4. Organizacja warunków procesu nauczania

Wielu nauczycieli i dyrektorów obawia się, że pojawienie się w szkole ucznia słabowidzącego oznacza organizacyjną rewolucję. I to taką, która odbędzie się na wielu poziomach, poczynając od dostosowania przestrzeni w całym budynku i poszczególnych klasach, a kończąc na prowadzeniu lekcji. W celu zapewnienia komfortu funkcjonowania w szkole uczniowi słabowidzącemu konieczne jest dostosowanie przestrzeni uwzględniającej jego potrzeby oraz rozpoznanie, w jakim stopniu dziecko jest samodzielne i jak radzi sobie z orientacją przestrzenną.

Aby to ustalić, pomocna może być rozmowa z rodzicami, ale przede wszystkim obserwacja dziecka w szkole. Dobrze byłoby również zorganizować „dzień otwarty” dla ucznia słabowidzącego, podczas którego spokojnie mógłby się zapoznać z nowym otoczeniem, tj. wielkością korytarzy i sal lekcyjnych, ich oświetleniem, rozmieszczeniem schodów. Takie spotkanie najlepiej zorganizować w dzień wolny od zajęć dydaktycznych, aby pierwszy kontakt z nowym otoczeniem był dla ucznia najbardziej komfortowy.

Niezwykle istotna dla wygody ucznia jest odpowiednia adaptacja jego miejsca pracy. Najważniejszymi elementami, które należy wziąć pod uwagę (Śmiechowska-Pietrovskij, 2013 oraz opracowanie własne) są:

a) Dobór odpowiedniego oświetlenia;

Podczas przystosowania miejsca pracy dla ucznia słabowidzącego w sali lekcyjnej bardzo ważnym elementem jest wybór oświetlenia. Najkorzystniejszym oświetleniem sztucznym jest światło mieszane: jarzeniowe – służące do oświetlenia całego pomieszczenia oraz oświetlenie dodatkowe – do pracy z bliska. Lampka powinna posiadać regulowane ramię, aby można było ustawić ją po przeciwnej stronie w stosunku do pracującej ręki dziecka.

Podczas czytania – źródło światła powinno być umieszczone po tej stronie, po której uczeń ma lepszą ostrość widzenia. Obudowa lampki powinna zasłaniać całą żarówkę, aby poza nią nie wystawała. Wskazana jest również możliwość regulacji natężenia światła. Światło słoneczne jest najbardziej naturalnym rodzajem oświetlenia sal lekcyjnych. Musimy jednak zwrócić uwagę, czy nie mamy do czynienia ze zjawiskiem olśnienia, czyli odbiciem promieni od błyszczących powierzchni, np. blatów stołów, okien, oszklonych elementów mebli, które może razić ucznia i pogarszać jego widzenie. W celu uniknięcia tego zjawiska należy zadbać o zasłanianie okien np. żaluzjami, roletami czy zasłoną.

b) Ustawienie ławki szkolnej;

Blaty ławek szkolnych powinny być matowe, możemy używać jednokolorowych, matowych podkładek. Wygodne dla ucznia słabowidzącego są ławki z regulowanym blatem, który można ustawić pod różnym kątem. W ten sposób uczeń może regulować odległość od czytanego tekstu, aby zachować prawidłową postawę ciała.

c) Usytuowanie miejsca w sali lekcyjnej ucznia słabowidzącego;

Ławkę lekcyjną należy ustawić w taki sposób, aby uczeń mógł swobodnie podchodzić do tablicy oraz innych pomocy dydaktycznych lub optycznych. Usytuowanie ucznia

powinno również uwzględniać jego możliwości wzrokowe i stopień trudności pracy z bliskiej lub dalekiej odległości. Ważne jest, aby nauczyciel także miał łatwy dostęp do ucznia. Uczeń ze światłowstrętem powinien zajmować miejsce z dala od okna. Unikajmy jednak nieuzasadnionego eksponowania miejsca ucznia w klasie.

d) Tablica;

Wybór koloru tablicy powinien kontrastować z narzędziem pisarskim. W przypadku tablic multimedialnych, których tło jest białe, do wykonywania rysunków lub podkreśleń – oprócz czarnego pisaka możemy używać również kolorowych, które kontrastują z bielą.

Ilustracja 18. Tablica multimedialna z figurami geometrycznymi Źródło: zbiory własne

e) Kontrast kolorystyczny;

Należy zastosować oznaczenia np. ciągów komunikacyjnych w sali lekcyjnej, krawędzi ławek szkolnych i szafek, framug drzwi, włączników prądu. Kontrastowe oznaczenia numerów klas w stosunku do koloru drzwi należy umieścić na poziomie wzroku.

Ilustracja 19. Stół szkolny oraz krzesła Źródło: zbiory własne