพุทธถึงเน้ นความเป็ นปกติ ศีลกับ ความปกติเป็ นไวพจน์ซึ่งกันและกัน ความ ปกติในที่นี ้คือการไม่เอาเปรี ยบตัวเองไม่เอา เปรี ยบผู้อื่น การที่จะท�ำเช่นนีไ้ ด้ มันต้ องมี สมาธิ ต้ องฝึ กจิตจนกระทัง่ รู้ ถ้ าเราไม่ฝึกจิต อย่างปรัชญาตะวันตก การเลียนแบบตะวัน ตกสอนให้ ใช้ สมองอย่างเดียว ฉันคิดได้ ฉนั จึงเป็ นตัวฉัน ความคิดยิ่งคิดมากยิ่งฉลาด มาก ฉลาดมากก็ยิ่งเอาเปรี ยบมาก ตัวอย่าง เช่นเอาเปรี ยบอย่างแรกๆ ก็เอาเปรี ยบทาง เพศ ผู้หญิ งถูกเอาเปรี ยบมาจนกระทั่งไม่ นานมานี เ้ องที่ ผ้ ูห ญิ ง เพิ่ ง จะได้ มี สิ ท ธิ เ ท่ า ความดี ความงามกับศีลในพุทธศาสนา เทียมผู้ชาย เอาเปรี ยบเชื ้อชาติเอาเปรี ยบคน ต่า งศาสนาและไม่ใ ช่เ อาเปรี ย บคนอย่า ง การไม่เอาเปรี ยบตัวเอง เช่น ใน เดียวเอาเปรี ยบสัตว์เอาเปรี ยบพืชทัง้ หมด วัฒนธรรมของเราเวลาเรารับศีลพระท่านจะ ท�ำลายหมด จนกระทัง่ เดี๋ยวนีฝ้ รั่งเริ่ มเห็น ให้ ศีล 5 ข้ อ อันนี ้เป็ นพื ้นฐาน ยกตัวอย่างข้ อ แล้ วว่าวิธีนี ้เริ่ มไปไม่รอด แรก “ปาณาติปาตา เวระมะณี สิกขาปะทัง หลักของศาสนาพุทธสอนว่าวิธีที่ สะมาทิยามิ” เรารับมาศึกษาให้ เห็นว่าการ จะเป็ น ปกติ ได้ คุณต้ องฝึ กหัวใจให้ ปกติก่อน เอาเปรี ยบการเอาชีวติ ของผู้อื่นนันท� ้ ำให้ เค้ า เดือดร้ อนเป็ นการประพฤติทีชวั่ ร้ ายซึ่งการ เพราะฉะนัน้ เรื่ องสมาธิ นีส้ �ำคัญมาก เมื่อ ท�ำอย่างนี ้เราเองก็เดือดร้ อนเราไม่ร้ ูตวั ก็คือ หัวใจของคุณปกติแล้ วคุณจะรู้วา่ คนเราเวลา ในใจเรามันเกิดโทสะ มันฝังอยูใ่ นใจเราตอน ท�ำอะไรผิดปกติมนั จะผิดปกติไปหมด เวลา ท�ำ เพราะฉะนันพระพุ ้ ทธเจ้ าจึงสอนว่าต้ อง โกรธหัวใจมันจะเต้ นแรงหรื อเวลาโลภ เวลา ไม่เอาชีวิตผู้อื่น อหิงสธรรมคือข้ อแรกเลยที่ มีความคิดเป็ นราคะ การหายใจ การเต้ นของ ไม่เอาเปรี ยบตัวเองไม่เอาเปรี ยบผู้อื่น เช่น หั ว ใจมั น ผิ ด ปกติ ห มด เพราะฉะนั น้ เดียวกันศีลข้ อสอง ศาสนาพุทธจะไม่บงั คับ พระพุทธเจ้ าจึงเน้ นเรื่ องการมีหวั ใจเป็ นปกติ ศีลนันจะเป็ ้ นข้ อแนะน�ำ อะทินนาทาน เวลา เน้ นเรื่ องการหายใจอย่างมีสติ หายใจเข้ าไป คุณลักทรัพย์ผ้ อู นื่ คนอืน่ เดือดร้ อนแต่ตวั คุณ อย่างรู้ ตวั ทัว่ พร้ อมเมื่อเป็ นเช่นนี ้แล้ วมันถึง เองก็เดือดร้ อนด้ วย คือในใจคุณกลับมีความ จะเกิดโยนิโสมนสิการ สอนว่า คนเราหลงตัว โลภงอกขึน้ มา ซึ่ง ความโลภ ความโกรธ เราเองทุกคน เห็นว่าตัวเองส�ำคัญ ไม่อยาก ความหลงนี ้ท�ำให้ จิตใจคุณไม่ปกติ หรื อการ ตาย ถ้ าเกิดว่าเจริญโยนิโสมนสิการได้ ตัวตน เอาเปรี ยบทางเพศก็เหมือนกันท�ำให้ คณ ุ มี ของเรามันก็จะกลายเป็ นเรื่ องสมมติไม่ใช่ ราคะจริ ตมากขึน้ เท่าไหร่ มันก็เป็ นโทษกับ ความจริ ง เช่นขันธ์ 5 มีรูป เวทนา สัญญา คุณระยะยาว ส่วนข้ อทีส่ ี่ มุสาวาท คุณหลอก สังขาร วิญญาณ คนสมัยนี ้ติดรูป ติดความ คนอื่น เมื่อเค้ าถูกหลอกเค้ าหลง คุณก็หลอก หล่อความฉลาด เช่นเวลาบวช เวลาเจ้ านาค ตัวเอง อย่างเช่นพวกนักการเมืองทีต่ อนนี ้เค้ า จะบวชพระอุปัชฌาย์จะสอนเลยว่า ต้ องเห็น ไม่ร้ ูตวั เลยว่าเค้ าหลอกตัวเองอยูต่ ลอดเวลา สิง่ ที่ท�ำให้ หลงตัวเอง เกศา โลมา นขา ทันตา หรือในเวลานี ้โฆษณาสินค้ าทังหลายก็ ้ หลอก ตะโจ เราหลงทีเ่ ส้ นผม เช่นโฆษณาขายอะไร ้ น้ เพราะฉะนัน้ ลวงทังนั ้ นเลย ้ ฉะนันสิ ้ ง่ เหล่านี ้มันก็คอื ความ ต่อมิอะไรแชมพูนี่ก็หลงทังนั ผิดปกติในสังคม ถ้ าให้ พดู อย่างคนสมัยก่อน ทัง้ 5 สิง่ นี ้คือสิง่ ภายนอกที่ครอบคลุมตัวเรา ้ น้ ถ้ าหมดจากทัง้ คือเกิดการทุศลี ส่วนศีลข้ อทีห่ ้ าเป็ นเรื่องของ ไว้ ซงึ่ ท�ำให้ เราหลงกันทังนั ตัวเราเอง เกิดจากเราเอาข้ างนอกเข้ าหาตัว 5 สิ่งนี ้แล้ วก็น่าเกลียดกันหมด เหลือเพียง เอง คือไม่ประมาท ไม่เพียงแค่ไม่ดื่มสุรา ไม่ เนื อ้ ตับ ไต ไส้ พุง อะไรต่า งๆหรื อ กระทั่ง อุจจาระที่อยู่ข้างใน เพราะฉะนันสิ ้ ่งเหล่านี ้ ผมชอบหรื อ ว่ า เพราะว่ า มัน แพง คนดี ก็ เหมือนกัน หลายคนอาจจะบอกว่าทักษิ ณ เป็ นคนดีก็อาจจะชอบทักษิณ หลายคนอาจ จะชอบพลเอกประยุทธ์ก็ได้ มันเป็ นเรื่ องของ ความชอบ ตัดสินไม่ได้ แต่ถ้าจะให้ ตดั สินให้ ได้ วา่ ดีนนั ้ คนที่แสวงหาความดีอย่างแรกจะ ต้ องไม่เอาเปรี ยบตัวเองอันนี ้เรื่ องของศีลใน ศาสนาพุทธ คนส่วนมากเอาเปรี ยบตัวเอง เพื่อความยิ่งใหญ่ของตัวเอง เพื่อความมีชื่อ เสียงและอ�ำนาจ ศาสนาพุทธเตือนให้ เราไม่ เอาเปรี ยบตัวเองแต่ขณะเดียวกันก็ไม่เอา เปรี ยบผู้อนื่ พื ้นฐานของศาสนาพุทธเป็ นเช่น นี ้ ศี ลกับศิลปะ ใกล้ เคี ยงกันรวมกันก็ คือ ความดีและความงามมันจะต้ องไปด้ วยกัน
