บทสนทนาว่าด้วยแรงบันดาลใจของกวี

เพลโต ไอออน บทสนทนาว่าด้วยแรงดลใจของกวี

เวธัส โพธารามิก แปล

3

St. I

โสเครตีส สวัสดี ไอออน! ไปเที่ยวไหนมา? หรือเพิ่งมาจาก บ้านที่เอเฟซุส? ไอออน เปล่า โสเครตีส ข้าฯเพิ่งกลับมาจากงานฉลองเทพ อัสคลีพิอุสที่เมืองเอพิโดรุส1 โสเครตีส โอ้! ชาวเมืองเอพิโดรุสคงจัดประกวดนักร่ายกลอน2 เมืองเอพิโดรุส (Epidaurus) ตั้งอยู่ในดินแดนเพโลพอนนีส (Peloทางตอนใต้ของกรีก เป็นเมืองศูนย์กลางของการบูชาเทพ อัสคลีพิอุส (Asclepius) ซึ่งเป็นเทพเจ้าแห่งการรักษาพยาบาล 2 นั ก ร่ า ยกลอน หรื อ rhapsode มาจากค� ำ กรี ก ว่ า ῥαψῳδός (/rhapsōdos/) มีความหมายตามรากศัพท์ว่า “ผู้ถักทอบทเพลงต่างๆ เข้าด้วยกัน” ดังนัน้ อาชีพนักร่ายกลอนจึงสะท้อนให้เห็นถึงวัฒนธรรม แบบมุขปาฐะของการสืบทอดต�ำนานเทพเจ้าและวีรบุรุษคนต่างๆ ในสมัยกรีกโบราณได้เป็นอย่างดี เพราะหากเราศึกษาปกรณัมของ กรีกอย่างถี่ถ้วน เราก็จะพบว่าปกรณัมทุกเรื่องล้วนแต่มีจุดเชื่อมต่อ ระหว่างกันทั้งสิ้น ไม่มีปกรณัมเรื่องใดที่เกิดขึ้นอย่างเป็นเอกเทศ จากเรื่องอื่น ปกรณัมทุกเรื่องของกรีกได้รับการ “ถักทอ” เข้าไว้ด้วย กันผ่านวัฒนธรรมแบบมุขปาฐะ ผ่านการเล่าเรื่อง การจดจ�ำ การผูก 1

ponnese)

[530a]

4

เพื่อเทิดเกียรติเทพอัสคลีพิอุสด้วยใช่ไหม? ไอออน แน่อยู่แล้ว โสเครตีส ยังมีการแข่งขันเชิงกวีและ คีตศิลป์3ประเภทอื่นๆด้วยนะ โสเครตีส เจ้าคงร่วมแข่งด้วยล่ะสิ ได้รางวัลอะไรบ้างล่ะ?

[530b]

ไอออน พวกข้าฯได้รางวัลชนะเลิศ โสเครตีส! โสเครตีส เยี่ยม! งั้นครั้งหน้าลองไปกวาดรางวัลจากงานของ เทพีอาธีนาที่เอเธนส์ดูบ้างสิ ผสานต�ำนานต่างๆเข้าไว้ดว้ ยกันเพือ่ ความสะดวกในการจดจ�ำ และนัก ร่ายกลอนก็เป็นผูถ้ า่ ยทอดปกรณัมเหล่านีส้ ผู่ ฟู้ งั ด้วยเหตุนเี้ อง อาชีพ นักร่ายกลอน อย่างตัวละครไอออนในบทสนทนาเล่มนี้ จึงสะท้อนให้ เห็นถึงวัฒนธรรมมุขปาฐะในการสืบทอดเทพปกรณัมของชาวกรีก โบราณได้เป็นอย่างดี 3 คีตศิลป์ หรือ music ในยุคกรีกโบราณ หมายถึง ศิลปะทุกแขนง ที่ต้องอัญเชิญเทพีศิลป์ หรือ Muse ลงมาสถิต เพื่อให้ศิลปินหรือกวี สามารถถ่ายทอดออกผลงานออกมาได้ ดังนั้น ค�ำว่า คีตศิลป์ ในที่นี้ จึงกินความรวมไปถึง ดนตรี การร่ายกวี การเต้นร�ำ การขับร้อง และ การแสดงละครด้วย

