Zichtbaar Opzoomeren
Wat hangt daar nou?
Opzoomergevel-bordjes. Ze hangen aan honderden gevels in Rotterdam. ‘Hebben jullie ook zo’n bordje voor onze straat?’, kreeg Opzoomer Mee regelmatig als vraag. Dus… vanwege 30 jaar Opzoomer Mee zijn de gevelbordjes weer op voorraad. Aan de Linker Rottekade en de Lorna Te Georgestraat waren ze er snel bij en hangt ‘ie inmiddels al te stralen. En wie een beetje rondkijkt in de stad, ziet nog veel meer (zelfgemaakte) vormen van Zichtbaar Opzoomeren.
Linker Rottekade
Peter Breuer en zijn buren hebben dit nieuwe gevelbordje met trots aan de gevel bevestigd. Ze organiseren al jarenlang leuke activiteiten in de straat. ‘In mei vieren we 30 jaar Opzoomer Mee met een etentje voor alle buren.’
Mathenesserdijk
Voorheen had het boekenkastje van de Mathenesserdijk klapdeurtjes. Toen deze kapot gingen maakten de bewoners van een oud mededelingenbord met de welbekende Opzoomerhoed schuifdeurtjes. ‘Handig toch, alles proberen we hier te hergebruiken. Weggooien is zonde,’ vindt bewoner Ger Vermeulen.
Rotterdams hout voor Opzoomerstraten
28 Opzoomerstraten ontvingen onlangs houtsnippers van gesnoeide Rotterdamse bomen. Daarmee konden bewoners hun geveltuinen en perkjes onderhouden. Normaal gesproken levert de gemeente houtsnippers aan grote partijen, zoals de papierindustrie. Dit keer kwamen ze terecht in onze stad. ‘Het is onze ambitie om bij hergebruik materialen zo lokaal mogelijk te gebruiken,’ vertelt Anton Klijnsmit, projectleider bomen bij de
De Moerkapellestraat was blij met dit aanbod op maat. ‘Houtsnippers zijn duur, of je moet een grote hoeveelheid afnemen’, vertelt Lesther van Vliet. ‘Onze tuintjes liggen er nu een stuk netter bij.’ Een mooie samenwerking tussen Opzoomerstraten, Rotterdam Circulair en Opzoomer Mee die naar meer smaakt!
Sociale energie
Als je door Rotterdam loopt of fietst, kan het je niet ontgaan: in onze stad wordt geOpzoomerd en dat willen Rotterdammers graag laten zien. Bijvoorbeeld met Opzoomergevelbordjes. Aan honderden gevels hangen ze. Sommige straten hebben inmiddels een kleurrijke verzameling. Dit lustrumjaar kan een nieuw exemplaar aan die reeks worden toegevoegd.
Mooiste baan Een lustrumjaar want op 28 mei 1994, Opzoomerdag, werd het programma Sociale Vernieuwing overgedragen aan de stad. En dat bleek het begin van de Opzoomerbeweging. Hoe die dag waarop de hele stad geel kleurde werd voorbereid, vertelt de projectleider van destijds, Gerard de Kleijn. Het was de mooiste baan uit zijn leven. 'Een uitbarsting van sociale energie.'
Fotoboek
Lorna Te Georgestraat
Redouan Oulad Ali is onlangs verhuisd naar de Lorna Te Georgestraat in de Afrikaanderwijk. ‘Ik heb het Opzoomeren meegenomen uit mijn vorige straat,’ legt Redouan uit.
‘Meteen een goede manier om de nieuwe buren te leren kennen.’ Dat gebeurde onder andere met een geslaagd ramadanfeest. Oh ja, ook houden ze samen hun stukje Rotterdam schoon.
Weet
Opzoomerdisplays
Heb jij ‘m al gezien? Diverse huizen van de wijk en wijkhubs zijn sinds kort uitgerust met een Opzoomerdisplay. Een handig zuiltje met folders van lopende acties en aanbiedingen om met je buren aan de slag te gaan in je straat.
30 jaar is niet niks. Johan Janssens, oud-directeur van Opzoomer Mee, bladert door het fotoboek en haalt herinneringen op. Aan grote, stedelijke Opzoomermanifestaties waarvan een zelfs door prinses Máxima bezocht werd. Maar, zegt Johan als hij het fotoboek sluit, uiteindelijk gaat het natuurlijk om al die kleine straatactiviteiten, de verbinding tussen buren.
Trots
Rotterdam kent grote uitdagingen voor de toekomst en daarbij kunnen bewoners zich soms nietig en machteloos voelen. Opzoomeren is hét middel tegen cynisme zegt iemand in deze Opzoomer. Het biedt mensen de mogelijkheid om op een laagdrempelige manier in hun eigen straat met elkaar verschil te maken. De straat vergroenen en schoonhouden, buren vragen of het goed met ze gaat, samen feesten in de straat vieren en nieuwe buren verwelkomen. Dat geeft positiviteit en energie. Het is hartverwarmend om in dit nummer te lezen hoe trots Rotterdammers op het Opzoomeren zijn.
'Opzoomer', het magazine dat meer vertelt over het Opzoomeren.
De Mathenesserdijk, oftewel de Opzoomerdijk.
Rotterdamse houtsnippers voor Opzoomeraars.
‘Opzoomeren is hét middel tegen cynisme’
jaar Opzoomer Mee. Een mijlpaal om bij stil te staan. Om te vieren met de stad. Maar niet te lang natuurlijk! Want de wereld en dus ook Rotterdam draaien ondertussen gewoon door. Welke uitdagingen liggen er eigenlijk aan en voorbij de naderende horizon? Hoe kan Opzoomer Mee en het Opzoomeren hierin van betekenis zijn? Op donderdagavond 14 maart kwam een groepje Rotterdamse denkers en doeners op Katendrecht bijeen in Verhalenhuis Belvédère. ‘Hoe laagdrempelig het ook is, het moet gewoon nog veel meer Rotterdammers bereiken.’