ศิลปะกับคุณค่ าในชีวติ ของมนุษย์ คนเราเกิดมาอยูไ่ ด้ อย่างมากร้ อยปี ก็ต้องตาย แต่ศลิ ปะสิง่ ซึง่ เป็ นอมตะสร้ างไว้ มนั ไม่ตาย ไม่วา่ จะเป็ นวรรณคดี ดนตรี หรื ออะไรก็แล้ วแต่ มันไม่ตาย ศิ ล ปะกั บ มนุ ษ ย์ มี ค วามเกี่ ย วข้ องกั น แสดงออกได้ ยิ่งแสดงออกได้ เลิศเท่าไหร่มนั อย่ างไร ก็ใกล้ เคียงกับความดีและความจริ ง แต่ถ้า เกิดว่าแสดงออกได้ แบบกึ่งดิบกึ่งดี มันก็ไม่ มนุษย์ตา่ งจากสัตว์ตรงที่ไม่ใช่แค่ แตกต่างไปจากของซึ่งไม่มีความเป็ นเลิศ กินนอนแล้ วสืบพันธุ์เท่านัน้ มนุษย์มีความ ศิลปะโดยมากมักจะแสดงออกแบบกึง่ ดิบกึง่ สามารถในการแสวงหาความดี ความงาม ดี คื อ ความจ� ำ เป็ น กั บ ความอยู่ ร อดของ ความจริ งได้ ศิลปะนัน้ เป็ นเรื่ องของความ มนุษย์ โดยเฉพาะพวกพาณิชยศิลป์ โทรทัศน์ ง า ม ซึ่ ง ม นุ ษ ย์ ส า ม า ร ถ แ ส ว ง ห า แ ล ะ ต่างๆ รายการ ละครน� ้ำเน่าต่างๆ ก็เห็นใจเค้ า - 18 -
ที่แสดงความเป็ นเลิศไม่ได้ แต่ถ้ามนุษย์กล้ า แสวงหาอะไรที่แสดงความเป็ นเลิศได้ ค่าตัว ของมนุษย์ก็จะสูงขึ ้นเรื่ อยๆ เมื่อเข้ าถึงความ เป็ นเลิศแล้ วมันก็จะกลายเป็ นความดี เพราะ ความดีนิยามไม่ได้ ความดี ที่ เ ป็ น ที่ ต กลงกัน ในทาง ปรัชญา อธิบายเช่น ผมบอกว่านาฬิกานี ้ดี
- 19 -
ต้ องเข้ าใจ ดังนันความดี ้ ความงามความจริง มันไปด้ วยกัน ความดี ค วามงามอัน สูง สุด ก็ คื อ อริ ยสัจ 4 หมายถึงความดีความงามที่สงู ที่สดุ กลายเป็ นความจริ ง เพราะมิฉะนันแล้ ้ ว จะกลายเป็ นความจริงที่เราบัญญัตเิ อาไว้ วา่ อัน ไหนจริ ง อัน ไหนไม่ จ ริ ง แล้ ว บิ ด เบื อ น ประวัตศิ าสตร์ กนั ซึง่ ความจริ งนันจะต้ ้ องไม่ ถู ก บิ ด เบื อ น ความจริ งแท้ จะไปพ้ น ปรากฏการณ์คือสภาวะสัตว์ที่แท้ จริ ง ศาสตร์ ทางศิลปะด้ านใดที่คิดว่า ควรจะฟื น้ ฟู ประยุกต์หรืออนุรกั ษ์ให้ ยงั อยูต่ อ่ ไป การแสดงออกความงามทุกอย่าง ถ้ าหาความเป็ นเลิศได้ มนั ประเสริฐทังนั ้ น้ ทุก อย่ า งในโลกถ้ ามี ค วามงามแล้ วถื อ ว่ า ประเสริฐทังนั ้ น้ ไม่วา่ ความงามนันจะเป็ ้ นคีต ศิลป์ นาฎศิลป์ จิตรกรรม ประติมากรรม สถาปัตยกรรม มันคือการแสดงออกถึงความ เป็ นเลิศที่เป็ นความเฉพาะของสิง่ นันๆ ้ เช่น คนโบราณแสดงออกชัดเจน สังเกตเวลาไป ที่ไหนก็ได้ หมู่บ้านไหนก็ตามเมื่อเขากินดี อยูด่ ี จะสร้ างวัดทีแ่ สดงออกถึงความเป็ นเลิศ และวัดนันก็ ้ คอื วัดทีช่ าวบ้ านท�ำเอง กุฏิ ศาลา ถ้ ามีก�ำลังมากกว่านัน้ ก็สร้ างโบสถ์ วิหาร บางที่ก็เขียนรู ปจิตรกรรม ปั น้ พระพุทธรู ป ทังหมดเป็ ้ นเรื่องของความงามทีต่ แี ผ่ออกมา ให้ เห็นชัด การเขียนรู ปพระพุทธเจ้ าตรั สรู้ มี พญามารมาสู้พระพุทธเจ้ า การเปรี ยบเทียบ เป็ นภาษาธรรมะ ในศาสนาพุทธ พระพุทธเจ้ า จะไม่ฆ่าพญามาร คุณเห็นไหม รู ปก�ำแพง โบสถ์ ที่ ไ หนก็ ไ ด้ ตรงข้ ามพระประธานมี พระพุทธเจ้ านัง่ อยูใ่ ต้ ต้นโพธิ์ข้างล่างเป็ นแม่ พระธรณี พญามารยกกองทัพถืออาวุธมา แต่ พระพุทธเจ้ าสามารถใช้ บารมีท�ำให้ กองทัพ พญามารเปลีย่ นเป็ นไหว้ พนมมือ ถือดอกไม้ ธูปเทียนมาไหว้ แทน เป็ นการาแสดงให้ เห็น ว่าอ�ำนาจของความดี อ�ำนาจของความจริ ง แสดงออกเป็ นรู ปของความงาม ดังนันด้ ้ าน ของความงามนันชาวบ้ ้ านสามารถสร้ างของ เขาเองได้ ของหลวงก็ ห าช่ า งฝี มื อ ดี ม าท� ำ เพราะหลวงนัน้ มี ทัง้ เงิ น ทัง้ อ� ำ นาจ ส่ ว น ในหลวงถ้ าท่านมีรสนิยมก็จะเห็นและมุง่ เป็ น
ห่วงคุณค่าของความงาม ถ้ าไม่มรี สนิยมก็ได้ แต่เป่ าแซกโซโฟนอย่างเดียว เช่นรัชกาลที่ 3 มีหลวงเสนีย์บริ รักษ์ ( คงแป๊ ะ ) เป็ นศิลปิ นที่ มีชื่อมาก เขียนรูปไว้ ทวี่ ดั สุวรรณาราม เขาไป ฆ่าคนตายท่านยังอภัยโทษ สมัยรัชกาลที่3 เป็ นสมัยทีศ่ ลิ ปะของจีนเข้ ามามีบทบาทมาก เพราะสมัยปู่ และพ่อของท่านให้ ความสนใจ กั บ ศิ ล ปะสมั ย อยุ ธ ยามามากแล้ วก็ เ ลย เปลี่ยนเป็ นรับมาจากจีนเพิ่มขึน้ บ้ าง ส่วน รัชกาลที่ 4 ก็รับจากฝรั่งมากขึ ้น พอถึงรัชกาล ที่ 5 ก็รับจากฝรั่งเค้ ามาแบบสุดๆ สร้ างโบสถ์ ก็ต้องเอาหินอ่อนมาจากอิตาลี พระเจ้ าแผ่น ดินท่านมีอ�ำนาจท่านจะท�ำอะไรก็ได้ แต่ทา่ น ก็มงุ่ ความเป็ นเลิศนะ ยกตัวอย่างรัชกาลที่ 5 ท่ า นหาพระพุ ท ธรู ป ที่ จ ะเอามาเป็ น องค์ ประธานที่ วัด เบญจมบพิ ต ร และเห็ น ว่ า พระพุทธชินราชที่พิษณุโลกนันงามที ้ ่สดุ แต่ ท่านไม่กล้ าเอาองค์จริ งมา เกรงใจชาวบ้ าน จึงต้ องจ�ำลองมาไว้ แทนแต่ว่าถึงจะจ�ำลอง มาเหมือนสักเท่าไหร่ ก็ไม่งามเท่าต้ นฉบับ เดิม ท่านมุง่ มัน่ เรื่ องความงามความเป็ นเลิศ มาก ทังระเบี ้ ยงต่างๆ ท่านก็หามาจากทัว่ โลก