5

ไอออน ข้าฯต้องไปแน่ มันเป็นประสงค์ของเทพเจ้าอยู่แล้ว โสเครตีส เจ้ารู้ไหม บางทีข้าฯก็รู้สึกอิจฉาอาชีพร่ายกลอน ของพวกเจ้าจริงๆ คิดดูสิ นักร่ายกลอนเป็นอาชีพ ที่ได้แต่งองค์ทรงเครื่องหล่อเหลาอยู่ตลอด ทั้งยัง ได้ทำ� งานร่วมกับกวีมชี อื่ ตัง้ มากมาย อย่างกวีโฮเมอร์ ที่ เ ป็ น สุ ด ยอดที่ สุ ด ของกวี มี ฝ ี มื อ ระดั บ เทพเจ้ า นั ก ร่ า ยกลอนเช่ น เจ้ า ต้ อ งเชี่ ย วชาญไม่ ใ ช่ แ ต่ ตั ว มหากาพย์ของโฮเมอร์ แต่ยงั ต้องตีความมันได้ดว้ ย ซึง่ ถ้าไม่เข้าใจความคิดของโฮเมอร์อย่างลึกซึ้งจริงๆ พวกเจ้าก็คงไม่สามารถร่ายบทกลอนอันงดงาม เหล่านี้ออกได้เป็นแน่ แหม! ข้าฯล่ะอิจฉาเจ้าจริงๆ! ไอออน ใช่แล้ว โสเครตีส นั่นเป็นงานส่วนใหญ่ของวิชาชีพ ข้าฯเลยเชียวล่ะ ถ้าเป็นเรื่องโฮเมอร์แล้วล่ะก็ ข้าฯ มั่นใจว่าความสามารถข้าฯเป็นเลิศกว่าใครๆ ต่อให้ เป็นเมโทรโดรุสแห่งแลมซาคอส หรือสเตซิมโบรตุส แห่งธาซอส หรือต่อให้เป็นโกลวคอน 4 ไม่มีใคร เมโทรโดรุส (Metrodorus) เป็นกวีและนักปรัชญาที่เสนอว่า เรื่อง ราวในมหากาพย์ของโฮเมอร์นั้น ควรต้องตีความในเชิงอุปมา ส่วน สเตซิมโบรตุส (Stesimbrotus) กับโกลวคอน (Glaucon) นัน้ ในปัจจุบนั เรายังไม่รู้แน่ว่าเป็นใคร 4

[530c]

[530d]

6

สามารถถ่ายทอดความคิดอันงดงามของโฮเมอร์ ออกมาได้ดีเท่ากับข้าฯอีกแล้ว โสเครตีส ยอดเยีย่ มมาก ไอออน! ถ้าข้าฯขอให้เจ้าแสดงความ สามารถให้ ไ ด้ ช มเสี ย หน่ อ ย เจ้ า คงไม่ เ คื อ งข้ า ฯ ใช่ไหม? ไอออน ว่ากันตามตรงนะ โสเครตีส ไม่ว่าใครก็ต้องอยาก ฟังข้าฯร่ายถึงโฮเมอร์ทั้งนั้นแหละ สมาคมโฮเมอร์5 สมควรต้ อ งสวมมงกุ ฎ ทองให้ ข ้ า ฯด้ ว ยซ�้ ำ ไปนะ รู้ไหม [531a]