Foto's: Salih Kiliç
'Grote uitdagingen voor de samenleving'
De deelnemers van dit zogenoemde Diner Pensant worden allereerst gevraagd om hun gedachtes over de grootste uitdagingen waar Rotterdam nu en in de toekomst mee te maken heeft, op geeltjes te noteren. Polarisatie, individualisering, internationalisering, wantrouwen, de druk op de zorg, klimaatverandering –de uitdagingen die ze benoemen zijn groots en divers. Ahmed maakt zich vooral zorgen om een steeds grotere kloof tussen arm en rijk en om verdringing in de wijken door gentrificatie: de verandering van de sociale structuur van arme wijken door de instroom van rijkere nieuwkomers. Ahmed: ‘Het begint vaak onschuldig, maar spreidt zich uit als een olievlek.’ Als hij hardloopt door zijn oude wijk Katendrecht, herkent hij bijna niets en niemand meer. Dieper de wijken in op Zuid ziet hij steeds meer armoede – mensen die in prullenbakken
graaien en voedselbanken die openen in winkelstraten. ‘Rotterdam is een rijke stad met arme bewoners.’
‘Polarisatie en verbinding'
Er is op dit moment nogal wat aan de hand in de wereld. En hoewel het soms ver weg lijkt, is het toch ook dichtbij.
Els voelt bijvoorbeeld dat internationale conflicten hun weerslag hebben op hoe mensen met elkaar omgaan. En op polarisatie, oftewel: verwijdering.
Wie zaten er aan tafel?
• Eva Liukku
Gespreksleider en hoofdredacteur Vers Beton
• Els Desmet
Stadsgeograaf en procesbegeleider
• Robbert de Vrieze Maatschappelijk ontwerper en architect (van onder meer WIJ Delfshaven)
• Ahmed Abdillahi Postbode, filosoof en columnist
• Vivian Visser
Assistent-professor Governance
& Pluralism aan de Erasmus Universiteit
• Justus Uitermark Hoogleraar
Urban Geography aan de Universiteit van Amsterdam
• Lorenzo Elstak Sociaal ondernemer (van onder meer IKBENWIJ)
• Janet Vos
Directeur-bestuurder van Opzoomer Mee
‘Daarom zijn echte ontmoetingen zó belangrijk; face-to-face heb je hele andere gesprekken dan vanachter je computer of telefoon.’ En hoewel de telefoon zo zijn nadelen kent, weet Lorenzo - die veel met jongeren werkt - dat er ook kansen zitten in het digitaal vaardig zijn. Want, geeft hij aan, deze jongeren zijn nu eenmaal opgegroeid in het digitale tijdperk.
‘En op deze manier hebben ze wel degelijk contact met elkaar. Als ze creatief willen zijn, of samen willen werken, doen ze dat wel face-to-face. En over verbinding en vergrijzing gesproken: gebruiken we het cultureel kapitaal van ouderen wel genoeg? De geschiedenis herhaalt zich en juist zij kunnen ons veel meegeven.’
‘Mooie gevels, lege koelkasten’ Ook Lorenzo ziet steeds meer mensen noodgedwongen vertrekken waardoor het ‘verborgen netwerk’ van bewoners die voor elkaar zorgen, langzaam afbrokkelt. Met het verlies van belangrijke vangnetten tot gevolg. ‘Katendrecht heeft mooie gevels, maar lege koelkasten’, stelt Lorenzo. In het gesprek dat volgt wordt het belang van het sociale weefsel in straat of buurt benadrukt. Rotterdammers die elkaar kennen, elkaar helpen en op elkaar kunnen rekenen als dat nodig
is. Het is een geluid wat vaak terugkomt als bewoners wordt gevraagd naar de opbrengst van het Opzoomeren in de straat. Als dat wegvalt is dat dan ook een verlies van sociaal kapitaal. Robbert: ‘Juist die verborgen netwerken zijn op dit moment zo belangrijk, gezien de vergrijzing, groeiende eenzaamheid en gigantische druk op de zorg.’ En hoewel er bij het gezelschap zorgen leven, plaatst Justus dit als wetenschapper in perspectief. ‘Onderzoek heeft uitgewezen dat in Rotterdam de overheid sterk inzet op gentrificatie maar dat de samenstelling van de stad niet snel verandert in vergelijking met bijvoorbeeld Amsterdam.’ Ahmed vindt dat een “papieren werkelijkheid’’. ‘Vooral de afgelopen drie jaar zie ik grote verschillen ontstaan. Die veranderingen vinden nu allemaal plaats.’ Robbert is het hiermee eens en verwijst naar de nieuwe wijk NieuwCrooswijk. ‘Eigenlijk is het 19e-eeuwse stedenbouwkundig plan van G.J. De Jongh voor de wijk Middelland zo gek nog niet’, gaat hij verder. ‘De arbeiders in arbeiderswoningen in de tussenstraatjes, de middenstand in de zijstraten en de welgestelden op de hoofdstructuur. En dan elkaar allemaal ontmoeten bij de bakker en slager.’
‘Middel tegen cynisme’ Hoe kan het Opzoomeren een rol spelen in al die zojuist besproken uitdagingen? Voor Justus is Opzoomeren een middel tegen cynisme. ‘Het leeft breed en maakt bewoners actiever. Ze worden snel gehoord in hun ideeën en kunnen heel praktisch iets in hun straat organiseren. Ik heb zoiets echt nog nergens anders gezien.’ Fotograaf Salih Kiliç, die het diner pensant visueel vastlegt, ervaart in zijn
Robbert de Vrieze.
werk de vele lagen van de stad. En ziet ook de waarde van het Opzoomeren. ‘Het geeft bewoners zeggenschap over hun straat en daarmee een beetje hoop terug. Het is een manier om de waarde van de wijk te vergroten zonder de huizenprijzen te verhogen.’
‘Kracht in vertrouwen'
Ook Vivian prijst de toegankelijkheid van de stichting, zeker met oog op een hedendaagse uitdaging die ook deze avond is uitgesproken: het wantrouwen van mensen naar elkaar en richting de overheid. ‘De kracht van Opzoomer Mee is dat ze een zelfstandige stichting is. De verbindende neutrale schakel tussen overheid en bewoners. ‘Opzoomer Mee weet: je krijgt alleen vertrouwen als je vertrouwen geeft.’ Ook voor Els heeft de stichting iets vertrouwds. ‘Het is makkelijk, laagdrempelig, dichtbij en het heeft veel uitgiftepunten. Vaak gaat het verder dan één moment: mensen leren elkaar iets, zoals tuinieren, of pakken daarna meer samen op. Zo heb ik tijdens een Opzoomer-straatfeest mijn medeoprichter van Verhalenhuis Belvédère ontmoet.’