พื น้ บ้ านเติบโตมาจากวัฒ นธรรมพื น้ บ้ า น อย่ า งทางเชี ย งใหม่ ก็ จ ะเป็ น อี ก แบบหนึ่ ง ปั ก ษ์ ใ ต้ อี ก แบบ ภาคกลางก็ อี ก แบบ แต่ ทีหลังทางราชการไปครอบง�ำเขา สัง่ หมดว่า โบสถ์ วิ ห ารต้ อ งเป็ น แบบเดี ย วกัน หมด ที่ ว่าการของทางราชการก็ต้องมีแบบเดียวกัน หมด นี่คืออ�ำนาจเผด็จการไร้ ซึ่งความงาม เช่ น กรมศิ ล ปากรสร้ างพิ พิ ธ ภัณ ฑสถาน ต่างๆ มันไม่มีความงามเลยเพราะมันเป็ น เผด็จการ ถ้ าคุณปล่อยชาวบ้ านเขา เขาก็จะ แสวงหาความงามของเขาเอง ยกตัวอย่างที่ แม่แจ่มผมเคยไป โบสถ์ วิหาร แต่ละวัดชาว บ้ านเขาท�ำกันเองทังนั ้ น้ งามๆ ทังนั ้ น้ คือถ้ า ผู้ปกครองมีความงามที่นั่นก็จะได้ มีความ งามไปด้ วย อย่างรัชกาลที่ 3 ท่านสร้ างวัด ราชโอรสท่านไปคุมเองตลอดงานมันก็ออก มาดี เพราะผู้น�ำมีความงามในจิตใจ
ศิลปะของไทยและศิลปะที่รับอิทธิพลมา จากต่ างประเทศ
ผมว่ า ศิ ล ปะของทุ ก ประเทศมี ความสั ม พั นธ์กนั เพราะมันคือศิลปะที่เลียน ศิลปะพืน้ บ้ านกับศิลปะสมัยใหม่ มาจากกันและกัน อย่างของไทยเราก็มรี ับมา ผมคิดว่ามันเป็ นคนละเรื่ อง ศิลปะ จากเขมรบ้ าง มอญบ้ าง พม่าบ้ างก็มี เช่น
เพลงแขกมอญบางขุนพรมหรื อเขมรไทรโยค ของสมเด็จพระเจ้ าบรมวงศ์เธอ เจ้ าฟ้ากรม พระยานริ ศรานุวตั ติวงศ์ เราก็รับมาจาก เพื่อนบ้ าน ศิลปะมันต้ องเปิ ด มันปิ ดไม่ได้ ยิ่ง ตอนหลังเรารับมาจากตะวันตกมาก มันก็อยู่ ที่วา่ เรารับอย่างเข้ าใจแค่ไหน เข้ าใจมากเรา ก็เอามาปรับเป็ นของเราได้ มาก เข้ าใจน้ อย มันก็ปรับได้ น้อย ตะวันตกยกตัวอย่างง่ายๆ เช่น ราฟาเอลและไมเคิลแองเจลโล ที่เป็ น ศิลปิ นเอกในสมัยเรอเนอซองซ์ ของอิตาลี ท่านเหล่านี ้เองก็ศกึ ษาศิลปะจากโรมันก่อน หน้ าทีม่ มี าเป็ นพันปี ดังนันเค้ ้ าก็มพี ื ้นมีรากมี ฐานอยู่ ถ้ าเกิดว่าไม่มพี ื ้นฐานเลยมันก็แย่ ทุก อย่างมันมีพื ้นมีรากมีฐาน อย่างสมเด็จ ฯ เจ้ า ฟ้ากรมพระยานริ ศรานุวดั ติวงศ์ที่เรายกย่อง ท่าน ที่ท่านเคยเขียนเล่า เจ้ าฟ้าลงเรื อแจว ไปดูความงามของวัดวาอารามต่างๆ ยก ตัวอย่าง ท่านสร้ างอนุสาวรี ย์ทหารอาสาไว้ ที่ สนามหลวงนันท่ ้ านก็ได้ แบบมาจากสุโขทัย ที่ท่านไปดูมา วัดเบญจมบพิตร ท่านก็ได้ แบบมาจากวิ ห ารพระพุ ท ธชิ น ราชที่ พิษณุโลก ท่านไปดูแบบมาแล้ วก็ปรับ ปรับ ส�ำเร็ จมากน้ อยขนาดไหนก็แล้ วแต่ แบบวัด เบญจมบพิตรก็เรี ยกว่าส�ำเร็ จมากที่สดุ เอา หินอ่อนมายังไม่เลวร้ าย แต่เอาแบบท่านไป
ศิลปะ คือ ความดีความ งามอย่ าง หนึ่งทีถ่ อื เป็ นปั จจัย หลักของการ ด�ำรงชีวติ ไม่ได้ ผลเช่นวัดพระศรี มหาธาตุเอาแบบวัด เบญจมบพิตรไป ก็ไม่สวยไม่งามเท่าเพราะ มันมีเผด็จการคุมอยู่ จอมพลป.ก็ไปสร้ าง แบบเดียวกันที่วดั ไทยพุทธคยาก็ไม่สวยไม่ งาม เพราะความงามมันต้ องมีความเป็ นเลิศ ที่มีความประณีต ถ้ ามัวแต่ม่งุ ความงามไม่ หาความเป็ นเลิศมันก็เป็ นกึง่ ดิบกึง่ ดี ดูอย่าง วัดไทยตอนนี ้กึง่ ดิบกึง่ ดีทงนั ั ้ น้ ช่อฟ้าเหมือน
จวัก ใบระกาเหมือนสากกะเบือ เพราะพระ มัน ก็ ไ ปในทางความดี เมื่ อ มี ค วามดี แ ล้ ว เค้ าไม่สนใจ สนใจแต่หาสตางค์ แสวงหาความเป็ นเลิศ มันก็จะกลายเป็ น ความงาม ทุกอย่างมันไปด้ วยกัน อย่างสมัย ปัจจุบนั คสช.คนทีเ่ ป็ นใหญ่ในเวลานี ้เป็ นคน กึง่ ดิบกึง่ ดี สนใจแต่อ�ำนาจหรื ออย่างทักษิณ ศิลปะกับการเมือง ก็สนใจแต่เรื่ องเงิน เรื่ องอ�ำนาจ พวกนีจ้ ะ มันไปด้ วยกันทังหมด ้ การเมืองเป็ น หาความงามไม่พบ แต่อย่างอาจารย์ป๋วย เรื่ องของอ�ำนาจ ถ้ าคุณใช้ อ�ำนาจที่ถกู ต้ อง เป็ นแค่ลกู เจ๊ กอยูต่ ลาดน้ อยแต่ได้ ไปเรี ยนถึง - 20 -
เมืองฝรั่ ง และได้ รับการอบรมบ่มนิสยั มา จากยายของท่าน และท่านเองก็อา่ นหนังสือ เยอะมาก เพราะฉะนันอาจารย์ ้ ป๋วยจะใช้ ภาษาไทยได้ ดีมาก จะหานักเรี ยนนอกที่ใช้ ภาษาไทยได้ อย่างอาจารย์ป๋วยนันยาก ้ ยิ่ง เป็ นนักเศรษฐศาสตร์ ที่จะใช้ ภาษาไทยได้ งดงามไพเราะแบบท่านนี่ยิ่งยาก นี่ก็เป็ น เพราะท่า นสนใจอุด หนุน เรี ย นรู้ เรื่ อ งของ ความงามตลอด
ความยุตธิ รรมแต่ไม่มคี วามกรุณาไม่ได้ และ ความกรุ ณาจะเกิ ดได้ ต้องมี ความงามใน หัวใจ ความหมายของผมคือ ต้ องรู้จกั อ่าน หนังสือ อ่านวรรณคดี ฟั งเพลง ดูหนัง ดู ละครแต่ก็ไม่ใช่ดแู ต่ละครน� ้ำเน่า
ในขณะเดี ย วกัน ท่ า นก็ อุด หนุน อาจารย์ศิลป์ พีระศรี ที่ตอนแรกคนไทยไม่ เห็นคุณค่า ท่านก็พยายามตังสถาบั ้ นศิลป์ พีระศรี อุดหนุนศิลปะต่างๆ ตัวท่านเองก็เป่ า ขลุย่ ด้ วย ตัวท่านเองท�ำงานที่ธนาคารแห่ง ประเทศไทยเวลาท�ำงานก็เปิ ดเพลงไทยฟั ง ไปด้ วย จนแม้ ตอนหลังที่ทา่ นป่ วยจนพูดไม่ ได้ แล้ ว อยูท่ ี่องั กฤษก็ฟังเพลงไทยตลอด มี คนเคยบอกผมว่า เครื่องฟั งเทปของท่านเก่า แล้ วให้ ซื ้อให้ ใหม่กล็ องซื ้อให้ ใหม่ ท่านไม่เอา มันยังใช้ ได้ อยู่แต่ถ้าเอาเทปเพลงไทยไปให้ ท่านรับ อย่างนี ้คือชัดเจน
คนเราเกิดมาอยูไ่ ด้ อย่างมากร้ อย ปี ก็ต้องตาย แต่ศิลปะสิง่ ซึง่ เป็ นอมตะสร้ าง ไว้ มนั ไม่ตาย ไม่ว่าจะเป็ นวรรณคดี ดนตรี หรื ออะไรก็แล้ วแต่มนั ไม่ตาย..