โสเครตีส ข้าฯรู้ ไอออน แต่เราพักเรือ่ งนัน้ ไว้กอ่ นนะ ตอนนีข้ า้ ฯ อยากถามค�ำถามเจ้าสักข้อ เจ้าเชีย่ วชาญเรือ่ งโฮเมอร์ เพียงคนเดียวหรือ? แล้วกวีเฮซิออดกับอาร์คโี ลคุส6 สมาคมโฮเมอร์ เป็นสมาคมของนักร่ายกลอนที่จัดตั้งขึ้นในช่วง ประมาณศตวรรษที่ 6 ก่อนคริสตกาล บนเกาะคิออส (Chios) ซึ่งเป็น บ้านเกิดของโฮเมอร์ นักร่ายกลอนเหล่านีม้ กั อ้างว่าตัวเองสืบเชือ้ สาย มาจากโฮเมอร์ 6 เฮซิออด (Hesiod) เป็นมหากวีคนส�ำคัญอีกคนหนึ่งในยุคเดียวกับ โฮเมอร์ เขียนมหากาพย์เล่าเรื่องปกรณัมและวงศ์วานของเหล่าทวย เทพเหมือนกัน เช่น เรื่อง Theogony หรือ “ก�ำเนิดเทพเจ้า” เป็นต้น 5

7

ล่ะ เจ้าเชี่ยวชาญเรื่องของพวกเขาด้วยหรือเปล่า? ไอออน ไม่เลย โสเครตีส ข้าฯช�ำนาญเฉพาะเรือ่ งของกวีโฮเมอร์ ข้าฯคิดว่าเท่านี้ก็ดีเพียงพอแล้วนะ โสเครตีส แต่กต็ อ้ งมีบางประเด็นทีโ่ ฮเมอร์กบั เฮซิออดเห็นตรง กันบ้างใช่ไหม? ไอออน ข้าฯว่าต้องมีหลายประเด็นเชียวแหละ โสเครตีส อย่างนั้นเจ้าสามารถตีความประเด็นเหล่านี้ของ โฮเมอร์ได้แตกฉานกว่าประเด็นของเฮซิออดด้วย หรือเปล่า? ไอออน ก็ตอ้ งได้พอๆกันนัน่ แหละ โสเครตีส ก็ในเมือ่ มันเป็น เรื่องที่กวีทั้งสองเห็นตรงกันนี่ ส่วนกวีอาร์คีโลคุส (Archilochus) เป็นกวีรุ่นหลังจากโฮเมอร์และ เฮซิออดประมาณ 100 – 200 ปี ผลงานของเขาส่วนใหญ่มักจะเป็น บทกวีขนาดสั้น ส�ำหรับร้องประกอบดนตรี

[531b]

8

โสเครตีส แล้วถ้าเป็นประเด็นทีท่ งั้ สองเห็นไม่ตรงกันล่ะ? เช่น เรื่องเทพพยากรณ์ศาสตร์7 โฮเมอร์พูดอย่างหนึ่ง เฮซิออดก็พูดไปอีกอย่างหนึ่งใช่ไหม? ใช่

ไอออน

โสเครตีส แล้วเจ้าคิดว่า ระหว่างเจ้ากับพวกนักพยากรณ์เก่งๆ ทัง้ หลาย ใครสามารถอธิบายความเหมือนและความ แตกต่างทางเทพพยากรณ์ศาสตร์ของกวีทั้งสองได้ ลึกซึ้งกว่ากัน? เทพพยากรณ์ศาสตร์ หมายถึง องค์ความรู้ในเรื่องการอัญเชิญ ทวยเทพลงมาสถิตในร่าง เพื่อให้ผู้พยากรณ์สามารถหยั่งรู้อนาคตได้ ชั่วคราวในสภาวะภวังค์ เพลโตมองว่าการพยากรณ์ด้วยวิธีนี้จัดเป็น “ความบ้า” รูปแบบหนึ่งใน 4 แบบ โดยความบ้าแต่ละแบบนั้นเกิดขึ้น เพราะเทพทีม่ าสถิตเป็นคนละองค์กนั โดยเพลโตกล่าวว่า ความบ้าแบบ นักพยากรณ์นั้นสัมพันธ์กับเทพอพอลโล (Apollo) ความบ้าแบบพวก รหัสยิก (mystic) สัมพันธ์กับเทพดิโอนิซัส (Dionysus) ความบ้าแบบ อีโรติก (เช่น บุรษุ ทีห่ ลงงมงายในความรัก) สัมพันธ์กบั เทพีอะโฟรไดตี (Aphrodite) และเทพอีรอส (Eros) และความบ้าแบบกวี สัมพันธ์กับ เทพีศิลป์ (Muses) (Phaedrus, 265b) การที่เพลโตยกตัวอย่างเรื่อง เทพพยากรณ์ศาสตร์ขึ้นมาในที่นี้อาจเป็นเพราะเขาต้องการให้มัน สอดคล้องกับความคิดเรื่อง “ความบ้า” ของกวี (ซึ่งเป็นประเด็นหลัก ของหนังสือเล่มนี้) ก็เป็นไปได้ 7