Onverwachte ontmoetingen, onverwachte vriendschappen en zelfs samenwerking. Met Opzoomeren kan je van niets naar iets, en zoveel meer.
kunnen.’ Onlangs heeft hij er daarom voor gezorgd dat er een tutorial is gemaakt voor en door jongeren waarin duidelijk wordt hoe ze een aanvraag voor een bewonersinitiatief moeten aanpakken.
‘Sociale actie’
Voor Robbert is het Opzoomeren een essentieel instrument voor sociale actie.
‘Iedere sociaal ondernemer is begonnen met Opzoomeren. Het activeert en geeft je de ruimte om je ideeën waar te maken.’
Daar kan Lorenzo zich helemaal in vinden.
‘Opzoomer Mee heeft me geleerd te begroten en sponsoren te zoeken.’ En de stichting heeft iets nostalgisch, vindt hij.
‘Opzoomer Mee moet vanuit het perspectief van de bewoners blijven denken.’
‘Werken aan de zichtbaarheid' Zijn er ook dingen die Opzoomer Mee beter of anders kan doen? Of kunnen de deelnemers andere aandachtspunten, kansen of wensen benoemen?
Van Ahmed mag de zichtbaarheid van de organisatie beter. ‘Hoe laagdrempelig het ook is, het moet gewoon nog veel meer Rotterdammers bereiken.’ Dat vindt Lorenzo ook. ‘Wat mij betreft mag Opzoomer Mee echt wel iets hoger van de toren blazen. In mijn werk zie ik ook dat bijvoorbeeld lang niet elke jongere de organisatie kent of weet wat ze ermee
‘Het wekt vertrouwen en is toegankelijk en laagdrempelig. Opzoomeren geeft ook ruimte aan stadsfluisteraars: mensen die wél iets voor hun directe omgeving willen doen, maar niet zelf de middelen of contacten hebben.
'Eerst connectie, dan correctie'
Maar welke kwestie, groot of klein, je ook wilt aanpakken in je straat, het begint toch altijd met dat praatje op straat, elkaar leren kennen, weten wie je buren zijn. ‘Eerst connectie, dan correctie’, antwoordt Robbert stellig.
Oftewel: elkaar aanspreken gaat een stuk makkelijker als je al eerder contact hebt gemaakt. Alle deelnemers zijn het er in elk geval over eens dat Opzoomer Mee haar autonome positie moet bewaken en geen afleidingsmanoeuvre of ‘duizenddingendoekje’ van de gemeente moet worden. Robbert: ‘Opzoomer Mee moet vanuit het perspectief van de bewoners blijven denken.’
'Bouwen aan een gemeenschap' Els proost op nog meer succesvolle jaren, maar vraagt zich ook af of er niet nog veel meer netwerken in de stad zijn die Opzoomer Mee niet in het vizier heeft. Robbert pleit hierbij voor een stukje community development: wat gebeurt er als je al die actieve bewoners bij elkaar zet? Jullie hebben eigenlijk het grootste bestand van actieve Rotterdammers, daar zit potentie in! We moeten een gemeenschap van Opzoomeraars maken.’ Van Robbert, maar ook van een paar anderen mag de visuele identiteit van de stichting tot slot wel een beetje worden opgefrist. ‘Zodat bewoners zich die identiteit eigen kunnen maken en met trots kunnen zeggen: ik ben Opzoomeraar!’
En wat vind jij?
Opzoomeren is een kwestie van de mouwen opstropen en met elkaar aan de slag gaan. Op 14 maart gingen in verhalenhuis Belvédère de mouwen even naar beneden. Er volgde een mooi gesprek met waardevolle inzichten waarmee Opzoomer Mee
Wat vinden zij?
In de voorbereiding op het Diner Pensant is met een aantal sociaal betrokken Rotterdammers gesproken over 30 jaar Opzoomer Mee en de uitdagingen voor Rotterdam. Wat vinden zij?
‘Opzoomer Mee is de eerste beweging geweest die de straat als schaal heeft genomen. Niet de buurt, niet de wijk, maar de straat is het podium. Bewoners zijn in de lead die met kleine acties een groot verschil kunnen maken. Daar zit wat mij betreft echt de meerwaarde van Opzoomer Mee.’
Joop Hofman, directeur en community builder bij Rode Wouw
‘Onze grootste uitdaging is dat we samen een stad moeten creëren waarin iedereen een fijne en veilige plek heeft. Veel verschillende oorzaken houden dat tegen, zoals financieeleconomische, maar ook individualisering, onverschilligheid en culturele verschillen. Opzoomer Mee kan hierbij een grote rol spelen door op straatniveau voor verbinding te zorgen. Daar ontmoeten mensen elkaar en kan duurzame hulp en ondersteuning ontstaan.’
Nicole van Dijk, directeur van stichting Wijkcollectie
‘Opzoomer Mee biedt bewoners de kans om op een laagdrempelige manier iets voor hun omgeving te doen. De meerwaarde van zulke initiatieven is dat het vaak niet alleen draait om dat ene moment, maar vooral om wat er daarna allemaal gebeurt. Mensen leren elkaar beter kennen, blijven in contact met elkaar en beginnen allerlei nieuwe initiatieven.’ Vanessa Umboh, armoedebestrijdster bij stichting Stem zonder Gezicht
‘De meerwaarde van opzoomeren is in praktische zin dat bewoners de ervaring kunnen opdoen dat je samen tot vooruitgang kunt komen. In politieke zin is de meerwaarde dat het stadsbestuur de noodzaak inziet om veel meer in de dynamiek van onderop te investeren.’