ดังนันมนุ ้ ษย์ถ้าไม่แสวงหาความ งามและความเป็ นเลิศก็เป็ นคนกึงดิบกึ่งดี ไม่เป็ นคนดิบไม่เป็ นคนสุก นักการเมืองส่วน มากไม่ เ ป็ น คนดิ บ ทัง้ หมดรวมไปที่ ก าร ศึกษาของเราด้ วย ระบบการศึกษาของเรา ไม่ได้ สอนเรื่ องความเป็ นเลิศ สอนให้ คณ ุ จบ ไปแล้ วหางานท�ำได้ เท่านันเอง ้ มหาวิทยาลัย มีบณ ั ฑิตจบมาแต่ละครัง้ เป็ นโขลงๆ ยิ่งกว่า สุนขั ออกกลูกอีก คนเป็ นพันเป็ นหมื่นจะฝึ ก ให้ ดีได้ อย่างไร อย่างผู้พิพากษาที่ผมเรี ยน มาที่องั กฤษ ถ้ าจบเนติบณ ั ฑิตอังกฤษแล้ ว คุณต้ องไปฝึ กงานกับส�ำนักทนายความที่ มีชื่อ แล้ วส�ำนักทนายความนี ้เขาจะดูวา่ เรา มุง่ มัน่ ในการท�ำงานจริง ท�ำแต่ความดี ไม่ได้ งกเงิ น คนเหล่ า นี จ้ ะได้ เลื อ กมาเป็ นผู้ พิพากษา แต่ของบ้ านเราเด็กจบจากราม ก�ำแหงแล้ วก็ไปสอบผู้พพิ ากษา เนติบณ ั ฑิต ได้ ก็ไปสอบเป็ นผู้พพิ ากษาได้ อายุ 30 ก็เป็ น ได้ แล้ ว ทังที ้ ่ยงั ไม่คอ่ ยรู้เรื่ องอะไรเลย บางที ความยุตธิ รรมคืออะไรยังไม่ร้ ูเลย อย่างสมัย ก่อนอาจารย์ปรี ดีท�ำวิชาธรรมศาสตร์ และ การเมือง จบแล้ วท่านมีปัจฉิมนิเทศเด็กต้ อง เข้ าไปดูในคุก ได้ เห็นว่าในคุกเขาอยูก่ นั ยังไง เดือดร้ อนกันอย่างไร เดีย๋ วนี ้เหรอ ผู้พพิ ากษา เคยไปดูในคุกบ้ างไหม คุกนี่ล้น ปุ๊ บปั๊ บก็ ตัดสินดูหมิ่น 112 เข้ าคุกเป็ นแถวเลย คือมี
ศิลปะยาว ชีวติ สัน้ ในแบบของอาจารย์ สุลักษณ์
ศิลปะละครใบ้ กบั เหตุผลที่ควรได้ รับการสนับสนุน รัฐบาลมีหน้ าที่ปกครองบ้ านเมือง ก็ต้องมองว่าปั จจัยสี่ ชาวบ้ านต้ องได้ ทุกคน ต้ องได้ รับครบ ซึง่ เป็ นพื ้นฐานของชีวิต เมื่อ มี ค รบแล้ วก็ ต้ องป้ อ งกั น ไม่ ใ ห้ ถู ก รั ง แก ประชาชนต้ องมีสิทธิเสรี ภาพ นี่คือพื ้นฐาน ความเป็ นมนุษย์รัฐบาลต้ องดูแลสิ่งเหล่านี ้ ไม่ใช่ไปก้ าวก่ายเสรี ภาพ ในขณะเดียวกันก็ ต้ องอุดหนุนด้ านความดีความงามที่ส�ำคัญ มาก ยิ่งละครใบ้ ที่เป็ นศิลปะที่พิเศษออกไป จากศิลปะอื่นก็ต้องอุดหนุนเป็ นพิเศษ อะไร ที่ มัน แหวกแนวออกไป โดยเฉพาะเปิ ด โอกาสให้ คนได้ โอกาสในการแสดงออกทุก ทาง ศิ ลปะคื อความดี ความงามอย่าง หนึ่งที ่ถือเป็ นปัจจัยหลักของการด� ำรงชี วิต ดังนัน้ คนที ป่ กครองบ้านเมื องที ด่ ี ก็ควรเห็น คุณค่าและสนับสนุนศิลปะให้เกิ ดขึ้นและอยู่ ต่อไป
มูลนิ ธิเสฐี ยรโกเศศ-นาคะประที ป เป็ นองค์กรหรือสถานสาธารณกุศล ล�ำดับที่ 501 ของ ประกาศกระทรว’การคลัง ผู้บริ จาคเงินเพื่อ สนับสนุนโครงการต่าง ๆ ของมูลนิธิ สามารถน�ำ ใบเสร็ จรับเงินไปลดหย่อนหักค่า ใช้ จ่ายในการ ค�ำนวณเสียภาษีเงินได้ บคุ คลธรรมดา / ภาษีเงิน ได้ นิตบิ คุ คลประจ�ำปี ตามที่กฎหมายก�ำหนดได้ อาจารย์สลุ กั ษณ์ ศิวรักษ์ หนึง่ ในผู้ ก่อตัง้ มูลนิธิเสฐี ยรโกเศศ-นาคะประทีป เป็ น บุค คลหลัก ที่ อ� ำ นวยให้ เ กิ ด การเติ บ โต และ คลี่ ค ลายขยายตัว ของมูล นิ ธิ ฯ มาโดยตลอด นอกจากจะฝากตั ว เป็ นศิ ษ ย์ ต่ อ พระยา อนุมานราชธน เจ้ าของนามปากกา เสฐี ยรโกเศศ ตามแนวทางการแสวงหาความรู้ อย่างของไทย โดยฟั งค�ำแนะน�ำตักเตือนของครู ตลอดเวลาที่ ท่านด�ำรงชีพอยู่แล้ ว อาจารย์สลุ กั ษณ์ยงั เป็ นผู้ ที่เข้ าถึงปฏิสมั พันธ์อนั ดีระหว่าง บุคลาธิษฐาน กับธรรมาธิษฐาน ซึง่ มีความหมายว่าความดีต้อง อาศัยเรือนร่างของผู้ประกอบ กรรมดี เพือ่ ส�ำแดง ความดีนนั ้ ให้ ปรากฏ ชื่อของมูลนิธิจึงมีความ ไพเราะ ในเหตุที่ความดีและคนดีได้ มาบรรจบ พบกัน และมิได้ หยุดลงที่การเทิดทูนครู ในอดีต เท่า นัน้ หากยัง แผ่ค วามเคารพไปถึง ศิ ษ ย์ ใ น อนาคต จึงท�ำให้ อดีตเป็ นปั จจุบนั ทังยั ้ งมีพลวัต หนุนส่งให้ ก่อเกิด เป็ นนฤมิตกรรมทางสังคมใน อนาคตกาลอีกด้ วย มูลนิ ธิเสฐี ยรโกเศศ-นาคะประที ป แห่งนี ้ เป็ นองค์อินทรี ย์ที่มีชีวิต หรื อเป็ นองค์กร แห่งชีวิตที่มีการเติบโตคลี่คลาย และวิวฒ ั น์ดจุ เดียวกับสิ่งมีชีวิตทังหลาย ้ มีความเคลื่อนไหว เปลี่ ย นแปลงและเรี ยนรู้ เป็ นขบวนการ เคลื่อนไหวทางสังคม ยิ่งกว่าจะเป็ นสถาบันที่มี โครงสร้ าง และแบบแผนอั น ตายตั ว อยู่ นิ่ ง อาจารย์สลุ กั ษณ์ได้ ย� ้ำอยู่เสมอว่า ไม่ควรที่เรา จะย�่ำเท้ าอยู่กับที่ หากต้ องขยับขับเคลื่อนไป อย่างเป็ นขบวนการ เมือ่ ได้ พนิ จิ พิเคราะห์ประวัติ ของมูลนิธิเสฐี ยรโกเศศ - นาคะประทีป จะเห็น ได้ วา่ แต่เริ่ มแรกมูลนิธิ ตังต้ ้ นด้ วยการเป็ นเพียง องค์กรช่วยเหลืออนุเคราะห์นกั เขียน และศิลปิ น ตกยาก แต่แล้ ว ก็คอ่ ยๆ ขยายขอบเขตกว้ างขวาง ขึ ้นโดยล�ำดับ ข้อมูล: http://www.snf.or.th
- 21 -
คาซุกิ ยาโนะ ( Yano Kazuki ) เกิดวันที่ 29 ธันวาคม พ.ศ. 2500 ที่ประเทศญี่ปนุ่ เป็ นนักแสดงละครใบ้ ชาวญี่ปนุ่
Kazuki Yano ชาวญี่ปนุ่ ที่อาศัยอยูใ่ นเมืองไทยมานานกว่า 25 ปี บางคนอาจจะไม่ทราบว่านอกจากเขาจะเป็ นนักแสดงภาพยนตร์ แล้ ว เขาก็เป็ นทังนั ้ กประพันธ์ละครเวที รวมถึงแสดงละครใบ้ ด้วย คุณยาโนะนันเป็ ้ นผู้ที่มีศลิ ปะการแสดง ถึงขนาดเคยได้ รับการเสนอชื่อให้ เข้ าชิงรางวัลพระราชทานพระสุรัสวดี ในสาขานักแสดงประกอบชายยอดเยี่ยม ผลงาน
ละคร