9

ก็ต้องนักพยากรณ์สิ

ไอออน

โสเครตีส เอาล่ะ งั้นสมมติว่าเจ้าเป็นนักพยากรณ์ ในเมื่อเจ้า สามารถอธิบายประเด็นต่างๆที่กวีทั้งสองเห็นตรง กันได้ เจ้าก็น่าจะสามารถอธิบายประเด็นต่างๆที่ ทั้งสองเห็นต่างกันได้ด้วยใช่ไหม? นั่นก็ชัดเจนอยู่แล้วนี่

ไอออน

โสเครตีส เฮ้ย! ถ้าอย่างนั้นท�ำไมเจ้าถึงรู้ดีเฉพาะเรื่องของ โฮเมอร์ แต่กลับไม่รู้เรื่องเฮซิออดหรือเรื่องกวีคน อื่นๆเลยล่ะ? มีประเด็นไหนที่โฮเมอร์พูดต่างจาก กวีคนอื่นๆทุกคนโดยสิ้นเชิงด้วยหรือ? หลักๆแล้ว โฮเมอร์ก็พูดถึงเรื่องสงคราม เรื่องความสัมพันธ์ ของคนดีกบั คนเลว เรือ่ งสามัญชนกับคนมีฝมี อื เรือ่ ง ความสัมพันธ์ของเทพเจ้ากับมนุษย์และทวยเทพ ด้วยกัน เรือ่ งเหตุการณ์บนสวรรค์และในนรก8 แล้วก็ เรือ่ งวงศ์วานของเทพเทพีกบั วีรบุรษุ ทัง้ หมดทีข่ า้ ฯ ต้นฉบับใช้ค�ำว่า Άδης (/Hadis/) หรือ ฮาดีส (Hades) ฮาดีสเป็น เทพผู้ดูแลนรกและชื่อของเขายังถูกน�ำมาใช้เป็นบุคลาธิษฐานของ นรกอีกด้วย 8

[531c]

[531d]

10

ไล่มานี่ คือประเด็นที่โฮเมอร์น�ำมารจนามหากาพย์ ทั้งนั้นเลยไม่ใช่หรือ? ก็ถูกแล้วนี่ โสเครตีส

ไอออน

โสเครตีส อ้าว! แล้วกวีคนอืน่ ล่ะ? พวกเขาไม่ได้เขียนเกีย่ วกับ เรื่องพวกนี้เหมือนกันหรอกหรือ? ไอออน กวีคนอืน่ ๆก็เขียนเรือ่ งพวกนี้ โสเครตีส แต่พวกเขา เขียนคนละแบบกับโฮเมอร์ โสเครตีส ก็แล้วพวกเขาเขียนแบบไหนล่ะ? เขียนได้แย่กว่า โฮเมอร์หรือเปล่า?

แย่กว่ามากเลยล่ะ

ไอออน

โสเครตีส นั่นคือโฮเมอร์เขียนได้ดีกว่า?