Kor Kegel oud-journalist bij het Rotterdams Dagblad
‘Ik vind het echt ongelooflijk dat in Rotterdam zo weinig mensen naar de stembus gaan. Door onder meer wantrouwen is er een grote afstand ontstaan tussen stembus en straat. Het wordt tijd dat we werken aan de verbinding met de lokale democratie en dat Rotterdammers weer denken: yes, dit is mijn gemeente. Hierbij hebben we Opzoomer Mee harder nodig dan ooit.’
Marianne van den Anker, Ombudsman Rotterdam-Rijnmond en oud-wethouder
de komende jaren aan de slag kan. Maar misschien denk je wel… wacht eens even: ik wil hierover ook nog wat kwijt. Dat kan! Alle suggesties, tips, hartenkreten en steuntjes in de rug zijn welkom via info@opzoomermee.nl.
Vivian Visser en Ahmed Abdillahi.
Lorenzo Elstak en Els Desmet.
Eva Liukku.
Projectleider Sociale Vernieuwing Gerard de Kleijn
‘De mooiste baan die ik ooit heb gehad’
In de vroege intercity van Amersfoort naar Rotterdam wrijft de conducteur even flink in de ogen. Ook passagiers kijken verbaasd op als ze een heer in een kanariegeel maatpak plaats zien nemen. ‘Ik wist niet dat het Songfestival al begonnen was,’ merkt iemand belangstellend op. ‘Ja, ik doe mee aan de voorronde,’ grapt Gerard de Kleijn. Even terug naar Rotterdam. Dertig jaar geleden droeg hij daar als afzwaaiend projectleider Sociale Vernieuwing datzelfde pak tijdens de Opzoomerdag van 28 mei 1994. ‘Een enorm vrolijke dag die met weinig te vergelijken valt.’
De Opzoomerdag vormde het overdonderende slotstuk van de sociale vernieuwing. Niet om er een punt achter te zetten, maar een komma. Het werd overgedragen aan de stad, aan de Rotterdammers. ‘Het was voor mij een emotionele dag. Heel de stad zag geel en overal zag je Oppie, de kleur en de mascotte van het Opzoomeren toentertijd. Laat duizend bloemen bloeien was het motto. En dat zag je. Van wijk tot wijk waren duizenden Rotterdammers, diensten, scholen, instellingen en bedrijven samen in de weer om straten, speeltuinen en pleinen op te knappen.’
Sociale energie
Per fiets – een gele uiteraard – peddelde hij door de stad om het wonder, want dat was het eigenlijk, te aanschouwen. ‘Het was een uitbarsting van sociale energie. Als je iets geels aanhad, hoorde je er gewoon bij.
Dat gele maatpak van mij is na afloop naar de stomerij gegaan, want wat was ik bezweet.’ De Kleijn was niet de enige die in een geel maatpak rondliep. Ook toenmalig burgemeester Bram Peper (zie inzetje) liet zich bij een kleermaker op de Oude Binnenweg zo’n pak aanmeten.
Maar waar kwam de sociale vernieuwing vandaan? Wat is het eigenlijk? Gerard de Kleijn grinnikt. ‘Dat is eigenlijk bewust vaag gehouden, want daarmee maak je het vrijheidsgevoel het grootst.’
Het gevoel van urgentie dat er iets moest gebeuren in de stad was er ook. ‘Rotterdam was langzaam aan het herrijzen. Het was de tijd van de stadsvernieuwing. Gebouwen werden hoger en glimmender. Toch voelden veel Rotterdammers in de oude stadswijken zich niet happy. De voorspoed leek vooral te gaan naar wie toch al de wind mee had.’
Blanco bladzijden
De Kleijn: ‘Er was gebrek aan contact, veel werkloosheid, migratie, taalarmoede, wantrouwen en veel gemopper op de
Gerard de Kleijn
Gerard de Kleijn promoveerde in 1985 in de Sociale Wetenschappen met een proefschrift over de stadsvernieuwing. In Rotterdam werkte hij in de stadsvernieuwing en werd directeur van de dienst Openbaar Onderwijs. Momenteel is hij projectleider van stichting de zes samenwerkende stadsmusea. Eind 2024 verschijnt zijn boek Vier maal Nederland.
overheid. Na de stadsvernieuwing was het tijd voor de sociale vernieuwing.’ Van Rotterdammer tot Rotterdammer, maar ook van Rotterdammer tot overheid, beseften ze in het stadhuis.
‘Oftewel: hoe versterken we de sociale structuur in de stad?’
Gerard de Kleijn, die ook meedraaide in de stadsvernieuwing, mocht daarop een actieplan ontvouwen aan het college. ‘Mijn eerste punt was: ik wil geen geld maar ambtenaren die een paar uur in de maand hiervoor vrij willen maken, medestanders zogezegd. Toestemming van je chef had je niet nodig.’ College: akkoord. ‘Een aantal bladzijden in het actieplan hield ik blanco. Hiermee kon ingespeeld worden op de kracht die los kwam uit de stad zelf.’ Gemeenteraad: akkoord. ‘Daarmee had ik als socioloog eigenlijk een vrijbrief en kon ik me uitleven in mijn baan.’
Nieuw elan opbouwwerk
Een klein projectbureau ging vanuit een kamertje in het stadhuis aan de slag. Het duurde een jaartje, maar toen de bal eenmaal begon te rollen was er geen houden meer aan. ‘Ideeën uit de stad deelden we maandelijks in een krant.’ Van social media had nog niemand gehoord. ‘Mensen voelden zich daardoor gezien en brachten anderen weer op ideeën. Opbouwwerkers als Johan Janssens (later directeur Opzoomer Mee), Ton Huiskens, Ed de Meijer en Anne van Veenen (directeur Instituut Opbouwwerk Rotterdam) zagen de sociale vernieuwing als een kans om het opbouwwerk, waarop flink bezuinigd was, nieuw elan te geven. En je had ook Kor Kegel van het Rotterdams Dagblad die elke scheet die we lieten in de krant zette. Op een gegeven moment hoefden we het niet weer aan te jagen. Er was voldoende massa, een zichzelf versterkend proces.’
Links: Gerard de Kleijn tijdens de Opzoomerdag op 28 mei 1994 (op de achtergrond de hoek Kortenaerstraat-Schiedamsesingel).
Rechts: Niet de enige in een geel pak.