• หมวดโอภาส รับบท โชตะ รับเชิญตอน ความลับของซุป’ตาร์
• บุญผ่อง รับบท ไซโตะ
ภาพยนตร์
[2547] ตุ๊กแกผี ..... มาเอดะ ซู
[2549] เพราะอากาศเปลี่ยนแปลงบ่อย ..... อ.จิทาโระ
[2550] ต�ำนานสมเด็จพระนเรศวรมหาราช ภาคองค์ระกันหงสา ..... พระยาเสนาภิมขุ
[2550] ต�ำนานสมเด็จพระนเรศวรมหาราช ภาคประกาศอิสรภาพ ..... พระยาเสนาภิมขุ
[2552] รถไฟฟ้า มาหานะเธอ ..... อดีตเจ้ านายของเหมยลี่
[2553] บิดพิภพทะลุโลก ..... ดร.วิลเลี่ยม
เพราะเป็ นเด็กศิลปะ หนัง เขียนการ์ ตนู เขียน จะให้ ความส�ำคัญกับเทคนิคละครใบ้ เยอะ หนังสือก็อยากท�ำ แล้ วบังเอิญครัง้ แรกที่ได้ ดู เป็ นพิเศษ เผอิญไปเจอโปสเตอร์ละครใบ้ แล้ ว ได้ เจอกับศิลปิ นชาวญี่ปนุ่ ทีใ่ ห้ แรงบันดาลใจ รู้สกึ ว่า “มันต้ องสนุกแน่ๆ” ก็เลยซื ้อตัว๋ เข้ าไป ทีด่ ี แล้ วเราชอบท�ำอะไรทีท่ ำ� ด้ วยตัวคนเดียว ดู ประมาณตอนปี 1 แล้ วพบว่ามันแตกต่าง ได้ ชิน้ งานที่ภมู ใิ จ จากที่ เ ราคิ ด จบมาเราก็ ร้ ู ตัว ว่า เราจะยึด ละครใบ้ เป็ นอาชีพให้ ได้ เรี ยนเอง ครูพกั ลัก ไม่มีเป็ นพิเศษ แต่จะเป็ นเรื่ องนี ้ จ�ำเอา เป็ นความคิดที่ถกู บ้ างผิดบ้ าง อยากเล่ น บ่อยๆ หรื อเรื่ องนี ้พอแล้ ว สไตล์ การเล่ น มั น เปลี่ ย นมาเรื่ อยๆ นะ แต่ อะไรที่ทำ� ให้ แน่ วแน่ ในละครใบ้ มาเกือบ ประสบการณ์จะสอนเราเองว่า เล่นอะไรแล้ ว ความล้ มเหลวในการเล่ น 20 ปี ดูดี ที่ สุด เล่น อะไรแล้ ว เราอิ น กับ มัน ที่ สุด เหมือนเราพูดไป 10 ประโยค แล้ วเราเริ่มรู้สกึ คือเดินขึน้ ไปเล่นแล้ วไม่เหมือนอย่างที่คิด ตอนนั น้ เล็ ง เอาไว้ หลายอย่ า ง ว่าพูดประโยคเดียวก็พอ เริ่มค้ นหาตัวเอง เรา คนดูนิ่ง คนดูเบือ่ ไม่ร้ ูวา่ เราเล่นอะไร แล้ วเรา เริ่มเล่ นละครใบ้ ได้ อย่ างไร
[2549] แก๊ งชะนีกบั อีแอบ ..... เคนจัง
[2552] แต๋วเตะตีนระเบิด ... คุณครูฟจู ิ ยาโยอิ โออิชิ
โฆษณา
- ลิโพวิตนั ดี
- เนสกาแฟ ต้ องเช็คตัวเองแบบห้ ามเข้ าข้ างตัวเอง แล้ ว ส่วนใหญ่เขียนบทเอง เพราะเราจะเห็นภาพ พูดถึงเทศกาลคนรั กละครใบ้ ให้ โอกาสตัวเองท�ำงานต่อ ในหัวว่าเราจะเล่นได้ ไหม เล่นอย่างไร ต้ องบอกเป็ นนิมิตหมายที่ดีมากๆ ความส�ำเร็จในการเล่ นละครใบ้ แก่ นของละครใบ้ คืออะไร เพราะคนไทยในวงการละครใบ้ มนั เล็กนิด เดียว แล้ วเราได้ ท�ำเทศกาลของเราเอง แล้ ว คือการได้ เอาชนะตัวเอง ให้ เราตื่น แก่นของละครใบ้ คือภาพลวง ได้ ดึงบิดาของละครใบ้ อย่างมิลานมาเล่น มาแล้ วอยากท�ำงานอยู่ อยากลุกไปซ้ อม ด้ วย ไม่เคยอยูใ่ นหัวเลยว่าเราจะได้ เล่นเวที เดียวกับเขา อยากให้ คนดูมาดูเยอะๆ ถ้ า มีอะไรไหมที่จะท�ำให้ เลิกเล่ นละครใบ้ ชอบจะได้ ชว่ ยกันผลักดันให้ มีครัง้ ต่อๆ ไป เสน่ ห์ของการเล่ นละครใบ้ ถ้ าไปบวช เราก็จะเลิกจากละครใบ้ มัน มี วิ ธี ก ารเล่า เรื่ อ งเฉพาะทาง แต่พอเล่นครบ 10 ปี แล้ วเรารู้ สึกเสียดาย ท�ำให้ คนหัวเราะได้ ในอีกวิธี คนเล่นละครใบ้ ความรู้ อยากส่งต่อให้ คนที่อยากเล่น - 22 -
- 23 -
สองค�ำถามส�ำหรั บพวกเขา :
เดียร์ – ปุณิกา หรั่ งฉายา (ประสบการณ์ละครใบ้ 5 ปี ) 1. ตามไปดูน้องสาว เพราะน้ องสาวเล่นละครใบ้ แล้ วกลับดึก แม่เป็ นห่วง พอตามไปสักพัก จึงตัดสินใจเล่นด้ วย (น้ องสาวคือเบียร์ ) 2. เป็ นเรื่ องสุขภาพร่างกายที่ไม่ไหว โดยส่วนตัวก็คง ไม่ได้ เล่นไปตลอดชีวิต แต่จะเล่นเรื่ อยๆ ให้ ได้ มากที่สดุ
1. ท�ำไมถึงเริ่มเล่ นละครใบ้
2. มีอะไรไหมทีจ่ ะท�ำให้ เลิกเล่ นละครใบ้
เติล้ – อรรนพ กิจเกสร (ประสบการณ์ละครใบ้ 7 ปี )
เบียร์ – เบียร์ ยิ่งสุวรรณชัย (ประสบการณ์ละครใบ้ 7 ปี )
ตั๊กแตน – วสุ วรรลยางกูร (ประสบการณ์ละครใบ้ 8 ปี )
1. ตอนนันเราท� ้ ำงานแล้ วนะ แล้ วได้ มาดูละครใบ้ โอ้ โห มัน ดูร้ ูเรื่ อง แต่มนั ไม่มีสงิ่ ของอะ สนุกมาก เริ่ มอยากเรี ยนรู้ละครใบ้ แล้ ว ได้ ประสบการณ์จริ งในการท�ำงานไปกับครูอนั๋ ด้ วย พอเรี ยนจบแล้ ว เราอยากท�ำต่อ เราชอบ street mime ซึง่ เป็ นการคุยกับคนดูตรงๆ เราตังกลุ ้ ม่ MUTE ซึง่ เป็ นละครใบ้ อีกรูปแบบหนึง่ ด้ วย
1. ได้ ดลู ะครใบ้ เรื่ องแรก เรื่ อง Apple Cherry Ann ที่ มศว. แล้ วประทับใจมาก ท�ำให้ เราเกิดแพสชัน่ ว่าอยากเรี ยน ละครใบ้ สามารถสร้ างสิง่ ของ สร้ างบรรยากาศ และสามารถดึง คนดูเข้ ามาหาเราข้ างใน เราชอบความสวยงามของการใช้ ร่างกายเล่า
2. เราท�ำมันจนถึงตอนนี ้ เรารู้สกึ ว่ามันเป็ นอาชีพสุดท้ าย ของเราแล้ ว นึกไม่ออกว่าจะเลิก ถ้ าเราจะเลิกคือเราไม่ไหวจริ งๆ ตอนนี ้เรายังไม่ตนั เรารู้สกึ ว่ายังมีอะไรที่อยากท�ำอีกเยอะมาก
2. คงจะเป็ นความไม่สมประกอบของร่างกาย เพราะ เรารู้สกึ ว่าละครใบ้ มนั สวยงามเพราะบอดี ้ มันคงจะท�ำให้ เรา รู้สกึ ไม่ดีกบั ตัวเรา แต่เอาเข้ าจริ งคงแค่นอยด์ไปพักนึง แล้ วกลับ มาหาวิธีเล่นกับมันใหม่
1. เราเรี ยนเกี่ยวกับการแสดงอยูแ่ ล้ ว แล้ วอยากเพิ่ม ความสามารถทางการแสดง เริ่ มแรกเรามองว่าละครใบ้ มนั สนุก ตลก พอได้ เรี ยน เราโคตรชอบเลย มันได้ ใช้ ร่างกาย ประทับใจ มัน มีความเติบโตอยูใ่ นตัวเรา และทุกๆ การแสดงมันมีละครใบ้ อยู่ มัน เป็ นศาสตร์ ของการเล่าเรื่ อง เป็ นพื ้นที่ให้ เราค้ นหาและพัฒนาตัว เองไปกับมันได้ เรื่ อยๆ 2. ก็คงหมดสนุกกับมันแล้ วมัง้ เรามีความท้ ออยูบ่ ้ างใน การท�ำงาน แต่ตอนนี ้เรายังสนุกกับมันได้ เรื่ อยๆ