11

แน่นอนที่สุด

ไอออน

โสเครตีส เอาอย่างนีน้ ะ สหายน้อย สมมติวา่ มีคนอยูก่ ลุม่ หนึง่ ก�ำลังพูดเรื่องคณิตศาสตร์ แล้วปรากฏว่ามีอยู่คน หนึ่งพูดได้ดีมาก ข้าฯคิดว่าคงต้องมีใครสักคนแน่ๆ ที่มองออกว่าคนๆนี้เก่งคณิตศาสตร์กว่าคนอื่นๆ ในกลุ่ม ใช่

ไอออน

โสเครตีส และใครสักคนที่ว่านี้ก็ต้องมองออกด้วยแน่ๆว่าคน ไหนบ้างที่ไม่เก่ง เจ้าคิดอย่างนั้นไหม? แน่นอน

ไอออน

โสเครตีส และใครสักคนทีว่ า่ นีก้ จ็ ะต้องมีทกั ษะทางคณิตศาสตร์ สูงมากเลยด้วย จริงไหม?

[531e]

12

จริง โสเครตีส

ไอออน

โสเครตีส เอาล่ะ ทีนี้สมมติว่ามีคนอยู่กลุ่มหนึ่งก�ำลังสนทนา กันเรื่องอาหารสุขภาพ แล้วปรากฏว่ามีอยู่คนหนึ่ง สามารถอธิบายเรือ่ งราวต่างๆได้ดกี ว่าคนอืน่ ๆมาก เจ้าคิดว่า ถ้ามีใครสักคนสามารถบอกได้ว่าคนไหน เก่งจริง เขาจะสามารถบอกได้ด้วยไหมว่าคนไหน ไม่เก่ง หรือว่าเราต้องการคนอีกคนมาช่วยเขาบอก? ไอออน เขาคนเดียวก็บอกได้แล้วล่ะ เรื่องนี้ชัดเจนอยู่ โสเครตีส งั้นเขาคนนี้เป็นใคร? เราเรียกเขาว่าอะไร? แพทย์

[532a]

ไอออน

โสเครตีส สรุปคือ เราก�ำลังจะบอกว่า ถ้ามีคนกลุม่ หนึง่ สนทนา กันในประเด็นใดๆ ก็ตาม ผูท้ สี่ ามารถมองออกว่าคน ไหนเก่ง ย่อมต้องมองออกด้วยเหมือนกันว่าคนไหน

13

ไม่เก่ง ถ้าคนๆนีบ้ อกไม่ได้วา่ ใครไม่เก่งบ้าง เขาย่อม ไม่สามารถบอกได้เช่นกันว่าใครเก่ง ข้าฯหมายถึงใน ประเด็นสนทนาเดียวกันเท่านั้นนะ ใช่

ไอออน

โสเครตีส และคนๆนี้ก็จะต้องมีทักษะในด้านนั้นๆสูงมาก ถึง ได้แยกออกว่าคนไหนเก่งคนไหนไม่เก่ง ใช่

ไอออน

โสเครตีส ทีนี้ เจ้าบอกข้าฯว่าทั้งโฮเมอร์และกวีคนอื่นๆ (รวม เฮซิออดกับอาร์คีโลคุสด้วยนะ) ล้วนแต่พูดประเด็น เดียวกัน เพียงแต่วา่ แต่ละคนเก่งไม่เท่ากัน คือโฮเมอร์ เก่งที่สุด ส่วนคนอื่นๆนั้นอ่อนด้อยกว่า ใช่ไหม? ไอออน ใช่ ข้าฯว่าอย่างนั้นแหละ

14 [532b]

โสเครตีส เอาล่ะ ในเมื่อเจ้ารู้ว่ากวีคนไหนเก่ง เจ้าก็ย่อมต้องรู้ แน่ว่ากวีที่ไม่เก่งนั้นพูดได้แย่กว่าเขา ไอออน ก็คงต้องเป็นอย่างนั้นแหละ โสเครตีส เยี่ยม! งั้นถ้าข้าฯจะบอกว่าเจ้าหนูไอออนผู้นี้ปราด เปรื่องทั้งเรื่องของกวีโฮเมอร์และเรื่องของกวีคน อื่นๆก็คงไม่ผิดแล้วใช่ไหม เพราะเจ้าเองก็เห็นด้วย กับข้าฯว่า ผู้ที่สามารถแยกแยะคนเก่งกับคนไม่เก่ง ในประเด็นหนึ่งๆได้ ย่อมเป็นผู้ตัดสินที่เก่งพอดูใน ประเด็นเดียวกันนัน้ เสมอ แล้วพวกกวีนะ่ โดยทัว่ ไป ก็เขียนเรื่องราวในประเด็นเดียวกันทั้งนั้น