Rechtsonder: Reünie projectbureau Sociale Vernieuwing.
Opzoomerstraat
De initiatieven die los kwamen in de stad werkten volgens het principe premie op de actie. ‘We waren geen loket, maar gingen achter de mensen aan die zonder ophef iets in hun straat of buurt betekenen. Als je al goed bezig was, kreeg je een premie.’ Een van de voorbeelden die boven kwam borrelen was het initiatief van de Opzoomerstraat. Daar waren ze de auto-inbraken, vervuiling en drugsoverlast spuugzat. Vader en zoon Hooijmaijers gingen zelf gevellampjes (de latere Opzoomerbolletjes) en bezems kopen en veroverden samen met hun buren de straat terug. ‘Die kant moet het op, dachten we toen. Hier heb je bewoners die actie ondernemen. Dan moet je als gemeentelijke diensten ook klaarstaan om ze te helpen. Sociale vernieuwing was ook bestuurlijke vernieuwing.’
De acties van de Opzoomerstraat vormden het begin van het Opzoomeren in Rotterdam. Maar waar ging Gerard de Kleijn nou eigenlijk heen op die dag van zijn treinreis? ‘Vanaf Centraal wandelde ik naar Opzoomer Mee in de Pupillenstraat voor een reünie met mijn collega’s van het projectbureau. ‘Ook mooi om te zien hoe bij Opzoomer Mee nog steeds met hetzelfde enthousiasme en elan gewerkt wordt. Het bestaat, het is geen sprookje, dacht ik toen.’
Op de foto: Monique Gordijn, Judith Clement, Nicole Smooten, Henk Huitink, Frans Nesselaar, Rita Kruik, Gerard de Kleijn en de oud-directeur van Opzoomer Mee Johan Janssens.
Toenmalige burgermeester Bram Peper in zijn gele pak.
Hoek van Holland
Hoek van Holland
Rozenburg
Ja… ga ze maar natellen! Rotterdam telt op dit moment maar liefst 2.092 Opzoomerstraten (peildatum 1 januari 2024). Elk rood stipje op de kaart is een Opzoomerstraat. Daar vind je bewoners die samen met elkaar hun stukje Rotterdam mooier, vriendelijker, groener en schoner maken. En als we het over Rotterdam hebben… dan horen daar natuurlijk ook Pernis, Hoogvliet, Rozenburg en Hoek van Holland bij. Want ook dat mag wel effe gezegd worden: ook daar wordt sinds jaar en dag flink geOpzoomerd. Elders in dit magazine vind je bijvoorbeeld een mooi verhaal over 30 jaar Opzoomeren in Hoek van Holland. Nou… succes met tellen. En mocht nou blijken dat er toch een stipje ontbreekt, voeg ‘m gerust toe aan de kaart!
Wat doen al die straten nou?
Alle Opzoomerstraten van Rotterdam
Alle Opzoomer straten van Rotterdam
Tel jij ze even na?
Het Opzoomeren drijft op het eigen initiatief en de eigen kracht van bewoners in hun straat. Doorgaans zijn het enkele bewoners - zogenaamde gangmakers – die het initiatief nemen. Zij trommelen de rest van de straat op om deel te nemen aan straatactiviteiten. Deze doe-het-zelf activiteiten zijn vooral gericht op het verbeteren van onderling contact, vaak in combinatie met praktische acties op het gebied van schoon en heel, groen, kinderen, ouderen en veiligheid. Voorbeelden van straatactiviteiten zijn: straatdiners, barbecues, kinderspeeldagen, straatfeesten, schoonmaakacties, opfleuracties en verwendagen voor ouderen. De ene straat organiseert eens per jaar een straatactiviteit, sommige straten zijn doorlopend actief.
Rotterdam
Rotterdam
Hoogvliet
Rozenburg
Pernis
Rotterdam
Hoogvliet
Rozenburg
Pernis
Hoogvliet
Pernis
E30 jaar Opzoomeren in Hoek van Holland
en voor een druppelen ze binnen in strandtent Maribu Beach, zeven fanatieke Opzoomeraars uit Hoek van Holland. Sommigen doen al mee vanaf het eerste uur. 30 jaar Opzoomer Mee is niet niks en over het Opzoomeren in Hoek van Holland door de jaren heen, willen ze graag wel wat vertellen. Want het leeft niet alleen maar in die grote stad even verderop. ‘Opzoomeren hoort echt bij ons.’
Trouwens, een echt dorp is Hoek van Holland al lang niet meer, het is onderdeel van de gemeente Rotterdam. Toch was hier ooit het arbeidersdorpje Oude Hoek, ontstaan op een zandplaat waar arbeiders kwamen werken aan de aanleg van de Nieuwe Waterweg. Dat was rond 1860. De werklui gingen er ook wonen. Het dorp behoorde eerst bij ’s Gravenzande en is in 1914 werd toegevoegd aan Rotterdam.
Opzoomeren hoort echt bij ons
‘Het is hier altijd wel wat dorps gebleven. Veel mensen kennen elkaar hier, kijken naar elkaar om en zijn heel sociaal.’ Riny van den Broek uit de Prins der Nederlandenstraat lacht en geeft
Ann van den Berg die aan de Strandweg woont, plagend een
por. ‘Alleen met jou hebben we weleens moeite hè Ann?’ ‘Ja, ja, je bent een mooie.’ Ann van den Berg vertelt dat ze in het begin best heimwee had naar Rotterdam. De plek waar ze geboren en getogen is. ‘Ik moest echt even wennen aan de mentaliteit hier. Een echte Hoekenees is heel direct en zet soms de hakken in het zand. Maar dat eigene van hier en het dorpse… ik ben ervan gaan houden. Daar zijn we denk ik trots op. En waar we ook trots op zijn is het Opzoomeren. Daarin zijn we echte Rotterdammers. Al vanaf het begin wordt hier heel fanatiek meegedaan, het hoort echt bij ons en bij Hoek van Holland.’
‘Opzoomeren hoort echt bij ons.’
Opzoomeren aan de kust.