แชมป์ – ชัชวัฒน์ แสนเวียง (ประสบการณ์ละครใบ้ 7 ปี )
แฟรงค์ – การต์ ชนัต พันธุ์ศรี (ประสบการละครใบ้ 7 ปี )
Abel Talbi (ประสบการณ์ละครใบ้ 8 ปี )
หลุยส์ – กฤษณ์ สงวนปิ ยะพันธ์ (ประสบการณ์ละครใบ้ 8 ปี )
1. เพราะสนุก ส่วนตัวเป็ นคนชอบเล่นอยูแ่ ล้ ว ไม่วา่ จะเป็ นดนตรี กีฬา ผมจะเรี ยนจากการเล่น ละครเวทีก็เป็ นการ เล่นเหมือนกัน ละครใบ้ มีภาษาของมันที่นา่ สนใจและท้ าทาย ในการที่เราจะหาวิธีสื่อสาร
1. เราเรี ยนศิลปะการแสดง และคลุกคลีกบั ละครพูด มาก่อน พอตอนปี 2 ได้ มารู้จกั กับละครใบ้ แล้ วก็หลงรักเลย มัก แปลก มีเสน่ห์ ไม่มีการพูด สื่อด้ วยภาษากาย เป็ นภาษาที่ไม่มี วันสิ ้นสุด และมีจินตนาการของตัวเราอยูใ่ นงาน
1. เพราะละครใบ้ เป็ นศิลปะในตัวเอง เป็ นภาษากาย ที่สามารถสื่อสารในอากาศ ลึกลับ กระฉับกระเฉง และมัน สวยงามเมื่อเรามีความรัก
2. ถ้ าขยับไม่ได้ หรื อว่าหายใจไม่ได้ ก็คงเลิกไปเอง นัน่ แหละ เพราะละครใบ้ มนั ใช้ ร่างกายเล่น
2. อาจเป็ นความรู้สกึ ว่าเหลือเราตัวคนเดียว เราคงเลิก ท�ำมัน แต่ก่อนหน้ านี ้อาจจะตอบได้ เต็มปากเลยว่าจนกว่าเราจะ ตาย มันตอบไม่ได้ จริ งๆ เพราะคนเรามันไม่มีความแน่นอน โลก ยังไม่แน่นอนเลย
1. เพราะรู้สกึ ว่าการเรี ยนการสอนในคณะน้ อยเกินไป ก็ เลยหาประสบการณ์ข้างนอก แล้ วก็ได้ ไปเจอกับละครใบ้ มันเป็ น ความท้ าทายที่ยงั มีอะไรให้ เล่นอีก พื ้นฐานเราเป็ นคนชอบใช้ ร่างกายในการสื่อสาร เราชอบในเรื่ องของเนื ้อหา ที่มีประเด็น ละครใบ้ มนั ตอบโจทย์ทกุ อย่างที่เราชอบ
- 24 -
2. ละครใบ้ คืองานอดิเรกอย่างหนึง่ ของผม ผมยังคง เล่นมันต่อไปเรื่ อยๆ เฉกเช่นเดียวกับมาราธอนหรื อว่ายน� ้ำ และ ผมหวังว่าในงานเทศกาลนี ้จะมีคนอีกหลายคนเริ่ มหันมาสนใจ ละครใบ้
2. ถ้ าเราไม่ร้ ูวา่ อะไรคือความท้ าทายของละครใบ้ กบั เรา และเราไม่ร้ ูวา่ จะเล่นไปท�ำไม เราก็อาจจะเลิกเล่นได้ แต่ตอนนี ้ยังมี โจทย์ที่ท้าทายเรา ซึง่ ต้ องใช้ เวลาอีกนานเลยครับ - 25 -
ในระยะเวลาหนึง่ ปี ทผี่ า่ นมา ฉันได้ ไปเป็ นอาสาสมัครกับ โครงการสอนละครใบ้ เพื่อเด็กหูหนวกกับพี่อนั๋ ไพฑูรย์ ไหลสกุล หรือทีเ่ รียกกันตามฉายาว่า อัน๋ คนหน้ าขาว ฉันไม่ใช่นกั แสดงละคร ใบ้ แต่เคยดูละครใบ้ มาก่อน เมื่อพี่อนั๋ ชวนให้ ไปช่วยงานนี ้ก็ร้ ูสกึ ว่า น่าสนใจดี ประกอบด้ วยความทะเล้ นอยากจะเรี ยนภาษามือเลย อดแจมด้ วยไม่ได้
ว่าถ้ าเปรียบเป็ นภาษาพูดก็คงจะพูดกันด้ วยเสียงเซ็งแซ่ ไม่ตา่ งจาก โรงอาหารของโรงเรียนทัว่ ๆ ไป พอเริ่มไปสอบถามหาอาจารย์ น้ องๆ ให้ ความสนใจเป็ นอย่างมาก ถึงจะไม่เข้ าใจภาษามือแต่ก็ร้ ูได้ ทนั ที ว่าน้ องถามกันว่าฉันเป็ นใคร และบทสนทนาบนปลายปากกาของ เราก็ได้ เริ่ มขึ ้น ฉันเริ่ มเรี ยนรู้ภาษามือง่ายๆ กับค�ำว่า “ชื่อภาษามือ ว่าอะไร” และ “อะไร/เรี ยกว่าอะไร” พยายามคุยกันได้ ไม่นานก็ร้ ูสกึ สนุกที่ได้ คยุ กันมากขึ ้นเรื่ อยๆ และแล้ วเวลาแห่งการรอคอยก็มาถึง เราเริ่ มต้ นกิจกรรมกันด้ วยการแสดงของพี่ๆ นักแสดงละครใบ้ เป็ น เรื่ องสัน้ 2-3 เรื่ อง เรื่ องที่ฉนั ประทับใจมากที่สดุ เป็ นเรื่ องเกี่ยวกับ เด็กหญิงทีอ่ ยากจะจับผีเสื ้อมาเก็บไว้ ถึงจะไม่ได้ มผี เี สื ้อจริงๆ น้ องๆ ก็มองเห็นผีเสื ้อที่นกั แสดงสร้ างภาพขึ ้นมา รวมทังมี ้ อารมณ์ร่วม
ไปถึงทีโ่ รงเรียนเศรษฐเสถียรวันแรกก็ถงึ กับงงว่าโรงเรียน ปิ ดรึ เปล่าเพราะเงียบเสียเหลือเกิน แต่เมื่อเดินเช้ าไปภายในโรง อาหารก็เห็นน้ องๆ หูหนวกก�ำลังคุยภาษามือกันอย่างวุน่ วาย ความ ว่องไวในการใช้ ภาษามือและการออกท่าทางที่ใส่อารมณ์ท�ำให้ คดิ
ในตอนจบเมื่อ ผีเสื้อบินจากลา ไป ทุกคนก็หัน ไปมองตามและ โบกมือลาตาม นักแสดง และในตอนจบเมื่อผีเสื ้อบินจากลาไป ทุกคนก็หนั ไปมองตามและ โบกมือลาตามนักแสดง นอกจากนี ้ก็มีการแสดงเรื่ องกุ๊กกิ๊ก โรแมน ติกคอมมาดี ้ และเรื่ องตลกๆ ผสมมายากล พอจบการแสดงก็ได้ เปิ ดให้ นกั เรี ยนที่มาดูได้ ลงชื่อสมัครเข้ าเรี ยนละครใบ้ ปรากฏว่าได้ รับความสนใจอย่างล้ นหลาม เรานัดแนะชัว่ โมงเรี ยนที่จะเกิดขึ ้น จบกิจกรรมน้ องๆก็มารุมถ่ายรูปกับ “ทราย” นักแสดงละครใบ้ ทเี่ ป็ น คนหูหนวก ฉันคิดว่าในวันนันทรายได้ ้ เป็ นเหมือนไอดอลของน้ องๆ ไปเสียแล้ ว
ซับซ้ อน คือต้ องให้ คนหูหนวกจับที่คอของนักบ�ำบัดเพื่อรับรู้การสัน่ สะเทือนแล้ วพยายามท�ำให้ เกิดการสัน่ สะเทือนในแบบเดียวกัน เมื่อได้ เสียงหนึ่งแล้ วก็ต่อไปอีกทีละเสียง ทีละเสียง แล้ วค่อยน�ำ เสียงเหล่านันมารวมกั ้ นเป็ นค�ำ นอกจากนี ้ยังเรี ยนรู้ การอ่านปาก เมือ่ รวมทัง้ 2 ทักษะแล้ ว คนหูหนวกจะสามารถสนทนากับคนทัว่ ไป ได้ โดยการพูด แต่ในเมืองไทยดูเหมือนว่าจะไม่คอ่ ยมีการใช้ วธิ ีการ นี ้สักเท่าไหร่นกั อาจเพราะต้ องใช้ เวลานานและไม่ได้ มีผ้ เู ชี่ยวชาญ มากนัก