[532c]

ไอออน แต่ เอ... โสเครตีส ถ้าอย่างนั้นท�ำไมเวลามีคนพูด เรื่องกวีคนอื่นๆ ข้าฯถึงได้ไม่รู้สึกสนใจ แถมยังไม่มี ความรู้พอจะไปถกเถียงอะไรเพิ่มเติมกับเขาด้วย อันที่จริงแค่ฟังเขาพูดข้าฯก็ง่วงแล้ว แต่ถ้ามีใคร พูดเรื่องโฮเมอร์ขึ้นมานะ ข้าฯจะรีบตื่นขึ้นมาทันที เลยเชียวล่ะ ข้าฯจะรู้สึกสนใจมาก แล้วก็มีประเด็น จะไปถกเถียงเยอะแยะไปหมด?

15

โสเครตีส ถ้าเป็นเช่นนั้นจริง ก็คงเดาสาเหตุได้ไม่ยากหรอก สหายน้อย ใครก็นา่ จะดูออกว่าเจ้าก�ำลังพูดถึงโฮเมอร์ โดยไม่ได้อาศัยความช�ำนาญเฉพาะทางอะไรเลย เพราะถ้าเจ้ามีทกั ษะเฉพาะทางด้านนีจ้ ริง เจ้าก็ตอ้ ง สามารถวิพากษ์กวีคนอืน่ ๆได้ดว้ ยสิ เอาล่ะ การร่าย กลอนก็จัดเป็นส่วนหนึ่งของกวีศิลป์ใช่ไหม9? ไอออน ใช่

ค�ำว่า “ทักษะ” “ความช�ำนาญเฉพาะทาง” และ “ศิลปะ” ในภาษากรีก ใช้ค�ำๆเดียวกัน คือ τέχνη (/tekhnē/; /เทคเน่/) ค�ำว่า “เทคเน่” นี้ ถ้า จะกล่าวให้ฟังดูเป็นปรัชญาหน่อย ก็ต้องบอกว่า มันเป็นชุดของหลัก การและวิธีการ (means) อันจะน�ำเราไปสู่เป้าหมายที่หวังไว้ (end) ได้ ผ่านการเรียนและการปฏิบตั มิ นั เช่น ถ้าจะเป็นแพทย์ เราก็ตอ้ งเรียนรู้ หลักการและฝึกปฏิบตั ิ “เทคเน่” ของแพทย์ เพือ่ จะไปถึงเป้าหมาย คือ การเป็นแพทย์ หรือกล่าวง่ายๆได้วา่ “เทคเน่” ก็คอื ภูมคิ วามรูข้ องอาชีพ หนึง่ ๆนัน่ เอง ดังนัน้ การทีโ่ สเครตีสบอกไอออนว่าอาชีพร่ายกลอนนัน้ ไม่มี “เทคเน่” มันก็ย่อมหมายความว่า อาชีพร่ายกลอนเป็นอาชีพที่ “กลวงเปล่า” ไร้แก่นสาร เช่นเดียวกันกับอาชีพกวี ดังที่โสเครตีสพูด ไว้ใน Republic ว่า กวีเป็นเพียง “การละเล่นเท่านั้น และไม่ได้มีความ จริงจังอะไรเลย” (Republic, 602b) 9

16 [532d]