Rotterdam
Hoogvliet
Rozenburg
Hoek van Holland
Pernis
Sterke verhalen
Riny en haar buurvrouw Margreet herinneren zich nog goed de straatactiviteiten rond Koninginnedag in haar straat. ‘Ja, dat was in de tijd dat we nog een koningin hadden. Er was al veel lol bij de voorbereiding.
De buurman spoot zijn haar oranje en schminkte zich over de top. We deden de gekste dingen. Die buurman was een echte gangmaker. Hij was heel vroeg al bezig met de voorbereidingen en hij deed zogezegd ook altijd het licht uit aan het eind van zo’n mooie dag. Helaas is hij overleden maar het Opzoomeren zetten we voort. We hebben ook wel meegedaan met stedelijke Opzoomeracties. Dan hadden we van die rood met witte Opzoomerhoeden op.’
'Buren worden steeds belangrijker, vooral voor ouderen die lang thuis wonen.'
Ann vertelt dat het veel waait in Hoek van Holland en dat vormt dikwijls een extra uitdaging voor het Opzoomeren in de straat. ‘Op oudjaar is bij jullie, Riny, in de straat toch wel eens de partytent weggewaaid?’ Riny knikt. ‘We schrokken ons rot, maar met vereende krachten lossen we problemen altijd wel op. En het gekke is, dat verbroedert ook.’
Steeds meer mooie anekdotes komen naar boven. Over die buurman bijvoorbeeld die altijd heel stil was maar opeens na ‘sluitingstijd’ in de straat met enkele buren nog wat karaoke ging zingen. ‘U kunt mooi zingen meneer, maar kan het misschien nu wat zachter?', vroegen twee toegesnelde wijkagenten. Daar werd natuurlijk direct gehoor aan gegeven, maar gelachen is er wel. ‘Opzoomeren brengt saamhorigheid in de straat, samen plezier hebben is belangrijk,’ benadrukt Magda van Zanten van de Strandweg.
Maar ook ontroering
Overigens waaien niet overal de partytenten weg in Hoek van Holland. De bewoners van het Planciushof hebben het geluk gebruik te kunnen maken van een binnenruimte, vertelt Klaas Burgler. Hij Opzoomert al dertig jaar met zijn hofje. ‘In de zomer organiseren we buiten een brunch. In de wintermaanden kunnen we bijvoorbeeld de barbecue naar binnen halen.’
‘De hele barbecue?’, informeert Hans Jonas van de Prins Hendrikstraat droogjes. Er wordt gelachen en Klaas legt stoïcijns en geduldig uit dat de barbecue buiten stond maar er binnen gegeten werd. Ze hebben trouwens ook een waterton en zijn druk bezig met het vergroenen van de straat.
‘Bij ons worden activiteiten georganiseerd maar we doen vooral heel veel met het Lief & leedpotje. Als er iemand ziek is bijvoorbeeld. Buren vinden het fijn als er tijd en aandacht voor hen is. Ze zijn altijd zo blij als je met een kleine attentie voor
de deur staat.’ Sarie Tiegelaar woont in een ouderencomplex in de Mahustraat.
‘Met een actief groepje onderhouden we ook het groen bij buren die dat zelf niet meer kunnen. Soms zijn wij ontroerd als iemand bijvoorbeeld als bedankje een bakje aardbeien komt brengen. Burenhulp is bij ons normaal geworden. We letten op elkaar.’
Ann herkent hoe blij bewoners kunnen zijn met een verrassing.
‘We gingen weleens als Sint en Piet met pakjes bij ouderen langs de deuren. Nou, tot tranen aan toe. Niet van het lachen hoor, maar tranen van ontroering. Hoe bijzonder ze het bezoek van Sint en Piet vonden en hoe leuk het is om dat straks te vertellen als bij familiebezoek. Zoiets was in geen jaren gebeurd.’
Daar heb je Ton
Buiten rijdt een oudere man voorzichtig in zijn scootmobiel over de planken die naar de strandtenten leiden. ‘Hé, daar heb je Ton van de Hoekse Brink’, wijst Riny van den Broek, ‘nou, dat is ook een Opzoomeraar van het eerste uur hoor.’ En dat blijkt, want zodra hij binnen is geroepen, zet Ton al snel een oud
Opzoomerlied in. Hij is wat hardhorend maar zingen kan hij nog als de beste. De anderen vallen lachend in, zwaaien hun armen heen en weer boven het hoofd.
‘Weet je nog’, glundert Ton, ‘we gingen naar Rotterdam en vormden met duizenden mensen een koor. Toen had je die burgemeester in zo’n geel pak. Was dat nou Bram Peper?’
Ton herinnert zich nog de bergen met zand die ze bij een Opzoomeractie hebben gebruikt om met bewoners spontaan een jeu de boules baan aan te leggen. ‘Weet je, we waren een
beetje ondeugend. Maar we hebben er nooit voor in de bak hoeven te zitten.’ Ton blijkt een echte gangmaker. Ook hier aan tafel in de Maribu Beach, een echte ontmoetingsplek voor Hoekenezen, heeft hij de lachers op zijn hand.
Vooruit kijken
Het is mooi om terug te kijken op roerige Opzoomertijden maar er wordt zeker ook vooruit gekeken. Klaas Burgler denkt dat extra omkijken naar buren een van de meest betekenisvolle Opzoomerthema’s voor de toekomst wordt. ‘Buren worden steeds belangrijker, vooral voor ouderen die lang thuis wonen. Bij ons wordt er al extra gekookt voor buren die dat zelf niet meer kunnen. Je kunt elkaar op zoveel manieren helpen. Opzoomer Mee kan dat wat mij betreft nog meer stimuleren.’ Hans Jonas valt hem bij. ‘Van het een komt het ander. Nu kook ik elke dinsdag met mijn zoon een maaltijd voor oudere mensen in huis van de wijk De Hoekstee. Dus ik zou zeggen: attendeer je oudere buren daarop. Of ga een eerste keer eens met ze mee.’
Magda vindt het vergroenen van straten ook zo’n essentieel thema. ’Behalve dat het goed is voor de mensen en insecten, maakt het de straat ook socialer en mooier. Je ontmoet elkaar bij het water geven van de planten. En weet je, dat wil ik nog wel even zeggen, ik vind het altijd zo bijzonder dat er door Opzoomer Mee zoveel gefaciliteerd wordt. Al die jaren al worden enorm veel bewoners succesvol enthousiast gemaakt.’ 30 jaar Opzoomer Mee dus. Om dat te vieren gaan deze Opzoomeraars van het eerste uur nog even in polonaise over hun strand.