แน่นอนว่าคนหูหนวกไม่ใช่ปัญหาสังคม แต่คนหูหนวกมีปัญหาในการเข้ าสังคม เพราะนอกจากเรื่ องภาษาพูดแล้ ว ภาษาเขียนก็ยงั ต่างกัน เพราะภาษามือไทยมีต้นแบบ มาจากภาษามืออเมริ กนั ท�ำให้ ไวยากรณ์ของภาษามือไทยเป็ นภาษาอังกฤษเมื่อคนหู หนวกมาเขียนเป็ นภาษาเขียนท�ำให้ คนทัว่ ไปอ่านแล้ วไม่ค่อยเข้ าใจ ยิ่งไปกว่านีย้ งั มี อุปสรรคในชีวิตมากมาย เช่น การรับรู้ของคนทัว่ ไปที่มองคนหูหนวกท�ำให้ หางานท�ำได้ ยากมากกว่า หรื อปั ญหาในการสื่อสารกับพ่อแม่ที่ไม่ได้ เรี ยนภาษามือ พ่อแม่บางคนไม่ ยอมรับความเป็ นคนหูหนวกของลูก จึงแสวงหาทางออกโดยการผ่าประสาทหูเทียมซึง่ มี ค่าใช้ จา่ ยสูงมาก เด็กหลายคนไม่ได้ เข้ ารับการผ่าตัดตังแต่ ้ เด็กเมือ่ ใช้ เครื่องช่วยฟั งแต่เมือ่ ได้ ยินเสียงที่ไม่เข้ าใจก็ร้ ูสกึ ร� ำคาญเลยแอบเอาไปทิ ้งถังขยะเลยก็มี ในการเรี ยนละครใบ้ ของเด็กหูหนวก น้ องๆ ได้ เรี ยนรู้ สิ่งใหม่ๆ ได้ ทดลอง เคลื่อนไหวร่างกายในแบบที่ไม่เคยท�ำ เล่นสนุกกันด้ วยสีหน้ าท่าทาง และเคลื่อนไหวให้ เป็ นจังหวะเพื่อสร้ างการสือ่ สาร พี่อนั๋ เองก็ได้ เรี ยนรู้จากน้ องๆ ด้ วยเหมือนกัน ในการสอน ละครใบ้ ให้ กบั คนหูดี พี่อนั๋ สามารถพูดอธิบายพร้ อมสาธิตให้ น้องท�ำไปทีละขันตอนพร้ ้ อมๆ กันได้ เลย แต่การสอนเด็กหูหนวกที่ต้องผ่านล่ามภาษามือ พี่อนั๋ จะต้ องอธิบายและ หยุดให้ ลา่ มแปล แล้ วค่อยสาธิต เพราะหากอธิบายด้ วยท่าทางและภาษามือไปพร้ อมๆ กันน้ องๆ จะดูไม่ทนั บางครัง้ ตัวอย่างที่อธิบายไปน้ องไม่สามารถเข้ าใจได้ เพราะไม่มีค�ำ เฉพาะในภาษามือหรื อไม่ใช่เรื่ องในวัฒนธรรมของคนหูหนวก ล่ามอย่างเช่น คุณครูปอย ต้ องคิดวิธีการอธิบายเป็ นท่าทางขึ ้นมาใหม่เพื่ออธิบายเนื ้อหาแทนการแปลโดยตรง ในช่วงทีผ่ ่านมา ฉันได้เห็นพัฒนาการของน้องๆ และเห็นว่าพวกเขามี ความสุข มากขนาดไหนทีไ่ ด้เรี ยนละครใบ้ ละครใบ้สนุกสนาน เข้าใจได้งา่ ยและเป็ นพืน้ ทีท่ ีโ่ ลกของ คนหูดีและคนหูหนวกมาบรรจบกัน แต่สดุ ท้ายแล้วเราก็ไม่ได้หวังว่าน้องๆ ทุกคนจะต้อง มาเป็ นนักแสดงละครใบ้หรื อใช้การแสดงละครใบ้แทนภาษามื อ เพราะอย่างไรเสียคนหู หนวกก็จะเป็ นคนเลือกเองว่าจะสนใจอะไรและสือ่ สารกับใครอย่างไร เพียงแต่การเรี ยน ละครใบ้ก็จะเป็ นอีกพืน้ ทีห่ นึ่งทีท่ �ำให้ได้เราได้รู้จกั กันและใกล้ชิดกันมากกว่าเดิ ม
คุณครู ญาดาเป็ นคนหนึ่งที่รักและสนับสนุนละครใบ้ มา ตลอดตังแต่ ้ พอี่ นั๋ เคยไปสอนละครใบ้ ทโ่ี รงเรี ยนเมื่อหลายปี กอ่ น ครู ญาดาหูหนวกแต่พดู ได้ เพราะสูญเสียการได้ ยินหลังจากได้ เรี ยน ภาษาแล้ ว หลังจากพูดคุยกับหลายๆ คนและหาข้ อมูล ฉันได้ เรี ยน รู้วา่ จริงๆ แล้ วคนหูหนวกก็สามารถเรียนรู้การพูดได้ แต่มนั ค่อนข้ าง - 26 -
- 27 -
- 28 -
- 29 -
ฟิ ลิป / นักมายากล ละครใบ้ เ ป็ น ศิ ล ปะที่ บ้ านเรายังมีน้อยมาก ซึ่งโตมา พร้ อมๆ กับมายากลเลย การดู ละครใบ้ ทำ� ให้ เราได้ เรี ยนรู้ศลิ ปะ อีกรูปแบบหนึง่ หงษ์ จร เสน่ ห์งามเจริญ / ศิลปิ นอิสระ ศ. ดร. อภินันท์ โปษยานนท์ ปลัดกระทรวงวัฒนธรรม วันเข้ ารับต�ำแหน่ง ๓๐ มิถนุ ายน ๒๕๕๗ ประวัตกิ ารศึกษา - Bachelor of Arts (Fine Arts) Honours Edinburgh University สกอ ตแลนด์ - Master of Arts (Fine Arts) Honours Edinburgh University สกอตแลนด์
- ประธานกรรมการบริ หารและรักษาการ ในต�ำแหน่งผู้อ�ำนวยการส�ำนักงานบริ หาร และพัฒนาองค์ความรู้ (องค์การมหาชน) (OKMD) พ.ศ.๒๕๕๐ – ๒๕๕๑ - ผู้อ�ำนวยการส�ำนักงานศิลปวัฒนธรรม ร่วมสมัย (ระดับ ๑๐) พ.ศ. ๒๕๔๖ - ๒๕๕๑ - ศาสตราจารย์คณะศิลปกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย (ระดับ ๑๐) พ.ศ. ๒๕๔๕ - รองศาสตราจารย์คณะศิลปกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย (ระดับ ๙) พ.ศ. ๒๕๔๐
- Doctor of Philosophy (History of Art) Cornell University สหรัฐอเมริ กา
- ผู้ชว่ ยศาสตราจารย์คณะศิลปกรรม ศาสตร์ จฬุ าลงกรณ์มหาวิทยาลัย (ระดับ ๘) พ.ศ. ๒๕๓๗- ๒๕๔๐
ประวัตกิ ารท�ำงาน
- ผู้ชว่ ยศาสตราจารย์คณะศิลปกรรม ศาสตร์ จฬุ าลงกรณ์มหาวิทยาลัย (ระดับ ๗) พ.ศ. ๒๕๓๕
- รองปลัดกระทรวงวัฒนธรรม พ.ศ. ๒๕๕๔ - ๒๕๕๗ - อธิบดีกรมส่งเสริ มวัฒนธรรม พ.ศ. ๒๕๕๓ - ๒๕๕๔ - รองปลัดกระทรวงวัฒนธรรม พ.ศ. ๒๕๕๒ – ๒๕๕๓
- อาจารย์ ระดับ ๔ คณะศิลปกรรม ศาสตร์ จฬุ าลงกรณ์มหาวิทยาลัย พ.ศ. ๒๕๒๔
- 30 -
การด�ำเนินงานด้ านวัฒนธรรม ของชาติเริ่ มต้ นเมื่อพุทธศักราช ๒๔๘๑ มี การตั ง้ กองวั ฒ นธรรม ในสั ง กั ด กรม ศิลปากร ต่อมาในพุทธศักราช ๒๔๘๓ มี พระราชบัญญัติบ�ำรุ งวัฒนธรรมแห่งชาติ ก� ำ หนดความหมายของวั ฒ นธรรมว่ า หมายถึ ง ลัก ษณะที่ แ สดงความเจริ ญ งอกงาม ความเป็ นระเบียบอันดีงาม ความ กลมเกลียวก้ าวหน้ าของชาติ และศีลธรรม อันดีของประชาชน จากนั น้ มี ก ารออกพระราช บัญญัติบ�ำรุ งวัฒนธรรมแห่งชาติอีกหลาย ฉบับ รวมทังมี ้ การจัดตังสภาวั ้ ฒนธรรมแห่ง ชาติ จนกระทัง่ วันที่ ๑๒ มีนาคม ๒๔๙๕ จึง มีการสถาปนากระทรวงวัฒนธรรมขึ ้น โดย มีจอมพล ป. พิบลู สงคราม นายกรัฐมนตรี ในขณะนัน้ ด�ำรงต�ำแหน่งรัฐมนตรี ว่าการ กระทรวงวัฒนธรรม เป็ นรากฐานของการสร้ างสรรค์ ความสามัคคี และความมัน่ คงของประเทศ ชาติประเทศไทยมีวฒ ั นธรรมทีเ่ จริญรุ่งเรือง ปรากฏเป็ นเอกลักษณ์ อันโดดเด่นของชาติ ประกอบด้ วย ภาษา วรรณกรรม ศิลปกรรม นาฏศิลป์ ดนตรี โบราณสถาน โบราณวัตถุ ตลอดจนขนบธรรมเนี ยมประเพณี ที่เป็ น แบบแผน และวิถีชวี ติ อันดีงามทีส่ บื ทอดมา ถึงปั จจุบนั