โสเครตีส แล้วถ้าเราลองหยิบยกศิลปะอื่นๆขึ้นมาสักแขนง หนึ่ง ค�ำถามรูปแบบเดียวกันนี้ก็ต้องน�ำมาใช้ได้ เหมือนกัน ถูกไหม? เจ้ายังอยากฟังข้าฯอธิบายต่อ หรือเปล่า ไอออน? ไอออน ข้าฯอยากฟัง โสเครตีส ข้าฯชอบนั่งฟังปัญญาชน อย่างพวกท่านอยู่แล้ว โสเครตีส ข้าฯหวังว่าเจ้าคงพูดจริงนะ ไอออน แต่อย่างข้าฯน่ะ หรือ เป็นคนมีปัญญา? คนมีปัญญาน่ะ คือพวกเจ้า นักร่ายกลอน นักแสดง แล้วก็บรรดากวีทั้งหลาย ที่รจนามหากาพย์ให้พวกเจ้าได้น�ำมาร่ายกันต่าง หาก10 ข้าฯเป็นเพียงคนธรรมดาๆคนหนึง่ ทีพ่ ดู เป็น 10 ค�ำว่า “ปัญญา” ในทีนี้ ทั้งโสเครตีสและไอออนใช้ค�ำกรีกว่า σοφός (/sophos/; /โซฟอส/) โสเครตีสบอกว่าตัวเองไม่ใช่คนมี “โซฟอส” ตรงนีเ้ ขาก�ำลังเล่นค�ำกับค�ำว่า σοφιστής (/sophistēs/) หรือ “โซฟิส” ซึง่ แปลตามตัวอักษรว่า “ผู้มีปัญญา” อย่างไรก็ตาม อีกความหมายหนึ่ง ของ “โซฟิส” ก็คือกลุ่มคนที่สอนวิชาวาทศิลป์ เพื่อโน้มน้าวจิตใจคน ซึง่ โดยส่วนใหญ่มกั มีเป้าหมายทางการเมือง เพลโตมองว่า พวกโซฟิส เป็นพวกที่เอาปัญญาไปใช้ในทางที่ผิด กล่าวคือ แทนที่จะน�ำไปใช้ ค้นหาความจริงแบบนักปรัชญา (ซึง่ มีความหมายตามรากศัพท์วา่ “ผูร้ กั ในปัญญา”) พวกเขากลับน�ำไปใช้หาเงินเข้ากระเป๋าโดยไม่สนใจว่าสิง่ ที่

17

แต่ความจริงก็เท่านัน้ อย่างค�ำถามทีข่ า้ ฯถามเจ้าไป เมื่อตะกี้ เจ้าดูสิ มันเป็นเรื่องง่ายๆและไม่เห็นต้อง อาศัยความช�ำนาญอะไรเลย ใครๆก็เข้าใจว่าข้าฯ ก�ำลังพูดถึงอะไร รูปแบบค�ำถามแบบนั้นน่ะ ไม่ว่า เจ้าจะเชีย่ วชาญศิลปะแขนงไหน มันก็สามารถจะน�ำ มาใช้ได้หมดนะ ยกตัวอย่างเช่นจิตรกรรม จิตรกรรม ก็เป็นศิลปะแขนงหนึ่งใช่ไหม? ใช่

ไอออน

โสเครตีส และไม่วา่ จะสมัยนีห้ รือสมัยก่อน จิตรกรก็มที งั้ ทีเ่ ก่ง และไม่เก่ง ใช่

ไอออน

ตัวเองสอนนัน้ เป็นความจริงหรือไม่ ดังนัน้ การทีโ่ สเครตีสบอกไอออน ว่า ตัวเองไม่ใช่คนมีปัญญา ก็หมายความโดยนัยว่า ตัวเองนั้นไม่ใช่ พวกโซฟิสนั่นเอง นอกจากนั้น การที่เขาบอกว่าอาชีพกวีและนักร่าย กลอนเป็น “ผู้มีปัญญา” ก็เท่ากับว่าโสเครตีสก�ำลัง “แขวะ” ไอออนอยู่ นัยๆด้วยว่า “เจ้าก�ำลังเอาปัญญาไปใช้ในทางที่ผิดนะ”

[532e]