Na al die jaren nog vol Opzoomerenergie.
Een goed idee verdient drempelsweinig
Wist je dat Opzoomer Mee nóg een jubilieum te vieren heeft? Waar je met Opzoomerbudget iets leuks voor je straat kunt regelen, kun je met een bewonersintiatief nóg groter uitpakken. Bijvoorbeeld voor de buurt of hele wijk. Opzoomer Mee ondersteunt al 10 jaar de gemeente en bewoners bij de uitvoering van de regeling bewonersinitiatieven.
Martin den Hartog en Margreet Grundmeijer zijn projectleider bewonersinitiatieven bij Opzoomer Mee.
Margreet: ‘Als je een goed idee hebt, moeten er niet te veel drempels liggen. Als je iets wilt organiseren, vraagt dat veel doorzettingsvermogen en creativiteit. Daarom proberen wij de aanvraag zo makkelijk mogelijk te maken. Via een simpel aanvraagformulier dien je je aanvraag in bij de gemeente. Vervolgens checken wij of het voldoet aan alle criteria, en zonodig gaat de wijknetwerker met je in gesprek om het plan nóg beter te maken. Door onze ervaring met het Opzoomeren kunnen we snel handelen: binnen een week kunnen we vaak al uitbetalen.’
In de tien jaar dat Martin en Margreet dit werk doen, hebben ze een heleboel mooie dingen zien gebeuren in de stad. En niet alleen voor de stad: ook de initiatiefnemers maken vaak een mooie ontwikkeling door.
Blommenfesteijn
Arjan van Es is daar een goed voorbeeld van. Dertig jaar geleden organiseerde hij met wat buren een bloemenmarktje rond de Charloisse Kerksingel. Al snel ontpopte hij zich tot ‘Opzoomerregisseur van OudCharlois’ en groeide het Koningsdagfeest uit tot een spektakel van jewelste. ‘Toen het ‘Blommenfesteijn’ de straat ontgroeide, vroegen we een bewonersinitiatief aan en zijn we veel aan sponsorwerving gaan
doen. Daardoor kunnen we een mooi programma neerzetten. Arjan bleek het organiseren en begeleiden zó leuk te vinden, dat hij 21 jaar geleden zijn baas een hand gaf en zei: ‘Ik stop ermee; ik begin een evenementenorganisatiebureau.’ Met zijn bedrijf organiseert hij onder meer de Zuiderparkdagen en Jazz in Charlois. ‘In augustus word ik 67 en zou ik met pensioen mogen, maar ik haal er zo veel voldoening uit, dat ik gewoon nog even doorga!’
Olievlek
Waar Arjan veel moois doet voor OudCharlois, doet Nazha Chafia dat voor de Agniesebuurt. ‘In 2011 merkte ik dat heel veel vrouwen uit de buurt graag de Nederlandse taal wilden leren. Mijn buurvrouw hielp kinderen in de wijk al met lezen en merkte dezelfde behoefte vanuit ouders. Samen zijn we in gesprek gegaan met Martin. We hebben alles op papier gezet, ons initiatief ingediend en budget gekregen om conversatielessen te gaan geven. Dat doen we met een groep vrijwilligers, tot op de dag van vandaag met veel succes. We bereiken een grote groep verborgen vrouwen die op andere plekken niet mogen komen. Zij voelen zich heel veilig bij ons.’
‘We hopen dat de vrouwen die taallessen bij ons volgen een voorbeeld zijn voor hun kinderen en andere vrouwen om hen heen. Zo’n klein intiatief verspreidt zich vaak als een olievlek. De vrouwen die bij ons taallessen hebben gevolgd, hielpen bijvoorbeeld later ook om een kinderbieb op te zetten en te draaien. En veel van onze deelnemers hebben later zelf óók een bewonersinitiatief aangevraagd om iets te doen voor anderen. Ik hoop dat het budget er blijft voor mensen die structureel anderen willen helpen. Het is prachtig om met elkaar de verbinding te zoeken en iets moois neer te zetten voor de wijk.’
Nergens anders
Projectleiders Martin en Margreet benadrukken hoe bijzonder het is dat de bewonersinitiatieven zo’n succes zijn in Rotterdam. Martin: ‘Er zijn zat andere gemeentes die zich bij ons laten informeren, maar na twee jaar weer wat anders gaan doen.’ In Rotterdam bestaat de regeling al langer en bewoners zijn ermee vertrouwd aan het raken. Daarnaast zijn de wijknetwerkers van de gemeente heel belangrijk. Zij kennen de wijk en de bewoners en kunnen daardoor
‘Er zijn zat andere gemeentes die zich bij ons laten informeren, maar na twee jaar weer wat anders gaan doen.’
de initiatiefnemers goed ondersteunen.
Wij werken ook op basis van vertrouwen: de aanvrager ontvangt een bijdrage voordat het initiatief is gestart.
De verantwoording komt na afloop.
Een bewonersinitaitief moet bijdragen aan de samenleving in de wijk en ten goede komen aan de leefbaarheid. Het kan bijvoorbeeld een muurschildering zijn, maar ook een buurtfeest of sportactiviteit.
Veel is blijvend zichtbaar op straat, zoals de weggeefkastjes en boekenkasten, de boomspiegels en de geveltuintjes die zijn aangelegd tijdens geveltuinendagen.
Maar ook de avondvierdaagse wordt georganiseerd vanuit bewonersinitiatieven, sommige dodenherdenkingen en Koningsdag-vieringen.
Interne economie
Margreet: ‘Wat ik een mooi voorbeeld vind, is de tweedehandsmarkt die
tweemaal per jaar wordt georganiseerd in Delfshaven. Geen megagrote braderie, maar een kleinschalige, intieme markt waar buurtbewoners op afkomen. Ondanks dat bewoners het niet heel breed hebben, leggen ze toch dingen in hun marktkraam die anderen weer voor een schappelijk prijsje kunnen kopen. Het is een soort interne economie geworden: met het geld dat je verdient met je eigen spulletjes, kun je bij iemand anders weer iets kopen.’