ไม่คอ่ ยได้ ดลู ะครใบ้ บอ่ ยๆ แต่เห็นครูอนั๋ เล่น มาตลอด 30 ปี แล้ ว รู้ สึกว่าละครใบ้ ถ่ายทอดด้ วย อารมณ์ ความรู้ สกึ โดยไม่ใช้ เสียง แต่ใช้ บคุ ลิกภาพ การสื่อสารจึงขึ ้นอยูก่ บั ความสามารถของนักแสดง
ออม สุชาร์ / นักแสดง เคยเล่นละครใบ้ ตอนประกวดดาวคณะ ตอนแรกรู้ สกึ ไม่ค่อยเข้ าใจค่ะ แต่พอได้ ลองเล่น รู้สกึ สนุก เพราะไม่มีขอบเขตในเรื่ องภาษา มีเอกลักษณ์ ให้ ความบันเทิง ให้ แง่คดิ ออมก็ตดิ ตามละครใบ้ เหมือนกันนะ ส�ำหรับออมมันถูกจริ ต มีสีสนั และได้ อะไรจากการชม เยอะ ละครใบ้ ยงั มีน้อยในเมืองไทย อยากให้ คนนิยมดูมากขึ ้น จะได้ เกิดศิลปะแขนงนี ้ต่อไป เรื่ อยๆ ค่ะ นุ่น ศิรพันธ์ / นักแสดง ในฐานะนักแสดง นุน่ ชื่นชมศาสตร์ นี ้มาก เพราะจะ สื่อสารให้ คนเข้ าใจความรู้ สึก นึกคิดของตัวละคร ล�ำพังแค่ใช้ เสี ย งพู ด ก็ ย ากแล้ ว แต่ นี่ เป็ นการสื่อสารด้ วยภาษากาย ล้ วนๆ ให้ เข้ าใจด้ วย ให้ สนุก ด้ วย มันสุดยอดจริ งๆ Hut Ruamrith ละครใบ้ คือภาษาสากล ที่ สามารถสร้ างได้ ทุกอย่างแบบไม่มี ขอบเขต - 31 -
รายชื่อทีมงาน
ทีมสูจิบัตร
ผู้อำ�นวยการโครงการ – ไพฑูรย์ ไหลสกุล
- ปาริฉัตร แทนบุญ
ผู้จัดการโครงการ – เพิ่มสุข อัมพรจรัส
- พิชญา เพ็งจันทร์
เหรันญิก – เพิ่มสุข อัมพรจรัส
- 9chaballoon
ประสานงานศิลปิน – Kumiko Takano
- กมนนัทธ์ คำ�ดา
ออกแบบโลโก้และโปสเตอร์ – PIM PHAPPIM Graphic designer / กมนนัทธ์ คำ�ดา
- สรพงศ์ อ่องแสงคุณ
ถ่ายภาพ – 9chaballoon
ขอบคุณ
กำ�กับเวที - อัสรินดา หมัดหมีด อุปกรณ์เทคนิคแสงเสียง - ภาคภูมิ ฉิมท้วม ออกแบบแสง – พลัฎฐ์ สังขกร ออกแบบเสียงและดนตรีประกอบ • นายอิสระ ผดุงศักดิ์
บริษัท การะเกด เอ็นเตอร์เทนเม้นท์ จำ�กัด
MT Lighting
Project X
คลองบางหลวง เร็กคอร์ด
ช่อง 9 อสมท, PPTV, TPBS, Dara Daily, Workpoint TV,Nation TV, H Plus Channel, ช่อง 5, หนังสือพิมพ์บ้านเมือง, หนังสือพิมพ์แนวหน้า, หนังสือพิมพ์ มติชน, หนังสือพิมพ์ข่าวสด, หนังสือพิมพ์บางกอกโพสต์, หนังสือพิมพ์เดอะเนชั่น, เว็ปไซต์ข่าวประชาไท, Like Station 1494 Online Radio
• นายกัมปนาท จันธิมา • ภักดิ์ ศักดาอภินันท์ อุปกรณ์เวที ฉาก - อนุรีย์ อัมพรชวรัน
เครือข่ายตลาดสีเขียว, สำ�นักพิมพ์สวนเงินมีมา, ครอบครัวอัมพรจรัส
ทีมประชาสัมพันธ์ • อัสรินดา หมัดหมีด
• เพิ่มสุข อัมพรจรัส • วิสุทธิ์ กุศลมโนมัย • สุบิน ทวีเกษมสมบัติ
- 32 -
- 33 -
มานิด อัชวงศ์
เพิ่มสุข อัมพรจรั ส - ผู้จดั การเทศกาล เตรี ยมงานกันตังแต่ ้ เดือนพฤษภาคม ปี 2558 ตอนเริ่มมีเรา กับครูอนั๋ 2 คน ตอนแรกไม่คิดว่าจะจัดใหญ่ขนาดนี ้แต่คดิ ว่าน่าจะมี เทศกาลเป็ นศิลปะการแสดงที่ไม่ใช้ เสียงบ้ าง แล้ วมันต่อยอดกับคนหู หนวกทีเ่ ราท�ำอยู่ ก็มีทงคนที ั ้ เ่ ห็นด้ วยและไม่เห็นด้ วย คนทีไ่ ม่เห็นด้ วย เพราะไม่เข้ าใจว่าละครใบ้ มนั เป็ นอย่างไร เราพยายามสื่อสารจน สุดท้ ายเขาก็เข้ ามาเป็ น partner เรา เราอยากให้ เป็ นเทศกาลละครใบ้ นานาชาติ เป็ นสเกลใหญ่ อยากให้ ใครก็ได้ เข้ ามาดู ไม่ใช่แค่คนในวงการละคร มาดูกนั เยอะ ประสบการณ์ตรงของเราคือ พอเราอยูก่ บั มัน เราได้ เรี ยนรู้มนั เราเกิดความเปลี่ยนแปลงในตัวเอง เรามัน่ ใจขึ ้น เริ่ มเข้ าใจ เซนส์ของเวทีแล้ วมันเอามาใช้ ในชีวิตประจ�ำวันได้ ท�ำหน้ าที่ตรงนันให้ ้ ดีที่สดุ ไม่มีอะไรจะเสีย ไม่มีโอกาสอื่น แล้ วใช้ อินเนอร์ แบบนัน้ ในชีวิตประจ�ำวันด้ วย ท�ำให้ เราเป็ นตัวของตัวเองมากขึ ้น เราเอนจอยกับความผิดพลาดได้ มากขึ ้น มันก็นา่ จะดีกบั คนอื่นเหมือนกัน
ภักดิ์ ศักดาอภินันท์ -- บีทบ็อกซ์ และซาวด์ เอฟเฟค งานออกทะเล บีทบ็อกซ์ เป็ นศิลปะที่พงึ่ เกิดขึ ้นได้ ไม่นาน ยังอยูใ่ นช่วงที่มีการพัฒนาอย่าง รวดเร็ ว และผมเชื่อว่ามันยังพัฒนาต่อไปได้ อีกเรื่ อยๆ การน�ำสกิลบีทบ็อกซ์มาเพิ่ม อรรถรสให้ กบั ละครใบ้ กเ็ ป็ นหนึง่ ในการเติบโตของบีทบ็อก ถึงแม้ จะไม่ใช่ครัง้ แรกทีม่ คี น ท�ำแบบนี ้ แต่ผมก็ยินดีที่ได้ ร่วมพัฒนา ทดลอง และ อยากท�ำต่อไปเรื่ อยๆ ครับ ^^
พลัฎฐ์ สังขกร – ออกแบบแสง งานออกแบบแสงมันก็เหมือนกับนักแสดงสมทบ ทีม่ า ในรูปแบบแสง support ให้ นกั แสดงหลักเด่นขึ ้น งานออกแบบ แทบทุกอันเป็ นเหมือนนักแสดงสมทบอยูแ่ ล้ ว จริงๆ เราเป็ นคนเชือ่ ว่าการแสดงไม่จำ� เป็ นต้ องมีไฟนะ เล่นกลางแจ้ งได้ โดยประวัตศิ าสตร์ ศลิ ปะการแสดงคือเล่นกลาง แจ้ ง ช่วงเวลาที่เห็นชัด คือ เช็คสเปรี ยร์ มีการใช้ แสงเทียน หลัง จากนันมี ้ ตะเกียง และเริ่ มใช้ ไฟฟ้าในโรงละคร ละครใบ้ จะมีจงั หวะ magic ถ้ าเราเปลี่ยนซีนช้ าไป magic จะไม่เกิด ถ้ าเราสามารถท�ำให้ magic เกิดขึ ้นมันจะ มหัศจรรย์ เราต้ องอยูก่ บั เรื่ อง ต้ องอยูก่ บั นักแสดง - 34 -
- 35 -