Martin, Margreet en hun collega’s krijgen achteraf vaak leuke foto’s te zien en enthousiaste verhalen te horen. Margreet: ‘Dan ligt er op je bureau ineens een envelop met een handgeschreven briefje en zes foto’s; is diegene speciaal naar de printshop geweest. Hartverwarmend. Dat geeft veel energie.’
Nazha en Martin.
Martin den Hartog. Nazha Chafia.
Foto: Anne Kaere
Fotografie
Bladeren door het fotoboek van Opzoomer Mee
Burgemeester Opstelten neemt zijn hoed af tijdens de Goeiemorgen Parade.
Blind Date: klusdag op het Amelandseplein
Met oud-directeur Johan Janssens
1989 De Opzoomerbol
‘Mijnheer Hooijmaijers, bewoner van de Opzoomerstraat, was een echte ondernemer. Hij wist een grote partij van deze lampjes, zogenaamde Opzoomerbollen, voor een lage prijs op de kop te tikken. Hij had een depot vol en hele straten en buurten kochten bij hem in.’
1996 Oppie op de Hef
‘Oppie is heel lang het beeldmerk van Opzoomer Mee geweest. Na vele jaren intensief gebruik, raakte het versleten. Het was spannend om over te stappen op een nieuw logo, de hoed, maar het pakte goed uit.’
1996 Blind Date
‘In 1996 gingen veel jongerenteams een Blind Date aan zoals het opknappen van een binnenterrein. Een wethouder en hoge ambtenaren wachtten de teams op en ’s ochtends had ik buikpijn van de spanning. Zouden die gasten wel komen? Gelukkig kwamen ze allemaal opdagen en werd het een gouden dag.’
1997 Het Land van Ooit
‘Opzoomer Mee had ook kinderprogramma’s. Als beloning mochten de kinderen die hadden meegedaan naar het kinderthemapark in Drunen, Het Land van Ooit. Daar gingen
ze hoor, stuiterend in honderd RET bussen op weg vanuit Rotterdam. En in Het Land van Ooit lieten we ze dan ‘los.’
1998 Het Opzoomer Mee loket
‘Dit was in Jeugdtheater Hofplein. Ik zat daar als jong ventje in een loket waar straten konden intekenen op een uitdaging, met mij konden ze zaken doen. Ik herinner me dat er een straat (de Jaffahof, red) was waar bewoners collectief het Montignac dieet gingen volgen om samen 350 kilo kwijt te raken.’
1998 Yellow River
‘Yellow River is een samenwerkingsen behendigheidsspel voor jongeren waarbij op blokken een denkbeeldige
rivier van vier meter breed moest worden overgestoken. Op de actiedag in 1998 bleken de jongerenteams uit Hoogvliet zo goed getraind dat ze de andere teams wegvaagden en alle records braken. Ze bereikten de overkant in 16 of 17 seconden.’
1999 Goeie Morgenparade
‘De parade in 1999, met zo’n 10.000 deelnemers die elkaar en de stad groetten, begon op de boompjes. Het is de grootste Opzoomermanifestatie tot nu toe geweest. Op het balkon van het stadhuis stond burgemeester Opstelten die voor al die Rotterdamse Opzoomeraars zijn hoed afnam.’
1e en 2e Stampioendwarsstraat.
2002 Allemaal Rotterdammers
‘Het motto van deze manifestatie in 2002 zegt precies waar het Opzoomeren voor staat. Leefbaar Rotterdam had voor deze gelegenheid een prachtige rap gemaakt.’
2008 Het Máximamoment
‘Twee weken voor het Opzoomergala op de Spido James Cook kregen we bericht dat prinses Máxima aanwezig zou zijn.
Alle draaiboeken werden herzien. Duikers moesten gelegenheid krijgen de onderkant van het schip te controleren en er moest een apart toilet zijn voor de prinses.
Nog niet eerder had ik meegemaakt dat er bij binnenkomst van iemand meteen zo’n soort sprookjesachtige sfeer ontstond. Dat was het Máximamoment.’
Waar het echt om gaat
‘De straat daar gaat het om. Al die grote manifestaties waren bedoeld om mensen te enthousiasmeren, om van het Opzoomeren een beweging te maken. Maar hier gaat het Opzoomeren natuurlijk echt om; de verbinding tussen buren door straatactiviteiten.’
Manifestatie Allemaal Rotterdammers.
Prinses Máxima tijdens het Opzoomergala.
Kinderen in Het Land van Ooit.
De Opzoomerbol.
Oppie op de Hef.
Yellow River spel. Het team uit Hoogvliet brak alle records.
Het Opzoomer
Mee Loket in Jeugdtheater Hofplein.
Opzoomer Mee, Puzzel Mee!
Wil
jij ook een unieke Opzoomer Mee-sjaal winnen?
Los de puzzel op en stuur je antwoord voor maandag 1 juli 2024 naar info@opzoomermee.nl o.v.v. "Opzoomer Mee Woordzoeker". Vermeld daarbij je voor- en achternaam. Onder alle goede inzendingen verloten we in totaal vijf sjaals. De winnaars worden persoonlijk op de hoogte gebracht.
AANBELLEN BARBECUE BONNETJES BUREN DRAAIBOEK GANGMAKER GEVELBORDJE GOEIEMORGEN GROETEN KEETJES KERSTBOOM LIEFENLEED ONTMOETEN OPPIE
OPZOOMERDAG OPZOOMERSTRAAT PLANTJESDAG REGENTON SCHOONMAAKBENDE SPELLETJESDAG STRAATACTIVITEIT STRAATDINER TALENTEN UITBETAALADRES UITNODIGING
Oplossing
Ook OPZOOMER ontvangen?
Scan de QR-code opzoomermee.nl/magazine
Opzoomer Mee
Pupillenstraat 56 3023 VW Rotterdam
www.opzoomermee.nl info@opzoomermee.nl (010) 213 10 55
Opmaak
Raakvlak | Ontwerp en communicatie www.raakvlak.com